402 402

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

fectorum, ut sciatur, quod merita sancto- fectorum, ut sciatur, quod merita sancto- rum quantumcumque perfectorum, non rum quantumcumque perfectorum, non valent, nec sunt accepta sine sanguinis valent, nec sunt accepta sine sanguinis intermissione. Quod autem dicitur: « Pro intermissione. Quod autem dicitur: « Pro multis, »> ideo dicitur, ut ostendatur quid multis, »> ideo dicitur, ut ostendatur quid sanguis habeat in valore. Unde ex primo sanguis habeat in valore. Unde ex primo intelligitur per Christi sanguinem per- intelligitur per Christi sanguinem per- fectio meriti sanctorum, ex secundo au- fectio meriti sanctorum, ex secundo au- tem valor sanguinis importatur. tem valor sanguinis importatur.

: :

Ad hoc autem quod quæritur, quare Ad hoc autem quod quæritur, quare non dicit Pro omnibus ? Respondent non dicit Pro omnibus ? Respondent quidam, quod in veritate pro omnibus quidam, quod in veritate pro omnibus sufficit sanguis Christi: sed quia non sufficit sanguis Christi: sed quia non efficienter salvat omnes, sed multos, ideo efficienter salvat omnes, sed multos, ideo sicut dicunt, dicit pro multis, potius quam sicut dicunt, dicit pro multis, potius quam pro omnibus. Et hæc ratio est bona pro omnibus. Et hæc ratio est bona et Catholica. Si quis autem subtilius ser- et Catholica. Si quis autem subtilius ser- monem Domini inspiciat, tunc plus im- monem Domini inspiciat, tunc plus im- portatur per hoc quod dicit: Pro multis, portatur per hoc quod dicit: Pro multis, quam si diceret: Pro omnibus quia quam si diceret: Pro omnibus quia multis dicit multitudinem, quæ sui incre- multis dicit multitudinem, quæ sui incre- mento procedit in infinitum, et sic pro mento procedit in infinitum, et sic pro multis optime dicit: quia quamvis multi- multis optime dicit: quia quamvis multi- tudo hominum potentia materiæ, ut dicit tudo hominum potentia materiæ, ut dicit Philosophus, procedat in infinitum, et Philosophus, procedat in infinitum, et cum valore sanguinis multitudo infinita cum valore sanguinis multitudo infinita redempta est. Si autem poneretur pro redempta est. Si autem poneretur pro omnibus, poneretur quædam summa omnibus, poneretur quædam summa distributa sub uno communi, et non distributa sub uno communi, et non significaretur valor sanguinis extendere significaretur valor sanguinis extendere se ultra illam. Ad hoc quod dicit, I Joan- se ultra illam. Ad hoc quod dicit, I Joan- nis, 11, 2, quod pro totius mundi peccatis nis, 11, 2, quod pro totius mundi peccatis sanguinem fudit. Dicendum, quod in hoc sanguinem fudit. Dicendum, quod in hoc quod dicitur mundus, quoddam infinitum quod dicitur mundus, quoddam infinitum secundum potentiam materiæ importa- secundum potentiam materiæ importa- tur propter quod idem est mundus præ- tur propter quod idem est mundus præ- cedentium, præsentium, et futurorum : cedentium, præsentium, et futurorum : et sic iterum respicit multitudinem po- et sic iterum respicit multitudinem po- tentia infinitam. tentia infinitam.

Per hoc etiam patet solutio ad sequens Per hoc etiam patet solutio ad sequens de verbo Joannis Baptistæ, quo dixit: de verbo Joannis Baptistæ, quo dixit: Qui tollit peccatum mundi 1. Qui tollit peccatum mundi 1.

Ad id autem quod ulterius quæritur de Ad id autem quod ulterius quæritur de additione hujus quod dicitur: « In re- additione hujus quod dicitur: « In re- missionem peccatorum. » Dicendum, missionem peccatorum. » Dicendum, quod in hoc nulli addi congruit nisi in quod in hoc nulli addi congruit nisi in forma sanguinis: quia in solo sanguine forma sanguinis: quia in solo sanguine

1 Joan. 1, 29. 1 Joan. 1, 29.

secundum suum nomen et effectum san- secundum suum nomen et effectum san- guinis significatur et causatur remissio guinis significatur et causatur remissio peccatorum in aliis autem causatur qui- peccatorum in aliis autem causatur qui- dem, sed non per se significatur. Corpus dem, sed non per se significatur. Corpus enim secundum seipsum non dicit opus enim secundum seipsum non dicit opus redemptionis: quia veritas corporis pot- redemptionis: quia veritas corporis pot- est percipi etiamsi numquam fuisset est percipi etiamsi numquam fuisset redemptio per passionem, dummodo Chri- redemptio per passionem, dummodo Chri- stus sic sacramentum sui corporis insti- stus sic sacramentum sui corporis insti- tuisset. Sed sanguis directe dicit fluxum tuisset. Sed sanguis directe dicit fluxum sanguinis in opere redemptionis, per sanguinis in opere redemptionis, per quam facta est remissio peccatorum et quam facta est remissio peccatorum et debiti solutio. debiti solutio.

Ad hoc autem quod objicitur de bap- Ad hoc autem quod objicitur de bap- tismo et poenitentia. Dicendum, quod tismo et poenitentia. Dicendum, quod revera sunt ordinata sacramenta illa con- revera sunt ordinata sacramenta illa con- tra duas species mortalis peccati, quæ tra duas species mortalis peccati, quæ sunt originale et actuale, sed tamen ad sunt originale et actuale, sed tamen ad illa delenda nihil operarentur, nisi san- illa delenda nihil operarentur, nisi san- guis Christi per fidem Ecclesiæ in eis guis Christi per fidem Ecclesiæ in eis operaretur : et ideo remissio primo et operaretur : et ideo remissio primo et per se attribuitur sanguini, et per virtu- per se attribuitur sanguini, et per virtu- tem sanguinis attribuitur aliis etiam sa- tem sanguinis attribuitur aliis etiam sa- cramentis omnibus, et non solum baptis- cramentis omnibus, et non solum baptis- mo et poenitentiæ, etc. mo et poenitentiæ, etc.

5. 5.

Deinde quæritur, Utrum hæc forma Deinde quæritur, Utrum hæc forma sigillatim sine forma corporis accepta, Utrum fo sigillatim sine forma corporis accepta, Utrum fo agat transsubstantiationem vini in san- ma cons agat transsubstantiationem vini in san- ma cons guinem, aut si non agat eam nisi ut con- guinem, aut si non agat eam nisi ut con- juncta cum forma quæ dicitur super pa- juncta cum forma quæ dicitur super pa-

nem? nem?

cration cration

vini aga vini aga

divisin v divisin v conjunc conjunc tim trau tim trau

substan substan

consecra consecra

nis ? nis ?

Et antiqui quidam sicut Stephanus tiatione Et antiqui quidam sicut Stephanus tiatione Cantuariensis, et Præpositus, et Cantor cum form Cantuariensis, et Præpositus, et Cantor cum form Parisiensis, et alii quidam dixerunt, quod tionis p Parisiensis, et alii quidam dixerunt, quod tionis p una istarum formarum exspectat aliam, una istarum formarum exspectat aliam, hoc est, quod pronuntiata forma ista: hoc est, quod pronuntiata forma ista: « Hoc est corpus meum, » non statim fit « Hoc est corpus meum, » non statim fit transsubstantiatio panis in corpus Christi, transsubstantiatio panis in corpus Christi, sed forma verborum jam perfecta, stat sed forma verborum jam perfecta, stat in virtute sua non statim agens, donec in virtute sua non statim agens, donec etiam super vinum pronuntiatur forma etiam super vinum pronuntiatur forma sanguinis et tunc illæ formæ simul sanguinis et tunc illæ formæ simul agunt sacramenti hujus perfectionem per agunt sacramenti hujus perfectionem per transsubstantiationem panis in corpus, et transsubstantiationem panis in corpus, et per transsubstantiationem vini in sangui- per transsubstantiationem vini in sangui- nem. Hujus autem suæ assertionis sive nem. Hujus autem suæ assertionis sive

DE EUCHARISTIA, DIST. VI, TRACT. II, 3. DE EUCHARISTIA, DIST. VI, TRACT. II, 3.

opinionis quatuor assignant rationes: opinionis quatuor assignant rationes: quarum prima sumitur ex unitate sacra- quarum prima sumitur ex unitate sacra- menti, quæ jam in ante habitis probata menti, quæ jam in ante habitis probata est. Unius autem sacramenti una vel est. Unius autem sacramenti una vel congregata ad unum est actio. Et ideo congregata ad unum est actio. Et ideo dicunt, quod simul congregatæ sunt istæ dicunt, quod simul congregatæ sunt istæ actiones formarum. actiones formarum.

Secunda ratio sumitur ab unitate ejus Secunda ratio sumitur ab unitate ejus quod semper in hoc sacramento contine- quod semper in hoc sacramento contine- tur, sive bonus sit sacerdos conficiens, tur, sive bonus sit sacerdos conficiens, sive malus. Hæc autem res est totus et sive malus. Hæc autem res est totus et perfectus Christus. Unius enim rei sacra- perfectus Christus. Unius enim rei sacra- mentalis unica vel ad minus simul unita mentalis unica vel ad minus simul unita est actio convertens et constituens. est actio convertens et constituens.

Tertia ratio sumpta est ab inconve- Tertia ratio sumpta est ab inconve- nienti quod istis sequi videbatur, si con- nienti quod istis sequi videbatur, si con- trarium hujus diceretur : et hoc est, quia trarium hujus diceretur : et hoc est, quia si diceretur, quod non sunt simul actiones si diceretur, quod non sunt simul actiones formarum, esset sub forma panis corpus formarum, esset sub forma panis corpus sine sanguine, et sub forma vini sanguis sine sanguine, et sub forma vini sanguis sine corpore, quod esset magna sacra- sine corpore, quod esset magna sacra- menti imperfectio: quia sic aliquando in menti imperfectio: quia sic aliquando in altari esset Christus secundum aliquid altari esset Christus secundum aliquid sui, et non esset ibi secundum aliquid sui, et non esset ibi secundum aliquid sui, quod valde inconveniens est. sui, quod valde inconveniens est.

Quarta autem ratio sumitur a simili: Quarta autem ratio sumitur a simili: quia dicunt, quod sicut Spiritus sanctus quia dicunt, quod sicut Spiritus sanctus simul corpus et sanguinem formavit. in simul corpus et sanguinem formavit. in utero, ita conveniens est simul et non utero, ita conveniens est simul et non successive corpus et sanguinem superna- successive corpus et sanguinem superna- turali mutatione formari in sacramento, turali mutatione formari in sacramento, ut una actio divina et supernaturalis alii ut una actio divina et supernaturalis alii divinæ et supernaturali respondeat se- divinæ et supernaturali respondeat se- cundum similitudinem et congruentiam. cundum similitudinem et congruentiam. Hæc igitur sunt propter quæ dixerunt Hæc igitur sunt propter quæ dixerunt hoc quod dixerunt, et magnæ fuerunt hoc quod dixerunt, et magnæ fuerunt isti viri temporibus suis auctoritatis inter isti viri temporibus suis auctoritatis inter Doctores. Doctores.

In contrarium hujus objicitur: quia In contrarium hujus objicitur: quia secundum hoc sacerdos facit populum secundum hoc sacerdos facit populum idololatrare constat enim, quod statim idololatrare constat enim, quod statim completa pronuntiatione facta de forma completa pronuntiatione facta de forma corporis Christi, elevatur hostia, et populo corporis Christi, elevatur hostia, et populo adoranda exhibetur adoratione latriæ: adoranda exhibetur adoratione latriæ: hoc autem fit antequam aliquid de forma hoc autem fit antequam aliquid de forma vini dicatur. Si ergo tunc non est corpus vini dicatur. Si ergo tunc non est corpus Domini, sed panis, pro certo panis ado- Domini, sed panis, pro certo panis ado- ratione latriæ adoratur, quod est incon- ratione latriæ adoratur, quod est incon- veniens. Adhuc autem confecto sacra- veniens. Adhuc autem confecto sacra-

403 403

mento corporis, aliquando sacerdos vel mento corporis, aliquando sacerdos vel ex errore ministri qui ministrat aquam ex errore ministri qui ministrat aquam pro vino, vel ex oblivione propria obli- pro vino, vel ex oblivione propria obli- viscitur, quod non conficit sacramentum viscitur, quod non conficit sacramentum sanguinis usque in finem Missæ, et tunc sanguinis usque in finem Missæ, et tunc in hoc casu præcipiunt Doctores, ut re- in hoc casu præcipiunt Doctores, ut re- petat Canonem ab hoc loco ubi de sacra- petat Canonem ab hoc loco ubi de sacra- mento sanguinis incipit agi, hoc est ibi : mento sanguinis incipit agi, hoc est ibi : « Simili modo, postquam conatum est, « Simili modo, postquam conatum est, etc. » Oportet ergo, quod toto illo tem- etc. » Oportet ergo, quod toto illo tem- pore exspectaret forma corporis Domini, pore exspectaret forma corporis Domini, ne ageret, quod valde ridiculum est. ne ageret, quod valde ridiculum est. Adhuc autem quidam ex errore vel obli- Adhuc autem quidam ex errore vel obli- vione totum omittunt sacramentum san- vione totum omittunt sacramentum san- guinis. Illi ergo secundum ea quæ dicta guinis. Illi ergo secundum ea quæ dicta sunt, etiam de sacramento corporis nihil sunt, etiam de sacramento corporis nihil conficerent, quod est absurdum. Adhuc conficerent, quod est absurdum. Adhuc autem quæ esset causa, quod forma autem quæ esset causa, quod forma pronuntiata super propriam materiam, pronuntiata super propriam materiam, statim non ageret ad perfectionem sa- statim non ageret ad perfectionem sa- cramenti? Hanc enim etiam licentiam cramenti? Hanc enim etiam licentiam fingendi habentibus difficile esset fin- fingendi habentibus difficile esset fin- gere. gere.

Propter hoc et hujusmodi rationes di- Propter hoc et hujusmodi rationes di- cimus, quod nihi valent illæ antiquorum cimus, quod nihi valent illæ antiquorum opiniones, et quod falsæ sunt, et valde opiniones, et quod falsæ sunt, et valde propinquæ ad hæresim, quinimo statim propinquæ ad hæresim, quinimo statim facta pronuntiatione formæ super mate- facta pronuntiatione formæ super mate- riam panis, fit transsubstantiatio panis in riam panis, fit transsubstantiatio panis in corpus Dominicum, quando adhuc non corpus Dominicum, quando adhuc non est transsubstantiatum vinum in sangui- est transsubstantiatum vinum in sangui- nem Domini. nem Domini.

Ad hoc autem quod primo inducunt, Ad hoc autem quod primo inducunt, dicendum quod unitas sacramenti non dicendum quod unitas sacramenti non impedit, quin divisas panis et vinum impedit, quin divisas panis et vinum transsubstantiationes habeant: quia hoc transsubstantiationes habeant: quia hoc non facit divisionem seu unionem sacra- non facit divisionem seu unionem sacra- menti, sed potius unitas signandi perfe- menti, sed potius unitas signandi perfe- ctionem nutrimenti in materiis duabus, ctionem nutrimenti in materiis duabus, quæ perfectio significationis in altero non quæ perfectio significationis in altero non valet inveniri, et unio ultimi effectus, valet inveniri, et unio ultimi effectus, qui est restauratio deperditi in vita spiri- qui est restauratio deperditi in vita spiri- tuali, quia etiam nutrimentum corporale tuali, quia etiam nutrimentum corporale non perficitur ex uno, sed ex pluribus, non perficitur ex uno, sed ex pluribus, quæ divisas habent præparationes et quæ divisas habent præparationes et sumptiones, et tamen unicum perficiunt sumptiones, et tamen unicum perficiunt nutrimentum, etc. nutrimentum, etc.

Ad secundam quam inducunt ratio- Ad secundam quam inducunt ratio-

6. 6.

404 404

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

nem, dicendum quod verum est, quod nem, dicendum quod verum est, quod unus Christus integer et perfectus sub unus Christus integer et perfectus sub utraque est forma sacramentali, et quam- utraque est forma sacramentali, et quam- vis unius rei unica sit actio, vel ad unum vis unius rei unica sit actio, vel ad unum congregata, hoc verum est, quando congregata, hoc verum est, quando unum et idem habetur uno modo et se- unum et idem habetur uno modo et se- cundum eamdem et indivisam operatio- cundum eamdem et indivisam operatio- nem. Hoc autem non est hic quia ad nem. Hoc autem non est hic quia ad aliud in nutrimento consecratur sanguis, aliud in nutrimento consecratur sanguis, et ad aliud corpus, quamvis illa postea et ad aliud corpus, quamvis illa postea conjuncta unam perficiant nutrimenti conjuncta unam perficiant nutrimenti operationem, sicut diversa fercula vel di- operationem, sicut diversa fercula vel di- versi potus ordinati secundum naturam, versi potus ordinati secundum naturam, quamvis diversas habeant præparationes quamvis diversas habeant præparationes et sumptiones, unam tamen habent nu- et sumptiones, unam tamen habent nu- triendi perfectionem : et ideo propter hoc triendi perfectionem : et ideo propter hoc quod dicunt, non oportet quod una for- quod dicunt, non oportet quod una for- ma exspectet aliam in agendo. ma exspectet aliam in agendo.

Ad tertiam dicendum, quod ille error Ad tertiam dicendum, quod ille error qui istis videbatur, non sequitur: quia qui istis videbatur, non sequitur: quia licet sub forma panis ex virtute sacra- licet sub forma panis ex virtute sacra- menti non sit nisi corpus, tamen hoc non menti non sit nisi corpus, tamen hoc non est sine sanguine quia ex perfectione est sine sanguine quia ex perfectione corporis naturalis habet venas plenas corporis naturalis habet venas plenas sanguine, et ex organisatione habet per- sanguine, et ex organisatione habet per- fectionem animæ, et ex gratia unionis fectionem animæ, et ex gratia unionis habet perfectionem deitatis: sed sicut habet perfectionem deitatis: sed sicut jam ante diximus, Ecclesia intendit ha- jam ante diximus, Ecclesia intendit ha- bere sanguinem, non ex perfectione bere sanguinem, non ex perfectione naturalis corporis, sed potius ex vi sacra- naturalis corporis, sed potius ex vi sacra- mentali ad nutrimenti spiritualis perfe- mentali ad nutrimenti spiritualis perfe- ctionem. Et ideo non contingit inconve- ctionem. Et ideo non contingit inconve- niens quod isti timebant, accidere. niens quod isti timebant, accidere. Numquam enim Christus secundum ali- Numquam enim Christus secundum ali- quid sui est in altari, et secundum ali- quid sui est in altari, et secundum ali- quid sui semper est in altari, sicut jam quid sui semper est in altari, sicut jam sæpius dictum est. sæpius dictum est.

Ad quartam autem rationem dicendum, Ad quartam autem rationem dicendum, quod transsubstantiationes supernatu- quod transsubstantiationes supernatu- rales et divinæ non sibi respondent, nisi rales et divinæ non sibi respondent, nisi secundum summæ sapientiæ ordinem. secundum summæ sapientiæ ordinem. Et ideo cum summa sapientia ad unius Et ideo cum summa sapientia ad unius perfectionem nutrimenti ordinaverit duas perfectionem nutrimenti ordinaverit duas transsubstantiationes divisim faciendas et transsubstantiationes divisim faciendas et sumendas, duæ divisæ sunt in sacra- sumendas, duæ divisæ sunt in sacra- mento transsubstantiationes. Nec est si- mento transsubstantiationes. Nec est si- mile quod pro simili inducitur: quia in mile quod pro simili inducitur: quia in formando corpus, necesse fuit quod san- formando corpus, necesse fuit quod san- guis esset materia corporis: et ideo opor- guis esset materia corporis: et ideo opor-

tuit, quod simul cum corpore sumeretur tuit, quod simul cum corpore sumeretur ad opus incarnationis. In sacramento au- ad opus incarnationis. In sacramento au- tem potus sumitur ad nutrimentum, ut tem potus sumitur ad nutrimentum, ut vehat et subtiliet cibum, et venarum vehat et subtiliet cibum, et venarum vias aperiat, et membris continuet et vias aperiat, et membris continuet et adhærere faciat et ideo secundum con- adhærere faciat et ideo secundum con- sequentiæ rationem in sacramento san- sequentiæ rationem in sacramento san- guis conficitur et sumitur post sacra- guis conficitur et sumitur post sacra- menti corporis confectionem. menti corporis confectionem.

Hæc ergo opinio stare non poterit, etc. Hæc ergo opinio stare non poterit, etc.

7. 7. Quare Quare

eodem n.o- eodem n.o-

tur f tur f

Nunc dicere restat quare non eodem Nunc dicere restat quare non eodem modo traditur sicut forma quæ dicitur utraque modo traditur sicut forma quæ dicitur utraque super panem, ut sic plane diceretur: Hic forma non super panem, ut sic plane diceretur: Hic forma non est sanguis meus. Videtur enim, quod do tradi est sanguis meus. Videtur enim, quod do tradi similis similium esse deberet traditio. similis similium esse deberet traditio. Simile autem penitus in traditione sacra- Simile autem penitus in traditione sacra- mentali videtur esse de sacramento panis mentali videtur esse de sacramento panis sive corporis, sive de sacramento vini sive corporis, sive de sacramento vini sive sanguinis. sive sanguinis.

Adhuc autem, si diceretur quod calix Adhuc autem, si diceretur quod calix apponitur, eo quod fusibile est vinum, et apponitur, eo quod fusibile est vinum, et difflueret nisi in calice teneretur et si- difflueret nisi in calice teneretur et si- militer sanguis, hoc penitus nihil est : militer sanguis, hoc penitus nihil est : quia non dicitur: Hic est calix vini, quia non dicitur: Hic est calix vini, quia vinum per formam statim transsub- quia vinum per formam statim transsub- stantiatur in sanguinem: sanguis autem stantiatur in sanguinem: sanguis autem Christi semper intra venas est Christi, et Christi semper intra venas est Christi, et effundi non potest: et ideo nulla est ista effundi non potest: et ideo nulla est ista responsio. responsio.

Si autem dicatur, ut prius dictum est, Si autem dicatur, ut prius dictum est, quia calix ibi notat charitatis calorem, quia calix ibi notat charitatis calorem, hic calor non plus notatur in effusione hic calor non plus notatur in effusione sanguinis, quam in passione corporis, sanguinis, quam in passione corporis, præcipue cum dicat Dominus, Joan. xv, præcipue cum dicat Dominus, Joan. xv, 13 Majorem hac dilectionem nemo ha- 13 Majorem hac dilectionem nemo ha- bet, ut animam suam ponat quis pro bet, ut animam suam ponat quis pro

amicis suis. amicis suis.

Ad hæc autem et hujusmodi jam pa- Ad hæc autem et hujusmodi jam pa- tere potest solutio per ante dicta: quia tere potest solutio per ante dicta: quia in veritate in sanguine patet calor chari- in veritate in sanguine patet calor chari- tatis, et non in corpore secundum quod tatis, et non in corpore secundum quod est corpus quia nulla existente passione est corpus quia nulla existente passione Christus verbis potuit dare, quod virtute Christus verbis potuit dare, quod virtute verborum panis in corpus Christi trans- verborum panis in corpus Christi trans- substantiaretur, sed posita effusione substantiaretur, sed posita effusione sanguinis jam statim ponitur passio quæ sanguinis jam statim ponitur passio quæ in eo qui verus Deus est, non potest pro- in eo qui verus Deus est, non potest pro- cedere nisi ex calore charitatis. Unde cedere nisi ex calore charitatis. Unde

1. 1.

DE EUCHARISTIA. DIST. VI, TRACT. II, 4. DE EUCHARISTIA. DIST. VI, TRACT. II, 4.

etiam eadem charitate coarctatus dicit, etiam eadem charitate coarctatus dicit, Luc. XII, 50 Baptismo habeo baptizari, Luc. XII, 50 Baptismo habeo baptizari, et quomodo coarctor usque dum perficia- et quomodo coarctor usque dum perficia- tur ? Et intelligit de baptismo sangui- tur ? Et intelligit de baptismo sangui- nis. nis.

Ad hoc autem quod dicit Christus, Ad hoc autem quod dicit Christus, Joan. xv, 13 Majorem charitatem ne- Joan. xv, 13 Majorem charitatem ne- mo habet, etc. Dicendum, quod secun- mo habet, etc. Dicendum, quod secun-

403 403

dum legem sedes vitæ et animæ secun- dum legem sedes vitæ et animæ secun- dum conveniens nutrimentum est in dum conveniens nutrimentum est in sanguine et ideo potius per hoc dictum sanguine et ideo potius per hoc dictum intelligitur sacramentum sanguinis quam intelligitur sacramentum sanguinis quam corporis. corporis.

Et per hoc patet solutio ad omnia Et per hoc patet solutio ad omnia quæsita. quæsita.

CAPUT IV. CAPUT IV.

De consequentibus ad utramque formam. De consequentibus ad utramque formam.

Consequenter tractanda sunt quædam Consequenter tractanda sunt quædam consequentia ad utramque formam, sicut consequentia ad utramque formam, sicut verbi gratia de tribus, scilicet quod di- verbi gratia de tribus, scilicet quod di- « Elevatis oculis suis in cœ- « Elevatis oculis suis in cœ-

citur: citur: lum, etc. » lum, etc. »

Similiter etiam de hoc quod post Similiter etiam de hoc quod post utriusque sacramenti confectionem dicit utriusque sacramenti confectionem dicit sacerdos « Unde et memores, etc. » Et sacerdos « Unde et memores, etc. » Et post pauca « Offerimus præclaræ ma- post pauca « Offerimus præclaræ ma- jestati tuæ, etc., » cum jam totum sit jestati tuæ, etc., » cum jam totum sit Patri oblatum et sanctificatum, cum ta- Patri oblatum et sanctificatum, cum ta- men sacerdos dicat: « Panem sanctum men sacerdos dicat: « Panem sanctum vitæ æternæ, et calicem salutis perpe- vitæ æternæ, et calicem salutis perpe-

tuæ. » tuæ. »

Tertium est de quo quæritur, cum hoc Tertium est de quo quæritur, cum hoc sacramentum non sumatur nisi in com- sacramentum non sumatur nisi in com- memorationem passionis, quare fit men- memorationem passionis, quare fit men- tio de resurrectione et ascensione, cum tio de resurrectione et ascensione, cum dicitur « Et ab inferis resurrectionis, dicitur « Et ab inferis resurrectionis, et in cœlum gloriosæ ascensionis. » et in cœlum gloriosæ ascensionis. »

nitus fecit mentionem, Videtur enim, nitus fecit mentionem, Videtur enim, quod in tanto sacramento nihil sit ad- quod in tanto sacramento nihil sit ad- dendum nisi quod auctoritas divina pro- dendum nisi quod auctoritas divina pro- mulgavit. Ad hoc Dionysius dicit in mulgavit. Ad hoc Dionysius dicit in libro de Divinis nominibus 1, quod uni- libro de Divinis nominibus 1, quod uni- versaliter non est audendum nobis ali- versaliter non est audendum nobis ali- quid dicere præter hoc quod in sacris quid dicere præter hoc quod in sacris libris est promulgatum. Adhuc autem, vi- libris est promulgatum. Adhuc autem, vi- detur esse quædam diminutio potestatis detur esse quædam diminutio potestatis Christi Christus enim operatur pote- Christi Christus enim operatur pote- state excellentiæ virtute deitatis propriæ : state excellentiæ virtute deitatis propriæ : ministri autem operantur adminiculo ministri autem operantur adminiculo clavis, quæ sunt invocatio, supplicatio, clavis, quæ sunt invocatio, supplicatio, exorcismus, et hujusmodi. Elevatio au- exorcismus, et hujusmodi. Elevatio au- tem oculorum in cœlum videtur esse in- tem oculorum in cœlum videtur esse in- vocantis vel supplicantis, qui non virtute vocantis vel supplicantis, qui non virtute propria operatur : et sic videtur in propria operatur : et sic videtur in Christo dicere potestatis diminutio- Christo dicere potestatis diminutio-

nem. nem.

Ulterius etiam quæritur de hoc, quod Ulterius etiam quæritur de hoc, quod post confectionem utriusque sacramenti post confectionem utriusque sacramenti dicitur « Unde et memores, Domine, dicitur « Unde et memores, Domine, etc. Et infra: « Necnon ab inferis re- etc. Et infra: « Necnon ab inferis re- surrectionis, sed et in cœlos gloriosa surrectionis, sed et in cœlos gloriosa ascensionis. » Cum enim sacramentum ascensionis. » Cum enim sacramentum

De primo autem istorum quæritur, De primo autem istorum quæritur, quare apponitur: « Et elevatis oculis in quare apponitur: « Et elevatis oculis in coelum, » cum hoc nullus posuerit Evan- coelum, » cum hoc nullus posuerit Evan- gelistarum, nec Apostolus, I ad Corinth. gelistarum, nec Apostolus, I ad Corinth. XI, 23 et seq., ubi formam dedit cele- XI, 23 et seq., ubi formam dedit cele- brandi sacramentum, de hoc nullam pe- hoc, sicut ipse dicit Christus et testatur brandi sacramentum, de hoc nullam pe- hoc, sicut ipse dicit Christus et testatur

* S. DIONYSIUS, Lib. de Divinis nominibus, * S. DIONYSIUS, Lib. de Divinis nominibus,

cap. 1. cap. 1.

2. 2.

406 406

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. Apostolus, sit in commemorationem Apostolus, sit in commemorationem Dominicæ passionis tantum institutum, Dominicæ passionis tantum institutum, videtur quod incongrue additur de me- videtur quod incongrue additur de me- moria resurrectionis et ascensionis. moria resurrectionis et ascensionis.

Adhuc, quare non additur eodem modo Adhuc, quare non additur eodem modo de memoria consessus ad dexteram Dei de memoria consessus ad dexteram Dei Patris, et de reditu ad judicium, cum hæc Patris, et de reditu ad judicium, cum hæc in symbolo sicut et alia contineantur? in symbolo sicut et alia contineantur?

Adhuc autem, quid est quod inferius Adhuc autem, quid est quod inferius dicitur « Offerimus præclaræ majestati dicitur « Offerimus præclaræ majestati tuæ, » cum jam ante totum per elevatio- tuæ, » cum jam ante totum per elevatio- nem et confectionem sacramenti sit obla- nem et confectionem sacramenti sit obla- tum ? tum ?

« «

Adhuc autem, quid est quod dicitur : Adhuc autem, quid est quod dicitur : << Offerimus majestati tuæ, » potius quam << Offerimus majestati tuæ, » potius quam bonitati? Videtur enim bonitati magis bonitati? Videtur enim bonitati magis congruum quam majestati, cum Christus congruum quam majestati, cum Christus in offerendo potius humilitatem et chari- in offerendo potius humilitatem et chari- tatem, quam majestatem exhibuerit. tatem, quam majestatem exhibuerit.

Adhuc autem ulterius quæritur, quare Adhuc autem ulterius quæritur, quare dicitur «De tuis donis ac datis? » quia dicitur «De tuis donis ac datis? » quia de alieno illius cujus est offerre, potius de alieno illius cujus est offerre, potius est redditio quam oblatio, sicut et Apo- est redditio quam oblatio, sicut et Apo- stolus, ad Roman. XIII, 7: Reddite ergo stolus, ad Roman. XIII, 7: Reddite ergo omnibus debita. Et Dominus, Matth. xx11, omnibus debita. Et Dominus, Matth. xx11, 21: Reddite ergo quæ sunt Cæsaris Cæ- 21: Reddite ergo quæ sunt Cæsaris Cæ- sari, et quæ sunt Dei Deo. sari, et quæ sunt Dei Deo.

Adhuc autem quæritur, quare additur : Adhuc autem quæritur, quare additur : « Hostiam puram, Hostiam sanctam, « Hostiam puram, Hostiam sanctam, Hostiam immaculatam,» cum jam sacri- Hostiam immaculatam,» cum jam sacri- ficium confectum est, quod purius esse ficium confectum est, quod purius esse non potest, nec sanctius, nec magis im- non potest, nec sanctius, nec magis im- maculatum ? maculatum ?

Quæritur etiam propter quid illa tria Quæritur etiam propter quid illa tria circa hostiam cum signis tribus crucis circa hostiam cum signis tribus crucis ponantur? ponantur?

Adhuc ulterius quæritur, quia non vi- Adhuc ulterius quæritur, quia non vi- detur esse verum quod additur: << Panem detur esse verum quod additur: << Panem sanctum vitæ æternæ, » cum jam non sanctum vitæ æternæ, » cum jam non sit panis, sed corpus Christi. Eodem mo- sit panis, sed corpus Christi. Eodem mo- do non videtur verum esse quod sub- do non videtur verum esse quod sub- jungit « Et calicem salutis perpetuæ, » jungit « Et calicem salutis perpetuæ, » cum jam non sit calix, sed sanguis Jesu cum jam non sit calix, sed sanguis Jesu Christi. Christi.

Ad hæc autem omnia facile est re- Ad hæc autem omnia facile est re- spondere, si ea quæ in præmissis habita spondere, si ea quæ in præmissis habita sunt, in memoria teneantur. sunt, in memoria teneantur.

Ad primum enim quod dicitur contra Ad primum enim quod dicitur contra

hoc quod est « Et elevatis oculis in cœ- hoc quod est « Et elevatis oculis in cœ- lum ad te Deum Patrem suum omnipo- lum ad te Deum Patrem suum omnipo- tentem. » Dicendum, quod ex simili addi- tentem. » Dicendum, quod ex simili addi- dit Ecclesiaquia, Joan. x1, 41, cum dit Ecclesiaquia, Joan. x1, 41, cum suscitaret Lazarum, dixit Evangelista suscitaret Lazarum, dixit Evangelista Joannes Jesus autem, elevatis sursum Joannes Jesus autem, elevatis sursum oculis, dixit: Pater, gratias ago tibi, etc. oculis, dixit: Pater, gratias ago tibi, etc. Si enim pro vita unius iterum morituri Si enim pro vita unius iterum morituri gratias agens elevavit in cœlum oculos, gratias agens elevavit in cœlum oculos, multo magis creditur hoc fecisse in con- multo magis creditur hoc fecisse in con- fectione universaliter vivifici sacramenti. fectione universaliter vivifici sacramenti. Similiter cum instruxisset discipulos post Similiter cum instruxisset discipulos post cœnam, et oraturus esset pro eis ante cœnam, et oraturus esset pro eis ante passionem in ipsa nocte traditionis suæ, passionem in ipsa nocte traditionis suæ, sicut dicit Evangelista Joannes, xvi, 1 : sicut dicit Evangelista Joannes, xvi, 1 : Hæc locutus est Jesus, et sublevatis ocu- Hæc locutus est Jesus, et sublevatis ocu- lis in cælum, dixit: Pater, venit hora, lis in cælum, dixit: Pater, venit hora, clarifica Filium tuum. Ex quo præsu- clarifica Filium tuum. Ex quo præsu- mitur, quod frequenter oculos ad cœlum mitur, quod frequenter oculos ad cœlum levavit, et forte fecit hoc in omnibus levavit, et forte fecit hoc in omnibus agendis suis et ideo non est præsum- agendis suis et ideo non est præsum- ptum, sed de factis Domini et verbis ptum, sed de factis Domini et verbis Evangelistarum appositum, præcipue Evangelistarum appositum, præcipue cum hoc Romana Ecclesia credatur tra- cum hoc Romana Ecclesia credatur tra- ditum accepisse a sanctis Apostolis Pe- ditum accepisse a sanctis Apostolis Pe- tro et Paulo, quos binos sacramentorum tro et Paulo, quos binos sacramentorum traditores habuit, et quorum adhuc cor- traditores habuit, et quorum adhuc cor- pora mortua custodit: quæ etiam Ro- pora mortua custodit: quæ etiam Ro- mana Ecclesia numquam hæresi fœdata mana Ecclesia numquam hæresi fœdata fuit, et nullo umquam schismate divisa, fuit, et nullo umquam schismate divisa, cum omnes aliæ Ecclesiæ patriarchales cum omnes aliæ Ecclesiæ patriarchales et multis hæresibus et hæresiarchis sint et multis hæresibus et hæresiarchis sint foedatæ et schismatibus divisæ: et ideo, foedatæ et schismatibus divisæ: et ideo, ut creditur, Romana Ecclesia ut ab Apo- ut creditur, Romana Ecclesia ut ab Apo- stolis hoc accepit, ita sincerum custodi- stolis hoc accepit, ita sincerum custodi- vit. vit.

3. 3.

Ad hoc autem quod per rationem in Ad hoc autem quod per rationem in contrarium objicitur, dicendum quod contrarium objicitur, dicendum quod non ostendit aliquam minorationem vir- non ostendit aliquam minorationem vir- tutis sive potestatis : quia Christus non tutis sive potestatis : quia Christus non elevavit in cœlum oculos, ut per invoca- elevavit in cœlum oculos, ut per invoca- tionem mutuaret potestatem quam non tionem mutuaret potestatem quam non haberet, sicut sancti viri faciunt per in- haberet, sicut sancti viri faciunt per in- vocationes et supplicationes a Deo ali- Septem vocationes et supplicationes a Deo ali- Septem quid impetrare volentes. Sed quinque quare quid impetrare volentes. Sed quinque quare causæ a sanctis Patribus assignantur, frequenter causæ a sanctis Patribus assignantur, frequenter quare frequenter oculos in cœlum ad oculos ad quare frequenter oculos in cœlum ad oculos ad Patrem elevavit. Patrem elevavit.

causæ causæ

Christus Christus

Patrem Patrem

elevavit. elevavit.

DE EUCHARISTIA, DIST. VI, TRACT. II, 4. DE EUCHARISTIA, DIST. VI, TRACT. II, 4.

Quarum prima est, ut concordiam in- Quarum prima est, ut concordiam in- dissolubilem inter se et Patrem ostende- dissolubilem inter se et Patrem ostende- ret, cum Judæi frequenter dicerent, quia ret, cum Judæi frequenter dicerent, quia Patri contrarius esset, sicut in Psalmo Patri contrarius esset, sicut in Psalmo XXIV, 15, signanter dicitur: Oculi mei XXIV, 15, signanter dicitur: Oculi mei semper ad Dominum, quoniam ipse evel- semper ad Dominum, quoniam ipse evel- let de laqueo pedes meos, hoc est, de la- let de laqueo pedes meos, hoc est, de la- queo quem sibi Judæi calumniis suis te- queo quem sibi Judæi calumniis suis te- tenderunt. tenderunt.

Secunda causa est, quia Patri sicut Secunda causa est, quia Patri sicut auctori omnia sua attribuebat, qui est auctori omnia sua attribuebat, qui est fons et principium totius deitatis. I ad fons et principium totius deitatis. I ad Corinth. xv, 24: Deinde finis, cum tra- Corinth. xv, 24: Deinde finis, cum tra- diderit regnum Deo et Patri. Joan. xvii, diderit regnum Deo et Patri. Joan. xvii, 10 Et mea omnia tua sunt, et tua mea 10 Et mea omnia tua sunt, et tua mea sunt et clarificatus sum in eis. Et hæc sunt et clarificatus sum in eis. Et hæc elevatio oculorum fuit in suscitatione La- elevatio oculorum fuit in suscitatione La- zari et in confectione sacramenti: quia zari et in confectione sacramenti: quia hoc est gratiarum actionis, quando sua hoc est gratiarum actionis, quando sua retulit ad Patrem. Unde, Joan. x1, 41 et retulit ad Patrem. Unde, Joan. x1, 41 et 42, dicitur Pater, gratias ago tibi, 42, dicitur Pater, gratias ago tibi, quoniam audisti me. Ego autem sciebam quoniam audisti me. Ego autem sciebam quia semper me audis. quia semper me audis.

Tertia causa est, ut ostenderet idem Tertia causa est, ut ostenderet idem esse boni finem et terminum, quod est esse boni finem et terminum, quod est omnis boni initium et principium. Pater omnis boni initium et principium. Pater enim innascibilis est, ut dicit Hilarius, enim innascibilis est, ut dicit Hilarius, ad quem Filius qui illuminat, dirigit, et ad quem Filius qui illuminat, dirigit, et ad quem Spiritus sanctus reducit omne ad quem Spiritus sanctus reducit omne quod inspirat, sicut dicit Dionysius in li- quod inspirat, sicut dicit Dionysius in li- bro de Coelesti hierarchia 1. Et talis est bro de Coelesti hierarchia 1. Et talis est elevatio oculorum quam fecit, Joan. xvii, elevatio oculorum quam fecit, Joan. xvii, 1 et ideo dicit ibi: Pater, venit hora, 1 et ideo dicit ibi: Pater, venit hora, clarifica Filium tuum, scilicet per efflu- clarifica Filium tuum, scilicet per efflu- xum bonorum quæ per me ex te fluunt. xum bonorum quæ per me ex te fluunt. Et sequitur: Ut Filius tuus clarificet te, Et sequitur: Ut Filius tuus clarificet te, per omnium quos illuminavit et Spiritu per omnium quos illuminavit et Spiritu tuo sanctificavit in te reductionem. Et tuo sanctificavit in te reductionem. Et hoc est quod dicitur, Jacobi, 1, 17: hoc est quod dicitur, Jacobi, 1, 17: Omne datum optimum et omne donum Omne datum optimum et omne donum perfectum desursum est, descendens a perfectum desursum est, descendens a Patre luminum. Quod tractans Diony- Patre luminum. Quod tractans Diony- sius, dicit, quod omnis processio luminis sius, dicit, quod omnis processio luminis a Patre coelesti mota sive fluens in nos a Patre coelesti mota sive fluens in nos optime et largiter proveniens, nos replet: optime et largiter proveniens, nos replet: et sicut virtus quædam unifica, sive om- et sicut virtus quædam unifica, sive om- nia nostra colligens ad unam, et uniens, nia nostra colligens ad unam, et uniens,

1 S. DIONYSIUS, Lib. de Coelesti hierarchia, 1 S. DIONYSIUS, Lib. de Coelesti hierarchia,

407 407

reducit nos et convertit ad Patris simpli- reducit nos et convertit ad Patris simpli- citatem, ut sit idem Alpha et Omega, citatem, ut sit idem Alpha et Omega, principium et finis, sicut dicitur, Apocal. principium et finis, sicut dicitur, Apocal. 13. Et hoc est quod dicitur, Eccle. 13. Et hoc est quod dicitur, Eccle. I, 7 Ad locum unde oriuntur flumina I, 7 Ad locum unde oriuntur flumina revertuntur ut iterum fluant. revertuntur ut iterum fluant.

XXII, XXII,

Quarta causa est, ut nos instruat in Quarta causa est, ut nos instruat in omnibus fiduciam debere ponere in cœ- omnibus fiduciam debere ponere in cœ- lestis Patris adjutorio: quia Christi actio lestis Patris adjutorio: quia Christi actio nostra est instructio, sicut ipse dicit, nostra est instructio, sicut ipse dicit, Joan. xi, 15: Exemplum dedi vobis, Joan. xi, 15: Exemplum dedi vobis, ut quemadmodum ego feci vobis, ita et ut quemadmodum ego feci vobis, ita et vos faciatis. Sic a Domino elevare ocu- vos faciatis. Sic a Domino elevare ocu- los in cœlum Susanna didicit, Daniel. los in cœlum Susanna didicit, Daniel. XIII, 35 Quæ flens suspexit ad cœlum : XIII, 35 Quæ flens suspexit ad cœlum : erat enim cor ejus fiduciam habens in erat enim cor ejus fiduciam habens in Domino. Domino.

Quinta causa est, quod in omnibus Quinta causa est, quod in omnibus faciendis doceat nos illuminationem ex- faciendis doceat nos illuminationem ex- petere a Domino Patre, qui est Pater petere a Domino Patre, qui est Pater luminum. Et sic Josaphat didicit ad luminum. Et sic Josaphat didicit ad coelum levare oculos, II Paralip. xx, 12, coelum levare oculos, II Paralip. xx, 12, qui dicit Cum ignoremus quid agere qui dicit Cum ignoremus quid agere debeamus, hoc solum habemus residui, debeamus, hoc solum habemus residui, ut oculos nostros dirigamus ad te. ut oculos nostros dirigamus ad te. Quamvis enim Christus nihil ignoraverit Quamvis enim Christus nihil ignoraverit sciendorum vel agendorum, tamen no- sciendorum vel agendorum, tamen no- stra in se transfigurans, docet nos quid in stra in se transfigurans, docet nos quid in dubiis et ignoratis agere debeamus. dubiis et ignoratis agere debeamus.

His causis a Doctoribus ante signatis His causis a Doctoribus ante signatis duæ adhuc addi possunt: quarum una duæ adhuc addi possunt: quarum una est, quia Christus formam servi pro est, quia Christus formam servi pro nobis assumens exemplo suo respondit nobis assumens exemplo suo respondit quam parati ad obsequia Patris cœlestis quam parati ad obsequia Patris cœlestis esse debemus. Unde, Psal. cxx, 1 : esse debemus. Unde, Psal. cxx, 1 : Ad te levavi oculos meos, qui habitas in Ad te levavi oculos meos, qui habitas in colis. Et statim subjungit, y. 2: Ecce colis. Et statim subjungit, y. 2: Ecce sicut oculi servorum in manibus domi- sicut oculi servorum in manibus domi- norum suorum: sicut oculi ancillæ in norum suorum: sicut oculi ancillæ in manibus dominæ suæ, ut scilicet omni manibus dominæ suæ, ut scilicet omni nutui manus pareant, et sint parati ser- nutui manus pareant, et sint parati ser- vire ad nutum : ita oculi nostri ad Do- vire ad nutum : ita oculi nostri ad Do-

minum Deum nostrum. minum Deum nostrum.

Alia causa est, ut doceat in omnibus Alia causa est, ut doceat in omnibus implorare auxilium divinum. Psal. cxx, implorare auxilium divinum. Psal. cxx, 1 Levavi oculos meos in montes, unde 1 Levavi oculos meos in montes, unde veniet auxilium mihi. veniet auxilium mihi.

cap. 1. cap. 1.

4. 4.

408 408

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Christus ergo talibus de causis eleva- Christus ergo talibus de causis eleva- vit oculos, et non propter defectum di- vit oculos, et non propter defectum di- vinæ potestatis: maxime tamen, ut dicit vinæ potestatis: maxime tamen, ut dicit Chrysostomus, elevavit, ut ostenderet Chrysostomus, elevavit, ut ostenderet omnium actuum suorum et verborum omnium actuum suorum et verborum Patrem esse consortem, operatorem et Patrem esse consortem, operatorem et testem, sicut ipse dicit, Joan. v, 36 : Ipsa testem, sicut ipse dicit, Joan. v, 36 : Ipsa opera quæ ego facio, scilicet in nomine opera quæ ego facio, scilicet in nomine Patris mei, testimonium perhibent de Patris mei, testimonium perhibent de me. Unde in persona Domini et in per- me. Unde in persona Domini et in per- sona Judæorum dicitur, Job, xvi, 20 et sona Judæorum dicitur, Job, xvi, 20 et 21 Ecce enim in cælo testis meus, et 21 Ecce enim in cælo testis meus, et conscius meus in excelsis. Verbosi amici conscius meus in excelsis. Verbosi amici mei ad Deum stillat oculus meus. mei ad Deum stillat oculus meus. Amici autem dicuntur Judæi, qui carne Amici autem dicuntur Judæi, qui carne conjuncti et fœdere sive pacto legis et conjuncti et fœdere sive pacto legis et promissionum, quamquam inimicitias promissionum, quamquam inimicitias cum ipso egerint. cum ipso egerint.

sed quantum ad virtutes Eucharistiæ et sed quantum ad virtutes Eucharistiæ et effectus, multorum aliorum commemo- effectus, multorum aliorum commemo- ratio fit in sacramento: et hoc sancta ratio fit in sacramento: et hoc sancta mater Ecclesia intendit instruere fideles mater Ecclesia intendit instruere fideles filios gratiæ divinæ. filios gratiæ divinæ.

Ad hoc autem quod quæritur, quare Ad hoc autem quod quæritur, quare non fit mentio de consessu ad dexteram non fit mentio de consessu ad dexteram Patris? Dicendum, quod consessus in dex- Patris? Dicendum, quod consessus in dex- tera Dei Patris est terminus ascensionis : tera Dei Patris est terminus ascensionis : ideo quoad beatitudinem nihil novorum ideo quoad beatitudinem nihil novorum sacrorum ostendit, quamvis quantum ad sacrorum ostendit, quamvis quantum ad articulos fidei alius sit articulus de as- articulos fidei alius sit articulus de as- censione, et alius de consessu in dextera censione, et alius de consessu in dextera Patris quia Ariani hæretici dixerunt Patris quia Ariani hæretici dixerunt Christum ut creaturam sanctificatam in Christum ut creaturam sanctificatam in cœlum ascendisse, sed ut Deum in æqua- cœlum ascendisse, sed ut Deum in æqua- litate Patris non sedisse. De reditu autem litate Patris non sedisse. De reditu autem ad judicium non fit mentio: quia ille ad judicium non fit mentio: quia ille

Per hoc enim patet solutio ad primum Christi reditus fit in terrore et trepida- Per hoc enim patet solutio ad primum Christi reditus fit in terrore et trepida- quæsitum. quæsitum.

Ad aliud dicendum, quod fit mentio Ad aliud dicendum, quod fit mentio de resurrectione: quia Eucharistiæ sa- de resurrectione: quia Eucharistiæ sa- cramentum habet conferre immortalita- cramentum habet conferre immortalita- tis radicem, sicut ipse dicit Christus, tis radicem, sicut ipse dicit Christus, Joan. VI, 55 Qui manducat meam car- Joan. VI, 55 Qui manducat meam car- nem, et bibit meum sanguinem, habet nem, et bibit meum sanguinem, habet vitam æternam et ego resuscitabo eum vitam æternam et ego resuscitabo eum in novissimo die. in novissimo die.

De ascensione autem fit mentio prop- De ascensione autem fit mentio prop- ter hoc quod Eucharistia est sacramen- ter hoc quod Eucharistia est sacramen- tum quod ducit ad patriam, et est si- tum quod ducit ad patriam, et est si- gnum edulii quod præstatur in cœlo: et gnum edulii quod præstatur in cœlo: et quia ducit ad patriam, ideo dicitur viati- quia ducit ad patriam, ideo dicitur viati- cum, quia per desertum nos euntes in cum, quia per desertum nos euntes in patriam ducit. Unde, Exod. xvi, 35: patriam ducit. Unde, Exod. xvi, 35: Filii autem Israël comederunt Man qua- Filii autem Israël comederunt Man qua- draginta annis, donec venirent in ter- draginta annis, donec venirent in ter- ram habitabilem. Hoc cibo aliti sunt ram habitabilem. Hoc cibo aliti sunt usque dum tangerent fines terræ Cha- usque dum tangerent fines terræ Cha- naan, quæ signabat patriam promissam. naan, quæ signabat patriam promissam.

Ad hoc autem quod objicitur, quod Ad hoc autem quod objicitur, quod sacramentum celebratur in commemora- sacramentum celebratur in commemora- tionem passionis, dicendum est, quod tionem passionis, dicendum est, quod hoc est verum quantum ad oblationem hoc est verum quantum ad oblationem quæ fit in sacramento, quæ signat obla- quæ fit in sacramento, quæ signat obla- tionem qua se Christus obtulit in cruce: tionem qua se Christus obtulit in cruce:

1 Isa. vi, 14. 1 Isa. vi, 14.

tione id autem sacramentum est do- tione id autem sacramentum est do- num charitatis et pacis. num charitatis et pacis.

Ad illud autem quod quæritur, quare Ad illud autem quod quæritur, quare dicitur « Offerimus », cum jam sit ante dicitur « Offerimus », cum jam sit ante oblatum ? Dicendum, quod jam oblatum oblatum ? Dicendum, quod jam oblatum est in se sacrificium: sed illa facta obla- est in se sacrificium: sed illa facta obla- tione continue offertur, prout sibi fideles tione continue offertur, prout sibi fideles incorporantur : et pro illis dicimus : incorporantur : et pro illis dicimus : « Offerimus » in præsenti: quia illa non « Offerimus » in præsenti: quia illa non cessat oblatio. Isa. Lx, 7: Offerentur cessat oblatio. Isa. Lx, 7: Offerentur mihi super placabili altari meo, et do- mihi super placabili altari meo, et do- mum majestatis meæ glorificabo. Domus mum majestatis meæ glorificabo. Domus autem illa non incongrue formæ sacra- autem illa non incongrue formæ sacra- mentales intelliguntur, quibus inhabitat mentales intelliguntur, quibus inhabitat nobiscum Deus, qui Emmanuel vocatur¹, nobiscum Deus, qui Emmanuel vocatur¹, quod est Nobiscum Deus. quod est Nobiscum Deus.

Ad id autem quod objicitur de maje- Ad id autem quod objicitur de maje- state, dicendum quod in veritate sacra- state, dicendum quod in veritate sacra- mentum in humilitate et charitate est mentum in humilitate et charitate est institutum tamen quia per incorpora- institutum tamen quia per incorpora- tionem membrorum gloriæ divinæ est di- tionem membrorum gloriæ divinæ est di- latativum quod hic oratur, ideo dicitur, latativum quod hic oratur, ideo dicitur, quod majestati præclaræ offertur: quia quod majestati præclaræ offertur: quia sic majestas præclara Dei in corpore sic majestas præclara Dei in corpore mystico declaratur. mystico declaratur.

Ad hoc autem quod ulterius quæritur : Ad hoc autem quod ulterius quæritur : << De tuis donis ac datis. » Dicendum, << De tuis donis ac datis. » Dicendum, quod ideo dicitur, quod sacerdos fideles quod ideo dicitur, quod sacerdos fideles

DE EUCHARISTIA, DIST. VI, TRACT. II, 4. DE EUCHARISTIA, DIST. VI, TRACT. II, 4.

incorporatos Christo offerre non potest, incorporatos Christo offerre non potest, nisi per dona Dei Christo incorporentur. nisi per dona Dei Christo incorporentur. Unde, Joan. x, 29: Pater meus, quod Unde, Joan. x, 29: Pater meus, quod dedit mihi, majus omnibus est. Et dici- dedit mihi, majus omnibus est. Et dici- tur de donis propter gratuita: data tur de donis propter gratuita: data autem propter naturalia quæ dantur autem propter naturalia quæ dantur creatione, et multo magis cum per gra- creatione, et multo magis cum per gra- tiam reparantur, quæ per peccatum tiam reparantur, quæ per peccatum quasi perdita in corruptione fuerunt. quasi perdita in corruptione fuerunt. Joan. VI, 37 Omne quod dat mihi Joan. VI, 37 Omne quod dat mihi Pater, ad me veniet: et eum qui venit Pater, ad me veniet: et eum qui venit ad me, non ejiciam foras. Et hoc dixit ad me, non ejiciam foras. Et hoc dixit Christus loquens de hoc sacramento, et Christus loquens de hoc sacramento, et de incorporandis sibi per sacramentum. de incorporandis sibi per sacramentum. Hic autem modus orationis præfiguratus Hic autem modus orationis præfiguratus est, I Paralip. xxix, 14, ubi sic dicit est, I Paralip. xxix, 14, ubi sic dicit David Tua sunt omnia : et quæ de David Tua sunt omnia : et quæ de manu tua accepimus, dedimus tibi. Hæc manu tua accepimus, dedimus tibi. Hæc enim oblatio Dei est ut auctoris, et sa- enim oblatio Dei est ut auctoris, et sa- cerdotis est sicut ex liberalitate mini- cerdotis est sicut ex liberalitate mini- strantis, et fidelium est sicut oblatorum strantis, et fidelium est sicut oblatorum in sacrificio. Et ideo quamvis Deo nihil in sacrificio. Et ideo quamvis Deo nihil offeratur nisi quod suum est, et quod est offeratur nisi quod suum est, et quod est ab ipso quia aliter non esset acceptum, ab ipso quia aliter non esset acceptum, tamen quando libera voluntate hoc faci- tamen quando libera voluntate hoc faci- mus, damus: quia voluntas libera est, mus, damus: quia voluntas libera est, quamvis oblatum sit redditum. Unde, quamvis oblatum sit redditum. Unde, I Paralip. xxix, 16 et seq., dixit David: I Paralip. xxix, 16 et seq., dixit David: Domine Deus noster, omnis hæc copia Domine Deus noster, omnis hæc copia quam paravimus ut ædificaretur domus quam paravimus ut ædificaretur domus nomini sancto tuo, de manu tua est, et tua nomini sancto tuo, de manu tua est, et tua sunt omnia. Scio, Deus meus, quod probes sunt omnia. Scio, Deus meus, quod probes corda, et simplicitatem diligas: unde et corda, et simplicitatem diligas: unde et ego in simplicitate cordis mei lætus ob- ego in simplicitate cordis mei lætus ob- tuli universa hæc et populum tuum qui tuli universa hæc et populum tuum qui hic repertus est, vidi cum ingenti gaudio hic repertus est, vidi cum ingenti gaudio tibi offerre donaria. Domine, Deus tibi offerre donaria. Domine, Deus Abraham, et Isaac, et Israel, patrum Abraham, et Isaac, et Israel, patrum nostrorum, custodi in æternum hanc vo- nostrorum, custodi in æternum hanc vo- luntatem cordis eorum, et semper in ve- luntatem cordis eorum, et semper in ve- nerationem tui mens ista permaneat. nerationem tui mens ista permaneat.

Ad hoc autem quod quæritur, quare Ad hoc autem quod quæritur, quare dicitur « Hostiam puram, etc. » Dicen- dicitur « Hostiam puram, etc. » Dicen- dum, quod hoc non ponitur propter cor- dum, quod hoc non ponitur propter cor- pus Christi verum, sed propter corpus pus Christi verum, sed propter corpus mysticum, quod incorporatum vero mysticum, quod incorporatum vero corpori petitur offerri. Hoc autem habet corpori petitur offerri. Hoc autem habet peccati originalis impuritatem, et peccati peccati originalis impuritatem, et peccati actualis immunditiam, et peccati venialis actualis immunditiam, et peccati venialis

409 409

maculosam contagionem : et contra hæc maculosam contagionem : et contra hæc tria corpus mysticum petitur per corpus tria corpus mysticum petitur per corpus Christi verum purificari, sanctificari, et Christi verum purificari, sanctificari, et immaculatum fieri et ideo hostia pura immaculatum fieri et ideo hostia pura dicitur purificans, hostia sancta dicitur dicitur purificans, hostia sancta dicitur sanctificans, et hostia immaculata dici- sanctificans, et hostia immaculata dici- tur ad innocentiam restituens. tur ad innocentiam restituens.

Crux autem super hostiam fit in quo- Crux autem super hostiam fit in quo- libet istorum, ut ostendatur quod per libet istorum, ut ostendatur quod per virtutem crucis, puritas et sanctitas et virtutem crucis, puritas et sanctitas et immaculatio a Christo ad corpus mysti- immaculatio a Christo ad corpus mysti- cum derivetur. cum derivetur.

Quod autem quæritur, quare dicatur: Quod autem quæritur, quare dicatur: « Panem sanctum? » Dicendum, quod « Panem sanctum? » Dicendum, quod non intendit de pane in vera substantia non intendit de pane in vera substantia panis, sed de pane in vero actu et effectu panis, sed de pane in vero actu et effectu panis, sicut dicitur, Joan. vi, 32 et 33: panis, sicut dicitur, Joan. vi, 32 et 33: Pater meus dat vobis panem de cœlo Pater meus dat vobis panem de cœlo verum. Panis enim Dei est, qui de cœlo verum. Panis enim Dei est, qui de cœlo descendit, et dat vitam mundo. Ex quo descendit, et dat vitam mundo. Ex quo enim verus actus et effectus panis est enim verus actus et effectus panis est nutrire ad confortationem cordis, veris- nutrire ad confortationem cordis, veris- simus iste panis est, qui maxime hæc simus iste panis est, qui maxime hæc facit. facit.

Eodem autem modo intelligendum est Eodem autem modo intelligendum est illud quod de calice quærebatur: et ut illud quod de calice quærebatur: et ut designetur talis nutrimenti vis et talis designetur talis nutrimenti vis et talis potus veri per crucem in Ecclesiam pro- potus veri per crucem in Ecclesiam pro- cedere, ideo fiunt signa crucis sigillatim cedere, ideo fiunt signa crucis sigillatim super hostiam panis, et sigillatim super super hostiam panis, et sigillatim super calicem in utraque pronuntiatione. Et calicem in utraque pronuntiatione. Et attende ordinem, quia signatur primo a attende ordinem, quia signatur primo a toto Christo Ecclesia purificanda ab im- toto Christo Ecclesia purificanda ab im- puritate maledictæ originis, et sanctifi- puritate maledictæ originis, et sanctifi- canda ab immunditia actionis, et imma- canda ab immunditia actionis, et imma- culata futura a contagione veniali, et culata futura a contagione veniali, et tunc demum nutrienda pane vitæ et po- tunc demum nutrienda pane vitæ et po- tanda Christi sanguine. Et hoc est quod tanda Christi sanguine. Et hoc est quod dicitur, Exod. x11, 45 et seq., quod omnis dicitur, Exod. x11, 45 et seq., quod omnis alienigena non comedet ex eo, scilicet de alienigena non comedet ex eo, scilicet de phase. Omnis autem servus emptitius cir- phase. Omnis autem servus emptitius cir- cumcidetur, et sic comedet. Advena et mer- cumcidetur, et sic comedet. Advena et mer- cenarius non edent ex eo. Alienigena enim cenarius non edent ex eo. Alienigena enim est, qui se per peccatum alienum fecit, qu est, qui se per peccatum alienum fecit, qu nec purificatus est, nec sanctificatus, nec nec purificatus est, nec sanctificatus, nec immaculatus effectus. Is autem qui jam immaculatus effectus. Is autem qui jam servus diaboli fuit emptitius, qui nummo servus diaboli fuit emptitius, qui nummo deceptionis emptus est a serpente, hic deceptionis emptus est a serpente, hic circumcisione spirituali circumcisus a circumcisione spirituali circumcisus a

410 410

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

peccato comedet. Advena autem qui re- peccato comedet. Advena autem qui re- ligionis Christianæ virtutem non assu- ligionis Christianæ virtutem non assu- mit, etsi solo numero inter fideles habi- mit, etsi solo numero inter fideles habi- tat, et mercenarius qui spe terrenorum tat, et mercenarius qui spe terrenorum omnia facit, non comedet. Et hoc est omnia facit, non comedet. Et hoc est

quod dicitur, 1 ad Corinth. x1, 28 et 29: quod dicitur, 1 ad Corinth. x1, 28 et 29: Probet autem seipsum homo et sic de Probet autem seipsum homo et sic de pane illo edat, et de calice bibat : qui enim pane illo edat, et de calice bibat : qui enim manducat et bibit indigne, judicium sibi manducat et bibit indigne, judicium sibi manducat et bibit, etc. manducat et bibit, etc.

DE EUCHARISTIA, DIST. VI, TRACT. III, 1. DE EUCHARISTIA, DIST. VI, TRACT. III, 1.

TRACTATUS III. TRACTATUS III.

411 411

QUID IN HOC SACRAMENTO SIT SACRAMENTUM QUID IN HOC SACRAMENTO SIT SACRAMENTUM OMNIUM? ET, QUID SIT RES ET OMNIUM? ET, QUID SIT RES ET

SACRAMEN- SACRAMEN-

TUM? ET, QUID RES ET NON SACRAMENTUM ? TUM? ET, QUID RES ET NON SACRAMENTUM ?

CAPUT UNICUM. CAPUT UNICUM.

Nunc autem dicere restat quid in sacra- Nunc autem dicere restat quid in sacra- mento sit sacramentum tantum, quid sit mento sit sacramentum tantum, quid sit res et sacramentum, et quid res tantum res et sacramentum, et quid res tantum et non sacramentum. Hæc enim tria in et non sacramentum. Hæc enim tria in omni sacramento novæ legis inve- omni sacramento novæ legis inve-

niuntur. niuntur.

Dicitur autem communiter, quod illud Dicitur autem communiter, quod illud quod est sacramentum tantum in hoc sa- quod est sacramentum tantum in hoc sa- cramento, est species sacramentalis quæ cramento, est species sacramentalis quæ consistit in panis et vini accidentibus. Id consistit in panis et vini accidentibus. Id autem quod est res et sacramentum, est autem quod est res et sacramentum, est corpus Christi sub speciebus panis et vi- corpus Christi sub speciebus panis et vi- ni contentum. Id autem quod est res tan- ni contentum. Id autem quod est res tan- tum, est gratia nutrimenti spiritualis, tum, est gratia nutrimenti spiritualis, quæ per se et principaliter efficitur in hoc quæ per se et principaliter efficitur in hoc sacramento. sacramento.

Sunt quidam dubitationem facientes Sunt quidam dubitationem facientes contra primum quia dicit Magister Hu- contra primum quia dicit Magister Hu- go de sancto Victore, quod omne sacra- go de sancto Victore, quod omne sacra- mentum est visibile et corporale elemen- mentum est visibile et corporale elemen- tum, ex similitudine repræsentans, et ex tum, ex similitudine repræsentans, et ex institutione significans, et ex sanctifica- institutione significans, et ex sanctifica- tione invisibilem gratiam conferens. tione invisibilem gratiam conferens.

Species autem quæ sunt formæ acciden- Species autem quæ sunt formæ acciden- tium panis et vini, non sunt corporale tium panis et vini, non sunt corporale elementum quia non sunt corpora: et elementum quia non sunt corpora: et sic videtur, quod male dicatur, quod sic videtur, quod male dicatur, quod species sacramentales sint sacramentum. species sacramentales sint sacramentum.

Adhuc Beda dicit: « Accedat verbum ad Adhuc Beda dicit: « Accedat verbum ad elementum, et fit sacramentum. » Ergo elementum, et fit sacramentum. » Ergo est sacramentum ad quod accedit verbum: est sacramentum ad quod accedit verbum: verbum autem vocatur verborum forma verbum autem vocatur verborum forma quæ est forma sacramenti : hoc autem quæ est forma sacramenti : hoc autem verbum in hoc sacramento non accedit verbum in hoc sacramento non accedit nisi ad panis substantiam et non ad acci- nisi ad panis substantiam et non ad acci- dentia, quia panem transsubstantiat et dentia, quia panem transsubstantiat et non accidentia: ergo substantia panis et non accidentia: ergo substantia panis et vini sunt sacramenta, et non accidentia. vini sunt sacramenta, et non accidentia.

Si autem hoc concedatur, in contra- Si autem hoc concedatur, in contra- rium est, quod illud quod est sacramen- rium est, quod illud quod est sacramen- tum tantum, in omni sacramento manet: tum tantum, in omni sacramento manet: substantia autem panis et vini in hoc substantia autem panis et vini in hoc sacramento non manent. sacramento non manent.

Ulterius autem quæritur de hoc quod Ulterius autem quæritur de hoc quod est sacramentum et res. Hoc enim corpus est sacramentum et res. Hoc enim corpus Christi verum esse dicitur: et hoc non Christi verum esse dicitur: et hoc non

2. 2.

412 412

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

videtur esse verum: quia dicit Augusti- videtur esse verum: quia dicit Augusti- nus, quod sacramentum est visibilis forma nus, quod sacramentum est visibilis forma speciem ingerens sensibus. Corpus au- speciem ingerens sensibus. Corpus au- tem Christi verum non videtur in sacra- tem Christi verum non videtur in sacra- monto et ideo non videtur esse sacra- monto et ideo non videtur esse sacra- mentum et res, sed res tantum. mentum et res, sed res tantum.

Adhuc autem, cum omne sacramentum Adhuc autem, cum omne sacramentum consistat ex materia et forma, si Christus consistat ex materia et forma, si Christus vel Christi corpus est sacramentum, vel Christi corpus est sacramentum, oportet quod habeat formam. Hæc autem oportet quod habeat formam. Hæc autem forma non est illa quæ dicta est super pa- forma non est illa quæ dicta est super pa- nem quia illa ut forma jam functa est nem quia illa ut forma jam functa est officio suo transsubstantiando panem in officio suo transsubstantiando panem in corpus Christi, et in corpore Christi nihil corpus Christi, et in corpore Christi nihil facit ulterius ergo oportet illud sacra- facit ulterius ergo oportet illud sacra- mentum quod est corpus Christi verum, mentum quod est corpus Christi verum, ulterius habeat aliam formam per quam ulterius habeat aliam formam per quam fiat sacramentum. fiat sacramentum.

Adhuc autem, cum corpus Christi my- Adhuc autem, cum corpus Christi my- sticum etiam significetur in sacramento, sticum etiam significetur in sacramento, quod tamen non est ultima substantialis quod tamen non est ultima substantialis res hujus sacramenti, videtur quod cor- res hujus sacramenti, videtur quod cor- pus mysticum etiam sit res et sacramen- pus mysticum etiam sit res et sacramen- tum. Et sic in hoc sacramento duo sunt, tum. Et sic in hoc sacramento duo sunt, quæ sunt res et sacramentum. quæ sunt res et sacramentum.

Ulterius autem etiam quæritur de eo Ulterius autem etiam quæritur de eo quod est res tantum, quæ dicitur esse quod est res tantum, quæ dicitur esse gratia spiritualiter nutriens ad corpus gratia spiritualiter nutriens ad corpus Christi incorporandum: Christo enim Christi incorporandum: Christo enim non incorporamur per unam gratiam, non incorporamur per unam gratiam, sed per multas quia per omnes gratias sed per multas quia per omnes gratias gratum facientes, sicut dicit Apostolus, gratum facientes, sicut dicit Apostolus, ad Ephes. IV, 11 et 12: Et ipse dedit ad Ephes. IV, 11 et 12: Et ipse dedit quosdam quidem Apostolos, quosdam quosdam quidem Apostolos, quosdam autem Prophetas, alios vero Evangeli- autem Prophetas, alios vero Evangeli- stas, alios autem pastores, et doctores, ad stas, alios autem pastores, et doctores, ad consummationem sanctorum in opus mi- consummationem sanctorum in opus mi- nisterii, in ædificationem corporis Christi. nisterii, in ædificationem corporis Christi. Incorporatio igitur talis non videtur esse Incorporatio igitur talis non videtur esse spiritualiter res istius sacramenti. spiritualiter res istius sacramenti.

Ad hæc et similia non est difficile re- Ad hæc et similia non est difficile re- spondere ei qui apud se bene habet scien- spondere ei qui apud se bene habet scien- tiam sacramentalem. Dici enim debet, tiam sacramentalem. Dici enim debet, quod sicut in omni sacramento, ita et in quod sicut in omni sacramento, ita et in isto est quoddam sacramentum tantum, isto est quoddam sacramentum tantum, sicut formæ sacramentales: et quoddam sicut formæ sacramentales: et quoddam res et sacramentum, sicut corpus Christi res et sacramentum, sicut corpus Christi verum quoddam res tantum, sicut gratia verum quoddam res tantum, sicut gratia

: :

nutriens spiritualiter ad incorporationem nutriens spiritualiter ad incorporationem Christo faciendam. Formæ enim sacra- Christo faciendam. Formæ enim sacra- mentales fignant tantum et nihil causant. mentales fignant tantum et nihil causant. Corpus autem Christi verum signat et Corpus autem Christi verum signat et causat, signatur et causatur. Gratia au- causat, signatur et causatur. Gratia au- tem nutriens spiritualiter signatur et cau- tem nutriens spiritualiter signatur et cau- satur, et nihil ulterius signat, sed causat satur, et nihil ulterius signat, sed causat in mystico corpore incorporationem quæ in mystico corpore incorporationem quæ fit fidelium ad Christum. Et hac de causa fit fidelium ad Christum. Et hac de causa ista tria sunt in sacramento, ita scilicet ista tria sunt in sacramento, ita scilicet quod primum est signans et non signa- quod primum est signans et non signa- tum. Tertium autem est signatum et tum. Tertium autem est signatum et non signans. Medium autem est si- non signans. Medium autem est si- gnans et signatum. Quidquid autem gnans et signatum. Quidquid autem ex institutione divina signat gratiam, ex institutione divina signat gratiam, sacramenti nomen habet et rationem : sacramenti nomen habet et rationem : quia sacramentum est invisibilis gratiæ quia sacramentum est invisibilis gratiæ visibilis forma, cujus similitudinem gerat visibilis forma, cujus similitudinem gerat et causa existat, sicut dicit Augustinus. et causa existat, sicut dicit Augustinus.

Ad id ergo quod de primo objicitur, Ad id ergo quod de primo objicitur, dicitur quod elementum non dicitur nisi dicitur quod elementum non dicitur nisi ad similitudinem definitionis elementi ad similitudinem definitionis elementi corporis quia elementum est, quod est corporis quia elementum est, quod est in compositione primum, et sic id quod in compositione primum, et sic id quod componit sacramentum, dicitur elemen- componit sacramentum, dicitur elemen- tum sacramenti, dummodo componat id tum sacramenti, dummodo componat id naturaliter, sicut corpora hujus mundi naturaliter, sicut corpora hujus mundi materialiter componuntur ex quatuor ele- materialiter componuntur ex quatuor ele- mentis, et sic dicuntur formæ sacramen- mentis, et sic dicuntur formæ sacramen- tales elementum : quia materialiter com- tales elementum : quia materialiter com- ponunt perfectionem sacramenti, secun- ponunt perfectionem sacramenti, secun- dum quod est signans et continens : quia dum quod est signans et continens : quia sic integratur ex signante gratiam, et sic integratur ex signante gratiam, et corpore Christi vero, et gratia significata corpore Christi vero, et gratia significata

et causata. et causata.

Ad hoc quod objicitur, quod species Ad hoc quod objicitur, quod species non sint corpora, respondendum est, non sint corpora, respondendum est, quod non oportet ipsa esse corpora, sed quod non oportet ipsa esse corpora, sed corporalia quia etiam aqua in sacra- corporalia quia etiam aqua in sacra- mento baptismi non est proprie sacra- mento baptismi non est proprie sacra- mentum, sed potius tinctio facta in aqua, mentum, sed potius tinctio facta in aqua, quæ, inquam, tinctio non est corpus, quæ, inquam, tinctio non est corpus, sed etiam corporalis quædam forma ad sed etiam corporalis quædam forma ad modum habitus aptata baptizato. modum habitus aptata baptizato.

Ad id quod ex verbo Bedæ objicitur, Ad id quod ex verbo Bedæ objicitur, dicendum quod elementum dicitur duo- dicendum quod elementum dicitur duo- bus modis: quia et ipsa materia unde su- bus modis: quia et ipsa materia unde su- mitur sacramentum, vocatur elementum, mitur sacramentum, vocatur elementum, sicut aqua in baptismo, et ipsa forma sicut aqua in baptismo, et ipsa forma

DE EUCHARISTIA, DIST. VI, TRACT. III, 1. DE EUCHARISTIA, DIST. VI, TRACT. III, 1.

corporalis a qua trahitur similitudo ad corporalis a qua trahitur similitudo ad gratiam signandam, etiam dicitur elemen- gratiam signandam, etiam dicitur elemen- tum et ad utrumque accedit verbum : tum et ad utrumque accedit verbum : quia sine verbo nec bene signaret, nec quia sine verbo nec bene signaret, nec penitus aliquid efficeret: et ideo verbum penitus aliquid efficeret: et ideo verbum dictum super panem facit, quod formæ dictum super panem facit, quod formæ sacramentales signant refectionem cibi sacramentales signant refectionem cibi spiritualis. Quod non facerent, si verba spiritualis. Quod non facerent, si verba formæ sacramenti ad illas formas non formæ sacramenti ad illas formas non accederent, quin potius refectionem cibi accederent, quin potius refectionem cibi carnalis signarent : et sic verum est quod carnalis signarent : et sic verum est quod dicit Beda generaliter in omni sacramento. dicit Beda generaliter in omni sacramento.

Ad id autem quod ulterius quæritur de Ad id autem quod ulterius quæritur de hoc quod est res et sacramentum, di- hoc quod est res et sacramentum, di- cendum quod sensibile dicitur duobus cendum quod sensibile dicitur duobus modis, scilicet id quod sentitur per se, et modis, scilicet id quod sentitur per se, et id quod sensitur signi (in quo continetur id quod sensitur signi (in quo continetur veritas ejus) significatione: quia igitur veritas ejus) significatione: quia igitur corpus Christi in quantum est cibus, si- corpus Christi in quantum est cibus, si- gnificatione accidentium cibi et potus gnificatione accidentium cibi et potus sentitur, ideo dicitur sensibile per illud, et sentitur, ideo dicitur sensibile per illud, et non per se, quamvis in potestate habeat non per se, quamvis in potestate habeat sentiri quando vult, et sicut vult, sicut ad sentiri quando vult, et sicut vult, sicut ad preces beati Gregorii sentiebatur in for- preces beati Gregorii sentiebatur in for- ma digiti. Hoc autem aliquando facit ad ma digiti. Hoc autem aliquando facit ad fidem plebis de sacramento firmandam. fidem plebis de sacramento firmandam.

Ad aliud dicendum, quod sacramentum Ad aliud dicendum, quod sacramentum non habet formam in partibus, sed in non habet formam in partibus, sed in toto. Unde totum sacramentum habet toto. Unde totum sacramentum habet unam suæ transsubstantiationis formam. unam suæ transsubstantiationis formam. Quando autem dicitur, quod tria sunt in Quando autem dicitur, quod tria sunt in sacramento, scilicet sacramentum tantum, sacramento, scilicet sacramentum tantum, et res tantum, et sacramentum et res, si- et res tantum, et sacramentum et res, si- mul accipiuntur ea quæ in toto sacra- mul accipiuntur ea quæ in toto sacra- mento sunt ut partes, et non oportet ut mento sunt ut partes, et non oportet ut illa particulares habeant formas vel ma- illa particulares habeant formas vel ma- terias sacramentales, quamvis sine forma terias sacramentales, quamvis sine forma reali. Et sic corpus Christi suam habet reali. Et sic corpus Christi suam habet formam naturalem, et aliæ partes sacra- formam naturalem, et aliæ partes sacra- menti similiter, sicut et homo totus habet menti similiter, sicut et homo totus habet unam formam quæ partibus divisis non unam formam quæ partibus divisis non convenit, quæ est humanitas partes au- convenit, quæ est humanitas partes au- tem habent suas formas particulares. tem habent suas formas particulares.

Ad aliud dicendum, quod corpus Chri- Ad aliud dicendum, quod corpus Chri- sti mysticum quod est Ecclesia, non ha- sti mysticum quod est Ecclesia, non ha- bens maculam, neque rugam, est signa- bens maculam, neque rugam, est signa- tum in hoc sacramento et non conten- tum in hoc sacramento et non conten- tum et ideo non numeratur in partibus tum et ideo non numeratur in partibus sacramenti: quia partes essentiales sa- sacramenti: quia partes essentiales sa-