3. 3.

a ver- a ver-

um qua um qua

r, usus r, usus

in sa in sa

mento. mento.

DE EUCHARISTIA, DIST. VI, TRACT. II, 2. DE EUCHARISTIA, DIST. VI, TRACT. II, 2.

sequaces clavibus uti oportet: quia non sequaces clavibus uti oportet: quia non est in eis nisi potestas ministrorum : et est in eis nisi potestas ministrorum : et ad hanc doctrinam ostendendam dicunt, ad hanc doctrinam ostendendam dicunt, quod alia forma usus est vel mentali, quod alia forma usus est vel mentali, vel vocali, sicut voluit, et hanc non ex- vel vocali, sicut voluit, et hanc non ex- pressit, ne putaretur eadem esse potestas pressit, ne putaretur eadem esse potestas Domini quæ servi et ministri. Probare Domini quæ servi et ministri. Probare etiam nituntur quod dicunt: quia verba etiam nituntur quod dicunt: quia verba ista Accipite, hoc est corpus meum, po- ista Accipite, hoc est corpus meum, po- tius pertinere videntur ad institutionem, tius pertinere videntur ad institutionem, quam ad transsubstantiationem: constat quam ad transsubstantiationem: constat autem, quod in aliis sacramentis semper autem, quod in aliis sacramentis semper aliis verbis usus est instituendo sacra- aliis verbis usus est instituendo sacra- mentum, et aliis dando formam sacra- mentum, et aliis dando formam sacra- menti, sicut, Matth, xxvIII, 19, cum dicit: menti, sicut, Matth, xxvIII, 19, cum dicit: Baptizantes eos, instituit sacramentum et Baptizantes eos, instituit sacramentum et injungit usum. Dicens autem: In nomine injungit usum. Dicens autem: In nomine Patris, et Filii, et Spiritus sancti, dat Patris, et Filii, et Spiritus sancti, dat invocationem quæ est forma sacramenti. invocationem quæ est forma sacramenti. In hoc ergo sacramento, sicut dicunt, In hoc ergo sacramento, sicut dicunt, alia verba pertinent ad institutionem sa- alia verba pertinent ad institutionem sa- cramenti, et alia ad formam. Cum igitur cramenti, et alia ad formam. Cum igitur secundum significationem verborum, Ac- secundum significationem verborum, Ac- cipite, hoc est corpus meum, ista perti- cipite, hoc est corpus meum, ista perti- neant ad institutionem, videtur quod alia neant ad institutionem, videtur quod alia aliqua verborum forma usus est in trans- aliqua verborum forma usus est in trans- substantiando. substantiando.

Hæc igitur est sententia antiquissimo- Hæc igitur est sententia antiquissimo- rum quorumdam Doctorum. rum quorumdam Doctorum.

Hoc autem a probabilioribus non te- Hoc autem a probabilioribus non te- ristus netur: quia hoc quod dicitur: Christus ristus netur: quia hoc quod dicitur: Christus alia usus est forma verborum, non pro- alia usus est forma verborum, non pro- 18 uti batur: et ideo eadem facilitate contem- 18 uti batur: et ideo eadem facilitate contem- nitur qua probatur. Et quod dicitur: nitur qua probatur. Et quod dicitur: Benedixit, constat quod tactu suæ manus Benedixit, constat quod tactu suæ manus quæ unita erat deitati, benedixit et vim quæ unita erat deitati, benedixit et vim transsubstantiabilem contulit, sicut tactu transsubstantiabilem contulit, sicut tactu suæ mundissimæ carnis vim regenerati- suæ mundissimæ carnis vim regenerati- vam dedit aquis. Nec legimus ipsum alio vam dedit aquis. Nec legimus ipsum alio signo vel alia benedictione mentali vel signo vel alia benedictione mentali vel vocali usum esse. Nec est credendum, vocali usum esse. Nec est credendum, quod in tanto sacramento Dominus ali- quod in tanto sacramento Dominus ali- quid ab Apostolis vel Ecclesia absconde- quid ab Apostolis vel Ecclesia absconde- rit, cum illud sit de pertinentibus ad sa- rit, cum illud sit de pertinentibus ad sa- lutem, cum ipse dicat, Joan. xv, 15: lutem, cum ipse dicat, Joan. xv, 15: Vos autem dixi amicos, quia omnia quæ- Vos autem dixi amicos, quia omnia quæ- cumque audivi a Patre meo, nota feci cumque audivi a Patre meo, nota feci vobis. Constanter igitur videtur dicen- vobis. Constanter igitur videtur dicen-

387 387

dum, quod Christus forma verborum qua dum, quod Christus forma verborum qua nos utimur, usu est in sacramento. nos utimur, usu est in sacramento.

Ad ea quæ isti ergo objiciunt, dicen- Ad ea quæ isti ergo objiciunt, dicen- dum est, quod cum dicitur, benedixit, dum est, quod cum dicitur, benedixit, quod signo sui tactus benedixit, et quod quod signo sui tactus benedixit, et quod ille tactus materiæ panis et vini contulit : ille tactus materiæ panis et vini contulit : quia quotiescumque forma debita verbo- quia quotiescumque forma debita verbo- rum dicitur super talem materiam cum rum dicitur super talem materiam cum intentione Ecclesiæ, tunc patet transsub- intentione Ecclesiæ, tunc patet transsub- stantiari, et aliter non transsubstantiare- stantiari, et aliter non transsubstantiare- tur. Et quod dicitur, fregit, non est ideo tur. Et quod dicitur, fregit, non est ideo dictum, quod ante unum tempus frege- dictum, quod ante unum tempus frege- rit, et postea dixerit: Hoc est corpus rit, et postea dixerit: Hoc est corpus meum, sed quia simul dixit et fregit, ita meum, sed quia simul dixit et fregit, ita quod fractio fuit post verborum formam, quod fractio fuit post verborum formam, quamvis ante dicatur per anticipationem. quamvis ante dicatur per anticipationem.

Ad aliud autem dicendum, quod sicut Ad aliud autem dicendum, quod sicut jam ante diximus, alia verba sunt insti- jam ante diximus, alia verba sunt insti- tutionis sacramenti et formæ, et de hoc tutionis sacramenti et formæ, et de hoc satis jam in ante habitis dictum est. satis jam in ante habitis dictum est.

Sed tunc supposito, quod hæc sit for- Sed tunc supposito, quod hæc sit for-

4. 4.

hac forma hac forma

ma Hoc est corpus meum, quæritur De singulis ma Hoc est corpus meum, quæritur De singulis quid demonstratur per pronomen hoc, verbis in quid demonstratur per pronomen hoc, verbis in quod illius est initium orationis. Et si positis. quod illius est initium orationis. Et si positis. dicatur, quod corpus Domini sub acci- dicatur, quod corpus Domini sub acci- dentibus panis demonstratur, tunc aut dentibus panis demonstratur, tunc aut falsum est quod dicitur, aut jam in pro- falsum est quod dicitur, aut jam in pro- nuntiatione pronominis ibi est verum nuntiatione pronominis ibi est verum Christi corpus, et sic superfluit hoc quod Christi corpus, et sic superfluit hoc quod sequitur, corpus meum: quia nihil facit sequitur, corpus meum: quia nihil facit ad formam sacramenti, sed tantum si- ad formam sacramenti, sed tantum si- gnificatur per orationem quid prædicetur gnificatur per orationem quid prædicetur de hoc demonstrato. Si autem demon- de hoc demonstrato. Si autem demon- stratur panis per pronomen, tunc oratio stratur panis per pronomen, tunc oratio illa est falsa: quia nullus panis demon- illa est falsa: quia nullus panis demon- strari poterit qui sit verum Christi corpus. strari poterit qui sit verum Christi corpus.

Quæritur etiam de verbo substantivo Quæritur etiam de verbo substantivo quod ibi ponitur pro nota compositionis. quod ibi ponitur pro nota compositionis. Constat enim, quod illud notat composi- Constat enim, quod illud notat composi- tionem essentialem et non accidentalem, tionem essentialem et non accidentalem, sicut cum dico: Petrus est sanctus, vel sicut cum dico: Petrus est sanctus, vel albus. Si autem talem notat compositio- albus. Si autem talem notat compositio- nem, tunc oportet quod prædicatum sit nem, tunc oportet quod prædicatum sit de substantia et definitione subjecti, sic- de substantia et definitione subjecti, sic- ut cum dico Petrus est homo, vel Pe- ut cum dico Petrus est homo, vel Pe- trus est animal. Si autem hoc conceda- trus est animal. Si autem hoc conceda- tur, tunc sequitur, quod huic demon- tur, tunc sequitur, quod huic demon-

5. 5.

6. 6.

7. 7.

388 388

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

strato substantiale et essentiale est esse strato substantiale et essentiale est esse corpus Domini. Ad hoc ergo quod fiat corpus Domini. Ad hoc ergo quod fiat corpus Domini, non indiget illa muta- corpus Domini, non indiget illa muta- tione quæ vocatur transsubstantiatio, tione quæ vocatur transsubstantiatio, quod omnino falsum est: quia ad hoc quod omnino falsum est: quia ad hoc forma sacramenti profertur super mate- forma sacramenti profertur super mate- riam demonstratam, quod transsubstan- riam demonstratam, quod transsubstan- tiatio fiat. tiatio fiat.

Similiter autem quæritur de tertio Similiter autem quæritur de tertio quod est ibi positum, scilicet corpus. Cum quod est ibi positum, scilicet corpus. Cum enim, sicut ibi dicit, caro non prodest quid- enim, sicut ibi dicit, caro non prodest quid- quam, sed verba quæ dixi de sacramento, quam, sed verba quæ dixi de sacramento, spiritus et vita suntin sacramento nos spiritus et vita suntin sacramento nos vivificante, potius debuit fieri transsub- vivificante, potius debuit fieri transsub- stantiatio in spiritum vivificantem, quam stantiatio in spiritum vivificantem, quam in corpus, præcipue cum dicat Apostolus, in corpus, præcipue cum dicat Apostolus, II ad Corinth. v, 16: Itaque nos ex hoc II ad Corinth. v, 16: Itaque nos ex hoc neminem novimus secundum carnem. neminem novimus secundum carnem. Et si cognovimus secundum carnem Et si cognovimus secundum carnem Christum, sed nunc jam non novimus. Christum, sed nunc jam non novimus. Christus igitur in sacramento vivificante Christus igitur in sacramento vivificante secundum spiritum, et non secundum secundum spiritum, et non secundum corpus est noscendus. Hoc idem videtur corpus est noscendus. Hoc idem videtur per hoc quod dicitur, Joan. v1, 58: Qui per hoc quod dicitur, Joan. v1, 58: Qui manducat me, et ipse vivet propter me. manducat me, et ipse vivet propter me. Constat autem, quod a spiritu, et non a Constat autem, quod a spiritu, et non a corpore vita procedit. corpore vita procedit.

Adhuc autem, Quæritur de pronomine Adhuc autem, Quæritur de pronomine meum quod apponitur. Quando enim hoc meum quod apponitur. Quando enim hoc dixit, tunc corpus suum passibile fuit: dixit, tunc corpus suum passibile fuit: ergo tunc dedit passibile, scilicet suum, ergo tunc dedit passibile, scilicet suum, hoc est, tale quale tunc habuit, dedit. hoc est, tale quale tunc habuit, dedit. Cum igitur talia verba in forma sacra- Cum igitur talia verba in forma sacra- menti assumpsit Ecclesia, qualia Chri- menti assumpsit Ecclesia, qualia Chri- stus tunc protulit, videtur quod adhuc stus tunc protulit, videtur quod adhuc in Ecclesia conficitur in sacramento in Ecclesia conficitur in sacramento corpus Christi passibile et mortale. Hoc corpus Christi passibile et mortale. Hoc autem ea ratione maxime videtur, quia autem ea ratione maxime videtur, quia confectio istius sacramenti fit in comme- confectio istius sacramenti fit in comme- morationem passionis Domini et mortis, morationem passionis Domini et mortis, sicut dicit Apostolus, I ad Corinth. x1, 26: sicut dicit Apostolus, I ad Corinth. x1, 26: Quotiescumque manducabitis panem Quotiescumque manducabitis panem hunc, et calicem bibetis, mortem Domini hunc, et calicem bibetis, mortem Domini annuntiabitis donec veniat. Constat au- annuntiabitis donec veniat. Constat au- tem, quod mors Domini congruentius si- tem, quod mors Domini congruentius si-

1 Joan. vi, 64. 1 Joan. vi, 64.

gnatur in passibili et mortali corpore, gnatur in passibili et mortali corpore, quam in glorioso et impassibili et im- quam in glorioso et impassibili et im- mortali. mortali.

Quærunt etiam quidam de conjun- Quærunt etiam quidam de conjun- ctione, quæ in quibusdam libris missali- ctione, quæ in quibusdam libris missali- bus interponitur verbis istis, qui sic ha- bus interponitur verbis istis, qui sic ha- bent «Hoc est enim corpus meum. » bent «Hoc est enim corpus meum. »

Videtur hoc non esse de forma: quia Videtur hoc non esse de forma: quia in tribus Evangelistarum libris, Matthæo, in tribus Evangelistarum libris, Matthæo, Luca et Marco, qui hanc formam scribunt Luca et Marco, qui hanc formam scribunt non continetur enim et cum nihil sit de non continetur enim et cum nihil sit de forma nisi quod Christus dixit, videtur forma nisi quod Christus dixit, videtur non esse de forma. non esse de forma.

Adhuc, I ad Corinth. x1, 23 et 24, ubi Adhuc, I ad Corinth. x1, 23 et 24, ubi Apostolus ritum recitat quo Christus hoc Apostolus ritum recitat quo Christus hoc sacramentum instituit et confecit, et ubi sacramentum instituit et confecit, et ubi adjungit, quod ipse secundum eumdem adjungit, quod ipse secundum eumdem ritum hoc sacramentum servandum ritum hoc sacramentum servandum Ecclesiæ tradidit, ibi sic dicit : Quoniam Ecclesiæ tradidit, ibi sic dicit : Quoniam Dominus Jesus, in qua nocte tradebatur, Dominus Jesus, in qua nocte tradebatur, accepit panem, et gratias agens fregit, et accepit panem, et gratias agens fregit, et dixit: Accipite, et manducate : hoc est dixit: Accipite, et manducate : hoc est corpus meum. Et in hac forma verborum corpus meum. Et in hac forma verborum conjunctio causalis, quæ est enim, non conjunctio causalis, quæ est enim, non continetur et sic de forma esse non vi- continetur et sic de forma esse non vi- detur. detur.

In contrarium autem est, quod con- In contrarium autem est, quod con- junctio in usu valde solemnium Eccle- junctio in usu valde solemnium Eccle- siarum invenitur apposita, sicut in usu siarum invenitur apposita, sicut in usu Ecclesiæ Romanæ, et opinio probabilis Ecclesiæ Romanæ, et opinio probabilis est, quod tales Ecclesiæ suas observa- est, quod tales Ecclesiæ suas observa- tiones habebant ab Apostolis. tiones habebant ab Apostolis.

Adhuc autem quia conjunctio causalis Adhuc autem quia conjunctio causalis relationem et conjunctionem signat ad id relationem et conjunctionem signat ad id quod in oratione Christi præcessit. Dixit quod in oratione Christi præcessit. Dixit Christus: Accipite et comedite'. Et infra, Christus: Accipite et comedite'. Et infra, Matth. xxvi, 28: Bibite ex hoc omnes. Matth. xxvi, 28: Bibite ex hoc omnes. Non autem esset causa quare acciperent Non autem esset causa quare acciperent et comederent, nisi corpus suum esset. et comederent, nisi corpus suum esset. Cum ergo sequens sit causa præcedentis, Cum ergo sequens sit causa præcedentis, non totum signatur in oratione quod in non totum signatur in oratione quod in Christi fuit intentione, nisi conjunctio Christi fuit intentione, nisi conjunctio causalis apponatur: et ita videtur, quod causalis apponatur: et ita videtur, quod apponi debeat. Et sic dicetur : « Hoc est apponi debeat. Et sic dicetur : « Hoc est enim corpus meum ». enim corpus meum ».

2 Matth. XXVI, 26. 2 Matth. XXVI, 26.

8. 8.

DE EUCHARISTIA, DIST. VI, TRACT. II. 2. DE EUCHARISTIA, DIST. VI, TRACT. II. 2.

Ulterius autem quæritur quare Lucas Ulterius autem quæritur quare Lucas plus addit quam Marcus. Dicitur enim sic, plus addit quam Marcus. Dicitur enim sic, Luc. xx, 19: Hoc est corpus meum, Luc. xx, 19: Hoc est corpus meum, quod pro vobis datur. quod pro vobis datur.

389 389

moratio Christi fiat pro nobis se in cruce moratio Christi fiat pro nobis se in cruce offerentis. offerentis.

Ad hæc autem sine præjudicio dicimus, 11. Ad hæc autem sine præjudicio dicimus, 11. Quæritur ergo, utrum etiam hoc sit de quod nihil est de forma corporis Domini Nihil est de Quæritur ergo, utrum etiam hoc sit de quod nihil est de forma corporis Domini Nihil est de forma? forma?

Videtur autem, quod sic: quia Chri- Videtur autem, quod sic: quia Chri- stus hoc suo ore apposuit. stus hoc suo ore apposuit.

Adhuc autem, Apostolus tradens Eccle- Adhuc autem, Apostolus tradens Eccle- siæ hoc sacramentum celebrandum et siæ hoc sacramentum celebrandum et observandum, hoc etiam apposuit, I ad observandum, hoc etiam apposuit, I ad Corinth. x1, 24, ubi sic dicitur: Hoc est Corinth. x1, 24, ubi sic dicitur: Hoc est corpus meum, quod pro vobis tradetur. corpus meum, quod pro vobis tradetur. Adhuc autem, quia verbis illis innuitur Adhuc autem, quia verbis illis innuitur causa passionis quam commemoramus causa passionis quam commemoramus in illo sacramento: et ideo apponendum in illo sacramento: et ideo apponendum esse videtur. esse videtur.

Adhuc autem, cum sacramentum istud Adhuc autem, cum sacramentum istud sit charitatis, ut in ante habitis determi- sit charitatis, ut in ante habitis determi- natum est, et potissima causa charitatis natum est, et potissima causa charitatis nostræ ad eum sit qui traditus est pro nostræ ad eum sit qui traditus est pro nobis, videtur hoc esse de principalibus in nobis, videtur hoc esse de principalibus in forma ponendis. forma ponendis.

Adhuc autem, quia hujus dicit ratio- Adhuc autem, quia hujus dicit ratio- nem quare sacramentum celebratur: ra- nem quare sacramentum celebratur: ra- tio autem celebrationis uniuscujusque rei tio autem celebrationis uniuscujusque rei ad formam ejusdem rei reducitur: vide- ad formam ejusdem rei reducitur: vide- tur ergo, quod et istud quod dicitur, tur ergo, quod et istud quod dicitur, quod pro vobis tradetur, intra formam quod pro vobis tradetur, intra formam sacramenti debeat contineri. sacramenti debeat contineri.

Ulterius etiam quæritur de hoc quod, Ulterius etiam quæritur de hoc quod, Luc. xx11, 19, ulterius additur: Hoc fa- Luc. xx11, 19, ulterius additur: Hoc fa- cite in meam commemorationem. Utrum cite in meam commemorationem. Utrum et hoc sit de forma ? et hoc sit de forma ?

Videtur autem, quod sic: quia in una Videtur autem, quod sic: quia in una contextione in forma sacramenti totum contextione in forma sacramenti totum hoc Christus pronuntiavit: et sicut ipse hoc Christus pronuntiavit: et sicut ipse pronuntiavit, sic est tenendum: videtur pronuntiavit, sic est tenendum: videtur ergo tenendum esse, quod hoc etiam sit ergo tenendum esse, quod hoc etiam sit de forma. de forma.

Præterea, Paulus hunc 'ritum tradidit Præterea, Paulus hunc 'ritum tradidit observandum Ecclesiæ: quia, I ad observandum Ecclesiæ: quia, I ad Corinth. x1, 24, dixit: Hoc est corpus Corinth. x1, 24, dixit: Hoc est corpus meum, quod pro vobis tradetur : hoc fa- meum, quod pro vobis tradetur : hoc fa- cite in meam commemorationem. cite in meam commemorationem.

Adhuc autem, quia hoc dicit finem et Adhuc autem, quia hoc dicit finem et intentionem Christi sacramentum insti- intentionem Christi sacramentum insti- tuentis institutum enim est, ut comme- tuentis institutum enim est, ut comme-

. .

forma con- forma con-

stus testi- stus testi- bus qua bus qua tuor pro- tuor pro-

batur di- batur di-

nostri, nisi quod Christus testibus qua- secrationis nostri, nisi quod Christus testibus qua- secrationis tuor probatur dixisse, scilicet, Hoc est panis nisi tuor probatur dixisse, scilicet, Hoc est panis nisi corpus meum. Testes autem quod confi- quod Chri- corpus meum. Testes autem quod confi- quod Chri- ciendo sacramentum dixit sunt quatuor, ciendo sacramentum dixit sunt quatuor, Matthæus, Marcus, Lucas, et Paulus. Nec Matthæus, Marcus, Lucas, et Paulus. Nec aliud quidquam est de forma sacramenti. licet, Hoc aliud quidquam est de forma sacramenti. licet, Hoc Et quod quæritur de pronomine de- est corpus Et quod quæritur de pronomine de- est corpus monstrativo, quid demonstret ? Dicen- monstrativo, quid demonstret ? Dicen- dum quod demonstrat corpus Christi sub dum quod demonstrat corpus Christi sub forma sacramentalis panis. forma sacramentalis panis.

Ad id autem quod objicitur, quod sta- Ad id autem quod objicitur, quod sta- tim pronuntiato signo demonstrationis, tim pronuntiato signo demonstrationis, secundum hoc est ibi corpus Christi an- secundum hoc est ibi corpus Christi an- tequam residuum orationis pronuntietur. tequam residuum orationis pronuntietur. Dicendum, quod hoc non sequitur: pro- Dicendum, quod hoc non sequitur: pro- nomen enim prout secundum se accipi- nomen enim prout secundum se accipi- tur, non est de forma sacramenti, sed tur, non est de forma sacramenti, sed potius prout est pars orationis: quia sic potius prout est pars orationis: quia sic etiam qualitatem habet demonstrationis : etiam qualitatem habet demonstrationis : quia secundum se acceptum non signat quia secundum se acceptum non signat nisi meram substantiam. Unde secun- nisi meram substantiam. Unde secun- dum quod pro nomine ponitur rei de- dum quod pro nomine ponitur rei de- monstratæ, sic est pars orationis, et non monstratæ, sic est pars orationis, et non habet significare nisi cum partibus suis, habet significare nisi cum partibus suis, quæ sunt compositio et appositum com- quæ sunt compositio et appositum com- positioni et subjecto demonstrato: et in positioni et subjecto demonstrato: et in hac virtute acceptæ partes orationis si- hac virtute acceptæ partes orationis si- mul ad indivisibilem rei signatæ per ora- mul ad indivisibilem rei signatæ per ora- tionem relatæ faciunt transsubstantiatio- tionem relatæ faciunt transsubstantiatio- nem et ideo nulla ibi pars agit divisim, nem et ideo nulla ibi pars agit divisim, sed potius, ut diximus, simul acceptæ sed potius, ut diximus, simul acceptæ in unitate significatæ rei per orationem in unitate significatæ rei per orationem ad quod referuntur, faciunt ut unum et ad quod referuntur, faciunt ut unum et non ut divisa illam transsubstantiatio- non ut divisa illam transsubstantiatio- nem. Dicit enim Priscianus, quod omnis nem. Dicit enim Priscianus, quod omnis constructio quam Græci synthesim vo- constructio quam Græci synthesim vo- cant, ad intellectum est referenda. Ad cant, ad intellectum est referenda. Ad intellectum autem relata uniuntur partes intellectum autem relata uniuntur partes in unitate rei significatæ. Et hoc est quod in unitate rei significatæ. Et hoc est quod dixerunt antiqui, quod una pars exspe- dixerunt antiqui, quod una pars exspe- ctat aliam et quando totum dictum est, ctat aliam et quando totum dictum est, totum factum est. totum factum est.

Quod autem objicitur, quod demon- Quod autem objicitur, quod demon- strat materiam panis, est concedendum. strat materiam panis, est concedendum.

xisse, sci- xisse, sci-

meum. meum.

12. 12.

390 390

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Nec est dicendum quod quidam dixerunt, Nec est dicendum quod quidam dixerunt, quod demonstret materiam vel substan- quod demonstret materiam vel substan- tiam panis jam incipientem transire in tiam panis jam incipientem transire in corpus Christi: hoc enim fieri non pos- corpus Christi: hoc enim fieri non pos- set nisi esset in sacramento mutatio in- set nisi esset in sacramento mutatio in- tercipiens medium aut extremum : et hoc tercipiens medium aut extremum : et hoc jam in antecedentibus ostendimus esse jam in antecedentibus ostendimus esse impossibile. In transsubstantiatione enim impossibile. In transsubstantiatione enim illa tota substantia panis cum materia et illa tota substantia panis cum materia et forma transsubstantiatur in corpus Chri- forma transsubstantiatur in corpus Chri- sti, et materia panis nullo modo incipit sti, et materia panis nullo modo incipit amittere formam panis, et accipere for- amittere formam panis, et accipere for- mam corporis Christi: et ideo talis re- mam corporis Christi: et ideo talis re- sponsio nullo modo competit in hoc sa- sponsio nullo modo competit in hoc sa- cramento. cramento.

Ad hoc quod quæritur de verbo sub- Ad hoc quod quæritur de verbo sub- stantivo quam notet compositionem ? Di- stantivo quam notet compositionem ? Di- cendum qued essentialem. cendum qued essentialem.

Ad hoc quod objicitur, est conceden- Ad hoc quod objicitur, est conceden- dum, quod corpus Christi est de essentia dum, quod corpus Christi est de essentia et ratione hujus sacramenti demonstrati, et ratione hujus sacramenti demonstrati, sicut lignum est de essentia et ratione sicut lignum est de essentia et ratione hujus ligni demonstrati. hujus ligni demonstrati.

Ad hoc autem quod ulterius objicitur, Ad hoc autem quod ulterius objicitur, dicendum quod hoc non sequitur: quia dicendum quod hoc non sequitur: quia hoc facit transsubstantiatio. Unde quod hoc facit transsubstantiatio. Unde quod corpus Christi prædicatur essentialiter de corpus Christi prædicatur essentialiter de corpore quod est in dextera Dei Patris, corpore quod est in dextera Dei Patris, hoc fecit natura universalis et particularis hoc fecit natura universalis et particularis in Christo. Sed quod corpus Christi præ- in Christo. Sed quod corpus Christi præ- dicatur de hoc demonstrato sub forma pa- dicatur de hoc demonstrato sub forma pa- nis, hoc fecit transsubstantiatio, quæ fit nis, hoc fecit transsubstantiatio, quæ fit per formæ sacramenti sanctificationem. per formæ sacramenti sanctificationem. Et si objicitur, quod id quod sub sa- Et si objicitur, quod id quod sub sa- cramenti speciebus est, idem est omnino cramenti speciebus est, idem est omnino secundum rem cum eo quod est in dexte- secundum rem cum eo quod est in dexte- ra Dei patris, et quod traxit de Virgine: ra Dei patris, et quod traxit de Virgine: et sic si transsubstantiatio facit unum, et sic si transsubstantiatio facit unum, tunc facit et alterum: quia unius et ejus- tunc facit et alterum: quia unius et ejus- dem una est causa. Dicendum, quod dem una est causa. Dicendum, quod hoc non sequitur: quia quamvis idem hoc non sequitur: quia quamvis idem sint penitus, non tamen eadem habent sint penitus, non tamen eadem habent attributa secundum quod istud demon- attributa secundum quod istud demon- stratur sub forma panis, et illud in linea- stratur sub forma panis, et illud in linea- mentis et figura propria: quia isti conve- mentis et figura propria: quia isti conve-

1 Joan. VI, 64. 1 Joan. VI, 64.

2 Ibib., . 69. 2 Ibib., . 69.

: :

nit, quod sit vere cibus: hoc autem in nit, quod sit vere cibus: hoc autem in lineamentis et figura hominis demonstra- lineamentis et figura hominis demonstra- tum, ut dicit Augustinus, horridum esset tum, ut dicit Augustinus, horridum esset accipere cibum et ideo aliam habet cau- accipere cibum et ideo aliam habet cau- sam secundum quod est sub forma panis sam secundum quod est sub forma panis prædicatio ista, et aliam habet causam prædicatio ista, et aliam habet causam secundum quod est in lineamentis et fi- secundum quod est in lineamentis et fi- gura hominis demonstratum. gura hominis demonstratum.

Ad aliud quod de corpore objicitur, Ad aliud quod de corpore objicitur, dicendum, quod quamvis ex vi sacra- dicendum, quod quamvis ex vi sacra- menti sub forma panis non sit nisi cor- menti sub forma panis non sit nisi cor- pus Dominicum, tamen propter uniones pus Dominicum, tamen propter uniones naturales corporis Dominici cum his naturales corporis Dominici cum his quæ secundum naturam et gratiam sunt quæ secundum naturam et gratiam sunt in corpore, multa sunt ibi alia propter in corpore, multa sunt ibi alia propter unionem enim corporis et animæ est ibi unionem enim corporis et animæ est ibi anima et quia movet anima corpus anima et quia movet anima corpus per spiritum, est in corpore illo spi- per spiritum, est in corpore illo spi- ritus et animalis, et vitalis, et naturalis: ritus et animalis, et vitalis, et naturalis: et propter impletionem valorum nutri- et propter impletionem valorum nutri- mentalium est ibi sanguis et propter mentalium est ibi sanguis et propter unionis gratiam est ibi deitas: et sic unionis gratiam est ibi deitas: et sic est corpus vivificatum et divinum, vivifi- est corpus vivificatum et divinum, vivifi- cans vita divina et vita gratiæ. Nec de cans vita divina et vita gratiæ. Nec de hoc Christus reprehendit Judæos carna- hoc Christus reprehendit Judæos carna- liter intelligentes, quod corpus spiritu liter intelligentes, quod corpus spiritu vivifico plenum et divinum intelligerent, vivifico plenum et divinum intelligerent, sed potius reprehendit eos, quia tale sed potius reprehendit eos, quia tale suum corpus esse intelligere nolebant, suum corpus esse intelligere nolebant, sed tantum intelligebant, quod caro sua sed tantum intelligebant, quod caro sua esset dentibus laceranda, et non esset esset dentibus laceranda, et non esset vivifica nec divina, et dentibus non la- vivifica nec divina, et dentibus non la- ceranda, sed sumenda, et tamen integra et ceranda, sed sumenda, et tamen integra et sana mansura. Et hoc est quod dixit: sana mansura. Et hoc est quod dixit: Verba quæ ego locutus sum vobis, spiri- Verba quæ ego locutus sum vobis, spiri- tus et vita sunt ', hoc est, spiritualiter de tus et vita sunt ', hoc est, spiritualiter de spirituali manducatione intellecta sunt spirituali manducatione intellecta sunt spiritus ad vitam vivificantia æternam. spiritus ad vitam vivificantia æternam. Quod etiam Petrus ibidem consideravit, Quod etiam Petrus ibidem consideravit, dicens: Domine, ad quem ibimus ? verba dicens: Domine, ad quem ibimus ? verba vitæ æternæ habes. vitæ æternæ habes.

Ad id autem quod objicitur de Apo- Ad id autem quod objicitur de Apo- stolo dicente: Et si cognovimus secun- stolo dicente: Et si cognovimus secun- dum carnem Christum, sed nunc jam dum carnem Christum, sed nunc jam non novimus 3. Dicendum quod Aposto- non novimus 3. Dicendum quod Aposto-

3 II ad Corinth. v, 16. 3 II ad Corinth. v, 16.

1. 1.

14. 14.

13. 13.

DE EUCHARISTIA, DIST. VI, TRACT. II, 2. DE EUCHARISTIA, DIST. VI, TRACT. II, 2.

lus notat per carnem infirmitatem car- lus notat per carnem infirmitatem car- nalem et infirmum intellectum, quem nalem et infirmum intellectum, quem sicut Judæi aliquando de Christo etiam sicut Judæi aliquando de Christo etiam habuerunt Apostoli, secundum quem habuerunt Apostoli, secundum quem jam non cognoscitur Christus: quia om- jam non cognoscitur Christus: quia om- nia hæc ad spiritualem intellectum refe- nia hæc ad spiritualem intellectum refe- runtur et tunc cognoscimus, quod caro runtur et tunc cognoscimus, quod caro Christi in sacramento sumitur in spiritu Christi in sacramento sumitur in spiritu vivificante, et non in corporis sui corpo- vivificante, et non in corporis sui corpo- rali et dentali laceratione. rali et dentali laceratione.

Ad hoc autem quod quæritur ulterius Ad hoc autem quod quæritur ulterius de hoc pronomine, meum, bene conce- de hoc pronomine, meum, bene conce- dendum est, quod tunc tale exhibuit dendum est, quod tunc tale exhibuit quale habuit: sed cum post resurrectio- quale habuit: sed cum post resurrectio- nem etiam significet corpus a Christo nem etiam significet corpus a Christo possessum, etiam tunc supponit quale possessum, etiam tunc supponit quale nunc habet, hoc est, immortale et glo- nunc habet, hoc est, immortale et glo- riosum. riosum.

Ad hoc autem quod in contrarium ob- Ad hoc autem quod in contrarium ob- jicitur, dicendum quod Ecclesia verba jicitur, dicendum quod Ecclesia verba hæc accipit sicut ea Christus protulit, hæc accipit sicut ea Christus protulit, scilicet quod verum corpus suum sit ab scilicet quod verum corpus suum sit ab eo possessum: et hujusmodi veritatem eo possessum: et hujusmodi veritatem non variant diversæ dispositiones passi- non variant diversæ dispositiones passi- bilitatis et impassibilitatis, mortalitatis bilitatis et impassibilitatis, mortalitatis et immortalitatis: quia hæc non sunt et immortalitatis: quia hæc non sunt de veritate humani corporis : sed de veritate humani corporis : sed remanet idem verum humanum vivum remanet idem verum humanum vivum et divinum corpus sub contrariis istis et divinum corpus sub contrariis istis dispositionibus, quod esse non posset, dispositionibus, quod esse non posset, si illæ dispositiones essent de veritate si illæ dispositiones essent de veritate corporis Christi. corporis Christi.

Ad hoc autem quod objicitur, quod Ad hoc autem quod objicitur, quod sacramentum celebratur in commemora- sacramentum celebratur in commemora- tionem passionis. Dicendum, quod nihil tionem passionis. Dicendum, quod nihil prohibet in immortali corpore fieri com- prohibet in immortali corpore fieri com- memorationem passionnis in modo sa- memorationem passionnis in modo sa- crificii et modo immolationis: et hoc in- crificii et modo immolationis: et hoc in- telligitur institutum esse sacramentum telligitur institutum esse sacramentum in commemorationem passionis Christi. in commemorationem passionis Christi.

Ad hoc autem quod ulterius quæritur, Ad hoc autem quod ulterius quæritur, utrum hoc quod dicitur, quod pro vobis utrum hoc quod dicitur, quod pro vobis tradetur, sit de forma, vel non? Dicen- tradetur, sit de forma, vel non? Dicen- dum, quod non est de forma, nec Chri- dum, quod non est de forma, nec Chri- stus hoc dixit tamquam esset de forma, stus hoc dixit tamquam esset de forma,

1 Matth. xxv1, 26. 1 Matth. xxv1, 26.

391 391

sed quod ostenderetur identitas unitatis sed quod ostenderetur identitas unitatis inter corpus traditum sive tradendum, et inter corpus traditum sive tradendum, et corpus sub speciebus sacramenti conten- corpus sub speciebus sacramenti conten- tum et sic veritatis sacramentum esse tum et sic veritatis sacramentum esse probaretur. probaretur.

Ad hoc autem quod objicitur per ratio- Ad hoc autem quod objicitur per ratio- nem, dicendum, quod non ideo dicitur, nem, dicendum, quod non ideo dicitur, quod pro vobis tradetur, ut ostendatur quod pro vobis tradetur, ut ostendatur vel charitas, vel effectus redemptionis, vel charitas, vel effectus redemptionis, quamvis traditio pro nobis facta ma- quamvis traditio pro nobis facta ma- gnum indicium sit charitatis, sed tantum gnum indicium sit charitatis, sed tantum ideo additum est, ut ostendatur veritas, ideo additum est, ut ostendatur veritas, sicut jam dictum est: hoc enim necessa- sicut jam dictum est: hoc enim necessa- rium fuit propter carnalem discipulorum rium fuit propter carnalem discipulorum adhuc intellectum, ut scirent, quod cor- adhuc intellectum, ut scirent, quod cor- pus esset divinum quod in cruce posset pus esset divinum quod in cruce posset pati, et integrum remanere in sacramento pati, et integrum remanere in sacramento sumptum quidem spiritualiter et sacra- sumptum quidem spiritualiter et sacra- mentaliter, et cum dentibus non discer- mentaliter, et cum dentibus non discer- ptum et dilaceratum. ptum et dilaceratum.

Ad hoc autem quod ulterius quæritur Ad hoc autem quod ulterius quæritur de hoc quod iterum adjicitur: Hoc facite de hoc quod iterum adjicitur: Hoc facite in meam commemorationem. Dicendum, in meam commemorationem. Dicendum, quod hoc nullo modo est de forma: sed quod hoc nullo modo est de forma: sed quia, sicut in ante habitis diximus, Chri- quia, sicut in ante habitis diximus, Chri- stus simul instituit sacramentum et in- stus simul instituit sacramentum et in- junxit usum et promulgavit formam, junxit usum et promulgavit formam, ideo rationem injunctionis usus subjun- ideo rationem injunctionis usus subjun- xit, subdens: Hoc facite in meam com- xit, subdens: Hoc facite in meam com- memorationem. Ac si diceret: Frequen- memorationem. Ac si diceret: Frequen- tate sacramentum, quia in hoc mei ab- tate sacramentum, quia in hoc mei ab- euntis habebitis memoriale certissimum : euntis habebitis memoriale certissimum : et ideo etiam diximus in ante habitis, et ideo etiam diximus in ante habitis, quod memoriale vocatur. quod memoriale vocatur.

Et per hoc patet solutio ad totum Et per hoc patet solutio ad totum quod de hoc superius objectum est. quod de hoc superius objectum est.

Ad hoc autem quod quæritur, utrum Ad hoc autem quod quæritur, utrum causalis conjunctio enim sit de forma? causalis conjunctio enim sit de forma? Dicendum est, quod non est de forma: Dicendum est, quod non est de forma: sed est conjunctio causalis continuans sed est conjunctio causalis continuans sequentia cum antecedentibus, sicut sequentia cum antecedentibus, sicut etiam dicit objectio. etiam dicit objectio.

Ad hoc autem quod dicitur, quod ubi Ad hoc autem quod dicitur, quod ubi causa et causatum ponuntur, quod hæc causa et causatum ponuntur, quod hæc ad idem pertinent. Dicendum, quod hoc ad idem pertinent. Dicendum, quod hoc

16. 16.

17. 17.

18. 18.

392 392

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

est verum in causa essendi: sed in cau- est verum in causa essendi: sed in cau- sa dicendi, vel aliquid injungendi, non sa dicendi, vel aliquid injungendi, non est verum, est verum, et sic est hic. Quod enim di- . et sic est hic. Quod enim di- . citur: Hoc est corpus suum, non fuit nisi citur: Hoc est corpus suum, non fuit nisi causa dicendi vel injunctionis usus sa- causa dicendi vel injunctionis usus sa- cramenti quia dixit: Accipite et com- cramenti quia dixit: Accipite et com- edite. Talis autem causa dicendi vel in- edite. Talis autem causa dicendi vel in- jungendi sufficit conjunctioni causali: jungendi sufficit conjunctioni causali: quia in grammaticis non attenditur res quia in grammaticis non attenditur res tantum, sed etiam quicumque modus, et tantum, sed etiam quicumque modus, et maxime in partium declinabilium con- maxime in partium declinabilium con- structione. structione.

Ad hoc autem quod de antiquis Eccle- Ad hoc autem quod de antiquis Eccle- siis et authenticis objicitur. Dicendum, siis et authenticis objicitur. Dicendum, quod illæ Ecclesiæ hoc assumpserunt quod illæ Ecclesiæ hoc assumpserunt prædicta de causa: quia scilicet in sacra- prædicta de causa: quia scilicet in sacra- mento non tantum voluerunt exprimere mento non tantum voluerunt exprimere formam, sed etiam formæ rationem in formam, sed etiam formæ rationem in comparatione ad institutionem. comparatione ad institutionem.

Ex his autem quæ sic a nobis dicta Ex his autem quæ sic a nobis dicta sunt, solutio patet ad omnia quæsita in sunt, solutio patet ad omnia quæsita in ante habitis. ante habitis.

Nunc exposcit ordo, ut ostendamus qua Nunc exposcit ordo, ut ostendamus qua Utrum for virtute, scilicet divisibili vel indivisibili, Utrum for virtute, scilicet divisibili vel indivisibili, hæc forma operetur. hæc forma operetur.

ma sacra- ma sacra-

menti ope- menti ope-

retur vir- retur vir- tute divisi- tute divisi-

divisibili? divisibili?

Videtur enim quibusdam, quod id Videtur enim quibusdam, quod id bili vel in- quod ex multis discretis et non continuis bili vel in- quod ex multis discretis et non continuis operatur, quod hoc divisibili et non indi- operatur, quod hoc divisibili et non indi- visibili operatur virtute. Hæc autem ora- visibili operatur virtute. Hæc autem ora- tio: Hoc est corpus meum, ex multis non tio: Hoc est corpus meum, ex multis non unitis componitur, et sic divisibili virtute unitis componitur, et sic divisibili virtute operari videtur oratio enim quantitas operari videtur oratio enim quantitas est discreta, et non unita. est discreta, et non unita.

: :

Adhuc autem, omne quod ex multis Adhuc autem, omne quod ex multis agit, operationem habet compositam, agit, operationem habet compositam, sicut calor naturalis, qui agit ex anima, sicut calor naturalis, qui agit ex anima, et cœlesti virtute, et virtute ignis, opera- et cœlesti virtute, et virtute ignis, opera- tionem habet in qua omnium istorum tionem habet in qua omnium istorum virtus perpenditur: quia in separatione virtus perpenditur: quia in separatione puri ab impuro perpenditur virtus ignis, puri ab impuro perpenditur virtus ignis, et in motu ad speciem corporis perpen- et in motu ad speciem corporis perpen- ditur virtus cœlestis, et in motu ad spe. ditur virtus cœlestis, et in motu ad spe. ciem viventis perpenditur virtus animæ. ciem viventis perpenditur virtus animæ. Et sic videtur, quod cum ista oratio agat Et sic videtur, quod cum ista oratio agat ex multis, quod debeat habere operatio- ex multis, quod debeat habere operatio- nem compositam et hoc est falsum: nem compositam et hoc est falsum:

1 Matth. xxvi, 27. 1 Matth. xxvi, 27.

quia transsubstantiatio est operatio sim- quia transsubstantiatio est operatio sim- plex. plex.

Si forte aliquis dicere velit, quod ora- Si forte aliquis dicere velit, quod ora- tio resolvitur ad rem : et sic in simplici- tio resolvitur ad rem : et sic in simplici- tate rei simplicem facit operationem, sic- tate rei simplicem facit operationem, sic- ut nuper innuimus in quæstione præce- ut nuper innuimus in quæstione præce- denti. Videtur, quod ista responsio sup- denti. Videtur, quod ista responsio sup- ponit falsum: quia oratio ista ad unum ponit falsum: quia oratio ista ad unum simplex reduci non potest: oratio enim simplex reduci non potest: oratio enim ista signat, quod alia est res in ea suppo- ista signat, quod alia est res in ea suppo- sita, et alia apposita sive prædicata. Ta- sita, et alia apposita sive prædicata. Ta- lis autem res in qua est alia et alia na- lis autem res in qua est alia et alia na- tura, non est una res simplex: et sic ad tura, non est una res simplex: et sic ad aliquam rei simplicitatem hæc oratio re- aliquam rei simplicitatem hæc oratio re- duci non potest. duci non potest.

Adhuc autem, si oratio virtute rei ope- Adhuc autem, si oratio virtute rei ope- ratur in sacramento, cum compendium ratur in sacramento, cum compendium in omnibus sit eligendum et in natura et in omnibus sit eligendum et in natura et in gratia, videtur quod melius posita in gratia, videtur quod melius posita fuisset forma sacramenti in re quam in fuisset forma sacramenti in re quam in

sermone. sermone.

Ad hæc autem et similia dicendum, Ad hæc autem et similia dicendum, quod in veritate oratio indivisibili virtute quod in veritate oratio indivisibili virtute rei operatur, sicut in ante habitis dictum rei operatur, sicut in ante habitis dictum est. est.

Ad id autem quod primo objicitur, di- Ad id autem quod primo objicitur, di- cendum, quod oratio quidem componitur cendum, quod oratio quidem componitur ex multis non continuis indictis sonis: ex multis non continuis indictis sonis: sed oratio non sumitur hic in se et ma- sed oratio non sumitur hic in se et ma- terialiter considerata, prout est in sonis terialiter considerata, prout est in sonis syllabarum et litterarum, sed, sicut di- syllabarum et litterarum, sed, sicut di- ximus, per significationem ad rem re- ximus, per significationem ad rem re- lata, et illa res est unum simplex et in- lata, et illa res est unum simplex et in- divisum. divisum.

Ad aliud autem quod objicitur, dicen- Ad aliud autem quod objicitur, dicen- dum, quod verum est in his agentibus et dum, quod verum est in his agentibus et instrumentis, quorum virtutes trahuntur instrumentis, quorum virtutes trahuntur a diversis et a se invicem divisis: hoc au- a diversis et a se invicem divisis: hoc au- tem non est hic, quinimo virtus hujus- tem non est hic, quinimo virtus hujus- modi actionis trahitur ab unico et indi- modi actionis trahitur ab unico et indi- viso significato. viso significato.

Ad hoc autem quod contra hoc objici- Ad hoc autem quod contra hoc objici- tur, dicendum quod cum dicitur, hoc est tur, dicendum quod cum dicitur, hoc est corpus meum, significatum orationis est corpus meum, significatum orationis est unum in esse et unicum: quia prædica- unum in esse et unicum: quia prædica- tum est esse suppositi, quamvis id unum tum est esse suppositi, quamvis id unum in esse ex duabus substantiis sit compo- in esse ex duabus substantiis sit compo-

18. 18.

poni poni

DE EUCHARISTIA, DIST. VI, TRACT. II, 2. DE EUCHARISTIA, DIST. VI, TRACT. II, 2.

situm, scilicet ex substantia substante et situm, scilicet ex substantia substante et substantia in esse et ratione perficiente: substantia in esse et ratione perficiente: et quando sic unum compositum est, et quando sic unum compositum est, illud virtutem agendi non trahit nisi ab illud virtutem agendi non trahit nisi ab uno agente quod est natura formæ præ- uno agente quod est natura formæ præ- dicatæ et sic sunt duæ naturæ, quarum dicatæ et sic sunt duæ naturæ, quarum una proprie agit sicut natura particularis una proprie agit sicut natura particularis subjecti, quia, sicut dicit Philosophus, subjecti, quia, sicut dicit Philosophus, agere est particularium subjectorum, et agere est particularium subjectorum, et agit virtute alterius, quia virtutes et po- agit virtute alterius, quia virtutes et po- tentiæ quibus unumquodque agit quod tentiæ quibus unumquodque agit quod agit, sunt naturæ formalis quæ est in agit, sunt naturæ formalis quæ est in ipso quod agit. ipso quod agit.

Ad id autem quod objicitur, quod Ad id autem quod objicitur, quod po- compendiosius fuisset, si tunc in ipsa re po- compendiosius fuisset, si tunc in ipsa re posita fuisset forma sacramenti. Dicen- posita fuisset forma sacramenti. Dicen- aplex aplex nhu- dum quod in re non potuit poni simplex nhu- dum quod in re non potuit poni simplex pro- forma hujus sacramenti propter tres cau- pro- forma hujus sacramenti propter tres cau-

⚫ncra- ⚫ncra-

nr tres nr tres usne. usne.

sas. sas.

Prima, quod sacramentum in forma et Prima, quod sacramentum in forma et materia subjicitur operationi ministro- materia subjicitur operationi ministro- rum Ecclesiæ res autem significata in rum Ecclesiæ res autem significata in hac oratione si absque designatione ora- hac oratione si absque designatione ora- tionis accipitur, nullo modo subjicibilis tionis accipitur, nullo modo subjicibilis est operationi ministrorum, sicut patet est operationi ministrorum, sicut patet cuilibet quia si hoc corpus Christi de- cuilibet quia si hoc corpus Christi de- monstratum accipiatur sine orationis de monstratum accipiatur sine orationis de signatione, absolvitur ab operatione mi- signatione, absolvitur ab operatione mi- nistrorum, ita quod sacerdos nihil circa nistrorum, ita quod sacerdos nihil circa ipsum potest operari. ipsum potest operari.

Secunda causa est: quia cum in sa- Secunda causa est: quia cum in sa- cramentis verbum increatum operetur cramentis verbum increatum operetur operatione quæ circa elementa corporalia operatione quæ circa elementa corporalia existit, oportet quod verbum increatum existit, oportet quod verbum increatum operans in aliquo corporali, congruat operans in aliquo corporali, congruat elemento corporali circa quod operatur : elemento corporali circa quod operatur : non autem congruit in aliquo quod et non autem congruit in aliquo quod et sibi congruat, et corporali elemento, nisi sibi congruat, et corporali elemento, nisi in verbo corporali: oportet ergo, quod in verbo corporali: oportet ergo, quod in verbo corporaliter sonante operetur: in verbo corporaliter sonante operetur: quia dicit Augustinus, quod verbum in quia dicit Augustinus, quod verbum in intellectu est sicut Verbum in Patre, et intellectu est sicut Verbum in Patre, et verbum sonans in verbo vocis corporeæ verbum sonans in verbo vocis corporeæ est sicut Verbum incarnatum, quod cor- est sicut Verbum incarnatum, quod cor- poralibus se coaptavit et conformavit. poralibus se coaptavit et conformavit.

Tertia autem causa est: quia regulari- Tertia autem causa est: quia regulari- ter et generaliter verum est, sicut dicit ter et generaliter verum est, sicut dicit Hieronymus, quod sacramenta sunt ad Hieronymus, quod sacramenta sunt ad

393 393

eruditionem principaliter instituta: non eruditionem principaliter instituta: non autem erudiunt quæ ad notitiam venire autem erudiunt quæ ad notitiam venire non possunt res autem ista occulta est non possunt res autem ista occulta est in se, et ad notitiam venire non posset, in se, et ad notitiam venire non posset, nisi verbo sonante designaretur: oportet nisi verbo sonante designaretur: oportet ergo designare verbum incorporale verbo ergo designare verbum incorporale verbo sonante vel voce. sonante vel voce.

Adhuc autem, sicut dicit Augustinus, Adhuc autem, sicut dicit Augustinus, sacramentum est sensibile signum, quod sacramentum est sensibile signum, quod præter speciem quam ingerit sensibus, præter speciem quam ingerit sensibus, aliud facit in intellectum venire. Sicut aliud facit in intellectum venire. Sicut igitur materia consistit in sensibilibus igitur materia consistit in sensibilibus signis, ita etiam in sensibili signo debet signis, ita etiam in sensibili signo debet consistere forma: et sic oportuit for- consistere forma: et sic oportuit for- mam sacramenti consistere in oratione mam sacramenti consistere in oratione sensibilem sonum habente. Hæc igitur sensibilem sonum habente. Hæc igitur causa est quare res in sacramento non causa est quare res in sacramento non simpliciter accepta operatur, sed potius simpliciter accepta operatur, sed potius operatur in eo res designata per vocalem operatur in eo res designata per vocalem orationem, cum tamen vocalis oratio vir- orationem, cum tamen vocalis oratio vir- tutem operandi contrahat a re stante sub tutem operandi contrahat a re stante sub voce illa, sicut diximus in præhabitis, etc. voce illa, sicut diximus in præhabitis, etc.

19. 19.

ma sacra- ma sacra-

tem trans- tem trans-

Consequenter videndum est unde hæc Consequenter videndum est unde hæc forma transsubstantiandi trahat virtutem. Unde for- forma transsubstantiandi trahat virtutem. Unde for- Si enim consequentias attendamus, menti tra- Si enim consequentias attendamus, menti tra- tunc in omni re quæ substantialiter mu- hat virtu- tunc in omni re quæ substantialiter mu- hat virtu- tatur, oportet quod virtus mutationis substan- tatur, oportet quod virtus mutationis substan- illius sit ab eo qui motor est universalis tiandi ? illius sit ab eo qui motor est universalis tiandi ? in talibus mutationibus. Mutatio autem in talibus mutationibus. Mutatio autem una est, sicut dicimus, eam quæ est ge- una est, sicut dicimus, eam quæ est ge- nerationis a sole esse in circulo obliquo nerationis a sole esse in circulo obliquo accedente et recedente: ideo dicimus dif- accedente et recedente: ideo dicimus dif- formiter fieri generationem et corruptio- formiter fieri generationem et corruptio- nem. A simili autem et excellentiori vi- nem. A simili autem et excellentiori vi- demus, quod omnium talium mutatio- demus, quod omnium talium mutatio- num est Verbum increatum causa et num est Verbum increatum causa et motor, sicut dicitur, Joan. 1, 3: Omnia motor, sicut dicitur, Joan. 1, 3: Omnia per ipsum facta sunt, et sine ipso factum per ipsum facta sunt, et sine ipso factum est nihil quod factum est. Videtur igitur est nihil quod factum est. Videtur igitur hæc mutatio transsubstantiationis etiam hæc mutatio transsubstantiationis etiam esse Verbi increati. Hoc idem videtur esse Verbi increati. Hoc idem videtur quod dicitur, Genes. 1, 3: Dixit Deus: quod dicitur, Genes. 1, 3: Dixit Deus: Fiat lux, et facta est lux. Et quoties- Fiat lux, et facta est lux. Et quoties- cumque est mutatio aliqua substantialis cumque est mutatio aliqua substantialis et supernaturalis, semper præmittitur: et supernaturalis, semper præmittitur: Dixit Deus, sive sit de dispositione, sive Dixit Deus, sive sit de dispositione, sive de ornatu. Similiter autem et ipsa crea- de ornatu. Similiter autem et ipsa crea- tio in verbo Dei consistit, quamvis ante tio in verbo Dei consistit, quamvis ante

394 394

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

opus creationis non præmittatur de verbi opus creationis non præmittatur de verbi dictione. Si ergo in Verbo increato omnis dictione. Si ergo in Verbo increato omnis talis mutatio consistit, tunc videtur quod talis mutatio consistit, tunc videtur quod etiam ista consistit in virtute Verbi in- etiam ista consistit in virtute Verbi in- creati, etc. creati, etc.

Adhuc autem, hoc videtur ex dicto Au- Adhuc autem, hoc videtur ex dicto Au- gustini super Genesim ad litteram, qui gustini super Genesim ad litteram, qui hoc quod dicitur: Dixit Deus: Fiat, sic hoc quod dicitur: Dixit Deus: Fiat, sic exponit, hoc est, Verbum genuit in quo exponit, hoc est, Verbum genuit in quo erat ut fieret. Si autem Verbum genuit erat ut fieret. Si autem Verbum genuit in quo erat ut fieret, cum non fuerit in in quo erat ut fieret, cum non fuerit in eo ut fiat quoddam, sed ut fiant omnia, eo ut fiat quoddam, sed ut fiant omnia, sicut dicitur, quod omnia per ipsum facta sicut dicitur, quod omnia per ipsum facta sunt, et sine ipso factum est nihil quod sunt, et sine ipso factum est nihil quod factum est, oportet quod omnes tales re- factum est, oportet quod omnes tales re- rum supernaturales mutationes sint in rum supernaturales mutationes sint in Verbo et a Verbo. Verbo et a Verbo.

Adhuc autem, illius proprie agentis est Adhuc autem, illius proprie agentis est facere aliquid, in cujus ratione est actu facere aliquid, in cujus ratione est actu secundum formam et rationem. Ratio secundum formam et rationem. Ratio autem et forma talium supernaturalium autem et forma talium supernaturalium transmutationum non est nisi in Verbo transmutationum non est nisi in Verbo quod agit omnia talia, et est ars omnia quod agit omnia talia, et est ars omnia talia faciendi. Igitur virtus illius trans- talia faciendi. Igitur virtus illius trans- substantiationis tota consistit in Verbo substantiationis tota consistit in Verbo increato. Unde, Psal. XXXII, 6, dicit: Ver- increato. Unde, Psal. XXXII, 6, dicit: Ver- bo Domini cæli firmati sunt. Et super bo Domini cæli firmati sunt. Et super hoc dicit Ambrosius loquens de panis hoc dicit Ambrosius loquens de panis transsubstantiatione in corpus Domini in transsubstantiatione in corpus Domini in sacramento: «Quid miraris si Verbum sacramento: «Quid miraris si Verbum Dei creaturas mutat, in quo creaturæ ut Dei creaturas mutat, in quo creaturæ ut essent, primum substiterunt ? » Videtur essent, primum substiterunt ? » Videtur igitur, quod tota virtus istius transsub- igitur, quod tota virtus istius transsub- stantiationis in Verbo increato consistat. stantiationis in Verbo increato consistat.

Quod si concedatur, videbitur esse Quod si concedatur, videbitur esse contrarium his quæ ante dicta sunt: quia contrarium his quæ ante dicta sunt: quia omnis effectus sacramenti causatur a for- omnis effectus sacramenti causatur a for- ma ipsius sacramenti. Forma autem non ma ipsius sacramenti. Forma autem non est Verbum increatum, sed verbum crea- est Verbum increatum, sed verbum crea- tum prolatum ab ore sacerdotis. Adhuc tum prolatum ab ore sacerdotis. Adhuc autem, in aliis sacramentis verbum crea- autem, in aliis sacramentis verbum crea- tum est forma: videtur ergo, quod verbum tum est forma: videtur ergo, quod verbum creatum sit etiam forma in isto. Dicit creatum sit etiam forma in isto. Dicit enim Beda: « Accedit enim verbum ad enim Beda: « Accedit enim verbum ad elementum, et fit sacramentum. » Et in- elementum, et fit sacramentum. » Et in- telligit de verbo creato prolato ab ore telligit de verbo creato prolato ab ore ejus qui minister est in sacramento. ejus qui minister est in sacramento.

Hæc autem et hujusmodi solvenda Hæc autem et hujusmodi solvenda sunt, quod in Verbo increato pro certo sunt, quod in Verbo increato pro certo

est omnis virtus mutationum supernatu- est omnis virtus mutationum supernatu- ralium sicut in primo agente. Sed hoc ralium sicut in primo agente. Sed hoc idem Verbum dupliciter consideratur, idem Verbum dupliciter consideratur, scilicet in intellectu paterno, qui est in- scilicet in intellectu paterno, qui est in- tellectus universaliter agens, et sic agit tellectus universaliter agens, et sic agit indivisibili actione cum Patre omnes indivisibili actione cum Patre omnes creaturarum mutationes supernaturales,. creaturarum mutationes supernaturales,. sicut dicitur, Joan. v, 17: Pater meus sicut dicitur, Joan. v, 17: Pater meus usque modo operatur, et ego operor. Est usque modo operatur, et ego operor. Est autem quædam transmutatio supernatu- autem quædam transmutatio supernatu- ralis, quam licet non operetur minister, ralis, quam licet non operetur minister, tamen aliquid operatur ad ipsam, sicut tamen aliquid operatur ad ipsam, sicut sunt mutationes sacramentales ad cha- sunt mutationes sacramentales ad cha- racteres imprimendos, et mutationes ad racteres imprimendos, et mutationes ad gratias et ad alias res effectas in sacra- gratias et ad alias res effectas in sacra- mentis, et has operatur Verbum increa- mentis, et has operatur Verbum increa- tum in verbo creato, quod est in pro- tum in verbo creato, quod est in pro- nuntiatione ministrorum. Quia autem ali- nuntiatione ministrorum. Quia autem ali- quid ibi est operationis hominis, oportet quid ibi est operationis hominis, oportet quod ipsum Verbum increatum coapte- quod ipsum Verbum increatum coapte- tur ad id quod est hominis, ut in opera- tur ad id quod est hominis, ut in opera- tione hominis Verbum increatum opere- tione hominis Verbum increatum opere- tur. tur.

Omnia igitur primitus inducta sunt Omnia igitur primitus inducta sunt concedenda: quia in veritate supernatu- concedenda: quia in veritate supernatu- rales transmutationes ad causam super- rales transmutationes ad causam super- naturalem oportet reduci, et hanc cau- naturalem oportet reduci, et hanc cau- sam oportet esse talem in qua sit ratio et sam oportet esse talem in qua sit ratio et virtus tales transmutationes operandi: virtus tales transmutationes operandi: non autem sunt per rationem et virtutem non autem sunt per rationem et virtutem nisi in verbo et sic oportet, quod Ver- nisi in verbo et sic oportet, quod Ver- bum increatum vel in se, vel in aliquo bum increatum vel in se, vel in aliquo creato cui coaptatur, in illas operetur. creato cui coaptatur, in illas operetur.

Ad hoc autem quod in contrarium ob- Ad hoc autem quod in contrarium ob- jicitur, dicendum quod licet verbum crea- jicitur, dicendum quod licet verbum crea- tum sit forma sacramenti, tamen quia tum sit forma sacramenti, tamen quia hæc forma processit ab institutione divi- hæc forma processit ab institutione divi- na, non separatur a Verbo increato, et na, non separatur a Verbo increato, et virtute illius agit quidquid agit: et ita est virtute illius agit quidquid agit: et ita est etiam in aliis sacramentis. etiam in aliis sacramentis.

Si autem quæritur, unde sit, quod Si autem quæritur, unde sit, quod Verbum increatum sic est activum? Di- Verbum increatum sic est activum? Di- cendum, quod est ab hoc quod ipsum est cendum, quod est ab hoc quod ipsum est verbum intellectus divini, qui universa- verbum intellectus divini, qui universa- liter est activus, et nullius rei recepti- liter est activus, et nullius rei recepti- vus. Et ideo sicut ille est causa transmu- vus. Et ideo sicut ille est causa transmu-

tationis rerum et constitutivus rerum tationis rerum et constitutivus rerum omnium sicut vult, ita et verbum ejus omnium sicut vult, ita et verbum ejus

19. 19.

20. 20.

mæ hujus mæ hujus

ti ? ti ?

DE EUCHARISTIA, DIST. VI, TRACT. II, 2. DE EUCHARISTIA, DIST. VI, TRACT. II, 2.

sic est transmutativum et constitutivum : sic est transmutativum et constitutivum : noster autem intellectus est materialis et noster autem intellectus est materialis et receptivus et ideo non est rerum causa- receptivus et ideo non est rerum causa- tivus, sed potius a rebus causatus: et tivus, sed potius a rebus causatus: et ideo etiam verbum ipsius conceptum de- ideo etiam verbum ipsius conceptum de- signat, quem præaccepit intellectus, et signat, quem præaccepit intellectus, et non est alicujus rei causativus. Verbum non est alicujus rei causativus. Verbum autem increatum nuntiat intellectum autem increatum nuntiat intellectum agentem et constituentem: et ideo, ut agentem et constituentem: et ideo, ut dicit Ambrosius, est rerum transsubstan- dicit Ambrosius, est rerum transsubstan- tiativum et ideo cum tali verbo creatu- tiativum et ideo cum tali verbo creatu- ras constituente et reparante loqueretur ras constituente et reparante loqueretur Christus Judæis, Joan. VIII, 43, 42, et Christus Judæis, Joan. VIII, 43, 42, et ipsi non caperent, arguens eos, dixit: ipsi non caperent, arguens eos, dixit: Quare loquelam meam non cognoscitis? Quare loquelam meam non cognoscitis? Ego enim ex Deo processi et veni. Ac si Ego enim ex Deo processi et veni. Ac si dicat In ipso verbo quo muto et reparo dicat In ipso verbo quo muto et reparo creaturas sicut volo, potestis scire, si creaturas sicut volo, potestis scire, si vultis, quod Verbum æternum procedens vultis, quod Verbum æternum procedens ab intellectu qui universale principium ab intellectu qui universale principium est agendi et creaturas instituendi et re- est agendi et creaturas instituendi et re- parandi: quia tales supernaturales ope- parandi: quia tales supernaturales ope- rationes per seipsum non habet, nisi rationes per seipsum non habet, nisi Deus sive intellectus divinus: quia nul- Deus sive intellectus divinus: quia nul- lus est rerum universaliter constitutivus: lus est rerum universaliter constitutivus: hæc enim operatio propria est Deo el hæc enim operatio propria est Deo el nulli alii conveniens. Et si sancti aliqui nulli alii conveniens. Et si sancti aliqui tales leguntur fecisse operationes, has tales leguntur fecisse operationes, has fecerunt per invocationes vel supplica- fecerunt per invocationes vel supplica- tiones vel per merita sanctitatis, et non tiones vel per merita sanctitatis, et non per seipsos virtute propria. Istæ enim per seipsos virtute propria. Istæ enim operationes supernaturales in quantum operationes supernaturales in quantum sunt supernaturales, sunt omnes unius sunt supernaturales, sunt omnes unius rationis et ideo ad unum agens super- rationis et ideo ad unum agens super- naturale habent reduci. naturale habent reduci.

Ultimo tandem considerandum est de Ultimo tandem considerandum est de Qualis sit hujus formæ qualitate: non enim hæc Qualis sit hujus formæ qualitate: non enim hæc modus for- forma est ad modum formarum aliorum modus for- forma est ad modum formarum aliorum sacramen- sacramentorum, quæ omnes sunt per in- sacramen- sacramentorum, quæ omnes sunt per in- vocationem sanctæ Trinitatis, sicut in vocationem sanctæ Trinitatis, sicut in baptismo, ubi dicitur: « Ego te baptizo baptismo, ubi dicitur: « Ego te baptizo in nomine Patris, et Filii, et Spiritus san- in nomine Patris, et Filii, et Spiritus san- cti. » Hic autem nulla fit Trinitatis invo- cti. » Hic autem nulla fit Trinitatis invo- catio, cum tamen operationes gratiarum catio, cum tamen operationes gratiarum sacramentalium sint indivisa opera Tri- sacramentalium sint indivisa opera Tri- nitatis. nitatis.

Adhuc autem, in omnibus aliis formis Adhuc autem, in omnibus aliis formis actum vel gratiam sacramentalem signat actum vel gratiam sacramentalem signat

395 395

se operari minister, sicut in baptismo se operari minister, sicut in baptismo dicit: «Ego te baptizo. » Et in confirma- dicit: «Ego te baptizo. » Et in confirma- tione dicit « Ego te confirmo. » Et in tione dicit « Ego te confirmo. » Et in unctione dicit: « Ungo hos oculos de oleo unctione dicit: « Ungo hos oculos de oleo sanctificato. » Et sic de aliis. Videtur er- sanctificato. » Et sic de aliis. Videtur er- go, quod etiam in isto sacramento in go, quod etiam in isto sacramento in persona ministri dici deberet: Transsub- persona ministri dici deberet: Transsub- stantio hunc panem in corpus Domini stantio hunc panem in corpus Domini nostri Jesu Christi. nostri Jesu Christi.

Adhuc autem, cum fit transsubstantia- Adhuc autem, cum fit transsubstantia- tio panis ibi, videtur quod deberet signi- tio panis ibi, videtur quod deberet signi- ficari per modum mutationis, quod sic ficari per modum mutationis, quod sic diceretur: Hic panis fiat corpus Domini. diceretur: Hic panis fiat corpus Domini. Vel, hic panis mutetur in corpus Domini. Vel, hic panis mutetur in corpus Domini. Vel saltem sic: Hic panis transsubstan- Vel saltem sic: Hic panis transsubstan- tietur in corpus Domini. Et non sic: Hoc tietur in corpus Domini. Et non sic: Hoc est corpus meum, quia verbum substanti- est corpus meum, quia verbum substanti- vum quod est est, nullam dicit mutatio- vum quod est est, nullam dicit mutatio-

nem. nem.

Adhuc autem, cum ministris sit pro- Adhuc autem, cum ministris sit pro- prium non operari ex potestate absoluta, prium non operari ex potestate absoluta, sed per clavem supplicationis vel exor- sed per clavem supplicationis vel exor- cismi, sed Christi sit operari ex potestate, cismi, sed Christi sit operari ex potestate, videtur quod quamvis Christus ut pote- videtur quod quamvis Christus ut pote- statem habens, dixerit: Hoc est corpus statem habens, dixerit: Hoc est corpus meum, quod tamen ministris sit sic non meum, quod tamen ministris sit sic non dicere, sed supplicatione uti, dicendo: dicere, sed supplicatione uti, dicendo: Rogamus te, Domine, ut hoc fiat corpus Rogamus te, Domine, ut hoc fiat corpus tuum. tuum.

Ad hæc autem et omnia similia dici- Ad hæc autem et omnia similia dici- mus, quod non est in hoc sacramento mus, quod non est in hoc sacramento sicut in aliis operatio enim istius sa- sicut in aliis operatio enim istius sa- cramenti ad Dominum omnium termina- cramenti ad Dominum omnium termina- tur sacramentorum. Et ideo aliis verbis tur sacramentorum. Et ideo aliis verbis hic uti oportet quam in aliis. Nec ista hic uti oportet quam in aliis. Nec ista operatio est ministri, sed potius, sicut operatio est ministri, sed potius, sicut diximus, Verbi increati in verbo creato: diximus, Verbi increati in verbo creato: et ideo nulla est invocatio in hoc sacra- et ideo nulla est invocatio in hoc sacra- mento quia certissimi sumus de opera- mento quia certissimi sumus de opera- tione verbi. tione verbi.

Alia autem est causa: quia cum con- Alia autem est causa: quia cum con- tentum istius sacramenti sit Christus to- tentum istius sacramenti sit Christus to- tus integer et perfectus, et respectu hujus tus integer et perfectus, et respectu hujus rei non possit aliquis poni obex ex parte rei non possit aliquis poni obex ex parte ministri, ideo non debuit hoc sacramen- ministri, ideo non debuit hoc sacramen- tum formam habere per invocationem tum formam habere per invocationem traditam sicut alia in quibus aliquando traditam sicut alia in quibus aliquando obex ponitur. obex ponitur.

21. 21.

396 396

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Ad aliud autem dicendum, quod in Ad aliud autem dicendum, quod in veritate iste actus transsubstantiationis veritate iste actus transsubstantiationis nullo modo est ministri sicut operantis, nullo modo est ministri sicut operantis, vel sicut cooperantis: quia solum Ver- vel sicut cooperantis: quia solum Ver- bum increatum in verbo creato hanc ope- bum increatum in verbo creato hanc ope- ratur transsubstantiationem : et ideo actus ratur transsubstantiationem : et ideo actus ille ad ministrum non poterat sicut ille ad ministrum non poterat sicut ad agentem retorqueri. Sic autem non ad agentem retorqueri. Sic autem non est in aliis sacramentis, quorum actus est in aliis sacramentis, quorum actus exteriores ad usum sunt ministrorum. exteriores ad usum sunt ministrorum.

Ad aliud autem dicendum, sicut patet Ad aliud autem dicendum, sicut patet jam in ante habitis, quod non est ibi vera jam in ante habitis, quod non est ibi vera transmutatio, sed simplex transsubstan- transmutatio, sed simplex transsubstan- tiatio hujus ex hoc. Et ad hoc signan- tiatio hujus ex hoc. Et ad hoc signan- dum non est tradita forma per verbum dum non est tradita forma per verbum pertinens ad mutationem, sed per ver- pertinens ad mutationem, sed per ver- bum pertinens ad esse. bum pertinens ad esse.

Ad aliud autem jam patet responsio Ad aliud autem jam patet responsio

per ante dicta quia licet ministri sit per per ante dicta quia licet ministri sit per clavem operari, tamen quia actio illius clavem operari, tamen quia actio illius sacramenti nullo modo est ministri, ideo sacramenti nullo modo est ministri, ideo non debuit ut ministri per invocationis non debuit ut ministri per invocationis vel supplicationis modum significari. vel supplicationis modum significari.

Et si objicitur, quod secundum hoc Et si objicitur, quod secundum hoc sacramentum istud non debuit committi sacramentum istud non debuit committi operationi ministrorum, dicendum quod operationi ministrorum, dicendum quod hoc non sequitur: quia quamvis nihil hoc non sequitur: quia quamvis nihil operetur minister vel cooperetur in re operetur minister vel cooperetur in re sacramenti, tamen operatur ad sacra- sacramenti, tamen operatur ad sacra- mentum suggerendo materiam, et dicen- mentum suggerendo materiam, et dicen- do orationes et supplicationes quæ ante- do orationes et supplicationes quæ ante- cedunt et consequuntur sacramentum, et cedunt et consequuntur sacramentum, et offerendo et distribuendo sacrificium, vel offerendo et distribuendo sacrificium, vel sacramentum, et cætera faciendo quæ in sacramentum, et cætera faciendo quæ in hoc sacramento requiruntur. hoc sacramento requiruntur.

CAPUT III. CAPUT III.

De forma quæ dicitur super vinum. De forma quæ dicitur super vinum.

1. 1.

Quæ sit Quæ sit 'orma con- 'orma con-

Post hoc dicendum est de forma quæ Post hoc dicendum est de forma quæ dicitur super vinum, de qua quædam dicitur super vinum, de qua quædam ecrationis quæruntur propria: quædam quæ utram- ecrationis quæruntur propria: quædam quæ utram- vini ? que formam, panis scilicet et vini, con- vini ? que formam, panis scilicet et vini, con- sequuntur. sequuntur.

Propria autem quæ quæruntur, sunt Propria autem quæ quæruntur, sunt tria, scilicet quæ sit forma quæ super tria, scilicet quæ sit forma quæ super vinum dicitur? Et, utrum divisim vel vinum dicitur? Et, utrum divisim vel conjunctim agat transsubstantiationem conjunctim agat transsubstantiationem cum forma quæ dicitur super panem? cum forma quæ dicitur super panem? Et tertio, quare non eodem modo tradi- Et tertio, quare non eodem modo tradi- tur sicut forma quæ dicitur super pa- tur sicut forma quæ dicitur super pa-

nem ? nem ?

Si autem verba Evangelistarum consi- Si autem verba Evangelistarum consi- deremus, forma quæ dicitur super vi- deremus, forma quæ dicitur super vi- num, valde diversa invenitur. Etenim, num, valde diversa invenitur. Etenim, Matth. xxvi, 27 et 28, dicitur: Et acci- Matth. xxvi, 27 et 28, dicitur: Et acci- piens calicem, gratias egit, et dedit illis, piens calicem, gratias egit, et dedit illis,

dicens: Bibite ex hoc omnes. Hic est enim dicens: Bibite ex hoc omnes. Hic est enim sanguis meus novi testamenti, qui pro sanguis meus novi testamenti, qui pro multis effundetur in remissionem pecca- multis effundetur in remissionem pecca- torum. Marci autem, xiv, 23 et 24, dici- torum. Marci autem, xiv, 23 et 24, dici- tur sic Et accepto calice, gratias agens tur sic Et accepto calice, gratias agens dedit eis, et biberunt ex illo omnes. Et dedit eis, et biberunt ex illo omnes. Et ait illis: Hic est sanguis meus novi te- ait illis: Hic est sanguis meus novi te- stamenti, qui pro multis effundetur. stamenti, qui pro multis effundetur. Lucæ autem, XXII, 20, sic dicitur: Simi- Lucæ autem, XXII, 20, sic dicitur: Simi- liter et calicem, postquam cœnavit, di- liter et calicem, postquam cœnavit, di- cens Hic est calix novum testamentum cens Hic est calix novum testamentum in sanguine meo, qui pro vobis funde- in sanguine meo, qui pro vobis funde- tur. Apostolus autem Paulus, I ad Co- tur. Apostolus autem Paulus, I ad Co- rinth. xI, 25, sic dicit: Similiter et rinth. xI, 25, sic dicit: Similiter et calicem, postquam cœnavit, dicens: Hic calicem, postquam cœnavit, dicens: Hic

calix novum testamentum est in meo calix novum testamentum est in meo sanguine hoc facite quotiescumque sanguine hoc facite quotiescumque bibetis, in meam commemorationem. Hæ bibetis, in meam commemorationem. Hæ

2. 2.

«< «<

DE EUCHARISTIA, DIST. VI, TRACT. II, 3. DE EUCHARISTIA, DIST. VI, TRACT. II, 3.

autem omnes formæ differunt ab ea quæ autem omnes formæ differunt ab ea quæ usitatur et tenetur a tota Ecclesia in usitatur et tenetur a tota Ecclesia in Missæ Canone, ubi sic dicitur: « Simili Missæ Canone, ubi sic dicitur: « Simili « modo, postquam conatum est, acci- « modo, postquam conatum est, acci- « piens et hunc præclarum calicem in « piens et hunc præclarum calicem in « sanctas ac venerabiles manus suas : « sanctas ac venerabiles manus suas : « item tibi gratias agens, benedixit, de- « item tibi gratias agens, benedixit, de- ditque discipulus suis, dicens: Acci- ditque discipulus suis, dicens: Acci- « pite, et bibite ex eo omnes. Hic est « pite, et bibite ex eo omnes. Hic est « enim Calix Sanguinis mei, novi et « enim Calix Sanguinis mei, novi et « æterni testamenti: mysterium fidei: « æterni testamenti: mysterium fidei: « qui pro vobis et pro multis effundetur « qui pro vobis et pro multis effundetur «< in remissionem peccatorum. Hæc quo- «< in remissionem peccatorum. Hæc quo- « tiescumque feceritis, in mei memoriam « tiescumque feceritis, in mei memoriam « facietis. » Hæ omnes forme valde a « facietis. » Hæ omnes forme valde a se invicem differre videntur : et, sicut se invicem differre videntur : et, sicut dicit Hieronymus, non potest esse ve- dicit Hieronymus, non potest esse ve- rum quod est diversum, etc. rum quod est diversum, etc.