312 312

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Christi et ideo tunc corpus Christi Christi et ideo tunc corpus Christi nihil est de sacramento, quod plane est nihil est de sacramento, quod plane est hæresis. Et si dicere velit aliquis, quod hæresis. Et si dicere velit aliquis, quod virtute verborum ibi efficitur corpus virtute verborum ibi efficitur corpus Christi sicut in loco cum substantia Christi sicut in loco cum substantia panis, hoc penitus nihil dictum est : panis, hoc penitus nihil dictum est : quia sacramentum novæ legis omnino quia sacramentum novæ legis omnino nihil causat nisi quod signat et figurat. nihil causat nisi quod signat et figurat. Cum autem dixit Christus: Accipite, Cum autem dixit Christus: Accipite, hoc est corpus meum, non significatur in hoc est corpus meum, non significatur in forma sacramenti, quod ibi sit corpus forma sacramenti, quod ibi sit corpus Christi cum alio corpore in eodem loco, Christi cum alio corpore in eodem loco, sed potius hoc demonstratur, quod sub sed potius hoc demonstratur, quod sub forma panis sit corpus Christi veraciter forma panis sit corpus Christi veraciter et substantialiter: ergo et ita causatur : et substantialiter: ergo et ita causatur : quia in sacramento novæ legis semper quia in sacramento novæ legis semper modus significationis refertur ad modum modus significationis refertur ad modum causationis. Et sic patet, quod tertia causationis. Et sic patet, quod tertia opinio est vera: quia hoc secundum si- opinio est vera: quia hoc secundum si- gnum optime et naturaliter declarat na- gnum optime et naturaliter declarat na- turam et virtutem sacramentorum novæ turam et virtutem sacramentorum novæ legis quia, sicut dicit Augustinus, in legis quia, sicut dicit Augustinus, in hoc differunt a sacramentis veteris legis, hoc differunt a sacramentis veteris legis, quod efficiunt et figurant. quod efficiunt et figurant.

tamen in esse tali stant ad sensibilem tamen in esse tali stant ad sensibilem cognitionem faciendam. Et dico, quod cognitionem faciendam. Et dico, quod hoc modo sunt in sacramento circa hoc modo sunt in sacramento circa corpus Christi, velantes ipsum, et signi- corpus Christi, velantes ipsum, et signi- ficantes quoniam ipsum est vere cibus. ficantes quoniam ipsum est vere cibus. Si autem dicatur, quod accidentales Si autem dicatur, quod accidentales formæ sint ibi sine omni eo in quo ha- formæ sint ibi sine omni eo in quo ha- beant aliquod esse sensibile, concedo beant aliquod esse sensibile, concedo quod hoc est impossibile: quia dicit quod hoc est impossibile: quia dicit Philosophus, quod accidens est, quod Philosophus, quod accidens est, quod cum sit in aliquo, non est in eo sicut cum sit in aliquo, non est in eo sicut quædam pars, et impossibile est esse quædam pars, et impossibile est esse sine eo in quo est. sine eo in quo est.

Quod autem secundo pro se et contra Quod autem secundo pro se et contra istam objiciunt opinionem, non est diffi- istam objiciunt opinionem, non est diffi- cile respondere: quia Christus non est cile respondere: quia Christus non est destructor substantiarum quas condidit: destructor substantiarum quas condidit: non enim destruitur substantia panis et non enim destruitur substantia panis et vini in sacramento, sed potius transsub- vini in sacramento, sed potius transsub- stantiatur in multo melius: quia in corpus stantiatur in multo melius: quia in corpus Christi transsubstantiatur substantia pa- Christi transsubstantiatur substantia pa- nis, et in sanguinem substantia vini: et nis, et in sanguinem substantia vini: et hoc non est destruere substantias, sed hoc non est destruere substantias, sed potius exaltare et nobilitare. Hoc autem potius exaltare et nobilitare. Hoc autem

Hæc igitur sunt quæ pro ista indu- qualiter fiat, in ultimo tractatu, ubi lo- Hæc igitur sunt quæ pro ista indu- qualiter fiat, in ultimo tractatu, ubi lo- cuntur opinione. cuntur opinione.

8. 8. Ea autem quæ contra istam sunt Ea autem quæ contra istam sunt Quomodo opinionem, sunt ea quæ pro se induxit Quomodo opinionem, sunt ea quæ pro se induxit manent in secunda opinio. manent in secunda opinio.

accidentia accidentia

Eucharis- Eucharis-

tia sine tia sine

Et ad rationem quidem primo indu- Et ad rationem quidem primo indu- subjecto? ctam contra istam opinionem, et pro illa, subjecto? ctam contra istam opinionem, et pro illa,

dicimus quod hoc dictum, quod acci- dicimus quod hoc dictum, quod acci- dentia sint sine subjecto ¹, dicimus quod dentia sint sine subjecto ¹, dicimus quod hoc secundum aliquod est possibile, et hoc secundum aliquod est possibile, et secundum aliquod impossibile. Si enim secundum aliquod impossibile. Si enim dicatur, quod accidentia habeant esse dicatur, quod accidentia habeant esse quoddam sine subjecto, in quo acciden- quoddam sine subjecto, in quo acciden- talis forma est, sicut forma materialis, talis forma est, sicut forma materialis, prout habet contrarium ad agendum et prout habet contrarium ad agendum et patiendum, dicimus quod hoc est valde patiendum, dicimus quod hoc est valde possibile quia sunt in medio secundum possibile quia sunt in medio secundum esse medii, et sunt in organis sensuum esse medii, et sunt in organis sensuum secundum esse intentionale. Neutro enim secundum esse intentionale. Neutro enim istorum modorum habent contrarium, istorum modorum habent contrarium, nec agunt, nec patiuntur ab invicem : et nec agunt, nec patiuntur ab invicem : et

1 Cf. IV Sententiarum, Dist. XI, Art. 16 et 1 Cf. IV Sententiarum, Dist. XI, Art. 16 et Dist. XIII, Art. 9. Tomo XXIX hujusce novæ Dist. XIII, Art. 9. Tomo XXIX hujusce novæ

quemur de hoc cibo in quantum est in quemur de hoc cibo in quantum est in genere sacramenti, plenius patebit: sed genere sacramenti, plenius patebit: sed hoc modo sufficit, quod nullo modo dici- hoc modo sufficit, quod nullo modo dici- mus, quod substantiæ aliquæ destruan- mus, quod substantiæ aliquæ destruan- tur per sacramentum, quas condidit tur per sacramentum, quas condidit Christus auctor et instaurator et propu- Christus auctor et instaurator et propu- gnator naturæ: magnæ enim esset im- gnator naturæ: magnæ enim esset im- perfectionis et infirmitatis, si non nos perfectionis et infirmitatis, si non nos posset pascere Christus spiritualiter, nisi posset pascere Christus spiritualiter, nisi destrueret substantias nos corporaliter destrueret substantias nos corporaliter pascentes. pascentes.

Omnia igitur quæ secundum antiquo- Omnia igitur quæ secundum antiquo- rum tres opiniones dicenda esse vide- rum tres opiniones dicenda esse vide- bantur, fideliter annotavimus, in qui- bantur, fideliter annotavimus, in qui- bus vis aliqua esse videbatur, et ter- bus vis aliqua esse videbatur, et ter- tiam elegimus opinionem, et dicimus tiam elegimus opinionem, et dicimus illam esse tenendam, etc. illam esse tenendam, etc.

Secundum hanc igitur dicimus, quod Secundum hanc igitur dicimus, quod nihil reficiens corporaliter est in sacra- nihil reficiens corporaliter est in sacra- mento, quamvis sit in eo signum corpo- mento, quamvis sit in eo signum corpo-

editionis nostræ. editionis nostræ.

9. 9.

DE EUCHARISTIA, DIST. HII, TRACT. III, 1. DE EUCHARISTIA, DIST. HII, TRACT. III, 1.

rale refectionis. In hoc autem tria sunt rale refectionis. In hoc autem tria sunt consideranda, scilicet qualiter Christus consideranda, scilicet qualiter Christus ut refectio spiritus, totus sub formis sa- ut refectio spiritus, totus sub formis sa- cramentalibus contineatur. Et propter cramentalibus contineatur. Et propter quid talem modum sibi assumpsit, ut sic quid talem modum sibi assumpsit, ut sic sub talibus formis contineatur. Et quis sub talibus formis contineatur. Et quis sit modus continentiæ sub talibus formis. sit modus continentiæ sub talibus formis. Hæc enim omnia valde sunt difficilia : Hæc enim omnia valde sunt difficilia : et tamen oportet, quod enucleentur : et tamen oportet, quod enucleentur : quia in his veritas fidei continetur. quia in his veritas fidei continetur.

Dicunt enim quidam circa primum Dicunt enim quidam circa primum horum trium, quod Christus sic sub horum trium, quod Christus sic sub formis sacramentalibus continetur, quod formis sacramentalibus continetur, quod ubi est pars, ibi est totum. Et hoc qui- ubi est pars, ibi est totum. Et hoc qui- dem beatus Hilarius dicit. Si autem hoc dem beatus Hilarius dicit. Si autem hoc est verum, quod ubi est pars, ibi est to- est verum, quod ubi est pars, ibi est to- tum, tunc ubi est oculus, ibi est totus tum, tunc ubi est oculus, ibi est totus Christus ergo totus Christus est in ocu- Christus ergo totus Christus est in ocu- lo Christi. Adhuc autem si ubi est pars, lo Christi. Adhuc autem si ubi est pars, ibi est totum, tunc verius est, quod ubi ibi est totum, tunc verius est, quod ubi est totum, ibi est pars quælibet Christi. est totum, ibi est pars quælibet Christi. Conjungamus ergo has duas, scilicet Conjungamus ergo has duas, scilicet quod ubi est pars, ibi est totum : et ubi quod ubi est pars, ibi est totum : et ubi est totum, ibi est quælibet pars Christi. est totum, ibi est quælibet pars Christi. Ex his autem duabus sequitur, quod ubi Ex his autem duabus sequitur, quod ubi est oculus, ibi est quælibet pars Christi: est oculus, ibi est quælibet pars Christi: et ubi est quælibet pars, ibi est pes: et ubi est quælibet pars, ibi est pes: ergo a primo ubi est oculus Christi, ibi ergo a primo ubi est oculus Christi, ibi est pes ergo Christus vel pedem habet est pes ergo Christus vel pedem habet in oculo, vel oculum in pede et hæ in oculo, vel oculum in pede et hæ abusiones videntur sequi de ista suppo- abusiones videntur sequi de ista suppo- sitione. sitione.

De secundo autem fere ab omnibus De secundo autem fere ab omnibus dicitur, quod talem modum essendi sub dicitur, quod talem modum essendi sub formis sacramentalibus assumpsit, ut se formis sacramentalibus assumpsit, ut se cibum verum et potum verum esse signi- cibum verum et potum verum esse signi- ficaret. In omnibus autem cibi generibus ficaret. In omnibus autem cibi generibus in parte non significatur cibi refectio in parte non significatur cibi refectio perfecta, sed in toto, et forte non in toto, perfecta, sed in toto, et forte non in toto, nisi sufficiens sit totum ad cibi refectio- nisi sufficiens sit totum ad cibi refectio- nem. Cum er o Christus sit omnibus et nem. Cum er o Christus sit omnibus et singulis perf ta refectio, videtur quod singulis perf ta refectio, videtur quod Christus ut perfectio refectionis non in Christus ut perfectio refectionis non in toto et in parte contineatur. toto et in parte contineatur.

De tertio autem valde fortiter objici- De tertio autem valde fortiter objici- tur, quod Christus secundum veritatem tur, quod Christus secundum veritatem et quantitatem suæ staturæ non potest et quantitatem suæ staturæ non potest

1 Cf IV Sent ntiarum, Dist XIII, Art. 10. 1 Cf IV Sent ntiarum, Dist XIII, Art. 10.

313 313

esse in loco breviori et strictiori quam esse in loco breviori et strictiori quam ipse est et cum forma panis sit valde ipse est et cum forma panis sit valde parva, et ipse in triginta annorum pro- parva, et ipse in triginta annorum pro- ceritate, videtur quod in tam parvo loco ceritate, videtur quod in tam parvo loco contineri non potest. Adhuc autem nihil contineri non potest. Adhuc autem nihil est in aliquo ut in loco nisi cui princi- est in aliquo ut in loco nisi cui princi- pium, medium, et finis in loco assignan- pium, medium, et finis in loco assignan- tur. Si ergo Christus sub tali specie est tur. Si ergo Christus sub tali specie est sicut in loco, tunc in aliqua parte illius sicut in loco, tunc in aliqua parte illius speciei est caput, et in alia pedes, et in speciei est caput, et in alia pedes, et in alia manus: quæ omnia sunt abusiva. alia manus: quæ omnia sunt abusiva.

Et ideo ad hæc et his similia dicimus, Et ideo ad hæc et his similia dicimus, quod pro certo sola tertia quam induxi- quod pro certo sola tertia quam induxi- mus, opinio est vera et Catholica. mus, opinio est vera et Catholica.

totum cor- totum cor- pus Christi pus Christi sub tan- sub tan-

tur in sa- tur in sa-

Et quod quæritur, qualiter sive secun- 10. Et quod quæritur, qualiter sive secun- 10. dum quem modum totus Christus sub Qualiter dum quem modum totus Christus sub Qualiter formis sacramentalibus contineatur 1 ? formis sacramentalibus contineatur 1 ? Dico cum Innocentio Papa III, quod tilla forma Dico cum Innocentio Papa III, quod tilla forma Christus secundum tria quæ sunt in ipso, continea- Christus secundum tria quæ sunt in ipso, continea- tribus modis refertur ad ea in quibus cramento? tribus modis refertur ad ea in quibus cramento? est. Est enim deitas in Christo, secun- est. Est enim deitas in Christo, secun- dum quam ipse est verus Deus, et sic est dum quam ipse est verus Deus, et sic est ubique in omni loco non localiter, sed ubique in omni loco non localiter, sed est in omni loco essentialiter, præsentia- est in omni loco essentialiter, præsentia- liter, potentialiter. Essentialiter quidem liter, potentialiter. Essentialiter quidem sicut omnis essentiæ quæ locus est et sicut omnis essentiæ quæ locus est et omnis essentiæ quæ in loco est, princi- omnis essentiæ quæ in loco est, princi- pium et fons continue manans, a quo si pium et fons continue manans, a quo si continue non manaret, ex tunc omnia in continue non manaret, ex tunc omnia in nihilum reciderent, sicut de nihilo facta nihilum reciderent, sicut de nihilo facta sunt. Præsentialiter autem: quia notitiæ sunt. Præsentialiter autem: quia notitiæ suæ cuncta sunt præsentia. Potentialiter suæ cuncta sunt præsentia. Potentialiter autem quia potentia sua contenta et autem quia potentia sua contenta et mota et moventia sunt, sicut dicit Gre- mota et moventia sunt, sicut dicit Gre- gorius, quod intra omnia est, non inclu- gorius, quod intra omnia est, non inclu- sus, sed includens et extra omnia, non sus, sed includens et extra omnia, non exclusus, sed nulli per esse et essendi exclusus, sed nulli per esse et essendi modum immixtus: et super omnia, non modum immixtus: et super omnia, non extra latus, sed per eminentiam excedens extra latus, sed per eminentiam excedens omnia et infra omnia non est depres- omnia et infra omnia non est depres- sus, sed continentia omnia penetrans in sus, sed continentia omnia penetrans in infinitum. Habet etiam Christus huma- infinitum. Habet etiam Christus huma- nam in se naturam, per quam verus est nam in se naturam, per quam verus est homo secundum animam et corpus, et homo secundum animam et corpus, et sic est in loco localiter circumscriptus, sic est in loco localiter circumscriptus, cui principium, medium, et finis in loco cui principium, medium, et finis in loco

Tomo XXIX hujusce novæ editionis nostræ. Tomo XXIX hujusce novæ editionis nostræ.

314 314

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

assignantur, et sic aliquando fuit in terra, assignantur, et sic aliquando fuit in terra, et ante resurrectionem, et post resurre- et ante resurrectionem, et post resurre- ctionem, et nunc est in coelo taliter se- ctionem, et nunc est in coelo taliter se- cundum figuram humani corporis in cundum figuram humani corporis in loco circumscriptus, ita quod omnia loco circumscriptus, ita quod omnia membra ejus ordinem positionis habent membra ejus ordinem positionis habent in loco tali, et quod unum membrorum in loco tali, et quod unum membrorum suorum non est in eodem loco cum alio, suorum non est in eodem loco cum alio, sed potius sicut membra sua ordinem sed potius sicut membra sua ordinem positionis habent in loco totius corporis. positionis habent in loco totius corporis. Assumpsit etiam Christus propter nos Assumpsit etiam Christus propter nos formam cibi et panis, sicut in ante ha- formam cibi et panis, sicut in ante ha- bitis diximus et sic Christus in veritate bitis diximus et sic Christus in veritate præsentiæ suæ deitatis, et in veritate præsentiæ suæ deitatis, et in veritate præsentiæ suæ humanitatis totus est in præsentiæ suæ humanitatis totus est in sacramentalibus formis, et vere cibus et sacramentalibus formis, et vere cibus et vere potus, et est in formis illis sicut vere potus, et est in formis illis sicut in signo tantum significante eum ut in signo tantum significante eum ut cibum et continente, non sicut in si- cibum et continente, non sicut in si- gno tantum significante, sicut dicit pri- gno tantum significante, sicut dicit pri- ma opinio, sed potius sicut in signo, ma opinio, sed potius sicut in signo, quod utrumque facit, quod scilicet signat quod utrumque facit, quod scilicet signat eum et continet. eum et continet.

: :

Si autem quæratur, unde habet hæc Si autem quæratur, unde habet hæc tria Christus? Dicendum, quod habet ea tria Christus? Dicendum, quod habet ea secundum quod est Deus, corpus, et secundum quod est Deus, corpus, et fidelium vere cibus. Sicut igitur attri- fidelium vere cibus. Sicut igitur attri- buta corporeæ humanitati Christi, non buta corporeæ humanitati Christi, non conveniunt divinitati Christi: ita attri- conveniunt divinitati Christi: ita attri- buta loco corporeo humanitatis Christi, buta loco corporeo humanitatis Christi, non conveniunt loco divinitatis Christi. non conveniunt loco divinitatis Christi. Et sicut attributa Christo ut est cibus, Et sicut attributa Christo ut est cibus,

non non

conveniunt figuræ humanitatis conveniunt figuræ humanitatis Christi, quia non conveniunt figuræ cor- Christi, quia non conveniunt figuræ cor- poris dividi, frangi, dentibus atteri, quæ poris dividi, frangi, dentibus atteri, quæ etiam non conveniunt divinitati Christi : etiam non conveniunt divinitati Christi : ita quæ assignantur secundum locum ita quæ assignantur secundum locum formarum sacramentalium, non conve- formarum sacramentalium, non conve- niunt ei secundum locum figuræ corpo- niunt ei secundum locum figuræ corpo- ralis, nec omnino conveniunt ei secun- ralis, nec omnino conveniunt ei secun- dum locum divinæ naturæ: sed tamen dum locum divinæ naturæ: sed tamen illa cum loco figuræ corporalis conve- illa cum loco figuræ corporalis conve- niunt in hoc quod formæ quantitatis cor- niunt in hoc quod formæ quantitatis cor- poralis locum corporalem exigunt. Cum poralis locum corporalem exigunt. Cum loco autem qui divinitati convenit, in loco autem qui divinitati convenit, in hoc assimilatur, quod est in toto loco hoc assimilatur, quod est in toto loco totus, et in qualibet parte hostiæ fractæ totus, et in qualibet parte hostiæ fractæ

1 Cf. IV, Sententiarum, Dist. XIII, Art. 13. 1 Cf. IV, Sententiarum, Dist. XIII, Art. 13.

totus sed differt a loco corporeæ figuræ totus sed differt a loco corporeæ figuræ in hoc quod descriptive non est in loco in hoc quod descriptive non est in loco sacramentali, ita quod medium et prin- sacramentali, ita quod medium et prin- cipium et finis assignantur ei secundum cipium et finis assignantur ei secundum locum figuræ corporali debitum et hoc locum figuræ corporali debitum et hoc non convenit ei secundum locum forma- non convenit ei secundum locum forma- rum sacramentalium. Differt autem a rum sacramentalium. Differt autem a

modo secundum quem ut Deus est in modo secundum quem ut Deus est in loco quia est intra formam sacramenta- loco quia est intra formam sacramenta- lem inclusus et contentus, et non extra lem inclusus et contentus, et non extra ubique: secundum formam autem Dei ubique: secundum formam autem Dei non est ita intra aliquid, quod non sit non est ita intra aliquid, quod non sit etiam extra in omnibus aliis. Hæc au- etiam extra in omnibus aliis. Hæc au- tem est vera et certa fidei determinatio. tem est vera et certa fidei determinatio. Non enim est admirabile si Christus se- Non enim est admirabile si Christus se- cundum plures formas naturaliter ha- cundum plures formas naturaliter ha- bitas vel assumptas diversimode refertur bitas vel assumptas diversimode refertur

ad locum. ad locum.

Si autem quæratur, qualiter Christus Si autem quæratur, qualiter Christus sine contractione suæ corporeæ quanti- sine contractione suæ corporeæ quanti- tatis potest in tam parvo loco contineri, tatis potest in tam parvo loco contineri, sicut est hostia, vel hostiæ fractura? Di- sicut est hostia, vel hostiæ fractura? Di- cimus, quod habet hoc ut cibi formam cimus, quod habet hoc ut cibi formam assumens. Cibi enim veritas in pane, et assumens. Cibi enim veritas in pane, et in vino potus veritas in toto et in parte in vino potus veritas in toto et in parte æqualiter, et secundum unam rationem æqualiter, et secundum unam rationem significatur et continetur eo quod panis significatur et continetur eo quod panis et vinum homogenia sunt, hoc est, si- et vinum homogenia sunt, hoc est, si- milia et unius rationis in toto et qualibet milia et unius rationis in toto et qualibet parte ipsorum et ideo si Christus esset parte ipsorum et ideo si Christus esset in toto totus, et non in qualibet parte in toto totus, et non in qualibet parte totus, non veram formam cibi, et non totus, non veram formam cibi, et non veram formam potus assumpsisset: quod veram formam potus assumpsisset: quod est absurdum, cum ipse dicat, Joan. vi, est absurdum, cum ipse dicat, Joan. vi, 56 Caro mea vere est cibus, et sanguis 56 Caro mea vere est cibus, et sanguis meus vere est potus. meus vere est potus.

Hoc igitur de hoc est dicendum et fir- Hoc igitur de hoc est dicendum et fir- miter credendum et nullatenus dubitan- miter credendum et nullatenus dubitan- dum. dum.

Quod ergo objicitur ex verbis beati Quod ergo objicitur ex verbis beati Hilarii, quod ubi est pars, quod ibi est Hilarii, quod ubi est pars, quod ibi est totum, dicendum quod hoc non bene totum, dicendum quod hoc non bene inductum est in objectione. Hilarius inductum est in objectione. Hilarius enim intendit, quod ubi est pars formæ enim intendit, quod ubi est pars formæ sacramentalis fractæ, ibi est totum quod sacramentalis fractæ, ibi est totum quod

Tomo XXIX hujusce novæ editionis. Tomo XXIX hujusce novæ editionis.

11 11

12 12

13. 13.

DE EUCHARISTIA, DIST. III, TRACT. III, 1. DE EUCHARISTIA, DIST. III, TRACT. III, 1.

est Christi in omni totalitate suæ divi- est Christi in omni totalitate suæ divi- nitatis et humanitatis et non intelligit nitatis et humanitatis et non intelligit sicut proponitur, quod ubi est pars cor- sicut proponitur, quod ubi est pars cor- poris Christi secundum locum partis quæ poris Christi secundum locum partis quæ est pes, vel manus, vel oculus, quod ibi est pes, vel manus, vel oculus, quod ibi in positione loci et situs membrorum in positione loci et situs membrorum Christi sit tota figura corporis Christi. Et Christi sit tota figura corporis Christi. Et est in argumentatione apparente fallacia est in argumentatione apparente fallacia accidentis quia quod attribuitur Christo accidentis quia quod attribuitur Christo secundum locum circumscriptionis figu- secundum locum circumscriptionis figu- ræ humanæ corporeæ, eidem attribuit ræ humanæ corporeæ, eidem attribuit secundum hoc quod ut cibus continetur secundum hoc quod ut cibus continetur in sacramento. in sacramento.

Per idem patet solutio ad sequens Per idem patet solutio ad sequens quod inducit argumentum : quia illa duo quod inducit argumentum : quia illa duo argumenta fundantur super idem. argumenta fundantur super idem.

Ad illud autem idem quod secundo Ad illud autem idem quod secundo quæritur, dicimus quod in veritate Chri- quæritur, dicimus quod in veritate Chri- stus formas sacramentales cibi et potus stus formas sacramentales cibi et potus non propter aliud assumpsit, nisi ut se non propter aliud assumpsit, nisi ut se perfectionem refectionis fidelium esse si- perfectionem refectionis fidelium esse si- gnificaret. Regulariter autem verum est gnificaret. Regulariter autem verum est in omnibus sacramentis novæ legis, in omnibus sacramentis novæ legis, quod formæ sacramentales tantum con- quod formæ sacramentales tantum con- tinent de eo quod est res et sacramen- tinent de eo quod est res et sacramen- tum, quantum significant, sicut in bap- tum, quantum significant, sicut in bap- tismo et confirmatione, quantum signi- tismo et confirmatione, quantum signi- ficationis est in formis sacramentalibus ficationis est in formis sacramentalibus aquæ et chrismatis, tantum ipsa signa aquæ et chrismatis, tantum ipsa signa continent de charactere: sed non est re- continent de charactere: sed non est re- gulariter verum, quod semper tantum gulariter verum, quod semper tantum contineant de eo quod est res tantum, contineant de eo quod est res tantum, quantum signant: quia rem quam debe- quantum signant: quia rem quam debe- ret continere sacramentum de sui virtute ret continere sacramentum de sui virtute et sanctificatione, aliquando excludit et sanctificatione, aliquando excludit fictio in eo qui suscipit sacramentum. fictio in eo qui suscipit sacramentum. Aliquando etiam est talis res significata, Aliquando etiam est talis res significata, quæ non sola sacramenti susceptione quæ non sola sacramenti susceptione potest acquiri, sicut baptismus per nito- potest acquiri, sicut baptismus per nito- rem tinctionis æternam signat beatitudi- rem tinctionis æternam signat beatitudi- nem animæ et corporis, quæ non sola nem animæ et corporis, quæ non sola susceptione sacramenti habetur, sed susceptione sacramenti habetur, sed etiam per merita bonorum operum et etiam per merita bonorum operum et exercitia virtutum. Et in his duabus re- exercitia virtutum. Et in his duabus re- bus significatio formarum sacramenta- bus significatio formarum sacramenta- lium aliquando excedit sacramenti causa- lium aliquando excedit sacramenti causa- litatem et continentiam, sed numquam litatem et continentiam, sed numquam excedit continentiam respectu rei quæ excedit continentiam respectu rei quæ

315 315

est res et sacramentum: et ideo cum in est res et sacramentum: et ideo cum in sacramento altaris Christus Deus et ho- sacramento altaris Christus Deus et ho- mo sit res et sacramentum, oportet quod mo sit res et sacramentum, oportet quod formæ sacramentales de Christo tantum formæ sacramentales de Christo tantum contineant, quantum signant. Signant contineant, quantum signant. Signant autem refectionem æqualiter in toto, et autem refectionem æqualiter in toto, et in qualibet parte, si totum in partes fran- in qualibet parte, si totum in partes fran- gatur. Continetur igitur Christus totus gatur. Continetur igitur Christus totus in toto, et in qualibet parte. in toto, et in qualibet parte.

Ad objectum autem quod in contra- Ad objectum autem quod in contra- rium adductum est, dicendum, quod illa rium adductum est, dicendum, quod illa objectio non procedit, quod spirituali ci- objectio non procedit, quod spirituali ci- bo attribuatur id quod est corporalis cibi bo attribuatur id quod est corporalis cibi in quantum est corporalis. Ille enim sub in quantum est corporalis. Ille enim sub mensura cujusdam quantitatis perfectæ mensura cujusdam quantitatis perfectæ reficit et si diminuatur illa quantitas, reficit et si diminuatur illa quantitas, dat refectionem imperfectam. Spiritualis dat refectionem imperfectam. Spiritualis autem cibus secundum perfectam refi- autem cibus secundum perfectam refi- ciendi virtutem et potentiam et totalita- ciendi virtutem et potentiam et totalita- tem in toto continetur æqualiter et in tem in toto continetur æqualiter et in qualibet parte. qualibet parte.

Et si objiciatur, ut jam dictum est, Et si objiciatur, ut jam dictum est, quod formæ sacramentales sunt sicut quod formæ sacramentales sunt sicut signa et sic quod est in signis, debet signa et sic quod est in signis, debet esse in re contenta. Dicendum quod in esse in re contenta. Dicendum quod in proprietate reficiendi sunt signa, sed proprietate reficiendi sunt signa, sed multas alias habent proprietates, secun- multas alias habent proprietates, secun- dum quas nihil signant in sacramento, dum quas nihil signant in sacramento, sicut quod corporales, quod corrupti- sicut quod corporales, quod corrupti- biles, quod siccæ, quod frigidæ, quod biles, quod siccæ, quod frigidæ, quod albæ, vel rubæ, vel hujusmodi et his albæ, vel rubæ, vel hujusmodi et his proprietatibus ad rem sacramenti non re- proprietatibus ad rem sacramenti non re-

feruntur. feruntur.

De hoc autem quod tertio quæritur, De hoc autem quod tertio quæritur, quis sit modus continentiæ Christi sub quis sit modus continentiæ Christi sub formis illis? Dicendum quod ille modus formis illis? Dicendum quod ille modus est jam determinatus, et est mixtus par- est jam determinatus, et est mixtus par- tim ex continentia signi, et partim ex tim ex continentia signi, et partim ex continentia loci, et ipsa continentia loci continentia loci, et ipsa continentia loci partim convenit loco deitatis, et partim partim convenit loco deitatis, et partim differt ab ea, et partim convenit cum lo- differt ab ea, et partim convenit cum lo- co figuræ corporis sui, et partim differt co figuræ corporis sui, et partim differt ab ea. Gum continentia enim signi habet ab ea. Gum continentia enim signi habet convenientiam, quia ut refectio contine- convenientiam, quia ut refectio contine- tur in eo cum continentia autem loci tur in eo cum continentia autem loci habet convenientiam, quia secundum ve- habet convenientiam, quia secundum ve- ritatem continetur in forma illa Christus, ritatem continetur in forma illa Christus, et non extra eam continetur sacramen- et non extra eam continetur sacramen-

14. 14.

316 316

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

tali continentia: cum deitate autem re- tali continentia: cum deitate autem re- lata ad locum habet convenientiam, quia lata ad locum habet convenientiam, quia est in toto totus, et in qualibet parte to- est in toto totus, et in qualibet parte to- tus tus

cum loco autem descriptivo corpo- cum loco autem descriptivo corpo- rali habet, quia est capacitatis quantita- rali habet, quia est capacitatis quantita- tivæ, sicut in ante habitis diximus : et tivæ, sicut in ante habitis diximus : et cum hoc gratia, id est, propter diversa cum hoc gratia, id est, propter diversa diversorum quæ sunt in Christo, conve- diversorum quæ sunt in Christo, conve- niant, non licet attribuere alicui eorum niant, non licet attribuere alicui eorum quod convenit sibi ratione alterius: et quod convenit sibi ratione alterius: et si fiat, incidit fallacia accidentis, vel figu- si fiat, incidit fallacia accidentis, vel figu- ræ dictionis ex commutatione modi præ- ræ dictionis ex commutatione modi præ- dicandi. dicandi.

Ad objectum autem in contrarium, di- Ad objectum autem in contrarium, di- cendum quod sine contractione sui est cendum quod sine contractione sui est in tam parvo toto et etiam in minima in tam parvo toto et etiam in minima ejus parte si ad minima frangatur. Et si ejus parte si ad minima frangatur. Et si quæratur, quomodo hoc potest esse ? quæratur, quomodo hoc potest esse ? Dicimus, quod hoc est de exigentia sa- Dicimus, quod hoc est de exigentia sa- cramenti, quod aliter perfectum non es- cramenti, quod aliter perfectum non es- set, sicut ante dictum est. Isti enim sa- set, sicut ante dictum est. Isti enim sa- cramento attribuitur continentia corporis cramento attribuitur continentia corporis divini et cibi et ideo quæcumque fa- divini et cibi et ideo quæcumque fa- ciunt ad hoc, debent sibi attribui et non ciunt ad hoc, debent sibi attribui et non alia. Corporis autem divini est esse in alia. Corporis autem divini est esse in pluribus locis simul: quia est in cœlo et pluribus locis simul: quia est in cœlo et in quolibet altari. Et hoc non convenit in quolibet altari. Et hoc non convenit corpori simpliciter accepto non divino. corpori simpliciter accepto non divino. Corporis etiam divini est intrare clausis Corporis etiam divini est intrare clausis

signaculis, exire sine fractura, et com- signaculis, exire sine fractura, et com- pressione sui, et sine fractura corporis pressione sui, et sine fractura corporis per quod transit, et sine compressione. per quod transit, et sine compressione. Et sic istius corporis Dominici ut cibi est Et sic istius corporis Dominici ut cibi est esse sine sui contractione in toto et in esse sine sui contractione in toto et in qualibet parte. Has enim potestates exer- qualibet parte. Has enim potestates exer- cet deitas in humanitate ad suæ gloriæ cet deitas in humanitate ad suæ gloriæ et majestatis demonstrationem: quia, et majestatis demonstrationem: quia, sicut dicit Damascenus, quamvis natura sicut dicit Damascenus, quamvis natura divina et humana in Christo suis cha- divina et humana in Christo suis cha- racteristicis idiomatibus, hoc est, dis- racteristicis idiomatibus, hoc est, dis- tinctivis proprietatibus sint distinctæ, ita tinctivis proprietatibus sint distinctæ, ita quod una est æterna, impassibilis, im- quod una est æterna, impassibilis, im- mortalis, et hujusmodi habens : alia au- mortalis, et hujusmodi habens : alia au- tem temporalis, passibilis, et mortalis : tem temporalis, passibilis, et mortalis : tamen in operationibus, sicut idem dicit tamen in operationibus, sicut idem dicit Damascenus, se invicem circumcidunt, Damascenus, se invicem circumcidunt, sicut ad tactum humanitatis mundatur sicut ad tactum humanitatis mundatur leprosus operatione deitatis incedentis in leprosus operatione deitatis incedentis in operationem humanitatis et sic vere in operationem humanitatis et sic vere in omnibus signis videtur: ita etiam in omnibus signis videtur: ita etiam in continentia formarum in sacramento continentia formarum in sacramento quæ Christum continent, incedit divini- quæ Christum continent, incedit divini- tas præservans a contractione et diminu- tas præservans a contractione et diminu- tione et figuræ humanæ aliqua immuta- tione et figuræ humanæ aliqua immuta-

tione. tione.

Ad aliud autem quod inducitur, re- Ad aliud autem quod inducitur, re- sponsio patet per prædicta. sponsio patet per prædicta.

CAPUT II. CAPUT II.

Veritatem determinatam ex propriis illustrat. Veritatem determinatam ex propriis illustrat.

1. 1.

His itaque ad determinationem verita- His itaque ad determinationem verita- Christus in tis expeditis, ludendo in hac veritate, Christus in tis expeditis, ludendo in hac veritate, talibus for- dicimus quod Christus in sacramentali- talibus for- dicimus quod Christus in sacramentali- mis conti- bus formis continetur, ut in loco suæ mis conti- bus formis continetur, ut in loco suæ

sacramen- sacramen-

netur, ut netur, ut

suæ glorio- suæ glorio-

in loco gloriosissimæ habitationis, ut in aula in loco gloriosissimæ habitationis, ut in aula sissimo ha dulcissimæ refectionis, ut in atrio vel sissimo ha dulcissimæ refectionis, ut in atrio vel mysterio spiritualis mactationis et im- mysterio spiritualis mactationis et im-

bitationis. bitationis.

molationis, et sicut in nexu amicissimæ molationis, et sicut in nexu amicissimæ connexionis Dei et hominis. connexionis Dei et hominis.

Et de primo horum modorum adver- Et de primo horum modorum adver- tendum est, quod in nullo loco suæ ha- tendum est, quod in nullo loco suæ ha- bitationis ita certitudinaliter et infallibili- bitationis ita certitudinaliter et infallibili- terinvenitur, sicut in hujusmodi loco suæ terinvenitur, sicut in hujusmodi loco suæ habitationis. III Regum, VIII, 12 : Domi- habitationis. III Regum, VIII, 12 : Domi-

DE EUCHARISTIA, DIST. III, TRACT. III, 2. DE EUCHARISTIA, DIST. III, TRACT. III, 2.

nus dixit ut habitaret in nebula. Nebula nus dixit ut habitaret in nebula. Nebula autem hostia sacramenti vocatur, ex quo autem hostia sacramenti vocatur, ex quo dixit et statuendo fixit, omni tempore dixit et statuendo fixit, omni tempore gloriosus et certitudinaliter in hoc loco gloriosus et certitudinaliter in hoc loco invenitur. Ezechiel. XLIII, 7: Fili homi- invenitur. Ezechiel. XLIII, 7: Fili homi- nis, locus solii mei, et locus vestigiorum nis, locus solii mei, et locus vestigiorum pedum meorum, ubi habito in medio pedum meorum, ubi habito in medio filiorum Israel. Auferant ergo a me filiorum Israel. Auferant ergo a me abominationes suas: quia non decet ut abominationes suas: quia non decet ut ad locum gloriæ meæ, ubi cum eis ha- ad locum gloriæ meæ, ubi cum eis ha- bito, homo immundus et abominabilis bito, homo immundus et abominabilis accedat. Dictum est enim Moysi, Exod. accedat. Dictum est enim Moysi, Exod. II, 5: Ne appropies, inquit, huc, sed solve II, 5: Ne appropies, inquit, huc, sed solve calceamentum de pedibus tuis: locus calceamentum de pedibus tuis: locus enim, in quo stas, terra sancta est. Pe- enim, in quo stas, terra sancta est. Pe- des enim animæ sunt intellectus, quo des enim animæ sunt intellectus, quo pede graditur ad veritatem et affectus, pede graditur ad veritatem et affectus, quo pede graditur ad virtutem. Quam- quo pede graditur ad virtutem. Quam- diu isti pedes pecuali pelle per placen- diu isti pedes pecuali pelle per placen- tiam pecorinarum delectationum cincti tiam pecorinarum delectationum cincti sunt, ad locum istum non licet appro- sunt, ad locum istum non licet appro- pinquare. Si autem pecorina pellis ab- pinquare. Si autem pecorina pellis ab- jecta est nudo et simplici intellectu per jecta est nudo et simplici intellectu per fidem, et nudo et simplici affectu per de- fidem, et nudo et simplici affectu per de- votionem, tunc demum admittimur ad votionem, tunc demum admittimur ad gloriosæ habitationis accessum: quam- gloriosæ habitationis accessum: quam- vis enim terra sit corpus Christi, quia vis enim terra sit corpus Christi, quia propter nos de terra sumptum, tamen ad propter nos de terra sumptum, tamen ad miram sanctitatem hujusmodi terra pro- miram sanctitatem hujusmodi terra pro- vecta est, dicente propheta Scitote vecta est, dicente propheta Scitote quoniam mirificavit Dominus sanctum quoniam mirificavit Dominus sanctum suum. Quia sanctum sanctorum Chri- suum. Quia sanctum sanctorum Chri- stum in se et suis ad mirabilem gloriam stum in se et suis ad mirabilem gloriam provexit in hoc loco. provexit in hoc loco.

Nobiscum est velatus pariete specie- Nobiscum est velatus pariete specie- rum sacramentalium, nostram devotio- rum sacramentalium, nostram devotio- nem prospiciens, et per fenestras reve- nem prospiciens, et per fenestras reve- late nos respiciens. Cantic. II, 9: En late nos respiciens. Cantic. II, 9: En ipse stat post parietem nostrum, respi- ipse stat post parietem nostrum, respi- ciens per fenestras, prospiciens per can- ciens per fenestras, prospiciens per can- cellos. Per cancellos autem vel fenestras cellos. Per cancellos autem vel fenestras prospiciens non videtur quando videt. prospiciens non videtur quando videt. Ita in sacramento videt nos Dominus, Ita in sacramento videt nos Dominus, quamvis non videatur a nobis. Sunt au- quamvis non videatur a nobis. Sunt au- tem fenestræ per quas in sacramento tem fenestræ per quas in sacramento fertur ad nos veritas, et sunt cancelli per fertur ad nos veritas, et sunt cancelli per quos nobis interlucet virtutum Christi quos nobis interlucet virtutum Christi

1 Psal. IV, 4. 1 Psal. IV, 4.

317 317

bonitas, quibus viis ad nos suæ lucis di- bonitas, quibus viis ad nos suæ lucis di- rigit radios Christus, quamvis nos eum rigit radios Christus, quamvis nos eum non nisi velatum videamus. non nisi velatum videamus.

Hoc est tabernaculum quod fixit Deus, Hoc est tabernaculum quod fixit Deus, et non homo, sicut dicitur, Isa. XXXIII, et non homo, sicut dicitur, Isa. XXXIII, 20. In quo tabernaculo veraciter habitat 20. In quo tabernaculo veraciter habitat Christus Deus et homo. Ad Hebr. 1x, Christus Deus et homo. Ad Hebr. 1x, 11 Per amplius et perfectius taberna- 11 Per amplius et perfectius taberna- culum non manufactum, id est, non hu- culum non manufactum, id est, non hu- jus creationis,... introivit semel in san- jus creationis,... introivit semel in san- cta. Quis enim hoc tabernaculum ita cta. Quis enim hoc tabernaculum ita figere potuit, ut starent formæ acciden- figere potuit, ut starent formæ acciden- tales sacramentales sine subjecto, nisi tales sacramentales sine subjecto, nisi Deus? Pro certo nemo Quis in hoc ta- Deus? Pro certo nemo Quis in hoc ta- bernaculum ingredi potuit sine suæ bernaculum ingredi potuit sine suæ quantitatis contractione, quod nullo quantitatis contractione, quod nullo modo est humanæ creationis nisi Deus modo est humanæ creationis nisi Deus et homo Christus? Profecto nullus. et homo Christus? Profecto nullus. Apocal. xx1, 3: Ecce tabernaculum Dei Apocal. xx1, 3: Ecce tabernaculum Dei cum hominibus, et habitabit cum eis: cum hominibus, et habitabit cum eis: et ipsi populus ejus erunt, et ipse Deus et ipsi populus ejus erunt, et ipse Deus cum eis erit eorum Deus. cum eis erit eorum Deus.

Hoc est tabernaculum admirabile mul- Hoc est tabernaculum admirabile mul- tis mirabilibus depictum, et ad excubias tis mirabilibus depictum, et ad excubias Dei perfectum, de quo dicitur in Psalmo Dei perfectum, de quo dicitur in Psalmo XLI, Transibo in locum tabernaculi XLI, Transibo in locum tabernaculi admirabilis, usque ad domum Dei. Sic admirabilis, usque ad domum Dei. Sic ergo sicut in loco gloriosissimæ habita- ergo sicut in loco gloriosissimæ habita- tionis Deus homo Christus habitat in tionis Deus homo Christus habitat in his formis, de quo dicitur, Genes. xxvIII, his formis, de quo dicitur, Genes. xxvIII, 16 Vere Dominus est in loco isto, et 16 Vere Dominus est in loco isto, et ego nesciebam. Et iterum ibidem, y. 17: ego nesciebam. Et iterum ibidem, y. 17: Non est hic aliud nisi domus Dei, et Non est hic aliud nisi domus Dei, et porta coli. De quo, Psalmista, Psal. porta coli. De quo, Psalmista, Psal. xxv, 8, dicit: Domine, dilexi decorem xxv, 8, dicit: Domine, dilexi decorem domus tuæ, et locum habitationis glo- domus tuæ, et locum habitationis glo- riæ tuæ. riæ tuæ.

2. 2.

dulcissimæ dulcissimæ

refectio- refectio-

nis. nis.

Hæc etiam est aula dulcissimæ refe- Hæc etiam est aula dulcissimæ refe- ctionis. Et hoc est quod dicitur, Luc. XXII, Ut in aula ctionis. Et hoc est quod dicitur, Luc. XXII, Ut in aula 11: Ubi est diversorium ubi pascha cum 11: Ubi est diversorium ubi pascha cum discipulis meis manducem? Istud est discipulis meis manducem? Istud est enim diversorium ad quod in omni enim diversorium ad quod in omni Missa divertit Christus, ut in eo refe- Missa divertit Christus, ut in eo refe- ctionem paret discipulis, nec amplius ctionem paret discipulis, nec amplius Christus sustinebit illud improperium Christus sustinebit illud improperium quod dicitur, Luc. 11, 7: Reclinavit eum quod dicitur, Luc. 11, 7: Reclinavit eum

318 318

D. ALB. MAG. D. ALB. MAG.

in præsepio, quia non erat eis locus in in præsepio, quia non erat eis locus in diversorio. In hoc enim diversorio sem- diversorio. In hoc enim diversorio sem- per sibi locus est ut discipulis suis hic per sibi locus est ut discipulis suis hic paret epulationes quamvis etiam istæ paret epulationes quamvis etiam istæ formæ sacramentales in quibus Christus formæ sacramentales in quibus Christus ut cibus continetur, significari possint ut cibus continetur, significari possint per præsepe in quo reclinatus est Domi- per præsepe in quo reclinatus est Domi- nus ut cibus jumentorum. Isa. 1, 3 : nus ut cibus jumentorum. Isa. 1, 3 : Cognovit bos possessorem suum, et asi- Cognovit bos possessorem suum, et asi- nus præsepe domini sui. Bos enim est nus præsepe domini sui. Bos enim est sacerdos, et clericus terram cordium sacerdos, et clericus terram cordium fidelium excolens, et asinus est laicus fidelium excolens, et asinus est laicus simplex onus Domini portans, et Domino simplex onus Domini portans, et Domino stratus ut vehat et portet Dominum : et stratus ut vehat et portet Dominum : et uterque cognovit Dominum suum ut ci- uterque cognovit Dominum suum ut ci- bum in hoc præsepe sibi esse proposi- bum in hoc præsepe sibi esse proposi- tum. Ad hoc præsepe ut bonum animal tum. Ad hoc præsepe ut bonum animal suspiravit dolens, cum dicit, Job, v1, 5: suspiravit dolens, cum dicit, Job, v1, 5: Numquid mugiet bos, cum ante præsepe Numquid mugiet bos, cum ante præsepe plenum steterit? Quasi diceret: Non plenum steterit? Quasi diceret: Non mugiet, sed fruetur dulciter cibo sibi mugiet, sed fruetur dulciter cibo sibi præparato. præparato.

Hoc est coenaculum quod ostendit ho- Hoc est coenaculum quod ostendit ho- mo, lagenam vel amphoram aquæ baju- mo, lagenam vel amphoram aquæ baju- lans, de quo dicitur, Luc. XXII, 10: Ipse lans, de quo dicitur, Luc. XXII, 10: Ipse ostendet vobis coenaculum magnum, ostendet vobis coenaculum magnum, stratum et ibi parate'. Ad hoc enim stratum et ibi parate'. Ad hoc enim cœnaculum non potest ducere nisi ho- cœnaculum non potest ducere nisi ho- mo : nec mundare potest accedentem, mo : nec mundare potest accedentem, nisi amphoram aquæ portans: nec conti- nisi amphoram aquæ portans: nec conti- nere potest tantam præparationem, nisi nere potest tantam præparationem, nisi coenaculum grande nec dignum est coenaculum grande nec dignum est tanto Domino, nisi sit stratum et altum : tanto Domino, nisi sit stratum et altum : nec ibi præparari potest convivium a nec ibi præparari potest convivium a quoquam, nisi a manibus discipulorum : quoquam, nisi a manibus discipulorum : hoc enim est, de quo dicitur, Eccli. XVII, hoc enim est, de quo dicitur, Eccli. XVII, 1 et 2 Deus creavit de terra hominum, 1 et 2 Deus creavit de terra hominum, et secundum imaginem suam fecit illum... et secundum imaginem suam fecit illum... Et secundum se vestivit illum virtute. Et secundum se vestivit illum virtute. Ille enim qui ad imaginem Dei factus Ille enim qui ad imaginem Dei factus est, imitatur Christum faciem Patris in est, imitatur Christum faciem Patris in

lumine intellectus et in debili memoria lumine intellectus et in debili memoria ipsius et dulci amore voluntatis et ille ipsius et dulci amore voluntatis et ille secundum Deum vestitus est virtute, qui secundum Deum vestitus est virtute, qui nihil brutale ostendit, sed tantum devo- nihil brutale ostendit, sed tantum devo-

1 Cf. Marc. xiv, 15: Et ipse demonstrabit vobis 1 Cf. Marc. xiv, 15: Et ipse demonstrabit vobis canaculum grande, stratum: et illic parate canaculum grande, stratum: et illic parate

ORD. PRÆD. ORD. PRÆD.

tionem et contemplationem veritatis qua tionem et contemplationem veritatis qua fertur in Deum et ille scit ducere ad fertur in Deum et ille scit ducere ad istam aulam spiritualis refectionis. Am- istam aulam spiritualis refectionis. Am- phora autem aquæ expiationis est mun- phora autem aquæ expiationis est mun- datio conscientiæ per lacrymas devotio- datio conscientiæ per lacrymas devotio- nis et compunctionis, ut expiatus et nis et compunctionis, ut expiatus et mundatus accedat, qui accedit. Isa. LII, mundatus accedat, qui accedit. Isa. LII, 11: Mundamini, qui fertis vasa Domini. 11: Mundamini, qui fertis vasa Domini. Vera enim vasa in quibus continetur Vera enim vasa in quibus continetur Dominus, sunt formæ sacramentales pa- Dominus, sunt formæ sacramentales pa- nis et vini. Isa. 1, 16: Lavamini, mundi nis et vini. Isa. 1, 16: Lavamini, mundi estote. Hoc est quod dixit Abimelech sa- estote. Hoc est quod dixit Abimelech sa- cerdos ad David, I Regum, xx1, 4: Si cerdos ad David, I Regum, xx1, 4: Si mundi sunt pueri, maxime a mulieri- mundi sunt pueri, maxime a mulieri- bus, manducent. Et ibidem post pauca, bus, manducent. Et ibidem post pauca, . 5: Si de mulieribus agitur, continui- . 5: Si de mulieribus agitur, continui-

mus nos ab heri et nudiustertius,... et mus nos ab heri et nudiustertius,... et fuerunt vasa puerorum sancta. Cœnacu. fuerunt vasa puerorum sancta. Cœnacu. lum autem sunt species sacramentales, lum autem sunt species sacramentales, in quibus coeli et terræ cœna continetur. in quibus coeli et terræ cœna continetur. Unde, Genes. VI, 16: Conacula et tri- Unde, Genes. VI, 16: Conacula et tri- stega facies in arca, quæ signat corpus stega facies in arca, quæ signat corpus Domini. Coenacula quidem ad cœnan- Domini. Coenacula quidem ad cœnan- dum. Tristega autem, hoc est, tricame- dum. Tristega autem, hoc est, tricame- rata ad ordinem trium mensarum, in rata ad ordinem trium mensarum, in quibus tria reficiuntur genera hominum quibus tria reficiuntur genera hominum fidelium, scilicet Prælati, continentes, et fidelium, scilicet Prælati, continentes, et

conjugati. Continentes enim sunt, qui conjugati. Continentes enim sunt, qui consilia quædam servantes ad quemdam consilia quædam servantes ad quemdam modum religionis vitam suam ordinave- modum religionis vitam suam ordinave-

runt, hoc est architriclinium, in quo runt, hoc est architriclinium, in quo

Christus exhibet vinum bonum, quod Christus exhibet vinum bonum, quod filiis gratiæ specialiter est in cœna Do- filiis gratiæ specialiter est in cœna Do- minica reservatum. minica reservatum.

Hoc coenaculum est grande : quia Hoc coenaculum est grande : quia grandia continet, quæ proponuntur. Isa. grandia continet, quæ proponuntur. Isa. LXIV, 4 Oculus non vidit, Deus, absque LXIV, 4 Oculus non vidit, Deus, absque te, quæ præparasti exspectantibus te. te, quæ præparasti exspectantibus te. I ad Corinth. 11, 9 Oculus non vidit, I ad Corinth. 11, 9 Oculus non vidit, nec auris audivit, nec in cor hominis nec auris audivit, nec in cor hominis diligunt illum. diligunt illum. ascendit, quæ præparavit Deus iis qui ascendit, quæ præparavit Deus iis qui

Hoc, ut dicunt Patres, cœnaculum est Hoc, ut dicunt Patres, cœnaculum est altum in admiratione fidei et cognitionis. altum in admiratione fidei et cognitionis. Unde, Marc, xiv, 13 et 14 : Occurret vo- Unde, Marc, xiv, 13 et 14 : Occurret vo- bis homo lagenam aquæ bajulans, sequi- bis homo lagenam aquæ bajulans, sequi-

nobis. nobis.

2 Joan. II, 10. 2 Joan. II, 10.

DE EUCHARISTIA, DIST. III, TRACT. III, 2. DE EUCHARISTIA, DIST. III, TRACT. III, 2.

min eum, et quocumque introierit, etc. min eum, et quocumque introierit, etc. Ibi dicit Glossa : « Sequimini eum qui Ibi dicit Glossa : « Sequimini eum qui ducit in altum, ubi est refectio Christi. »> ducit in altum, ubi est refectio Christi. »> Unde, Proverb. 1x, 3, ubi sapientia pa- Unde, Proverb. 1x, 3, ubi sapientia pa- rato convivio suo vocat invitatos, dicit rato convivio suo vocat invitatos, dicit sic Misit ancillas suas ut vocarent ad sic Misit ancillas suas ut vocarent ad arcem et ad mania civitatis. Ancillæ arcem et ad mania civitatis. Ancillæ quæ dicuntur ab ảỷ quod est circum, et quæ dicuntur ab ảỷ quod est circum, et cilleo, cilles, quod est moveor, sunt qui cilleo, cilles, quod est moveor, sunt qui continue circummoventur sacerdotes præ- continue circummoventur sacerdotes præ- dicatores et clerici Domini, qui vocantur dicatores et clerici Domini, qui vocantur in arcem admirationis altitudinis consilii in arcem admirationis altitudinis consilii Dei, quo ista cœna est parata. Moenia Dei, quo ista cœna est parata. Moenia autem civitatis sunt virtutum habitus et autem civitatis sunt virtutum habitus et exercitia, quibus cives in Dei civitate exercitia, quibus cives in Dei civitate suas conferunt habitationes. Judith, vi, suas conferunt habitationes. Judith, vi, 5 In superioribus domus suæ fecit sibi 5 In superioribus domus suæ fecit sibi secretum cubiculum, in quo cum puellis secretum cubiculum, in quo cum puellis suis clausa morabatur. Puellæ ejus fide- suis clausa morabatur. Puellæ ejus fide- les animæ sunt intellectus et voluntas et les animæ sunt intellectus et voluntas et memoria et ratio et hujusmodi, cum memoria et ratio et hujusmodi, cum ascendimus ad arcem cœnæ Dei. Unde, ascendimus ad arcem cœnæ Dei. Unde, 1 Regum, ix, 24, Samuel in triclinio ex- 1 Regum, ix, 24, Samuel in triclinio ex- celso comedit cum Saul postquam inun- celso comedit cum Saul postquam inun- xerat eum, dicens: Ecce quod remansit, xerat eum, dicens: Ecce quod remansit, pone ante te, et comede, quia de industria pone ante te, et comede, quia de industria servatum est tibi. Iste enim cibus est, servatum est tibi. Iste enim cibus est, quia nos sibi incorporat, et nos incorpo- quia nos sibi incorporat, et nos incorpo- ramus ipsum nobis, ut non pereat sem- ramus ipsum nobis, ut non pereat sem- per et remaneat fidelibus iterum sumen- per et remaneat fidelibus iterum sumen- dus, de industria sapientiæ Dei sit dus, de industria sapientiæ Dei sit reservatus. reservatus.

: :

Hoc coenaculum est stratum picturis Hoc coenaculum est stratum picturis lapidum planorum, hoc est, omni genere lapidum planorum, hoc est, omni genere virtutum. Unde, Ezechiel. XLII, 3: Et virtutum. Unde, Ezechiel. XLII, 3: Et contra pavimentum stratum lapide atrii contra pavimentum stratum lapide atrii exterioris. Isa. LIV, 11: Ecce ego ster- exterioris. Isa. LIV, 11: Ecce ego ster- nam per ordinem lapides tuos. Cor enim nam per ordinem lapides tuos. Cor enim tranquillitate planatum, soliditate con- tranquillitate planatum, soliditate con- fortatum, diversitate virtutum pictura- fortatum, diversitate virtutum pictura- tum, est cœnaculum stratum: quia sic tum, est cœnaculum stratum: quia sic Christus in atrio specierum sacramenta- Christus in atrio specierum sacramenta- lium contentus est pulcherrime stratus in lium contentus est pulcherrime stratus in manibus discipulorum, hoc est, sacerdo- manibus discipulorum, hoc est, sacerdo- tum ad ordinem sacerdotalem respicien- tum ad ordinem sacerdotalem respicien- tium. Paratur cibus iste non manibus hæ- tium. Paratur cibus iste non manibus hæ- reticorum, vel aliorum formam Ecclesiæ reticorum, vel aliorum formam Ecclesiæ in præparando non tenentium. I ad Co- in præparando non tenentium. I ad Co- rinth. x, 21 Non potestis mensæ Do- rinth. x, 21 Non potestis mensæ Do-

319 319

mini participes esse, el ménsæ dæmonio- mini participes esse, el ménsæ dæmonio- rum. Officium enim sacerdotum non rum. Officium enim sacerdotum non debent usurpare, nisi qui in forma et debent usurpare, nisi qui in forma et unitate Ecclesiæ constituti sunt ad hoc unitate Ecclesiæ constituti sunt ad hoc quod in hac coena ministrent. Isa. LXI, 6: quod in hac coena ministrent. Isa. LXI, 6: Vos autem sacerdotes Domini vocabi- Vos autem sacerdotes Domini vocabi- mini Ministri Dei nostri dicetur vobis. mini Ministri Dei nostri dicetur vobis. Quod signatum est, I Regum, 1x, 13, de Quod signatum est, I Regum, 1x, 13, de Samuele, qui officium sacerdotis habuit: Samuele, qui officium sacerdotis habuit: Neque enim comesurus est populus do- Neque enim comesurus est populus do- nec ille veniat, quia ipse benedicit hostiæ, nec ille veniat, quia ipse benedicit hostiæ, et deinceps comedunt qui vocati sunt. et deinceps comedunt qui vocati sunt.

Sic ergo istæ formæ sunt aula dulcis- Sic ergo istæ formæ sunt aula dulcis- simæ refectionis. simæ refectionis.

3. 3.

terio spi- terio spi- ritualis ritualis

Sunt etiam mysterium, hoc est, secre- Sunt etiam mysterium, hoc est, secre- tum spiritualis mactationis et immolatio- Ut in mys- tum spiritualis mactationis et immolatio- Ut in mys- nis. In hoc enim mysterio regnante cœlo nis. In hoc enim mysterio regnante cœlo æternaliter devotamus ad aram Ecclesiæ mactatio- æternaliter devotamus ad aram Ecclesiæ mactatio- nis et in- nis et in- omni die mysterialiter mactandum et violationis. omni die mysterialiter mactandum et violationis. immolandum manibus ecclesiasticorum immolandum manibus ecclesiasticorum sacerdotum. Unde hæ species per ostium sacerdotum. Unde hæ species per ostium tabernaculi foederis significantur, Levit. tabernaculi foederis significantur, Levit. 1, 3, et in multis aliis locis: quia illæ 1, 3, et in multis aliis locis: quia illæ species atrium sunt sanctum, in quo im- species atrium sunt sanctum, in quo im- molatur Christus: super quam hostiam molatur Christus: super quam hostiam manus ponunt sacerdotes, qui opus sui manus ponunt sacerdotes, qui opus sui exercent ordinis sacerdotalis, sicut præ- exercent ordinis sacerdotalis, sicut præ- cipitur, Levit. vIII, 18, quod ponunt ma- cipitur, Levit. vIII, 18, quod ponunt ma- nus suas super caput hostiæ, hoc est, nus suas super caput hostiæ, hoc est, super corporis Christi confectionem, qui super corporis Christi confectionem, qui est caput omnis hostiæ. Ad hoc ostium est caput omnis hostiæ. Ad hoc ostium tabernaculi omnes levatis in cœlum ma- tabernaculi omnes levatis in cœlum ma- nibus respiciunt fideles, ut in illo cum nibus respiciunt fideles, ut in illo cum Christo Patri offerantur Christo crucifixi Christo Patri offerantur Christo crucifixi et incorporati. Hoc est quod dicitur, et incorporati. Hoc est quod dicitur, I Regum, 11, 36, in desiderio populi hunc I Regum, 11, 36, in desiderio populi hunc cibum esurientis Dimitte me, obsecro, cibum esurientis Dimitte me, obsecro, ad unam partem sacerdotalem, ut come- ad unam partem sacerdotalem, ut come- dam buccellam panis. Unica enim et sin- dam buccellam panis. Unica enim et sin- gularis pars sacerdotalis est hostia Chri- gularis pars sacerdotalis est hostia Chri- sti corporis, ad quam populus admittitur sti corporis, ad quam populus admittitur ut buccella Dominici panis saturetur. ut buccella Dominici panis saturetur.

Hoc significatum est, Genes. XVIII, 1 et Hoc significatum est, Genes. XVIII, 1 et seq., ubi dicitur, quod in ostio taberna- seq., ubi dicitur, quod in ostio taberna- culi sui sedit Abraham, cum vidit tres culi sui sedit Abraham, cum vidit tres Angelos descendentes per viam, quibus Angelos descendentes per viam, quibus tria sata farinæ similæ commixta fecit tria sata farinæ similæ commixta fecit parari in subcinericios panes azymos. Ta- parari in subcinericios panes azymos. Ta-

320 320

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

bernaculum enim sunt species sacramen- bernaculum enim sunt species sacramen- tales, sub quibus scivit mysterialiter tales, sub quibus scivit mysterialiter tempore revelatæ gratiæ spiritualiter im- tempore revelatæ gratiæ spiritualiter im- molandum esse Christum, et in serena molandum esse Christum, et in serena luce fidei et fervore charitatis stabat luce fidei et fervore charitatis stabat quotidie adspiciens, ut particeps illius ef- quotidie adspiciens, ut particeps illius ef- ficeretur. Et hoc in mysterio præsignavit ficeretur. Et hoc in mysterio præsignavit in specie panis trium satorum, hoc est, in specie panis trium satorum, hoc est, corporis et animæ et deitatis hanc præ- corporis et animæ et deitatis hanc præ- signans oblationem. signans oblationem.

Hoc est ostium tabernaculi, de quo Hoc est ostium tabernaculi, de quo dicitur, Levit. IV, 4, ubi dicitur de vi- dicitur, Levit. IV, 4, ubi dicitur de vi- tulo qui immolatur pro peccato multitu- tulo qui immolatur pro peccato multitu- dinis, quod adducet illum, scilicet sacer- dinis, quod adducet illum, scilicet sacer- dos, ad ostium tabernaculi, ponetque dos, ad ostium tabernaculi, ponetque manum super caput ejus, et immolabit manum super caput ejus, et immolabit eum Domino. Et infra, yy. 5 et seq. : eum Domino. Et infra, yy. 5 et seq. : Hauriet quoque de sanguine vituli, infe- Hauriet quoque de sanguine vituli, infe-

rens illum in tabernaculum testimonii: rens illum in tabernaculum testimonii: cumque intexerit digitum in sanguine, cumque intexerit digitum in sanguine, asperget co septies coram Domino con- asperget co septies coram Domino con- tra velum sanctuarii. Ponetque de eodem tra velum sanctuarii. Ponetque de eodem sanguine super cornua altaris thymia- sanguine super cornua altaris thymia- matis gratissimi Domino, quod est in ta- matis gratissimi Domino, quod est in ta- bernaculo testimonii: omnem autem re- bernaculo testimonii: omnem autem re- liquum sanguinem fundet in basim liquum sanguinem fundet in basim altaris holocauri in introitu tabernaculi. altaris holocauri in introitu tabernaculi. Hic enim vitulus signat hostiam corpo- Hic enim vitulus signat hostiam corpo- ris Dominici in sagina devotionis immo- ris Dominici in sagina devotionis immo- landum pro omnis mundi peccato, quæ landum pro omnis mundi peccato, quæ ad ostium, ubi videri potest in taberna. ad ostium, ubi videri potest in taberna. culo Ecclesiæ, adducitur, cum ad viden- culo Ecclesiæ, adducitur, cum ad viden- dum a tota multitudine a sacerdote in dum a tota multitudine a sacerdote in altari elevatur. Omnes autem seniores altari elevatur. Omnes autem seniores sive sapientes manum super caput ejus sive sapientes manum super caput ejus ponunt, quando omnes manus in devo- ponunt, quando omnes manus in devo- tione ad istam hostiam protendunt et tione ad istam hostiam protendunt et venerantur, ac si omnium manibus Deo venerantur, ac si omnium manibus Deo offeratur. Infert autem sacerdos, qui offeratur. Infert autem sacerdos, qui unctus est in ordinem sacerdotalem, san- unctus est in ordinem sacerdotalem, san- guinem in tabernaculum, quando infert guinem in tabernaculum, quando infert in totam Ecclesiam ab omnibus commu- in totam Ecclesiam ab omnibus commu- nicandum. Tangit autem digito, quando nicandum. Tangit autem digito, quando omnibus clare demonstrat cujus sanguis omnibus clare demonstrat cujus sanguis sit, et ad quid valeat ejus communica- sit, et ad quid valeat ejus communica- tio digiti enim opus est demonstrare et tio digiti enim opus est demonstrare et dirigere nutu quodam oculum videntis dirigere nutu quodam oculum videntis ad rem demonstratam. Aspergit autem ad rem demonstratam. Aspergit autem septies contra velum, quod velum etiam septies contra velum, quod velum etiam

formas sacramentales signat, corpus Do- formas sacramentales signat, corpus Do- mini verum velantes, quando intra velum mini verum velantes, quando intra velum illud septem effectus sanguinis esse de- illud septem effectus sanguinis esse de- clarat, qui sunt memoria passionis, opus clarat, qui sunt memoria passionis, opus redemptionis, effectus veræ potationis, redemptionis, effectus veræ potationis, munditia expiationis, dulcedo naturalis munditia expiationis, dulcedo naturalis sanguinis in charitate communis, tinctio sanguinis in charitate communis, tinctio ad Christum conformitatis, et consigna. ad Christum conformitatis, et consigna. tio sive tutatio sanguinem illum acci- tio sive tutatio sanguinem illum acci- pientis, qui signatur ne lædatur ab pientis, qui signatur ne lædatur ab Angelo percussore. Reliquum autem san- Angelo percussore. Reliquum autem san- guinem, qui multus est, in communem guinem, qui multus est, in communem fert Ecclesiam, quæ est tabernaculum fert Ecclesiam, quæ est tabernaculum foederis Domini, cum quo foedus iniit foederis Domini, cum quo foedus iniit amicitiæ perpetuæ, fundit ad basim, hoc amicitiæ perpetuæ, fundit ad basim, hoc est, in fundum altaris holocaustorum, est, in fundum altaris holocaustorum, hoc est, cordium humanorum in quibus hoc est, cordium humanorum in quibus holocaustum istud incenditur in igne holocaustum istud incenditur in igne

sanctæ devotionis et charitatis. sanctæ devotionis et charitatis.

Sic igitur in speciebus istis Christus Sic igitur in speciebus istis Christus est sicut in atrio mystico suæ spiritualis est sicut in atrio mystico suæ spiritualis mactationis et victimationis sive immo- mactationis et victimationis sive immo- lationis. lationis.

4. 4.

Ut in ne Ut in ne

nostri nostri eo cont eo cont xious xious

Est etiam demum in eo sicut in nexu Est etiam demum in eo sicut in nexu amicissimæ nostri cum eo connexionis. amicissimæ nostri cum eo connexionis. Est enim ipse cibus in sacramento oculis amicissi Est enim ipse cibus in sacramento oculis amicissi nostris corporeis invisibilis, et conne- nostris corporeis invisibilis, et conne- ctitur sensibus nostris, ut videatur a no- ctitur sensibus nostris, ut videatur a no- bis, ut oculis etiam pascamur in ipso in bis, ut oculis etiam pascamur in ipso in ipsis formis sacramentalibus, quæ sunt ipsis formis sacramentalibus, quæ sunt quasi inferiora ipsius, in quibus a nobis quasi inferiora ipsius, in quibus a nobis sensibiliter videtur, sicut signatur, Isa. sensibiliter videtur, sicut signatur, Isa. VI, 1, ubi dicit: Vidi Dominum seden- VI, 1, ubi dicit: Vidi Dominum seden- tem super solium excelsum, et elevatum: tem super solium excelsum, et elevatum: el ea quæ sub ipso erant, replebant tem- el ea quæ sub ipso erant, replebant tem- plum. Domus enim cœli plena est maje- plum. Domus enim cœli plena est maje- state potentiæ ipsius, ubi videtur facie ad state potentiæ ipsius, ubi videtur facie ad faciem. Sed species sacramentales corpo- faciem. Sed species sacramentales corpo- ralibus oculis visibiles sub ipso et circa ralibus oculis visibiles sub ipso et circa ipsum existentes, connectunt eum nobis ipsum existentes, connectunt eum nobis ad sensum corporis et ideo replent tem- ad sensum corporis et ideo replent tem- plum Ecclesiæ militantis. plum Ecclesiæ militantis.

Hæc sunt quæ posterius ipsum sunt, Hæc sunt quæ posterius ipsum sunt, de quibus dicitur, Exod. xxxIII, 23: Vi- de quibus dicitur, Exod. xxxIII, 23: Vi- debis posteriora mea faciem autem debis posteriora mea faciem autem meam videre non poteris. Et ideo oramus meam videre non poteris. Et ideo oramus voce beati Gregorii, ut quod nunc spe- voce beati Gregorii, ut quod nunc spe- cie gerimus, quæ circa ipsum sunt, et cie gerimus, quæ circa ipsum sunt, et

DE EUCHARISTIA, DIST. III, TRACT. III, 2. DE EUCHARISTIA, DIST. III, TRACT. III, 2.

post ipsum, aliquando assumpti ad glo- post ipsum, aliquando assumpti ad glo- riam, rerum veritate capiamus. Unde riam, rerum veritate capiamus. Unde etiam dicit Agar ancilla, Ecclesiam mili- etiam dicit Agar ancilla, Ecclesiam mili- tantem et adhuc non liberatam, sed in tantem et adhuc non liberatam, sed in multis ancillantem signans, Genes. xvi, multis ancillantem signans, Genes. xvi, 13 Profecto hic vidi posteriora videntis 13 Profecto hic vidi posteriora videntis me. Corporales enim formæ dignitate me. Corporales enim formæ dignitate posteriores sunt visione per speciem et posteriores sunt visione per speciem et rei nudam veritatem, quamvis tempore rei nudam veritatem, quamvis tempore sint priores quia, sicut dicitur, I ad Co- sint priores quia, sicut dicitur, I ad Co- rinth. xv, 46: Non prius quod spiritale rinth. xv, 46: Non prius quod spiritale est, sed quod animale. est, sed quod animale.

Hoc enim est velum quod super illu- Hoc enim est velum quod super illu- stratam et Angelis intuendam, a nobis, stratam et Angelis intuendam, a nobis, sicut a filiis Israel contuendus verus sicut a filiis Israel contuendus verus noster Moyses ponit super faciem suam, noster Moyses ponit super faciem suam, ut se nobis contemperet et connectat. ut se nobis contemperet et connectat.

Hæc sunt sancta sanctorum, quæ sem- Hæc sunt sancta sanctorum, quæ sem- per operata deferri debent coram popu- per operata deferri debent coram popu- lo, quamdiu hic militantes castra move- lo, quamdiu hic militantes castra move- mus per desertum istud ad patriam mus per desertum istud ad patriam tendentes, sicut dicitur, Numer. Iv, 5. tendentes, sicut dicitur, Numer. Iv, 5.

1 Exod. XXXIV, 1 Exod. XXXIV,

33. 33.

321 321

Non enim ad ipsum aperta possumus Non enim ad ipsum aperta possumus uti visione propter oculi nostri imperfe- uti visione propter oculi nostri imperfe- ctionem, sed sub hoc velamine accipi- ctionem, sed sub hoc velamine accipi- mus et videmus ipsum quasi abscondi- mus et videmus ipsum quasi abscondi- tum. Unde dicentes illud Isaiæ, XLV, 14 tum. Unde dicentes illud Isaiæ, XLV, 14 et 15, ad formas sacramentales: Tan- et 15, ad formas sacramentales: Tan- tum in te est Deus, et non est abs- tum in te est Deus, et non est abs- que te Deus. Vere tu es Deus abs- que te Deus. Vere tu es Deus abs- conditus, Deus Israel, salvator. In for- conditus, Deus Israel, salvator. In for- mis enim Ecclesiasticis sacramentalibus mis enim Ecclesiasticis sacramentalibus est Deus, et extra Ecclesiam non est est Deus, et extra Ecclesiam non est Deus in sacramentis veteribus vel hære- Deus in sacramentis veteribus vel hære- ticorum perceptus ad gratiæ sacramenta- ticorum perceptus ad gratiæ sacramenta- lis perceptionem, sed est absconditus et lis perceptionem, sed est absconditus et innexus in speciebus sacramenti Deus innexus in speciebus sacramenti Deus Israel salvator, omnibus salutis cibum Israel salvator, omnibus salutis cibum ministrans in sacramento. ministrans in sacramento.

Sic igitur tamquam in nexu quodam in Sic igitur tamquam in nexu quodam in specie sacramenti connectitur sensibus specie sacramenti connectitur sensibus nostris, ne omnino sit invisibilis, et in- nostris, ne omnino sit invisibilis, et in- cognitus nobis. cognitus nobis.

XXXVIII XXXVIII

21 21

322 322

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

TRACTATUS IV. TRACTATUS IV.

QUALITER SIT SUMENDUS HIC CIBUS? QUALITER SIT SUMENDUS HIC CIBUS?

CAPUT I. CAPUT I.

Quod sumendus sit hic cibus in fidei veritate. Quod sumendus sit hic cibus in fidei veritate.

Tandem autem post omnia hæc viden- Tandem autem post omnia hæc viden- dum est qualiter iste cibus sit sumendus, dum est qualiter iste cibus sit sumendus, et quid in eo sumatur. Hoc enim est ulti- et quid in eo sumatur. Hoc enim est ulti- mum quod in superius habita divisione mum quod in superius habita divisione de cibo isto diximus esse notandum. de cibo isto diximus esse notandum.

Iste igitur cibus sumendus est in fide ve- Iste igitur cibus sumendus est in fide ve- ritatis, in spe divinæ largitatis, in chari- ritatis, in spe divinæ largitatis, in chari- tate Ecclesiasticæ unitatis, in compun- tate Ecclesiasticæ unitatis, in compun- ctione amaritudinis, et in delectatione et ctione amaritudinis, et in delectatione et deliciis beatæ perfruitionis. Quæ autem deliciis beatæ perfruitionis. Quæ autem in ipso percipiuntur, posterius dicetur. in ipso percipiuntur, posterius dicetur.

In fide quidem veritatis sumitur, ut In fide quidem veritatis sumitur, ut omnibus quæ de sacramento tradita sunt, omnibus quæ de sacramento tradita sunt, fides adhibeatur. In spe largitatis, ut di- fides adhibeatur. In spe largitatis, ut di- vina largitas in sacramento semper am- vina largitas in sacramento semper am- pliora donatura speretur. In veritate cha- pliora donatura speretur. In veritate cha- ritatis, ut unitas Ecclesiæ servetur. In ritatis, ut unitas Ecclesiæ servetur. In compunctione amaritudinis, ut tam ex compunctione amaritudinis, ut tam ex parte nostra qui sumimus sacramentum, parte nostra qui sumimus sacramentum, cum dolore in corde habeatur. In dele- cum dolore in corde habeatur. In dele- ctatione et deliciis beatæ perfruitionis, ut ctatione et deliciis beatæ perfruitionis, ut

1 S. AUGUSTINUS, Lib. de Verbis Domini, et 1 S. AUGUSTINUS, Lib. de Verbis Domini, et habetur de Consec. dist. II, cap. Quid est habetur de Consec. dist. II, cap. Quid est

id cujus in beata vita signum est hoc sa- id cujus in beata vita signum est hoc sa- cramentum, semper in contemplatione cramentum, semper in contemplatione mentis habeatur. mentis habeatur.

Et de fide quidem veritatis dicit Au- Et de fide quidem veritatis dicit Au- gustinus: « Ut quid paras dentem et gustinus: « Ut quid paras dentem et ventrem ? Crede, et manducasti 1. » ventrem ? Crede, et manducasti 1. » Sicut enim ex præmissis constat, cibus Sicut enim ex præmissis constat, cibus iste nec dentibus atteritur, nec ventre di- iste nec dentibus atteritur, nec ventre di- geritur, quamvis formæ sacramentales et geritur, quamvis formæ sacramentales et alterantur dentibus et in ventrem mitlan- alterantur dentibus et in ventrem mitlan- tur. « Crede, et manducasti. » Crede tur. « Crede, et manducasti. » Crede igitur fide veritatis, et amore in sacra- igitur fide veritatis, et amore in sacra- mentum tende, et sic manducasti : quia mentum tende, et sic manducasti : quia sic Christus incorporavit te sibi. Hæc sic Christus incorporavit te sibi. Hæc enim est vera fides de qua dicit Apo- enim est vera fides de qua dicit Apo- stolus, ad Galat. v, 6: Fides quæ per stolus, ad Galat. v, 6: Fides quæ per charitatem operatur. Unde etiam Do- charitatem operatur. Unde etiam Do- minus loquens de sumptione hujus sacra- minus loquens de sumptione hujus sacra- menti, Joan. VI, 27, dicit: Operamini non menti, Joan. VI, 27, dicit: Operamini non cibum qui perit, sed qui permanet in vi- cibum qui perit, sed qui permanet in vi- tam æternam, quem Filius hominis dabit tam æternam, quem Filius hominis dabit