., .,

: :

DE EUCHARISTIA, DIST. III, TRACT. 11, 5. DE EUCHARISTIA, DIST. III, TRACT. 11, 5.

non porrigitur, sed unusquisque in me- non porrigitur, sed unusquisque in me- moriam Dominici sanguinis debet acci- moriam Dominici sanguinis debet acci- pere, et sic per seipsum cum Domino in- pere, et sic per seipsum cum Domino in- tingit, quando passionibus Domini com- tingit, quando passionibus Domini com- municat sed porrectus intinctus nulli da- municat sed porrectus intinctus nulli da- tur propter causam quæ dicta est. Tamen tur propter causam quæ dicta est. Tamen sciendum, quod sicut dicit Glossa, Joan. sciendum, quod sicut dicit Glossa, Joan. XIII, 26, quando Dominus Judæ panem XIII, 26, quando Dominus Judæ panem intinctum porrexerit, non tunc corpus intinctum porrexerit, non tunc corpus suum Judæ dedit, sed ante Judæ cum suum Judæ dedit, sed ante Judæ cum aliis distribuerat. Similiter etiam Apo- aliis distribuerat. Similiter etiam Apo- stoli cum Domino in paropside intinge- stoli cum Domino in paropside intinge- bant, non tunc corpus Dominicum de cati- bant, non tunc corpus Dominicum de cati- no accipiebant, quod ante de manibus no accipiebant, quod ante de manibus suis acceperant, sed potius azyma quæ suis acceperant, sed potius azyma quæ tunc intincta ab omnibus accipiebantur, tunc intincta ab omnibus accipiebantur, accipiebant, ut ritum Phase servarent in accipiebant, ut ritum Phase servarent in memoriam illius conspersionis, quam po- memoriam illius conspersionis, quam po- pulus tulit secum cum exiret de Ægypto, pulus tulit secum cum exiret de Ægypto, quod potius significabat novæ gratiæ con- quod potius significabat novæ gratiæ con- spersionem, per quam præparandi sumus spersionem, per quam præparandi sumus

297 297

ad communionem corporis Dominici, ad communionem corporis Dominici, quam significat sanguis. Exod. XII, 34: quam significat sanguis. Exod. XII, 34: Tulit ergo populus conspersam farinam Tulit ergo populus conspersam farinam antequam fermentaretur. I ad Corinth. antequam fermentaretur. I ad Corinth. v, 8 Epulemur non in fermento veteri, v, 8 Epulemur non in fermento veteri, neque in fermento malitiæ et nequitiæ, neque in fermento malitiæ et nequitiæ, sed in azymis sinceritatis et veritatis. sed in azymis sinceritatis et veritatis.

Sic igitur corpus Dominicum in forma Sic igitur corpus Dominicum in forma panis per se, et sanguis Domini in specie panis per se, et sanguis Domini in specie vini per se usu istius gratiæ sunt su- vini per se usu istius gratiæ sunt su- menda, et propter vitandam occasionem menda, et propter vitandam occasionem distillationis ad terram si corpus Domi- distillationis ad terram si corpus Domi- nicum intinctum in sanguinem fidelibus nicum intinctum in sanguinem fidelibus porrigeretur. Similiter autem si intinge- porrigeretur. Similiter autem si intinge- retur in vinum non consecratum, tamen retur in vinum non consecratum, tamen id vinum omni reverentia dignum effice- id vinum omni reverentia dignum effice- retur ex ipsa intinctione, et non esset retur ex ipsa intinctione, et non esset cautum id porrigere: quia vix vel num- cautum id porrigere: quia vix vel num- quam caveri posset, quin aliquid a ma- quam caveri posset, quin aliquid a ma- nibus porrigentis stillaret, et manibus nibus porrigentis stillaret, et manibus adhæreret, etc. adhæreret, etc.

CAPUT V. CAPUT V.

Qualis debeat esse hic potus in proprii effectus operatione? Qualis debeat esse hic potus in proprii effectus operatione?

1. 1.

Sequitur hic ultimo dicendum de Sequitur hic ultimo dicendum de sub hujus potus proprii effectus operatione, sub hujus potus proprii effectus operatione, de quo quidam faciunt quæstionem. de quo quidam faciunt quæstionem.

avie su avie su atur to- atur to- • Chri- • Chri- alum? alum?

Quia enim Christus totus cum san- Quia enim Christus totus cum san- guine et anima spiritu et deitate habetur guine et anima spiritu et deitate habetur sub specie istius cibi qui est panis, vi- sub specie istius cibi qui est panis, vi- deri potest alicui, quod nihil operationis deri potest alicui, quod nihil operationis habet in sacramento potus in specie habet in sacramento potus in specie vini . Si enim dicitur de natura, quod vini . Si enim dicitur de natura, quod non abundat superfluis, neque deficit in non abundat superfluis, neque deficit in necessariis, cum ordinatior sit gratia necessariis, cum ordinatior sit gratia quam natura, videtur quod in gratia quam natura, videtur quod in gratia nihil debet esse superfluum. Cum igitur nihil debet esse superfluum. Cum igitur

1 Super hanc quæstionem, vide IV Senten- 1 Super hanc quæstionem, vide IV Senten- tiarum, Dist. XII, Art. 4. Tomo XXIX hujusce tiarum, Dist. XII, Art. 4. Tomo XXIX hujusce

totus Christus cum suo sanguine ha- totus Christus cum suo sanguine ha- beatur sacramentaliter sub specie panis, beatur sacramentaliter sub specie panis, videtur quod totum superfluit id quod videtur quod totum superfluit id quod adjicitur de specie vini. adjicitur de specie vini.

Sed ad hoc dicimus, quod Christus Sed ad hoc dicimus, quod Christus postquam exhibuit corpus suum sub spe- postquam exhibuit corpus suum sub spe- cie panis, tunc etiam postea exhibuit cie panis, tunc etiam postea exhibuit sanguinem suum sub specie vini, et sanguinem suum sub specie vini, et utrumque sacramentaliter celebrandum utrumque sacramentaliter celebrandum esse præcepit in Ecclesia per statuta esse præcepit in Ecclesia per statuta Apostolica, et ideo Ecclesia instruitur Apostolica, et ideo Ecclesia instruitur actione Christi, et utrumque celebrat di- actione Christi, et utrumque celebrat di- visim conficiendo corpus sub specie visim conficiendo corpus sub specie

novæ editionis nostræ. novæ editionis nostræ.

298 298

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

panis, et divisum conficiendo sanguinem panis, et divisum conficiendo sanguinem sub specie vini. Quod autem sic divisum sub specie vini. Quod autem sic divisum hæc duo exhibuerit, et celebranda insti- hæc duo exhibuerit, et celebranda insti- tuerit Christus, patet, Matth. xxvi, 26 et tuerit Christus, patet, Matth. xxvi, 26 et seq., ubi primo de pane dicitur: Co- seq., ubi primo de pane dicitur: Co- nantibus autem eis, accepit Jesus panem, nantibus autem eis, accepit Jesus panem, et benedixit, ac fregit, deditque disci- et benedixit, ac fregit, deditque disci- pulis suis, et ait: Accipite et comedite, pulis suis, et ait: Accipite et comedite, hoc est corpus meum. Et post id divisum hoc est corpus meum. Et post id divisum ab illo dicit de calice: Et accipiens cali- ab illo dicit de calice: Et accipiens cali- cem, gratias egit, et dedit illis, dicens : cem, gratias egit, et dedit illis, dicens : Bibite ex hoc omnes. Hic est sanguis Bibite ex hoc omnes. Hic est sanguis meus novi testamenti, qui pro multis meus novi testamenti, qui pro multis effundetur in remissionem peccatorum. effundetur in remissionem peccatorum. Similiter, Marc. xiv, 22 et seq., divisim Similiter, Marc. xiv, 22 et seq., divisim unius eorum post aliud dicitur de com- unius eorum post aliud dicitur de com- munione corporis primo, et de sump- munione corporis primo, et de sump- tione sanguinis secundo. De corpore enim tione sanguinis secundo. De corpore enim dicit sic Et manducantibus illis, ac- dicit sic Et manducantibus illis, ac- cepit Jesus panem, et benedicens fregit, cepit Jesus panem, et benedicens fregit, et dedit eis, et ait : Sumite, hoc est et dedit eis, et ait : Sumite, hoc est corpus meum. Quo jam perfecto se- corpus meum. Quo jam perfecto se- quitur de calice sic: Et accepto calice, quitur de calice sic: Et accepto calice, gratias agens dedit eis, et biberunt ex gratias agens dedit eis, et biberunt ex illo omnes. Et ait illis: Hic est sanguis illo omnes. Et ait illis: Hic est sanguis meus novi testamenti, qui pro multis ef- meus novi testamenti, qui pro multis ef- fundetur. Hoc enim expressius habetur, fundetur. Hoc enim expressius habetur, Luc. xx11, 19 et seq., ubi de confectione Luc. xx11, 19 et seq., ubi de confectione corporis ex pane dicit sic: Et_accepto corporis ex pane dicit sic: Et_accepto pane, gratias egit, et fregit, et dedit eis, pane, gratias egit, et fregit, et dedit eis, dicens: Hoc est corpus meum, quod pro dicens: Hoc est corpus meum, quod pro vobis datur hoc facite in meam comme- vobis datur hoc facite in meam comme- morationem. Hoc autem toto perfecto morationem. Hoc autem toto perfecto iterum dixit de calice sic: Similiter et iterum dixit de calice sic: Similiter et calicem, postquam cœnavit, dicens: Hic calicem, postquam cœnavit, dicens: Hic est calix novum testamentum in san- est calix novum testamentum in san- guine meo, qui pro vobis fundetur. guine meo, qui pro vobis fundetur.

: :

Ex omnibus istis accipitur, quod Ex omnibus istis accipitur, quod Christus sub una specie panis corpus Christus sub una specie panis corpus suum tradidit, et sub altera specie vini suum tradidit, et sub altera specie vini tradidit sanguinem, et sic servandum tradidit sanguinem, et sic servandum instituit et cum Christi àctio, nostra sit instituit et cum Christi àctio, nostra sit instructio, pro certo hæc duo nobis ser- instructio, pro certo hæc duo nobis ser- vanda esse præcepit: et ideo sub una vanda esse præcepit: et ideo sub una specie corpus, et sub altera tradimus san- specie corpus, et sub altera tradimus san- guinem. guinem.

Hujus autem facti Christi et Ecclesiæ Hujus autem facti Christi et Ecclesiæ hæc causa est quia quamvis effectus et hæc causa est quia quamvis effectus et

ristia datu ristia datu

sub speci sub speci

viui. viui.

operationes accidentales multi valde sint operationes accidentales multi valde sint in sacramentis, tamen unus effectus est in sacramentis, tamen unus effectus est substantialis in omnibus sacramentis, per substantialis in omnibus sacramentis, per quem sacramenta ab invicem distin- quem sacramenta ab invicem distin- guuntur. In sacramento ergo cibi spiri- guuntur. In sacramento ergo cibi spiri- tualis debet attendi aliqua operatio sub- tualis debet attendi aliqua operatio sub- stantialis, per quam ab aliis dividitur sa- stantialis, per quam ab aliis dividitur sa- cramentis, cum in baptismo detur esse cramentis, cum in baptismo detur esse substantiale spirituale per generationem substantiale spirituale per generationem spiritualem, sicut dicit Dionysius: et in spiritualem, sicut dicit Dionysius: et in sacramento confirmationis detur incre- sacramento confirmationis detur incre- mentum per confirmationem et conforta- In Eucha mentum per confirmationem et conforta- In Eucha tionem virtutis, ita consequenter ad edulium tionem virtutis, ita consequenter ad edulium idem esse conservandum et restauran- spirituale idem esse conservandum et restauran- spirituale dum et augendum datur in Eucharistia panis et dum et augendum datur in Eucharistia panis et edulium spirituale. Edulium autem spi- edulium spirituale. Edulium autem spi- rituale non habet fieri nisi sub elemento rituale non habet fieri nisi sub elemento visibili, sicut et cætera sacramenta : visibili, sicut et cætera sacramenta : quia sacramentum Ecclesiæ nihil in quia sacramentum Ecclesiæ nihil in gratia causat, quod ex similitudine non gratia causat, quod ex similitudine non significat. Signare autem non habet nisi significat. Signare autem non habet nisi ex elemento visibili et corporali. Cum ex elemento visibili et corporali. Cum igitur alimentum ad naturæ perfectionem igitur alimentum ad naturæ perfectionem non possit perfecte significari, nisi in non possit perfecte significari, nisi in elemento cibi et potus, oportet quod elemento cibi et potus, oportet quod elementum cibi et potus sit in sacra- elementum cibi et potus sit in sacra- mento nutrimentum enim spirituale non mento nutrimentum enim spirituale non perficitur sine potus significatione, sicut perficitur sine potus significatione, sicut et nutrimentum corporale quod sumitur et nutrimentum corporale quod sumitur non perficitur sine potu: et sicut post non perficitur sine potu: et sicut post nutrimentum corporale sumitur potus ad nutrimentum corporale sumitur potus ad perfectionem nutrimenti corporalis, ita perfectionem nutrimenti corporalis, ita post nutrimentum spirituale sumitur post nutrimentum spirituale sumitur potus ad perfectionem nutrimenti spiri- potus ad perfectionem nutrimenti spiri- tualis, qui a nutrimeuto divisam habet tualis, qui a nutrimeuto divisam habet operationem in satisfactione sitis et la- operationem in satisfactione sitis et la- tione nutrimenti, et hujusmodi aliis, tione nutrimenti, et hujusmodi aliis, qualia diximus in ante habitis. qualia diximus in ante habitis.

pus in pus in commu- commu- nionem 8 nionem 8

brorum, brorum,

Adhuc autem divisam habet operatio- Christus Adhuc autem divisam habet operatio- Christus nem sanguis a corpore. Corpus enim dedit co nem sanguis a corpore. Corpus enim dedit co dedit Christus in communionem sui et dedit Christus in communionem sui et membrorum sanguinem autem dedit in et mem- membrorum sanguinem autem dedit in et mem- redemptionem, sicut patet in dictis jam sanguine redemptionem, sicut patet in dictis jam sanguine ante auctoritatibus. Istæ autem sunt di- autem in ante auctoritatibus. Istæ autem sunt di- autem in redempti redempti visæ operationes: nulla enim existente visæ operationes: nulla enim existente redemptione facta vel facienda, adhuc redemptione facta vel facienda, adhuc esset vel esse posset communio. Iterum esset vel esse posset communio. Iterum posito, quod sit communio capitis et posito, quod sit communio capitis et

nem. nem.

3. 3.

arielia arielia

DE EUCHARISTIA, DIST. III, TRACT. II, 5. DE EUCHARISTIA, DIST. III, TRACT. II, 5.

membrorum, non oporteret quod hoc membrorum, non oporteret quod hoc modo sicut modo est, esset redemptio. modo sicut modo est, esset redemptio. Divisæ ergo essentialiter ab invicem sunt Divisæ ergo essentialiter ab invicem sunt gratia communionis et redemptionis. Cum gratia communionis et redemptionis. Cum ergo Dominus sic ordinaverit et multi- ergo Dominus sic ordinaverit et multi- plicaverit sacramenta, quod omnes gra- plicaverit sacramenta, quod omnes gra- lias sacramentales habeamus in sacra- lias sacramentales habeamus in sacra- mentis, et alia gratia sit redemptionis per mentis, et alia gratia sit redemptionis per sanguinem, quam communionis per cor- sanguinem, quam communionis per cor- poris sumptionem, non sufficit in sacra- poris sumptionem, non sufficit in sacra- mento habere elementum significans mento habere elementum significans communionem, nisi etiam haberetur communionem, nisi etiam haberetur elementum significans redemptionem : elementum significans redemptionem : et sic Christus hac ratione instituit et sic Christus hac ratione instituit utrumque. utrumque.

Quod ergo dicit, quod alterum videtur Quod ergo dicit, quod alterum videtur esse superfluum, cum sanguis habeatur esse superfluum, cum sanguis habeatur in corpore, et corpus in sanguine. Dicen- in corpore, et corpus in sanguine. Dicen- dum, quod hoc non est verum: verum dum, quod hoc non est verum: verum quidem est, quod sanguis habetur in cor- quidem est, quod sanguis habetur in cor- pore, sed non ex virtute sacramentali, pore, sed non ex virtute sacramentali, sed potius sanguis habetur in corpore ex sed potius sanguis habetur in corpore ex unione naturali: quia humores uniuntur unione naturali: quia humores uniuntur cum corpore cujus sunt humores. Anima cum corpore cujus sunt humores. Anima autem habetur per unionem potentiæ ad autem habetur per unionem potentiæ ad actum. Deitas vero habetur cum istis per actum. Deitas vero habetur cum istis per unionem gratiæ. Tamen nihil horum nisi unionem gratiæ. Tamen nihil horum nisi corpus habetur ex virtute sacramenti. corpus habetur ex virtute sacramenti. Oportet autem propter effectum sacra- Oportet autem propter effectum sacra- mentalem, ut sanguis ibi habeatur ex mentalem, ut sanguis ibi habeatur ex virtute sacramenti ad nutrimentum per- virtute sacramenti ad nutrimentum per- tinente et ideo oportuit ut esset ibi con- tinente et ideo oportuit ut esset ibi con- secratio ex elemento potus, sicut fuit ibi secratio ex elemento potus, sicut fuit ibi confectio ex elemento cibi quia aliter confectio ex elemento cibi quia aliter sacramentum in virtute et ratione sacra- sacramentum in virtute et ratione sacra- mentali esset imperfectum, et non signa- mentali esset imperfectum, et non signa- ret perfectum alimentum quia nullum ret perfectum alimentum quia nullum alimentum hominis perficitur sine potu, alimentum hominis perficitur sine potu, sicut patet satis per ea quæ in ante habi- sicut patet satis per ea quæ in ante habi- tis satis bene dicta sunt. tis satis bene dicta sunt.

Sed tunc forte adhuc aliquis objiciet et Sed tunc forte adhuc aliquis objiciet et Eu- dicet ex quo sacramentum omne se- Eu- dicet ex quo sacramentum omne se- um cundum materiam et id quod signat in um cundum materiam et id quod signat in m, vel eo, est corporale elementum, ex quo su- m, vel eo, est corporale elementum, ex quo su-

ramen- ramen-

Jura ? Jura ?

1 Super hanc quæstionem, vide in IV Senten- 1 Super hanc quæstionem, vide in IV Senten- tiarum, Dist. VIII, Art. 13. Tomo XXIX hujusce tiarum, Dist. VIII, Art. 13. Tomo XXIX hujusce

299 299

mitur significatio ad invisibilem sacra- mitur significatio ad invisibilem sacra- menti spiritualem effectum, sicut in menti spiritualem effectum, sicut in baptismo ex aqua sumitur significatio baptismo ex aqua sumitur significatio intinctionis interiorum et ablutionis ab intinctionis interiorum et ablutionis ab originali peccato : et confirmatione ex originali peccato : et confirmatione ex oleo et balsamo, ex quibus chrisma com- oleo et balsamo, ex quibus chrisma com- ponitur, sumitur significatio ad invisibi-- ponitur, sumitur significatio ad invisibi-- lem Spiritus sancti unctionem, ad confor- lem Spiritus sancti unctionem, ad confor- tationem contra debilitatem fomitis et tationem contra debilitatem fomitis et in hoc sacramento altaris ex cibo sumitur in hoc sacramento altaris ex cibo sumitur significatio nutrimenti spiritualis, et ex significatio nutrimenti spiritualis, et ex potu sumitur significatio spiritualis po- potu sumitur significatio spiritualis po- tus tunc videtur, quod duo elementa tus tunc videtur, quod duo elementa corporalia ex quibus duæ sumuntur corporalia ex quibus duæ sumuntur significationes, ad duos effectus spiri- significationes, ad duos effectus spiri- tuales, efficiant non unum, sed duo sa- tuales, efficiant non unum, sed duo sa- cramenta et sic duo et non unum sunt cramenta et sic duo et non unum sunt sacramenta altaris (4. Et hoc etiam videtur sacramenta altaris (4. Et hoc etiam videtur dicere beatus Gregorius in quadam Col- dicere beatus Gregorius in quadam Col- lecta, ubi sic dicit : « Perficiant in nobis, lecta, ubi sic dicit : « Perficiant in nobis, quæsumus, Domine, tua sacramenta, quæsumus, Domine, tua sacramenta, quod continent, ut quod nunc specie ge- quod continent, ut quod nunc specie ge- rimus, rerum veritate capiamus. » rimus, rerum veritate capiamus. »

Ad hoc autem dicimus, quod pro certo Ad hoc autem dicimus, quod pro certo illa objectio procederet, si et elementa illa objectio procederet, si et elementa visibilia in sacramento, et significationes visibilia in sacramento, et significationes quæ ab ipsis sumuntur, et effectus spiri- quæ ab ipsis sumuntur, et effectus spiri- tuales quos signant, ad unum et idem tuales quos signant, ad unum et idem non referrentur. Jam autem habitum est non referrentur. Jam autem habitum est in antecedentibus, quod naturalis cibus in antecedentibus, quod naturalis cibus hominis non perficitur calido sicco, nisi hominis non perficitur calido sicco, nisi referatur ad frigidum humidum: quia referatur ad frigidum humidum: quia sine illo nec subtiliatur, nec per vias ad sine illo nec subtiliatur, nec per vias ad membra fluit ut nutriatur, nec continua- membra fluit ut nutriatur, nec continua- tur nisi humido, nec membris adhæret tur nisi humido, nec membris adhæret nisi per humidum. Similiter autem et nisi per humidum. Similiter autem et potus naturalis non refertur per se, sed potus naturalis non refertur per se, sed ad cibum a quo accipit terminabilitatem, ad cibum a quo accipit terminabilitatem, cum per se humidum sit interminabile : cum per se humidum sit interminabile : et ideo utrumque simul in sacramento et ideo utrumque simul in sacramento unum signant perfectum et completum unum signant perfectum et completum spirituale nutrimentum, sicut et Christus spirituale nutrimentum, sicut et Christus dicit, Joan. v1, 56: Caro mea vere est ci- dicit, Joan. v1, 56: Caro mea vere est ci- bus, et sanguis meus vere est potus. bus, et sanguis meus vere est potus.

Et quod dicit beatus Gregorius: << Per- Et quod dicit beatus Gregorius: << Per- ficiant in nobis tua sacramenta, etc. » ficiant in nobis tua sacramenta, etc. »

novæ editionis nostræ. novæ editionis nostræ.

300 300

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Attendendum est, quod non dicit duo Attendendum est, quod non dicit duo sacramenta, ut pluralem numerum signi- sacramenta, ut pluralem numerum signi- ficet per dictionem numeralem, sed dicit ficet per dictionem numeralem, sed dicit sacramenta pluralitatem quamdam con- sacramenta pluralitatem quamdam con- significando et in hoc notat quod est significando et in hoc notat quod est unum sacramentum simpliciter habens unum sacramentum simpliciter habens quamdam in elementis pluralitatem, quæ quamdam in elementis pluralitatem, quæ tamen pluralitas ad idem significandum tamen pluralitas ad idem significandum est relata et hoc est nutrimentum con- est relata et hoc est nutrimentum con- naturale et perfectum. naturale et perfectum.

: :

His sic a nobis prædeterminatis, dici- His sic a nobis prædeterminatis, dici- mus quod potus iste in sacramento unam mus quod potus iste in sacramento unam habet operationem suæ virtutis essentia- habet operationem suæ virtutis essentia- lem et spiritualem, et quinque alias habet lem et spiritualem, et quinque alias habet operationes adjunctas. Illa autem opera- operationes adjunctas. Illa autem opera- tio quæ est spiritualis et essentialis est, tio quæ est spiritualis et essentialis est, quæ facit operationem veri potus in vita quæ facit operationem veri potus in vita spirituali et esse spirituali, secundum spirituali et esse spirituali, secundum quod esse in baptismo nascimur filii Dei quod esse in baptismo nascimur filii Dei sive Deo, et in confirmatione in eodem sive Deo, et in confirmatione in eodem esse accipimus confortationis perfectio- esse accipimus confortationis perfectio- nem. Non enim potest esse inedia spiri- nem. Non enim potest esse inedia spiri- tualis, quin ex multis occupationibus et tualis, quin ex multis occupationibus et negligentiis hominis in hoc esse fiat ali- negligentiis hominis in hoc esse fiat ali- qua deperditio corporis, sicut in confecto qua deperditio corporis, sicut in confecto fame corporali fit deperditio corporis et fame corporali fit deperditio corporis et virtutis membrorum, quæ per alimentum virtutis membrorum, quæ per alimentum corporale restituitur. Et similiter per po- corporale restituitur. Et similiter per po- tum spiritualem, qui cibum influit mem- tum spiritualem, qui cibum influit mem- bris et deducit, fit spiritualis reparatio in bris et deducit, fit spiritualis reparatio in esse spirituali deperdito per famem et esse spirituali deperdito per famem et carentiam alimenti spiritualis et hæc carentiam alimenti spiritualis et hæc est sua operatio substantialis et est, ut est sua operatio substantialis et est, ut diximus, ut Christo et membris ejus per- diximus, ut Christo et membris ejus per- fecte incorporemur, et sibi fortiter fecte incorporemur, et sibi fortiter adhæreamus et maneamus in ipso, sicut adhæreamus et maneamus in ipso, sicut hi qui per humorem sanguinis ejus cor- hi qui per humorem sanguinis ejus cor- pori suo sumus influxi. Unde ipse dicit, pori suo sumus influxi. Unde ipse dicit, Joan. vi, 57 Qui manducat meam car- Joan. vi, 57 Qui manducat meam car- nem, et bibit meum sanguinem, in me nem, et bibit meum sanguinem, in me manet, et ego in illo. Sic autem sibi in- manet, et ego in illo. Sic autem sibi in- fluxi et cohærentes spiritum ipsius par- fluxi et cohærentes spiritum ipsius par- ticipamus et vitam. Joan. v1, 58: Qui ticipamus et vitam. Joan. v1, 58: Qui manducat me, et ipse vivet propter me. manducat me, et ipse vivet propter me. Eccli. IV, 12 Sapientia vitam filiis suis Eccli. IV, 12 Sapientia vitam filiis suis inspirat et suscipit inquirentes se, et inspirat et suscipit inquirentes se, et

1 Joan. VI, 62 et 63. 1 Joan. VI, 62 et 63.

2 Ibid., . 64. 2 Ibid., . 64.

1 1

præibit in via justitiæ. Sapientia enim præibit in via justitiæ. Sapientia enim est Christus, qui corpus suum communi- est Christus, qui corpus suum communi- cando membris suis et sanguinem in- cando membris suis et sanguinem in- fluendo, et cum sanguine influit, et inspi- fluendo, et cum sanguine influit, et inspi- rat eis spiritum et vitam: et sic in suam rat eis spiritum et vitam: et sic in suam incorporationem suscipit inquirentes se, incorporationem suscipit inquirentes se, præiens eos in omni via justitiæ: quia præiens eos in omni via justitiæ: quia nisi sic simus in ipso, viam justitiæ non nisi sic simus in ipso, viam justitiæ non possumus tenere. Hoc modo cum Domi- possumus tenere. Hoc modo cum Domi- nus de cibo et potu plenis spiritualibus nus de cibo et potu plenis spiritualibus effectibus loqueretur, non intelligentes effectibus loqueretur, non intelligentes quidam quibus durum videbatur, si cor- quidam quibus durum videbatur, si cor- poraliter corpus Domini deberent atterere poraliter corpus Domini deberent atterere et lacerare, dixit Dominus erudiens illos et lacerare, dixit Dominus erudiens illos de perfecto spiritus nutrimento, quod in de perfecto spiritus nutrimento, quod in sacramento accipitur, et ad spiritualis sacramento accipitur, et ad spiritualis vitæ deperditæ restaurationem, dixit: vitæ deperditæ restaurationem, dixit: Hoc vos scandalizat? Si ergo videritis Hoc vos scandalizat? Si ergo videritis Filium hominis ascendentem ubi erat Filium hominis ascendentem ubi erat prius ¹? Ac si dicat: Mirum est, quod prius ¹? Ac si dicat: Mirum est, quod hoc vos scandalizat, quod vos vere beati- hoc vos scandalizat, quod vos vere beati- ficat. Si vos ergo videritis aliquando ficat. Si vos ergo videritis aliquando oculis fidei mentalibus Filium hominis oculis fidei mentalibus Filium hominis cum omnibus sibi per cibum et potum cum omnibus sibi per cibum et potum incorporatis membris ascendentem in incorporatis membris ascendentem in dextera Dei Patris, in qua dextera in per- dextera Dei Patris, in qua dextera in per- sona divina fuit prius ab æterno? Tunc, sona divina fuit prius ab æterno? Tunc, inquam, ex hoc non scandalizabimini, inquam, ex hoc non scandalizabimini, sed magis exsultatione et gaudio perfun- sed magis exsultatione et gaudio perfun- demini quia sic incorporati spiritus et demini quia sic incorporati spiritus et vitæ et beatitudinis Christi facti estis vitæ et beatitudinis Christi facti estis participes: et ideo subjungit: Verba quæ participes: et ideo subjungit: Verba quæ ego locutus sum vobis, spiritus et vita ego locutus sum vobis, spiritus et vita sunt. Spiritus est qui in his verbis ad sunt. Spiritus est qui in his verbis ad vitam beatam vivificat. Caro autem sola vitam beatam vivificat. Caro autem sola si dentibus discerpatur, sicut vos carna- si dentibus discerpatur, sicut vos carna- libus cogitationibus pleni intelligitis, non libus cogitationibus pleni intelligitis, non prodest quidquam ³, sic accipiendo ope- prodest quidquam ³, sic accipiendo ope- rationem cibi et potus sacramenti. Panem rationem cibi et potus sacramenti. Panem Angelorum manducavit homo: quia An- Angelorum manducavit homo: quia An- geli non visibili, sed invisibili divino geli non visibili, sed invisibili divino tantum potu et cibo utuntur. Tob. xn, tantum potu et cibo utuntur. Tob. xn, 18 et 19: Cum essem vobiscum, per vo- 18 et 19: Cum essem vobiscum, per vo- luntatem Dei eram. Videbar quidem vo- luntatem Dei eram. Videbar quidem vo- biscum manducare et bibere: sed ego cibo biscum manducare et bibere: sed ego cibo invisibili, et potu, qui ab hominibus invisibili, et potu, qui ab hominibus

3 Ibid. 3 Ibid.

DE EUCHARISTIA, DIST. III, TRACT. II, 3. DE EUCHARISTIA, DIST. III, TRACT. II, 3.

: :

videri non potest, utor: sicut dicitur, videri non potest, utor: sicut dicitur, Eccli. xv, 3 et 4: Cibabit illum pane Eccli. xv, 3 et 4: Cibabit illum pane vitæ et intellectus, et aqua sapientiæ sa- vitæ et intellectus, et aqua sapientiæ sa- lutaris potabit illum et firmabitur in lutaris potabit illum et firmabitur in illo, et non flectetur: et continebit illum, illo, et non flectetur: et continebit illum, et non confundetur. Sic enim acceptus et non confundetur. Sic enim acceptus panis sacramenti secundum intellectum panis sacramenti secundum intellectum est panis vitæ et aqua sapientiæ non est est panis vitæ et aqua sapientiæ non est aqua insipida quia sapientia dat ei sa- aqua insipida quia sapientia dat ei sa- poris suavitatem ut fiat vinum gaudii poris suavitatem ut fiat vinum gaudii æterni, sicut fecit in Cana Galilææ. Et æterni, sicut fecit in Cana Galilææ. Et sic potabit illum ut influat ad incorpora- sic potabit illum ut influat ad incorpora- tionem Jesu Christi: et sic incorporatus tionem Jesu Christi: et sic incorporatus firmetur in illo, et non flectetur ab ipso firmetur in illo, et non flectetur ab ipso per aliquem tentationis impulsum et per aliquem tentationis impulsum et continebit eum sic in se, et numquam continebit eum sic in se, et numquam confundetur, jam particeps spiritus et confundetur, jam particeps spiritus et vitæ et gratiæ et beatitudinis Jesu Christi, vitæ et gratiæ et beatitudinis Jesu Christi, exaltandus in ipso ad dexteram Dei, ut exaltandus in ipso ad dexteram Dei, ut ibi fruatur ipso in rerum veritate, sicut ibi fruatur ipso in rerum veritate, sicut hoc signatum est in sacramenti corpora- hoc signatum est in sacramenti corpora- lis specie. Sic enim ipse Christus dicit, lis specie. Sic enim ipse Christus dicit, Joan. 1, 13, quod nemo ascendit in Joan. 1, 13, quod nemo ascendit in cœlum, nisi qui descendit de cælo, Filius cœlum, nisi qui descendit de cælo, Filius hominis, qui est in cœlo: quia Filius ho- hominis, qui est in cœlo: quia Filius ho- minis sic de coelo descendit, ut omnes minis sic de coelo descendit, ut omnes sibi incorporatos et per sanguinem sibi sibi incorporatos et per sanguinem sibi influxos secum ascendere faceret in dex- influxos secum ascendere faceret in dex- teram Patris, ut ipsi ibi in æternum divi- teram Patris, ut ipsi ibi in æternum divi- nitate sua perfruantur. nitate sua perfruantur.

Illud autem nutrimentum quod, sicut Illud autem nutrimentum quod, sicut diximus, ex cibo spirituali et potu spiri- diximus, ex cibo spirituali et potu spiri- tuali componitur, ad interiorem homi- tuali componitur, ad interiorem homi- nem nutriendum refertur, de quo dicitur, nem nutriendum refertur, de quo dicitur, II ad Corinth. iv, 16: Licet is qui foris II ad Corinth. iv, 16: Licet is qui foris est, noster homo corrumpatur, tamen is est, noster homo corrumpatur, tamen is qui intus est, renovatur de die in diem. qui intus est, renovatur de die in diem. Is autem homo in gratia generatur, sicut Is autem homo in gratia generatur, sicut dicitur, ad Ephes. iv, 23 et 24: Renova- dicitur, ad Ephes. iv, 23 et 24: Renova- mini autem spiritu mentis vestræ, et in- mini autem spiritu mentis vestræ, et in- duite novum hominem, qui secundum duite novum hominem, qui secundum Deum creatus est in justitia, et sanctitate Deum creatus est in justitia, et sanctitate veritatis. Et quia, sicut dicit Philosophus, veritatis. Et quia, sicut dicit Philosophus, ex eisdem generamur et nutrimur, opor- ex eisdem generamur et nutrimur, opor- tet quod idem interior homo nutrimento tet quod idem interior homo nutrimento gratiæ nutriatur. Hoc est edulium quod gratiæ nutriatur. Hoc est edulium quod Eucharistia, hoc est, bona gratia voca- Eucharistia, hoc est, bona gratia voca-

1 Joan. II, 8. 1 Joan. II, 8.

301 301

tur, sicut per multa in ante habitis osten- tur, sicut per multa in ante habitis osten- dimus. dimus.

effectus effectus

quantum quantum

Christi. Christi.

Adjunctæ autem operationes quas ha- 6. Adjunctæ autem operationes quas ha- 6. bet sacramentum in quantum est potus Quinque bet sacramentum in quantum est potus Quinque sanguinis Jesu Christi, sunt quinque, Eucharis- sanguinis Jesu Christi, sunt quinque, Eucharis- secundum quinque quæ sunt in sanguine tia in secundum quinque quæ sunt in sanguine tia in Domini quarum prima est redemptio a est potus Domini quarum prima est redemptio a est potus debito mortis æternæ, quod habet in sanguinis debito mortis æternæ, quod habet in sanguinis quantum sedes animæ in sanguine est, quantum sedes animæ in sanguine est, quem pro nobis Dominus posuit. Secunda quem pro nobis Dominus posuit. Secunda est, quod sanguis a peccato lavat, et hoc est, quod sanguis a peccato lavat, et hoc habet ex vi deitatis quæ conjungitur san- habet ex vi deitatis quæ conjungitur san- guini. Tertia est, quod rigat arida et in- guini. Tertia est, quod rigat arida et in- fundit, et hoc habet ex humore pietatis fundit, et hoc habet ex humore pietatis propriæ. Quarta est, quod tingit, et hanc propriæ. Quarta est, quod tingit, et hanc habet ex roseo purpureo suo colore. habet ex roseo purpureo suo colore. Quinta est, quod signat, et hoc habet in Quinta est, quod signat, et hoc habet in quantum defluite cruce Christi. quantum defluite cruce Christi.

De prima quidem quæ est sanguis re- De prima quidem quæ est sanguis re- demptionis, dicitur, Apocal. v, 9: Occi- demptionis, dicitur, Apocal. v, 9: Occi- sus es, et redemisti nos Deo in sanguine sus es, et redemisti nos Deo in sanguine tuo, hoc est, eruisti a diaboli potestate, tuo, hoc est, eruisti a diaboli potestate, in cujus potestate pretio pomi venditi in cujus potestate pretio pomi venditi fuimus. Hoc est quod dicitur, I Petri, 1, fuimus. Hoc est quod dicitur, I Petri, 1, 18 et 19 Non corruptibilibus auro vel 18 et 19 Non corruptibilibus auro vel argento redempti estis de vana vestra argento redempti estis de vana vestra conversatione paternæ traditionis, sed conversatione paternæ traditionis, sed pretioso sanguine quasi agni immaculati pretioso sanguine quasi agni immaculati Christi. Hoc etiam præfiguratum est in Christi. Hoc etiam præfiguratum est in prophetia Zachariæ, ix, 11, ubi dicitur: prophetia Zachariæ, ix, 11, ubi dicitur: Tu quoque in sanguine testamenti tui Tu quoque in sanguine testamenti tui emisisti vinctos tuos de lacu in quo non emisisti vinctos tuos de lacu in quo non est aqua :hoc est, per redemptionem san- est aqua :hoc est, per redemptionem san- guinis solvendo pretium pro eis animam guinis solvendo pretium pro eis animam tuam, cujus sedes est in sanguine aperto tuam, cujus sedes est in sanguine aperto carcere peccati et mortis, omnes vinctos carcere peccati et mortis, omnes vinctos peccatis et clausos in carcere mortis per peccatis et clausos in carcere mortis per redemptionem emisisti eos in libertatem redemptionem emisisti eos in libertatem gratiæ et reconciliationis. Hoc modo san- gratiæ et reconciliationis. Hoc modo san- guis Christi sumptus dicitur pignus red- guis Christi sumptus dicitur pignus red- emptionis et salutis quia sicut homo emptionis et salutis quia sicut homo qui pignus habet vel pecuniam, ab omni qui pignus habet vel pecuniam, ab omni redimit se impetitione, sic incorporatus redimit se impetitione, sic incorporatus sanguini secum habens Christi animam, sanguini secum habens Christi animam, tamquam per pignus redimit se ab impe- tamquam per pignus redimit se ab impe- titione debiti et obligationis peccati. Hoc titione debiti et obligationis peccati. Hoc

302 302

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

modo loquitur Apostolus, II ad Corinth. modo loquitur Apostolus, II ad Corinth. 1, 21 et 22 Qui confirmat nos vobiscum 1, 21 et 22 Qui confirmat nos vobiscum in Christo, et qui unxit nos, Deus, qui et in Christo, et qui unxit nos, Deus, qui et signavit nos, et dedit pignus Spiritus in signavit nos, et dedit pignus Spiritus in cordibus nostris. Hæc omnia facit per cordibus nostris. Hæc omnia facit per sanguinem Christi, cujus sumptio confir- sanguinem Christi, cujus sumptio confir- mat membrum cum membro in Christi mat membrum cum membro in Christi mystico corpore. Hic sanguis ungit ad mystico corpore. Hic sanguis ungit ad sanitatem salutis. Hic nos signat contra sanitatem salutis. Hic nos signat contra Angelum percussorem. Per illum datur Angelum percussorem. Per illum datur nobis pignus Spiritus: quia sedes animæ nobis pignus Spiritus: quia sedes animæ Christi est in sanguine, et illi per unio- Christi est in sanguine, et illi per unio- nem conjunctus est Spiritus divinus, qui nem conjunctus est Spiritus divinus, qui est deitas æterna, faciens hoc pignus va- est deitas æterna, faciens hoc pignus va- lere in copiosam redemptionem. Psal. lere in copiosam redemptionem. Psal. CXXIX, 7 Apud Dominum misericordia, CXXIX, 7 Apud Dominum misericordia, et copiosa apud eum redemptio. De ista et copiosa apud eum redemptio. De ista redemptione dicitur, Osee, VII, 13: Ego redemptione dicitur, Osee, VII, 13: Ego redemi eos, et in me locuti sunt mendacia. redemi eos, et in me locuti sunt mendacia. Osee, xi, 14: De manu mortis liberabo Osee, xi, 14: De manu mortis liberabo

eos, eos,

de morte redimam eos. Et hanc petit de morte redimam eos. Et hanc petit Psalmista, Psal. cxxix, 8, dicens: Et Psalmista, Psal. cxxix, 8, dicens: Et ipse redimet Israel ex omnibus iniquita- ipse redimet Israel ex omnibus iniquita- tibus ejus. tibus ejus.

Sic ego redemptio adjuncta est opera- Sic ego redemptio adjuncta est opera- tioni sanguinis Jesu Christi. tioni sanguinis Jesu Christi.

Est etiam operatio ipsius lavare sordes Est etiam operatio ipsius lavare sordes vitiorum, et sordes venialium, et sordes vitiorum, et sordes venialium, et sordes reliquiarum peccatorum. Sanguine enim reliquiarum peccatorum. Sanguine enim suo Christus volens lavare peccata suo Christus volens lavare peccata mundi, acumen dedit sanguini, ut sordes mundi, acumen dedit sanguini, ut sordes in nobis profundatas lavare posset: quia in nobis profundatas lavare posset: quia sicut hi qui faciunt lixivium, qui acuunt sicut hi qui faciunt lixivium, qui acuunt humorem quo fit lixivia, ut sordis pro- humorem quo fit lixivia, ut sordis pro- funditas in pannis acumine suo lavari funditas in pannis acumine suo lavari possit ita Dominus apposuit humori possit ita Dominus apposuit humori sanguinis acumen deitatis, ut sanguine sanguinis acumen deitatis, ut sanguine Christi Dei electi omnes lavarent sordes Christi Dei electi omnes lavarent sordes vitiorum. Hoc est quod dicit Apostolus, vitiorum. Hoc est quod dicit Apostolus, ad Galat. II, 20: Quod autem nunc vivo ad Galat. II, 20: Quod autem nunc vivo in carne, in fide vivo Filii Dei, qui di- in carne, in fide vivo Filii Dei, qui di- lexit me, et tradidit semetipsum pro me. lexit me, et tradidit semetipsum pro me. Hæc autem traditio fuit in lotione san- Hæc autem traditio fuit in lotione san- guinis. Apocal. 1, 29: Qui dilexit nos, et guinis. Apocal. 1, 29: Qui dilexit nos, et lavit nos a peccatis nostris in sanguine lavit nos a peccatis nostris in sanguine suo. Hoc voluit dicere Joannes Baptista, suo. Hoc voluit dicere Joannes Baptista, Joan. 1, 29, quando dixit: Ecce Agnus Joan. 1, 29, quando dixit: Ecce Agnus Dei, ecce qui tollit peccatum mundi. Non Dei, ecce qui tollit peccatum mundi. Non enim tulit peccata mundi, ut haberet : enim tulit peccata mundi, ut haberet :

sed tulit, ut sanguine lavaret, sicut dici- sed tulit, ut sanguine lavaret, sicut dici- tur, Apocal. vII, 14: Laverunt stolas tur, Apocal. vII, 14: Laverunt stolas suas, et dealbaverunt eas in sanguine suas, et dealbaverunt eas in sanguine Agni. Stola quæ dicitur a sólov quod est Agni. Stola quæ dicitur a sólov quod est longum, et signat usque in finem totam longum, et signat usque in finem totam conversationem, quam a sordibus lavare conversationem, quam a sordibus lavare necesse est totam, et dealbare in san- necesse est totam, et dealbare in san- guine Agni: quia sicut dicitur, Isa. LXIV, guine Agni: quia sicut dicitur, Isa. LXIV, 6 Et facti sumus ut immundus omnes 6 Et facti sumus ut immundus omnes nos, et quasi pannus menstruatæ univer- nos, et quasi pannus menstruatæ univer- sæ justitiæ nostræ. Et ideo magna et sæ justitiæ nostræ. Et ideo magna et acuta indigent ablutione. Apocal. xxi, acuta indigent ablutione. Apocal. xxi, 14: Beati qui lavant stolas suas in san- 14: Beati qui lavant stolas suas in san- guine Agni, ut sit potestas eorum in guine Agni, ut sit potestas eorum in ligno vitæ, et per portas intrent in civita- ligno vitæ, et per portas intrent in civita- tem. Soli enim qui abluti sunt in san- tem. Soli enim qui abluti sunt in san- guine mundissimæ aspersionis Agni im- guine mundissimæ aspersionis Agni im- maculati, habent potestatem in ligni maculati, habent potestatem in ligni vitæ fructu, quod est corpus Domini: et vitæ fructu, quod est corpus Domini: et illi sunt de unitate corporis mystici, ex illi sunt de unitate corporis mystici, ex quo construitur civitas coelestis, in quam quo construitur civitas coelestis, in quam isti ingredientes intrant in gaudium Do- isti ingredientes intrant in gaudium Do- mini sui, sicut dicitur, Matth. xxv, 21 et mini sui, sicut dicitur, Matth. xxv, 21 et 23. Hæc lotio signata est, IV Regum, v, 23. Hæc lotio signata est, IV Regum, v, 10, ubi dicitur: Vade, et lavare septies 10, ubi dicitur: Vade, et lavare septies in Jordane, et recipiet sanitatem caro in Jordane, et recipiet sanitatem caro tua, atque mundaberis. Jordanis enim tua, atque mundaberis. Jordanis enim humilis descensus interpretatur, et si- humilis descensus interpretatur, et si- gnat torrentem sanguinis, qui descendit gnat torrentem sanguinis, qui descendit ab humilitate crucis, in quo fluxu omnes ab humilitate crucis, in quo fluxu omnes mundati sunt ab infectione corruptæ car- mundati sunt ab infectione corruptæ car- nis: ideo Dominus voluit, quod de latere nis: ideo Dominus voluit, quod de latere suo flueret aqua expiationis cum san- suo flueret aqua expiationis cum san- guine redemptionis, ut ex aqua virtutem guine redemptionis, ut ex aqua virtutem ablutivam signaret esse in sanguine. ablutivam signaret esse in sanguine. Unde dicitur, ad Hebr. x, 22: Acceda- Unde dicitur, ad Hebr. x, 22: Acceda- mus cum vero corde in plenitudine fidei, mus cum vero corde in plenitudine fidei, aspersi corda a conscientia mala, et ablu- aspersi corda a conscientia mala, et ablu- ti corpus aqua munda. Quia a corrup- ti corpus aqua munda. Quia a corrup- tione corporis tota processit corruptio. tione corporis tota processit corruptio. Zachar. XIII, 1: In die illa erit fons pa- Zachar. XIII, 1: In die illa erit fons pa- tens domui David et habitantibus Jeru- tens domui David et habitantibus Jeru- salem, in ablutionem peccatoris et men- salem, in ablutionem peccatoris et men- struatæ, hoc est, in ablutionem corporis struatæ, hoc est, in ablutionem corporis et animæ. et animæ.

Et sic patet, quod ablutivus est sor- Et sic patet, quod ablutivus est sor- dium sanguis Christi. dium sanguis Christi.

Tertiam autem adjunctam operatio- Tertiam autem adjunctam operatio- nem habet, quod rigat arida et infundit, nem habet, quod rigat arida et infundit,

DE EUCHARISTIA, DIST. III, TRACT. II, 5. DE EUCHARISTIA, DIST. III, TRACT. II, 5.

et per hanc etiam operationem exstinguit et per hanc etiam operationem exstinguit incensa a malo calore cupiditatis et con- incensa a malo calore cupiditatis et con- cupiscentiæ. Naturale enim est, quod cupiscentiæ. Naturale enim est, quod nihil ita ad humectandum et fœcundan- nihil ita ad humectandum et fœcundan- dum rigat arida sicut bonus sanguis, et dum rigat arida sicut bonus sanguis, et nihil adeo exstinguit mala incendia et nihil adeo exstinguit mala incendia et substantiam consumentia sicut sanguis substantiam consumentia sicut sanguis subtilis et bonus, quando tali sanguine subtilis et bonus, quando tali sanguine membra infunduntur. Hoc signatum est, membra infunduntur. Hoc signatum est, Eccli. xxiv, 42 et 43, ubi dicitur: Dixi, Eccli. xxiv, 42 et 43, ubi dicitur: Dixi, rigabo hortum meum plantationum, et rigabo hortum meum plantationum, et inebriabo prati mei fructum. Et ecce inebriabo prati mei fructum. Et ecce factus est mihi trames abundans, et flu- factus est mihi trames abundans, et flu- vius meus appropinquavit ad mare. Ex vius meus appropinquavit ad mare. Ex sanguine énim lateris et cordis sui Do- sanguine énim lateris et cordis sui Do- minus rigavit Ecclesiæ hortum, ut omnes minus rigavit Ecclesiæ hortum, ut omnes bonæ stirpes in eo oriantur, et factus est bonæ stirpes in eo oriantur, et factus est ei trames sanguinis de quinque decur- ei trames sanguinis de quinque decur- rens vulneribus, abundans in totius rens vulneribus, abundans in totius mundi irrigationem, ut arida ipsius hu- mundi irrigationem, ut arida ipsius hu- mectentur, et incensa exstinguantur : et mectentur, et incensa exstinguantur : et fluvius iste appropinquavit ad mare ama- fluvius iste appropinquavit ad mare ama- ritudinis passionis Christi. Hinc est quod, ritudinis passionis Christi. Hinc est quod, Jerem. XVII, 7 et 8, dicit de viro bene- Jerem. XVII, 7 et 8, dicit de viro bene- dicto, qui confidit in Domino, et erit Do- dicto, qui confidit in Domino, et erit Do- minus fiducia ejus. Et erit quasi lignum minus fiducia ejus. Et erit quasi lignum quod transplantatur super aquas, quod quod transplantatur super aquas, quod ad humorem mittit radices suas, et non ad humorem mittit radices suas, et non timebit cum venerit æstus. Et erit folium timebit cum venerit æstus. Et erit folium ejus viride, et in tempore siccitatis non ejus viride, et in tempore siccitatis non erit sollicitum, nec aliquando desinet fa- erit sollicitum, nec aliquando desinet fa- cere fructum. Naturale enim est, quod cere fructum. Naturale enim est, quod nihil ita humectat et rigat ad fructum et nihil ita humectat et rigat ad fructum et virorem sicut sanguis humanus. Quid- virorem sicut sanguis humanus. Quid- quid enim sanguine hominis rigatur, quid enim sanguine hominis rigatur, statim viret et humectatur ad fructum statim viret et humectatur ad fructum Hinc est, quod Balaam videns in figura Hinc est, quod Balaam videns in figura tabernaculorum filiorum Israel distinctio- tabernaculorum filiorum Israel distinctio- nes Ecclesiarum sanguine Christi rigatas, nes Ecclesiarum sanguine Christi rigatas, dixit, Numer. xxiv,5 et 6: Quam pulchra dixit, Numer. xxiv,5 et 6: Quam pulchra tabernacula tua, Jacob! et tentoria tua, tabernacula tua, Jacob! et tentoria tua, Israel! Ut valles nemorosæ, ut horti Israel! Ut valles nemorosæ, ut horti juxta fluvios irrigui, etc. Tabernacula juxta fluvios irrigui, etc. Tabernacula enim sunt Ecclesiæ contra inimicas po- enim sunt Ecclesiæ contra inimicas po- testates militantes. Tentoria autem Israel testates militantes. Tentoria autem Israel in refrigerio contemplandæ veritatis ha- in refrigerio contemplandæ veritatis ha- bitantes. Valles autem sunt nemorosæ in bitantes. Valles autem sunt nemorosæ in

1 Cf. Genes. III, 24. 1 Cf. Genes. III, 24.

303 303

humilitate multum fructum afferentes. humilitate multum fructum afferentes. Horti autem sunt ab oriendo dicti, plan- Horti autem sunt ab oriendo dicti, plan- tationem virtutum intendentes, qui sunt tationem virtutum intendentes, qui sunt juxta fluvios vulnerum Christi, sanguine juxta fluvios vulnerum Christi, sanguine Christi per spiritualem et sacramentalem Christi per spiritualem et sacramentalem sanguinis communionem irrigati. Hoc sanguinis communionem irrigati. Hoc irriguum necessarium est nobis: quia irriguum necessarium est nobis: quia cor nostrum sæpe destitutum est humore cor nostrum sæpe destitutum est humore pietatis et aret in seipso. Psal. cxLii, 6 : pietatis et aret in seipso. Psal. cxLii, 6 : Anima mea sicut terra sine aqua tibi. Anima mea sicut terra sine aqua tibi. Judicum, 1, 15, dixit Axa, quæ furibun- Judicum, 1, 15, dixit Axa, quæ furibun- da interpretatur, eo quod irascitur et da interpretatur, eo quod irascitur et vindicat in se peccata commissa: Terram vindicat in se peccata commissa: Terram arentem dedisti mihi, da et irriguam arentem dedisti mihi, da et irriguam aquis. Dedit ergo ei Caleb, scilicet Deus aquis. Dedit ergo ei Caleb, scilicet Deus Pater, irriguum superius, et irriguum Pater, irriguum superius, et irriguum inferius. Irriguum enim inferius est fons inferius. Irriguum enim inferius est fons sanguinis Jesu Christi irriguum autem sanguinis Jesu Christi irriguum autem superius est ros gratiæ cœlestis, descen- superius est ros gratiæ cœlestis, descen- dens a deitate sanguinis Jesu Christi. dens a deitate sanguinis Jesu Christi.

Sic ergo et rigat arida et exstinguit in- Sic ergo et rigat arida et exstinguit in- censa sic enim humore suo exstinguit censa sic enim humore suo exstinguit igneam romphæam positam ante para- igneam romphæam positam ante para- disum ad custodiendam viam ligni vitæ *, disum ad custodiendam viam ligni vitæ *, ut via sit facilis de cætero ad acceden- ut via sit facilis de cætero ad acceden- dum ad lignum vitæ. dum ad lignum vitæ.

Quarta autem operatio sanguinis quam Quarta autem operatio sanguinis quam ex roseo et purpureo suo habet colore, ex roseo et purpureo suo habet colore, est quod tingit omne illud super quod est quod tingit omne illud super quod funditur, et omne tinctum ab ipso rubri- funditur, et omne tinctum ab ipso rubri- catur et securatur ab Angelo percussore. catur et securatur ab Angelo percussore. Et ideo etiam sanctum vocatur ab anti- Et ideo etiam sanctum vocatur ab anti- quis legibus sanguine tinctum : quia quis legibus sanguine tinctum : quia tinctura sanguinis confirmantur leges: et tinctura sanguinis confirmantur leges: et ideo filii Israel utrumque postem et su- ideo filii Israel utrumque postem et su- perliminaria domorum suarum sanguine perliminaria domorum suarum sanguine tinxerunt agni, ut Angelus percussor non tinxerunt agni, ut Angelus percussor non posset ingredi. Exod. XII, 13: Erit au- posset ingredi. Exod. XII, 13: Erit au- tem sanguis vobis in signum in ædibus tem sanguis vobis in signum in ædibus in quibus eritis et videbo sanguinem, et in quibus eritis et videbo sanguinem, et transibo vos nec erit in vobis plaga transibo vos nec erit in vobis plaga disperdens quando percussero terram disperdens quando percussero terram Ægypti. Ædes enim in quibus habita- Ægypti. Ædes enim in quibus habita- mus, sunt virtutum et operum conserva- mus, sunt virtutum et operum conserva- tiones. Ostia autem sunt sensuum appre- tiones. Ostia autem sunt sensuum appre- hensiones et sensibilium ad nos ingressus. hensiones et sensibilium ad nos ingressus. Uterque postis est ratio deliberativa in Uterque postis est ratio deliberativa in

304 304

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

parte una, parte una, et libera ad consentiendum, vel et libera ad consentiendum, vel dissentiendum voluntas in parte alia. Et dissentiendum voluntas in parte alia. Et superliminare domorum est pars rationis superliminare domorum est pars rationis superior, quæ contemplandis superiori- superior, quæ contemplandis superiori- bus inhærere deberet ad regendam totam bus inhærere deberet ad regendam totam domum, et custodiendum ostium in qui- domum, et custodiendum ostium in qui- bus si sanguis agni tinctus fuerit per bus si sanguis agni tinctus fuerit per 'communionem sancti calicis et conside- 'communionem sancti calicis et conside- rationem Christi passionis, percussor et rationem Christi passionis, percussor et nequam angelus appropinquare non au- nequam angelus appropinquare non au- debit, et plaga disperdens non erit in debit, et plaga disperdens non erit in omnibus ædibus nostris. Iste est coccus omnibus ædibus nostris. Iste est coccus bis tinctus, de quo dicitur, Exod. xxviii, bis tinctus, de quo dicitur, Exod. xxviii, 5; quod vestes sacræ tingi debent. Coc- 5; quod vestes sacræ tingi debent. Coc- cus enim conchilium est, quod, ut dicunt cus enim conchilium est, quod, ut dicunt Philosophi, de rore nascitur, et murex Philosophi, de rore nascitur, et murex vel purpura vocatur, a quo etiam muri- vel purpura vocatur, a quo etiam muri- legi dicuntur, qui talia colligunt. Hunc legi dicuntur, qui talia colligunt. Hunc colorem rubicundissimum habet ante in colorem rubicundissimum habet ante in corpore sub capite, qui est sanguis ejus, corpore sub capite, qui est sanguis ejus, quo purpuræ regum colorantur, et signat quo purpuræ regum colorantur, et signat Christum in sanguine suo purpureo nos Christum in sanguine suo purpureo nos tingentem et sanctificantem. Dicitur au- tingentem et sanctificantem. Dicitur au- tem coccus sine virili semine conceptus, tem coccus sine virili semine conceptus, et natus bis tinctus in suo sanguine : quia et natus bis tinctus in suo sanguine : quia et in vita tinctus est plagis manuum et et in vita tinctus est plagis manuum et pedum, et post mortem tinctus plaga la- pedum, et post mortem tinctus plaga la- teris, et utroque sanguine tinxit Eccle- teris, et utroque sanguine tinxit Eccle- siam in sanctificationem, nec sanctificata siam in sanctificationem, nec sanctificata est, nisi esset suo tincta sanguine. Hæc est, nisi esset suo tincta sanguine. Hæc est tunica polymita quam patriarcha est tunica polymita quam patriarcha magnus Joseph filio suo fecit vestimen- magnus Joseph filio suo fecit vestimen- tum, scilicet totam vestiens Ecclesiam tum, scilicet totam vestiens Ecclesiam varietate virtutum, quod vestimentum varietate virtutum, quod vestimentum corpus Christi signat, cui tota incorpora- corpus Christi signat, cui tota incorpora- tur Ecclesia, quam fratres venditores Jo- tur Ecclesia, quam fratres venditores Jo- seph sanguine hodi tinxerunt: quia Ju- seph sanguine hodi tinxerunt: quia Ju- dæi, fratres Domini, vendentes Dominum dæi, fratres Domini, vendentes Dominum in Juda proditore, tunicam corporis Do- in Juda proditore, tunicam corporis Do- mini et ecclesiasticæ conversationis san- mini et ecclesiasticæ conversationis san- guine profuderunt: qui hædi sanguis guine profuderunt: qui hædi sanguis dicitur, quia et a peccatoribus et pro dicitur, quia et a peccatoribus et pro peccatoribus et a corpore quod per passi- peccatoribus et a corpore quod per passi- bilitatem simile fuit corpori peccati, est bilitatem simile fuit corpori peccati, est

effusus in talis tunicæ tinctura. Isa. effusus in talis tunicæ tinctura. Isa. LXIII, 2 Quare rubrum est indumentum LXIII, 2 Quare rubrum est indumentum tuum, et vestimenta tua quasi calcan- tuum, et vestimenta tua quasi calcan-

4 Genes. XXXVIII, 3. 4 Genes. XXXVIII, 3.

tium in torculari? Sic autem tincti san- tium in torculari? Sic autem tincti san- ctificamur sanguine et conformamur ctificamur sanguine et conformamur Christo. Exod. IV, 25: Sponsus sangui- Christo. Exod. IV, 25: Sponsus sangui- num tu mihi es. num tu mihi es.

Quinta autem et ultima operatio ad- Quinta autem et ultima operatio ad- juncta sacramento est, quod signat, et juncta sacramento est, quod signat, et hanc habet a cruce, a qua defluit, per hanc habet a cruce, a qua defluit, per quam omnes in Dei familiam et Christi quam omnes in Dei familiam et Christi filii ejus characterizamur, et distingui- filii ejus characterizamur, et distingui- mur, et signamur. Hinc est quod dicitur, mur, et signamur. Hinc est quod dicitur, Apocal. VII, 3: Nolite nocere terræ et Apocal. VII, 3: Nolite nocere terræ et mari, neque arboribus, quoadusque si- mari, neque arboribus, quoadusque si- gnemus servos Dei nostri in frontibus gnemus servos Dei nostri in frontibus eorum. Consignari enim debet Christo, eorum. Consignari enim debet Christo, qui est de familia Christi, signo crucis et qui est de familia Christi, signo crucis et sanguinis ejus quia non consignati per- sanguinis ejus quia non consignati per- cutimur, cum terra quæ terrenos signat cutimur, cum terra quæ terrenos signat dilectores, et cum mari quod mundano- dilectores, et cum mari quod mundano- rum signat inquietas sollicitudines, et rum signat inquietas sollicitudines, et cum arboribus quæ personatuum et ho- cum arboribus quæ personatuum et ho- norum signant altas et proceras dignita- norum signant altas et proceras dignita- tes. Ezechiel. ix, 4: Transi per mediam tes. Ezechiel. ix, 4: Transi per mediam civitatem, in medio Jerusalem, et signa civitatem, in medio Jerusalem, et signa Thau super frontes virorum gementium, Thau super frontes virorum gementium, et dolentium super cunctis abominatio- et dolentium super cunctis abominatio- nibus, quæ fiunt in medio ejus. Thau nibus, quæ fiunt in medio ejus. Thau autem est signum crucis et sanguis autem est signum crucis et sanguis Christi. In isto signo sanguinis et pas- Christi. In isto signo sanguinis et pas- sionis Christi Paulus gloriabatur, ad sionis Christi Paulus gloriabatur, ad Philip. 111, 10 et 11: Configuratus morti Philip. 111, 10 et 11: Configuratus morti ejus, si quo modo occuram ad resurre- ejus, si quo modo occuram ad resurre- ctionem quæ est ex mortuis. Ad Galat. ctionem quæ est ex mortuis. Ad Galat. VI, 17 De cætero nemo mihi molestus VI, 17 De cætero nemo mihi molestus sit ego enim stigmata Domini Jesu in sit ego enim stigmata Domini Jesu in corpore meo porto. Stigmata enim illa corpore meo porto. Stigmata enim illa sunt consecrationes passionis et sangui- sunt consecrationes passionis et sangui- nis Jesu Christi. Turpe enim est caput nis Jesu Christi. Turpe enim est caput nostrum signum rosei sanguinis portare, nostrum signum rosei sanguinis portare, et membra nihil communionis habere et membra nihil communionis habere cum sanguine. Dicit enim sponsa de cum sanguine. Dicit enim sponsa de sponso in Canticis, v, 10: Dilectus meus sponso in Canticis, v, 10: Dilectus meus candidus innocentia, et rubicundus san- candidus innocentia, et rubicundus san- guine. Turpe est ergo nos foeda concu- guine. Turpe est ergo nos foeda concu- piscentia inquinatos mundo configurari, piscentia inquinatos mundo configurari, et pollutum ducere sanguinem Jesu Chri- et pollutum ducere sanguinem Jesu Chri- sti Domini nostri. sti Domini nostri.

1. 1.

DE EUCHARISTIA, DIST. III, TRACT. III, 1. DE EUCHARISTIA, DIST. III, TRACT. III, 1.

305 305

TRACTATUS III. TRACTATUS III.

IN QUO AGITUR QUALITER TOTUS CHRISTUS TAM IN QUO AGITUR QUALITER TOTUS CHRISTUS TAM SUB FORMA PANIS, QUAM SUB FORMA FORMA SUB FORMA PANIS, QUAM SUB FORMA FORMA CONTINEATUR. CONTINEATUR.

VINI VINI

CAPUT I. CAPUT I.

Opiniones quorumdam recitat qualiter Christus sub speciebus Opiniones quorumdam recitat qualiter Christus sub speciebus sacramentalibus contineatur. sacramentalibus contineatur.

Modo secundum formam superius ha- Modo secundum formam superius ha- bitæ divisionis dicere debemus qualiter bitæ divisionis dicere debemus qualiter totus Christus tam sub forma panis quam totus Christus tam sub forma panis quam sub forma vini contineatur. sub forma vini contineatur.

De hoc apud antiquissimos tres fue- De hoc apud antiquissimos tres fue- runt opiniones, quæ etiam tam in libro runt opiniones, quæ etiam tam in libro quarto Sententiarum, quam in Decreto ' quarto Sententiarum, quam in Decreto ' sunt descriptæ. sunt descriptæ.

Una autem et prima illarum opinionum Una autem et prima illarum opinionum est, quod Christus tam sub forma panis est, quod Christus tam sub forma panis quam sub forma vini non continetur nisi quam sub forma vini non continetur nisi sub signo sacramentali. sub signo sacramentali.

Secunda opinio est, quod Christus se- Secunda opinio est, quod Christus se- cundum veritatem corporis et animæ cundum veritatem corporis et animæ continetur sub forma panis et sub forma continetur sub forma panis et sub forma vini, ibidem sub eisdem formis remanen- vini, ibidem sub eisdem formis remanen- tibus substantiis panis et vini, quæ exi- tibus substantiis panis et vini, quæ exi- stentiæ Christo ibidem non obstant : quia stentiæ Christo ibidem non obstant : quia Christus secundum totam veritatem cor- Christus secundum totam veritatem cor-

1 Vide de consec., dist. 2. 1 Vide de consec., dist. 2.

XXXVIII XXXVIII

porum et animæ bene est cum alio cor- porum et animæ bene est cum alio cor- pore in eodem loco, sicut quando ostiis pore in eodem loco, sicut quando ostiis clausis ad discipulos intravit, et quando clausis ad discipulos intravit, et quando irrupto, hoc est, non aperto sepulcri si- irrupto, hoc est, non aperto sepulcri si- gnaculo, de sepulcro surrexit: et secun- gnaculo, de sepulcro surrexit: et secun- dum hanc opinionem color et sapor et dum hanc opinionem color et sapor et quantitas et figura panis et vini sunt sic- quantitas et figura panis et vini sunt sic- ut in subjecto et in substantia panis et ut in subjecto et in substantia panis et vini, sed ulterius significant refectionem vini, sed ulterius significant refectionem spiritualem quæ est in corpore et sanguine spiritualem quæ est in corpore et sanguine Domini. Et hujus dant similitudinem: Domini. Et hujus dant similitudinem: quia sic est in aliis sacramentis novæ le- quia sic est in aliis sacramentis novæ le- gis, sicut in baptismo, ubi substantia gis, sicut in baptismo, ubi substantia aquæ salvatur, in qua sicut in subjecto aquæ salvatur, in qua sicut in subjecto sunt frigiditas aquæ et limpiditas et hu- sunt frigiditas aquæ et limpiditas et hu- manitas, quæ tamen in spiritu spiritua- manitas, quæ tamen in spiritu spiritua- lem significant ablutionem et tinctionem lem significant ablutionem et tinctionem et refrigerationem. Similiter autem est et refrigerationem. Similiter autem est in confirmatione, in qua in chrismate in confirmatione, in qua in chrismate

20 20

2. 2.

Corpus Corpus

306 306

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

manent substantia olei et substantia bal- manent substantia olei et substantia bal- sami, in quibus sicut in subjecto est odor sami, in quibus sicut in subjecto est odor et pinguedo, quæ tamen in spiritu signi- et pinguedo, quæ tamen in spiritu signi- ficant odorem gratiæ Spiritus sancti et ficant odorem gratiæ Spiritus sancti et unctionem quæ per Christum fiunt con- unctionem quæ per Christum fiunt con- tra debilitatem quæ est ex fomite, et sic tra debilitatem quæ est ex fomite, et sic est in aliis sacramentis. est in aliis sacramentis.

Tertia opinio est, quod Christus ut ci- Tertia opinio est, quod Christus ut ci- bus spiritualis secundum veram existen- bus spiritualis secundum veram existen- tiam corporis et animæ et spiritus et dei- tiam corporis et animæ et spiritus et dei- tatis et omnium membrorum suorum to- tatis et omnium membrorum suorum to- tus continetur sub forma panis et sub tus continetur sub forma panis et sub forma vini totus, et non remanent ibi sub- forma vini totus, et non remanent ibi sub- stantiæ panis et vini, quia nihil sub for- stantiæ panis et vini, quia nihil sub for- mis panis et vini continetur ibi, nisi veri- mis panis et vini continetur ibi, nisi veri- tas corporis Christi, et veritas sanguinis tas corporis Christi, et veritas sanguinis Christi, et formæ, scilicet sapor et color Christi, et formæ, scilicet sapor et color panis et vini sunt ibi sine aliquo subjecto, panis et vini sunt ibi sine aliquo subjecto, nec sunt ibi nisi ad significandum perfe- nec sunt ibi nisi ad significandum perfe- ctum nutrimentum quod habetur ex cor- ctum nutrimentum quod habetur ex cor- pore Christi et sanguine. pore Christi et sanguine.

Istæ sunt omnes antiquorum opiniones, Istæ sunt omnes antiquorum opiniones, quæ circumstant hanc quæstionem, qua quæ circumstant hanc quæstionem, qua quæritur, qualiter Christus sub forma quæritur, qualiter Christus sub forma panis et vini continetur ? Secundum panis et vini continetur ? Secundum primam harum opinionum Christus se- primam harum opinionum Christus se- cundum veritatem non continetur sub cundum veritatem non continetur sub forma panis vel vini, sed signatur tantum forma panis vel vini, sed signatur tantum reficere spiritualiter sicut panis et vinum reficere spiritualiter sicut panis et vinum reficiunt corporaliter. Secundum autem reficiunt corporaliter. Secundum autem secundam opinionem continetur Christus secundam opinionem continetur Christus sub illis formis, sed cum substantiis pa- sub illis formis, sed cum substantiis pa- nis et vini. Secundum tertiam nulla ibi nis et vini. Secundum tertiam nulla ibi substantia continetur, nisi substantia substantia continetur, nisi substantia corporis et sanguinis Christi et naturarum corporis et sanguinis Christi et naturarum quæ sunt in Christo, etc. quæ sunt in Christo, etc.

1 1

Opponitur autem contra primam opi- Opponitur autem contra primam opi- nionem quod dicit Christus 2 porrigens nionem quod dicit Christus 2 porrigens Christi panem discipulis Accipite, hoc est cor- Christi panem discipulis Accipite, hoc est cor- Eucharis- pus meum. Et similiter porrigendo ca- Eucharis- pus meum. Et similiter porrigendo ca-

vere est in vere est in

tia. tia.

licem, dicit Hic est sanguis meus. Hæc licem, dicit Hic est sanguis meus. Hæc enim oratio non est vera, si id quod de- enim oratio non est vera, si id quod de- monstrationi supponebatur, non fuit ve- monstrationi supponebatur, non fuit ve- rum corpus et verus sanguis Christi : et rum corpus et verus sanguis Christi : et

1 De hac prima opinione vide IV Senten- 1 De hac prima opinione vide IV Senten- tiarum, Dist. X, Art. 1. Tomo XXIX hujusce tiarum, Dist. X, Art. 1. Tomo XXIX hujusce novæ editionis nostra. novæ editionis nostra.

sic in sacramento veritatis super quod sic in sacramento veritatis super quod tota fundatur Ecclesia, non videtur esse tota fundatur Ecclesia, non videtur esse verum quod est valde abominabile. verum quod est valde abominabile.

Adhuc objicitur contra istos de verbo Adhuc objicitur contra istos de verbo Apostoli, 1 ad Corinth. x, 16: Calix be- Apostoli, 1 ad Corinth. x, 16: Calix be- nedictionis, cui benedicimus, nonne com- nedictionis, cui benedicimus, nonne com- municatio sanguinis Christi est ? et pa- municatio sanguinis Christi est ? et pa- nis, quem frangimnus, nonne participatio nis, quem frangimnus, nonne participatio corporis Domini est? Hoc enim non est corporis Domini est? Hoc enim non est verum, si non sumitur sub forma panis verum, si non sumitur sub forma panis corpus Christi, et si non sumitur sub for- corpus Christi, et si non sumitur sub for- ma vini sanguis Christi. Et sic non ve- ma vini sanguis Christi. Et sic non ve- rum diceret Apostolus, quod est valde in- rum diceret Apostolus, quod est valde in- conveniens in sacramento veritatis. Ad- conveniens in sacramento veritatis. Ad- huc, quid esset necesse tantum appara- huc, quid esset necesse tantum appara- ratum facere pani et vino, quæ non nisi ratum facere pani et vino, quæ non nisi signarent corpus et sanguinem Christi ? signarent corpus et sanguinem Christi ? Quia etiam sine tali apparatu panis per Quia etiam sine tali apparatu panis per solam institutionem posset significare solam institutionem posset significare corpus, et vinum posset significare san- corpus, et vinum posset significare san- guinem. Adhuc, ad quid ad hoc ordina- guinem. Adhuc, ad quid ad hoc ordina- rentur sacerdotes, et ad quid ad hoc con- rentur sacerdotes, et ad quid ad hoc con- secrarentur altaria et templa et cætera secrarentur altaria et templa et cætera quæ ad ritum et cultum altaris pertinent, quæ ad ritum et cultum altaris pertinent, si nihil in his fieret nisi quod benedicere- si nihil in his fieret nisi quod benedicere- tur ibi panis, qui corpus Christi non nisi tur ibi panis, qui corpus Christi non nisi significaret, et vinum quod non nisi si- significaret, et vinum quod non nisi si- gnificaret sanguinem Christi ? Adhuc au- gnificaret sanguinem Christi ? Adhuc au- tem, adoratio et veneratio quæ fit a po- tem, adoratio et veneratio quæ fit a po- pulo, puræ exhiberetur creaturæ. Et sic pulo, puræ exhiberetur creaturæ. Et sic in omni Missa fieret idololatria: quia in omni Missa fieret idololatria: quia cultus debitus creatori, puræ exhiberetur cultus debitus creatori, puræ exhiberetur creaturæ quod valde nefarium est di- creaturæ quod valde nefarium est di-

cere. cere.

Propter hæc et hujusmodi constanter Propter hæc et hujusmodi constanter dico, quod illa opinio non est opinio, sed dico, quod illa opinio non est opinio, sed hæresis manifesta et condemnata, et de- hæresis manifesta et condemnata, et de- beret comburi liber in quo continetur. Et beret comburi liber in quo continetur. Et quamvis ipsi respondeant ad omnia præ- quamvis ipsi respondeant ad omnia præ- dicta aliqualiter modis responsionis de dicta aliqualiter modis responsionis de quibus nullus penitus debet curare Chri- quibus nullus penitus debet curare Chri- stianus, tamen constantissime dicendum stianus, tamen constantissime dicendum est, quod hæretici sunt, qui tenent illam est, quod hæretici sunt, qui tenent illam opinionem quia pro certo nulla Catho- opinionem quia pro certo nulla Catho- lica responsio ad ea quæ jam objecta sunt, lica responsio ad ea quæ jam objecta sunt,

Matth. xxvi, 26 et 28; Marc. xiv, 22 et 24; Matth. xxvi, 26 et 28; Marc. xiv, 22 et 24; Luc. XXII, 19. Luc. XXII, 19.

: :

DE EUCHARISTIA, DIST. II, TRACT. II, 1. DE EUCHARISTIA, DIST. II, TRACT. II, 1.

potest adhiberi. Si enim dicatur quando potest adhiberi. Si enim dicatur quando dicitur: Hoc est corpus meum, quod sen- dicitur: Hoc est corpus meum, quod sen- sus sit Hoc quod est significatum per sus sit Hoc quod est significatum per hoc quod est corpus meum: tamen pro hoc quod est corpus meum: tamen pro certo quod dicitur, nihil est: quia pro- certo quod dicitur, nihil est: quia pro- nominis demonstratio non potest de- nominis demonstratio non potest de- notare demonstrationem ad oculum, nec notare demonstrationem ad oculum, nec demonstrationem simplicem, nec aliquis demonstrationem simplicem, nec aliquis modus locutionis ibi potest denotari. modus locutionis ibi potest denotari. Quod enim non notet demonstrationem Quod enim non notet demonstrationem ad oculum, patet: quia illi qui hoc di- ad oculum, patet: quia illi qui hoc di- cunt, Christum sub forma illa dicunt non cunt, Christum sub forma illa dicunt non contineri. Quod etiam non notet demon- contineri. Quod etiam non notet demon- strationem simplicem, patet: quia demon- strationem simplicem, patet: quia demon- stratio simplex ad minus requirit idem stratio simplex ad minus requirit idem specie, sicut quando demonstratur ruta, specie, sicut quando demonstratur ruta, vel alia herba, dico, hæc herba crescit in vel alia herba, dico, hæc herba crescit in horto meo, eo quod similis in specie in horto meo, eo quod similis in specie in horto meo crescit. Hic autem nihil simile horto meo crescit. Hic autem nihil simile est quia nec corpus Christi secundum est quia nec corpus Christi secundum istos est ibi, nec aliquid sibi simile in istos est ibi, nec aliquid sibi simile in specie et sic pronomen oportet cadere a specie et sic pronomen oportet cadere a demonstratione, quod penitus est ridicu- demonstratione, quod penitus est ridicu- lum. Unde illam primam opinionem hæ- lum. Unde illam primam opinionem hæ- reticam esse pronuntiamus. reticam esse pronuntiamus.

Et si dicatur, quod in Decreto et Senten- Et si dicatur, quod in Decreto et Senten- tiis continetur, dico quod in his libris tiis continetur, dico quod in his libris non continetur ut determinata veritas, non continetur ut determinata veritas, vel sicut opinabilis probabilitas, sed sic- vel sicut opinabilis probabilitas, sed sic- ut per disputationem condemnanda hæ- ut per disputationem condemnanda hæ- retica falsitas: tamen in scientia sacra- retica falsitas: tamen in scientia sacra- mentorum non multum attendenda est mentorum non multum attendenda est sententia Decretistarum: quia pro certo sententia Decretistarum: quia pro certo tur multa falsa de cordibus vel talibus scri- tur multa falsa de cordibus vel talibus scri- bunt, et dicunt, eo quod sunt homines bunt, et dicunt, eo quod sunt homines ignari in sacra Scriptura, nescientes ori- ignari in sacra Scriptura, nescientes ori- ginalia sanctorum, nec possunt non pec- ginalia sanctorum, nec possunt non pec- care docentes in fide Catholica quæ igno- care docentes in fide Catholica quæ igno- rant, etc. rant, etc.

itiatie itiatie

fall- fall-

n. n.

Hac ergo opinione rejecta tamquam Hac ergo opinione rejecta tamquam hæretica et immunda, videamus de se- hæretica et immunda, videamus de se- cunda, quæ dicit substantias panis et vini cunda, quæ dicit substantias panis et vini ibi manere, et cum illis substantiis in for- ibi manere, et cum illis substantiis in for- ma panis et vini esse corpus Christi et ma panis et vini esse corpus Christi et sanguinein secundum substantiæ suæ ve_ sanguinein secundum substantiæ suæ ve_ ritatem. Isti enim pro se duas fortes ra- ritatem. Isti enim pro se duas fortes ra- tiones inducunt, et tria signa, quibus id tiones inducunt, et tria signa, quibus id persuadere nituntur quod dicunt. persuadere nituntur quod dicunt.