DE SACRIFICIO MISSÆ, III, 20. DE SACRIFICIO MISSÆ, III, 20.

tantus Pater. Pater enim homo generat tantus Pater. Pater enim homo generat hominem, et ipsa generatione sua dat ei hominem, et ipsa generatione sua dat ei hoc nomen, quod homo vocatur in veri- hoc nomen, quod homo vocatur in veri- tate sicut et homo est. Ita Pater Deus tate sicut et homo est. Ita Pater Deus generat Deum, et ipsa sua generatione generat Deum, et ipsa sua generatione dat nato, quod Deus vocatur, et est. Ge- dat nato, quod Deus vocatur, et est. Ge- nerat enim nos per gratiam in nobis for- nerat enim nos per gratiam in nobis for- mando suam deitatem, et hujus genera- mando suam deitatem, et hujus genera- tionis semen est verbum in intellectu et tionis semen est verbum in intellectu et gratia in affectu. Quod autem, sic non gratia in affectu. Quod autem, sic non generet, ipse dicit, Isa. LXVI, 9: Si generet, ipse dicit, Isa. LXVI, 9: Si ego qui aliis generationem tribuo, ipse ego qui aliis generationem tribuo, ipse sterilis, ero ait Dominus? Quasi di- sterilis, ero ait Dominus? Quasi di- ceret Non ero sterilis. Sic autem a Deo ceret Non ero sterilis. Sic autem a Deo Patre formatus partus secundum partici- Patre formatus partus secundum partici- pationem divinæ imaginis et virtutis vere pationem divinæ imaginis et virtutis vere dicitur Deus. Unde, Joan. x, 35: Illos di- dicitur Deus. Unde, Joan. x, 35: Illos di- xit deos, ad quos sermo Dei factus est. xit deos, ad quos sermo Dei factus est. Et est sensus verbi, quod sic est in gene- Et est sensus verbi, quod sic est in gene- ratione filiorum Dei, sicut est in genera- ratione filiorum Dei, sicut est in genera- tione hominis secundum naturam. Cum tione hominis secundum naturam. Cum enim semen hominis conceptum in utero enim semen hominis conceptum in utero jam factum est per effectum et operatio- jam factum est per effectum et operatio- nem boni et efficacis seminis, tunc id nem boni et efficacis seminis, tunc id quod factum est, dicitur homo et est. quod factum est, dicitur homo et est. Cum igitur sermo Dei sive verbum Dei Cum igitur sermo Dei sive verbum Dei sit semen Dei, quando verbum in effectu sit semen Dei, quando verbum in effectu et operatione jam factum et perfectum et operatione jam factum et perfectum est in operatione verbi seminalis Dei, est in operatione verbi seminalis Dei, tunc illud quod tali effectu et operatione tunc illud quod tali effectu et operatione factum et perfectum et constitutum est, factum et perfectum et constitutum est, dicitur Deus secundum divinæ virtutis dicitur Deus secundum divinæ virtutis participationem. Vere enim Deus est qui participationem. Vere enim Deus est qui participative dicitur Deus, sicut in ante participative dicitur Deus, sicut in ante habitis meminimus nos dixisse. Sic ergo habitis meminimus nos dixisse. Sic ergo intelligitur, quod dicit illos deos, ad intelligitur, quod dicit illos deos, ad quos quos sermo Dei factus est, et non potest solvi sermo Dei factus est, et non potest solvi Scriptura. Psal. Lxxx1, 6: Ego dixi: Scriptura. Psal. Lxxx1, 6: Ego dixi: Dii estis, et filii Excelsi omnes. Sic di- Dii estis, et filii Excelsi omnes. Sic di- citur Moysi, Exod. VII, 1: Constitui te citur Moysi, Exod. VII, 1: Constitui te Deum Pharaonis. Sic etiam arguens Ju- Deum Pharaonis. Sic etiam arguens Ju- dæos dixit Christus: Quem Pater sancti- dæos dixit Christus: Quem Pater sancti- ficavit et misit in mundum, vos dicitis: ficavit et misit in mundum, vos dicitis: Quia blasphemas, quia dixi: Filius Dei Quia blasphemas, quia dixi: Filius Dei sum 2. Quasi diceret: Irrationabiliter et sum 2. Quasi diceret: Irrationabiliter et mendaciter hoc dicitis: per talem enim mendaciter hoc dicitis: per talem enim generationem conformamur Filio quem generationem conformamur Filio quem

1 Joan x, 35. 1 Joan x, 35.

147 147

Pater sanctificatum misit in mundum, et Pater sanctificatum misit in mundum, et filiorum Dei nomen habemus, et partici- filiorum Dei nomen habemus, et partici- pationem deitatis, et veri Filii conformi- pationem deitatis, et veri Filii conformi- tatem, sicut dicitur, ad Roman. VIII, 29 tatem, sicut dicitur, ad Roman. VIII, 29 et 30: Quos præscivit, et prædestinavit et 30: Quos præscivit, et prædestinavit conformes fieri imaginis Filii sui, ut conformes fieri imaginis Filii sui, ut sit ipse primogenitus in multis fratri- sit ipse primogenitus in multis fratri- bus. Quos autem prædestinavit, hos et bus. Quos autem prædestinavit, hos et vocavit et quos vocavit, hos et justi- vocavit et quos vocavit, hos et justi- ficavit quos autem justificavit, illos ficavit quos autem justificavit, illos et glorificavit. Et paulo ante dixit: Quos et glorificavit. Et paulo ante dixit: Quos præscivit conformes fieri imaginis Filii præscivit conformes fieri imaginis Filii sui, ut sit ipse primogenitus in multis sui, ut sit ipse primogenitus in multis fratribus. Hoc est quod dicit Joannes, I fratribus. Hoc est quod dicit Joannes, I Canon. III, 1: Videte qualem charitatem Canon. III, 1: Videte qualem charitatem dedit nobis Pater, ut filii Dei nomine- dedit nobis Pater, ut filii Dei nomine- mur et simus. mur et simus.

Hoc igitur nomen quod dii et filii Dei Hoc igitur nomen quod dii et filii Dei nominemur et simus, sanctificatur, dum nominemur et simus, sanctificatur, dum et emendatur et confirmatur. Et hoc ite- et emendatur et confirmatur. Et hoc ite- rum accipitur ad similitudinem nominis rum accipitur ad similitudinem nominis innati nobis per naturam : hoc enim no- innati nobis per naturam : hoc enim no- men, homo, quod innascitur nobis per men, homo, quod innascitur nobis per patrem hominem, primo influit a na- patrem hominem, primo influit a na- tura ex utero profusum, et immundum tura ex utero profusum, et immundum est et debile. Immundum quidem : est et debile. Immundum quidem : quia humorem uteri immundum sibi quia humorem uteri immundum sibi habet imbibitum et infusum: unde foe- habet imbibitum et infusum: unde foe- do humore hument corpora natorum do humore hument corpora natorum et scabiosi efficiuntur et molles valde. et scabiosi efficiuntur et molles valde. Propter quod præcepit sapiens medicus, Propter quod præcepit sapiens medicus, quod corpora natorum sale aspergantur, quod corpora natorum sale aspergantur, vel aqua salsa vel sulphurea crebro la- vel aqua salsa vel sulphurea crebro la- ventur propter exsiccationem. Debilis ventur propter exsiccationem. Debilis etiam est in infantibus humiditas: et ideo etiam est in infantibus humiditas: et ideo paulatim cibo solidiori de die in diem, paulatim cibo solidiori de die in diem, quantum congruum est ætati, præcipiun- quantum congruum est ætati, præcipiun- tur confortari, donec perfectis in exsicca- tur confortari, donec perfectis in exsicca- tione membris et quantitate, perfectam tione membris et quantitate, perfectam hominis et sui patris accipiant virtutem, hominis et sui patris accipiant virtutem, digesto et exsiccato paulatim foedi uteri digesto et exsiccato paulatim foedi uteri humido, et membris per nutrimentum humido, et membris per nutrimentum solidum reductis ad virtutem. Per om- solidum reductis ad virtutem. Per om- nem eumdem modum mundatur et con- nem eumdem modum mundatur et con- fortatur in nobis nomen Dei a divina ge- fortatur in nobis nomen Dei a divina ge- neratione nobis ingenitum. Oportet enim neratione nobis ingenitum. Oportet enim

2. ibid. y. 36. 2. ibid. y. 36.

4. 4.

148 148

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

in nobis foedum exsiccari humorem con- in nobis foedum exsiccari humorem con- cupiscentiæ, quem ab utero fœdo contra- cupiscentiæ, quem ab utero fœdo contra- ximus, de quo dicit Psalmista, Psal. L, ximus, de quo dicit Psalmista, Psal. L, 7: Ecce enim in iniquitatibus conceptus 7: Ecce enim in iniquitatibus conceptus sum, et in peccatis concepit me mater sum, et in peccatis concepit me mater mea. Unde Dominus improperat quibus- mea. Unde Dominus improperat quibus- dam non sic emundatis, Ezechiel. xvi, dam non sic emundatis, Ezechiel. xvi, 3 et 4: Radix tua et generatio tua de 3 et 4: Radix tua et generatio tua de terra Chanaan pater tuus Amorrhæus, terra Chanaan pater tuus Amorrhæus, et mater tua Cethæa. Et quando nata es, et mater tua Cethæa. Et quando nata es, in die ortus tui, non est præcisus umbili- in die ortus tui, non est præcisus umbili- cus tuus: et aqua non es lota in salutem, cus tuus: et aqua non es lota in salutem, nec sale salita, nec involuta pannis: fœ- nec sale salita, nec involuta pannis: fœ- dum enim semen et humore concupi- dum enim semen et humore concupi- scentiæ fluens est de Chanaan. Unde, scentiæ fluens est de Chanaan. Unde, Daniel. XII, 56: Semen Chanaan, et non Daniel. XII, 56: Semen Chanaan, et non Juda, species decepit te, et concupiscen- Juda, species decepit te, et concupiscen- tia subvertit cor tuum. Et uterus pessi- tia subvertit cor tuum. Et uterus pessi- mus et insania plenus est uterus Cethææ, mus et insania plenus est uterus Cethææ, quæ insaniens interpretatur, et qui ab quæ insaniens interpretatur, et qui ab ipso profundantur. Uterus ille continuam ipso profundantur. Uterus ille continuam influit insaniam, si non gladio severissi- influit insaniam, si non gladio severissi- mæ districtionis præcidatur. Et talis par- mæ districtionis præcidatur. Et talis par- tus nec aqua balnei salutaris est lotus, nec tus nec aqua balnei salutaris est lotus, nec sale sapientiæ salitus, nec pannis sive sale sapientiæ salitus, nec pannis sive fasciis disciplinæ involutus, et ideo quod fasciis disciplinæ involutus, et ideo quod sic natum est, totum est maledictum et sic natum est, totum est maledictum et mmundum, et nullo modo sanctificatum mmundum, et nullo modo sanctificatum vel mundatum. Si autem mundatur et vel mundatum. Si autem mundatur et lavatur aqua salutari sacramentorum et lavatur aqua salutari sacramentorum et lacrymarum, et salitur sale discretionis, lacrymarum, et salitur sale discretionis, et præciditur ab utero concupiscentiæ et præciditur ab utero concupiscentiæ per gladium severissimæ districtionis, per gladium severissimæ districtionis, tunc pro certo exsiccatur et emundatur: tunc pro certo exsiccatur et emundatur: ideo sanctificatur, quia sanctum idem est ideo sanctificatur, quia sanctum idem est quod mundum. Unde in figura hujus di- quod mundum. Unde in figura hujus di- citur de Maria, Luc. 1, 35: Quod nasce- citur de Maria, Luc. 1, 35: Quod nasce- tur ex te sanctum, vocabitur Filius Dei. tur ex te sanctum, vocabitur Filius Dei. Et sic sanctificatur nomen Dei, quando Et sic sanctificatur nomen Dei, quando ab immunditiis id quod nobis de Deo in- ab immunditiis id quod nobis de Deo in- natum est, emundatur, sicut dicitur, natum est, emundatur, sicut dicitur, Ezechiel. xxxv1, 25: Effundam super vos Ezechiel. xxxv1, 25: Effundam super vos aquam mundam, et mundabimini ab aquam mundam, et mundabimini ab omnibus inquinamentis vestris. Psal. L, omnibus inquinamentis vestris. Psal. L, 9: Lavabis me, et super nivem dealba- 9: Lavabis me, et super nivem dealba- bor. bor.

Confirmatur etiam de die in diem, Confirmatur etiam de die in diem,

1 Cf. Genes. XXI, 8. 1 Cf. Genes. XXI, 8.

donec perficiatur in virtute et operatio- donec perficiatur in virtute et operatio- nibus quod innatum est nobis de forma nibus quod innatum est nobis de forma et nomine divino: quia nomen formam et nomine divino: quia nomen formam sequitur, quia a forma unumquodque de- sequitur, quia a forma unumquodque de- nominatur et ideo post lac solidior ci- nominatur et ideo post lac solidior ci- bus ministratur, et iterum post illum so- bus ministratur, et iterum post illum so- lidior, et sic deinceps donec membra ad lidior, et sic deinceps donec membra ad perfectas operationes confortantur. Et sic perfectas operationes confortantur. Et sic est in divina generatione. Unde, I Joan- est in divina generatione. Unde, I Joan- nis, 1, 2 Charissimi, nunc filii Dei su- nis, 1, 2 Charissimi, nunc filii Dei su- mus et nondum apparuit quid erimus, mus et nondum apparuit quid erimus, supple, ex ipsa filiationis genitura: quia supple, ex ipsa filiationis genitura: quia nondum perfecti sumus. Et sequitur: nondum perfecti sumus. Et sequitur: Scimus quoniam cum apparuerit, scilicet Scimus quoniam cum apparuerit, scilicet hoc quod ex Dei genitura et filiatione Dei hoc quod ex Dei genitura et filiatione Dei erit in nobis, similes ei erimus, scilicet in erit in nobis, similes ei erimus, scilicet in perfectione virtutis et operationis, quo- perfectione virtutis et operationis, quo- niam videbimus eum, scilicet Patrem niam videbimus eum, scilicet Patrem nostrum in nobis, sicuti est, id est per- nostrum in nobis, sicuti est, id est per- fectus quia tunc cum jucunditate di- fectus quia tunc cum jucunditate di- cemus illud Deuteronomii, xxx11, 3 et 4: cemus illud Deuteronomii, xxx11, 3 et 4: Date magnificentiam Deo nostro : per- Date magnificentiam Deo nostro : per- fecta Dei sunt opera. Tunc enim Isaac fecta Dei sunt opera. Tunc enim Isaac ablactatus ad mensam patris adducitur', ablactatus ad mensam patris adducitur', capiens solidum cibum sicut perfectus. capiens solidum cibum sicut perfectus. Ad Hebr. v, 14: Perfectorum est solidus Ad Hebr. v, 14: Perfectorum est solidus cibus eorum qui pro consuetudine exer- cibus eorum qui pro consuetudine exer- citatos habent sensus ad discretionem citatos habent sensus ad discretionem boni ac mali. boni ac mali.

Sic sanctificatur nomen Dei in nobis: Sic sanctificatur nomen Dei in nobis: quia sanctum est idem quod forte vel fir- quia sanctum est idem quod forte vel fir- mum. Isa. xxvIII, 9: Quem docebit scien- mum. Isa. xxvIII, 9: Quem docebit scien- tiam, et quem intelligere faciet auditum? tiam, et quem intelligere faciet auditum? ablactatos a lacte, avulsos ab uberibus. ablactatos a lacte, avulsos ab uberibus. Sic dicit Paulus, I ad Corinth. xi, 11: Sic dicit Paulus, I ad Corinth. xi, 11: Cum essem parvulus, loquebar ut par- Cum essem parvulus, loquebar ut par- vulus, sapiebam ut parvulus, cogita- vulus, sapiebam ut parvulus, cogita- bam ut parvulus: quando autem fa- bam ut parvulus: quando autem fa- ctus sum vir, evacuavi quæ erant parvu- ctus sum vir, evacuavi quæ erant parvu- li. Dum ergo nomen Dei innatum nobis li. Dum ergo nomen Dei innatum nobis emundatur a polluentibus, sanctificatur: emundatur a polluentibus, sanctificatur: et dum illud quod innatum est nobis ex et dum illud quod innatum est nobis ex Dei genitura, confortatur, nomen Dei Dei genitura, confortatur, nomen Dei sanctificatur. De primo dicitur, Joan. xi, sanctificatur. De primo dicitur, Joan. xi, 28: Pater, clarifica nomen tuum. De se- 28: Pater, clarifica nomen tuum. De se- cundo dicitur, Jeremiæ, xiv, 9: Nomen cundo dicitur, Jeremiæ, xiv, 9: Nomen tuum invocatum est super nos. Malach, 1, tuum invocatum est super nos. Malach, 1,

5. 5.

DE SACRIFICIO MISSÆ, III, 20. DE SACRIFICIO MISSÆ, III, 20.

11 et 12: A solis ortu usque ad ocasum, 11 et 12: A solis ortu usque ad ocasum, magnum est nomen meum in gentibus: magnum est nomen meum in gentibus: et in omni loco sanctificatur, et offer- et in omni loco sanctificatur, et offer- tur nomini meo oblatio munda. Et tur nomini meo oblatio munda. Et vos polluistis illud, scilicet inter gen- vos polluistis illud, scilicet inter gen-

tes. tes.

Et hæc est expositio litteralis quando Et hæc est expositio litteralis quando dicitur: Sanctificetur nomen tuum, quod dicitur: Sanctificetur nomen tuum, quod scilicet ingenitum est nobis ex tua, o Pa- scilicet ingenitum est nobis ex tua, o Pa- ter, generatione. Sic Pater dicit nobis, ter, generatione. Sic Pater dicit nobis, Levit. xix, 2: Sancti estote, quia ego Levit. xix, 2: Sancti estote, quia ego sanctus sum, Dominus Deus vester, qui sanctus sum, Dominus Deus vester, qui sanctifico vos. Sic mater Sancti sanctorum sanctifico vos. Sic mater Sancti sanctorum dicit, Luc. 1, 49: Quia fecit mihi mag- dicit, Luc. 1, 49: Quia fecit mihi mag- na qui potens est, et sanctum nomen na qui potens est, et sanctum nomen ejus. ejus.

149 149

Accipient regnum decoris, et diadema Accipient regnum decoris, et diadema speciei de manu Domini. speciei de manu Domini.

Secundum est, quod totus rationibus Secundum est, quod totus rationibus juris et justitiæ irradict intellectus regis. juris et justitiæ irradict intellectus regis. Ideo dicitur, Esther, 1, 13, quod Assue- Ideo dicitur, Esther, 1, 13, quod Assue- rus qui interpretatur beatus rex, secum rus qui interpretatur beatus rex, secum habuit sapientes scientes leges, et jura habuit sapientes scientes leges, et jura majorum, quorum consilio omnia facie- majorum, quorum consilio omnia facie- bat. Et in signum hujus regi datur pur- bat. Et in signum hujus regi datur pur- pura. Unde de se dixit rex optimus, Job, pura. Unde de se dixit rex optimus, Job, XXIX, 14: Justitia indutus sum, et vestivi XXIX, 14: Justitia indutus sum, et vestivi me, sicut vestimento et diademate, judi- me, sicut vestimento et diademate, judi- cio meo. cio meo.

Tertium quod perficit regem, est Tertium quod perficit regem, est tranquillitas judicii recti. In signum tranquillitas judicii recti. In signum hujus datur regi thronus et sceptrum. hujus datur regi thronus et sceptrum.

Sic ergo est litteraliter exponenda Thronus quidem pro tranquillitate qua Sic ergo est litteraliter exponenda Thronus quidem pro tranquillitate qua petitio prima. petitio prima.

Adveniat regnum tuum: quia regnum Adveniat regnum tuum: quia regnum Dei sicut in aliis operibus meis sæpe dixi, Dei sicut in aliis operibus meis sæpe dixi, nihil aliud est quam perfecta et confir- nihil aliud est quam perfecta et confir- mata potestas justitiæ divinæ, in qua in mata potestas justitiæ divinæ, in qua in nobis et in tota Ecclesia regnat Deus. nobis et in tota Ecclesia regnat Deus. Quia sic regnum et a Tullio et a Platone Quia sic regnum et a Tullio et a Platone et a Dionysio exponitur, dicentibus quod et a Dionysio exponitur, dicentibus quod regnum est omnis finis legis et ordinis regnum est omnis finis legis et ordinis distributio pro personis ad regnum per- distributio pro personis ad regnum per- tinentibus. In hoc enim regno perficiuntur tinentibus. In hoc enim regno perficiuntur et consistunt omnes urbanitates et omnia et consistunt omnes urbanitates et omnia regimina, quod bonum civium et fines regimina, quod bonum civium et fines intenti a legislatoribus et observationes intenti a legislatoribus et observationes legum et officiorum congruis personis legum et officiorum congruis personis distribuantur. distribuantur.

Hoc autem regnum tribus perficitur, Hoc autem regnum tribus perficitur, scilicet essentialibus sive substantialibus scilicet essentialibus sive substantialibus virtutibus et operationibus. Essentialia virtutibus et operationibus. Essentialia regni in rege'sunt ea quæ regem faciunt regni in rege'sunt ea quæ regem faciunt et regni decorem perficiunt in ipso, et et regni decorem perficiunt in ipso, et sunt tria: quorum unum est ut justitiam sunt tria: quorum unum est ut justitiam habeat pro anima, ut sicut anima est habeat pro anima, ut sicut anima est principium et causa omnium motuum et principium et causa omnium motuum et operationum corporis, ita in anima justi- operationum corporis, ita in anima justi- tia sit principium omnium motuum et tia sit principium omnium motuum et operationum animæ regis, et nullas alias operationum animæ regis, et nullas alias in se sentiat operationes, et in signum in se sentiat operationes, et in signum hujus datur regi corona. Sapient. v, 17: hujus datur regi corona. Sapient. v, 17:

1 Psal. XLIV, 7. Habet autem Vulgata : Sedes 1 Psal. XLIV, 7. Habet autem Vulgata : Sedes

exsequitur omne judicium. Sceptrum exsequitur omne judicium. Sceptrum autem, quia cum judicium nihil aliud sit autem, quia cum judicium nihil aliud sit quam exsecutio justitiæ, et justitiæ ex- quam exsecutio justitiæ, et justitiæ ex- secutio omnia dirigat, datur sceptrum secutio omnia dirigat, datur sceptrum in signum hujus directionis: Thronus in signum hujus directionis: Thronus tuus, Deus, in sæculum sæculi: virga tuus, Deus, in sæculum sæculi: virga directionis, virga regni tui 1. Primum directionis, virga regni tui 1. Primum horum est regnum in regis affectu. Se- horum est regnum in regis affectu. Se- cundum est regnum in intellectu. Ter- cundum est regnum in intellectu. Ter- tium est regnum in effectu. Hæc est igi- tium est regnum in effectu. Hæc est igi- tur in rege regni substantia et perfectio. tur in rege regni substantia et perfectio.

Virtus autem regni consistit in tribus, Virtus autem regni consistit in tribus, scilicet quod sit virtus et potestas sup- scilicet quod sit virtus et potestas sup- posita, non inclinabilis ad scabellaria et posita, non inclinabilis ad scabellaria et conculcanda et in perfectionem illius conculcanda et in perfectionem illius et signum dantur et ordinantur regi et signum dantur et ordinantur regi proceres omnibus superpositi muneri- proceres omnibus superpositi muneri- bus, ad servilia non inclinabiles, sed bus, ad servilia non inclinabiles, sed semper in alto dignitatis justitiæ con- semper in alto dignitatis justitiæ con- sistentes. Lex autem procerum ponitur, sistentes. Lex autem procerum ponitur, Isa. xxxIII, 15 et 16: Qui ambulat in Isa. xxxIII, 15 et 16: Qui ambulat in justitiis et loquitur veritatem, qui pro- justitiis et loquitur veritatem, qui pro- jicit avaritiam ex calumnia, et excutit jicit avaritiam ex calumnia, et excutit manus suas ab omni munere, qui obtu- manus suas ab omni munere, qui obtu- rat aures suas ne audiat sanguinem, et rat aures suas ne audiat sanguinem, et claudit oculos suos ne videat malum: claudit oculos suos ne videat malum: iste in excelsis habitabit. Proceres enim iste in excelsis habitabit. Proceres enim sunt qui ex nomine vocantur in altis sunt qui ex nomine vocantur in altis sedibus circa regem sedentes, et quorum sedibus circa regem sedentes, et quorum scitu et judicio omnia discernuntur. scitu et judicio omnia discernuntur.

tua, Deus. Ad Hebr. 1, 8: Thronus tuus, Deus, etc tua, Deus. Ad Hebr. 1, 8: Thronus tuus, Deus, etc

150 150

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Secundum quo perficitur virtus re- Secundum quo perficitur virtus re- gni, est invincibilitas et incontradicibi- gni, est invincibilitas et incontradicibi- litas implendi decreta. Et ad hoc dantur litas implendi decreta. Et ad hoc dantur regi legiones et duces, sicut dicitur, regi legiones et duces, sicut dicitur, II Regum, xx, 7: Egressi sunt cum eo II Regum, xx, 7: Egressi sunt cum eo viri Joab, Cerethi quoque et Pheleti : viri Joab, Cerethi quoque et Pheleti : et omnes robusti exierunt de Jerusalem et omnes robusti exierunt de Jerusalem ad persequendum Seba. Cerethi autem ad persequendum Seba. Cerethi autem interpretantur vivificantes, qui bonos a interpretantur vivificantes, qui bonos a malis defendebant. Phelethi autem in- malis defendebant. Phelethi autem in- terpretantur occidentes, qui latrones et terpretantur occidentes, qui latrones et malos regnum invadentes occidebant. malos regnum invadentes occidebant. Et tales legiones cum duce suo incon- Et tales legiones cum duce suo incon- tradicibiliter omnia fieri cogebant sta- tradicibiliter omnia fieri cogebant sta- tuta procerum et regis. tuta procerum et regis.

" "

Tertium quod totam regni virtutem Tertium quod totam regni virtutem perficit, fuit potestas potestatum, qui ex perficit, fuit potestas potestatum, qui ex suo officio libera severitate absque fu- suo officio libera severitate absque fu- rore et ira malos intra regnum existentes rore et ira malos intra regnum existentes punierunt, ne turbatio bonis civibus punierunt, ne turbatio bonis civibus intra regnum oriretur. Ad Roman. XIII, intra regnum oriretur. Ad Roman. XIII, 3 et 4 Principes non sunt timori boni 3 et 4 Principes non sunt timori boni operis, sed mali. Vis non timere potesta- operis, sed mali. Vis non timere potesta- tem? bonum fac, et habebis laudem ex tem? bonum fac, et habebis laudem ex illa. Dei enim minister est tibi in bonum. illa. Dei enim minister est tibi in bonum. Si autem malum feceris, time : non Si autem malum feceris, time : non enim sine causa gladium portat. Dei enim sine causa gladium portat. Dei enim minister est, vindex in iram ei enim minister est, vindex in iram ei qui malum agit. qui malum agit.

Perfectio autem operis regni consistit Perfectio autem operis regni consistit etiam in tribus: quorum primum est ut etiam in tribus: quorum primum est ut opus omne publicum lege reguletur, et opus omne publicum lege reguletur, et ad hoc constituti sunt principes qui ad hoc constituti sunt principes qui jurisconsulti esse dicebantur. Isa. xxx, jurisconsulti esse dicebantur. Isa. xxx, 8: Princeps ea quæ sunt digna principe 8: Princeps ea quæ sunt digna principe cogitabit, et ipse super duces stabit. cogitabit, et ipse super duces stabit. Secundum est, ut omne emergens du- Secundum est, ut omne emergens du- bium consilio sapientium determinetur. bium consilio sapientium determinetur. Et ad hoc dantur consiliarii, sicut Chusi Et ad hoc dantur consiliarii, sicut Chusi fuit apud David . Propter quod impro- fuit apud David . Propter quod impro- perando dicit, Isa. xix, 11: Sapientes perando dicit, Isa. xix, 11: Sapientes consiliarii Pharaonis dederunt consi- consiliarii Pharaonis dederunt consi- lium insipiens. Tertium autem est ut lium insipiens. Tertium autem est ut omnium opera in plebe et populo vir- omnium opera in plebe et populo vir- tute formentur: et sic ad beatam vitam tute formentur: et sic ad beatam vitam quilibet pro suo modo vivendi ordine- quilibet pro suo modo vivendi ordine- tur. Isa. LX, 21 Populus tuus omnes tur. Isa. LX, 21 Populus tuus omnes

1 Cf. II Regum, xv, 32. 1 Cf. II Regum, xv, 32.

justi in perpetuum hæreditabunt ter- justi in perpetuum hæreditabunt ter- ram, germen plantationis meæ, opus ram, germen plantationis meæ, opus manus meæ ad glorificandum. manus meæ ad glorificandum.

Hoc est regnum Dei perfectum : et Hoc est regnum Dei perfectum : et talis distributio ordinativa est justitiæ, talis distributio ordinativa est justitiæ, et virtutis, et operis, sicut sciunt omnes et virtutis, et operis, sicut sciunt omnes qui in urbanitatibus bene studuerunt. Si qui in urbanitatibus bene studuerunt. Si ergo justitia nos animet, si ratio justitiæ ergo justitia nos animet, si ratio justitiæ divinæ illuminet, si tranquille in nobis divinæ illuminet, si tranquille in nobis Dei judicia resideant: si virtus Dei alta Dei judicia resideant: si virtus Dei alta non inclinabilis sit nobis, si invincibi- non inclinabilis sit nobis, si invincibi- liter et incontradicibiliter a nobis vo- liter et incontradicibiliter a nobis vo- luntas Dei sit perfecta: si libera severi- luntas Dei sit perfecta: si libera severi- tate absque ira et furore quidquid tate absque ira et furore quidquid voluntati Dei non congruit sit repres- voluntati Dei non congruit sit repres- sum et punitum, et id quod congruit sum et punitum, et id quod congruit legi Dei liberos sit expeditum ad actus : legi Dei liberos sit expeditum ad actus : si omnia nostra opera lege Dei mensu- si omnia nostra opera lege Dei mensu- rata sint et licita, si omnia ad consilium rata sint et licita, si omnia ad consilium Dei terminata sunt dubia nostra, si Dei terminata sunt dubia nostra, si omnia virtute sint informata et ad bea- omnia virtute sint informata et ad bea- titudinem divinam ordinata tunc pro titudinem divinam ordinata tunc pro certo advenit nobis regnum Dei, per certo advenit nobis regnum Dei, per quod perfecte in nobis regnat Deus. Et quod perfecte in nobis regnat Deus. Et hoc est quod dicitur, Luc. XVI, 21: hoc est quod dicitur, Luc. XVI, 21: Regnum Dei intra vos est. Luc. XI, 20: Regnum Dei intra vos est. Luc. XI, 20: Si in digito Dei ejicio dæmonia, regnare Si in digito Dei ejicio dæmonia, regnare Deum in hominibus impedientia, pro- Deum in hominibus impedientia, pro- fecto pervenit in vos regnum Dei. Matth. fecto pervenit in vos regnum Dei. Matth. IV, 17 Pænitentiam agite, contraria IV, 17 Pænitentiam agite, contraria regni in vobis puniendo: appropinqua- regni in vobis puniendo: appropinqua- vit enim regnum cœlorum. Ad Roman. vit enim regnum cœlorum. Ad Roman. XIV, 17 Non est regnum Dei esca et XIV, 17 Non est regnum Dei esca et potus, sed justitia, et pax, et gaudium potus, sed justitia, et pax, et gaudium in Spiritu sancto. Apocal. v, 10: Fecisti in Spiritu sancto. Apocal. v, 10: Fecisti nos Deo nostro regnum. nos Deo nostro regnum.

Fiat voluntas tua sicut in cœlo et in Fiat voluntas tua sicut in cœlo et in terra. Voluntas Dei est voluntas bene- terra. Voluntas Dei est voluntas bene- placiti et voluntas signi. placiti et voluntas signi.

Beneplaciti autem voluntas est quam Beneplaciti autem voluntas est quam habet in seipso, qua omnipotens est, habet in seipso, qua omnipotens est, et impediri non potest, quin semper et impediri non potest, quin semper volitum consequatur. Psal. cXXXIV volitum consequatur. Psal. cXXXIV 6 Omnia quæcumque voluit Domi- 6 Omnia quæcumque voluit Domi- nus fecit, in cœlo, in terra, in mari nus fecit, in cœlo, in terra, in mari et in omnibus abyssis. Ad Roman. et in omnibus abyssis. Ad Roman.

, ,

6. 6.

DE SACRIFICIO MISSÆ, III, 20. DE SACRIFICIO MISSÆ, III, 20.

1X, 19 Voluntati ejus quis resistit ? 1X, 19 Voluntati ejus quis resistit ?

Est autem voluntas signi quam aliquo Est autem voluntas signi quam aliquo signo expressit. Et hoc est quinque signo expressit. Et hoc est quinque modis, scilicet præcepti, consilii, prohi- modis, scilicet præcepti, consilii, prohi- bitionis, operationis, permissionis. Unde bitionis, operationis, permissionis. Unde

versus : versus :

Imperat et prohibet, permittit, consulit, implet. Imperat et prohibet, permittit, consulit, implet.

Quod enim præcipit vel consulit vel Quod enim præcipit vel consulit vel prohibet vel perficit opere exempli, si- prohibet vel perficit opere exempli, si- gnat quod illud velit. Quod autem per- gnat quod illud velit. Quod autem per- mittit, in hoc vult ad quod ordinat illud: mittit, in hoc vult ad quod ordinat illud: et quamvis non velit peccatum illud et quamvis non velit peccatum illud quod permittit, tamen vult bonum quod quod permittit, tamen vult bonum quod ex ordine illius mali elicit, sicut non ex ordine illius mali elicit, sicut non voluit crudelitatem Decii et aliorum ty- voluit crudelitatem Decii et aliorum ty- rannorum, tamen voluit ex hoc enitere rannorum, tamen voluit ex hoc enitere et elucescere cunctis in exemplum pa- et elucescere cunctis in exemplum pa- tientiam Laurentii et aliorum martyrum. tientiam Laurentii et aliorum martyrum. De his voluntatibus dicitur in Psalmo De his voluntatibus dicitur in Psalmo cx, 2: Magna opera Domini, exquisita cx, 2: Magna opera Domini, exquisita in omnes voluntates ejus, dum præcep- in omnes voluntates ejus, dum præcep- tum implemus, prohibitionem cavemus, tum implemus, prohibitionem cavemus, consilium amplectimur, operationem se- consilium amplectimur, operationem se- quimu rtamquam exemplum, et in per- quimu rtamquam exemplum, et in per- missione studemus bonum in nobis per- missione studemus bonum in nobis per- ficere propter quod permittitur malum ficere propter quod permittitur malum fieri sic enim facimus illud Apostoli, fieri sic enim facimus illud Apostoli, ad Roman. x11, 2: Ut probetis quæ sit ad Roman. x11, 2: Ut probetis quæ sit voluntas Dei bona, et beneplacens, et voluntas Dei bona, et beneplacens, et perfecta. Bona quidem in præceptis et perfecta. Bona quidem in præceptis et prohibitionibus, beneplacens in consiliis prohibitionibus, beneplacens in consiliis et operationibus exemplaribus, perfecta et operationibus exemplaribus, perfecta autem in bono quod in nobis de permis- autem in bono quod in nobis de permis- sis malis elicitur. Hæc est voluntas Dei sis malis elicitur. Hæc est voluntas Dei de qua dicitur, I ad Thessal. iv, 3 : Hæc de qua dicitur, I ad Thessal. iv, 3 : Hæc est voluntas Dei sanctificatio vestra, ut est voluntas Dei sanctificatio vestra, ut abstineatis vos a fornicatione, etc. Hac abstineatis vos a fornicatione, etc. Hac voluntate benigne facit nobiscum, quan- voluntate benigne facit nobiscum, quan- do nostram voluntatem conformat vo- do nostram voluntatem conformat vo- luntati suæ, ut ædificentur muri Jeru- luntati suæ, ut ædificentur muri Jeru- salem, qui de vivis et voluntatem Dei salem, qui de vivis et voluntatem Dei facientibus lapidibus instaurantur. facientibus lapidibus instaurantur.

Hanc voluntatem Dei petimus fieri in Hanc voluntatem Dei petimus fieri in terra sicut in cœlo. Dedit enim Deus terra sicut in cœlo. Dedit enim Deus nobis, ut dicit Augustinus in libro XII nobis, ut dicit Augustinus in libro XII super Genesim ad litteram, duas partes super Genesim ad litteram, duas partes rationis unam quidem quæ fide illumi- rationis unam quidem quæ fide illumi-

151 151

nata, et sapientia Dei et intellectu et nata, et sapientia Dei et intellectu et scientia adjuta, contemplandis cœlesti- scientia adjuta, contemplandis cœlesti- bus et æternis et divinis rationibus in- bus et æternis et divinis rationibus in- hærescit, quæ est caput in animæ nostræ hærescit, quæ est caput in animæ nostræ viribus. Aliam autem dedit, qua inferiora viribus. Aliam autem dedit, qua inferiora sine quibus hæc vita non agitur, pru- sine quibus hæc vita non agitur, pru- denter disponit, ut puta prudentia et denter disponit, ut puta prudentia et arte et consilio humano et hujusmodi. arte et consilio humano et hujusmodi. Istæ autem partes sic se habent ad invi- Istæ autem partes sic se habent ad invi- cem, quod prima regit, et secunda re- cem, quod prima regit, et secunda re- gitur: quia inferiora ad sapientiam et gitur: quia inferiora ad sapientiam et intellectum et scientiam supernorum intellectum et scientiam supernorum sunt disponenda et ordinanda. Exod. sunt disponenda et ordinanda. Exod. XXV, 40 Inspice, et fac secundum XXV, 40 Inspice, et fac secundum exemplar quod tibi in monte monstra- exemplar quod tibi in monte monstra-

tum est. tum est.

Petimus ergo ut voluntas Dei quin- Petimus ergo ut voluntas Dei quin- tuplex sic fiat in terra, hoc est, in ter- tuplex sic fiat in terra, hoc est, in ter- restri vitæ nostræ dispositione sic dispo- restri vitæ nostræ dispositione sic dispo- natur, sicut ipsa perficienda ordinata est natur, sicut ipsa perficienda ordinata est in coelo, et in Dei sapientia et intellectu in coelo, et in Dei sapientia et intellectu et scientia: quia tunc terrena descen- et scientia: quia tunc terrena descen- dunt a coelestium ordine, et nullus error, dunt a coelestium ordine, et nullus error, nulla confusio, nulla inordinatio, nulla nulla confusio, nulla inordinatio, nulla perversitas fiet in omnibus terrenis, in perversitas fiet in omnibus terrenis, in quibus vita nostra agitur, et nulla vani- quibus vita nostra agitur, et nulla vani- tas se nobis potest ingerere quæ efficere tas se nobis potest ingerere quæ efficere possit ut opus nostrum mercede eva. possit ut opus nostrum mercede eva. cuetur. Hoc signatur, Genes. xv, 5, ubi cuetur. Hoc signatur, Genes. xv, 5, ubi dicitur, quod Deus eduxit foras Abra- dicitur, quod Deus eduxit foras Abra- ham, et ait illi: Suspice cœlum, et nu- ham, et ait illi: Suspice cœlum, et nu- mera stellas, si potes. Et dixit ei: Sic mera stellas, si potes. Et dixit ei: Sic erit semen tuum. Quod enim eum edu- erit semen tuum. Quod enim eum edu- xit, signat quod a propriis removit curis, xit, signat quod a propriis removit curis, ut libere aliquando coelestia valeret con- ut libere aliquando coelestia valeret con- templari. Quod autem dixit, suspice, templari. Quod autem dixit, suspice, voluit ut totam mentis aciem conver- voluit ut totam mentis aciem conver- teret ad sublimitatem divinornm. Et teret ad sublimitatem divinornm. Et quod dixit, numera stellas, voluit quod quod dixit, numera stellas, voluit quod sanctitatis æternæ contemplaretur luces sanctitatis æternæ contemplaretur luces quantum posset. Et quod subjunxit: quantum posset. Et quod subjunxit: Sic erit semen tuum, intelligi debet, Sic erit semen tuum, intelligi debet, quod lucis æternarum rationum semina quod lucis æternarum rationum semina semper haberet ad dispositionem terre- semper haberet ad dispositionem terre- norum operum. Sic dicit Dominus ad norum operum. Sic dicit Dominus ad Job, xxxvIII, 33: Numquid nosti ordi- Job, xxxvIII, 33: Numquid nosti ordi- nem cæli, et pones rationem ejus in nem cæli, et pones rationem ejus in terra? Sic dicit Paulus, ad Philip. m, terra? Sic dicit Paulus, ad Philip. m, 20, quod nostra conversatio in cœlis est : 20, quod nostra conversatio in cœlis est :

7. 7.

152 152

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

quia in tota vita nostra non nisi coelum quia in tota vita nostra non nisi coelum adspicitur, quando tota vita cœli ratio- adspicitur, quando tota vita cœli ratio- nibus expressa formatur. nibus expressa formatur.

Panem nostrum quotidianum da no- Panem nostrum quotidianum da no- bis hodie. Hæc petitio quamvis multi- bis hodie. Hæc petitio quamvis multi- pliciter in aliis nostris operibus sit a pliciter in aliis nostris operibus sit a nobis exposita super Matthæum et super nobis exposita super Matthæum et super Lucam, tamen quia propter hanc peti- Lucam, tamen quia propter hanc peti- tionem hic alte clamans sacerdos præ- tionem hic alte clamans sacerdos præ- monet populum ad panis Eucharistiæ monet populum ad panis Eucharistiæ desiderium, hic non exponemus eam desiderium, hic non exponemus eam nisi de illo pane de quo dicit Joannes, nisi de illo pane de quo dicit Joannes, v1, 33: Panis Dei est, qui de cœlo descen- v1, 33: Panis Dei est, qui de cœlo descen- dit, et dat vitam mundo. Hic enim pa- dit, et dat vitam mundo. Hic enim pa- nis est, qui vere reficiendo cor confor- nis est, qui vere reficiendo cor confor- tat. Psal. c, 15: Panis cor hominis tat. Psal. c, 15: Panis cor hominis confirmat. Hic est panis nobilis de cœlo confirmat. Hic est panis nobilis de cœlo descendens. Psal. LXXVII, 25: Panem descendens. Psal. LXXVII, 25: Panem Angelorum manducavit homo. Hic est Angelorum manducavit homo. Hic est utilis omni deserviens desiderio. Sa- utilis omni deserviens desiderio. Sa- pient. xvi, 20 et 21: Paratum panem pient. xvi, 20 et 21: Paratum panem de cœlo præstitisti illis sine labore, de cœlo præstitisti illis sine labore, omne delectamentum in se habentem, et omne delectamentum in se habentem, et omnis saporis suavitatem. Substantia omnis saporis suavitatem. Substantia enim tua dulcedinem tuam quam in enim tua dulcedinem tuam quam in filios habes ostendebat, et deserviens filios habes ostendebat, et deserviens uniuscujusque voluntati, ad quod uniuscujusque voluntati, ad quod quisque volebat convertebatur. Hic est quisque volebat convertebatur. Hic est delectabilis conditus pinguedine deitatis. delectabilis conditus pinguedine deitatis. Genes. XLIX, 20 Aser, pinguis panis Genes. XLIX, 20 Aser, pinguis panis ejus, et præbebit delicias regibus. Hic ejus, et præbebit delicias regibus. Hic est fortissimam præbens virtutem et est fortissimam præbens virtutem et viaticum, ut via meriti qua itur ad viaticum, ut via meriti qua itur ad Deum, perficiatur. III Regum, xix, 8: Deum, perficiatur. III Regum, xix, 8: Comedit Elias, et bibit, et ambulavit in Comedit Elias, et bibit, et ambulavit in fortitudine cibi illius, quadraginta die- fortitudine cibi illius, quadraginta die- bus et quadraginta noctibus, usque ad bus et quadraginta noctibus, usque ad montem Dei Horeb. Hic est manu sa- montem Dei Horeb. Hic est manu sa- pientiæ Dei factus sub cinere humilitatis pientiæ Dei factus sub cinere humilitatis humanæ carnis in utero Virginis deco- humanæ carnis in utero Virginis deco- ctus. Genes. XVIII, 6: Accelera, tria sata ctus. Genes. XVIII, 6: Accelera, tria sata farinæ similæ commisce, hoc est, puri- farinæ similæ commisce, hoc est, puri- tatem corporis et animæ et divinitatis, tatem corporis et animæ et divinitatis, et fac subcinericios panes azymos. Hic et fac subcinericios panes azymos. Hic est azymus sine omni peccati corrup- est azymus sine omni peccati corrup- tione. I ad Corinth. v, 8: Itaque epule- tione. I ad Corinth. v, 8: Itaque epule- mur, non in fermento veteri, neque in mur, non in fermento veteri, neque in fermento malitiæ et nequitiæ, sed in fermento malitiæ et nequitiæ, sed in

azymis sinceritatis et veritatis. Hic est azymis sinceritatis et veritatis. Hic est copiosus ad omnem benedictionem. Isa. copiosus ad omnem benedictionem. Isa. xxx, 23 Panis frugum terræ tuæ erit xxx, 23 Panis frugum terræ tuæ erit uberrimus et pinguis. Hic est sanctus uberrimus et pinguis. Hic est sanctus quem non licet nisi sanctis in loco quem non licet nisi sanctis in loco sancto comedere. I Regum, xXI, 4: Non sancto comedere. I Regum, xXI, 4: Non habeo laicos panes ad manum, sed tan- habeo laicos panes ad manum, sed tan- tum panem sanctum : si mundi sunt tum panem sanctum : si mundi sunt pueri, maxime a mulieribus? mandu- pueri, maxime a mulieribus? mandu-

cent. cent.

Panem igitur nostrum, qui nobis est Panem igitur nostrum, qui nobis est panis dulcis et specialibus tuis filiis. panis dulcis et specialibus tuis filiis. Matth. xv, 2: Non est bonum sumere Matth. xv, 2: Non est bonum sumere panem filiorum, et mittere canibus. panem filiorum, et mittere canibus.

Da nobis: quia vendi non potest quod Da nobis: quia vendi non potest quod nullo pretio potest æstimari. Isa. Lv, 2 : nullo pretio potest æstimari. Isa. Lv, 2 : Quare appenditis argentum vestrum non Quare appenditis argentum vestrum non in panibus, et laborem vestrum non in in panibus, et laborem vestrum non in saturitate? Audite, audientes me: et saturitate? Audite, audientes me: et comedite bonum, et delectabitur in cras- comedite bonum, et delectabitur in cras- situdine anima vestra. situdine anima vestra.

Hodie, hoc est, quotidie quia quoti- Hodie, hoc est, quotidie quia quoti- die tua indigemus refectione. Daniel. 1, die tua indigemus refectione. Daniel. 1, 5 Constituit eis rex annonam per sin- 5 Constituit eis rex annonam per sin- gulos dies de cibis suis, et de vino unde gulos dies de cibis suis, et de vino unde bibebat ipse. bibebat ipse.

Et quia infinita sunt hic dicenda de Et quia infinita sunt hic dicenda de hoc pane, in fine post officii Missæ ex- hoc pane, in fine post officii Missæ ex- positionem resumentes, tractabimus de positionem resumentes, tractabimus de ipso cum subtilitate. ipso cum subtilitate.

Hæ igitur sunt quatuor petitiones pri- Hæ igitur sunt quatuor petitiones pri- mæ quæ sunt pro adeptione boni. Bo- mæ quæ sunt pro adeptione boni. Bo- num autem hoc aut est secundum esse num autem hoc aut est secundum esse divinum, aut secundum posse, aut se- divinum, aut secundum posse, aut se- cundum perfectum divinum opus, aut cundum perfectum divinum opus, aut secundum deperditi restaurationem in secundum deperditi restaurationem in esse divino, quam deperditionem ne- esse divino, quam deperditionem ne- cesse est fieri ex instantia continua ten- cesse est fieri ex instantia continua ten- tationum, et hujus vitæ miseræ necessi- tationum, et hujus vitæ miseræ necessi- tatum. Et quoad esse divinum in nobis tatum. Et quoad esse divinum in nobis datur petitio prima, quoad posse autem datur petitio prima, quoad posse autem datur petitia secunda, quoad perfectum datur petitia secunda, quoad perfectum opus datur tertia, et quoad restaurans opus datur tertia, et quoad restaurans deperditum datur petitio quarta. Et deperditum datur petitio quarta. Et scitur istarum petitionum et numerus et scitur istarum petitionum et numerus et ordo quia in adeptione boni pluribus ordo quia in adeptione boni pluribus ad petendum non indigemus. ad petendum non indigemus.

Quæ autem sequuntur, sunt depreca- Quæ autem sequuntur, sunt depreca- tiones pro malis amovendis. tiones pro malis amovendis.

DE SACRIFICIO DE SACRIFICIO

Et dimitte nobis debita nostra, sicut Et dimitte nobis debita nostra, sicut et nos dimittimus debitoribus nostris. et nos dimittimus debitoribus nostris.

Debita sunt quæ reddere debemus per Debita sunt quæ reddere debemus per satisfactionem Deo, tum ex malo com- satisfactionem Deo, tum ex malo com- misso, tum ex bono ad quod tenemur misso, tum ex bono ad quod tenemur omisso, tum ex talento nobis credito. omisso, tum ex talento nobis credito. Omnia enim hæc secundum numerum et Omnia enim hæc secundum numerum et pondus et mensuram reddere habemus. pondus et mensuram reddere habemus. Et quia fragiles sumus, ad perfectum Et quia fragiles sumus, ad perfectum reddere non valemus. De malo enim reddere non valemus. De malo enim commisso dicitur, II ad Corinth. v, 10: commisso dicitur, II ad Corinth. v, 10: Omnes nos manifestari oportet ante tri- Omnes nos manifestari oportet ante tri- bunal Christi, ut referat unusquisque, bunal Christi, ut referat unusquisque, rationem reddendo, propria corporis, rationem reddendo, propria corporis, hoc est, quæ in corpore commisit, prout hoc est, quæ in corpore commisit, prout gressit, scilicet in corpore. De debito gressit, scilicet in corpore. De debito autem quod est ex bono omisso, dicitur, autem quod est ex bono omisso, dicitur, Luc. xvi, 1, quod quidam habebat villi- Luc. xvi, 1, quod quidam habebat villi- cum, et hic diffamatus est apud illum cum, et hic diffamatus est apud illum quasi dissipasset bona ipsius. Et dixit ei quasi dissipasset bona ipsius. Et dixit ei dominus Redde rationem villicationis dominus Redde rationem villicationis tuæ jam enim non poteris vellicare. De tuæ jam enim non poteris vellicare. De talento credito, sive in naturalibus, sive talento credito, sive in naturalibus, sive in gratuitis, sive in bonis fortunæ, dici- in gratuitis, sive in bonis fortunæ, dici- tur, Matth. xxv, 14, quod vocavit servos tur, Matth. xxv, 14, quod vocavit servos suos, et posuit rationem cum eis. Scimus suos, et posuit rationem cum eis. Scimus autem severitatem Domini cui debemus autem severitatem Domini cui debemus dicentis Non exies inde, hoc est, de car- dicentis Non exies inde, hoc est, de car- cere, donec reddas novissimum quadran- cere, donec reddas novissimum quadran- tem. Et illud Matthæi, XII, 36: Omne tem. Et illud Matthæi, XII, 36: Omne verbum otiosum quod locuti fuerint ho- verbum otiosum quod locuti fuerint ho- mines, reddent rationem de eo in die ju- mines, reddent rationem de eo in die ju- dicii. Scimus etiam pietatem Domini in dicii. Scimus etiam pietatem Domini in nos et misericordiam. Matth. xv, 27, nos et misericordiam. Matth. xv, 27, misertus est dominus servo qui procide- misertus est dominus servo qui procide- rat ante eum, rogans quod patientiam ha- rat ante eum, rogans quod patientiam ha- beret in eum, et dimisit ei universum beret in eum, et dimisit ei universum debitum. Similiter, Luc. vII, 42: Non debitum. Similiter, Luc. vII, 42: Non habentibus illis unde redderent, donavit habentibus illis unde redderent, donavit utrisque. Et procidentes oramus in ea- utrisque. Et procidentes oramus in ea- dem spe dimissionis, dicentes: Dimitte dem spe dimissionis, dicentes: Dimitte nobis debita nostra, nihil habentibus nobis debita nostra, nihil habentibus reddere, nisi cum peccatrice affectum reddere, nisi cum peccatrice affectum dilectionis. Luc. VII, 47: Remittuntur ei dilectionis. Luc. VII, 47: Remittuntur ei peccata multa, quoniam dilexit multum. peccata multa, quoniam dilexit multum. Quæ dilectio ad offensum Patrem elicuit Quæ dilectio ad offensum Patrem elicuit

1 Matth. v, 26. 1 Matth. v, 26. Cf. Luc. XVIII, 13. Cf. Luc. XVIII, 13.

MISSÆ, II, 20. MISSÆ, II, 20.

153 153

lacrymas et doloris in compunctione tri- lacrymas et doloris in compunctione tri- bulationem. Hoc enim etiam in Publi- bulationem. Hoc enim etiam in Publi- cano meruit condonationem, qui ex hu- cano meruit condonationem, qui ex hu- militate confusus depressit oculos, et in militate confusus depressit oculos, et in oratione de se veritatem confitebatur, et oratione de se veritatem confitebatur, et in afflictione satisfactionis tutudit pe- in afflictione satisfactionis tutudit pe- ctus. Hæc autem Manassen restitue- ctus. Hæc autem Manassen restitue- runt 3. runt 3.

In hac ergo fiducia his qui dicti sunt In hac ergo fiducia his qui dicti sunt similiter dispositi in cordis contritione et similiter dispositi in cordis contritione et dilectione, et in oris vera confessione, et dilectione, et in oris vera confessione, et in satisfactionis labore, accedimus ad in satisfactionis labore, accedimus ad thronum gratiæ Patris nostri, dicentes : thronum gratiæ Patris nostri, dicentes : Dimitte nobis debita nostra, et non intres Dimitte nobis debita nostra, et non intres in judicium severæ districtionis: quo- in judicium severæ districtionis: quo- niam nullus apud te justificabitur homo, niam nullus apud te justificabitur homo, nisi per te omnium peccatorum et debi- nisi per te omnium peccatorum et debi- torum fiat remissio. torum fiat remissio.

Scientes autem peccata non dimitti Scientes autem peccata non dimitti nisi in communione sanctorum et debi- nisi in communione sanctorum et debi- torum sanctis et omnibus in charitate torum sanctis et omnibus in charitate communicantes addimus: Sicut et nos communicantes addimus: Sicut et nos dimittimus debitoribus nostris. Et inten- dimittimus debitoribus nostris. Et inten- tione et affectu quia ipse Dominus tione et affectu quia ipse Dominus dicit, Matth. VI, 15: Si non dimiseritis dicit, Matth. VI, 15: Si non dimiseritis hominibus, scilicet peccata eorum, nec hominibus, scilicet peccata eorum, nec Pater vester dimittet vobis peccata Pater vester dimittet vobis peccata vestra. Unde, Matth. xvi, 34, super vestra. Unde, Matth. xvi, 34, super eum qui noluit dimittere conservo suo, eum qui noluit dimittere conservo suo, revocavit dominus universum debitum. revocavit dominus universum debitum. Unde, Eccli. XXVIII, 3 et 4, dicit : Unde, Eccli. XXVIII, 3 et 4, dicit : Homo homini reservat iram, et a Deo Homo homini reservat iram, et a Deo quærit medelam. In hominem similem quærit medelam. In hominem similem sibi non habet misericordiam, et de sibi non habet misericordiam, et de peccatis suis deprecatur. Ipse cum caro peccatis suis deprecatur. Ipse cum caro sit reservat iram, et propitiationem sit reservat iram, et propitiationem petit a Deo quis exorabit pro deli- petit a Deo quis exorabit pro deli- ctis illius? Quasi diceret: Numquam ctis illius? Quasi diceret: Numquam consequetur veniam, qui non remittit consequetur veniam, qui non remittit in se peccanti. in se peccanti.

Distinguit tamen hic quidam, quod Distinguit tamen hic quidam, quod aliud est debitum hominis, et aliud debi- aliud est debitum hominis, et aliud debi- tum justitiæ. Et hominis debitum aliud tum justitiæ. Et hominis debitum aliud privatum unius solius hominis, et aliud privatum unius solius hominis, et aliud est debitum privilegii communis. Debi- est debitum privilegii communis. Debi- tum hominis est, ut dicunt quidam, quod tum hominis est, ut dicunt quidam, quod

3 Cf. II Paralip. XXXIII, 13. 3 Cf. II Paralip. XXXIII, 13.

154 154

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

debetur homini fragili corrupto, qui cum debetur homini fragili corrupto, qui cum provocatur injuriis, vel damnis lacescitur provocatur injuriis, vel damnis lacescitur ad similia irroganda vel majora : quia ad similia irroganda vel majora : quia secundum hunc modum dicitur a quibus- secundum hunc modum dicitur a quibus- dam Philosophis, sicut a Socrate et Pla- dam Philosophis, sicut a Socrate et Pla- tone et Aristotele, quod de natura homi- tone et Aristotele, quod de natura homi- nis est amicis benefacere, et inimicis nis est amicis benefacere, et inimicis male facere. Et dicunt, quod de perfe- male facere. Et dicunt, quod de perfe- ctione gratiæ Christi est etiam hoc debi- ctione gratiæ Christi est etiam hoc debi- tum dimittere. Debitum autem justitiæ tum dimittere. Debitum autem justitiæ est id quod pro injuria irrogata vel est id quod pro injuria irrogata vel damno illato determinavit lex, sicut ocu- damno illato determinavit lex, sicut ocu- lum pro oculo, dentem pro dente, et hu- lum pro oculo, dentem pro dente, et hu- jusmodi. Et similiter in damnis ut reddat jusmodi. Et similiter in damnis ut reddat quod subtraxit, vel quantum occasionem quod subtraxit, vel quantum occasionem damno dedit. Et hoc debitum, ut dicunt, damno dedit. Et hoc debitum, ut dicunt, potest quis sine peccato exigere tam se- potest quis sine peccato exigere tam se- cundum leges humanas, quam divinas, cundum leges humanas, quam divinas, dummodo in injuriis et damnis ultra dummodo in injuriis et damnis ultra legem propter nocumentum sibi illatum legem propter nocumentum sibi illatum non procedat. Debitum autem privatum non procedat. Debitum autem privatum est, ut dicunt, quod cuilibet personæ est, ut dicunt, quod cuilibet personæ secundum legem debetur. Et quia quili- secundum legem debetur. Et quia quili- bet ei juri quod pro se solo indultum est, bet ei juri quod pro se solo indultum est, potest renuntiare, ideo quis hoc debitum potest renuntiare, ideo quis hoc debitum potest dimittere. Debitum autem privi- potest dimittere. Debitum autem privi- legii communis est, sicut quod percutiens legii communis est, sicut quod percutiens clericum incidit in excommunicationem clericum incidit in excommunicationem majorem, et quia hoc pro pace commu- majorem, et quia hoc pro pace commu- nis cleri indultum est, ideo unus solus nis cleri indultum est, ideo unus solus illud non potest dimittere. Quidquid illud non potest dimittere. Quidquid autem sit de hoc, quia pro certo verum autem sit de hoc, quia pro certo verum est quod isti dicunt in ista distinctione, est quod isti dicunt in ista distinctione, tamen consulendum est cuilibet, ut tam tamen consulendum est cuilibet, ut tam unum quam aliud debitum, quantum in unum quam aliud debitum, quantum in se est, in se peccanti dimittat. Si autem se est, in se peccanti dimittat. Si autem nihil horum facit, et reservat rancorem nihil horum facit, et reservat rancorem ad malefactorem, non ob hoc consulen- ad malefactorem, non ob hoc consulen- dum est ei, ut Pater noster non dicat, sed dum est ei, ut Pater noster non dicat, sed potius ut in persona Ecclesiæ sæpe dicat, potius ut in persona Ecclesiæ sæpe dicat, quæ omnibus dimittit debita: et dicat quæ omnibus dimittit debita: et dicat cum gemitu, ut cor ejus Dominus ad di- cum gemitu, ut cor ejus Dominus ad di- missionem debiti emolliat, et ad alia missionem debiti emolliat, et ad alia bona quæ Dominus paratus est dare bona quæ Dominus paratus est dare orantibus frequenter enim fit, quod orantibus frequenter enim fit, quod in ipsa oratione peccatores convertun- in ipsa oratione peccatores convertun-

1 Cf. Exod. xx1, 24; Levit. xxiv, 20; Deuter. 1 Cf. Exod. xx1, 24; Levit. xxiv, 20; Deuter. II,X 21. II,X 21.

tur, et tunc dimittant ut eis dimittatur. tur, et tunc dimittant ut eis dimittatur.

Et ne nos inducas in tentationem. Et ne nos inducas in tentationem. Hæc est petitio de cautela mali futuri : Hæc est petitio de cautela mali futuri : quia sicut dicit Magister Hugo de sancto quia sicut dicit Magister Hugo de sancto Victore Tentatio est pulsus tentatoris Victore Tentatio est pulsus tentatoris ad illicitum quamvis enim Dominus ad illicitum quamvis enim Dominus tentet aliquando, hæc tentatio est æqui- tentet aliquando, hæc tentatio est æqui- voce dicta ad istam de qua hic loqui- voce dicta ad istam de qua hic loqui- mur tentat enim Dominus ut probatum mur tentat enim Dominus ut probatum ostendat, sicut tentavit Abraham 2. Sa- ostendat, sicut tentavit Abraham 2. Sa- pient. 1, 5 Deus tentavit illos, et inve- pient. 1, 5 Deus tentavit illos, et inve- nit dignos se. Diabolus autem in se et in nit dignos se. Diabolus autem in se et in mundo et in carnis illecebra tentat, ut mundo et in carnis illecebra tentat, ut deceptum ad illicitum aliquod propellat. deceptum ad illicitum aliquod propellat. Jacobi, 1, 14: Unusquisque tentatur a Jacobi, 1, 14: Unusquisque tentatur a concupiscentia sua abstractus et illectus. concupiscentia sua abstractus et illectus. Abstractus ab intentione boni incommu- Abstractus ab intentione boni incommu- tabilis, et illectus libidinosa deceptione tabilis, et illectus libidinosa deceptione boni commutabilis. Hæc autem deceptio boni commutabilis. Hæc autem deceptio habet gradus, ut dicit Gregorius, quo- habet gradus, ut dicit Gregorius, quo- niam aliquando ab extrinseco tantum niam aliquando ab extrinseco tantum hoste, et aliquando est ab intrinseca li- hoste, et aliquando est ab intrinseca li- bidinosa voluntate et pronitate, ali- bidinosa voluntate et pronitate, ali- quando ab utroque. Ab extrinseco autem quando ab utroque. Ab extrinseco autem tantum fuit in Adam et Heva antequam tantum fuit in Adam et Heva antequam peccarent, quando diabolus eos de illicito peccarent, quando diabolus eos de illicito tentavit et vicit: ab extrinseco etiam fuit tentavit et vicit: ab extrinseco etiam fuit in Christo, ut dicitur, Matth. IV, 11, in Christo, ut dicitur, Matth. IV, 11, quando diabolus eum de illicito allo- quando diabolus eum de illicito allo- quens tentavit, et victus est. Ab extrin- quens tentavit, et victus est. Ab extrin- seco autem et intrinseco simul est in seco autem et intrinseco simul est in nobis: quia dum nobis tentator illicitum nobis: quia dum nobis tentator illicitum aliquod offert, statim pronitas nostræ aliquod offert, statim pronitas nostræ corruptionis titillat ad illud faciendum. corruptionis titillat ad illud faciendum. Gradus ergo ejus sunt per quos intratur Gradus ergo ejus sunt per quos intratur in barathrum perditionis, scilicet illiciti in barathrum perditionis, scilicet illiciti sensus vel visio, et ex visione tacita et sensus vel visio, et ex visione tacita et lauta cogitatio, et ex cogitatione orta lauta cogitatio, et ex cogitatione orta delectatio, et in delectatione morosa per- delectatio, et in delectatione morosa per- mansio, et ex permanione illecebrosa mansio, et ex permanione illecebrosa consensio, et ex consensu voluntatis im- consensio, et ex consensu voluntatis im- petus, et ex impetu opus et adhibitio petus, et ex impetu opus et adhibitio membrorum ut exhibeantur arma iniqui- membrorum ut exhibeantur arma iniqui- tatis peccato, et opere perfecto iteratio, tatis peccato, et opere perfecto iteratio, et ex iteratione consuetudo, et ex con- et ex iteratione consuetudo, et ex con-

2 Cf. Genes. XXII, 2 et seq. 2 Cf. Genes. XXII, 2 et seq.

9. 9.

DE SACRIFICIO MISSÆ, III, 20. DE SACRIFICIO MISSÆ, III, 20.

suetudine peccati defensio, et ex defen- suetudine peccati defensio, et ex defen- sione peccati desperatio. Non ergo peti- sione peccati desperatio. Non ergo peti- mus ut non tentemur: quia humanum mus ut non tentemur: quia humanum est tentari. I ad Corinth. x, 13: Tentatio est tentari. I ad Corinth. x, 13: Tentatio Pos non apprehendat nisi humana. Et Pos non apprehendat nisi humana. Et ibidem Fidelis autem Deus est, qui non ibidem Fidelis autem Deus est, qui non patirtur vos tentari supra id quod pot- patirtur vos tentari supra id quod pot- estis: sed faciet etiam cum tentatione pro- estis: sed faciet etiam cum tentatione pro- ventum, ut possitis sustinere. Sed petimus ventum, ut possitis sustinere. Sed petimus ut non intremus per gradus et ostia ten- ut non intremus per gradus et ostia ten- tationis in peccatum. Hæc in ista peti- tationis in peccatum. Hæc in ista peti- tione a Patre nostro petimus, de quibus tione a Patre nostro petimus, de quibus ostiis et gradibus dicitur, Job, XXXVIII, ostiis et gradibus dicitur, Job, XXXVIII, 17 Numquid apertæ sunt tibi portæ 17 Numquid apertæ sunt tibi portæ mortis, et ostia tenebrosa vidisti? mortis, et ostia tenebrosa vidisti?

Et est sensus: Et ne nos inducas, hoc Et est sensus: Et ne nos inducas, hoc ost, induci permittas per gradus pessimos ost, induci permittas per gradus pessimos et ostia in tentationem, quæ paulatim et ostia in tentationem, quæ paulatim propellit in perditionis barathrum. Hanc propellit in perditionis barathrum. Hanc enim formam a Domino accepimus ora- enim formam a Domino accepimus ora- tionis, Matth. xxvi, 41: Vigilate, et tionis, Matth. xxvi, 41: Vigilate, et orate, ut non intretis in tentationem. orate, ut non intretis in tentationem. Spiritus quidem promptus est, caro autem Spiritus quidem promptus est, caro autem infirma. Si autem probandi sumus, tu, infirma. Si autem probandi sumus, tu, Pater, nos tenta, et tene manu tua ne Pater, nos tenta, et tene manu tua ne cadamus. Sic dicimus cum Psalmista, cadamus. Sic dicimus cum Psalmista, Psal. xxv, 2 Proba me, Domine, et Psal. xxv, 2 Proba me, Domine, et

tenta me ure renes meos et cor meum. tenta me ure renes meos et cor meum. Et, Psal. cxxxvIII, 23 et 24: Proba me, Et, Psal. cxxxvIII, 23 et 24: Proba me, Deus, et scito cor meum: interroga me, Deus, et scito cor meum: interroga me, el cognosce semitas mas. Et vide si via el cognosce semitas mas. Et vide si via iniquitatis in me est et deduc me in via iniquitatis in me est et deduc me in via

æterna. æterna.

Hoc est ergo quod petitur in hac ten- Hoc est ergo quod petitur in hac ten- tatione. tatione.

Sed libera nos a malo. Et malum istud Sed libera nos a malo. Et malum istud poenæ quod non promovet ad bonum, poenæ quod non promovet ad bonum, sed turbat bonos, aliquando ortum habet sed turbat bonos, aliquando ortum habet a nobis, sicut est ignorantia sciendorum a nobis, sicut est ignorantia sciendorum

et et

infirmitas agendorum, aliquando infirmitas agendorum, aliquando autem habet ortum a proximo vel a autem habet ortum a proximo vel a mundo bellum nobis movente, sicut con- mundo bellum nobis movente, sicut con- queritur sponsa, Cantic. 1, 5: Filii ma- queritur sponsa, Cantic. 1, 5: Filii ma- tris meæ pugnaverunt contra me. De quo tris meæ pugnaverunt contra me. De quo dicit, Matth. XVIII, 7: Væ mundo a scan- dicit, Matth. XVIII, 7: Væ mundo a scan- dalis! Et quocumque modo malum sit dalis! Et quocumque modo malum sit non promovens ad bonum, sed impe- non promovens ad bonum, sed impe- diens pacis tranquillitatem bonorum, do diens pacis tranquillitatem bonorum, do

155 155

cetur nostra infirmitas petere ab hoc cetur nostra infirmitas petere ab hoc malo liberationem. Formam autem hujus malo liberationem. Formam autem hujus a Domino accepimus, Joan. XVII, 15, ubi a Domino accepimus, Joan. XVII, 15, ubi pro suis orat, dicens : Non rogo ut tollas pro suis orat, dicens : Non rogo ut tollas eos de mundo, sed ut serves eos a malo. eos de mundo, sed ut serves eos a malo. Sic oravit Apostolus, ad Roman. xv, 30 et Sic oravit Apostolus, ad Roman. xv, 30 et 31, dicens : Obsecro ergo vos, fratres, per 31, dicens : Obsecro ergo vos, fratres, per Dominum nostrum Jesum Christum, et Dominum nostrum Jesum Christum, et per charitatem sancti Spiritus, ut adju- per charitatem sancti Spiritus, ut adju- vetis me in orationibus vestris pro me ad vetis me in orationibus vestris pro me ad Deum, ut liberer ab infidelibus qui sunt Deum, ut liberer ab infidelibus qui sunt in Judæa. Hæ ergo tres petitiones sunt in Judæa. Hæ ergo tres petitiones sunt deprecationes de amovendis malis. deprecationes de amovendis malis.

Malum autem est aut culpæ, aut pœnæ Malum autem est aut culpæ, aut pœnæ ad bonum non promoventis, quia pœna ad bonum non promoventis, quia pœna promovens ad bonum, non est petenda promovens ad bonum, non est petenda amoveri. Si autem est malum culpæ, aut amoveri. Si autem est malum culpæ, aut est culpæ perpetratæ in præterito, aut est culpæ perpetratæ in præterito, aut quæ timetur perpetranda in futuro. Et si quæ timetur perpetranda in futuro. Et si est culpæ perpetratæ in præterito, tunc est culpæ perpetratæ in præterito, tunc contra illud malum ordinatur petitio contra illud malum ordinatur petitio quinta quæ dicit: Dimitte nobis, etc. Si quinta quæ dicit: Dimitte nobis, etc. Si autem contra malum quod timetur in fu- autem contra malum quod timetur in fu- turo, tunc contra illud ordinatur petitio, turo, tunc contra illud ordinatur petitio, sexta quæ dicit: Et ne nos, etc. Si autem sexta quæ dicit: Et ne nos, etc. Si autem est malum pœnæ non promoventis ad est malum pœnæ non promoventis ad meritum, tunc contra illud ordinatur pe- meritum, tunc contra illud ordinatur pe- titio septima quæ dicit: Sed libera nos a titio septima quæ dicit: Sed libera nos a malo. malo.

Hæ autem petitiones ordinantur : quia Hæ autem petitiones ordinantur : quia prius in intentione est bonum quam mali prius in intentione est bonum quam mali vitatio: et ideo quatuor priores sunt ante vitatio: et ideo quatuor priores sunt ante tres sequentes. In vitatione autem mali tres sequentes. In vitatione autem mali ordo est secundum majus malum. Culpa ordo est secundum majus malum. Culpa autem malum est majus quam pœnæ autem malum est majus quam pœnæ malum et ideo ultima est de pœna. In malum et ideo ultima est de pœna. In malo autem culpæ majus factum est malo autem culpæ majus factum est quam quod timetur faciendum : et ideo quam quod timetur faciendum : et ideo quinta est ante sextam petitionem. quinta est ante sextam petitionem.

Hæc igitur in grosso de Pater noster Hæc igitur in grosso de Pater noster dicta sint. dicta sint.

Hac ultima petitione facta a popu- Hac ultima petitione facta a popu- lo tamquam infirmo, qui malum pœnæ lo tamquam infirmo, qui malum pœnæ timet, submisse responde Amen perfector timet, submisse responde Amen perfector sanctitatis, hoc est, verum fiat in hoc sanctitatis, hoc est, verum fiat in hoc coram Deo qui solus conscius est secre- coram Deo qui solus conscius est secre- torum, ostendens compassionis affectum torum, ostendens compassionis affectum et optans eis dictam liberationem. Ac si et optans eis dictam liberationem. Ac si dicat cum Apostolo, ad Roman. x, 1 et 2 : dicat cum Apostolo, ad Roman. x, 1 et 2 :

11. 11.

156 156

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Fratres, voluntas quidem cordis mei, et Fratres, voluntas quidem cordis mei, et obsecratio ad Deum, fit pro illis in salu- obsecratio ad Deum, fit pro illis in salu- tem. Testimonium enim perhibeo illis tem. Testimonium enim perhibeo illis quod æmulationem Dei habent. Et ideo quod æmulationem Dei habent. Et ideo addit sacerdos in petitione quæ faciunt ad addit sacerdos in petitione quæ faciunt ad populi tranquillitatem, dicens : populi tranquillitatem, dicens :

Libera nos, quæsumus, Domine, ab Libera nos, quæsumus, Domine, ab omnibus malis, ad bonum et meritum omnibus malis, ad bonum et meritum infirmitatem nostram non promoventi- infirmitatem nostram non promoventi- bus, præteritis, in culpis quas petimus bus, præteritis, in culpis quas petimus nobis dimitti, præsentibus, in pœnis in- nobis dimitti, præsentibus, in pœnis in- surgentibus a mundo, et futuris, in ten- surgentibus a mundo, et futuris, in ten- tatione ad illicitum, de quibus oramus : tatione ad illicitum, de quibus oramus : Et ne nos inducas in tentationem. II Ma- Et ne nos inducas in tentationem. II Ma- chab. 1, 5 Exaudiat orationes vestras, chab. 1, 5 Exaudiat orationes vestras, et reconcilietur vobis, nec vos deserat in et reconcilietur vobis, nec vos deserat in tempore malo. Psal. cxxix, 8: Et ipse tempore malo. Psal. cxxix, 8: Et ipse redimet Israel ex omnibus iniquitatibus redimet Israel ex omnibus iniquitatibus ejus. ejus.

Et quia hoc sine suffragio sanctorum Et quia hoc sine suffragio sanctorum fieri non præsumitur, ideo addit: Et in- fieri non præsumitur, ideo addit: Et in- tercedente beata, cujus beatus venter di- tercedente beata, cujus beatus venter di- citur, quia Christum portavit, et gloriosa, citur, quia Christum portavit, et gloriosa, quæ regis gloriæ est solium in quo carne quæ regis gloriæ est solium in quo carne indutus sedit. Jerem. xiv, 21 : Solii glo- indutus sedit. Jerem. xiv, 21 : Solii glo- riæ tuæ recordare. Semperque ante par- riæ tuæ recordare. Semperque ante par- tum, in partu, et post partum Virgine, tum, in partu, et post partum Virgine, mente et corpore. Genes. xxiv, 16: Virgo mente et corpore. Genes. xxiv, 16: Virgo pulcherrima et incognita viro. pulcherrima et incognita viro.

Dei genitrice, et ideo communem filium Dei genitrice, et ideo communem filium habente cum Deo. Luc. 1, 39: Quod ex te habente cum Deo. Luc. 1, 39: Quod ex te nascetur sanctum, vocabitur Filius Dei. nascetur sanctum, vocabitur Filius Dei.

Maria, illuminante coelum et terram. Maria, illuminante coelum et terram. Apocal. xi, 1 Mulier amicta sole, et Apocal. xi, 1 Mulier amicta sole, et luna sub pedibus ejus, et in capite ejus luna sub pedibus ejus, et in capite ejus corona stellarum duodecim. Quia Maria corona stellarum duodecim. Quia Maria interpretatur illuminatrix. Maria, do- interpretatur illuminatrix. Maria, do- mina mundi quia figura Ecclesiæ est mina mundi quia figura Ecclesiæ est et mater castis visceribus per compas- et mater castis visceribus per compas- sionem filios Ecclesiæ concipiens, in sionem filios Ecclesiæ concipiens, in charitate formans, et per adoptionem charitate formans, et per adoptionem filios Ecclesiæ fratres Filii sui per- filios Ecclesiæ fratres Filii sui per- ficiens, sic omnium mater est et domina. ficiens, sic omnium mater est et domina. Sapient. VII, 12: Omnium bonorum ma- Sapient. VII, 12: Omnium bonorum ma- ter est. II Machab. vi, 20: Supra modum ter est. II Machab. vi, 20: Supra modum mater mirabilis, et bonorum memoria mater mirabilis, et bonorum memoria

1 Joan. 1, 42. 1 Joan. 1, 42.

digna. Maria, stella maris dubiorum digna. Maria, stella maris dubiorum omnium dux, et reorum unica spes pœ- omnium dux, et reorum unica spes pœ- nitentium, via et justorum exemplum. nitentium, via et justorum exemplum. Judith, xv, 10 et 11: Tu gloria Jerusa- Judith, xv, 10 et 11: Tu gloria Jerusa- lem, tu lætitia Israel, tu honorificentia lem, tu lætitia Israel, tu honorificentia populi nostri quia fecisti viriliter, et populi nostri quia fecisti viriliter, et confortatum est cor tuum, eo quod casti- confortatum est cor tuum, eo quod casti- tatem amaveris. Hæc ergo merito prima tatem amaveris. Hæc ergo merito prima ponitur in intercessione. ponitur in intercessione.

Et beatis Apostolis, in præputio et cir- Et beatis Apostolis, in præputio et cir- cumcisione, ex quibus collecta est Ec- cumcisione, ex quibus collecta est Ec- lesia principibus. Ad Galat. 11, 8: Qui lesia principibus. Ad Galat. 11, 8: Qui operatus est Petro in apostolatum cir- operatus est Petro in apostolatum cir- cumcisionis, operatus est et mihi inter cumcisionis, operatus est et mihi inter gentes. gentes.