tio pro tio pro defunctis. defunctis.

132 132

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

hoc est, non sicut de his de quibus nul- hoc est, non sicut de his de quibus nul- lam vis habere memoriam et nullam no- lam vis habere memoriam et nullam no- titiam, de quibus dicit Psalmista, Psal. titiam, de quibus dicit Psalmista, Psal. xv, 4 Nec memor ero nominum eorum xv, 4 Nec memor ero nominum eorum per labia mea. Et, Matth. vII, 23: Et per labia mea. Et, Matth. vII, 23: Et tunc confitebor illis: Quia numquam tunc confitebor illis: Quia numquam novi vos. Illi enim in Dei memoria non novi vos. Illi enim in Dei memoria non sunt, qui non sunt in libro vitæ, de qui- sunt, qui non sunt in libro vitæ, de qui- bus dicitur In civitate tua imaginem bus dicitur In civitate tua imaginem ipsorum ad nihilum rediges¹. Non sint ipsorum ad nihilum rediges¹. Non sint ergo tales, sed sint in notitia tua, sicut ergo tales, sed sint in notitia tua, sicut dixit, Exod. xxxIII, 12 Novi te ex no- dixit, Exod. xxxIII, 12 Novi te ex no- mine invenisti enim gratiam coram me. mine invenisti enim gratiam coram me. Qualis autem sit Dei memoria, in præ- Qualis autem sit Dei memoria, in præ- missis dictum est. missis dictum est.

: :

Famulorum famularumque tuarum, Famulorum famularumque tuarum, qui tibi in obedientia mandatorum fa- qui tibi in obedientia mandatorum fa- mulati sunt quia de ipsis qui numquam mulati sunt quia de ipsis qui numquam famulari voluerunt, nulla est apud Deum famulari voluerunt, nulla est apud Deum recordatio. II ad Timoth. 11, 19: Cogno- recordatio. II ad Timoth. 11, 19: Cogno- vit Dominus qui sunt ejus. Joan. x, 14 : vit Dominus qui sunt ejus. Joan. x, 14 : Cognosco meas, et cognoscunt me meæ. Cognosco meas, et cognoscunt me meæ.

Qui nos præcesserunt cum signo fidei. Qui nos præcesserunt cum signo fidei. Tangit mortuorum pietatem et professio- Tangit mortuorum pietatem et professio- nem. Præcesserunt autem nos decedendo nem. Præcesserunt autem nos decedendo cum signo. Cum signo autem fidei, hoc cum signo. Cum signo autem fidei, hoc est, sacramenta fidei venerabiliter et re- est, sacramenta fidei venerabiliter et re- verenter suscipiendo. De illis etiam spes verenter suscipiendo. De illis etiam spes est apud Ecclesiam, et pro illis interce- est apud Ecclesiam, et pro illis interce- dit. II Machab. x1, 42 et seq. Vir for- dit. II Machab. x1, 42 et seq. Vir for- tissimus Judas, facta collatione, duode- tissimus Judas, facta collatione, duode- cim millia drachmas argenti misit Jero- cim millia drachmas argenti misit Jero- solymam, offerri pro peccatis mortuo- solymam, offerri pro peccatis mortuo- rum sacrificium, bene et religiose de re- rum sacrificium, bene et religiose de re- surrectione cogitans: (nisi enim eos, qui surrectione cogitans: (nisi enim eos, qui ceciderant, resurrecturos speraret, super- ceciderant, resurrecturos speraret, super- fluum videretur et vanum orare pro fluum videretur et vanum orare pro mortuis). Hæc est enim resurrectio pri- mortuis). Hæc est enim resurrectio pri- ma, quod anima resurgat a peccatis in ma, quod anima resurgat a peccatis in quibus detinetur. Et secunda resurrectio quibus detinetur. Et secunda resurrectio est corporum de sepulcris. Et de hac ea- est corporum de sepulcris. Et de hac ea- dem fide suffragii mortuorum dicitur, dem fide suffragii mortuorum dicitur, Apocal. xx, 5 et 6': Hæc est resurrectio Apocal. xx, 5 et 6': Hæc est resurrectio prima. Beatus et sanctus, qui habet par- prima. Beatus et sanctus, qui habet par- tem in resurrectione prima: in his se- tem in resurrectione prima: in his se- cunda mors non habet potestatem: quia cunda mors non habet potestatem: quia illi æternaliter non damnabuntur. illi æternaliter non damnabuntur.

1 Psal. LXXII, 20. 1 Psal. LXXII, 20.

Et dormiunt in somno pacis. Mors Et dormiunt in somno pacis. Mors enim piorum somnus est: quia in dor- enim piorum somnus est: quia in dor- miente magis quam in vigilante agit vita miente magis quam in vigilante agit vita occulta, sed in eo tantum ligata est vita occulta, sed in eo tantum ligata est vita manifesta et ita est in his qui mortui manifesta et ita est in his qui mortui sunt cum signo fidei. In his agit plus vita sunt cum signo fidei. In his agit plus vita gratiæ quam in vivis sed vita manifesta gratiæ quam in vivis sed vita manifesta operans in corpore, ligata est in eis operans in corpore, ligata est in eis usque ad corporum resurrectionem. usque ad corporum resurrectionem. Unde, Joan. x1, 11: Lazarus amicus Unde, Joan. x1, 11: Lazarus amicus noster dormit. Luc. VIII, 52: Non est noster dormit. Luc. VIII, 52: Non est mortua puella, sed dormit. Psal. cxxvi, mortua puella, sed dormit. Psal. cxxvi, 2 et 3 Cum dederit dilectis suis som- 2 et 3 Cum dederit dilectis suis som- num, ecce hæreditas Domini, filii : mer- num, ecce hæreditas Domini, filii : mer- ces, fructus ventris. Hi ergo dormiunt in ces, fructus ventris. Hi ergo dormiunt in somno pacis quia si sunt in regno per- somno pacis quia si sunt in regno per- fectionis, pacem acceperunt dicentes : fectionis, pacem acceperunt dicentes : In pace in idipsum dormiam, et requie- In pace in idipsum dormiam, et requie- scam 2. Apocal. xiv, 13: Amodo jam di- scam 2. Apocal. xiv, 13: Amodo jam di- cit Spiritus ut requiescant a laboribus cit Spiritus ut requiescant a laboribus suis. Si autem sunt in purgatorio, tunc suis. Si autem sunt in purgatorio, tunc certa exspectatione in pace cordis ex- certa exspectatione in pace cordis ex- spectant suæ purgationis terminum, et li- spectant suæ purgationis terminum, et li- berationem a pœnis et locis pœnarum. berationem a pœnis et locis pœnarum. Et ex verbo isto videtur innui, quod Et ex verbo isto videtur innui, quod animæ in purgatorio non affliguntur animæ in purgatorio non affliguntur ministerio dæmonum quia cuin dæmo- ministerio dæmonum quia cuin dæmo- nibus somnum pacis non haberent: sed nibus somnum pacis non haberent: sed purgantur per seipsas sicut aurum pur- purgantur per seipsas sicut aurum pur- gatur et rutilat in igne. I ad Corinth. 111, gatur et rutilat in igne. I ad Corinth. 111, 13 Uniuscujusque opus quale sit, ignis 13 Uniuscujusque opus quale sit, ignis probabit. Et infra, y. 15: Si cujus opus probabit. Et infra, y. 15: Si cujus opus arserit, detrimentum patietur: ipse au- arserit, detrimentum patietur: ipse au- tem salvus erit, sic tamen quasi per tem salvus erit, sic tamen quasi per ignem. Unde etiam non opinor, quod ignem. Unde etiam non opinor, quod dæmones animas purgandas deferant ad dæmones animas purgandas deferant ad loca poenarum quia sanctæ sunt animæ, loca poenarum quia sanctæ sunt animæ, et dicit David in Psalmo LXXIII, 19: et dicit David in Psalmo LXXIII, 19: Ne tradas bestiis animas confitentes tibi, Ne tradas bestiis animas confitentes tibi, hoc est, non trades eas potestati dæmo- hoc est, non trades eas potestati dæmo- num affligendas, qui sunt bestiæ quasi num affligendas, qui sunt bestiæ quasi vastiæ dictæ et animas pauperum tuo- vastiæ dictæ et animas pauperum tuo- rum ne obliviscaris in finem, quia pur- rum ne obliviscaris in finem, quia pur- gatas educes de locis pœnarum : sed po- gatas educes de locis pœnarum : sed po- tius animæ pondere venialium quæ se- tius animæ pondere venialium quæ se- cum portant de corpore exeuntes, tendunt cum portant de corpore exeuntes, tendunt profundius et minus profunde ad loca profundius et minus profunde ad loca

2 Psal. IV, 9. 2 Psal. IV, 9.

: :

DE SACRIFICIO MISSÆ, III, 16. DE SACRIFICIO MISSÆ, III, 16.

poenarum pro diversitate venialium quæ poenarum pro diversitate venialium quæ secum deferunt, sicut diversi ponderis secum deferunt, sicut diversi ponderis gravia tendunt deorsum. Et ideo, Za- gravia tendunt deorsum. Et ideo, Za- char. v, 7, dicitur iniquitas sedere super char. v, 7, dicitur iniquitas sedere super talentum plumbi. Et in Psalmo XXXVII, talentum plumbi. Et in Psalmo XXXVII, 5, dicitur de peccatis: Et sicut onus 5, dicitur de peccatis: Et sicut onus grave gravatæ sunt super me. Istis ergo grave gravatæ sunt super me. Istis ergo valent suffragia. valent suffragia.

Net N. Et hic fit mentio specialis quo- Net N. Et hic fit mentio specialis quo- rumdam defunctorum, et præcipue pro rumdam defunctorum, et præcipue pro quibus oblationes factæ sunt ad altare: quibus oblationes factæ sunt ad altare: quia vota eorunt sunt in sacrificio, sicut quia vota eorunt sunt in sacrificio, sicut diximus in ante habitis. diximus in ante habitis.

Et post mentionem specialium, quos Et post mentionem specialium, quos sola cogitatione non verbo vocali recolit, sola cogitatione non verbo vocali recolit, stans ad aram perfector sanctitatis, pro- stans ad aram perfector sanctitatis, pro- sequitur in communi dicens: Ipsis, Do- sequitur in communi dicens: Ipsis, Do- mine, quos in speciali designavimus re- mine, quos in speciali designavimus re- cordatione, et omnibus in Christo, hoc cordatione, et omnibus in Christo, hoc est, in signis fidei Christi, quiescentibus, est, in signis fidei Christi, quiescentibus, a laboribus vitæ exterioris. Job, 111, 17: a laboribus vitæ exterioris. Job, 111, 17: Requieverunt fessi robore. Et ibidem, Requieverunt fessi robore. Et ibidem, y. 13 Nunc enim dormiens silerem, et y. 13 Nunc enim dormiens silerem, et somno meo requiescerem. somno meo requiescerem.

Locum refrigerii: quia jam non sunt Locum refrigerii: quia jam non sunt in locis refrigerii, in quo divina fovean- in locis refrigerii, in quo divina fovean- tur consolatione. Et alludit ei quod dici- tur consolatione. Et alludit ei quod dici- tur, Zachar. ix, 11: Tu in sanguine te- tur, Zachar. ix, 11: Tu in sanguine te- stamenti tui emisisti vinctos tuos de lacu stamenti tui emisisti vinctos tuos de lacu in quo non est aqua. Hoc est refrige- in quo non est aqua. Hoc est refrige- rium divinæ consolationis, et hoc di- rium divinæ consolationis, et hoc di- ctum est quoad ignis afflictionem. Non ctum est quoad ignis afflictionem. Non ergo sunt de illis quibus nullum subve- ergo sunt de illis quibus nullum subve- nit refrigerium. Luc. xvi, 24 Pater nit refrigerium. Luc. xvi, 24 Pater Abraham, miserere mei, et mitte Laza- Abraham, miserere mei, et mitte Laza- rum, ut intingat extremum digiti sui in rum, ut intingat extremum digiti sui in aquam, ut refrigeret linguam meam, aquam, ut refrigeret linguam meam, quia crucior in hac flamma. Et respon- quia crucior in hac flamma. Et respon- dit Abraham post aliqua, y. 26: Inter dit Abraham post aliqua, y. 26: Inter nos et vos chaos magnum firmatum est, nos et vos chaos magnum firmatum est, ut hi qui volunt hanc transire ad vos, ut hi qui volunt hanc transire ad vos, non possint, neque inde huc transmeare. non possint, neque inde huc transmeare. Chaos enim illud profundissimum immo- Chaos enim illud profundissimum immo- bilitas est divinæ sententiæ, quæ nullum bilitas est divinæ sententiæ, quæ nullum sanctorum in patria per compassionis sanctorum in patria per compassionis suffragium permittit transire ad subven- suffragium permittit transire ad subven- tionem in inferno damnatorum, nec ali- tionem in inferno damnatorum, nec ali- quem damnatorum per adoptionem re- quem damnatorum per adoptionem re-

133 133

frigerii permittit transire liberatum ad frigerii permittit transire liberatum ad locum beatorum. locum beatorum.

Hic est ergo locus refrigerii, hic locus Hic est ergo locus refrigerii, hic locus lucis, contra illud, quod in tenebris sunt lucis, contra illud, quod in tenebris sunt qui in purgatorio purgantur: quæ lux qui in purgatorio purgantur: quæ lux maxime est in aperta Dei visione, de qua maxime est in aperta Dei visione, de qua dicitur, I ad Timoth. vi, 16: Lucem in- dicitur, I ad Timoth. vi, 16: Lucem in- habitat inaccessibilem. De tenebris au- habitat inaccessibilem. De tenebris au- tem dicitur, Sapient. xvII, 20: Ipsi sibi tem dicitur, Sapient. xvII, 20: Ipsi sibi fuerunt graviores tenebris. Quia tamen fuerunt graviores tenebris. Quia tamen interiorem habent candentem fidei lu- interiorem habent candentem fidei lu- cem, merito illius lucis aliquando pur- cem, merito illius lucis aliquando pur- gati ad fruitionem æternæ lucis exibunt. gati ad fruitionem æternæ lucis exibunt. Mich. VII, Mich. VII, et 9: Consurgam cum sede- et 9: Consurgam cum sede- ro in tenebris, Dominus lux mea est. ro in tenebris, Dominus lux mea est. Iram Domini portabo, quoniam peccavi Iram Domini portabo, quoniam peccavi ei, donec causam meam judicet, et fa ei, donec causam meam judicet, et fa ciat judicium meum. Educet me in lu- ciat judicium meum. Educet me in lu- cem, videbo justitiam ejus. cem, videbo justitiam ejus.

Hic etiam dicitur locus pacis : quia Hic etiam dicitur locus pacis : quia animæ in locis poenarum pacem ab ex- animæ in locis poenarum pacem ab ex- trinsecus affligente non habent, sicut di- trinsecus affligente non habent, sicut di- citur, Baruch, 111, 3: Si in via Dei am- citur, Baruch, 111, 3: Si in via Dei am- bulasses, habitasses utique in pace sem- bulasses, habitasses utique in pace sem- piterna, hoc est, in loco beatorum, ubi, piterna, hoc est, in loco beatorum, ubi, sicut dicitur ibidem, y. 17, est lumen sicut dicitur ibidem, y. 17, est lumen oculorum, et pax, scilicet Christi, quam oculorum, et pax, scilicet Christi, quam inveniunt illi qui perfecte custodiunt inveniunt illi qui perfecte custodiunt mandata quia sicut dicit Psalmista, mandata quia sicut dicit Psalmista, Psal. XVII, 12: In custodiendis illis re. Psal. XVII, 12: In custodiendis illis re. tributio multa. Psal. cxvIII, 165: Pax tributio multa. Psal. cxvIII, 165: Pax multa diligentibus legem tuam. Hæc au- multa diligentibus legem tuam. Hæc au- tem pax quæ post turbationem purga- tem pax quæ post turbationem purga- tionis oratur animabus omnibus, est pax tionis oratur animabus omnibus, est pax Jerusalem coelestis, de qua dicit Augusti- Jerusalem coelestis, de qua dicit Augusti- nus in libro XIV de Civitate Dei : « Pax nus in libro XIV de Civitate Dei : « Pax coelestis civitatis est concordia fruendi coelestis civitatis est concordia fruendi Deo, et invicem in Deo. » Deo, et invicem in Deo. »

Ut indulgeas, hoc est, ex bonitate tua Ut indulgeas, hoc est, ex bonitate tua indulgentiam tribuas, deprecamur, om- indulgentiam tribuas, deprecamur, om- nes qui tibi -sacrificium offerimus, sive nes qui tibi -sacrificium offerimus, sive servitute, sive voto, dicentes cum Psal- servitute, sive voto, dicentes cum Psal- mista, Psal. CXLII, 2: Non intres in ju- mista, Psal. CXLII, 2: Non intres in ju- dicium cum servo tuo, Domine, quia non dicium cum servo tuo, Domine, quia non justificabitur in conspectu tuo omnis vi- justificabitur in conspectu tuo omnis vi- vens. Et, Daniel. ix, 18: Non enim in vens. Et, Daniel. ix, 18: Non enim in justificationibus nostris prosternimus justificationibus nostris prosternimus preces ante faciem tuam, sed in misera- preces ante faciem tuam, sed in misera- tionibus tuis multis. Et ideo oramus, ut tionibus tuis multis. Et ideo oramus, ut

3. 3.

Suffragia Suffragia Ecclesiæ Ecclesiæ quibus pro- quibus pro- sint ? sint ?

134 134

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

ex indulgentia dones locum refrigerii, Consumitur enim calore ferventissimæ ex indulgentia dones locum refrigerii, Consumitur enim calore ferventissimæ lucis et pacis defunctis. lucis et pacis defunctis.

Per eumdem Christum Dominum no- Per eumdem Christum Dominum no- strum, qui defunctos in fide sua liberavit strum, qui defunctos in fide sua liberavit a locis pœnarum. a locis pœnarum.

Est autem hic annotandum quibus et Est autem hic annotandum quibus et ad quid prosint suffragia Ecclesiæ, et ad quid prosint suffragia Ecclesiæ, et sint suffragia, et qualiter sunt fa- sint suffragia, et qualiter sunt fa-

quæ quæ cienda. cienda.

Et circa primum quidem quatuor or- Et circa primum quidem quatuor or- dines defunctorum distinguit Augustinus, dines defunctorum distinguit Augustinus, scilicet valde malos, et valde bonos, me- scilicet valde malos, et valde bonos, me- diocriter bonos, et mediocriter malos. diocriter bonos, et mediocriter malos.

Valde mali quidem sunt, qui in vita Valde mali quidem sunt, qui in vita desperata vitam finierunt, dicentes dicto desperata vitam finierunt, dicentes dicto oris, vel perfidia cordis, vel facto operis oris, vel perfidia cordis, vel facto operis illud Job, xxi, 14 Qui dixerunt Deo : illud Job, xxi, 14 Qui dixerunt Deo : Recede a nobis, et scientiarum viarum Recede a nobis, et scientiarum viarum tuarum nolumus. Quia si etiam dicto tuarum nolumus. Quia si etiam dicto oris vel fide cordis non dixerunt, tamen oris vel fide cordis non dixerunt, tamen omni facto clamaverunt illud Apostoli, ad omni facto clamaverunt illud Apostoli, ad Titum, 1, 16 Confitentur se nosse Deum, Titum, 1, 16 Confitentur se nosse Deum, factis autem negant. Judæi ergo et pa- factis autem negant. Judæi ergo et pa- gani et hæretici dicunt illud perfidia cor- gani et hæretici dicunt illud perfidia cor- dis, blasphemi dicunt illud dicto oris, dis, blasphemi dicunt illud dicto oris, falsi Christiani dicunt illud facto operis. falsi Christiani dicunt illud facto operis. Illis ergo non prosunt suffragia Eccle- Illis ergo non prosunt suffragia Eccle- siæ quia ut dicit Augustinus: « Dum siæ quia ut dicit Augustinus: « Dum viverent, non se dignos, sed potius indi- viverent, non se dignos, sed potius indi- gnos fecerunt ut eis talia salutis admini- gnos fecerunt ut eis talia salutis admini- cula prodesse possent. » cula prodesse possent. »

Valde boni autem sunt statum purita- Valde boni autem sunt statum purita- tis tenentes, et nullis mundi sordibus in- tis tenentes, et nullis mundi sordibus in- quinati, sicut sunt qui cum Apostolo quinati, sicut sunt qui cum Apostolo dicunt, ad Philip, 1, 21 Mihi vivere dicunt, ad Philip, 1, 21 Mihi vivere Christus est, et mori lucrum. Et post Christus est, et mori lucrum. Et post pauca, y. 23 Coarctor autem e duobus pauca, y. 23 Coarctor autem e duobus desiderium habens dissolvi, et esse cum desiderium habens dissolvi, et esse cum Christo, multo magis melius. Hoc au- Christo, multo magis melius. Hoc au- tem dicere debent devotione cordis, et tem dicere debent devotione cordis, et veritate oris et intentionis, et facto ope- veritate oris et intentionis, et facto ope- ris: quia si etiam illis aliquid adhæret ris: quia si etiam illis aliquid adhæret parvum ex terrena ista et contagiosa parvum ex terrena ista et contagiosa inhabitatione, dicit Augustinus, quod il- inhabitatione, dicit Augustinus, quod il- lud quod facit gutta in camino, hoc facit lud quod facit gutta in camino, hoc facit tale parvum veniale in tali viro justo. tale parvum veniale in tali viro justo.

1 Cf. I ad Corinth. III, 12. 1 Cf. I ad Corinth. III, 12.

charitatis. Hi ergo, ut dicit Augustinus, charitatis. Hi ergo, ut dicit Augustinus, tam boni sunt, quod talibus remediis tam boni sunt, quod talibus remediis non indigent. non indigent.

Mediocriter autem boni sunt, qui sine Mediocriter autem boni sunt, qui sine mortali aut sunt, sicut innocentes, aut mortali aut sunt, sicut innocentes, aut mortalia sua per compunctionem et con- mortalia sua per compunctionem et con- fessionem et satisfactionem venialia fe- fessionem et satisfactionem venialia fe- cerunt, et bonis operibus inhærendo, et cerunt, et bonis operibus inhærendo, et obedientia mandatorum et decretorum obedientia mandatorum et decretorum Ecclesiæ vixerunt, tamen perfectam con- Ecclesiæ vixerunt, tamen perfectam con- siliorum vitam non tenuerunt : et ideo siliorum vitam non tenuerunt : et ideo multa de terrena contagione eis venialia multa de terrena contagione eis venialia adhæserunt, quæ tamen levia sunt et adhæserunt, quæ tamen levia sunt et otiosa et neglecta, et non satis devota, otiosa et neglecta, et non satis devota, bona, perfecta et isti quidem in purga- bona, perfecta et isti quidem in purga- torio cremabilia habent, sed magnam et torio cremabilia habent, sed magnam et notabilem ad ignem non habent resi- notabilem ad ignem non habent resi- stentiam et ideo lignum, fœnum et sti- stentiam et ideo lignum, fœnum et sti- pula non vocantur 1. pula non vocantur 1.

Mediocriter autem mali sunt, qui man- Mediocriter autem mali sunt, qui man- datorum quidem habent custodiam et datorum quidem habent custodiam et mortalia sua per poenitentiam in venialia mortalia sua per poenitentiam in venialia commutaverunt, sed tamen more et sol- commutaverunt, sed tamen more et sol- licitudine curæ sæcularis pro domibus licitudine curæ sæcularis pro domibus et uxoribus et filiis multa non mortalia, et uxoribus et filiis multa non mortalia, sed a servitio et sollicitudine Dei et fer- sed a servitio et sollicitudine Dei et fer- vore charitatis et devotionis multum re- vore charitatis et devotionis multum re- trahentia et fortiter ad imum tendentia trahentia et fortiter ad imum tendentia et illaqueantia in concupiscentia carnis et illaqueantia in concupiscentia carnis et cupiditate rerum, citra Deum tamen et et cupiditate rerum, citra Deum tamen et divinum præceptum commiserunt et divinum præceptum commiserunt et committunt quolidie, qui notabilem ad committunt quolidie, qui notabilem ad ignem habent resistentiam antequam cre- ignem habent resistentiam antequam cre- mentur et ideo illi ligna, foenum, et mentur et ideo illi ligna, foenum, et stipulam superædificant supra fidei fun- stipulam superædificant supra fidei fun- damentum 2. Ligna in majoribus diutius damentum 2. Ligna in majoribus diutius ardentibus, foenum in mediocribus, et ardentibus, foenum in mediocribus, et stipulam in minimis, tamen ad ignem stipulam in minimis, tamen ad ignem ordinatis. Et illis duobus defunctorum ordinatis. Et illis duobus defunctorum generibus prosunt suffragia Ecclesiæ. Et generibus prosunt suffragia Ecclesiæ. Et sit patet primum, scilicet quibus prosunt sit patet primum, scilicet quibus prosunt suffragia. Unde Augustinus dicit : « Si suffragia. Unde Augustinus dicit : « Si scirem patrem meum esse in inferno, scirem patrem meum esse in inferno, non plus rogarem pro ipso quam pro non plus rogarem pro ipso quam pro diabolo. » Illi enim, ut diximus, sunt diabolo. » Illi enim, ut diximus, sunt ultra chaos divinæ misericordiæ, et ultra chaos divinæ misericordiæ, et

2 Ibid. 2 Ibid.

Diol? Diol?

DE SACRIFICIO MISSÆ, III, 16. DE SACRIFICIO MISSÆ, III, 16.

135 135

corum non erit recordatio ad bonum. gium Ecclesiæ fieri. Sed quæratur a corum non erit recordatio ad bonum. gium Ecclesiæ fieri. Sed quæratur a Præpositivo, quæ sit causa quod secun- Præpositivo, quæ sit causa quod secun- dum suffragium minus in quantitate pœ- dum suffragium minus in quantitate pœ- næ tollit quam primum, cum in omni næ tollit quam primum, cum in omni natura duo æqualiter agentia, æqualiter natura duo æqualiter agentia, æqualiter tollant et abjiciant de passivo? et non tollant et abjiciant de passivo? et non poterit causam rationabilem assignare. poterit causam rationabilem assignare. Aduc autem secundum plus debet tollere Aduc autem secundum plus debet tollere quam primum quia poena illa diminuta quam primum quia poena illa diminuta per primum, minus potest resistere se- per primum, minus potest resistere se- cundo quam primo. cundo quam primo.

Ad quid autem prosunt, iterum dicit Ad quid autem prosunt, iterum dicit Angustinus, dicens quod quibus prosunt Angustinus, dicens quod quibus prosunt vel ad hoc prosunt, ut velocior sit eorum vel ad hoc prosunt, ut velocior sit eorum liberatio, vel ut tolerabilior sit eorum liberatio, vel ut tolerabilior sit eorum damnatio. Mediocriter autem bonis et damnatio. Mediocriter autem bonis et mediocriter malis prosunt, ut velocior mediocriter malis prosunt, ut velocior sit eorum liberatio: et ideo tot possunt sit eorum liberatio: et ideo tot possunt fieri suffragia pro uno aliquo, quod sta- fieri suffragia pro uno aliquo, quod sta- tim in momento liberatur: et ideo in tim in momento liberatur: et ideo in hoc solo casu melior est conditio divitis hoc solo casu melior est conditio divitis quam pauperis quia habet unde suffra- quam pauperis quia habet unde suffra- gia fiant pro ipso. Unde, Proverb. x111, gia fiant pro ipso. Unde, Proverb. x111, 8, dicitur Redemptio animæ viri divi- 8, dicitur Redemptio animæ viri divi- tiæ suæ. Quod autem dicit Augustinus, tiæ suæ. Quod autem dicit Augustinus, quod ad hoc prosunt ut tolerabilior sit quod ad hoc prosunt ut tolerabilior sit eorum damnatio, diversimode intelligi- eorum damnatio, diversimode intelligi- tur a Doctoribus magnis. Præpositivus tur a Doctoribus magnis. Præpositivus enim dicit, quod propter hoc verbum enim dicit, quod propter hoc verbum suffragia prosunt valde malis in inferno suffragia prosunt valde malis in inferno damnatis, sed non ad liberationem: di- damnatis, sed non ad liberationem: di- cebat enim, primum quidem quod fit cebat enim, primum quidem quod fit pro tali aliquo, tantum tollit pœnam vel pro tali aliquo, tantum tollit pœnam vel partem poenæ a damnatis, sequens au- partem poenæ a damnatis, sequens au- tem suffragium non tollit tantam ut pri- tem suffragium non tollit tantam ut pri- mum in mensura quantitatis, sed tollit mum in mensura quantitatis, sed tollit tantam in proportione et quia pœna tantam in proportione et quia pœna eorum extensive accepta secundum mo- eorum extensive accepta secundum mo- dum continui divisibilis est in infinitum, dum continui divisibilis est in infinitum, ideo illa poena numquam finitur per suf- ideo illa poena numquam finitur per suf- fragium et tamen per omne suffragium to- fragium et tamen per omne suffragium to- lerabilior efficitur. Hujus autem exem- lerabilior efficitur. Hujus autem exem- plum dabat in continua linea, quæ si divi- plum dabat in continua linea, quæ si divi- datur per æqualia in quantitate mensuræ, datur per æqualia in quantitate mensuræ, sicut per duo æqua, vel tria, vel quinque, sicut per duo æqua, vel tria, vel quinque, et sic deinceps æqua in mensura, tunc et sic deinceps æqua in mensura, tunc procul dubio stabit divisio et finietur li- procul dubio stabit divisio et finietur li- nea: quia tales partes non infinitæ sunt nea: quia tales partes non infinitæ sunt in ipso. Si autem sic dividatur, ut primo in ipso. Si autem sic dividatur, ut primo dividatur per duo, vel per tria, et sic dividatur per duo, vel per tria, et sic deinceps, et residuum iterum dividatur deinceps, et residuum iterum dividatur per duo, vel per tria quæ sunt dimidia, per duo, vel per tria quæ sunt dimidia, vel tertia residui non æqualia primis nisi vel tertia residui non æqualia primis nisi proportione residui, numquam stabit di- proportione residui, numquam stabit di- visio, sed procedit in infinitum : quia de- visio, sed procedit in infinitum : quia de- finitio continui est in infinitum divisibile finitio continui est in infinitum divisibile esse. Tali ergo divisione dicebat a dam- esse. Tali ergo divisione dicebat a dam- natis poenarum divisionem per suffra- natis poenarum divisionem per suffra-

Et ideo dicimus hanc opinionem fictio- Et ideo dicimus hanc opinionem fictio- nem esse. Ideo dixerunt Cantor Parisien- nem esse. Ideo dixerunt Cantor Parisien- sis et Stephanus Cantuariensis, quod sis et Stephanus Cantuariensis, quod in veritate secundum tantum in mensura in veritate secundum tantum in mensura quantitatis pœnæ tollit, quantum pri- quantitatis pœnæ tollit, quantum pri- mum, et quod poena tolli potest totaliter mum, et quod poena tolli potest totaliter a damnato per suffragium Ecclesiæ mul- a damnato per suffragium Ecclesiæ mul- tiplicatum: sed pœna totaliter suspensa tiplicatum: sed pœna totaliter suspensa iterum in infinitum relabitur: quia non iterum in infinitum relabitur: quia non liberatur nisi per gratiam, cujus damna- liberatur nisi per gratiam, cujus damna- tus non est susceptibilis. Hoc autem con- tus non est susceptibilis. Hoc autem con- firmant isti per dictum Joannis Chryso- firmant isti per dictum Joannis Chryso- stomi, qui distinguit, quod duplex est mi- stomi, qui distinguit, quod duplex est mi- sericordia Dei, scilicet liberans et relaxans. sericordia Dei, scilicet liberans et relaxans. Liberans est, quæ ex toto indulgens libe- Liberans est, quæ ex toto indulgens libe- rat et hæc, ut dicit, non est super omnia rat et hæc, ut dicit, non est super omnia opera Dei quia non est super damnatos. opera Dei quia non est super damnatos. Est autem misericordia relaxans: quia Est autem misericordia relaxans: quia citra condignum puniens in omni judi- citra condignum puniens in omni judi- cio partem pœnæ relaxat, et numquam cio partem pœnæ relaxat, et numquam totam et hanc dicit esse super omnia totam et hanc dicit esse super omnia opera Dei, etiam super damnatos. Et sic opera Dei, etiam super damnatos. Et sic intelligi potest illud Psalmi CXLIV, 9: intelligi potest illud Psalmi CXLIV, 9: Et miserationes ejus super omnia opera Et miserationes ejus super omnia opera ejus. Et illud Psalmi xxiv, 10: Universæ ejus. Et illud Psalmi xxiv, 10: Universæ viæ Domini misericordia et veritas. Et viæ Domini misericordia et veritas. Et illud Jacobi, 11, 13: Superexaltat autem illud Jacobi, 11, 13: Superexaltat autem misericordia judicium. Quærimus autem misericordia judicium. Quærimus autem ab his quæ sit causa, quod jam liberatus ab his quæ sit causa, quod jam liberatus relabitur in pœnam: quia apud justum relabitur in pœnam: quia apud justum judicem si aliquis satisfecit pro reo, et judicem si aliquis satisfecit pro reo, et judex acceptavit satisfactionem, omnino judex acceptavit satisfactionem, omnino injustum est iterum reum in pœnam re- injustum est iterum reum in pœnam re- vocare et isti de hoc nullam convenien- vocare et isti de hoc nullam convenien- tem possunt assignare rationem. Adhuc tem possunt assignare rationem. Adhuc autem auctoritates Canonis sunt contra autem auctoritates Canonis sunt contra istam opinionem dicitur enim, Job, xv, istam opinionem dicitur enim, Job, xv, 30 et 31, de damnato: Non recedet de 30 et 31, de damnato: Non recedet de

136 136

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

tenebris ramos ejus arefaciet flamma, tenebris ramos ejus arefaciet flamma, et auferetur spiritu oris sui. Non credet et auferetur spiritu oris sui. Non credet frustra errore deceptus, quod aliquo pre- frustra errore deceptus, quod aliquo pre- tio redimendus sit. Proverb. vi, 34 et 35: tio redimendus sit. Proverb. vi, 34 et 35: Quia zelus et furor viri non parcet in die Quia zelus et furor viri non parcet in die vindictæ nec aquiescet cujusquam pre- vindictæ nec aquiescet cujusquam pre- cibus, nec suscipiet pro redemptione dona cibus, nec suscipiet pro redemptione dona plurima. plurima.

Ideo post istos venit magnus doctor Ideo post istos venit magnus doctor Gulielmus Altisiodorensis, et dixit, quod Gulielmus Altisiodorensis, et dixit, quod pro certo pœna ignis non diminuitur, nec pro certo pœna ignis non diminuitur, nec suspenditur a damnatis per Ecclesiæ suf- suspenditur a damnatis per Ecclesiæ suf- fragium, tamen prodest ut tolerabilior sit fragium, tamen prodest ut tolerabilior sit eorum damnatio: quia confortat patien- eorum damnatio: quia confortat patien- tem, ut confortato vigore levius ferat tem, ut confortato vigore levius ferat ignis incendium. Hujus autem dedit ignis incendium. Hujus autem dedit exemplum, sicut quando aliquis pondere exemplum, sicut quando aliquis pondere magno gravatus, lassitudine debilitatur: magno gravatus, lassitudine debilitatur: si quis in faciem ejus fundit aquam fri- si quis in faciem ejus fundit aquam fri- gidam, in nullo quidem pondus alleviat, gidam, in nullo quidem pondus alleviat, et tamen illum ad levius sustinendum et tamen illum ad levius sustinendum confortat et refrigerat: et in hoc sensu confortat et refrigerat: et in hoc sensu dixit divitem suffragium guttæ aquæ pe- dixit divitem suffragium guttæ aquæ pe- tere ut refrigeretur. Sed hoc valde mira- tere ut refrigeretur. Sed hoc valde mira- bile est, qualiter etiam fingi possit hoc bile est, qualiter etiam fingi possit hoc quod dicit iste cum Abraham dicat tan- quod dicit iste cum Abraham dicat tan- tum esse chaos 1, quod etiam minimum tum esse chaos 1, quod etiam minimum compassionis suffragium a sanctis ad compassionis suffragium a sanctis ad damnatos non poterit derivari. Adhuc damnatos non poterit derivari. Adhuc constat, quod nihil potest relevare pœnam constat, quod nihil potest relevare pœnam damnati nisi peccati diminutio vel di- damnati nisi peccati diminutio vel di- missio: quia nihil facit animam ab igne missio: quia nihil facit animam ab igne passibilem nisi peccatum: peccatum au- passibilem nisi peccatum: peccatum au- tem nec dimittitur nec diminuitur nisi tem nec dimittitur nec diminuitur nisi per gratiam. Gratia autem secundum per gratiam. Gratia autem secundum fidem Catholicam non sunt susceptibiles fidem Catholicam non sunt susceptibiles damnati: quia dicit Damascenus, quod damnati: quia dicit Damascenus, quod oportet scire, quia quod in Angelis est oportet scire, quia quod in Angelis est casus, hoc est in hominibus mors: et sic casus, hoc est in hominibus mors: et sic ut Angeli post casum non sunt repara- ut Angeli post casum non sunt repara- biles vel gratiæ susceptibiles, ita nec biles vel gratiæ susceptibiles, ita nec homines post mortem. homines post mortem.

Et ideo temporibus nostris in doctrina Et ideo temporibus nostris in doctrina florentes Theologi omnes istas opiniones florentes Theologi omnes istas opiniones abhorruerunt, et dixerunt, quod si pro- abhorruerunt, et dixerunt, quod si pro- sunt damnatis suffragia, quod in altera sunt damnatis suffragia, quod in altera parte poenæ prosunt eis, et non in tota. parte poenæ prosunt eis, et non in tota.

1 Cf. Luc. XVI, 26. 1 Cf. Luc. XVI, 26.

Sunt enim damnati ad ignem et conscien- Sunt enim damnati ad ignem et conscien- tiæ vermem, sicut dicitur, Isa. LXVI, 24: tiæ vermem, sicut dicitur, Isa. LXVI, 24: Ignis eorum non exstinguetur, et vermis Ignis eorum non exstinguetur, et vermis eorum non morietur. Et ideo ad mitiga- eorum non morietur. Et ideo ad mitiga- tionem ignis nihil prosunt, sed conscien- tionem ignis nihil prosunt, sed conscien- tiæ vermis remordet de tribus, scilicet de tiæ vermis remordet de tribus, scilicet de peccato commisso, et de bono a seipso peccato commisso, et de bono a seipso omisso, et de bono cujus ipse potuit esse omisso, et de bono cujus ipse potuit esse causa ut fieret ab altero non facto. Di- causa ut fieret ab altero non facto. Di- cunt igitur, quod non mitigatur de duo- cunt igitur, quod non mitigatur de duo- bus primis quia hæc duo sunt præterita bus primis quia hæc duo sunt præterita et necessaria, sed de tertio et crescit et et necessaria, sed de tertio et crescit et

mitigatur. Si enim per malum suum mitigatur. Si enim per malum suum causa est mali in alio, toties crescit ver- causa est mali in alio, toties crescit ver- mis, quoties crescit et dilatatur malum mis, quoties crescit et dilatatur malum illud in alios quos involvit: et in hoc illud in alios quos involvit: et in hoc sensu dicit Ambrosius, quod ignoratur sensu dicit Ambrosius, quod ignoratur poena Arii, quia nescitur quot errore ejus poena Arii, quia nescitur quot errore ejus sunt subvertendi. Si autem causa fuit ut sunt subvertendi. Si autem causa fuit ut bonum fieret per alium, toties decrescit bonum fieret per alium, toties decrescit vermis, quoties bonum illud multiplica- vermis, quoties bonum illud multiplica- tur, et quoad hoc solum prodest damna- tur, et quoad hoc solum prodest damna- tis Ecclesiæ suffragium: et hoc quia ra- tis Ecclesiæ suffragium: et hoc quia ra- tionem habet Catholicam, puto esse te- tionem habet Catholicam, puto esse te- nendum. Et ideo dicitur, Eccle. ix, 10: nendum. Et ideo dicitur, Eccle. ix, 10: Quodcumque facere potest manus tua, Quodcumque facere potest manus tua, instanter operare: quia nec opus, nec ra- instanter operare: quia nec opus, nec ra- tio, nec sapientia, nec scientia erunt apud tio, nec sapientia, nec scientia erunt apud inferos quo tu properas. inferos quo tu properas.

5. 5.

cta suffr cta suffr

sint? sint?

Quod autem quæritur, quæ sunt suf- Quod autem quæritur, quæ sunt suf- fragia quæ valent mortuis, dicit Grego- Quæ et. fragia quæ valent mortuis, dicit Grego- Quæ et. rius in Dialogo, quod eleemosynæ, vigi- quibus f rius in Dialogo, quod eleemosynæ, vigi- quibus f liæ, et orationes, et cætera bona Ecclesiæ gia pro liæ, et orationes, et cætera bona Ecclesiæ gia pro sunt suffragia: maxime tamen defuncti sunt suffragia: maxime tamen defuncti apparentes vivis requirunt sibi fieri apparentes vivis requirunt sibi fieri oblationem sacræ hostiæ in Missa: quia oblationem sacræ hostiæ in Missa: quia illa liberavit de inferno in limbo patres illa liberavit de inferno in limbo patres detentos, quando in crucis altari offere- detentos, quando in crucis altari offere- batur, sicut in ante habitis diximus. batur, sicut in ante habitis diximus.

Et quod quæritur, a quibus sunt facien- Et quod quæritur, a quibus sunt facien- da, quia scriptum est, Joan. 1x, 31: Pec- da, quia scriptum est, Joan. 1x, 31: Pec- catores Deus non audit. Dicendum quod catores Deus non audit. Dicendum quod omnibus tam justis quam peccatoribus omnibus tam justis quam peccatoribus fieri debent quia non recipiuntur a Deo fieri debent quia non recipiuntur a Deo in charitate viventium, sed in charitate in charitate viventium, sed in charitate defunctorum qui sunt causa, quod ista defunctorum qui sunt causa, quod ista

DE SACRIFICIO MISSÆ, III, 17. DE SACRIFICIO MISSÆ, III, 17.

fiunt a vivis. Si enim quæreretur justus fiunt a vivis. Si enim quæreretur justus qui faceret, cum nemo sciat utrum odio qui faceret, cum nemo sciat utrum odio vel amore dignus sit ¹, revocaretur in du- vel amore dignus sit ¹, revocaretur in du- bium totum quod facit Ecclesia de suf- bium totum quod facit Ecclesia de suf- fragiis defunctorum. fragiis defunctorum.

Sic igitur Ecclesia Catholica tali fide Sic igitur Ecclesia Catholica tali fide offert pro defunctis omnibus: quia de offert pro defunctis omnibus: quia de quolibet præsumit, quod sit in loco pur- quolibet præsumit, quod sit in loco pur- gandorum, cum sibi constare non possit gandorum, cum sibi constare non possit de impoenitentia finali alicujus, quia so- de impoenitentia finali alicujus, quia so- lus Deus novit corda decedentium. Scit lus Deus novit corda decedentium. Scit ergo Ecclesia illud dictum Domini, Eze- ergo Ecclesia illud dictum Domini, Eze-

137 137

chiel. xvIII, 21 et 22: Si impius egerit chiel. xvIII, 21 et 22: Si impius egerit pœnitentiam ab omnibus peccatis suis,... pœnitentiam ab omnibus peccatis suis,... omnium iniquitatum ejus, quas operatus omnium iniquitatum ejus, quas operatus est, non recordabor. Et pie credit Ecclesia, est, non recordabor. Et pie credit Ecclesia, quod multi etiam post positionem loquelæ quod multi etiam post positionem loquelæ de peccatis suis ingemiscuut in pœniten- de peccatis suis ingemiscuut in pœniten- tiam salutarem. Pro excommunicatis tiam salutarem. Pro excommunicatis tamen et publice damnatis non nisi silenter tamen et publice damnatis non nisi silenter in corde et non publice orare consuevit in corde et non publice orare consuevit Ecclesia. Ecclesia.

Hæc igitur breviter de memoria defun- Hæc igitur breviter de memoria defun- ctorum sint dicta. ctorum sint dicta.

CAPUT XVII. CAPUT XVII.

De supplicatione seu elevatione vivorum in hostia. De supplicatione seu elevatione vivorum in hostia.

I qua I qua

of- of-

Nobis quoque peccatoribus, etc. Nobis quoque peccatoribus, etc.

Tangitur hic vivorum elevatio in ho- Tangitur hic vivorum elevatio in ho- stia ad Deum. Dicuntur autem hic tria, stia ad Deum. Dicuntur autem hic tria, blu scilicet qui et quales Deo in hostia offe- blu scilicet qui et quales Deo in hostia offe- runtur, et ad quid. Secundum incipit ibi, runtur, et ad quid. Secundum incipit ibi, Cum tuis sanctis. Tertium, ibi, Intra Cum tuis sanctis. Tertium, ibi, Intra quorum nos consortium, etc. quorum nos consortium, etc.

In primo horum tria dicuntur, scilicet In primo horum tria dicuntur, scilicet qui, quales, et qualiter. qui, quales, et qualiter.

Dicit igitur Nobis quoque peccatori- Dicit igitur Nobis quoque peccatori- bus, qui pro aliis intercedimus, cum ta- bus, qui pro aliis intercedimus, cum ta- men nos magis hac gratia indigeamus. men nos magis hac gratia indigeamus. Ad Hebr. v, 3: Quemadmodum pro po- Ad Hebr. v, 3: Quemadmodum pro po- pulo, ita etiam et pro semetipso debet pulo, ita etiam et pro semetipso debet offerre pro peccatis. Dixit enim Jacob, offerre pro peccatis. Dixit enim Jacob, Genes. xxx, 30: Justum est ut aliquando Genes. xxx, 30: Justum est ut aliquando provideam etiam domui meæ. Dicit enim, provideam etiam domui meæ. Dicit enim, peccatoribus: quia dicitur, Proverb. xvii, peccatoribus: quia dicitur, Proverb. xvii, 17: Justus prior, scilicet a principio ora- 17: Justus prior, scilicet a principio ora- tionis, est accusator sui. Unde etiam sa- tionis, est accusator sui. Unde etiam sa- cerdos in hac oratione aliquantulum ele- cerdos in hac oratione aliquantulum ele- vat vocem, vat vocem, et tundit pectus: quia tunsio et tundit pectus: quia tunsio per hoc quod ictus est inferens afflictio- per hoc quod ictus est inferens afflictio-

1 Eccle. ix, 1. 1 Eccle. ix, 1.

nem, significat satisfactionis laborem. nem, significat satisfactionis laborem. Per hoc autem quod sonus est, cum so- Per hoc autem quod sonus est, cum so- no vocis significat confessionem. Per no vocis significat confessionem. Per hoc autem quod cum gemitu est, signi- hoc autem quod cum gemitu est, signi- ficat contritionis compunctionem. Quod ficat contritionis compunctionem. Quod autem quidam dicunt, quod hæc eleva- autem quidam dicunt, quod hæc eleva- tio vocis significat Christi cum clamore tio vocis significat Christi cum clamore in cruce mortem, reputo derisionem : in cruce mortem, reputo derisionem : quia submisse clamat sacerdos, et Chri- quia submisse clamat sacerdos, et Chri- stus clamavit alte, et propterea nulla fit stus clamavit alte, et propterea nulla fit mentio de Christi clamore. mentio de Christi clamore.

Famulis tuis. Ecce quales sint, quia Famulis tuis. Ecce quales sint, quia famuli per obedientiam: et de multitu- famuli per obedientiam: et de multitu- dine miserationum tuarum sperantibus, dine miserationum tuarum sperantibus, per spem quam habent ad veniam. Tales per spem quam habent ad veniam. Tales enim jam incorporati Christo cum ipso enim jam incorporati Christo cum ipso Patri in coelum ad sublime altare offe- Patri in coelum ad sublime altare offe- runtur, sicut diximus. Unde Christus runtur, sicut diximus. Unde Christus dixit, Joan. XII, 26: Et ubi sum ego, dixit, Joan. XII, 26: Et ubi sum ego, illic et minister meus erit. Minister autem illic et minister meus erit. Minister autem est verus famulus. De misericordia autem est verus famulus. De misericordia autem dicitur, Thren. 111, 22: Misericordiæ Do- dicitur, Thren. 111, 22: Misericordiæ Do- mini, quia non sumus consumpti : quia mini, quia non sumus consumpti : quia

2. 2.

138 138

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

non defecerunt miserationes ejus. Multi- non defecerunt miserationes ejus. Multi- tudo autem dicitur miserationum: quia tudo autem dicitur miserationum: quia et in multis est, et ad multa quibus indi- et in multis est, et ad multa quibus indi- gemus. Isa. LXIII, 15: Ubi est zelus tuus, gemus. Isa. LXIII, 15: Ubi est zelus tuus, et fortitudo tua, multitudo viscerum tuo- et fortitudo tua, multitudo viscerum tuo- rum et miserationum tuarum? Psal. rum et miserationum tuarum? Psal. XXXII, 5: Misericordia Domini plena est XXXII, 5: Misericordia Domini plena est

terra. terra.

Partem aliquam. Eccce qualiter par- Partem aliquam. Eccce qualiter par- tem aliquam meritis et tuæ largitati con- tem aliquam meritis et tuæ largitati con- dignam. Ad Coloss. I, 12: Gratias agen- dignam. Ad Coloss. I, 12: Gratias agen- tes Deo Patri, qui dignos nos fecil in tes Deo Patri, qui dignos nos fecil in partem sortis sanctorum, in lumine. Et partem sortis sanctorum, in lumine. Et sic in Psalmo xv, 5, dicitur: Pars hære- sic in Psalmo xv, 5, dicitur: Pars hære- ditatis meæ. Et sic dicitur, ibidem, y. 6, ditatis meæ. Et sic dicitur, ibidem, y. 6, quia funes partes sortium nostrarum in quia funes partes sortium nostrarum in beatitudine mensurantes ceciderunt nobis beatitudine mensurantes ceciderunt nobis in præclaris partibus hæreditatis æternæ. in præclaris partibus hæreditatis æternæ.

Et societatem quia ex societate san- Et societatem quia ex societate san- ctorum bona uniuscujusque efficiuntur ctorum bona uniuscujusque efficiuntur omnium in beatitudine communia. Psal. omnium in beatitudine communia. Psal. LXXXVI, 7 Sicut lætantium omnium ha- LXXXVI, 7 Sicut lætantium omnium ha- bitatio est in te. bitatio est in te.

Donare digneris: quia omnia Dei do- Donare digneris: quia omnia Dei do- na sunt, et de suo nemo aliquid in bonis na sunt, et de suo nemo aliquid in bonis influit. Unde versus: influit. Unde versus:

Quidquid habes meriti, præventrix gratia donat. Quidquid habes meriti, præventrix gratia donat. Nil Deus in nobis præter sua dona coronat. Nil Deus in nobis præter sua dona coronat.

I ad Corinth. iv, 7: Quid habes quod I ad Corinth. iv, 7: Quid habes quod non accepisti si autem accepisti, quid non accepisti si autem accepisti, quid gloriaris quasi non acceperis ? gloriaris quasi non acceperis ?

Cum tuis sanctis. Ecce cum quibus: Cum tuis sanctis. Ecce cum quibus: et tangit Ecclesia tantum eos de quorum et tangit Ecclesia tantum eos de quorum fide et beatitudine sufficienter est certi- fide et beatitudine sufficienter est certi- ficata, et alios non tangit nisi in commu- ficata, et alios non tangit nisi in commu- ni. Apostolis non a Domino electis, sed ni. Apostolis non a Domino electis, sed potius sorte vel alio signo Spiritus sancti potius sorte vel alio signo Spiritus sancti electis et martyribus, fidei testibus. electis et martyribus, fidei testibus.

Cum Joanne. Illum opinor esse Joan- Cum Joanne. Illum opinor esse Joan- nem Baptistam, qui martyr est, ut ha- nem Baptistam, qui martyr est, ut ha- betur, Matth. XIV, 10, et sic inter mar- betur, Matth. XIV, 10, et sic inter mar- tyres ponitur de quo Christus dixit, tyres ponitur de quo Christus dixit, Matth. xi, 11: Non surrexit inter na- Matth. xi, 11: Non surrexit inter na- tos mulierum major Joanne Baptista. tos mulierum major Joanne Baptista. Hic finis est legis et prophetiæ et initium Hic finis est legis et prophetiæ et initium Evangelii. Unde, Matth. x1, 13: Omnes Evangelii. Unde, Matth. x1, 13: Omnes prophetæ et lex usque ad Joannem pro- prophetæ et lex usque ad Joannem pro-

pteraverunt. Et supra, y. 12: A diebus pteraverunt. Et supra, y. 12: A diebus autem Joannis Baptistæ usque nunc, re- autem Joannis Baptistæ usque nunc, re- gnum cælorum vim patitur, et violenti gnum cælorum vim patitur, et violenti rapiunt illud. rapiunt illud.

Stephano, qui propter privilegium vir- Stephano, qui propter privilegium vir- ginitatis primus prælatus est ab Aposto- ginitatis primus prælatus est ab Aposto- lis viduis et virginibus, sicut legitur, lis viduis et virginibus, sicut legitur, Act. vi, 5. Qui sanctitatis habuit præco- Act. vi, 5. Qui sanctitatis habuit præco- nium. Unde, Act. v1, 8: Stephanus autem, nium. Unde, Act. v1, 8: Stephanus autem, plenus gratia et fortitudine, faciebat pro- plenus gratia et fortitudine, faciebat pro- digia et signa magna in populo. Et ibi- digia et signa magna in populo. Et ibi- dem, vII, 55: Cum esset Stephanus plenus dem, vII, 55: Cum esset Stephanus plenus Spiritu sancto, intendens in cœlum, vidit Spiritu sancto, intendens in cœlum, vidit gloriam Dei. Qui propter sanctitatem et gloriam Dei. Qui propter sanctitatem et sapientiam confutator fuit erroris et veri- sapientiam confutator fuit erroris et veri- tatis defensor invictus. Act. vi, 10: Non tatis defensor invictus. Act. vi, 10: Non

poterant resistere sapientiæ et Spiritui qui poterant resistere sapientiæ et Spiritui qui loquebatur. Qui per mortem lapidum loquebatur. Qui per mortem lapidum testis fidei, et se suscipientem in cœlo testis fidei, et se suscipientem in cœlo paratum vidit Jesum. Act. vII, 56: Ecce paratum vidit Jesum. Act. vII, 56: Ecce video coelos apertos, et Filium hominis video coelos apertos, et Filium hominis stantem a dextris Dei. Qui propter ni- stantem a dextris Dei. Qui propter ni- miam charitatem pro se lapidantibus ora- miam charitatem pro se lapidantibus ora- vit Dominum, et se lapidantem converti vit Dominum, et se lapidantem converti impetravit Paulum. Act. vII, 59 et 60: impetravit Paulum. Act. vII, 59 et 60: Et lapidabant Stephanum invocantem et Et lapidabant Stephanum invocantem et dicentem: Domine Jesu, suscipe spiritum dicentem: Domine Jesu, suscipe spiritum meum. Positis autem genibus, clamavit meum. Positis autem genibus, clamavit voce magna, dicens: Domine, ne statuas voce magna, dicens: Domine, ne statuas illis hoc peccatum, etc. illis hoc peccatum, etc.

Mathia, qui sicut dicitur, Act. 1, 23 Mathia, qui sicut dicitur, Act. 1, 23 et seq., sorte electus est in Apostolum, et seq., sorte electus est in Apostolum, ut acciperet locum ministerii et apostola. ut acciperet locum ministerii et apostola. tus, de quo prævaricatus est Judas, ut tus, de quo prævaricatus est Judas, ut esset testis resurrectionis Christi. Sors esset testis resurrectionis Christi. Sors autem illa, ut dicit beatus Dionysius, autem illa, ut dicit beatus Dionysius, non fuit nisi impetratio signi quo Spiri- non fuit nisi impetratio signi quo Spiri- tus sanctus illum assumendum esse osten- tus sanctus illum assumendum esse osten- dit et non alium. Act. 1, 26: Cecidit sors dit et non alium. Act. 1, 26: Cecidit sors super Mathiam: et annumeratus est cum super Mathiam: et annumeratus est cum undecim Apostolis. undecim Apostolis.

Barnaba, qui etiam signo quod dedit Barnaba, qui etiam signo quod dedit Spiritus sanctus, segregatus est in apo- Spiritus sanctus, segregatus est in apo- stolatus officium cum Paulo. Act. xu, 2: stolatus officium cum Paulo. Act. xu, 2: Dixit Spiritus sanctus Segregate mihi Dixit Spiritus sanctus Segregate mihi Saulum et Barnabam, in opus ad quod Saulum et Barnabam, in opus ad quod assumpsi eos. Hic primus cum Paulo assumpsi eos. Hic primus cum Paulo fuit Apostolus gentium et ideo a gentium fuit Apostolus gentium et ideo a gentium reliquiis specialiter honorandus. Actu. reliquiis specialiter honorandus. Actu.

: :

DE SACRIFICIO MISSÆ, III, 17. DE SACRIFICIO MISSÆ, III, 17.

x, 46 et 47 Tunc constanter Paulus x, 46 et 47 Tunc constanter Paulus et Barnabas dixerunt, scilicet ad Ju- et Barnabas dixerunt, scilicet ad Ju- duos Vobis oportebat primum loqui duos Vobis oportebat primum loqui verbum Dei sed quoniam repellitis verbum Dei sed quoniam repellitis illud, et indignos vos judicatis æternæ illud, et indignos vos judicatis æternæ vitæ, ecce convertimur ad gentes: sic vitæ, ecce convertimur ad gentes: sic enim præcepit nobis Dominus: Posui te enim præcepit nobis Dominus: Posui te in lucem gentium, ut sis in salutem in lucem gentium, ut sis in salutem usque ad extremum terræ 1. usque ad extremum terræ 1.

Ignatio, qui gloriosissimus fuit martyr Ignatio, qui gloriosissimus fuit martyr contemporaneus Apostolorum, pedisse- contemporaneus Apostolorum, pedisse- quus Virginis beatæ, qui condemnatus quus Virginis beatæ, qui condemnatus ad bestias, et Romam delatus, rogavit ut ad bestias, et Romam delatus, rogavit ut sancti in passione ejus non deficerent. sancti in passione ejus non deficerent. Qui protestatus est in theatro, quod non Qui protestatus est in theatro, quod non ut malefactor puniretur, sed sicut Christi ut malefactor puniretur, sed sicut Christi discipulus. Qui bestias quæ sibi Dei vir- discipulus. Qui bestias quæ sibi Dei vir- tute mansuetabantur, contra se, ut devo- tute mansuetabantur, contra se, ut devo- raretur, provocavit. Qui publice hæc raretur, provocavit. Qui publice hæc verba dixit: « Ignis, crux, bestiæ, os- verba dixit: « Ignis, crux, bestiæ, os- sium confractio, membrorum divisio, sium confractio, membrorum divisio, tormenta diaboli in me veniant, ut Jesu tormenta diaboli in me veniant, ut Jesu fruar. » Et hæc omnia ipse Ignatius in fruar. » Et hæc omnia ipse Ignatius in epistola quam Romanis direxit, scribit. epistola quam Romanis direxit, scribit. Qui cum esset in dentibus leonis, alta Qui cum esset in dentibus leonis, alta voce dixit « Frumentum Christi sum, voce dixit « Frumentum Christi sum, dentibus bestiarum molor, ut panis mun- dentibus bestiarum molor, ut panis mun- dus inveniar. » Qui, ut scribit Diony- dus inveniar. » Qui, ut scribit Diony- sius de eo, in ore aliud non habuit, nisi sius de eo, in ore aliud non habuit, nisi hæc verba : « Amor meus crucifixus hæc verba : « Amor meus crucifixus est. » Qui multas laudes in diversis est. » Qui multas laudes in diversis epistolis de matre Dei, cujus capel- epistolis de matre Dei, cujus capel- lanus fuit, scripsit. Cujus ignitum cor lanus fuit, scripsit. Cujus ignitum cor cum partibus multis divisum esset, no- cum partibus multis divisum esset, no- men Christi in singulis partibus, aureis men Christi in singulis partibus, aureis litteris scriptum inventum est, ut ha- litteris scriptum inventum est, ut ha- betur in Chronica Martiniana sub Tra- betur in Chronica Martiniana sub Tra- jano imperatore, anno Domini 96. Romæ jano imperatore, anno Domini 96. Romæ autem passus, Antiochiæ requiescit in autem passus, Antiochiæ requiescit in basilica nomini suo consecrata in subur- basilica nomini suo consecrata in subur- bio civitatis. bio civitatis.

: :

Alexandro, qui Papa fuit urbis et Alexandro, qui Papa fuit urbis et orbis, et cum Eventio et Theodolo passus orbis, et cum Eventio et Theodolo passus Romæ quiescit ad sanctam Sabinam in Romæ quiescit ad sanctam Sabinam in altari majori. altari majori.

Marcellino, Petro, qui comites fue- Marcellino, Petro, qui comites fue- runt individuæ passionis et fidei, quos runt individuæ passionis et fidei, quos

1 Isa. XLIX, 1 Isa. XLIX,

5. 5.

139 139

eadem fides et passio fratres effecit. eadem fides et passio fratres effecit.

Felicitate, cujus fides mirabilis fuit, ut Felicitate, cujus fides mirabilis fuit, ut septem filios sicut mater Machabæorum septem filios sicut mater Machabæorum offerret passioni pro Christo. offerret passioni pro Christo.

Perpetua, quæ privilegio castitatis et Perpetua, quæ privilegio castitatis et fidei meruit martyrio coronari. fidei meruit martyrio coronari.

Agatha, quam mammillis abcissis ipse Agatha, quam mammillis abcissis ipse in carcere consolatus est Apostolorum in carcere consolatus est Apostolorum princeps Petrus, et exhibuit beneficium princeps Petrus, et exhibuit beneficium plenæ curationis. plenæ curationis.

Lucia, quæ patrimonio distracto et Lucia, quæ patrimonio distracto et contempto thoro pro fide et religione contempto thoro pro fide et religione Christiana pugnavit, et per martyrium Christiana pugnavit, et per martyrium triumphavit. triumphavit.

Agne, sive Agnete, cujus tanta est Agne, sive Agnete, cujus tanta est auctoritas, quod ipse doctor veritatis auctoritas, quod ipse doctor veritatis Ambrosius scribit passionem ejus, et in Ambrosius scribit passionem ejus, et in die passionis ejus missa et sermone so- die passionis ejus missa et sermone so- lemnizasse legitur eam Augustinus. lemnizasse legitur eam Augustinus.

Cæcilia, quæ Evangelium Christi Cæcilia, quæ Evangelium Christi semper gerebat in pectore, et non diebus semper gerebat in pectore, et non diebus neque noctibus a colloquiis divinis et neque noctibus a colloquiis divinis et oratione vacabat. Quæ cilicio membra oratione vacabat. Quæ cilicio membra virginea domabat. Quæ Tiburtium et Va- virginea domabat. Quæ Tiburtium et Va- lerianum sponsum suum ad coronam lerianum sponsum suum ad coronam martyrii vocabat. Quæ tandem flammis martyrii vocabat. Quæ tandem flammis balnearibus superatis, martyrium de- balnearibus superatis, martyrium de- truncato capite promeruit, et pacem truncato capite promeruit, et pacem sanctis sui martyrii merito concessam sanctis sui martyrii merito concessam esse prædixit. esse prædixit.

Anastasia, cujus eleemosynæ ipsi mar- Anastasia, cujus eleemosynæ ipsi mar- tyrii palmam promeruerunt. tyrii palmam promeruerunt.

Et omnibus generaliter sanctis tuis, Et omnibus generaliter sanctis tuis, quorum fides et merita Deo sunt nota. quorum fides et merita Deo sunt nota. De quibus dicitur, Job, xxv, 3 : Num- De quibus dicitur, Job, xxv, 3 : Num- quid est numerus militum ejus ? et quid est numerus militum ejus ? et super quem non surget lumen illius? super quem non surget lumen illius?

Intra quorum. Tangit qualiter in su- Intra quorum. Tangit qualiter in su- blime altare petit recipi quos offert, quia blime altare petit recipi quos offert, quia ad consortium sanctorum quorum indu- ad consortium sanctorum quorum indu- bitata est ad gloriam receptio, dicens : bitata est ad gloriam receptio, dicens : Intra quorum sanctorum, nos qui in Intra quorum sanctorum, nos qui in hostia offerimur, consortium, ut eamdem hostia offerimur, consortium, ut eamdem sortem beatitudinis obtineamus. Ad sortem beatitudinis obtineamus. Ad Ephes. m, 18: Ut possitis comprehen- Ephes. m, 18: Ut possitis comprehen- dere cum omnibus sanctis, quæ sit lati- dere cum omnibus sanctis, quæ sit lati-

3. 3.

140 140

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

tudo, et longitudo, et sublimitas, et pro- tudo, et longitudo, et sublimitas, et pro- fundum. In his dimensionibus consistit fundum. In his dimensionibus consistit sors hæreditatis nostræ. sors hæreditatis nostræ.

Non æstimator meriti. Quia sicut di- Non æstimator meriti. Quia sicut di- citur, Isa. LXIV, 6: Et facti sumus ut citur, Isa. LXIV, 6: Et facti sumus ut immundus omnes nos, et quasi pannus immundus omnes nos, et quasi pannus menstruatæ universæ justitiæ nostræ. menstruatæ universæ justitiæ nostræ. Ideo non possumus aliquid præsumere Ideo non possumus aliquid præsumere de æstimatione meritorum. de æstimatione meritorum.

Sed veniæ, quæsumus, Domine, largi- Sed veniæ, quæsumus, Domine, largi- tor, quia totum est ex indulgentia et libe- tor, quia totum est ex indulgentia et libe- ralitate tua, admitte, ut eorum consor- ralitate tua, admitte, ut eorum consor-

tio annumeremur. Et hoc est quod dicit tio annumeremur. Et hoc est quod dicit David Benigne fac, Domine, in bona David Benigne fac, Domine, in bona voluntate tua Sion, ut ædificentur muri voluntate tua Sion, ut ædificentur muri Jerusalem. Ac si dicat: Nisi benigne Jerusalem. Ac si dicat: Nisi benigne facias de tua bona voluntate, ut de vivis facias de tua bona voluntate, ut de vivis lapidibus reædificentur muri Jerusalem. lapidibus reædificentur muri Jerusalem.

Per Christum Dominum nostrum. Hoc Per Christum Dominum nostrum. Hoc sæpius expositum est. sæpius expositum est.

Hoc est ergo quod dicit, quod vivi of- Hoc est ergo quod dicit, quod vivi of- ferendi sunt in oblatione et sic de mor- ferendi sunt in oblatione et sic de mor- tuis et vivis in oblatione offerendis est tuis et vivis in oblatione offerendis est habitum, ut diximus. habitum, ut diximus.

CAPUT XVIII. CAPUT XVIII.

De operibus sanctæ Trinitatis in confectione corporis Domini. De operibus sanctæ Trinitatis in confectione corporis Domini.

1. 1.

Per quem hæc omnia, Domine. Hæc Per quem hæc omnia, Domine. Hæc est conclusio totius Canonis et conclu- est conclusio totius Canonis et conclu- duntur hic ea quæ circa confectionem duntur hic ea quæ circa confectionem corporis Domini sunt opera Trinitatis. corporis Domini sunt opera Trinitatis.

Dividuntur in duas partes, ita quod in Dividuntur in duas partes, ita quod in prima sunt ea quæ sunt ex parte sacra- prima sunt ea quæ sunt ex parte sacra- menti, in secunda autem continentur ea menti, in secunda autem continentur ea quæ sunt ex parte operantium in sacra- quæ sunt ex parte operantium in sacra- mento personarum, ibi, Per ipsum. mento personarum, ibi, Per ipsum.

Ex parte autem eorum quæ sunt in sa- Ex parte autem eorum quæ sunt in sa- cramento, quatuor dicuntur quæ per or- cramento, quatuor dicuntur quæ per or- dinem manifestata sunt in littera. dinem manifestata sunt in littera.

Dicit igitur, Per quem, sicut media- Dicit igitur, Per quem, sicut media- torem qui se rem fecit tanti sacramenti, torem qui se rem fecit tanti sacramenti, hæc omnia, tam de frugibus oblata, hæc omnia, tam de frugibus oblata, quam de eis qui in sacramenți offeruntur quam de eis qui in sacramenți offeruntur oblatione, semper, ut omni tempore oblatione, semper, ut omni tempore offerri possint, bona, quia quæcumque offerri possint, bona, quia quæcumque sunt a bono, bona sunt. Genes. 1, 31: sunt a bono, bona sunt. Genes. 1, 31: Vidit Deus omnia quæ fecerat, et erant Vidit Deus omnia quæ fecerat, et erant valde bona. valde bona.

et ideo culpa carent. Dicit enim Augu- et ideo culpa carent. Dicit enim Augu- stinus «Quia bonus est, sumus : et in stinus «Quia bonus est, sumus : et in quantum sumus, boni sumus. » Sicut quantum sumus, boni sumus. » Sicut enim dicit Dionysius, boni est optima enim dicit Dionysius, boni est optima adducere. Et quia ista bonitas creaturæ adducere. Et quia ista bonitas creaturæ indita est omni creaturæ, ideo nulla crux indita est omni creaturæ, ideo nulla crux fit super hoc verbum. fit super hoc verbum.

Hæc autem quæ ad fructum omnium Hæc autem quæ ad fructum omnium te optimo Deo creata sunt in sacramento, te optimo Deo creata sunt in sacramento, sanctificas, dum idonea facis ad sancti- sanctificas, dum idonea facis ad sancti- tatem sacramenti. I ad Timoth. iv, 5: tatem sacramenti. I ad Timoth. iv, 5: Sanctificatur autem per verbum Dei et Sanctificatur autem per verbum Dei et

orationem. orationem.

Vivificas quia transsubstantias in Vivificas quia transsubstantias in corpus vivum et gloriosum et divinum. corpus vivum et gloriosum et divinum. Ezechiel. XLVII, 9: Et omnis anima Ezechiel. XLVII, 9: Et omnis anima vivens, quæ serpit, quocumque venerit vivens, quæ serpit, quocumque venerit torrens, vivet. Sic enim dicit Filius Dei, torrens, vivet. Sic enim dicit Filius Dei, qui habet vitam in semetipso, Joan xiv, qui habet vitam in semetipso, Joan xiv, 19 Ego vivo, et vos vivetis. Et, Joan. x, 19 Ego vivo, et vos vivetis. Et, Joan. x, 28 Ego vitam æternam do eis, et non 28 Ego vitam æternam do eis, et non

Creas per naturam quam instituisti: peribunt. Creas per naturam quam instituisti: peribunt.

1 Psal. L, 20. 1 Psal. L, 20.

DE SACRIFICIO MISSÆ, III, 18. DE SACRIFICIO MISSÆ, III, 18.

Ergo quoad speciem sacramenti san- Ergo quoad speciem sacramenti san- ctificat quoad rem autem contentam ctificat quoad rem autem contentam quæ est sacramenti res, vivificat, quæ quæ est sacramenti res, vivificat, quæ est corpus Christi verum et vivum quod est corpus Christi verum et vivum quod de Virgine traxit: quoad rem autem de Virgine traxit: quoad rem autem sacramenti benedicis: quia hæc est res sacramenti benedicis: quia hæc est res contenta et significata omnibus præstans contenta et significata omnibus præstans gratiam. Psal. cxxvII, 8: Benedictio gratiam. Psal. cxxvII, 8: Benedictio Domini super vos. Benediximus vobis in Domini super vos. Benediximus vobis in nomine Domini. nomine Domini.

Quoad liberalitatem autem dantis hoc Quoad liberalitatem autem dantis hoc sacrificium, dicit: Ac præstas nobis. Ipse sacrificium, dicit: Ac præstas nobis. Ipse enim paratus est dare omnibus omnia enim paratus est dare omnibus omnia superabundantius quam petimus aut superabundantius quam petimus aut intelligimus quia ipse ex liberalitate intelligimus quia ipse ex liberalitate sua largitor est omnium bonorum. sua largitor est omnium bonorum.

Hæc igitur sunt ex parte sacramenti. Hæc igitur sunt ex parte sacramenti. In omnibus autem his præter quam in In omnibus autem his præter quam in primo, quod facit Deus pro se sine nobis, primo, quod facit Deus pro se sine nobis, et præter ultimum, quod iterum facit et præter ultimum, quod iterum facit Deus propria bonitate, fit crux, ut virtus Deus propria bonitate, fit crux, ut virtus crucis intelligatur facere. Et quod hæc crucis intelligatur facere. Et quod hæc virtus a primo perfectore sanctitatis in- virtus a primo perfectore sanctitatis in- telligitur procedere in sacramentalibus. telligitur procedere in sacramentalibus. Psal. CXLIV, 16: Aperis tu manum tuam, Psal. CXLIV, 16: Aperis tu manum tuam, et imples omne animal benedictione. Li- et imples omne animal benedictione. Li- bera enim manu largitur suas benedi- bera enim manu largitur suas benedi- ctiones. ctiones.

Per ipsum. Hic tangit Trinitatis in Per ipsum. Hic tangit Trinitatis in sacramento indivisas, et tamen appro- sacramento indivisas, et tamen appro- priatas operationes. Primo autem tangit priatas operationes. Primo autem tangit operationem quæ est Filii quando dicit, operationem quæ est Filii quando dicit, per ipsum, quod notat causam mediam. per ipsum, quod notat causam mediam. Mediator enim unus est Dominus Jesus Mediator enim unus est Dominus Jesus Christus. I ad Timoth. 11, 5: Unus Deus, Christus. I ad Timoth. 11, 5: Unus Deus, unus et mediator Dei et hominum, homo unus et mediator Dei et hominum, homo Christus Jesus, per quem hæc omnia Christus Jesus, per quem hæc omnia sicut per seipsum mediantem hæc per- sicut per seipsum mediantem hæc per- fecta sunt. fecta sunt.

Cum ipso. Hoc attribuitur Patri qui Cum ipso. Hoc attribuitur Patri qui cum Filio semper operatur redemptionis cum Filio semper operatur redemptionis opera, ut inter Patrem et Filium con- opera, ut inter Patrem et Filium con- sensus notetur, sicut ipse dicit, Joan. v, sensus notetur, sicut ipse dicit, Joan. v, 19 Quæcumque ille, scilicet Pater, fece- 19 Quæcumque ille, scilicet Pater, fece- rit, hæc et Filius similiter facit. Unde rit, hæc et Filius similiter facit. Unde dicit etiam, Joan. xiv, 10: Pater autem dicit etiam, Joan. xiv, 10: Pater autem in me manens, ipse facit opera. in me manens, ipse facit opera.

In ipso dicit propter Spiritum san- In ipso dicit propter Spiritum san-

141 141

ctum quia in illius bonitate omnia perfi- ctum quia in illius bonitate omnia perfi- ciuntur opera. Et dicitur in ipso, propter ciuntur opera. Et dicitur in ipso, propter continentiam. Unde, ad Roman. x1, 35 : continentiam. Unde, ad Roman. x1, 35 : Quoniam ex ipso, et per ipsum, et in Quoniam ex ipso, et per ipsum, et in ipso sunt omnia: ipsi gloria in sæcula. ipso sunt omnia: ipsi gloria in sæcula.

Amen. Amen.

Est tibi Deo Patri, in qua prolatione Est tibi Deo Patri, in qua prolatione fit crux ante calicem, ut significetur quo- fit crux ante calicem, ut significetur quo- niam in Patre est auctoritas totius divi- niam in Patre est auctoritas totius divi- nitatis. Omnipotenti autem dicit, quia nitatis. Omnipotenti autem dicit, quia omnia hæc ut in corpore mystico perfi- omnia hæc ut in corpore mystico perfi- ciantur, omnipotentiæ est Dei Patris. ciantur, omnipotentiæ est Dei Patris. Patri enim attribuitur omnipotentia : Patri enim attribuitur omnipotentia : quia potentia perfecta non vult ab alio quia potentia perfecta non vult ab alio esse, sed a seipso. esse, sed a seipso.

In unitate Spiritus sancti : et fit crux In unitate Spiritus sancti : et fit crux per totum calicem, ut continentia Spi- per totum calicem, ut continentia Spi- ritus sancti significetur. II ad Corinth. ritus sancti significetur. II ad Corinth. XIII, 13 Communicatio sancti Spiritus XIII, 13 Communicatio sancti Spiritus

sit cum omnibus vobis. sit cum omnibus vobis.

Omnis honor, qui virtuti, ut sæpe Omnis honor, qui virtuti, ut sæpe diximus, debetur. Et gloria, quæ debe- diximus, debetur. Et gloria, quæ debe- tur toti præconio Trinitatis: quia sicut tur toti præconio Trinitatis: quia sicut dicit Augustinus, gloria est clara cum dicit Augustinus, gloria est clara cum laude notitia, quæ sola clara est in noti- laude notitia, quæ sola clara est in noti- tia sanctæ Trinitatis. I ad Timoth. 1, 17: tia sanctæ Trinitatis. I ad Timoth. 1, 17: Soli Deo honor et gloria in sæcula sæcu- Soli Deo honor et gloria in sæcula sæcu- lorum. Amen. Hic autem Deus, ut dicit lorum. Amen. Hic autem Deus, ut dicit Augustinus, est Deus Trinitas. Augustinus, est Deus Trinitas.

Per omnia sæcula sæculorum. Hoc Per omnia sæcula sæculorum. Hoc sæpius expositum est. Psal. LXXXIII, sæpius expositum est. Psal. LXXXIII, 5 : 5 : In sæcula sæculorum laudabunt te. In sæcula sæculorum laudabunt te.

Amen autem hic chorus respondet : Amen autem hic chorus respondet : quia hoc sacerdos propter sequentia pu- quia hoc sacerdos propter sequentia pu- blice dicit. Hæc autem secunda est se- blice dicit. Hæc autem secunda est se- creta, quæ, ut diximus, ideo sub silentio creta, quæ, ut diximus, ideo sub silentio dicitur, ne populo unde occasionem dicitur, ne populo unde occasionem ruinæ accipiat, pandatur. ruinæ accipiat, pandatur.

Quod autem quidam dicunt, quod Quod autem quidam dicunt, quod istud secretum silentium significet quod istud secretum silentium significet quod Dominus cum discipulis habuit, quando Dominus cum discipulis habuit, quando sermone finito oravit tertio, non cre- sermone finito oravit tertio, non cre- dimus, et derisionem reputamus: quia dimus, et derisionem reputamus: quia nulla de hoc penitus fit mentio in littera : nulla de hoc penitus fit mentio in littera : et ideo tales expositiones pertransimus. et ideo tales expositiones pertransimus. Sed ut sacerdos in devotione permaneat, Sed ut sacerdos in devotione permaneat, ideo silendum est, et ut secreta canibus, ideo silendum est, et ut secreta canibus, hoc est, illitteratis non pandantur, ideo hoc est, illitteratis non pandantur, ideo

3. 3.

1. 1.

142 142

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

putamus, quod silentium istud et alia putamus, quod silentium istud et alia sunt ordinata. sunt ordinata.

Quod autem hic finita sit tota conclu- Quod autem hic finita sit tota conclu- sio Canonis, patet per hoc quod omnia sio Canonis, patet per hoc quod omnia quæ ad sacramentum pertinent, scilicet quæ ad sacramentum pertinent, scilicet quoad idoneitatem materiæ, quoad con- quoad idoneitatem materiæ, quoad con-