brentia brentia * obla- * obla- pem ve- pem ve-

Taali- Taali-

Menti. Menti.

DE SACRIFICIO MISSÆ, III, 10. DE SACRIFICIO MISSÆ, III, 10.

et populi, tu, Deus, cui soli offe rendum et populi, tu, Deus, cui soli offe rendum est, quia dixisti, Exod. xx, 3 : Non est, quia dixisti, Exod. xx, 3 : Non habebis deos alienos coram me. habebis deos alienos coram me.

In omnibus, gradibus cleri et populi, In omnibus, gradibus cleri et populi, quæsumus, hoc est, rogamus, nullum ab quæsumus, hoc est, rogamus, nullum ab oratione excipientes. Sapient. vi, 8: oratione excipientes. Sapient. vi, 8: Pusillum et magnum ipse fecit, et æqua- Pusillum et magnum ipse fecit, et æqua- liter cura est illi de omnibus. liter cura est illi de omnibus.

Benedictam. Quinque fuerunt in anti- Benedictam. Quinque fuerunt in anti- I quis oblationibus ad exclusionem quo- I quis oblationibus ad exclusionem quo- et no- rum hic quinque dicuntur: antiquæ enim et no- rum hic quinque dicuntur: antiquæ enim oblationes fuerunt vacuæ a gratia: et oblationes fuerunt vacuæ a gratia: et ideo nulla ab ipsis profluxit benedictio. ideo nulla ab ipsis profluxit benedictio. Antiquæ oblationes ob memoriam æter- Antiquæ oblationes ob memoriam æter- nam non fuerunt adscriptæ, sed potius nam non fuerunt adscriptæ, sed potius ab hominibus inventæ, et a Deo, ne ido- ab hominibus inventæ, et a Deo, ne ido- lis fierent, ordinatæ. Antiquæ etiam obla- lis fierent, ordinatæ. Antiquæ etiam obla- tiones non fuerunt ratæ : quia multa tiones non fuerunt ratæ : quia multa ratione improbatæ, et quia convulsæ fue- ratione improbatæ, et quia convulsæ fue- runt irrationabiles, et numquam secun- runt irrationabiles, et numquam secun- dum cor Dei acceptæ. Et ideo contraria dum cor Dei acceptæ. Et ideo contraria dicit quinque de ista: Benedictam, dicit quinque de ista: Benedictam, hoc est, benedictione gratiæ plenam. hoc est, benedictione gratiæ plenam. Deuter. XXXIII, 5: Vertitque male- Deuter. XXXIII, 5: Vertitque male- dictionem ejus in benedictionem tuam, dictionem ejus in benedictionem tuam, eo quod diligeret te. Eccli. xxxix, 27 : eo quod diligeret te. Eccli. xxxix, 27 : Benedictio illius quasi fluvius inun- Benedictio illius quasi fluvius inun- davit, etc.. davit, etc..

Adscriptam, inter acceptissima mune- Adscriptam, inter acceptissima mune- ra Dei ad tantæ rei æternam memoriam. ra Dei ad tantæ rei æternam memoriam. Habacuc, 11, 2: Scribe visum, et explana Habacuc, 11, 2: Scribe visum, et explana eum super tabulas, ut percurrat qui lege- eum super tabulas, ut percurrat qui lege- rit eum. Apocal. 111, 5: Non delebo no- rit eum. Apocal. 111, 5: Non delebo no- mina eorum de libro vitæ. mina eorum de libro vitæ.

Ratam. Ratum est firmum, quod nul- Ratam. Ratum est firmum, quod nul- la ratione potest esse convulsum : num- la ratione potest esse convulsum : num- quam enim illa oblatio patietur repulsam, quam enim illa oblatio patietur repulsam, et numquam erit convulsà: quia sicut et numquam erit convulsà: quia sicut dicit Psalmista, Psal. cix, 4: Juravit dicit Psalmista, Psal. cix, 4: Juravit Dominus, et non poenitebit eum: Tu es Dominus, et non poenitebit eum: Tu es sacerdos in æternum secundum ordinem sacerdos in æternum secundum ordinem Melchisedech. Ita enim rata est oblatio, Melchisedech. Ita enim rata est oblatio, quod propter eam sacerdotium quod, sic- quod propter eam sacerdotium quod, sic- ut diximus, est servitus ejus, manet in ut diximus, est servitus ejus, manet in æternum, cui numquam aliud succedet æternum, cui numquam aliud succedet sacerdotium. Ad Hebr. v, 24 et 25: Hic sacerdotium. Ad Hebr. v, 24 et 25: Hic autem eo quod maneat in æternum, sem- autem eo quod maneat in æternum, sem- piternum habet sacerdotium. Unde et piternum habet sacerdotium. Unde et salvare in perpetuum potest accedentes per salvare in perpetuum potest accedentes per

117 117

semetipsum ad Deum, semper vivens ad semetipsum ad Deum, semper vivens ad interpellandum pro nobis. interpellandum pro nobis.

Tres autem cruces hic fiunt, ut signi- Tres autem cruces hic fiunt, ut signi- ficetur ista procedere in hostiam a primo ficetur ista procedere in hostiam a primo perfectore sanctitatis, cujus vicarius stat perfectore sanctitatis, cujus vicarius stat ad altare. ad altare.

Rationabilem quia omni ratione ple- Rationabilem quia omni ratione ple- num est, quod Christi sanguis emundet num est, quod Christi sanguis emundet inquinatos. Penitus autem fuit irrationa- inquinatos. Penitus autem fuit irrationa- bile, quod sanguis hircorum aut tauro- bile, quod sanguis hircorum aut tauro- rum aut agnorum aliquem emundaret. rum aut agnorum aliquem emundaret. Unde, ad Hebr. ix, 13 et 14: Si enim san- Unde, ad Hebr. ix, 13 et 14: Si enim san- guis hircorum et taurorum, et cinis vitulæ guis hircorum et taurorum, et cinis vitulæ aspersus, inquinatos sanctificat ad emun- aspersus, inquinatos sanctificat ad emun- dationem carnis, quanto magis sanguis dationem carnis, quanto magis sanguis Christi, qui per Spiritum sanctum semet- Christi, qui per Spiritum sanctum semet- ipsum obtulit immaculatum Deo, emun- ipsum obtulit immaculatum Deo, emun- dabit conscientiam nostram ab operibus dabit conscientiam nostram ab operibus mortis, ad serviendum Deo viventi? mortis, ad serviendum Deo viventi?

Acceptabilemque facere digneris: quia Acceptabilemque facere digneris: quia in illis nihil fuit acceptum, sicut in ante in illis nihil fuit acceptum, sicut in ante habitis est ostensum. Ista autem ratio- habitis est ostensum. Ista autem ratio- nem habet acceptationis ex unione ejus nem habet acceptationis ex unione ejus cui offertur. cui offertur.

In istis autem duobus cruces non fiunt: In istis autem duobus cruces non fiunt: quia rationabilis et acceptabilis est hæc quia rationabilis et acceptabilis est hæc oblatio ex seipsa, sed benedictionem et oblatio ex seipsa, sed benedictionem et adscriptionem et ratitudinem habet a Pa- adscriptionem et ratitudinem habet a Pa- tre qui est primus perfector sanctitatis, tre qui est primus perfector sanctitatis, et hanc in eam sacerdos signat proce- et hanc in eam sacerdos signat proce- dere per crucem quam facit triplicem. dere per crucem quam facit triplicem.

Ut nobis. Sic est autem ordinanda con- Ut nobis. Sic est autem ordinanda con- structio Quam oblationem benedictam, structio Quam oblationem benedictam, etc., hoc est, quæ est benedicta et adscri- etc., hoc est, quæ est benedicta et adscri- pta, etc., tu, Deus, in omnibus, quæsu- pta, etc., tu, Deus, in omnibus, quæsu- mus, facere digneris talem, ut nobis, hoc mus, facere digneris talem, ut nobis, hoc est, ad utilitatem nostræ incorporationis, est, ad utilitatem nostræ incorporationis, ut incorporemur tibi, fiat corpus, ad in- ut incorporemur tibi, fiat corpus, ad in- corporationem, et sanguis, ex quo spirat corporationem, et sanguis, ex quo spirat spiritus tuus Spiritum sanctum nobis in- spiritus tuus Spiritum sanctum nobis in- fluens, quo vivamus in te : quia tibi in- fluens, quo vivamus in te : quia tibi in- corporati vivemus spiritu tuo. Et pro- corporati vivemus spiritu tuo. Et pro- pter hoc fiunt iterum duæ cruces, ut vir- pter hoc fiunt iterum duæ cruces, ut vir- tus incorporationis et virtus vivificationis tus incorporationis et virtus vivificationis nostræ a Deo procedere notetur in sacra- nostræ a Deo procedere notetur in sacra- mentum. Joan. VI, 57: Qui manducat mentum. Joan. VI, 57: Qui manducat meam carnem, et bibit meum sanguinem, meam carnem, et bibit meum sanguinem, in me manet (ut incorporatus mihi et in me manet (ut incorporatus mihi et

2. 2.

118 118

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

spiritui meo sociatus) et ego in eo, ut ca- spiritui meo sociatus) et ego in eo, ut ca- put in membris et vita in viventibus. put in membris et vita in viventibus.

Dilectissimi Filii tui: quia nimiæ di- Dilectissimi Filii tui: quia nimiæ di- lectionis fuit, quod eum sic nobis in sa- lectionis fuit, quod eum sic nobis in sa- cramendo dedisti. Propter quod etiam cramendo dedisti. Propter quod etiam hoc sacramentum charitatis sacramentum hoc sacramentum charitatis sacramentum vocatur sic enim dicitur, ad Coloss. I, vocatur sic enim dicitur, ad Coloss. I, 13 et 14 Qui eripuit nos de potestate 13 et 14 Qui eripuit nos de potestate tenebrarum, et transtulit in regnum Fi- tenebrarum, et transtulit in regnum Fi- lii dilectionis suæ, in quo habemus red- lii dilectionis suæ, in quo habemus red- emptionem per sanguinem ejus, et re- emptionem per sanguinem ejus, et re- missionem peccatorum. missionem peccatorum.

Domini nostri, qui omnium faculta- Domini nostri, qui omnium faculta- tum boni et pulchri habet possessionem tum boni et pulchri habet possessionem perfectam. Jesu Christi, qui verus media- perfectam. Jesu Christi, qui verus media- tor est in nobis, et in te veræ mediationis tor est in nobis, et in te veræ mediationis mittens manum. mittens manum.

Hic autem quidam absurda dicunt di- Hic autem quidam absurda dicunt di- centes, quod quia Christus venditus fuit centes, quod quia Christus venditus fuit triginta argenteis, qui sunt ter decem, triginta argenteis, qui sunt ter decem, ideo fiunt tres cruces primæ: et quia ibi ideo fiunt tres cruces primæ: et quia ibi fuit venditio et emptio, ideo fiunt duæ fuit venditio et emptio, ideo fiunt duæ cruces secundo loco factæ. Addunt alii, cruces secundo loco factæ. Addunt alii,

quod ideo quia Christus fuit venditus quod ideo quia Christus fuit venditus tribus generibus hominum, scilicet sa- tribus generibus hominum, scilicet sa- cerdotibus, scribis, et Pharisæis, ideo fiunt cerdotibus, scribis, et Pharisæis, ideo fiunt tres cruces, et propter emptionem et tres cruces, et propter emptionem et venditionem fiunt duæ cruces secundæ. venditionem fiunt duæ cruces secundæ. Dicunt alii, quod quia Judas traditor ac- Dicunt alii, quod quia Judas traditor ac- cepit buccellam panis postquam introivit cepit buccellam panis postquam introivit in eum satanas, et sic maledictus fuit, ideo in eum satanas, et sic maledictus fuit, ideo per oppositum oblatio Ecclesiæ dicitur per oppositum oblatio Ecclesiæ dicitur benedicta. Et quia proscriptus fuit a cœtu benedicta. Et quia proscriptus fuit a cœtu fidelium, ideo per oppositum ista oblatio fidelium, ideo per oppositum ista oblatio dicitur adscripta. Et quia factum suum dicitur adscripta. Et quia factum suum non fuit ratum, sed irritum, ideo per non fuit ratum, sed irritum, ideo per oppositum ista oblatio dicitur rata. Quia oppositum ista oblatio dicitur rata. Quia omni caret ratione, ideo per oppositum omni caret ratione, ideo per oppositum dicitur oblatio rationabilis. Et quia Ju- dicitur oblatio rationabilis. Et quia Ju- dæ factum condemnatum fuit, ita quod dæ factum condemnatum fuit, ita quod laqueo se suspendit, ideo per oppositum laqueo se suspendit, ideo per oppositum dicitur acceptabilis. Hæc et hujusmodi dicitur acceptabilis. Hæc et hujusmodi reputamus nos deliramenta et hominum reputamus nos deliramenta et hominum illitteratorum qui se doctores profitentur illitteratorum qui se doctores profitentur per insanias et nugas, et suis doctrinis per insanias et nugas, et suis doctrinis detestabilem faciunt theologiam. detestabilem faciunt theologiam.

CAPUT XI. CAPUT XI.

De perficientibus sacramenti confectionem. Et primo, de perfectione De perficientibus sacramenti confectionem. Et primo, de perfectione sacramenti corporis. sacramenti corporis.

1. 1.

Qui pridie, etc. Qui pridie, etc.

Hic post sanctificationem hostiæ per Hic post sanctificationem hostiæ per quam ad transsubstantiationem ipsi ho- quam ad transsubstantiationem ipsi ho- stiæ confertur idoneitas, tangitur de sa- stiæ confertur idoneitas, tangitur de sa- cramenti perfectione. cramenti perfectione.

Habet autem duas partes: in quarum Habet autem duas partes: in quarum prima tangitur de sacramenti corporis prima tangitur de sacramenti corporis perfectione, et in secunda tangitur de sa- perfectione, et in secunda tangitur de sa- cramenti sanguinis perfectione, ibi, Simili cramenti sanguinis perfectione, ibi, Simili modo. modo.

Circa primum octo inducuntur per or- Circa primum octo inducuntur per or- dinem in quorum primo tangitur tem- dinem in quorum primo tangitur tem-

pus quo Christus hoc sacramentum ce- pus quo Christus hoc sacramentum ce- lebravit. In secundo, qualiter tactu lebravit. In secundo, qualiter tactu suarum divinarum manuum materiæ sa- suarum divinarum manuum materiæ sa- cramenti transsubstantialitatem contulit. cramenti transsubstantialitatem contulit. In tertio, qualiter Patri hoc sacramentum In tertio, qualiter Patri hoc sacramentum offerendum est, ostendit. In quarto, qua- offerendum est, ostendit. In quarto, qua- liter de tanto dono et beneficio gratias liter de tanto dono et beneficio gratias egit. In quinto, qualiter benedictionem egit. In quinto, qualiter benedictionem omnis gratiæ in hoc sacramentum pro- omnis gratiæ in hoc sacramentum pro- fluxit. In sexto, qualiter ad mensuram fluxit. In sexto, qualiter ad mensuram uniuscujusque hoc frangendum signifi- uniuscujusque hoc frangendum signifi- cavit. In septimo, qualiter a discipulis cavit. In septimo, qualiter a discipulis

Bern Bern

DH. DH.

DE SACRIFICIO MISSÆ, III, 11. DE SACRIFICIO MISSÆ, III, 11.

hoc sacramentum frequentandum esse hoc sacramentum frequentandum esse instituit. In octavo, qualiter formam instituit. In octavo, qualiter formam sanctificationis expressit. sanctificationis expressit.

Dicit ergo Qui pridie, hoc est priori Dicit ergo Qui pridie, hoc est priori die, quam pateretur, hoc est, feria quin- die, quam pateretur, hoc est, feria quin- ta in nocte in qua tradebatur, post quam ta in nocte in qua tradebatur, post quam in Parasceve, hoc est, in sexta feria pa- in Parasceve, hoc est, in sexta feria pa- tiebatur. In illa autem nocte luna fuit tiebatur. In illa autem nocte luna fuit quartadecima, et non erat fermentatum quartadecima, et non erat fermentatum in domibus Judæorum : et ideo convinci- in domibus Judæorum : et ideo convinci- tur celebrasse in azymo. Exod. xn, 15: tur celebrasse in azymo. Exod. xn, 15: Septem diebus azyma comedetis, et non Septem diebus azyma comedetis, et non erit fermentatum in domibus vestris. erit fermentatum in domibus vestris. Hoc enim competit signato. I ad Corinth. Hoc enim competit signato. I ad Corinth. v, 7 et 8 Etenim Pascha nostrum im- v, 7 et 8 Etenim Pascha nostrum im- molatus est Christus. Itaque epulemur, molatus est Christus. Itaque epulemur, non in fermento veteri, neque in fer- non in fermento veteri, neque in fer- mento malitiæ et nequitiæ, sed in azymis mento malitiæ et nequitiæ, sed in azymis sinceritatis et veritatis. De hoc tempore sinceritatis et veritatis. De hoc tempore Apostolus dicit, I ad Corinth. x1, 23 et 24: Apostolus dicit, I ad Corinth. x1, 23 et 24: Quoniam Dominus Jesus, in qua nocte Quoniam Dominus Jesus, in qua nocte tradebatur, accepit panem, et gratias tradebatur, accepit panem, et gratias agens fregit. agens fregit.

De secundo dicit: Accepit panem de De secundo dicit: Accepit panem de frumento puro azymum, in sanctas, hoc frumento puro azymum, in sanctas, hoc est, sanctificantes, ac venerabiles, pro- est, sanctificantes, ac venerabiles, pro- pter unitam manibus deitatem, manus pter unitam manibus deitatem, manus suas, ut tactu suarum sanctarum et divi- suas, ut tactu suarum sanctarum et divi- narum manuum tali materiæ sacramenti narum manuum tali materiæ sacramenti conferret, quod in omni tempore in cor- conferret, quod in omni tempore in cor- pus Christi transsubstantiari posset, sic- pus Christi transsubstantiari posset, sic- ut ipse tactu suæ mundissimæ carnis vim ut ipse tactu suæ mundissimæ carnis vim regenerativam conferebat aquis: talem regenerativam conferebat aquis: talem enim virtutem creatura accipit ad tactum enim virtutem creatura accipit ad tactum Creatoris. Et hoc significatum est, Joan. Creatoris. Et hoc significatum est, Joan. VI, 11, ubi Jesus ad manus accepit pa- VI, 11, ubi Jesus ad manus accepit pa- nes, de quibus turbas pascere voluit. nes, de quibus turbas pascere voluit. Ilinc est quod dicitur, Cantic. v, 14: Ilinc est quod dicitur, Cantic. v, 14: Manus ejus tornatiles, aureæ, plenæ hya- Manus ejus tornatiles, aureæ, plenæ hya- cinthis. Tornatiles dicuntur, id est, om- cinthis. Tornatiles dicuntur, id est, om- nium volubiles operationum. Aureæ nium volubiles operationum. Aureæ autem, quia in omnibus earum operatio- autem, quia in omnibus earum operatio- nibus splendet virtus deitatis mutans di- nibus splendet virtus deitatis mutans di- vinitus omne quod tangit manus. Plenæ vinitus omne quod tangit manus. Plenæ autem dicuntur hyacinthis, qui coelestis autem dicuntur hyacinthis, qui coelestis est virtutis et coloris: quia in omnibus est virtutis et coloris: quia in omnibus operibus cœlestem indicat vitam et inten- operibus cœlestem indicat vitam et inten- tionem. tionem.

119 119

Et elevatis oculis suis in cælum. Ter- Et elevatis oculis suis in cælum. Ter- tium est, in quo oblationem istam sem- tium est, in quo oblationem istam sem- per in cœlum esse elevandam significat : per in cœlum esse elevandam significat : quia et ipse sacerdos et hostia sic pro quia et ipse sacerdos et hostia sic pro nobis ad Patrem in cœlum ascendit. Ad nobis ad Patrem in cœlum ascendit. Ad Hebr. ix, 24 Non enim in manufacta Hebr. ix, 24 Non enim in manufacta sancta introivit Jesus, exemplaria vero- sancta introivit Jesus, exemplaria vero- rum, sed in ipsum cœlum, ut appareat rum, sed in ipsum cœlum, ut appareat nunc vultui Dei pro nobis. Et hoc est: nunc vultui Dei pro nobis. Et hoc est: Ad te, Deum secundum humanitatem, Ad te, Deum secundum humanitatem, Patrem suum, secundum divinitatem, Patrem suum, secundum divinitatem, omnipotentem autem propter transsub- omnipotentem autem propter transsub- stantiationis potentiam, quia in omnipo- stantiationis potentiam, quia in omnipo- tentia Dei radicatur: quia, sicut dicitur, tentia Dei radicatur: quia, sicut dicitur, Luc. 1, 37 Non erit impossibile apud Luc. 1, 37 Non erit impossibile apud Deum omne verbum. Et ideo dixit, Joan. Deum omne verbum. Et ideo dixit, Joan. xx, 17 Ascendo ad Patrem meum et Pa- xx, 17 Ascendo ad Patrem meum et Pa- trem vestrum, Deum meum et Deum trem vestrum, Deum meum et Deum vestrum. vestrum.

Tibi gratias agens. Quartum est: gra- Tibi gratias agens. Quartum est: gra- tias enim dignum fuit agere de tanto do- tias enim dignum fuit agere de tanto do- no, de tam excellenti gratia, de tam effi- no, de tam excellenti gratia, de tam effi- caci cibo, de tam digno sacrumento. caci cibo, de tam digno sacrumento. Joan. x1, 41 et 42: Pater, gratias ago Joan. x1, 41 et 42: Pater, gratias ago tibi, quoniam audisti me. Ego autem tibi, quoniam audisti me. Ego autem sciebam, quia semper me audis. II ad sciebam, quia semper me audis. II ad Corinth. ix, 15: Gratias ago Deo super Corinth. ix, 15: Gratias ago Deo super inenarrabili dono ejus. inenarrabili dono ejus.

Benedixit. Quintum est: quia in sa- Benedixit. Quintum est: quia in sa- cramentum omnis gratiæ plenitudinem cramentum omnis gratiæ plenitudinem effudit, ut sit verum de sacramento quod effudit, ut sit verum de sacramento quod dicitur, Eccli. XLIV, 25: Benedictionem dicitur, Eccli. XLIV, 25: Benedictionem omnium gentium dedit illi. Dicunt au- omnium gentium dedit illi. Dicunt au- tem hic quidam, quod signo quodam ma- tem hic quidam, quod signo quodam ma- nus benedixit. Quidam autem, quod nus benedixit. Quidam autem, quod verbo occulto, quo etiam panem in cor- verbo occulto, quo etiam panem in cor- pus suum transsubstantiavit. Quidam au- pus suum transsubstantiavit. Quidam au- tem, quod virtute divinitatis sine signo tem, quod virtute divinitatis sine signo et verbo transsubstantiavit: quia Chri- et verbo transsubstantiavit: quia Chri- stus corporalibus signis et verbis uti opus stus corporalibus signis et verbis uti opus non habuit, sicut qui habuit potestatem non habuit, sicut qui habuit potestatem excellentiæ, et non sicut minister clave excellentiæ, et non sicut minister clave utebatur. Sed quia nullum istorum pro- utebatur. Sed quia nullum istorum pro- batur aliqua Apostolica auctoritate, et batur aliqua Apostolica auctoritate, et prima expositio dubium non habet, ideo prima expositio dubium non habet, ideo primum plus placet inter ista. Deus enim primum plus placet inter ista. Deus enim benedicere dicitur, quando gratiam in- benedicere dicitur, quando gratiam in- fluit, sicut dicitur, Numer. vi, 27: Invo- fluit, sicut dicitur, Numer. vi, 27: Invo- cabunt nomen meum super filios Israel, cabunt nomen meum super filios Israel,

2. 2.

120 120

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

ego autem benedicam eis. Psal. cxm, 15: ego autem benedicam eis. Psal. cxm, 15: Benedicti vos a Domino, qui fecit cœlum Benedicti vos a Domino, qui fecit cœlum

et terram. et terram.

Fregit, postquam panem in corpus Fregit, postquam panem in corpus suum transsubstantiavit, et hæc fractio suum transsubstantiavit, et hæc fractio est in solis formis sacramentalibus et non est in solis formis sacramentalibus et non in corpore Christi. Hæc enim specialis in corpore Christi. Hæc enim specialis est fractio in qua virtus cognoscitur dei- est fractio in qua virtus cognoscitur dei- tatis, ut forma panis frangatur et corpus tatis, ut forma panis frangatur et corpus integrum remaneat. Luc. xxiv, 35: Co- integrum remaneat. Luc. xxiv, 35: Co- gnoverunt eum, scilicet Dominum, in gnoverunt eum, scilicet Dominum, in fractione panis. Hoc semper petierunt fractione panis. Hoc semper petierunt Christum esurientes, ut dicitur, Thren. Christum esurientes, ut dicitur, Thren. IV, 4: Parvuli petierunt panem, et non IV, 4: Parvuli petierunt panem, et non erat qui frangeret eis. Parvuli dicuntur erat qui frangeret eis. Parvuli dicuntur omnes qui ad istam fractionem ante omnes qui ad istam fractionem ante Christum inventi sunt infirmi. Quare au- Christum inventi sunt infirmi. Quare au- tem fregit, posterius ostendetur. tem fregit, posterius ostendetur.

Deditque discipulis suis. Dono dedit, Deditque discipulis suis. Dono dedit, sicut dicitur, Matth. x, 8: Gratis accepi- sicut dicitur, Matth. x, 8: Gratis accepi- stis, gratis date. Sapient. 11, 14: Dabitur stis, gratis date. Sapient. 11, 14: Dabitur illi fidei donum electum, et sors in tem- illi fidei donum electum, et sors in tem- plo Dei acceptissima. Non autem dedit plo Dei acceptissima. Non autem dedit nisi discipulis suis, significans quod indi- nisi discipulis suis, significans quod indi- gnus accedere non debet. 1 ad Corinth. gnus accedere non debet. 1 ad Corinth. x1, 29: Qui manducat et bibit indigne, x1, 29: Qui manducat et bibit indigne, judicium sibi manducat et bibit. Et ibi- judicium sibi manducat et bibit. Et ibi- dem, . 27 Qui manducaverit panem dem, . 27 Qui manducaverit panem

hunc, vel biberit calicem Domini indigne, hunc, vel biberit calicem Domini indigne, reus erit corporis et sanguinis Domini. reus erit corporis et sanguinis Domini. Et ideo indigno in confessione interdici Et ideo indigno in confessione interdici debet, et si publice inter alios accedit, sa- debet, et si publice inter alios accedit, sa- cerdos illi porrigit, quia nullum prodit, cerdos illi porrigit, quia nullum prodit, sed ille tunc rapit, sicut Judam Domi- sed ille tunc rapit, sicut Judam Domi- nus inter alios accedentem non prohi- nus inter alios accedentem non prohi-

buit. buit.

Dicens Accipite, in officium. Luc. Dicens Accipite, in officium. Luc. XXII, 19: Hoc facite in meam commemo- XXII, 19: Hoc facite in meam commemo- rationem. rationem.

Et manducate ex hoc omnes, discipuli, Et manducate ex hoc omnes, discipuli, ut omnes mihi incorporemini et spiritui ut omnes mihi incorporemini et spiritui meo sociemini: quia aliter non potestis meo sociemini: quia aliter non potestis Deo Patri offerri. Deo Patri offerri.

For For

CONH CONH

111 111

Hoc est enim corpus meum. Forma est Hoc est enim corpus meum. Forma est sacramenti, qua omnis sacerdos deinceps tion sacramenti, qua omnis sacerdos deinceps tion debuit uti, et continetur in Evangelio ¹. In debuit uti, et continetur in Evangelio ¹. In hac enim forma Verbum increatum des- hac enim forma Verbum increatum des- cendit in verbum creatum, et sua invisi- cendit in verbum creatum, et sua invisi- bili potentia operatur transsubstantiatio- bili potentia operatur transsubstantiatio- nem panis in corpus Christi, sicut etiam a nem panis in corpus Christi, sicut etiam a principio in Verbo instituta et facta est principio in Verbo instituta et facta est omnis creatura. Joan. 1, 3 et 4: Omnia omnis creatura. Joan. 1, 3 et 4: Omnia per ipsum facta sunt, et sine ipso factum per ipsum facta sunt, et sine ipso factum est nihil quod factum est. In ipso vita est nihil quod factum est. In ipso vita erat, et vita erat lux hominum. Ad Hebr. erat, et vita erat lux hominum. Ad Hebr. 1, 3 Portans omnia verbo virtutis suæ. 1, 3 Portans omnia verbo virtutis suæ.

CAPUT XII. CAPUT XII.

De confectione sacramenti sanguinis Christi. De confectione sacramenti sanguinis Christi.

t. t.

Simili modo postquam conatum est, Simili modo postquam conatum est,

etc. etc.

Hic post confectionem sacramenti cor- Hic post confectionem sacramenti cor- poris, tangit confectionem sacramenti poris, tangit confectionem sacramenti sanguinis. sanguinis.

Et circa hoc tangit septem per ordi- Et circa hoc tangit septem per ordi-

1 Cf. Matth. xxvI, 26; Marc. XIV, 22; Luc. 1 Cf. Matth. xxvI, 26; Marc. XIV, 22; Luc.

nem, scilicet tempus institutionis, tactum nem, scilicet tempus institutionis, tactum virtutis transsubstantiationis, gratitudi- virtutis transsubstantiationis, gratitudi- nem gratiarum actionis, profluxum be- nem gratiarum actionis, profluxum be- nedictionis, officium institutionis, for- nedictionis, officium institutionis, for- mam sanguinis, et effectum sanctifica- mam sanguinis, et effectum sanctifica- tionis. tionis.

XXII, 19. XXII, 19.

DE SACRIFICIO MISSÆ, III, 12. DE SACRIFICIO MISSÆ, III, 12.

De primo horum dicitur : Simili mo- De primo horum dicitur : Simili mo- do quia simili bonitate et charitate et do quia simili bonitate et charitate et virtute. Bonitas enim fecit sanguinem virtute. Bonitas enim fecit sanguinem communicare, quia sicut dicit Dionysius, communicare, quia sicut dicit Dionysius, boni est bona adducere. Charitas fecit boni est bona adducere. Charitas fecit nos sanguine redimere, sicut dicitur, Je- nos sanguine redimere, sicut dicitur, Je- rem. XII, 7 Dedi dilectam animam rem. XII, 7 Dedi dilectam animam meam in manu inimicorum ejus. Virtus meam in manu inimicorum ejus. Virtus autem divina fecit vinum in sanguinem autem divina fecit vinum in sanguinem convertere, sicut dicitur, Joan. vi, 56 : convertere, sicut dicitur, Joan. vi, 56 : Caro mea vere est cibus, et sanguis meus Caro mea vere est cibus, et sanguis meus vere est potus. vere est potus.

Postquam conatum est, utraque cœna, Postquam conatum est, utraque cœna, scilicet agni typici et corporis sui : ulti- scilicet agni typici et corporis sui : ulti- mo enim post omnes cibos hoc sacra- mo enim post omnes cibos hoc sacra- mentum tradidit, ut arctius imprimeret mentum tradidit, ut arctius imprimeret memoriæ discipulorum. I ad Corinth. memoriæ discipulorum. I ad Corinth. XI, 26: Quotiescumque manducabitis pa- XI, 26: Quotiescumque manducabitis pa- nem hunc, et calicem Domini bibetis, nem hunc, et calicem Domini bibetis, mortem Domini annuntiabitis donec ve- mortem Domini annuntiabitis donec ve- niat. Quamvis autem sic fecerit Christus niat. Quamvis autem sic fecerit Christus dicta de causa, tamen propter sacramen- dicta de causa, tamen propter sacramen- ti reverentiam institutum est ab Aposto- ti reverentiam institutum est ab Aposto- lis, ut sacramentum hoc jejuno ore a lis, ut sacramentum hoc jejuno ore a fidelibus accipiatur, nisi necessitas infir- fidelibus accipiatur, nisi necessitas infir- mitatis aliud exposcat, sicut reprehendit mitatis aliud exposcat, sicut reprehendit Apostolus quosdam, I ad Corinth. XI, 20 Apostolus quosdam, I ad Corinth. XI, 20 et 21, quod non jejuni Christi sacramen- et 21, quod non jejuni Christi sacramen- tum acceperunt, dicens: Convenientibus tum acceperunt, dicens: Convenientibus vobis in unum, jam non est dominicam vobis in unum, jam non est dominicam cœnam manducare: unusquisque enim cœnam manducare: unusquisque enim suam cœnam præsumit ad manducan- suam cœnam præsumit ad manducan- dum. Et alius quidem esurit, alius au- dum. Et alius quidem esurit, alius au- tem ebrius est. tem ebrius est.

Accipiens et hunc præclarum calicem. Accipiens et hunc præclarum calicem. Præclarus dicitur: quia præ aliis clarus: Præclarus dicitur: quia præ aliis clarus: et ideo de calice Veteris Testamenti tam- et ideo de calice Veteris Testamenti tam- quam non satis claro dixit, Matth. xxvi, quam non satis claro dixit, Matth. xxvi, 29: Non bibam amodo de hoc genimine 29: Non bibam amodo de hoc genimine vitis. De isto autem dicit: Usque dum vitis. De isto autem dicit: Usque dum impleatur in regno Dei, hoc est, in Ec- impleatur in regno Dei, hoc est, in Ec- clesiæ confirmata potestate. Et ideo, clesiæ confirmata potestate. Et ideo, Matth. xxvi, 29, dixit: Usque in diem Matth. xxvi, 29, dixit: Usque in diem illum cum illud bibam vobiscum novum illum cum illud bibam vobiscum novum in regno Patris mei. Hunc enim præ- in regno Patris mei. Hunc enim præ- clarum calicem quotidie bibit et sibi im- clarum calicem quotidie bibit et sibi im- bibit in membris. Psal. xxII, 5: Calix bibit in membris. Psal. xxII, 5: Calix meus inebrians quam præclarus est! meus inebrians quam præclarus est! Calix autem dicitur calida potio: quia Calix autem dicitur calida potio: quia

121 121

CXV, CXV,

calore charitatis accendit. Psal. calore charitatis accendit. Psal. 13 Calicem salutaris accipiam, et no- 13 Calicem salutaris accipiam, et no- men Domini invocabo. men Domini invocabo.

In sanctas ac venerabiles manus suas. In sanctas ac venerabiles manus suas. Hoc exponitur sicut prius : quia tactu Hoc exponitur sicut prius : quia tactu suæ manus vino contulit ut semper pos- suæ manus vino contulit ut semper pos- sit in suum sanguinem converti. sit in suum sanguinem converti.

Itemque gratias agens, de humani ge- Itemque gratias agens, de humani ge- neris per sanguinem redemptione. Hanc neris per sanguinem redemptione. Hanc enim in tantum desideravit, quod etiam enim in tantum desideravit, quod etiam sanguinem in passione crucis gaudens sanguinem in passione crucis gaudens fudit. Unde Apostolus, ad Hebr. XII, 2: fudit. Unde Apostolus, ad Hebr. XII, 2: Præposito sibi gaudio sustinuit crucem, Præposito sibi gaudio sustinuit crucem, confusione contempta. confusione contempta.

Benedixit, omni benedictione gratiæ, Benedixit, omni benedictione gratiæ, a quo omnibus nobis proflueret benedi- a quo omnibus nobis proflueret benedi- ctio salutis. Genes. xxiv, 35: Dominus ctio salutis. Genes. xxiv, 35: Dominus benedixit domino meo valde, magnifi- benedixit domino meo valde, magnifi- catusque est. catusque est.

Hic autem fit crux ut significetur hæc Hic autem fit crux ut significetur hæc benedictio a primo perfectore sanctifica- benedictio a primo perfectore sanctifica- tionis Patre coelesti profluere in sacra- tionis Patre coelesti profluere in sacra- mentum. Utrum autem signo benedixe- mentum. Utrum autem signo benedixe- rit, vel verbo, vel virtute suæ divinitatis rit, vel verbo, vel virtute suæ divinitatis sine verbo vinum in suum sanguinem sine verbo vinum in suum sanguinem transsubstantiavit, ut quidam dicunt, transsubstantiavit, ut quidam dicunt, non est probatum : et ideo primus expo- non est probatum : et ideo primus expo- sitionis modus nobis melior esse vide- sitionis modus nobis melior esse vide- tur. tur.

Dedit, non vendidit, non reddidit, sed Dedit, non vendidit, non reddidit, sed dono, hoc est, gratis dedit. Unde, I ad dono, hoc est, gratis dedit. Unde, I ad Corinth. x1, 23: Ego enim accepi a Do- Corinth. x1, 23: Ego enim accepi a Do- mino quod et tradidi vobis. mino quod et tradidi vobis.

Discipulis suis, qui soli digni fuerunt. Discipulis suis, qui soli digni fuerunt. Matth. vi, 6 Nolite dare sanctum cani- Matth. vi, 6 Nolite dare sanctum cani- bus, neque mittatis margaritas vestras bus, neque mittatis margaritas vestras ante porcos. ante porcos.

Dicens, officium sacramenti instituens : Dicens, officium sacramenti instituens : Accipite, in officium. I ad Corinth. IV, 1: Accipite, in officium. I ad Corinth. IV, 1: Sic nos existimet homo ut ministros Sic nos existimet homo ut ministros Christi, et dispensatores mysteriorum Christi, et dispensatores mysteriorum Dei. Dei.

Et bibite, ad incorporationem mei. Et bibite, ad incorporationem mei. Eccli. xxiv, 29: Qui edunt me adhuc Eccli. xxiv, 29: Qui edunt me adhuc esurient, et qui bibunt me adhuc sitient. esurient, et qui bibunt me adhuc sitient. Ex eo, calice sanguinis, omnes, sine di- Ex eo, calice sanguinis, omnes, sine di- stinctione. Act. x, 54: In veritate com- stinctione. Act. x, 54: In veritate com- peri, quia non est personarum acceptor peri, quia non est personarum acceptor Deus. Deus.

2. 2.

secratio- secratio-

nis vini. nis vini.

122 122

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Hic est enim calix sanguinis mei. In- Hic est enim calix sanguinis mei. In- Forma con- transitive legitur. Hic est calix, qui est Forma con- transitive legitur. Hic est calix, qui est sanguis meus, qui vere est potus in red- sanguis meus, qui vere est potus in red- emptionem peccatorum. Ad Hebr. 1x, emptionem peccatorum. Ad Hebr. 1x, 22 Sine sanguinis effusione non fit re- 22 Sine sanguinis effusione non fit re- missio. Apocal. 1, 5 : Qui dilexit nos, et missio. Apocal. 1, 5 : Qui dilexit nos, et lavit nos a peccatis nostris in sanguine lavit nos a peccatis nostris in sanguine suo. Et quia nullus lavatur a péccatis ni- suo. Et quia nullus lavatur a péccatis ni- si intus lavetur, quia peccatum intus ma- si intus lavetur, quia peccatum intus ma- culat, ideo necesse est ut sanguis bibatur, culat, ideo necesse est ut sanguis bibatur, ut intus lavet. Et usque huc meo judicio ut intus lavet. Et usque huc meo judicio forma sacramenti terminatur: quia in forma sacramenti terminatur: quia in tantum etiam forma corporis et non am- tantum etiam forma corporis et non am- plius extenditur. plius extenditur.

De effectu autem sanguinis quem su- De effectu autem sanguinis quem su- pra septimo loco posuimus, quatuor in- pra septimo loco posuimus, quatuor in- ducit quorum primum est, quia testa- ducit quorum primum est, quia testa- tur nobis hæreditatem. Secundum, quia tur nobis hæreditatem. Secundum, quia declarat in mysterio fidem. Tertium, declarat in mysterio fidem. Tertium, quia remissivum est peccatorum. Quar- quia remissivum est peccatorum. Quar- tum autem, quia ad memoriam reducit tum autem, quia ad memoriam reducit Christi mortem. Christi mortem.

De primo autem dicit: Novi et æterni De primo autem dicit: Novi et æterni Testamenti. Novi autem dicit: quia in ri- Testamenti. Novi autem dicit: quia in ri- tu et effectu novum. Apocal. XXI, 5: tu et effectu novum. Apocal. XXI, 5: Dixit qui sedebat in throno Ecce nova Dixit qui sedebat in throno Ecce nova facio omnia. Isa. LXV, 17: Ecce enim ego facio omnia. Isa. LXV, 17: Ecce enim ego creo cælos novos, et terram novam : et creo cælos novos, et terram novam : et non erunt in memoria priora, et non as- non erunt in memoria priora, et non as- cendent super cor. Levit. xxvi, 10: No- cendent super cor. Levit. xxvi, 10: No- vis supervenientibus vetera projicietis. vis supervenientibus vetera projicietis. Eternum autem dicitur: quia numquam Eternum autem dicitur: quia numquam alterius testamenti vel sacramenti reci- alterius testamenti vel sacramenti reci- piet superordinationem, sicut superordi- piet superordinationem, sicut superordi- natum est sacramentis veteris legis. Je- natum est sacramentis veteris legis. Je- rem. xxxi, 40: Sanctum Domini non rem. xxxi, 40: Sanctum Domini non evelletur, et non destruetur ultra in per- evelletur, et non destruetur ultra in per- petuum. Isa. LV, 3: Feriam vobiscum petuum. Isa. LV, 3: Feriam vobiscum pactum sempiternum. Ad Hebr. x, 14: pactum sempiternum. Ad Hebr. x, 14: Una oblatione consummavit in sempiter- Una oblatione consummavit in sempiter- num sanctificatos. Et ideo dicitur testa- num sanctificatos. Et ideo dicitur testa- mentum quia in sanguine confirmavit mentum quia in sanguine confirmavit omnes testatas promissiones. Ad Hebr. omnes testatas promissiones. Ad Hebr. IX, 17 Testamentum in mortuis confir- IX, 17 Testamentum in mortuis confir- matum est: alioquin nondum valet, dum matum est: alioquin nondum valet, dum vivit qui testatus est. Ideo, Zachariæ, 1x, vivit qui testatus est. Ideo, Zachariæ, 1x, 11, dicitur Tu quoque in sanguine te- 11, dicitur Tu quoque in sanguine te- stamenti tui emisisti vinctos tuos de lacu stamenti tui emisisti vinctos tuos de lacu in quo non est aqua. Hoc enim promise- in quo non est aqua. Hoc enim promise-

rat, quod vinctos de lacu miseriæ educe- rat, quod vinctos de lacu miseriæ educe- ret per sanguinem. ret per sanguinem.

Mysterium fidei. Mysterium dicitur a Mysterium fidei. Mysterium dicitur a græco porns quod est secretum : quia græco porns quod est secretum : quia secretum fuit qualiter in morte vitam secretum fuit qualiter in morte vitam æternam et in sanguine perficeret sancti- æternam et in sanguine perficeret sancti- tatem. Et ideo multis hujus mundi sa- tatem. Et ideo multis hujus mundi sa- pientibus stultitia videbatur. Inde dicit, pientibus stultitia videbatur. Inde dicit, Isa. xxiv, 16 Secretum meum mihi, se- Isa. xxiv, 16 Secretum meum mihi, se- cretum meum mihi. Job, xxvIII, 11: Pro- cretum meum mihi. Job, xxvIII, 11: Pro- funda fluviorum scrutatus est, et abscon- funda fluviorum scrutatus est, et abscon- dita in lucem produxit. Fluvii enim sunt dita in lucem produxit. Fluvii enim sunt flumina vulnerum, quorum est profunda flumina vulnerum, quorum est profunda sapientia, qualiter sanguine Christi red- sapientia, qualiter sanguine Christi red- emptus est mundus. Et in hoc profundo emptus est mundus. Et in hoc profundo omnia mysteria fidei sunt revelata. omnia mysteria fidei sunt revelata.

Sic ergo est sanguis testamenti æterni Sic ergo est sanguis testamenti æterni et mysterium fidei. Ad Hebr. XIII, 20: et mysterium fidei. Ad Hebr. XIII, 20: Deus autem pacis, qui eduxit de mortuis Deus autem pacis, qui eduxit de mortuis pastorem magnum ovium, in sanguine pastorem magnum ovium, in sanguine testamenti æterni, Dominum nostrum Je- testamenti æterni, Dominum nostrum Je- sum Christum. sum Christum.

Qui, scilicet sanguis, pro vobis, disci- Qui, scilicet sanguis, pro vobis, disci- pulis, qui tamen estis perfectores sancti- pulis, qui tamen estis perfectores sancti- tatis quia sicut diximus, Episcopus et tatis quia sicut diximus, Episcopus et sacerdos etiam indigent sanguine red- sacerdos etiam indigent sanguine red- emptionis et pro multis, bonis scilicet emptionis et pro multis, bonis scilicet efficaciter, pro omnibus tamen effusus efficaciter, pro omnibus tamen effusus est sufficienter. Et hæc verba, Luc. xx11, est sufficienter. Et hæc verba, Luc. xx11, 20, continentur. 20, continentur.

In remissionem peccatorum: quia se- In remissionem peccatorum: quia se- des animæ in sanguine est, qui est pre- des animæ in sanguine est, qui est pre- tium redemptionis. I Petri, 1, 18 et 19: tium redemptionis. I Petri, 1, 18 et 19: Non corruptibilibus auro vel argento red- Non corruptibilibus auro vel argento red- empti estis de vana vestra conversatione empti estis de vana vestra conversatione paternæ traditionis, sed pretioso sangui- paternæ traditionis, sed pretioso sangui- ne quasi agni immaculati Christi. ne quasi agni immaculati Christi.

Hæc quotiescumque feceritis, ad aram Hæc quotiescumque feceritis, ad aram devotando sacramentum, in mei, abeun- devotando sacramentum, in mei, abeun- tis ad passionem, memoriam facietis. tis ad passionem, memoriam facietis. Thren. 1, 19: Recordare paupertatis, Thren. 1, 19: Recordare paupertatis, et transgressionis meæ, absinthii et et transgressionis meæ, absinthii et fellis. Et respondet Propheta, y. 20: fellis. Et respondet Propheta, y. 20: Memoria memor ero, et tabescet in me Memoria memor ero, et tabescet in me anima mea. anima mea.

Hæc breviter de confectione sacramenti Hæc breviter de confectione sacramenti transcurrimus: quia post officium Missæ transcurrimus: quia post officium Missæ specialem de hoc tractatum longum fa- specialem de hoc tractatum longum fa- ciemus, in quo ipsum sacramentum in ciemus, in quo ipsum sacramentum in

DE SACRIFICIO DE SACRIFICIO sex generibus ponemus, scilicet in gene- sex generibus ponemus, scilicet in gene- re gratiæ, in genere doni, in genere cibi, re gratiæ, in genere doni, in genere cibi, in genere communionis, in genere sacri- in genere communionis, in genere sacri- ficii, et in genere sacramenti 1. Ponemus ficii, et in genere sacramenti 1. Ponemus et singulorum generum species et diffe- et singulorum generum species et diffe- rentias proprias et effectus subtiliter in- rentias proprias et effectus subtiliter in-

MISSÆ, III, 13. MISSÆ, III, 13.

123 123

vestigabimus. Et ille tractatus supplebit vestigabimus. Et ille tractatus supplebit prolixe quidquid hic breviter est trans- prolixe quidquid hic breviter est trans- cursum si enim ille tractatus hic posi- cursum si enim ille tractatus hic posi- tus fuisset, multa dici oporteret, quæ ad tus fuisset, multa dici oporteret, quæ ad officium Missæ non viderentur multum officium Missæ non viderentur multum pertinere. pertinere.

CAPUT XIII. CAPUT XIII.

De elevatione et de eam perficientibus. Et primo, quæ Christus in De elevatione et de eam perficientibus. Et primo, quæ Christus in seipso perfecit ? seipso perfecit ?

Unde et memores, Domine, etc. Unde et memores, Domine, etc. Hic ponitur pars Canonis istius in qua Hic ponitur pars Canonis istius in qua post hostiæ sanctificationem et post sa- post hostiæ sanctificationem et post sa- cramenti confectionem, tangitur de per- cramenti confectionem, tangitur de per- fecti sacramenti cum omnibus sacramen- fecti sacramenti cum omnibus sacramen- to communicantibus in cœlum ad con- to communicantibus in cœlum ad con- *pectum Dei elevatione et præsentatione. *pectum Dei elevatione et præsentatione.

Habet autem tres partes: in quarum Habet autem tres partes: in quarum prima tangitur de sacramentis hanc ele- prima tangitur de sacramentis hanc ele- vationem perficientibus. In secunda, de vationem perficientibus. In secunda, de ipso modo elevationis, ibi, Supplices te ipso modo elevationis, ibi, Supplices te rogamus. In tertia fit supplicatio pro his rogamus. In tertia fit supplicatio pro his qui in sacramento sunt elevandi, ibi, qui in sacramento sunt elevandi, ibi, Memento etiam, Domine, etc. Memento etiam, Domine, etc.

Adhuc autem prima harum partium Adhuc autem prima harum partium dividitur in duas partes: in quarum pri- dividitur in duas partes: in quarum pri- ma sacram elevantia hostiam ponuntur ma sacram elevantia hostiam ponuntur qua perfecit Christus in seipso. In se- qua perfecit Christus in seipso. In se- cunda autem ponuntur ea quæ facta sunt cunda autem ponuntur ea quæ facta sunt in sacramenti figura et typo, ibi, Supra in sacramenti figura et typo, ibi, Supra quæ propitio. Unde tres orationes quæ quæ propitio. Unde tres orationes quæ per ordinem hic ponuntur, sic ordinan- per ordinem hic ponuntur, sic ordinan- tur, quod in prima tangitur oblatio ho- tur, quod in prima tangitur oblatio ho- minum virtute sacramentorum hostiam minum virtute sacramentorum hostiam elevantium. In secunda, ad elevationem elevantium. In secunda, ad elevationem supplicatio intercessionis patrum. In ter- supplicatio intercessionis patrum. In ter-

• Cf. tractatum proxime sequentem, De Eu- • Cf. tractatum proxime sequentem, De Eu-

tia, cum oblatione ministerium Angelo- tia, cum oblatione ministerium Angelo-

rum. rum.

In prima harum tria innuuntur, scili- In prima harum tria innuuntur, scili- cet cujus sit oblatio, memoria elevan- cet cujus sit oblatio, memoria elevan- tium hostiam, et ipsa oblatio elevationis tium hostiam, et ipsa oblatio elevationis ad Deum. ad Deum.

De primo dicit: Unde et memores, etc. De primo dicit: Unde et memores, etc. Constructio sic ordinanda est: Unde, o Constructio sic ordinanda est: Unde, o Domine, nos, sacerdos et clerici tui ser- Domine, nos, sacerdos et clerici tui ser- vi, qui nostrorum ordinum servitutem vi, qui nostrorum ordinum servitutem ad hæc offerenda accepimus. Isa. LXI, 6: ad hæc offerenda accepimus. Isa. LXI, 6: Vos autem sacerdotes Domini vocabimi- Vos autem sacerdotes Domini vocabimi- ni Ministri Dei nostri, dicetur vobis. ni Ministri Dei nostri, dicetur vobis.

Sed et plebs tua sancta, quæ sacra- Sed et plebs tua sancta, quæ sacra- mentis est imbuta et consecrata: Catho- mentis est imbuta et consecrata: Catho- lica, Catholicam fidem corde credens et lica, Catholicam fidem corde credens et ore confitens et opere ostendens. De ore confitens et opere ostendens. De duobus primis dicitur, ad Roman. x, 10: duobus primis dicitur, ad Roman. x, 10: Corde creditur ad justitiam, ore autem Corde creditur ad justitiam, ore autem confessio fit ad salutem. De tertia autem confessio fit ad salutem. De tertia autem confessione dicitur, Jacobi, 1, 25: Non confessione dicitur, Jacobi, 1, 25: Non auditor obliviosus factus, sed factor ope- auditor obliviosus factus, sed factor ope- ris, hic beatus in facto suo erit. Et ideo ris, hic beatus in facto suo erit. Et ideo dicitur, I ad Corinth. XII, 3, quod nemo dicitur, I ad Corinth. XII, 3, quod nemo potest dicere: Dominus Jesus, nisi in potest dicere: Dominus Jesus, nisi in Spiritu sancto. Et ibi dicit Glossa Am- Spiritu sancto. Et ibi dicit Glossa Am-

charistia, Distinct. VI præcipue. charistia, Distinct. VI præcipue.

2. 2.

124 124

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

brosii, quod qui dicit Dominus Jesus in brosii, quod qui dicit Dominus Jesus in Spiritu sancto, dicit illud corde, ore, et Spiritu sancto, dicit illud corde, ore, et opere. Nos, inquam, servi tui et plebs, opere. Nos, inquam, servi tui et plebs, memores tam beatæ passionis, etc., ejus- memores tam beatæ passionis, etc., ejus- dem Christi Filii tui. Ejusdem cujus dem Christi Filii tui. Ejusdem cujus corpus et sanguinem conficimus. corpus et sanguinem conficimus.

Sic ergo est constructio ordinanda: Sic ergo est constructio ordinanda: Memores, cujus numquam habenda est Memores, cujus numquam habenda est oblivio. Psal. LXII, 7 et 8: Sic memor oblivio. Psal. LXII, 7 et 8: Sic memor fui tui super stratum meum, in matuti- fui tui super stratum meum, in matuti- nis meditabor in te, quia fuisti adjutor nis meditabor in te, quia fuisti adjutor meus. Psal. cxxxv1, 6: Adhæreat lingua meus. Psal. cxxxv1, 6: Adhæreat lingua mea faucibus meis, si non meminero mea faucibus meis, si non meminero tui. tui.

Ejusdem Christi, mediatoris Dei et Ejusdem Christi, mediatoris Dei et hominum, cujus corpori et sanguini par- hominum, cujus corpori et sanguini par- ticipamus, ita quod in Christo incorpo- ticipamus, ita quod in Christo incorpo- rati manemus, sicut ipse dicit, Joan. rati manemus, sicut ipse dicit, Joan. VI, 57 Qui manducat meam carnem, et VI, 57 Qui manducat meam carnem, et bibit meum sanguinem, in me manet, et bibit meum sanguinem, in me manet, et ego in eo. Joan. xv, 4: Sicut palmes ego in eo. Joan. xv, 4: Sicut palmes non potest ferre fructum a semetipso, non potest ferre fructum a semetipso, nisi manserit in vite, sic nec vos, nisi in nisi manserit in vite, sic nec vos, nisi in me manseritis. me manseritis.

Filii tui, tibi consubstantialis, ut sic Filii tui, tibi consubstantialis, ut sic per ipsum ad te habeamus accessum. Ad per ipsum ad te habeamus accessum. Ad Roman. v, 1 et 2: Pacem habeamus ad Roman. v, 1 et 2: Pacem habeamus ad Deum per Dominum nostrum Jesum Deum per Dominum nostrum Jesum Christum, per quem et habemus acces- Christum, per quem et habemus acces- sum per fidem in gratiam istam in qua sum per fidem in gratiam istam in qua stamus, et gloriamur in spe gloriæ filio- stamus, et gloriamur in spe gloriæ filio- rum Dei. Propter hoc enim, ut dicit rum Dei. Propter hoc enim, ut dicit Augustinus, univit sacrificium et offeren- Augustinus, univit sacrificium et offeren- tem cum Patre, ut per sacrificium et offe- tem cum Patre, ut per sacrificium et offe- rentem accedentes non sisteremus, sed rentem accedentes non sisteremus, sed accederemus usque ad Patrem. Iste enim accederemus usque ad Patrem. Iste enim est verus cubicularius et verus ostiarius, est verus cubicularius et verus ostiarius, qui ad secreta Patris introducit. Genes. qui ad secreta Patris introducit. Genes. XLIII, 16 Introduc viros domum, et oc- XLIII, 16 Introduc viros domum, et oc- cide victimas, et instrue convivium, quo- cide victimas, et instrue convivium, quo- niam mecum sunt comesturi meridie, niam mecum sunt comesturi meridie, hoc est, in plena luce et fervore chari- hoc est, in plena luce et fervore chari- tatis reficiendi sunt dulcedine deitatis tatis reficiendi sunt dulcedine deitatis meæ. Joan. x, 9: Ego sum ostium. Per meæ. Joan. x, 9: Ego sum ostium. Per me si quis introierit, salvabitur et me si quis introierit, salvabitur et ingredietur, et ingredietur, et pascua in- ingredietur, et ingredietur, et pascua in-

1 Psal. cxv, 16 et 17. 1 Psal. cxv, 16 et 17.

veniet. Et ibidem, y. 3: Huic ostiarius veniet. Et ibidem, y. 3: Huic ostiarius aperit, ubi dicit Glosa Augustini, quod aperit, ubi dicit Glosa Augustini, quod Christus mediator est ostium et ostiarius Christus mediator est ostium et ostiarius fideles inducens ad Patrem. fideles inducens ad Patrem.

Domini nostri, qui facultatibus dives Domini nostri, qui facultatibus dives est in omnes. Ad Roman. x, 12: Idem est in omnes. Ad Roman. x, 12: Idem Dominus omnium, dives in omnes qui Dominus omnium, dives in omnes qui invocant illum. invocant illum.

Dei nostri quia nisi Deus esset, nos Dei nostri quia nisi Deus esset, nos usque ad te per hostiam suam non indu- usque ad te per hostiam suam non indu- cerct. Joan. 1, 18 Deum nemo vidit cerct. Joan. 1, 18 Deum nemo vidit umquam unigenitus Filius, qui est in umquam unigenitus Filius, qui est in sinu Patris, ipse enarravit. sinu Patris, ipse enarravit.

Tam beatæ passionis. Hæc enim sunt Tam beatæ passionis. Hæc enim sunt sacramenta Christi, per quæ nos elevat, sacramenta Christi, per quæ nos elevat, quorum primum ab infirmis absolvit. quorum primum ab infirmis absolvit. Secundum ad beatitudinis elevat glo- Secundum ad beatitudinis elevat glo- riam. Tertium autem extollit ad beato- riam. Tertium autem extollit ad beato- rum locum. rum locum.

Et hoc est Tam beatæ, hoc est, tam Et hoc est Tam beatæ, hoc est, tam excellenter beatificantis passionis, quæ excellenter beatificantis passionis, quæ mortuos a vinculis mortis absolvit. mortuos a vinculis mortis absolvit. Matth. xxvII, 52 et 53, Christo in pas- Matth. xxvII, 52 et 53, Christo in pas- sione moriente, monumenta sunt aperta, sione moriente, monumenta sunt aperta, et multa corpora sanctorum qui dor- et multa corpora sanctorum qui dor- mierant, surrexerunt, et venerunt in mierant, surrexerunt, et venerunt in sanctam civitatem, et apparuerunt mul- sanctam civitatem, et apparuerunt mul- tis. Sic ergo mors Christi mortuos in tis. Sic ergo mors Christi mortuos in imis solvit, ut elevari possint. Psal. imis solvit, ut elevari possint. Psal. CXLV, 7 Dominus solvit compeditos, CXLV, 7 Dominus solvit compeditos, Dominus illuminat cæcos. Unde gratu- Dominus illuminat cæcos. Unde gratu- lantes jam soluti dicunt: Dirupisti vin- lantes jam soluti dicunt: Dirupisti vin- cula mea tibi sacrificabo hostiam lau- cula mea tibi sacrificabo hostiam lau- dis, et nomen Domini invocabo ¹. dis, et nomen Domini invocabo ¹.

Nec non et ab inferis, qui multos te- Nec non et ab inferis, qui multos te- nuerunt absorptos in anima, et multo nuerunt absorptos in anima, et multo plures in culpa per malum meritum plures in culpa per malum meritum quo descendere meruerunt ad inferos. quo descendere meruerunt ad inferos. Psal. XLVII, 16: Verumtamen Deus ab Psal. XLVII, 16: Verumtamen Deus ab inferno redimet animam meam, cum inferno redimet animam meam, cum acceperit me. acceperit me.

Resurrectionis, qua resurrexit et alios Resurrectionis, qua resurrexit et alios secum resurgere fecit, quosdam in re, secum resurgere fecit, quosdam in re, et quosdam in certa et felici spe. Isa. et quosdam in certa et felici spe. Isa. XXVI, 19 Vivent mortui tui, interfecti XXVI, 19 Vivent mortui tui, interfecti mei resurgent. I ad Corinth. xv, mei resurgent. I ad Corinth. xv,

22 22

Sa Sa

ele ele

1. 1.

Hastin Hastin *blatio. *blatio.

DE SACRIFICIO MISSÆ, III, 13. DE SACRIFICIO MISSÆ, III, 13.

et 23 Sicut in Adam omnes moriun- et 23 Sicut in Adam omnes moriun- tur, ita et in Christo omnes vivifica- tur, ita et in Christo omnes vivifica- buntur unusquisque autem in suo or- buntur unusquisque autem in suo or- dine primitiæ Christus: deinde ii dine primitiæ Christus: deinde ii qui sunt Christi, qui in adventu ejus qui sunt Christi, qui in adventu ejus crediderunt. Et sic in ipso resurgimus a crediderunt. Et sic in ipso resurgimus a morte animæ ad justificationem, et a morte animæ ad justificationem, et a morte corporis ad gloriam. Ad Romanos, morte corporis ad gloriam. Ad Romanos, Iv, 25 Qui traditus est propter nostra Iv, 25 Qui traditus est propter nostra delicta, et resurrexit propter nostram delicta, et resurrexit propter nostram justificationem. justificationem.

Sed et in cælos. Tangit tertium nos Sed et in cælos. Tangit tertium nos elevans sacramentum, et dicit cælos plu- elevans sacramentum, et dicit cælos plu- raliter, quia quamvis Christus ad dexte- raliter, quia quamvis Christus ad dexte- ram Patris ascenderit super omnes cælos, ram Patris ascenderit super omnes cælos, sicut dicitur, ad Ephes. iv, 10, tamen in sicut dicitur, ad Ephes. iv, 10, tamen in omnes coelos omnium per ordines sin- omnes coelos omnium per ordines sin- gulos ascendit quia omnibus et singu- gulos ascendit quia omnibus et singu- lis illuminationes suas invehit et invexit lis illuminationes suas invehit et invexit et invehet in æternum. Et ideo decem et invehet in æternum. Et ideo decem sunt dies quibus celebratur ascensio: sunt dies quibus celebratur ascensio: quia novem Angelorum coelos conscen- quia novem Angelorum coelos conscen- dit, et sic decimo in dextera Patris re- dit, et sic decimo in dextera Patris re- sedit. Psal. XVIII, 17: A summo cœlo sedit. Psal. XVIII, 17: A summo cœlo egressio ejus, et occursus ejus usque ad egressio ejus, et occursus ejus usque ad summum ejus nec est qui se abscondat summum ejus nec est qui se abscondat a calore ejus. a calore ejus.

Gloriosæ quia omnia quæcumque Gloriosæ quia omnia quæcumque fecit et dixit, credibilia fecit. Psal. XCII, fecit et dixit, credibilia fecit. Psal. XCII, 4 et 5 Mirabilis in altis Dominus. 4 et 5 Mirabilis in altis Dominus. Testimonia tua credibilia facta sunt ni- Testimonia tua credibilia facta sunt ni- mis. mis.

Ascensionis, quæ nos in hostia Chri- Ascensionis, quæ nos in hostia Chri- sto incorporatos in cœlum ascendere sto incorporatos in cœlum ascendere facit. Michææ, II, 13: Ascendet pandens facit. Michææ, II, 13: Ascendet pandens iter ante eos, Joan. xiv, 2: Si quo mi- iter ante eos, Joan. xiv, 2: Si quo mi- nus dixissem vobis: Quia vado parare nus dixissem vobis: Quia vado parare vobis locum. vobis locum.

Offerimus. Tangit tertium, quod est Offerimus. Tangit tertium, quod est hostiæ in cœlum a sacerdote cum clero hostiæ in cœlum a sacerdote cum clero et populo oblatio: et ideo dicit plurali- et populo oblatio: et ideo dicit plurali- ter, offerimus. Ad Hebr. x, 15 : Per ter, offerimus. Ad Hebr. x, 15 : Per ipsum, scilicet Christum, offeramus ho- ipsum, scilicet Christum, offeramus ho- stiam laudis semper Deo. stiam laudis semper Deo.

Præclaræ majestati tuæ, quæ licet in Præclaræ majestati tuæ, quæ licet in omnibus clara sit, tamen præclara, hoc omnibus clara sit, tamen præclara, hoc est, præ aliis clara est in cœlis et gloria est, præ aliis clara est in cœlis et gloria beatorum, ubi nihil habet obscuritatis beatorum, ubi nihil habet obscuritatis

125 125

admixtum, ubi in dispari claritate san- admixtum, ubi in dispari claritate san- ctorum est per gaudium, ut dicit Augu- ctorum est per gaudium, ut dicit Augu- stinus. Unde, Matth. xii, 43: Justi ful- stinus. Unde, Matth. xii, 43: Justi ful- gebunt sicut sol in regno Patris eorum. gebunt sicut sol in regno Patris eorum.

De tuis donis, quæ a te accepimus. De tuis donis, quæ a te accepimus. Donum autem cum sit datio irreddibilis, Donum autem cum sit datio irreddibilis, ponitur pro gratuitis donis, inter quæ ponitur pro gratuitis donis, inter quæ potissimum est donum sacramenti Eu- potissimum est donum sacramenti Eu- charistiæ. charistiæ.

Ac datis, quæ communi nomine data Ac datis, quæ communi nomine data dicuntur, quæ sunt naturalia data, ut dicuntur, quæ sunt naturalia data, ut species sacramentales frugum frumenti et species sacramentales frugum frumenti et vini cum omni clero et populo, quæ in vini cum omni clero et populo, quæ in ipsis offerri significantur. Jacobi, 1, 17: ipsis offerri significantur. Jacobi, 1, 17: Omne datum optimum, et omne donum Omne datum optimum, et omne donum perfectum desursum est, descendens a perfectum desursum est, descendens a Patre luminum. Hæc enim acceptat quæ Patre luminum. Hæc enim acceptat quæ ipse donavit: quia illa sunt bona et spi- ipse donavit: quia illa sunt bona et spi- ritu gratiæ plena. Luc. xi, 13: Si vos, ritu gratiæ plena. Luc. xi, 13: Si vos, cum sitis mali, nostis bona data dare cum sitis mali, nostis bona data dare filiis vestris, quanto magis Pater vester filiis vestris, quanto magis Pater vester de cœlo dabit spiritum bonum petenti- de cœlo dabit spiritum bonum petenti- bus se? bus se?

Hostiam puram. Hæc quinque quæ Hostiam puram. Hæc quinque quæ hic dicuntur, in duo dividuntur, ita hic dicuntur, in duo dividuntur, ita quod tria prima sint perficientia omni- quod tria prima sint perficientia omni- modam hostiæ ad elevationem in cœlum modam hostiæ ad elevationem in cœlum idoneitatem. Alia duo sint significantia idoneitatem. Alia duo sint significantia populi cum Christo in hoc sacrificio populi cum Christo in hoc sacrificio communionem. communionem.

Dicit igitur Hostiam, quæ jam ad Dicit igitur Hostiam, quæ jam ad ostium coeli elevata offertur. Puram, hoc ostium coeli elevata offertur. Puram, hoc est, a fomite originalis peccati nos depu- est, a fomite originalis peccati nos depu- rantem, sicut, I ad Timoth. 1, 5: Chari- rantem, sicut, I ad Timoth. 1, 5: Chari- tas est de corde puro, et conscientia tas est de corde puro, et conscientia bona, et fide non ficta. Sic enim fons bona, et fide non ficta. Sic enim fons puritatis Christus in hostia purificat. puritatis Christus in hostia purificat.

Hostiam sanctam, hoc est, omnis Hostiam sanctam, hoc est, omnis sanctitatis virtutem tribuentem, in qua sanctitatis virtutem tribuentem, in qua Sanctus sanctorum continetur. Joan. Sanctus sanctorum continetur. Joan. XVII, 19 Ego pro ipsis sanctifico me- XVII, 19 Ego pro ipsis sanctifico me- ipsum. ipsum.

Hostiam immaculatam, hoc est, ma- Hostiam immaculatam, hoc est, ma- culam a nobis actualem abstergentem, culam a nobis actualem abstergentem, eo quod immaculatus Dominus in ea eo quod immaculatus Dominus in ea continetur, qui est agnus sine macula. continetur, qui est agnus sine macula. Ad Ephes. v, 27: Ut exhiberet sibi glo- Ad Ephes. v, 27: Ut exhiberet sibi glo- riosam Ecclesiam, non habentem macu- riosam Ecclesiam, non habentem macu- lam. lam.

126 126

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

In his autem cruces tres facit sacer- In his autem cruces tres facit sacer- dos, ut hic benedictionis plenitudinem dos, ut hic benedictionis plenitudinem ostendat a primo perfectore sanctitatis ostendat a primo perfectore sanctitatis in corpus mysticum, quod in vero cor- in corpus mysticum, quod in vero cor- pore ut in signo ibi offertur, procedere. pore ut in signo ibi offertur, procedere. Panem sanctum. Tangit ea quæ sunt Panem sanctum. Tangit ea quæ sunt communionis. Dicitur enim, I ad Co- communionis. Dicitur enim, I ad Co- rinth. x, 17, quod unus panis, unus cor- rinth. x, 17, quod unus panis, unus cor- pus multi sumus, scilicet in Christo, pus multi sumus, scilicet in Christo, omnes qui de uno pane participamus: et omnes qui de uno pane participamus: et sic dicitur panis per similitudinem : quia sic dicitur panis per similitudinem : quia substantia panis quæ ibi fuit, jam in cor- substantia panis quæ ibi fuit, jam in cor- pus Christi est transsubstantiata, et non pus Christi est transsubstantiata, et non est ibi. Hic panis dicitur sanctus : quia est ibi. Hic panis dicitur sanctus : quia sanctis et non immundis est communi- sanctis et non immundis est communi- candus. I Regum, xxi, 4 et 3: Non habeo candus. I Regum, xxi, 4 et 3: Non habeo laicos ad manum, panes sed tantum pa- laicos ad manum, panes sed tantum pa- nem sanctum si mundi sunt pueri, ma- nem sanctum si mundi sunt pueri, ma- xime a mulieribus ? tunc manducare eos xime a mulieribus ? tunc manducare eos poterunt, propter necessitatem. Et re- poterunt, propter necessitatem. Et re- spondit David sacerdoti, et dixit ei: spondit David sacerdoti, et dixit ei: Equidem si de mulieribus agitur, conti- Equidem si de mulieribus agitur, conti- nuimus nos ab heri et nudiustertius, hoc nuimus nos ab heri et nudiustertius, hoc est, a præterito legis, et a præterito natu- est, a præterito legis, et a præterito natu- ralis rationis et fuerunt vasa puerorum ralis rationis et fuerunt vasa puerorum sancta, hoc est, corpora in quibus pa- sancta, hoc est, corpora in quibus pa- nis sanctus est reponendus. Et addi- nis sanctus est reponendus. Et addi- dit Porro via hæc polluta est, sed dit Porro via hæc polluta est, sed et ipsa hodie sanctificabitur in vasis. et ipsa hodie sanctificabitur in vasis. Via enim hujus vitæ pollutionem habet, Via enim hujus vitæ pollutionem habet, quæ continuis remediis sacramentorum quæ continuis remediis sacramentorum Ecclesie est sanctificanda, ut digne com- Ecclesie est sanctificanda, ut digne com- municemus sanctæ hostiæ. municemus sanctæ hostiæ.

: :

Hic panis dicitur vitæ æternæ : quia Hic panis dicitur vitæ æternæ : quia vegetat ad vitam æternam. Joan. vi, 33: vegetat ad vitam æternam. Joan. vi, 33: Panis Dei est, qui de cœlo descendit, et Panis Dei est, qui de cœlo descendit, et dat vitam mundo. Et ibidem, y. 59: Qui dat vitam mundo. Et ibidem, y. 59: Qui manducat hunc panem, vivet in æternum. manducat hunc panem, vivet in æternum. Eccli. xv, 3 Cibavit eum pane vitæ et Eccli. xv, 3 Cibavit eum pane vitæ et intellectus. intellectus.

1 Cf. Exod. XVII, 12. 1 Cf. Exod. XVII, 12.

Et calicem, a quo spirat spiritus cui Et calicem, a quo spirat spiritus cui per sanguinem Christi communicamus: per sanguinem Christi communicamus: et quia sanguis lavando salvat a pec- et quia sanguis lavando salvat a pec- catis et periculo, ideo additur: Perpetuæ catis et periculo, ideo additur: Perpetuæ salutis. I ad Corinth. XII, 13: Etenim in salutis. I ad Corinth. XII, 13: Etenim in uno Spiritu omnes nos in unum corpus uno Spiritu omnes nos in unum corpus baptizati sumus,sive Judæi,sive Gentiles, baptizati sumus,sive Judæi,sive Gentiles, sive servi, sive liberi et omnes in uno sive servi, sive liberi et omnes in uno Spiritu potati sumus. 1 ad Corinth. x, 4: Spiritu potati sumus. 1 ad Corinth. x, 4: Omnes eumdem potum spiritalem bibe- Omnes eumdem potum spiritalem bibe- runt (bibebant autem de spiritali, con- runt (bibebant autem de spiritali, con- sequente eos, petra petra autem erat sequente eos, petra petra autem erat Christus). Christus).

Quod autem quidam dicunt quinque Quod autem quidam dicunt quinque cruces fieri hic propter quinque vulnera, cruces fieri hic propter quinque vulnera, reputo derisionem. Sed hic attenden- reputo derisionem. Sed hic attenden- dum, quod quamvis sacerdos perfector dum, quod quamvis sacerdos perfector sanctitatis omnes orationes dicat cruci- sanctitatis omnes orationes dicat cruci- formiter extensis brachiis, ut populo det formiter extensis brachiis, ut populo det signum Christi crucis, ut veritas figuræ signum Christi crucis, ut veritas figuræ respondeat: quia Moyses sic orabat ¹: respondeat: quia Moyses sic orabat ¹: et ut omnes sit paratus accipere in am- et ut omnes sit paratus accipere in am- plexum charitatis, sicut dicitur, Isa. LXV, plexum charitatis, sicut dicitur, Isa. LXV, 2 Expandi manus meas tota die ad 2 Expandi manus meas tota die ad populum incredulum tamen hanc ora- populum incredulum tamen hanc ora- tionem dicit in altum porrectis manibus, tionem dicit in altum porrectis manibus, brachiis plus quam in aliis orationibus brachiis plus quam in aliis orationibus extensis, ut significet elevationem hostiæ extensis, ut significet elevationem hostiæ quam dicimus per intentionem in cœlum quam dicimus per intentionem in cœlum esse elevandam, quasi diceret : « Elevatio esse elevandam, quasi diceret : « Elevatio manuum mearum sacrificium vesperti- manuum mearum sacrificium vesperti- num, quod a Christo in vespera mundi num, quod a Christo in vespera mundi in cœlum est elevatum. » Hanc autem in cœlum est elevatum. » Hanc autem facit manuum distensionem et elevatio- facit manuum distensionem et elevatio- nem usque ad signa quæ hic fiunt: tunc nem usque ad signa quæ hic fiunt: tunc enim retrahit ut cruces faciat ad eorum enim retrahit ut cruces faciat ad eorum quæ diximus significationem. quæ diximus significationem.

Hæc igitur est elevatio hostiæ prima. Hæc igitur est elevatio hostiæ prima.

1. 1.

DE SACRIFICIO MISSÆ, III, 14. DE SACRIFICIO MISSÆ, III, 14.

127 127

CAPUT XIV. CAPUT XIV.

De his quæ facta sunt in sacramenti figura et typo. De his quæ facta sunt in sacramenti figura et typo.

Supra quæ propitio, etc. Supra quæ propitio, etc.

Hoc est secundum in quo elevatio Hoc est secundum in quo elevatio istius hostiæ petitur per memoriam ac- istius hostiæ petitur per memoriam ac- ceptationis de coelo factæ figurarum. ceptationis de coelo factæ figurarum.

Continentur autem hic duo, in quo- Continentur autem hic duo, in quo- rum primo id quod petitur, exprimitur. rum primo id quod petitur, exprimitur. In secundo figuræ de cœlo receptæ com- In secundo figuræ de cœlo receptæ com-

memorantur. memorantur.

In primo quatuor innuuntur: in quo- In primo quatuor innuuntur: in quo- rum primo primus respectus de cœlo rum primo primus respectus de cœlo super elevandam hostiam habendus si- super elevandam hostiam habendus si- gnificatur. Secundo, modus desuper re- gnificatur. Secundo, modus desuper re- spicientis describitur. Tertio, respectus spicientis describitur. Tertio, respectus petitur. Et quarto, inspicientis acceptatio petitur. Et quarto, inspicientis acceptatio hostiæ respectæ. hostiæ respectæ.

Dicit ergo Supra quæ, scilicet dona Dicit ergo Supra quæ, scilicet dona et data tibi oblata. Et per hoc quod et data tibi oblata. Et per hoc quod dicit, supra, notat cœlestem desuper dicit, supra, notat cœlestem desuper venturum respectum. Psal. LXXIX, 15: venturum respectum. Psal. LXXIX, 15: Respice de cœlo, et vide, et visita vineam Respice de cœlo, et vide, et visita vineam istam, scilicet meam, sanguinis tui tibi istam, scilicet meam, sanguinis tui tibi oblatam. Isa. LXVI, 1: Coelum sedes oblatam. Isa. LXVI, 1: Coelum sedes mea, terra autem scabellum pedum meo- mea, terra autem scabellum pedum meo- rum. Et post pauca, y. 2: Ad quem rum. Et post pauca, y. 2: Ad quem autem respiciam, nisi ad pauperculum autem respiciam, nisi ad pauperculum et contritum spiritu, et trementem ser- et contritum spiritu, et trementem ser- mones meos? Pauperculus enim Chri- mones meos? Pauperculus enim Chri- stus fuit cum nudus offerebatur: con- stus fuit cum nudus offerebatur: con- tritus spiritu, cum spiritu voluntario tritus spiritu, cum spiritu voluntario totus contritus plagis et livoribus et vul- totus contritus plagis et livoribus et vul- neribus propter nos offerebatur. Isa. LIII, neribus propter nos offerebatur. Isa. LIII, 5 Attritus est propter scelera nostra. 5 Attritus est propter scelera nostra. Tremebat autem sermones Patris, quando Tremebat autem sermones Patris, quando offerens se dixit: Non mea voluntas, sed offerens se dixit: Non mea voluntas, sed tua fiat ¹. tua fiat ¹.

Et hanc offerimus hostiam, et nos Et hanc offerimus hostiam, et nos

1 Luc. XXII, 1 Luc. XXII,

42. 42.

in hostia et ideo petimus te respicere in hostia et ideo petimus te respicere de supra ista, propitio et sereno vultu. de supra ista, propitio et sereno vultu. Propitius quidem in facilitate dimis- Propitius quidem in facilitate dimis- sionis peccati pro quo offertur hostia. sionis peccati pro quo offertur hostia. Jerem. xxxI, 34 : Propitiabor ini- Jerem. xxxI, 34 : Propitiabor ini- quitati eorum, et peccati eorum non quitati eorum, et peccati eorum non memorabor amplius. Sereno autem : memorabor amplius. Sereno autem : quia benignitas et hilaritas serenum fa- quia benignitas et hilaritas serenum fa- ciunt vultum. Et hoc dicit propter bonos ciunt vultum. Et hoc dicit propter bonos qui in hostia offeruntur. Unde Christus qui in hostia offeruntur. Unde Christus duo dixit, oblatus pro nobis. Primum, duo dixit, oblatus pro nobis. Primum, Luc. XXIII, 34: Pater dimitte illis: non Luc. XXIII, 34: Pater dimitte illis: non enim sciunt quid faciunt, ecce propitia- enim sciunt quid faciunt, ecce propitia- tio. Dixit etiam Pater, in manus tuas tio. Dixit etiam Pater, in manus tuas commendo spiritum meum 2, hoc est, commendo spiritum meum 2, hoc est, spiritum sanctorum, ecce vultus sereni- spiritum sanctorum, ecce vultus sereni- tas. Et de hoc dicitur in Psalmo LXVI, tas. Et de hoc dicitur in Psalmo LXVI, 1 Illuminet vultum suum super nos, 1 Illuminet vultum suum super nos, ecce serenitas : et misereatur nostri, ecce serenitas : et misereatur nostri, ecce propitiatio. Sumitur autem istud, ecce propitiatio. Sumitur autem istud, Numer. vi, 25, ubi sic dicitur: Ostendat Numer. vi, 25, ubi sic dicitur: Ostendat Dominus faciem suam tibi, et miserea- Dominus faciem suam tibi, et miserea- tur tui. Facies enim Dei semper serena tur tui. Facies enim Dei semper serena est et misericordia ejus facit propi- est et misericordia ejus facit propi- tium. Et ibidem, Numer. vi, 26: Con- tium. Et ibidem, Numer. vi, 26: Con- vertat Dominus vultum suum ad te, et vertat Dominus vultum suum ad te, et det tibi pacem. det tibi pacem.