7. 7.

102 102

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

In primis quæ tibi offerimus, etc. In primis quæ tibi offerimus, etc. Tangit hic communionem primam in Tangit hic communionem primam in qua offerendum est sacrificium. Et hoc qua offerendum est sacrificium. Et hoc quod dicit In primis, notat ordinem quod dicit In primis, notat ordinem communionis ad alias communiones. communionis ad alias communiones. Prima enim inter illas est secundum Prima enim inter illas est secundum quam distillat unguentum a capite in quam distillat unguentum a capite in barbam et per barbam in oram vesti- barbam et per barbam in oram vesti- menti et totius Ecclesiæ fimbrias. menti et totius Ecclesiæ fimbrias.

Hanc autem communionem tangit Hanc autem communionem tangit sub triplici doctrina, scilicet generali- sub triplici doctrina, scilicet generali- tatis, sublimitatis, et ordinabilitatis. tatis, sublimitatis, et ordinabilitatis.

Dicit ergo In primis : quia ista Dicit ergo In primis : quia ista communio est prima in corpore my- communio est prima in corpore my- stico et ideo secundum ordinem chari- stico et ideo secundum ordinem chari- tatis in primis est pro ea et in ea offe- tatis in primis est pro ea et in ea offe- rendum. Cantic. 11, 4: Introduxit me rendum. Cantic. 11, 4: Introduxit me rex in cellam vinariam, ordinavit in rex in cellam vinariam, ordinavit in me charitatem. I ad Timoth. II, 1 et me charitatem. I ad Timoth. II, 1 et seq. Obsecro igitur primum omnium seq. Obsecro igitur primum omnium fieri obsecrationes, orationes, postula- fieri obsecrationes, orationes, postula- tiones, gratiarum actiones pro omnibus tiones, gratiarum actiones pro omnibus hominibus pro regibus et omnibus qui hominibus pro regibus et omnibus qui in sublimitate sunt, scilicet constituti: in sublimitate sunt, scilicet constituti: ut quietam et tranquillam vitam aga- ut quietam et tranquillam vitam aga- mus in omni pietate et castitate. Hoc mus in omni pietate et castitate. Hoc enim bonum est, et acceptum coram enim bonum est, et acceptum coram salvatore nostro Deo, qui omnes homines salvatore nostro Deo, qui omnes homines vult salvos fieri, et ad agnitionem ve- vult salvos fieri, et ad agnitionem ve- ritatis venire. ritatis venire.

Quæ tibi offerimus: non enim offeri- Quæ tibi offerimus: non enim offeri- mus nisi tibi quia tibi soli clementis- mus nisi tibi quia tibi soli clementis- simo Patri est offerendum. Exod. xx, 5: simo Patri est offerendum. Exod. xx, 5: Non adorabis ea, scilicet idola, neque Non adorabis ea, scilicet idola, neque coles. Ego sum Dominus Deus tuus. coles. Ego sum Dominus Deus tuus.

Offerimus, hoc est, ad te porrigentes Offerimus, hoc est, ad te porrigentes et elevantes ferimus, ut sicut diximus : et elevantes ferimus, ut sicut diximus : Sursum corda, habemus ad Dominum: Sursum corda, habemus ad Dominum: ita nos ad te extendentes elevamus ita nos ad te extendentes elevamus oblationem, cordium elevatione et ma- oblationem, cordium elevatione et ma- nuum protensione, ad te, Domine, cle- nuum protensione, ad te, Domine, cle- mentissime Pater. Levit. ix, 21: Pectora mentissime Pater. Levit. ix, 21: Pectora eorum, et armos dextros separavit eorum, et armos dextros separavit Aaron, elevans coram Domino. Pectora Aaron, elevans coram Domino. Pectora quidem pro cordis elevatione, armos quidem pro cordis elevatione, armos autem dextros pro operis perfectione, autem dextros pro operis perfectione, elevans per intentionem et devotionem elevans per intentionem et devotionem

1 Cf. Exod. XVI, 11 et 12. 1 Cf. Exod. XVI, 11 et 12.

coram Domino. Sic enim et Moyses ex- coram Domino. Sic enim et Moyses ex- tensis in cœlum brachiis stabat coram tensis in cœlum brachiis stabat coram Domino cum pugnaret Israel contra Domino cum pugnaret Israel contra Amalec sustentabant autem brachia Amalec sustentabant autem brachia ejus Aaron et Hur: quia virtus oratio- ejus Aaron et Hur: quia virtus oratio- nis in una parte vice Aaron elevat, et nis in una parte vice Aaron elevat, et charitas in altera levat vice Hur et sic charitas in altera levat vice Hur et sic vincit in oratione perfectorem sanctitatis vincit in oratione perfectorem sanctitatis populus Dei. populus Dei.

Pro Ecclesia tua sancta, etc. Pro Ecclesia tua sancta, etc.

: :

Hic generaliter exprimitur ista prima Hic generaliter exprimitur ista prima communioquia nulla communio est communioquia nulla communio est extra Ecclesiam : Græco enim nomine extra Ecclesiam : Græco enim nomine Ecclesia, etiam Latino nomine dicitur Ecclesia, etiam Latino nomine dicitur convocatio et quia voces et convoca- convocatio et quia voces et convoca- tiones sunt rationabilium tantum ani- tiones sunt rationabilium tantum ani- malium, et inter homines rationales non malium, et inter homines rationales non sunt nisi fideles verbum rationabile fidei sunt nisi fideles verbum rationabile fidei audientes et intus percipientes, ideo di- audientes et intus percipientes, ideo di- citur Ecclesia congregatio fidelium. citur Ecclesia congregatio fidelium. Aliorum dicitur esse synagoga, quæ Aliorum dicitur esse synagoga, quæ sonat conductionem et quia irrationa- sonat conductionem et quia irrationa- bilia alieno tractu ducuntur se invicem, bilia alieno tractu ducuntur se invicem, ideo synagoga est in his qui irrationa- ideo synagoga est in his qui irrationa- biliter conveniunt. Apocal. 11, 9: Ecce biliter conveniunt. Apocal. 11, 9: Ecce dabo de synagoga Satanæ, qui dicunt dabo de synagoga Satanæ, qui dicunt se Judæos esse, et non sunt, sed men- se Judæos esse, et non sunt, sed men- tiuntur. Unde conventus hæreticorum et tiuntur. Unde conventus hæreticorum et schismaticorum et peccatorum in Eccle- schismaticorum et peccatorum in Eccle- sia non sunt. Eccli. xx1, 10: Stuppa sia non sunt. Eccli. xx1, 10: Stuppa collecta synagoga peccantium. Psal. collecta synagoga peccantium. Psal. xv, 4 Non congregabo conventicula xv, 4 Non congregabo conventicula eorum de sanguinibus. De Ecclesia au- eorum de sanguinibus. De Ecclesia au- tem dicitur, Psal. xxxiv, 18: Confitebor tem dicitur, Psal. xxxiv, 18: Confitebor tibi in Ecclesia magna, in populo gravi tibi in Ecclesia magna, in populo gravi laudabo te. Populus enim Ecclesiæ di- laudabo te. Populus enim Ecclesiæ di- citur esse gravis maturitate virtutis: et citur esse gravis maturitate virtutis: et illi sunt qui soli rationem colunt, et ra- illi sunt qui soli rationem colunt, et ra- tionabiles Dei voces intelligunt, et au- tionabiles Dei voces intelligunt, et au- diunt vocationem ipsius. diunt vocationem ipsius.

Hæc Ecclesia dicitur sancta: quia Hæc Ecclesia dicitur sancta: quia Spiritu sancto sanctificata, sicut in ante Spiritu sancto sanctificata, sicut in ante habitis in expositione Symboli dictum habitis in expositione Symboli dictum est 2. I Petri, II, 9: Vos gens sancta, est 2. I Petri, II, 9: Vos gens sancta, populus acquisitionis, ut virtutes an- populus acquisitionis, ut virtutes an- nuntietis ejus qui de tenebris vos nuntietis ejus qui de tenebris vos

2 Cf. supra, Tract. II, cap. 9 ad artic. ix. 2 Cf. supra, Tract. II, cap. 9 ad artic. ix.

8. 8.

9. 9.

DE SACRIFICIO MISSÆ, III, 6. DE SACRIFICIO MISSÆ, III, 6.

vocavit in admirabile lumen suum. vocavit in admirabile lumen suum.

Dicitur Catholica: quia generaliter Dicitur Catholica: quia generaliter principia ejus sunt vera absque instan- principia ejus sunt vera absque instan- tia, et quia ubique terrarum diffusa et tia, et quia ubique terrarum diffusa et diffundenda sunt, ut in ante habitis diffundenda sunt, ut in ante habitis dictum est. Unde ipsa Ecclesia clamat dictum est. Unde ipsa Ecclesia clamat dicens A finibus terræ ad te clamavi ¹. dicens A finibus terræ ad te clamavi ¹. Isa. xxiv, 16: A finibus terræ laudes Isa. xxiv, 16: A finibus terræ laudes audivimus, gloriam justi. audivimus, gloriam justi.

In hujus igitur Ecclesiæ communione In hujus igitur Ecclesiæ communione rogamus dicentes, quam, scilicet Eccle- rogamus dicentes, quam, scilicet Eccle- siam, pacificare, hoc est, in triplici pace siam, pacificare, hoc est, in triplici pace ponere, scilicet temporis, pectoris, et ponere, scilicet temporis, pectoris, et æternitatis custodire a malo incurrente æternitatis custodire a malo incurrente et in bono ad utramque vitam confe- et in bono ad utramque vitam confe- rente. Psal. XVI, 8: Custodi me, Do- rente. Psal. XVI, 8: Custodi me, Do- mine, ut pupillam oculi sub umbra mine, ut pupillam oculi sub umbra alarum tuarum protege me. Pupilla alarum tuarum protege me. Pupilla enim custoditur, ne aliquid incidat quod enim custoditur, ne aliquid incidat quod turbet et custoditur in visus sui lim- turbet et custoditur in visus sui lim- piditate, ut virtutem propriam non piditate, ut virtutem propriam non amittat. Umbra autem protectio Domini amittat. Umbra autem protectio Domini est sub alis veritatis et virtutis suæ, ut est sub alis veritatis et virtutis suæ, ut veritate illuminemur, et virtute ad bo- veritate illuminemur, et virtute ad bo- num perficiamur. num perficiamur.

Adunare, hoc est, ad unum redigere. Adunare, hoc est, ad unum redigere. Hoc, inquam, unum quod est commune Hoc, inquam, unum quod est commune per omnem ordinem graduum Ecclesiæ, per omnem ordinem graduum Ecclesiæ, quo ad unum caput ordinatur in cœlis quo ad unum caput ordinatur in cœlis quod est Deus, et in terra quod est Dei quod est Deus, et in terra quod est Dei vicarius. Act. IV, 32: Multitudinis cre- vicarius. Act. IV, 32: Multitudinis cre- dentium erat cor unum et anima una. dentium erat cor unum et anima una. Psal. cx, 1 Confitebor tibi, Domine, Psal. cx, 1 Confitebor tibi, Domine, in toto corde meo, in consilio justorum in toto corde meo, in consilio justorum et congregatione. Hæc enim congregatio et congregatione. Hæc enim congregatio et adunatio in cœlo præfulget, in naturis et adunatio in cœlo præfulget, in naturis ostenditur, in operibus Christi exem- ostenditur, in operibus Christi exem- plificatur, in divinis legibus præcipitur, plificatur, in divinis legibus præcipitur, et in toto Christi corpore mystico obser- et in toto Christi corpore mystico obser- vatur. In coelis enim Angeli ad Archan- vatur. In coelis enim Angeli ad Archan- gelos, Archangeli ad Principatus, Prin- gelos, Archangeli ad Principatus, Prin- cipatus ad Potestates, Potestates ad Vir- cipatus ad Potestates, Potestates ad Vir- tutes, et Virtutes ad Dominationes, et tutes, et Virtutes ad Dominationes, et Dominationes ad Thronos, et Throni ad Dominationes ad Thronos, et Throni ad Seraphim, et Seraphim ad Cherubim, et Seraphim, et Seraphim ad Cherubim, et Cherubim secundum obedientiæ et illu- Cherubim secundum obedientiæ et illu-

1 Psal. LX, 3. 1 Psal. LX, 3.

103 103

minationis ordinem ordinati ordinantur. minationis ordinem ordinati ordinantur. Et ipsa multitudo Angelorum quæ in quo- Et ipsa multitudo Angelorum quæ in quo- libet est agmine, ad unam personam quæ libet est agmine, ad unam personam quæ in quolibet ordine præeminet, adunatur : in quolibet ordine præeminet, adunatur : et ideo ordo cœli vocatur, quia omnis or- et ideo ordo cœli vocatur, quia omnis or- do est relatio multorum in gradibus dif- do est relatio multorum in gradibus dif- ferentium ad unum. Job, xxxvIII, 33: ferentium ad unum. Job, xxxvIII, 33: Numquid nosti ordinem cæli, et rationem Numquid nosti ordinem cæli, et rationem ejus pones in terra? Hoc in naturis ejus pones in terra? Hoc in naturis ostenditur, ubi multi ramusculi ad vir- ostenditur, ubi multi ramusculi ad vir- gas, ubi multæ virgæ ad ramum, ubi gas, ubi multæ virgæ ad ramum, ubi multi rami ad stipitem unum, ubi multi multi rami ad stipitem unum, ubi multi stipites ad unam radicem infiguntur, ut stipites ad unam radicem infiguntur, ut omnia fiant socia et participia succi qui omnia fiant socia et participia succi qui est in radice. Ad Roman. xi, 17: Socius est in radice. Ad Roman. xi, 17: Socius radicis et pinguedinis olivæ factus es. radicis et pinguedinis olivæ factus es. Sic multæ grues unam sequuntur ordine Sic multæ grues unam sequuntur ordine litterato. Sic multa membra in corpore litterato. Sic multa membra in corpore uno unius capitis percipiunt beneficium. uno unius capitis percipiunt beneficium. Ad Roman. XII, 4 et 5: Sicut enim in Ad Roman. XII, 4 et 5: Sicut enim in uno corpore multa membra habemus, uno corpore multa membra habemus, omnia autem membra non eumdem ac- omnia autem membra non eumdem ac- tum habent, ita multi unum corpus su- tum habent, ita multi unum corpus su- mus in Christo. In Christi operibus hæc mus in Christo. In Christi operibus hæc adunatio exemplificatur: quia Christi adunatio exemplificatur: quia Christi opus est semper in unum colligere dis- opus est semper in unum colligere dis- persa, diaboli autem opus est ordinata persa, diaboli autem opus est ordinata dividere et dispergere. Hoc est quod di- dividere et dispergere. Hoc est quod di- citur, Joan. x, 11: Fiet unum ovile, et citur, Joan. x, 11: Fiet unum ovile, et unus pastor. Matth. XII, 30: Qui non unus pastor. Matth. XII, 30: Qui non est mecum, contra me est: et qui non est mecum, contra me est: et qui non congregat mecum, spargit. Hoc præci- congregat mecum, spargit. Hoc præci- pitur in legibus divinis : quia sicut dicit pitur in legibus divinis : quia sicut dicit beatus Dionysius : « Lex divinitatis est beatus Dionysius : « Lex divinitatis est per prima media, et per media ultima per prima media, et per media ultima reducere. » Talis autem reductio ulti- reducere. » Talis autem reductio ulti- morum ad media et mediorum ad prima morum ad media et mediorum ad prima non potest esse nisi in ordine ad unum non potest esse nisi in ordine ad unum primum. Sic igitur divinitatis lex sicut primum. Sic igitur divinitatis lex sicut est descensus illuminationum et charis- est descensus illuminationum et charis- matum ab uno, sic reductio est ad matum ab uno, sic reductio est ad unum hæc enim lex sicut superiora unum hæc enim lex sicut superiora movet et ligat ad inferiorum providen- movet et ligat ad inferiorum providen- tiam et curam, ita inferiora ligat ad su- tiam et curam, ita inferiora ligat ad su- periorum obedientiam, ut omnia hoc periorum obedientiam, ut omnia hoc modo sint connexa. Psal. XLVII, 14: modo sint connexa. Psal. XLVII, 14: Distribuite gradus ejus, ut enarretis Distribuite gradus ejus, ut enarretis

2 2

1 Vulgata habet domos. 1 Vulgata habet domos.

104 104

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

in progenie altera. Daniel. x, 11: Sta in progenie altera. Daniel. x, 11: Sta in gradu tuo. Sic enim octo gradibus in gradu tuo. Sic enim octo gradibus ascenditur ad divinitatis templum et ascenditur ad divinitatis templum et culturam, ut dicitur, Ezechiel. XL, 49, culturam, ut dicitur, Ezechiel. XL, 49, Papatu scilicet, Patriarchatu, Primatu, Papatu scilicet, Patriarchatu, Primatu, Archiepiscopatu, Episcopatu, Abbatu, Archiepiscopatu, Episcopatu, Abbatu, reverentia, præpositura, decanatu, cura reverentia, præpositura, decanatu, cura parochiali curam enim archidiacono- parochiali curam enim archidiacono- rum sub præpositura comprehendimus. rum sub præpositura comprehendimus. Hoc enim in toto Christi mystico cor- Hoc enim in toto Christi mystico cor- pore, quod est Ecclesia, observatur, in pore, quod est Ecclesia, observatur, in quo omnia ad unum rediguntur quæ quo omnia ad unum rediguntur quæ Petri clavibus committuntur. Matth. Petri clavibus committuntur. Matth. XVI, 19 Tibi dabo claves regni colo- XVI, 19 Tibi dabo claves regni colo- rum et quodcumque ligaveris super rum et quodcumque ligaveris super terram erit ligatum et in cœlis, et quod- terram erit ligatum et in cœlis, et quod- cumque solveris super terram erit solu- cumque solveris super terram erit solu- tum est in cœlis. Et supra, y. 18: Et tum est in cœlis. Et supra, y. 18: Et portæ inferi non prævalabunt adversus portæ inferi non prævalabunt adversus eam. Ecce cœlum imminet clavibus: eam. Ecce cœlum imminet clavibus: quia claves cœli dicuntur. Terra clavibus quia claves cœli dicuntur. Terra clavibus subjicitur et quidquid in terris ligant subjicitur et quidquid in terris ligant vel solvunt, coram Deo ligatum vel so- vel solvunt, coram Deo ligatum vel so- lutum reputatur. Infernus comprehen- lutum reputatur. Infernus comprehen- ditur in potestate: quia non prævalet ditur in potestate: quia non prævalet tenere quem clavis eruere vult de in- tenere quem clavis eruere vult de in- ferno. Hæc clavis uni committitur, ut ferno. Hæc clavis uni committitur, ut plenitudo potestatis in uno ostendatur, plenitudo potestatis in uno ostendatur, et in alios ab illo secundum partem et in alios ab illo secundum partem sollicitudinis in quam vocantur, com- sollicitudinis in quam vocantur, com- mittatur. Isa. XXII, 22 et seq. : Dabo mittatur. Isa. XXII, 22 et seq. : Dabo clavem domus David super humerum clavem domus David super humerum ejus : et aperiet, et non erit qui claudat: ejus : et aperiet, et non erit qui claudat: et claudet, et non erit qui aperiat. Et et claudet, et non erit qui aperiat. Et figam illum paxillum in loco fideli, el figam illum paxillum in loco fideli, el erit in solium gloriæ domui patris sui. erit in solium gloriæ domui patris sui. Et suspendent super eum omnem glo- Et suspendent super eum omnem glo- riam domus patris ejus. Paxillus autem riam domus patris ejus. Paxillus autem dicitur, eo quod imminet sibi totum dicitur, eo quod imminet sibi totum Ecclesiæ tabernaculum. Gloria autem Ecclesiæ tabernaculum. Gloria autem non esset tota suspensa in eum, nisi dis- non esset tota suspensa in eum, nisi dis- positione et patrocinio et regimine positione et patrocinio et regimine haberet omnem gloriam Ecclesiæ, quæ haberet omnem gloriam Ecclesiæ, quæ est domus Dei patris sui. Et quid diu est domus Dei patris sui. Et quid diu loquar, Trinitas ipsa hanc custodit adu- loquar, Trinitas ipsa hanc custodit adu- nationem, in qua Pater ordine naturæ nationem, in qua Pater ordine naturæ principium est totius divinitatis, Filius a principium est totius divinitatis, Filius a

1 Psal. CXXVI, 1. 1 Psal. CXXVI, 1.

Patre solo per generationem omnia Patre solo per generationem omnia accepit, et accepit Spiritus sanctus a accepit, et accepit Spiritus sanctus a Patre et Filio omnia per communem Patre et Filio omnia per communem Patris et Filii spirationem. Patris et Filii spirationem.

Hac igitur adunatione petimus, o Pa- Hac igitur adunatione petimus, o Pa- ter, ut adunare velis Ecclesiam, et re- ter, ut adunare velis Ecclesiam, et re- gere. Regere est regulis et principiis gere. Regere est regulis et principiis legalibus et canonicis unumquemque in legalibus et canonicis unumquemque in explanationem sui officii dirigere. Psal. explanationem sui officii dirigere. Psal. XLIV, 7 Virga directionis, virga regni XLIV, 7 Virga directionis, virga regni tui. In virga significatur regiminis po- tui. In virga significatur regiminis po- testas, in virgæ autem rectitudine si- testas, in virgæ autem rectitudine si- gnantur præcepta et principia legalia gnantur præcepta et principia legalia quibus regendum est quibus regendum est 17, dicitur, cum Dominus mitteret 17, dicitur, cum Dominus mitteret Moysen ad regendum populum, dixit : Moysen ad regendum populum, dixit : Virgam quoque hanc sume in manu Virgam quoque hanc sume in manu tua, in qua facturus es signa. tua, in qua facturus es signa.

unde, Exod. iv, unde, Exod. iv,

Hæc igitur quatuor quæ oramus sic Hæc igitur quatuor quæ oramus sic diversificantur, ut duo sint secundum diversificantur, ut duo sint secundum recessum a malo, et duo secundum ordi- recessum a malo, et duo secundum ordi- nem ad bonum. nem ad bonum.

Secundum recessum a malo duplici- Secundum recessum a malo duplici- ter. Est enim malum Ecclesiæ extrinse- ter. Est enim malum Ecclesiæ extrinse- cus illatum impugnans, et est malum cus illatum impugnans, et est malum intrinsecus surgens et bonum adimens. intrinsecus surgens et bonum adimens. Contra malum quidem extrinsecus im- Contra malum quidem extrinsecus im- pugnans Ecclesiæ tranquillitatem, peti- pugnans Ecclesiæ tranquillitatem, peti- mus pacificationem. Esther, x, 2 : mus pacificationem. Esther, x, 2 : Ut absque ullo terrore vitam silentio Ut absque ullo terrore vitam silentio transigentes, optata cunctis mortalibus transigentes, optata cunctis mortalibus pace fruerentur. Contra malum autem pace fruerentur. Contra malum autem a nobis factum, bonum Ecclesiæ adi- a nobis factum, bonum Ecclesiæ adi- mens, petentes dicimus, custodire. Hoc mens, petentes dicimus, custodire. Hoc autem malum est peccatum, a quo nos autem malum est peccatum, a quo nos custodiri per gratiam oramus: quia nisi custodiri per gratiam oramus: quia nisi Dominus custodierit civitatem, frustra Dominus custodierit civitatem, frustra vigilat qui custodit eam ¹. Sapient. x, vigilat qui custodit eam ¹. Sapient. x, 12 Custodivit illum ab inimicis, et a 12 Custodivit illum ab inimicis, et a seductoribus tutavit illum. seductoribus tutavit illum.

Alia autem duo sunt in ordine ad Alia autem duo sunt in ordine ad bonum, quod dupliciter accipitur, sci- bonum, quod dupliciter accipitur, sci- licet in participatione boni Ecclesiæ, vel licet in participatione boni Ecclesiæ, vel perfectione boni personæ. Et ut perci- perfectione boni personæ. Et ut perci- piamus bonum Ecclesiæ, dicimus, adu- piamus bonum Ecclesiæ, dicimus, adu- nare quia bonum Ecclesiæ non perci- nare quia bonum Ecclesiæ non perci-

10. 10.

DE SACRIFICIO MISSÆ, III, 9. DE SACRIFICIO MISSÆ, III, 9.

cipitur nisi in adunatione cum membris cipitur nisi in adunatione cum membris Ecclesiæ. Psal. cxvu, 63 Particeps Ecclesiæ. Psal. cxvu, 63 Particeps "go sum omnium timentium te, et custo- "go sum omnium timentium te, et custo- dientium mandata tua. In perfectione dientium mandata tua. In perfectione autem boni personæ indigemus divino autem boni personæ indigemus divino regimine, ut congrue et recte tendamus regimine, ut congrue et recte tendamus in bonum proprium unicuique personæ : in bonum proprium unicuique personæ : et ideo dicimus, regere. Apocal. VII, 17: et ideo dicimus, regere. Apocal. VII, 17: Agnus qui in medio throni est reget illos, Agnus qui in medio throni est reget illos, et deducet eos ad vitæ fontes aquarum. et deducet eos ad vitæ fontes aquarum. Hæc autem omnia secundum ordinem a Hæc autem omnia secundum ordinem a capite descendunt in corpus : quia paci- capite descendunt in corpus : quia paci- ficatio Ecclesiæ est in prælatis sicut ab ficatio Ecclesiæ est in prælatis sicut ab incursu malorum præservantibus Eccle- incursu malorum præservantibus Eccle- siam. Et ideo sicut murum se debent siam. Et ideo sicut murum se debent ponere pro Ecclesia, et suscipere in se ponere pro Ecclesia, et suscipere in se ictus et insultus hostium, sicut dicitur, ictus et insultus hostium, sicut dicitur, Joan. x, 11 Bonus pastor animam Joan. x, 11 Bonus pastor animam suam dat pro ovibus suis. Et ideo Do- suam dat pro ovibus suis. Et ideo Do- minus improperat quibusdam, Ezechiel. minus improperat quibusdam, Ezechiel. XIII, 5 Non ascendistis ex adverso, XIII, 5 Non ascendistis ex adverso, neque opposuistis murum pro domo neque opposuistis murum pro domo Israel. Similiter ad prælatos refertur Israel. Similiter ad prælatos refertur custodia: quia ipsi sunt custodes Eccle- custodia: quia ipsi sunt custodes Eccle- siæ, sicut dicitur, Isa. LXII, 6: Super siæ, sicut dicitur, Isa. LXII, 6: Super muros tuos, Jerusalem, constitui cu- muros tuos, Jerusalem, constitui cu- stodes, tota die et tota nocte non tace- stodes, tota die et tota nocte non tace- bunt. Adunatio etiam est in ipsis: quia bunt. Adunatio etiam est in ipsis: quia ab ipsis profluunt charismata quibus ab ipsis profluunt charismata quibus adunamur unde, ad Ephes. IV, 3 : adunamur unde, ad Ephes. IV, 3 : Solliciti servare unitatem spiritus in Solliciti servare unitatem spiritus in vinculo pacis. Regnum autem totum est vinculo pacis. Regnum autem totum est in manibus eorum. Act. xx, 28: Atten- in manibus eorum. Act. xx, 28: Atten- dite vobis, et universo gregi in quo vos dite vobis, et universo gregi in quo vos Spiritus sanctus posuit episcopos, regere Spiritus sanctus posuit episcopos, regere Ecclesiam Dei, quam acquisivit san- Ecclesiam Dei, quam acquisivit san- guine suo. guine suo.

Sic igitur primam communionem si- Sic igitur primam communionem si- gnificantes dicimus: Quam pacificare, gnificantes dicimus: Quam pacificare, custodire, adunare, et regere digneris: custodire, adunare, et regere digneris: quia suæ dignationis est quod facit et quia suæ dignationis est quod facit et non nostri meriti. Psal. cx, 9: Non non nostri meriti. Psal. cx, 9: Non nobis, Domine, non nobis, sed nomini nobis, Domine, non nobis, sed nomini tuo da gloriam. tuo da gloriam.

Toto orbe terrarum : quia sicut dixi- Toto orbe terrarum : quia sicut dixi- mus, Ecclesia vel diffusa vel diffundenda mus, Ecclesia vel diffusa vel diffundenda

1 Matth. xvi, 18. 1 Matth. xvi, 18.

105 105

est in toto orbe terrarum, sicut vocata est est in toto orbe terrarum, sicut vocata est de omnibus finibus terrarum. Et hoc si- de omnibus finibus terrarum. Et hoc si- gnificatur, Act. 11, 5, quod cum omnium gnificatur, Act. 11, 5, quod cum omnium linguis inciperent prædicare Apostoli, linguis inciperent prædicare Apostoli, erant in Jerusalem habitantes viri Dei ex erant in Jerusalem habitantes viri Dei ex omni natione quæ sub cœlo est. Isa. XLIX, omni natione quæ sub cœlo est. Isa. XLIX, 6: Dedi te in lucem gentium, ut sis salus 6: Dedi te in lucem gentium, ut sis salus mea usque ad extremum terræ. Act. 1, 8: mea usque ad extremum terræ. Act. 1, 8: Eritis mihi testes in Jerusalem, et in Eritis mihi testes in Jerusalem, et in omni Judæa, et Samaria, et usque ad omni Judæa, et Samaria, et usque ad ultimum terræ. ultimum terræ.

Una cum famulo tuo Papa nostro Una cum famulo tuo Papa nostro N., etc. N., etc.

Tangit membra officialia a quibus prin- Tangit membra officialia a quibus prin- cipaliter hæc profluit unitas. Et hoc est cipaliter hæc profluit unitas. Et hoc est quod dicit: Una. Et est adverbium quod quod dicit: Una. Et est adverbium quod idem est quod simul, et notat associa- idem est quod simul, et notat associa- tionem capitis cum corpore. Dicitur au- tionem capitis cum corpore. Dicitur au- tem famulus quia ad Ecclesiasticum tem famulus quia ad Ecclesiasticum hujus sacrificii pertinet famulatum. Papa hujus sacrificii pertinet famulatum. Papa autem dicitur quia est pater patrum, et autem dicitur quia est pater patrum, et successor Petri, vicarius Jesu Christi. successor Petri, vicarius Jesu Christi. Noster autem dicitur: quia per ipsum Noster autem dicitur: quia per ipsum nobis hæc influitur communio: et ideo nobis hæc influitur communio: et ideo non valet oblatio si ab unione ordinis et non valet oblatio si ab unione ordinis et obedientiæ ad Papam scindatur vel sepa- obedientiæ ad Papam scindatur vel sepa- retur. Unde Leo Magnus Papa : « Sicut retur. Unde Leo Magnus Papa : « Sicut divinæ religionis cultum quem in omnes divinæ religionis cultum quem in omnes gentes omnesque nationes Dei voluit gentes omnesque nationes Dei voluit gratia coruscare, ita Dominus noster Je- gratia coruscare, ita Dominus noster Je- sus Christus humani generis salvator in- sus Christus humani generis salvator in- stituit, ut hujus numinis sacramentum et stituit, ut hujus numinis sacramentum et beatissimo Petro Apostolorum omnium beatissimo Petro Apostolorum omnium summo principaliter collocaret, et ab summo principaliter collocaret, et ab ipso quasi quodam capite dona sua vellet ipso quasi quodam capite dona sua vellet in corpus omne manare, ut exsortem se in corpus omne manare, ut exsortem se mysterii intelligeret hic esse qui ausus mysterii intelligeret hic esse qui ausus fuisset a Petri soliditate recedere. Hunc fuisset a Petri soliditate recedere. Hunc enim in consortium divinæ unitatis as- enim in consortium divinæ unitatis as- sumptum id quod ipse erat voluit nomi- sumptum id quod ipse erat voluit nomi- nare dicendo Tu es Petrus, et super hanc nare dicendo Tu es Petrus, et super hanc petram ædificabo Ecclesiam meam ¹. » petram ædificabo Ecclesiam meam ¹. » Et ideo Papæ nomen sicut ab eo a quo Et ideo Papæ nomen sicut ab eo a quo hæc profluit Ecclesiæ unitatis communio, hæc profluit Ecclesiæ unitatis communio, est hic exprimendum. Unde Pelagius est hic exprimendum. Unde Pelagius Papa dicit: « Ab universi orbis commu- Papa dicit: « Ab universi orbis commu-

12. 12.

106 106

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

nione separati sunt, qui qualibet dissen- nione separati sunt, qui qualibet dissen- sione inter sacra mysteria Apostolici Pon- sione inter sacra mysteria Apostolici Pon- tificis nomen secundum consuetudinem tificis nomen secundum consuetudinem non frequentant ». non frequentant ».

Et antitiste nostro N. Secundo gradu : Et antitiste nostro N. Secundo gradu : quia antistes noster est quasi canalis per quia antistes noster est quasi canalis per quem in nos a primo capite Papa com- quem in nos a primo capite Papa com- munio descendit unitatis, sicut unguen- munio descendit unitatis, sicut unguen- tum primo descendit a capite in barbam tum primo descendit a capite in barbam quæ capiti adhæret, et a barba stillat in quæ capiti adhæret, et a barba stillat in superiora, et a superioribus in media, et superiora, et a superioribus in media, et fluit usque in oram et fimbriam vesti- fluit usque in oram et fimbriam vesti- menti. Papa enim et Episcopi quamvis menti. Papa enim et Episcopi quamvis super homines sint constituti, et in hoc super homines sint constituti, et in hoc sint loco perfectoris sanctitatis, tamen et sint loco perfectoris sanctitatis, tamen et ipsi homines sunt et fragiles: et ideo in- ipsi homines sunt et fragiles: et ideo in- digent ut oretur pro ipsis, et magis etiam digent ut oretur pro ipsis, et magis etiam indigent quam alii: quia quanto plus indigent quam alii: quia quanto plus innititur eis Ecclesia, tanto indigent ma- innititur eis Ecclesia, tanto indigent ma- jori adjutorio gratiæ: quia plus eis quam jori adjutorio gratiæ: quia plus eis quam aliis diabolus insidiatur. Unde, Thren, 1, aliis diabolus insidiatur. Unde, Thren, 1, 5: Facti sunt hostes ejus in capite, et 5: Facti sunt hostes ejus in capite, et inimici ejus locupletati sunt. inimici ejus locupletati sunt.

Et rege nostro N. Hic etiam in exterio- Et rege nostro N. Hic etiam in exterio- ribus defendendis et regendis unitati pa- ribus defendendis et regendis unitati pa- cis et communionis Ecclesiæ subministrat, cis et communionis Ecclesiæ subministrat, et fluit ab eo in nos rectitudo justitiæ et et fluit ab eo in nos rectitudo justitiæ et pacis. Unde sanctum Jeremiam inveni- pacis. Unde sanctum Jeremiam inveni- mus scripsisse per manum Baruch notarii mus scripsisse per manum Baruch notarii sui. Sic dicit Baruch, 1, 11 Orate pro sui. Sic dicit Baruch, 1, 11 Orate pro vita Nabuchodonosor, regis Babyloniæ, vita Nabuchodonosor, regis Babyloniæ, et pro vita Balthassar, filii ejus, ut sint et pro vita Balthassar, filii ejus, ut sint dies eorum sicut dies cæli. Inde etiam dies eorum sicut dies cæli. Inde etiam Dominus, Luc. xxu, 38, cum diceretur. Dominus, Luc. xxu, 38, cum diceretur. Ecee duo gladii hic, dixit: Satis est. Ecee duo gladii hic, dixit: Satis est. Quia feritas quorumdam sæviens in Quia feritas quorumdam sæviens in Ecclesia, comprimenda est gladio mate- Ecclesia, comprimenda est gladio mate- riali aliorum contumacia se unitati riali aliorum contumacia se unitati Ecclesiæ objiciens, gladio spirituali est Ecclesiæ objiciens, gladio spirituali est ferienda. Et ideo pro personis illis quibus ferienda. Et ideo pro personis illis quibus usus gladiorum Dei est commissus, quia usus gladiorum Dei est commissus, quia

1 Cf. Psal. CXXXII, 2. 1 Cf. Psal. CXXXII, 2.

continent Ecclesiæ unitatem, specialiter continent Ecclesiæ unitatem, specialiter est orandum, sicut supra in auctoritate est orandum, sicut supra in auctoritate Apostoli ad Timotheum est ostensum. Apostoli ad Timotheum est ostensum.

His autem sicut membra simplicia His autem sicut membra simplicia adjunguntur omnes cum dicitur : Et om- adjunguntur omnes cum dicitur : Et om- nibus orthodoxis. Orthodoxum dicitur a nibus orthodoxis. Orthodoxum dicitur a Græco pov quod est rectum, et doά quod Græco pov quod est rectum, et doά quod est doctrinalis regula, hoc est, qui rectam est doctrinalis regula, hoc est, qui rectam et sanam tenent fidei doctrinam, sicut et sanam tenent fidei doctrinam, sicut dicitur, ad Galat. VI, 16: Quicumque hanc dicitur, ad Galat. VI, 16: Quicumque hanc regulam secuti fuerint, pax super illos, regulam secuti fuerint, pax super illos, et misericordia, et super Israel Dei. et misericordia, et super Israel Dei.

Aque catholicæ et apostolicæ fidei, Aque catholicæ et apostolicæ fidei, hoc est, universalis et ab Apostolis fun- hoc est, universalis et ab Apostolis fun- datæ fidei, cujus symbolum exposuimus, datæ fidei, cujus symbolum exposuimus, cultoribus. Cultus autem est servitus Deo cultoribus. Cultus autem est servitus Deo et tali fidei debita, quæ servitus Oεoorbela et tali fidei debita, quæ servitus Oεoorbela vel onbela vocatur, hoc est, Dei servitus vel onbela vocatur, hoc est, Dei servitus vel bona servitus, qui cultus sacrificiis in vel bona servitus, qui cultus sacrificiis in oratione et bonis exhibetur operibus, ut oratione et bonis exhibetur operibus, ut in ante habitis diximus. Omnes enim talis in ante habitis diximus. Omnes enim talis fidei cultores sunt in civitate Ecclesiæ, fidei cultores sunt in civitate Ecclesiæ, hoc est, Ecclesiasticorum civium uni- hoc est, Ecclesiasticorum civium uni- tate et ideo orandum est in oblatione tate et ideo orandum est in oblatione sacramenti pro ipsis. Jerem. XXIX, 7: sacramenti pro ipsis. Jerem. XXIX, 7: Quærite pacem civitatis ad quam trans- Quærite pacem civitatis ad quam trans- migrare vos feci, et orate pro ea ad Do- migrare vos feci, et orate pro ea ad Do- minum, quia in pace illius erit pax vo- minum, quia in pace illius erit pax vo- bis. bis.

Hanc quam exposuimus orationem, Hanc quam exposuimus orationem, quidam dicunt a Pelagio Papa factam, quidam dicunt a Pelagio Papa factam, quæ aliquando sola et nulla alia confe- quæ aliquando sola et nulla alia confe- ctioni sacramenti præmittebatur : quia ctioni sacramenti præmittebatur : quia beatus Petrus Antiochiæ primam dicens beatus Petrus Antiochiæ primam dicens Missam, dicitur non nisi tres in Missa Missam, dicitur non nisi tres in Missa dixisse orationes: ante confectionem, dixisse orationes: ante confectionem, unam, et eam quam dixit in confectione, unam, et eam quam dixit in confectione, et Dominicam orationem post sacramenti et Dominicam orationem post sacramenti confectionem. Quidam autem dicunt, confectionem. Quidam autem dicunt, quod eam fecit beatus Gregorius. quod eam fecit beatus Gregorius.

1 1

DE SACRIFICIO MISSÆ, III, 7. DE SACRIFICIO MISSÆ, III, 7.

107 107

CAPUT VII. CAPUT VII.

De communione secunda. De communione secunda.

Memento, Domine, etc. Memento, Domine, etc.

Tangitur hic secunda communio cor- Tangitur hic secunda communio cor- poris mystici, qua quodlibet membrum poris mystici, qua quodlibet membrum cuilibet membro suo communicat actiones cuilibet membro suo communicat actiones et utilitates. et utilitates.

Tanguntur autem hic tria: quorum Tanguntur autem hic tria: quorum primum est pro quibus et qualibus hic primum est pro quibus et qualibus hic oratur. Secundum, quid pro eis petitur. oratur. Secundum, quid pro eis petitur. Tertium, quid ad exaudiendum allegatur. Tertium, quid ad exaudiendum allegatur.

In primo autem horum duo ponuntur, In primo autem horum duo ponuntur, cilicet pro quibus oratur, et pro qua- cilicet pro quibus oratur, et pro qua-

libus. libus.

In primo duo facit, scilicet memoriam In primo duo facit, scilicet memoriam *pecialem, et memoriam communem. *pecialem, et memoriam communem.

Dicit ergo Memento, Domine, non Dicit ergo Memento, Domine, non quod Deus umquam alicujus oblivisca- quod Deus umquam alicujus oblivisca- tur, sed quod in nobis est per passionem, tur, sed quod in nobis est per passionem, attribuimus Deo per effectum. In nobis attribuimus Deo per effectum. In nobis quidem memoria est reflexiva potentia, quidem memoria est reflexiva potentia, quae prius notum per reditum notitiæ ad quae prius notum per reditum notitiæ ad ipsum stare facit ante oculos cordis ac si ipsum stare facit ante oculos cordis ac si esset præsens, quia imaginem præteriti esset præsens, quia imaginem præteriti reducit ad notitiam. Et hoc modo Deus reducit ad notitiam. Et hoc modo Deus non meminit quia non habet naturam non meminit quia non habet naturam compositam ab huc illuc reflexam, et ab compositam ab huc illuc reflexam, et ab inde huc, cum omnia sibi sunt præsentia: inde huc, cum omnia sibi sunt præsentia: med potius cum aliquando effectum gra- med potius cum aliquando effectum gra-

alicui non apponat, videtur Deus alicui non apponat, videtur Deus lius esse oblitus: et cum postmodum lius esse oblitus: et cum postmodum terum gratiam dat, videtur notitiam terum gratiam dat, videtur notitiam beneplaciti convertisse ad illum : et sic beneplaciti convertisse ad illum : et sic dicimus, quod memoretur. Isa xxxv, dicimus, quod memoretur. Isa xxxv, 3: Obsecro, Domine, memento, quæso, 3: Obsecro, Domine, memento, quæso, quod ambulaverim coram te in veritate quod ambulaverim coram te in veritate rt in corde perfecto, et quod bonum est rt in corde perfecto, et quod bonum est in oculis tuis fecerim. Psal. cv, 4 Me- in oculis tuis fecerim. Psal. cv, 4 Me- mento, Domine, in beneplacito populi mento, Domine, in beneplacito populi

nostri, vivifica nos in salutari tuo. Aliter nostri, vivifica nos in salutari tuo. Aliter quam diximus Deus nec oblisvicitur nec quam diximus Deus nec oblisvicitur nec meminit. Unde, Job, x, 13: Licet hæc meminit. Unde, Job, x, 13: Licet hæc celes in corde tuo, scio tamen quia uni- celes in corde tuo, scio tamen quia uni- versorum memineris. Hoc igitur mo- versorum memineris. Hoc igitur mo- do per appositionem gratiæ memento, do per appositionem gratiæ memento, Domine, qui dives es in misericor- Domine, qui dives es in misericor- dia, et omnis gratiæ locuples posses- dia, et omnis gratiæ locuples posses-

sor. sor.

Famulorum, de quibus propter digni- Famulorum, de quibus propter digni- tatem sexus prius est memoria. Famu- tatem sexus prius est memoria. Famu- larumque tuarum, quia aliter nisi per fa- larumque tuarum, quia aliter nisi per fa- mulatum cultus divini ad Ecclesiæ uni- mulatum cultus divini ad Ecclesiæ uni- tatem non referuntur. tatem non referuntur.

N. Hic nominandi sunt vivi, maxime N. Hic nominandi sunt vivi, maxime tamen et primo loco qui oblationes suas tamen et primo loco qui oblationes suas ad altaria tulerunt, et in hoc famulos se ad altaria tulerunt, et in hoc famulos se esse agnoscunt. Unde cum peteret Salo- esse agnoscunt. Unde cum peteret Salo- mon mitti sibi sapientiam a sede magni- mon mitti sibi sapientiam a sede magni- tudinis divinæ, ut secum esset et secum tudinis divinæ, ut secum esset et secum laboraret, per quam sciret quid acceptum laboraret, per quam sciret quid acceptum esset coram Deo omni tempore, stans esset coram Deo omni tempore, stans statim famulatum subjunxit, Sap. 1x, 5, statim famulatum subjunxit, Sap. 1x, 5, dicens : Quoniam servus tuus sum ego, et dicens : Quoniam servus tuus sum ego, et filius ancillæ tuæ, scilicet Ecclesiæ per filius ancillæ tuæ, scilicet Ecclesiæ per quam natus sum ad tua obsequia. Et Da- quam natus sum ad tua obsequia. Et Da- vid in Psalmo cxv, 16: O Domine, quia vid in Psalmo cxv, 16: O Domine, quia ego servus tuus: ego servus tuus, et ego servus tuus: ego servus tuus, et filius ancillæ tuæ. filius ancillæ tuæ.

Postea in communi vivorum memoria Postea in communi vivorum memoria subjungitur: Et omnium circumstan- subjungitur: Et omnium circumstan- tium, et jam seipsos sacrificio exhiben- tium, et jam seipsos sacrificio exhiben- tium, ut ipsi sacrificio immixti tibi offe- tium, ut ipsi sacrificio immixti tibi offe- rantur. Ad Roman. XII, 1: Obsecro vos, rantur. Ad Roman. XII, 1: Obsecro vos, fratres, per misericordiam Dei, ut exhi- fratres, per misericordiam Dei, ut exhi- beatis corpora vestra hostiam viventem, beatis corpora vestra hostiam viventem,

2. 2.

3. 3.

108 108

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

sanctam, Deo placentem, rationabile sanctam, Deo placentem, rationabile obsequium vestrum. obsequium vestrum.

Quales autem sunt qui in memoria Quales autem sunt qui in memoria oblationis habentur, subjungit dicens: oblationis habentur, subjungit dicens: Quorum tibi fides cognita est, per quam Quorum tibi fides cognita est, per quam in unitatem sacramenti recipiuntur: quia in unitatem sacramenti recipiuntur: quia fides operans per dilectionem purificat fides operans per dilectionem purificat eos, ut tibi in oblatione ista quæ in pu- eos, ut tibi in oblatione ista quæ in pu- ritate sua puritatem mystici corporis im- ritate sua puritatem mystici corporis im- portat, offerantur. Act. xv, 9: Fide pu- portat, offerantur. Act. xv, 9: Fide pu- rificans corda eorum. Fides enim quæ rificans corda eorum. Fides enim quæ veritati innititur, unit eos veritatis sa- veritati innititur, unit eos veritatis sa- cramento. Charitas autem per quam fides cramento. Charitas autem per quam fides operatur, perficit eos ad sacramenti vir- operatur, perficit eos ad sacramenti vir- tutem, ut sic veritate et virtute tibi uniti tutem, ut sic veritate et virtute tibi uniti sint per intellectum et affectum. Hæc sint per intellectum et affectum. Hæc enim fides tibi cognita est per approba- enim fides tibi cognita est per approba- tionem. II ad Timoth. 11, 19: Cognovit tionem. II ad Timoth. 11, 19: Cognovit Dominus qui sunt ejus. Joan. x, 14: Dominus qui sunt ejus. Joan. x, 14: Cognosco meas, scilicet oves, et cogno- Cognosco meas, scilicet oves, et cogno-

scunt me meæ. scunt me meæ.

Et nota devotio: quam devotionem Et nota devotio: quam devotionem ostenderunt se et sua offerendo. Psal. ostenderunt se et sua offerendo. Psal. LXV, 13 et 14: Reddam tibi vota mea LXV, 13 et 14: Reddam tibi vota mea quæ distinxerunt labia mea. Devotio quæ distinxerunt labia mea. Devotio enim est fervor cordis, ut dicit Ambro- enim est fervor cordis, ut dicit Ambro- sius, quo propria voluntate se vel sua sius, quo propria voluntate se vel sua Deo promittit. Et ex hoc patet, quod Deo promittit. Et ex hoc patet, quod specialiter pro istis quæ offeruntur, ora- specialiter pro istis quæ offeruntur, ora-

tur. tur.

Unde sequitur : Pro quibus tibi offeri- Unde sequitur : Pro quibus tibi offeri- mus. Hoc respondet illi quod dixerat: mus. Hoc respondet illi quod dixerat: Quorum tibi fides cognita est: quia illi Quorum tibi fides cognita est: quia illi non nisi fide referuntur ad munus quod non nisi fide referuntur ad munus quod offertur a sacerdote: sacerdos enim ut offertur a sacerdote: sacerdos enim ut perfector sanctitatis offert pro populo et perfector sanctitatis offert pro populo et pro se, sicut dicitur, ad Hebr. v, 3: Prop- pro se, sicut dicitur, ad Hebr. v, 3: Prop- terea debet, quemadmodum pro populo, terea debet, quemadmodum pro populo, ita etiam et pro semetipso offerre pro ita etiam et pro semetipso offerre pro peccatis. Quod autem dicit: Offerimus, peccatis. Quod autem dicit: Offerimus, notat unitatem corporis mystici, quæ in notat unitatem corporis mystici, quæ in tota multitudine fidelium et cleri totius tota multitudine fidelium et cleri totius servitute offert hostiam 'salutarem. servitute offert hostiam 'salutarem.

Quod autem sequitur: Vel qui tibi Quod autem sequitur: Vel qui tibi offerunt, respondet ad hoc quod dixit: offerunt, respondet ad hoc quod dixit: Nota devotio speciali enim voto offe- Nota devotio speciali enim voto offe- runt illi qui se et sua deferunt ad altare. runt illi qui se et sua deferunt ad altare. Et ideo etiam specialiter illi in altaris Et ideo etiam specialiter illi in altaris

oblatione continentur et offeruntur: quia oblatione continentur et offeruntur: quia sicut sacerdos offert mysteriis, ita illi sicut sacerdos offert mysteriis, ita illi offerunt spirituali voto : et ideo illorum offerunt spirituali voto : et ideo illorum specialis est recordatio. Unde Innocen- specialis est recordatio. Unde Innocen- tius secundus in quadam sua ostendit tius secundus in quadam sua ostendit epistola ad sacerdotem quemdam missa, epistola ad sacerdotem quemdam missa, qui consultationem faciebat, pro quibus qui consultationem faciebat, pro quibus esset in oblatione Missæ memoria fa esset in oblatione Missæ memoria fa cienda. Dicit autem sic: « Superfluum est cienda. Dicit autem sic: « Superfluum est ut cujus hostiam necdum offeras, ejus ut cujus hostiam necdum offeras, ejus ante nomen insinues, licet illi incognitum ante nomen insinues, licet illi incognitum nihil sit. Prius ergo oblationes commen- nihil sit. Prius ergo oblationes commen- dandæ sunt, ac tunc eorum nomina quo- dandæ sunt, ac tunc eorum nomina quo- rum ipsæ sunt oblationes, edicenda, et rum ipsæ sunt oblationes, edicenda, et inter sacra mysteria nominentur, ut in- inter sacra mysteria nominentur, ut in- ter illa quæ præmittimus in ipsis myste- ter illa quæ præmittimus in ipsis myste- riis, viam futuris precibus aperiamus. » riis, viam futuris precibus aperiamus. » Fit ergo hæc oratio specialiter pro offe- Fit ergo hæc oratio specialiter pro offe- rentibus, et consequenter pro aliis : et rentibus, et consequenter pro aliis : et ideo monendus est populus ut offerat: ideo monendus est populus ut offerat: quia per oblationes speciali voto hostiæ quia per oblationes speciali voto hostiæ conjungitur, qui offertur: ipse hostiam conjungitur, qui offertur: ipse hostiam offert voto, quam sacerdos offert my- offert voto, quam sacerdos offert my- sterio. Hoc est ergo quod dicit: Vel qui sterio. Hoc est ergo quod dicit: Vel qui tibi offerunt hoc sacrificium laudis. tibi offerunt hoc sacrificium laudis. Sacrificium autem dicitur, quia sacros Sacrificium autem dicitur, quia sacros facit laudis autem dicitur, quia nihil facit laudis autem dicitur, quia nihil est in eo nisi quod est laudis et pulchri- est in eo nisi quod est laudis et pulchri- tudinis et honoris. Psal. XLIX, 23: Sa- tudinis et honoris. Psal. XLIX, 23: Sa- crificium laudis honorificabit me: et illic crificium laudis honorificabit me: et illic iter quɔ ostendam illi satutare Dei. Iter iter quɔ ostendam illi satutare Dei. Iter enim ad salutem per nullum umquam enim ad salutem per nullum umquam fuit sacrificium nisi per istud. fuit sacrificium nisi per istud.

Quid autem his in sacrificio per no- Quid autem his in sacrificio per no- mina recitatis oratur, aperitur cum sub- Q mina recitatis oratur, aperitur cum sub- Q ditur : Pro se, etc. ditur : Pro se, etc.

Dicit autem tria, scilicet personas cum Dicit autem tria, scilicet personas cum personis adhærentibus, et quod pertinet personis adhærentibus, et quod pertinet ad partem personnæ quæ est anima, et ad partem personnæ quæ est anima, et quod pertinet ad partem personæ quæ quod pertinet ad partem personæ quæ est corpus. est corpus.

De primo dicit: Pro se: quia offeri- De primo dicit: Pro se: quia offeri- mus, et ipsi offerunt pro se: quia unicui- mus, et ipsi offerunt pro se: quia unicui- que in ordine dilectionis principalitas que in ordine dilectionis principalitas conceditur. III Regum, XVII, 13: Fac mihi conceditur. III Regum, XVII, 13: Fac mihi primum de farinula subcinericium pa- primum de farinula subcinericium pa- nem parvulum, et affer ad me: tibi autem nem parvulum, et affer ad me: tibi autem et filio tuo facies postea. et filio tuo facies postea.

DE SACRIFICIO MISSÆ, III, 7. DE SACRIFICIO MISSÆ, III, 7.

Suisque omnibus. Sunt personæ adhæ- Suisque omnibus. Sunt personæ adhæ- rentia, sicut amici conjuncti sanguine et rentia, sicut amici conjuncti sanguine et beneficio, et bona temporalia quæ in ad- beneficio, et bona temporalia quæ in ad- miniculum vitæ sunt concessa: quam- miniculum vitæ sunt concessa: quam- vis enim Dominus dicat: Quærite pri- vis enim Dominus dicat: Quærite pri- mum regnum Dei et justitiam ejus, et mum regnum Dei et justitiam ejus, et hae omnia adjicientur vobis: tamen hae omnia adjicientur vobis: tamen temporalia prout sunt in Dei servitio sus- temporalia prout sunt in Dei servitio sus- tentantia et adminicula ad virtutem, tentantia et adminicula ad virtutem, quari possunt. Et sic dicit Salomon in quari possunt. Et sic dicit Salomon in Proverbiis, xxx, 8: Tribue victui meo Proverbiis, xxx, 8: Tribue victui meo necessaria. Sic igitur oramus hic pro necessaria. Sic igitur oramus hic pro amicis et rebus ad servitium Dei neces- amicis et rebus ad servitium Dei neces- mariis, sicut Centurio rogavit pro servo, mariis, sicut Centurio rogavit pro servo, Matth. vii, Matth. vii, 6, et commendatus est. Sic et 6, et commendatus est. Sic et patriarcha Jacob, Genes. xxviii, 20 et 21, patriarcha Jacob, Genes. xxviii, 20 et 21, oravit pro necessariis, quando dixit: oravit pro necessariis, quando dixit: Si fuerit Deus mecum, et custodierit me Si fuerit Deus mecum, et custodierit me m via, per quam ambulo, et dederit m via, per quam ambulo, et dederit mihi panem ad vescendum, et vestimen- mihi panem ad vescendum, et vestimen- tum ad induendum, reversusque fuero tum ad induendum, reversusque fuero prospere ad domum patris mei, erit mihi prospere ad domum patris mei, erit mihi Dominus in Deum. Sic Dominus docuit Dominus in Deum. Sic Dominus docuit orare, Matth. vi, 11, dicens: Panem orare, Matth. vi, 11, dicens: Panem nostrum quotidianum da nobis hodie. nostrum quotidianum da nobis hodie.

Pro redemptione animarum suarum, Pro redemptione animarum suarum, hoc est, quo indigemus secundum ani- hoc est, quo indigemus secundum ani- mam. Redemptio enim animæ est per mam. Redemptio enim animæ est per gratiam et virtutes a peccato, per sangui- gratiam et virtutes a peccato, per sangui- nem autem Christi ab originali debito, et nem autem Christi ab originali debito, et per beatitudinem est ab his miseriis quæ per beatitudinem est ab his miseriis quæ causantur ab isto in quo sumus exsilio et causantur ab isto in quo sumus exsilio et corporis ergastulo. corporis ergastulo.

Et de prima redemptione dicitur in Et de prima redemptione dicitur in Psalmo LXXI, 14:Ex usuris et iniquitate re- Psalmo LXXI, 14:Ex usuris et iniquitate re- dimet animas eorum. Usuræ enim excre- dimet animas eorum. Usuræ enim excre- scentes sunt cumulata peccata post pri- scentes sunt cumulata peccata post pri- mam diaboli deceptionem, a quibus usu- mam diaboli deceptionem, a quibus usu- ris et iniquitate Deus redimit per gratiam ris et iniquitate Deus redimit per gratiam et virtutum collationem. Sic enim secun- et virtutum collationem. Sic enim secun- dum sapientem redemptio animæ viri est dum sapientem redemptio animæ viri est propriæ divitiæ virtutum. Sic redemit propriæ divitiæ virtutum. Sic redemit Ne uxor prophetæ a creditoribus per olei Ne uxor prophetæ a creditoribus per olei in vasa vacua infusionem et multiplica- in vasa vacua infusionem et multiplica-

tionem 2. tionem 2.

1 Matth. VI, 33. 1 Matth. VI, 33.

Cf. IV Regum, IV, 1 et seq. Cf. IV Regum, IV, 1 et seq.

109 109

De secunda redemptione dicitur in De secunda redemptione dicitur in Psalmo cxxix, 7 Apud Dominum mi- Psalmo cxxix, 7 Apud Dominum mi- sericordia, et copiosa apud eum redemp- sericordia, et copiosa apud eum redemp- tio. Osee, XII, 14: De manu mortis tio. Osee, XII, 14: De manu mortis liberabo eos, de morte redimam cos. liberabo eos, de morte redimam cos. Psal. XLVIII, 16: Verumtamen Deus re- Psal. XLVIII, 16: Verumtamen Deus re- dimet animam meam de inferno, cum dimet animam meam de inferno, cum acceperit me. acceperit me.

De tertia redemptione dicitur, Isa. De tertia redemptione dicitur, Isa. xxxv, 9 et 10 Ambulabunt qui liberati xxxv, 9 et 10 Ambulabunt qui liberati fuerint. Et redempti a Domino conver- fuerint. Et redempti a Domino conver- tentur, et venient in Sion cum laude: et tentur, et venient in Sion cum laude: et lætitia sempiterna super caput eorum: lætitia sempiterna super caput eorum: gaudium et lætitiam obtinebunt, et fu- gaudium et lætitiam obtinebunt, et fu- giet dolor et gemitus. giet dolor et gemitus.

Pro spe salutis, etc. Hoc pertinet ad Pro spe salutis, etc. Hoc pertinet ad corpus et duo petuntur: pro infirmis corpus et duo petuntur: pro infirmis enim offertur pro spe salutis, et pro sa- enim offertur pro spe salutis, et pro sa- nis offertur pro spe incolumitatis eorum. nis offertur pro spe incolumitatis eorum. Sanitatem infirmis petimus, ut fortiores Sanitatem infirmis petimus, ut fortiores sint in Dei servitio, sicut et Dominus in sint in Dei servitio, sicut et Dominus in corpore multos sanavit. Sanitas autem corpore multos sanavit. Sanitas autem illa proprie salus vocatur, quando ex in- illa proprie salus vocatur, quando ex in- firmitate et animæ et corporis separat firmitate et animæ et corporis separat salutem, sicut, Joan. v, 14: Ecce sanus salutem, sicut, Joan. v, 14: Ecce sanus factus es jam noli peccare, ne deterius factus es jam noli peccare, ne deterius tibi aliquid contingat. Psal. cn, 3: tibi aliquid contingat. Psal. cn, 3: Qui propitiatur omnibus iniquitatibus Qui propitiatur omnibus iniquitatibus tuis, qui sanat omnes infirmitates tuas, tuis, qui sanat omnes infirmitates tuas, etc. Est etiam quædam spes salutis eva- etc. Est etiam quædam spes salutis eva- dendi machinationes inimicorum, sicut dendi machinationes inimicorum, sicut in Psalmo xxI, 22, dicitur: Salva in Psalmo xxI, 22, dicitur: Salva me ex ore leonis, et a cornibus unicor- me ex ore leonis, et a cornibus unicor- nium humilitatem meam. Daniel. XIII, nium humilitatem meam. Daniel. XIII, 62: Salvatus est sanguis innoxius in die 62: Salvatus est sanguis innoxius in die illa. De his simul dicitur: Dominus illa. De his simul dicitur: Dominus conservet eum, et vivificet eum, et bea- conservet eum, et vivificet eum, et bea- tum faciat eum in terra, et non tradat tum faciat eum in terra, et non tradat eum in animam inimicorum ejus. Domi- eum in animam inimicorum ejus. Domi- nus opem ferat illi super lectum doloris nus opem ferat illi super lectum doloris ejus 3. ejus 3.

Et incolumitatis suæ. Incolumitas di- Et incolumitatis suæ. Incolumitas di- citur perfectæ sanitatis integritas: et citur perfectæ sanitatis integritas: et hanc petimus pro sanis in sacrificii istius hanc petimus pro sanis in sacrificii istius oblatione, quia nisi Deus conservet, sa- oblatione, quia nisi Deus conservet, sa- nitas non stabit: quia super fundamen- nitas non stabit: quia super fundamen-

3 Psal. XL, 3 et 4. 3 Psal. XL, 3 et 4.

5. 5.

Quid ad Quid ad exauditio- exauditio-

gatur ? gatur ?

110 110

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

tum debile est ædificata, quod est conti- tum debile est ædificata, quod est conti- nua pugna calidi et frigidi, et humidi et nua pugna calidi et frigidi, et humidi et sicci, levis et gravis, duri et mollis, et sicci, levis et gravis, duri et mollis, et aliarum contrarietatum quæ sunt in cor- aliarum contrarietatum quæ sunt in cor- pore. Et hoc petitur in Psalmo xv, 1 : pore. Et hoc petitur in Psalmo xv, 1 : Conserva me, Domine, quoniam ego Conserva me, Domine, quoniam ego speravi in te. Et iterum, Psal. LXX, 9: speravi in te. Et iterum, Psal. LXX, 9: Ne projicias me in tempore senectutis, Ne projicias me in tempore senectutis, et cum defecerit virtus mea, ne derelin- et cum defecerit virtus mea, ne derelin- quas me. Sapient. xvi, 12: Neque herba, quas me. Sapient. xvi, 12: Neque herba, neque malagma sanavit eos: sed tuus, neque malagma sanavit eos: sed tuus, Domine, sermo, qui sanat omnia. Domine, sermo, qui sanat omnia.

Tibi reddunt vota sua. Tibi reddunt vota sua.

Tangit rationem exauditionis: quia ti- Tangit rationem exauditionis: quia ti- nem alie- bi reddunt vota sua, quæ voto proprio et nem alie- bi reddunt vota sua, quæ voto proprio et non obligatione alicujus necessitatis in se non obligatione alicujus necessitatis in se et in suis obtulerunt ad altare. Psal. et in suis obtulerunt ad altare. Psal. LXXV, 12: Vovete, et reddite Domino Deo LXXV, 12: Vovete, et reddite Domino Deo vestro, omnes qui in circuitu ejus offertis vestro, omnes qui in circuitu ejus offertis munera. Quia sicut dicitur, Proverb. xx, munera. Quia sicut dicitur, Proverb. xx, 25 Ruina est hominis devotare sanctos, 25 Ruina est hominis devotare sanctos, et post vota retractare. Unde dicit Au- et post vota retractare. Unde dicit Au- gustinus, quod vovere est voluntatis, gustinus, quod vovere est voluntatis, reddere necessitatis. Vota ergo quibus se reddere necessitatis. Vota ergo quibus se devotaverunt, ad sanctum reddunt altare. devotaverunt, ad sanctum reddunt altare.

Eterno Deo vivo et vero. Sunt enim Eterno Deo vivo et vero. Sunt enim dii participatione divinæ potestatis : dii participatione divinæ potestatis : dii facti sicut Moysi dictum est, Exod. dii facti sicut Moysi dictum est, Exod. VII, 1 Ecce constitui te Deum Pharao- VII, 1 Ecce constitui te Deum Pharao- nis. Et in Psalmo LXXXI, 6: Ego dixi: nis. Et in Psalmo LXXXI, 6: Ego dixi: Dii estis, et filii Excelsi omnes. Et isti Dii estis, et filii Excelsi omnes. Et isti sunt veri et vivi, et non æterni: unde sunt veri et vivi, et non æterni: unde

de his in Psalmo LXXXI, 7, dicitur: Vos de his in Psalmo LXXXI, 7, dicitur: Vos autem sicut homines moriemini, et sicut autem sicut homines moriemini, et sicut unus de principibus cadetis. Joan. x, 35: unus de principibus cadetis. Joan. x, 35: Si illos dixit Deos, ad quos sermo Dei Si illos dixit Deos, ad quos sermo Dei factus est. factus est.

Sunt etiam dii qui divinitatis gloriam Sunt etiam dii qui divinitatis gloriam usurpant, sicut dæmones: et ideo dicitur, usurpant, sicut dæmones: et ideo dicitur, Matth. v, 9, ad Christum: Hæc omnia Matth. v, 9, ad Christum: Hæc omnia tibi dabo, si cadens adoraveris me, sup- tibi dabo, si cadens adoraveris me, sup- ple, ut Deum. Unde eidem respondit ple, ut Deum. Unde eidem respondit Dominus Dominum Deum tuum ado- Dominus Dominum Deum tuum ado- rabis, et illi soli servies. Psal, xcv, 5 : rabis, et illi soli servies. Psal, xcv, 5 : Omnes dii gentium dæmonia, et illi Omnes dii gentium dæmonia, et illi sunt æterni quoad finis carentiam, et sunt sunt æterni quoad finis carentiam, et sunt vivi, sed non veri. vivi, sed non veri.

Sunt etiam dii sola nuncupatione, ut Sunt etiam dii sola nuncupatione, ut idola lignea et lapidea et metallica. Osee, idola lignea et lapidea et metallica. Osee, XIV, XIV, 4: Non dicemus ultra: Dii nostri 4: Non dicemus ultra: Dii nostri opera manuum nostrarum. Et isti dii nec opera manuum nostrarum. Et isti dii nec æterni, nec vivi, nec veri sunt. æterni, nec vivi, nec veri sunt.

Ad exclusionem enim omnium isto- Ad exclusionem enim omnium isto- rum dicitur: Æterno Deo vivo et vero, rum dicitur: Æterno Deo vivo et vero, de cujus æternitate dicitur, I ad Timoth. de cujus æternitate dicitur, I ad Timoth. vi, 16: Qui solus habet immortalitatem. vi, 16: Qui solus habet immortalitatem. Quia sicut ibidem dicit Glossa: «< Vera Quia sicut ibidem dicit Glossa: «< Vera immortalitas est vera æternitas et incom- immortalitas est vera æternitas et incom- mutabilitas. » De vita dicitur, III Re- mutabilitas. » De vita dicitur, III Re- gum, XVII, 1: Vivit Dominus Deus Is- gum, XVII, 1: Vivit Dominus Deus Is- rael, in cujus conspectu sto. De veritate, rael, in cujus conspectu sto. De veritate, Joan. 11, 33: Qui accepit ejus testimo- Joan. 11, 33: Qui accepit ejus testimo- nium, signavit quia Deus verax est. nium, signavit quia Deus verax est. Hæc est igitur secunda communio. Hæc est igitur secunda communio.

CAPUT VIII. CAPUT VIII.

De communione tertia. De communione tertia.

1. 1.

Communicantes, etc. Communicantes, etc.

Tertia hic tangitur communio. Et di- Tertia hic tangitur communio. Et di- cuntur in ea tria: modus scilicet com- cuntur in ea tria: modus scilicet com- munionis, et ad quos est ipsa communio, munionis, et ad quos est ipsa communio,

et qualiter hæc communio descendat a et qualiter hæc communio descendat a beatis in Ecclesiam militantem. beatis in Ecclesiam militantem.

Dicitur igitur Communicantes. Oc- Dicitur igitur Communicantes. Oc- cultior est ista communio quam duæ cultior est ista communio quam duæ

: :

DE SACRIFICIO MISSÆ, III, 8. DE SACRIFICIO MISSÆ, III, 8.

præcedentes et ideo in voce præmittitur præcedentes et ideo in voce præmittitur qualiter sanctis in patria in sacramento qualiter sanctis in patria in sacramento altaris communicamus: quia quod illi altaris communicamus: quia quod illi percipiunt in rei veritate, nos frequenta- percipiunt in rei veritate, nos frequenta- mus in sacramentali specie. Communio mus in sacramentali specie. Communio enim est perceptio unius et ejusdem, in enim est perceptio unius et ejusdem, in quo uniuntur quæ communicant, quam- quo uniuntur quæ communicant, quam- vis diversimode illud unum participant. vis diversimode illud unum participant. Sic enim in symbolo dicimus: « Credo Sic enim in symbolo dicimus: « Credo sanctorum communionem. » Ad Hebr. sanctorum communionem. » Ad Hebr.

, 16: Beneficentiæ et communionis , 16: Beneficentiæ et communionis mulite oblivisci : talibus enim hostiis pro- mulite oblivisci : talibus enim hostiis pro- meretur Deus. Act. 11, 42, de fide con- meretur Deus. Act. 11, 42, de fide con- versoris dicitur: Erant perseverantes in versoris dicitur: Erant perseverantes in doctrina Apostolorum, et communica- doctrina Apostolorum, et communica- tione fractionis panis, et orationibus. tione fractionis panis, et orationibus.

Non enim est ista communio terræ Non enim est ista communio terræ tantum, sed etiam coelo communicamus tantum, sed etiam coelo communicamus in ea et ideo addimus: Et memoriam in ea et ideo addimus: Et memoriam venerantes. Veneranda est enim memo- venerantes. Veneranda est enim memo- in sanctorum a quibus dum viverent, in sanctorum a quibus dum viverent, istam accepimus communionem, et quo- istam accepimus communionem, et quo- rum patrociniis stamus in ea: hoc enim rum patrociniis stamus in ea: hoc enim non novum est, quia, Exod. XXXII, 13, non novum est, quia, Exod. XXXII, 13, etiam Moyses patrum memoriam coram etiam Moyses patrum memoriam coram Deo allegavit, ut averteret iram ipsius, Deo allegavit, ut averteret iram ipsius, dicens: Recordare Abraham, Isaac, et dicens: Recordare Abraham, Isaac, et Israel. Et post pauca sequitur, v. 14: Et Israel. Et post pauca sequitur, v. 14: Et placatus est Dominus, ne faceret malum placatus est Dominus, ne faceret malum quod locutus fuerat adversus populum quod locutus fuerat adversus populum suum. Similiter, III Regum, XI, 12 et suum. Similiter, III Regum, XI, 12 et 13, sic Dominus loquebatur ad Salomo- 13, sic Dominus loquebatur ad Salomo- nem: In diebus tuis non faciam, propter nem: In diebus tuis non faciam, propter David patrem tuum: de manu filii tui David patrem tuum: de manu filii tui windam illud, scilicet regnum tuum. windam illud, scilicet regnum tuum. Nee totum regnum tuum auferam, sed Nee totum regnum tuum auferam, sed tribum unam dabo filio tuo, propter Da- tribum unam dabo filio tuo, propter Da- vid servum meum, et Jerusalem quam vid servum meum, et Jerusalem quam elegi. Hac igitur freta auctoritate Eccle- elegi. Hac igitur freta auctoritate Eccle- a charissimos Deo martyres et Aposto- a charissimos Deo martyres et Aposto- los ponit in sanctæ communionis suppli- los ponit in sanctæ communionis suppli- catione. Dicit enim Apostolus, ad Ro- catione. Dicit enim Apostolus, ad Ro- man. 1x, 8: Qui filii sunt promissionis, man. 1x, 8: Qui filii sunt promissionis, astimantur in semine. astimantur in semine.

In primis, quæ merito semper prima In primis, quæ merito semper prima ponitur: quia per secundum propitiato- ponitur: quia per secundum propitiato- ium designatur, Exod. xxvi, 34, in quo ium designatur, Exod. xxvi, 34, in quo Deus corporaliter apparuit ut propitia- Deus corporaliter apparuit ut propitia-

111 111

retur, et in quod omnes Angeli versis retur, et in quod omnes Angeli versis vultibus respiciunt, ut ab ipsa accipiant vultibus respiciunt, ut ab ipsa accipiant splendoris illuminationem, quæ duas ha- splendoris illuminationem, quæ duas ha- bet excellentias. Quarum unam tangit di- bet excellentias. Quarum unam tangit di- cens: Gloriosæ semper virginis Mariæ. cens: Gloriosæ semper virginis Mariæ. Gloriosa autem est: quia sic tota mente Gloriosa autem est: quia sic tota mente et corpore virgo fuit, ut sola illibata ab et corpore virgo fuit, ut sola illibata ab omni concupiscentia: et pro ea dicitur, omni concupiscentia: et pro ea dicitur, Tob. 11, 16 et 17: Tu scis, Domine, quia Tob. 11, 16 et 17: Tu scis, Domine, quia numquam concupivi virum, et mundam numquam concupivi virum, et mundam servavi animam meam ab omni concu- servavi animam meam ab omni concu- piscentia. Numquam cum ludentibus piscentia. Numquam cum ludentibus miscui me, neque cum his qui in levitate miscui me, neque cum his qui in levitate ambulant participem me præbui. Glo- ambulant participem me præbui. Glo- riosa iterum recte: quia prima cœliba- riosa iterum recte: quia prima cœliba- tum Deo devovit, Angelorum munditiam tum Deo devovit, Angelorum munditiam terrenis inferens, et victoriam carnis et terrenis inferens, et victoriam carnis et sanguinis viriliter agens, super primum sanguinis viriliter agens, super primum castitatis inimicum triumphans. castitatis inimicum triumphans.

Et quoad primum dicitur, Cantic. 11, Et quoad primum dicitur, Cantic. 11, 5: Fulcite me floribus, stipate me malis, 5: Fulcite me floribus, stipate me malis, quia amore langueo. In tantum enim quia amore langueo. In tantum enim desiderio sponsi coelestis amoris teneri- desiderio sponsi coelestis amoris teneri- tudine elanguit, quod nullo carnis amore tudine elanguit, quod nullo carnis amore potuit consolari, sed floribus cœlestis potuit consolari, sed floribus cœlestis munditiæ fulta virginibus in cœlibatu munditiæ fulta virginibus in cœlibatu viam et exemplum dedit, et malis odori- viam et exemplum dedit, et malis odori- feris munditiæ paradisi stipata est. Primæ feris munditiæ paradisi stipata est. Primæ incorruptionis qua virgines a Deo factæ incorruptionis qua virgines a Deo factæ sunt æmula integritatis angelicæ, connu- sunt æmula integritatis angelicæ, connu- bia et lenocinia carnalis commercii fasti- bia et lenocinia carnalis commercii fasti- divit, quam multi virginum chori post- divit, quam multi virginum chori post- ea sunt secuti. Et hoc alia innuit trans- ea sunt secuti. Et hoc alia innuit trans- latio Septuaginta in eodem loco, sic: latio Septuaginta in eodem loco, sic: « Vidi sponsam sicut columbam ascen- « Vidi sponsam sicut columbam ascen- dentem desuper rivos aquarum, cujus dentem desuper rivos aquarum, cujus inestimabilis odor erat nimis in vesti- inestimabilis odor erat nimis in vesti- mentis ejus, et sicut dies verni circum- mentis ejus, et sicut dies verni circum- dabant eam flores rosarum et lilia con- dabant eam flores rosarum et lilia con- vallium. » Speciosa enim virginitate fuit vallium. » Speciosa enim virginitate fuit columba simplicitate decorata. De ea sic- columba simplicitate decorata. De ea sic- ut de Judith, x, 4, dicitur: Omnis compo- ut de Judith, x, 4, dicitur: Omnis compo- sitio non ex libidine, sed ex virtute pen- sitio non ex libidine, sed ex virtute pen- debat. Super rivos aquarum ascendit ad debat. Super rivos aquarum ascendit ad virginitatis fastidium calcando concu- virginitatis fastidium calcando concu- piscentiæ fluxum omni virtute pertin- piscentiæ fluxum omni virtute pertin- gens, in vestitu conversationis ejus inæ- gens, in vestitu conversationis ejus inæ- stimabilis odor fructuum paradisi flagra- stimabilis odor fructuum paradisi flagra- bat, quia nihil nisi integritatem divinam bat, quia nihil nisi integritatem divinam

112 112

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

et angelicam meditabatur, et ostendit: et angelicam meditabatur, et ostendit: hanc circumdant flores rosarum in ru- hanc circumdant flores rosarum in ru- bore martyrum qui ad ejus imitationem bore martyrum qui ad ejus imitationem prius omnia pati quam virginitatem vel- prius omnia pati quam virginitatem vel- lent amittere, circa ipsam lilia conval- lent amittere, circa ipsam lilia conval- lium virginitatis lilium in humilitate sine lium virginitatis lilium in humilitate sine gladio persecutoris conservantium. Hæc gladio persecutoris conservantium. Hæc super castitatis triumphat inimicum in se super castitatis triumphat inimicum in se et in suis: quia verificatur in ea quod in et in suis: quia verificatur in ea quod in honorem matris suæ prædixit Dominus: honorem matris suæ prædixit Dominus: Ipsa conteret caput tuum . De caudæ Ipsa conteret caput tuum . De caudæ enim inflexione et corporis tortuosi et enim inflexione et corporis tortuosi et vectis nocumento secura fuit, quæ sta- vectis nocumento secura fuit, quæ sta- tim in principio ante omnis libidinis vul- tim in principio ante omnis libidinis vul- nus caput draconis contrivit et exclusit. nus caput draconis contrivit et exclusit. Gloriosa iterum virgo fuit, quæ sola Gloriosa iterum virgo fuit, quæ sola Filio Dei satis munda parata fuit: ea Filio Dei satis munda parata fuit: ea enim puritate qua sub Deo major esse enim puritate qua sub Deo major esse non potuit, eam nitere dignum fuit, in non potuit, eam nitere dignum fuit, in quam tota divinitas infudit se. Sapient. quam tota divinitas infudit se. Sapient. VIII, 1 Attingit ergo a fine usque ad VIII, 1 Attingit ergo a fine usque ad finem, scilicet ubique propter suam finem, scilicet ubique propter suam munditiam et ideo nihil iniquinatum munditiam et ideo nihil iniquinatum in eam incurrit 2. Quare dicitur, Isa. vi, in eam incurrit 2. Quare dicitur, Isa. vi, 14: Ecce virgo, vel alma ab omni ma- 14: Ecce virgo, vel alma ab omni ma- cula custodita, concipiet, et pariet filium. cula custodita, concipiet, et pariet filium. Hæc semper virgo ante partum, in par- Hæc semper virgo ante partum, in par- tu, et post partum, sicut dicitur, Eze- tu, et post partum, sicut dicitur, Eze- chiel. XLIV, 2: Porta hæc, quam vidisti, chiel. XLIV, 2: Porta hæc, quam vidisti, clausa erit non aperietur, et vir non clausa erit non aperietur, et vir non transibit per eam, quoniam Dominus transibit per eam, quoniam Dominus Deus Israel ingressus est per eam. Deus Israel ingressus est per eam.