10. 10.

DE SACRIFICIO MISSÆ, III, 4. DE SACRIFICIO MISSÆ, III, 4.

tione transsubstantiatio panis in corpus tione transsubstantiatio panis in corpus Dominicum, et vini in sanguinem Domi- Dominicum, et vini in sanguinem Domi- nicum exigitur, et hæc transsubstantia- nicum exigitur, et hæc transsubstantia- tio non tam a minori quam ab omnipo- tio non tam a minori quam ab omnipo- tentia procedit, ideo Patri præparanti tentia procedit, ideo Patri præparanti jungitur omnipotentia, qua tantam præ- jungitur omnipotentia, qua tantam præ- parationem potest perficere, et dicitur: parationem potest perficere, et dicitur: Pater omnipotens. De omnipotentia qua- Pater omnipotens. De omnipotentia qua- lis et quanta sit, supra in expositione lis et quanta sit, supra in expositione hymni Gloria in excelsis, satis dictum hymni Gloria in excelsis, satis dictum est sicut enim beatæ Virgini Mariæ est sicut enim beatæ Virgini Mariæ omnia quæ dixerat, credibilia fecit id omnia quæ dixerat, credibilia fecit id quod de omnipotentia subjecit: Non erit quod de omnipotentia subjecit: Non erit impossibile apud Deum omne verbum 1 impossibile apud Deum omne verbum 1 ita hoc quod nobis Pater in affectu pa- ita hoc quod nobis Pater in affectu pa- terno tantam gratiam paret, indubitatam terno tantam gratiam paret, indubitatam fidem facit omnipotentia. Vult enim, fidem facit omnipotentia. Vult enim, quia pater potest, quia omnipotens : quia pater potest, quia omnipotens : scit autem ex diligentia parare, quia sa- scit autem ex diligentia parare, quia sa- piens. piens.

: :

Tertium præconium ejus cui offertur Tertium præconium ejus cui offertur gratiarum actio, est quod subjungitur : gratiarum actio, est quod subjungitur : Æterne Deus. Eternitas enim est, ut di Æterne Deus. Eternitas enim est, ut di cit Boetius, in libro de Consolatione phi- cit Boetius, in libro de Consolatione phi- losophiæ, interminabilis vitæ tota simul losophiæ, interminabilis vitæ tota simul et perfecta possessio. Deus autem quod et perfecta possessio. Deus autem quod Græce ó vocatur a v quod est ar Græce ó vocatur a v quod est ar dere, derivatur. Æternæ igitur vitæ ali- dere, derivatur. Æternæ igitur vitæ ali- monia, ut dicit Gregorius, non nisi ab monia, ut dicit Gregorius, non nisi ab æterno vitæ fonte qui in sacramento est, æterno vitæ fonte qui in sacramento est, per deitatem vegetat et nutrit ad æterni- per deitatem vegetat et nutrit ad æterni- tatem nec a nobis est, sed a Deo nimia tatem nec a nobis est, sed a Deo nimia charitate sua succenso hoc nobis confe- charitate sua succenso hoc nobis confe- rente. Et ideo dicitur æterne: quia nos rente. Et ideo dicitur æterne: quia nos ad æternitatem vegetans est in sacra- ad æternitatem vegetans est in sacra- mento. Et dicitur Deus : quia hoc factum mento. Et dicitur Deus : quia hoc factum est nimia charitate Dei, de qua dicitur, est nimia charitate Dei, de qua dicitur, Cantic. VIII, 6 et 7: Lampades ejus lam. Cantic. VIII, 6 et 7: Lampades ejus lam. pades ignis atque flammarum. Aquæ pades ignis atque flammarum. Aquæ multæ non potuerunt exstinguere chari- multæ non potuerunt exstinguere chari- tatem. Sic tibi dignum est gratias agere, tatem. Sic tibi dignum est gratias agere, Domine sancte, qui ad omnes sanctitatis Domine sancte, qui ad omnes sanctitatis copias quæ in sacramento sunt, habes copias quæ in sacramento sunt, habes omnibus superpositas facultates. Pater, omnibus superpositas facultates. Pater, quia dulcedine patris affectus vis. Omni- quia dulcedine patris affectus vis. Omni- potens, quia hujusmodi omnipotentia potens, quia hujusmodi omnipotentia

1 Luc. 1, 37. 1 Luc. 1, 37.

87 87

paras. Eterne Deus, qui tantæ charita- paras. Eterne Deus, qui tantæ charita- tis sacramentum æternam in eo plantans tis sacramentum æternam in eo plantans virtutem exhibes, quod nos vegetat ad virtutem exhibes, quod nos vegetat ad æternitatis immortalitatem. æternitatis immortalitatem.

11. 11. Ejus per Ejus per

sacramenti sacramenti

est sancti- est sancti-

memora- memora-

Per Christum Dominum, etc. Hic tan- Per Christum Dominum, etc. Hic tan- gitur ejus per quem tanti boni perfecta est gitur ejus per quem tanti boni perfecta est sanctificatio sicut per mediatorem, ju- quem tanti sanctificatio sicut per mediatorem, ju- quem tanti cunda commemoratio. Unde mediatio- perfecta cunda commemoratio. Unde mediatio- perfecta nem notat præpositio per. Naturas au- ficatio sicut nem notat præpositio per. Naturas au- ficatio sicut tem quibus mediat, notat cum dicitur, per media- torem, ju- tem quibus mediat, notat cum dicitur, per media- torem, ju- Christum qui unctus interpretatur, cujus cunda com- Christum qui unctus interpretatur, cujus cunda com- unctio est deitas, et uncta humanitas, ut tio. unctio est deitas, et uncta humanitas, ut tio. sicut canalis tangit fontem a quo haurit sicut canalis tangit fontem a quo haurit et hortum quem rigat, ita Emmanuel no- et hortum quem rigat, ita Emmanuel no- ster per divinitatem tangit Deum a quo ster per divinitatem tangit Deum a quo sicut a fonte fluunt gratiarum chrismata, sicut a fonte fluunt gratiarum chrismata, et per humanitatem tangit nos in quos et per humanitatem tangit nos in quos profluunt per ipsum tanta charismata profluunt per ipsum tanta charismata gratiarum. Ad Galat. 111, 20: Mediator gratiarum. Ad Galat. 111, 20: Mediator unius non est Deus autem unus est. I unius non est Deus autem unus est. I ad Timoth. II, 5: Mediator Dei et homi- ad Timoth. II, 5: Mediator Dei et homi- num, homo Christus Jesus. Ad Hebr. 1x,. num, homo Christus Jesus. Ad Hebr. 1x,. 11: Christus assistens pontifex futuro- 11: Christus assistens pontifex futuro- rum bonorum. Ibi dicit Glossa : « Assi- rum bonorum. Ibi dicit Glossa : « Assi- stens nobis. » Hoc sancti patres ante stens nobis. » Hoc sancti patres ante Christi præsentiam in carne deplorave- Christi præsentiam in carne deplorave- runt, quod talem pontificem Dei et ho- runt, quod talem pontificem Dei et ho- minum non habuerunt et ideo sua minum non habuerunt et ideo sua sanctificatio perfecta sacrificia non fue- sanctificatio perfecta sacrificia non fue- runt. Unde in persona patrum dicitur, runt. Unde in persona patrum dicitur, Job, IX, 32 et 33: Neque enim viro qui Job, IX, 32 et 33: Neque enim viro qui similis mei est, respondebo: nec qui me- similis mei est, respondebo: nec qui me- cum in judicio ex æquo possit audiri. cum in judicio ex æquo possit audiri. Non est qui utrumque valeat arguere, Non est qui utrumque valeat arguere, et ponere manum suam in ambobus. Et et ponere manum suam in ambobus. Et ideo nullus verus pontifex fuit, nec ali- ideo nullus verus pontifex fuit, nec ali- cujus sacrificium omnino poterat esse cujus sacrificium omnino poterat esse acceptum. Modo autem per pontificem acceptum. Modo autem per pontificem Christum acceptum est, de quo dicit Christum acceptum est, de quo dicit Pater Tu es sacerdos in æternum se- Pater Tu es sacerdos in æternum se- cundum ordinem Melchisedech 2. Et ideo cundum ordinem Melchisedech 2. Et ideo per ipsum magnifice gratias agimus : per ipsum magnifice gratias agimus : quia sicut gratiæ ad nos a Deo per Chri- quia sicut gratiæ ad nos a Deo per Chri- stum fluunt, ita per eumdem mediato- stum fluunt, ita per eumdem mediato- rem ad Deum per gratiarum actionem rem ad Deum per gratiarum actionem revertuntur et reflectuntur, et continue revertuntur et reflectuntur, et continue

2 Psal. CIX, 4 et ad Hebr. v, 6 et VII, 17. 2 Psal. CIX, 4 et ad Hebr. v, 6 et VII, 17.

12. 12.

13. 13.

Ejus qui Ejus qui

88 88

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

inter nos et Deum redundant flumina inter nos et Deum redundant flumina gratiarum, quæ totam lætificant civita- gratiarum, quæ totam lætificant civita- tem Dei, hoc est, Ecclesiam. tem Dei, hoc est, Ecclesiam.

Quod autem additur: Dominum no- Quod autem additur: Dominum no- strum, speciale dominium notat, quo nos strum, speciale dominium notat, quo nos sanguine suo redemit in suam posses- sanguine suo redemit in suam posses- sionem. Dicit enim Chrysostomus super sionem. Dicit enim Chrysostomus super Joannem, quod sicut homo dominus Joannem, quod sicut homo dominus auro servos emit, et emptos ornat et auro servos emit, et emptos ornat et decorat: ita Christus nos suo sanguine decorat: ita Christus nos suo sanguine in servos emit, et emptos tam digno sui in servos emit, et emptos tam digno sui sanguinis sacramento ornavit. I ad Co- sanguinis sacramento ornavit. I ad Co- rinth. vi, 20: Empti enim estis pretio rinth. vi, 20: Empti enim estis pretio magno. Glorificate et portate Deum in magno. Glorificate et portate Deum in corpore vestro. I Petri, 1, 18 et 19: Non corpore vestro. I Petri, 1, 18 et 19: Non corruptibilibus auro vel argento redem- corruptibilibus auro vel argento redem- pti estis de vana vestra conversatione pti estis de vana vestra conversatione paternæ traditionis, sed pretioso .san- paternæ traditionis, sed pretioso .san- guine quasi agni immaculati Christi. guine quasi agni immaculati Christi.

Per quem majestatem tuam, etc. Per quem majestatem tuam, etc. Ostenditur hic cujus gratiæ referendæ Ostenditur hic cujus gratiæ referendæ gratiæ re- sunt in hoc sacramento supereminens gratiæ re- sunt in hoc sacramento supereminens sunt in magnitudo. sunt in magnitudo.

ferendæ ferendæ

boc sacra- boc sacra-

mento su- Et hoc ostenditur præconio angelicæ mento su- Et hoc ostenditur præconio angelicæ peremi vocis: et in hoc importantur tria, scilicet peremi vocis: et in hoc importantur tria, scilicet gnitudo. laudis altissimæ præconium: reverentiæ gnitudo. laudis altissimæ præconium: reverentiæ

nens ma- nens ma-

ab his quibus omnis reverentia exhi- ab his quibus omnis reverentia exhi- benda est, impensum obsequium : et ab benda est, impensum obsequium : et ab altissimis concelebratum gaudium. altissimis concelebratum gaudium.

In primo horum tria sunt notanda, In primo horum tria sunt notanda, scilicet mediatoris in laude officium, lau- scilicet mediatoris in laude officium, lau- dati culmen eximium, et laudentium dati culmen eximium, et laudentium dignissimum obsequium. dignissimum obsequium.

De primo horum dicit: Per quem, De primo horum dicit: Per quem, scilicet sicut per mediatorem, per quem scilicet sicut per mediatorem, per quem Angelis data est laudis materia: quia Angelis data est laudis materia: quia mediatione sua perficitur eorum custo- mediatione sua perficitur eorum custo- diæ effectus, et casus eorum reparatur diæ effectus, et casus eorum reparatur defectus, et in custodia promovetur pro- defectus, et in custodia promovetur pro- fectus. Custodiunt enim homines An- fectus. Custodiunt enim homines An- geli, sicut dicitur in Psalmo xc, 11: geli, sicut dicitur in Psalmo xc, 11: Angelis suis Deus mandavit de te, ut Angelis suis Deus mandavit de te, ut custodiant te in omnibus viis tuis. Et custodiant te in omnibus viis tuis. Et ideo quia Christus fecit redemptionis ideo quia Christus fecit redemptionis opere, quod effectum habet custodia, opere, quod effectum habet custodia, ideo laudant Angeli per Christum quia ideo laudant Angeli per Christum quia per Christum fit eis laudis materia. Hoc per Christum fit eis laudis materia. Hoc

signatum est, Apocal. xu, 10 et 11, ubi signatum est, Apocal. xu, 10 et 11, ubi sic dicitur Audivi vocem magnam in sic dicitur Audivi vocem magnam in cælo, dicentem: Nunc facta est salus, cælo, dicentem: Nunc facta est salus, et virtus, et regnum Dei nostri, et pote- et virtus, et regnum Dei nostri, et pote- stas Christi ejus, quia projectus est ac- stas Christi ejus, quia projectus est ac- cusator fratrum nostrorum, qui accu- cusator fratrum nostrorum, qui accu- sabat illos ante conspectum Dei nostri sabat illos ante conspectum Dei nostri die ac nocte, hoc est, accusabiles red- die ac nocte, hoc est, accusabiles red- dicit et ipsi vicerunt eum propter dicit et ipsi vicerunt eum propter sanguinem Agni. Et post pauca subjun- sanguinem Agni. Et post pauca subjun- git, y. 12: Propterea lætamini, cœli, et git, y. 12: Propterea lætamini, cœli, et qui habitatis in eis. Vox enim magna hæc, qui habitatis in eis. Vox enim magna hæc, vox est laudantium Angelorum, ut dicit vox est laudantium Angelorum, ut dicit Gregorius, in contemplatione tantæ gra- Gregorius, in contemplatione tantæ gra- tiæ admirantium Dei consilium, qualiter tiæ admirantium Dei consilium, qualiter per Christum hominem a diaboli capti- per Christum hominem a diaboli capti- vitate absolvit et angelicam custodiam vitate absolvit et angelicam custodiam ad effectum salutis provexit. ad effectum salutis provexit.

Per hoc etiam ruinæ Angelorum rein- Per hoc etiam ruinæ Angelorum rein- tegratur defectus. Ad Ephes. 1,9 et 10: tegratur defectus. Ad Ephes. 1,9 et 10: Secundum beneplacitum ejus, quod pro- Secundum beneplacitum ejus, quod pro- posuit in eo, in dispensatione plenitudinis posuit in eo, in dispensatione plenitudinis temporum, instaurare omnia in Christo, temporum, instaurare omnia in Christo, quæ in cælis et quæ in terra sunt, in ipso. quæ in cælis et quæ in terra sunt, in ipso. Ad Coloss, 1, 19 et 20: In ipso compla- Ad Coloss, 1, 19 et 20: In ipso compla- cuit omnem plenitudinem inhabitare, et cuit omnem plenitudinem inhabitare, et per eum reconciliare omnia in ipsum, per eum reconciliare omnia in ipsum, pacificans per sanguinem crucis ejus sive pacificans per sanguinem crucis ejus sive quæ in terris, sive quæ in cælis sunt. quæ in terris, sive quæ in cælis sunt. Hæc ergo restauratio casus angelici est Hæc ergo restauratio casus angelici est causa et materia laudis Angelorum in causa et materia laudis Angelorum in officio isto mediatoris, qui sicut dicitur, officio isto mediatoris, qui sicut dicitur, Luc. xv, 9, drachmam decimam invenit, Luc. xv, 9, drachmam decimam invenit, et eam in loco cadentis Angeli reposuit. et eam in loco cadentis Angeli reposuit. Amos, ix, 11: In die illa suscitabo ta- Amos, ix, 11: In die illa suscitabo ta- bernaculum David, quod cecidit: et reæ- bernaculum David, quod cecidit: et reæ- dificabo aperturas mutorum ejus, et ea dificabo aperturas mutorum ejus, et ea quæ corruerant instaurabo: et reædifi- quæ corruerant instaurabo: et reædifi- cabo illud sicut in diebus antiquis. Ta- cabo illud sicut in diebus antiquis. Ta- bernaculum est hic cœlum cœlestium bernaculum est hic cœlum cœlestium excubiarum tabernaculum, quod dicitur excubiarum tabernaculum, quod dicitur esse nostri David qui manu fortis et ad- esse nostri David qui manu fortis et ad- spectu desiderabilis interpretatur: quia spectu desiderabilis interpretatur: quia in eo propugnator est ad salvandum, ut in eo propugnator est ad salvandum, ut manu fortis et in eum desiderant An- manu fortis et in eum desiderant An- geli prospicere, quia adspectu est desi- geli prospicere, quia adspectu est desi- derabilis. Hoc autem cecidit in ruina derabilis. Hoc autem cecidit in ruina Angelorum, et in apertura in defectu Angelorum, et in apertura in defectu vacuarum mansionum stetit. Et unde vacuarum mansionum stetit. Et unde

Jali Jali

ium ium

11 11

DE SACRIFICIO MISSÆ, III, 4. DE SACRIFICIO MISSÆ, III, 4.

poterant suppleri, hoc est, ex homine in poterant suppleri, hoc est, ex homine in coplum assumendo, etiam corruit in pri- coplum assumendo, etiam corruit in pri- mo hominis peccato, et sic mediatione mo hominis peccato, et sic mediatione sua Pater illud per Christum tripliciter sua Pater illud per Christum tripliciter reædificavit quia hominem a casu rede- reædificavit quia hominem a casu rede- mit, Angelorum numerum ex hominibus mit, Angelorum numerum ex hominibus reintegravit, hominem in cœlum in man- reintegravit, hominem in cœlum in man- siones paratas introduxit. siones paratas introduxit.

Ex mediatione etiam Christi officium Ex mediatione etiam Christi officium proficit Angelis : quia virtute sanguinis proficit Angelis : quia virtute sanguinis adjuvatur manus angelica ut hominem adjuvatur manus angelica ut hominem facilius provehat ad virtutum profectum facilius provehat ad virtutum profectum et perfectionem. Et ideo dicitur in Psal- et perfectionem. Et ideo dicitur in Psal- mo xc, 12 In manibus portabunt te. mo xc, 12 In manibus portabunt te. Quia operibus Angelorum portamur ad Quia operibus Angelorum portamur ad profectum, remoto pondere circumstantis profectum, remoto pondere circumstantis nos peccati per Christi sanguinem. Hoc nos peccati per Christi sanguinem. Hoc signatum est, Matth. iv, 11, ubi Christo signatum est, Matth. iv, 11, ubi Christo pro nobis vincente tentatorem, ne indu- pro nobis vincente tentatorem, ne indu- camur in ipsam tentationem, Angeli camur in ipsam tentationem, Angeli accesserunt, et ministrabant ei. accesserunt, et ministrabant ei.

Sic igitur triplex angelica laus pro- Sic igitur triplex angelica laus pro- movetur per officium mediatoris. movetur per officium mediatoris.

Majestatem tuam. Tangitur hic lau- Majestatem tuam. Tangitur hic lau- dati culmen eximium. Majestas autem dati culmen eximium. Majestas autem est magnitudo supereminens stans, quæ est magnitudo supereminens stans, quæ numquam declinat ad parvitatem. Hanc numquam declinat ad parvitatem. Hanc autem maxime ostendit Deus in hoc ma- autem maxime ostendit Deus in hoc ma- gno, in quo mirabili majestate effecit, gno, in quo mirabili majestate effecit, ut incomprehensus comprehendatur in ut incomprehensus comprehendatur in tam parvo, sumptus maneat in seipso, tam parvo, sumptus maneat in seipso, regnans æternaliter in ara mactetur in regnans æternaliter in ara mactetur in ministerio. Isa. LXVI, 8: Quis audivit um- ministerio. Isa. LXVI, 8: Quis audivit um- quam tale, et quis vidit huic simile? III quam tale, et quis vidit huic simile? III Regum, VII, 27: Si cælum et cœli colo- Regum, VII, 27: Si cælum et cœli colo- rum te capere non possunt, quanto magis rum te capere non possunt, quanto magis domus hæc quam ædificavi! et quanto domus hæc quam ædificavi! et quanto minus forma minima panis et vini, quæ minus forma minima panis et vini, quæ est in altari! Sed hæc est majestas: quia est in altari! Sed hæc est majestas: quia sicut dicitur, ad Roman. ix, 27, incir- sicut dicitur, ad Roman. ix, 27, incir- cumscriptus et immensus Deus verbum cumscriptus et immensus Deus verbum breviatum fecit super terram, ut esset breviatum fecit super terram, ut esset vobiscum, sicut dicitur, Isa. x, 23 : Con- vobiscum, sicut dicitur, Isa. x, 23 : Con- summationem et abbreviationem Do- summationem et abbreviationem Do- minus Deus exercituum faciet in medio minus Deus exercituum faciet in medio omnis terræ. Et hoc ipsum non in sub- omnis terræ. Et hoc ipsum non in sub-

1 Luc. xx11, 19. 1 Luc. xx11, 19.

89 89

stantia, sed in signo totum Deum et ho- stantia, sed in signo totum Deum et ho- minem continente secundum omnem sui minem continente secundum omnem sui veritatem et magnitudinem fecit, ut esset veritatem et magnitudinem fecit, ut esset in nobis corporaliter et spiritualiter in in nobis corporaliter et spiritualiter in perceptione sacramenti. III Regum, vIII, perceptione sacramenti. III Regum, vIII, 11 Impleverat enim gloria Domini do- 11 Impleverat enim gloria Domini do- mum Domini: sic et natura quam assum- mum Domini: sic et natura quam assum- psit in sacramentali specie in qua totus psit in sacramentali specie in qua totus habitavit. Sic igitur dicitur de Ecclesia, habitavit. Sic igitur dicitur de Ecclesia, Aggæi, 11, 10 : Magna erit gloria domus Aggæi, 11, 10 : Magna erit gloria domus istius novissimæ, hoc est, Ecclesiæ, in istius novissimæ, hoc est, Ecclesiæ, in cujus sacrificio Deus divinitus et cor- cujus sacrificio Deus divinitus et cor- poraliter habitat, plusquam primæ, hoc poraliter habitat, plusquam primæ, hoc est, synagogæ, in qua non habitavit est, synagogæ, in qua non habitavit nisi in figuris umbrarum. nisi in figuris umbrarum.

Hic sumimus Christum in sacramento, Hic sumimus Christum in sacramento, et integer manet apud Patrem in cœlo. et integer manet apud Patrem in cœlo. Sumimus, inquam, ut in eo vivamus. Sumimus, inquam, ut in eo vivamus. Manet ut ipsi in coelo conregnemus. De Manet ut ipsi in coelo conregnemus. De primo dicitur, Joan v1, 58: Qui mandu- primo dicitur, Joan v1, 58: Qui mandu- cat me, et ipse vivet propter me. Et hujus cat me, et ipse vivet propter me. Et hujus alimoniæ virtute tendimus continue ad alimoniæ virtute tendimus continue ad hujus sacramenti principium quod est hujus sacramenti principium quod est Christus, in figuræ propriæ integritate Christus, in figuræ propriæ integritate regnans in cœlo apud Patrem, ut ibi regnans in cœlo apud Patrem, ut ibi conregnemus. Et hoc signans dixit Do- conregnemus. Et hoc signans dixit Do- minus apud Lucam, xxi, 29 et 30: Et ego minus apud Lucam, xxi, 29 et 30: Et ego dispono vobis, sicut disposuit mihi Pater dispono vobis, sicut disposuit mihi Pater meus, regnum, ut edatis et bibatis super meus, regnum, ut edatis et bibatis super mensam meam in regno meo. Nemo mensam meam in regno meo. Nemo etiam secundum naturam ascendit, nisi etiam secundum naturam ascendit, nisi natura superior efficiatur in ipso. Ita natura superior efficiatur in ipso. Ita naturam regnantis influit nobis summa naturam regnantis influit nobis summa majestas, ut per ipsam mensam quam majestas, ut per ipsam mensam quam sumimus, ad locum regnantis in cœlo sumimus, ad locum regnantis in cœlo tendamus. tendamus.

Mactatur in mysterio et immortalis Mactatur in mysterio et immortalis permanet, dicente ipso Domino: Hoc permanet, dicente ipso Domino: Hoc facite in meam commemorationem 1. I ad facite in meam commemorationem 1. I ad Corinth.x1, 26: Quotiescumque manduca- Corinth.x1, 26: Quotiescumque manduca- bitis panem hunc, et calicem Domini bitis panem hunc, et calicem Domini bibetis, mortem Domini annuntiabitis bibetis, mortem Domini annuntiabitis donec veniat. Unde calice utimur pro donec veniat. Unde calice utimur pro sepulcro, patena pro lapide ad os mo- sepulcro, patena pro lapide ad os mo- numenti posito, pallis et corporalibus numenti posito, pallis et corporalibus pro sindone qua involutum fuit corpus pro sindone qua involutum fuit corpus Dominicum a sancto Joseph pietatis offi- Dominicum a sancto Joseph pietatis offi-

15. 15.

90 90

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

cio. Et de hoc habentur metra ista, sci- cio. Et de hoc habentur metra ista, sci- licet, licet,

Ara crucis, tumulique calix, lapidisque pa- Ara crucis, tumulique calix, lapidisque pa- [tena, [tena,

Sindonis officium candida byssus habet. Sindonis officium candida byssus habet.

Scimus tamen et firmiter credimus et Scimus tamen et firmiter credimus et simpliciter confitemurid quod dicitur, ad simpliciter confitemurid quod dicitur, ad Roman. vi, 9 et 10: Christus resurgens Roman. vi, 9 et 10: Christus resurgens ex mortuis jam non moritur, mors illi ex mortuis jam non moritur, mors illi ultra non dominabitur. Quod enim mor- ultra non dominabitur. Quod enim mor- tuus est, peccato mortuus est semel: tuus est, peccato mortuus est semel: quod autem vivit, vivit Deo, hoc est, ad quod autem vivit, vivit Deo, hoc est, ad similitudinem Dei, qui solus habet im- similitudinem Dei, qui solus habet im- mortalitem et lucem habitat inaccessibi- mortalitem et lucem habitat inaccessibi- lem, sicut dicitur, I ad Timoth. vi, 16 : lem, sicut dicitur, I ad Timoth. vi, 16 : quia numquam in coelo vel in terra quia numquam in coelo vel in terra ostensa est major majestas prorsus nul- ostensa est major majestas prorsus nul- la. Et ideo majestatem in hoc sacra- la. Et ideo majestatem in hoc sacra- mento laudandam esse dicimus per Chri- mento laudandam esse dicimus per Chri- stum, in cujus sacrificio et sacerdotio stum, in cujus sacrificio et sacerdotio tripliciter hæc majestas declaratur. tripliciter hæc majestas declaratur.

Laudant Angeli. Angeli hic meo judi- Laudant Angeli. Angeli hic meo judi- cio non dicuntur specialiter et infimus cio non dicuntur specialiter et infimus cœlestium spirituum ordo, sed potius cœlestium spirituum ordo, sed potius sicut beatus Dionysius dicit, Angeli hic sicut beatus Dionysius dicit, Angeli hic omnes coelestes essentiæ vocantur, quo- omnes coelestes essentiæ vocantur, quo- rum ut dicit Damascenus: « Unum est rum ut dicit Damascenus: « Unum est commune opus hymnis laudare Deum. » commune opus hymnis laudare Deum. » In his enim verbis nec nomina ordinum In his enim verbis nec nomina ordinum Angelorum, nec distributio per hierar- Angelorum, nec distributio per hierar- chias describitur, sed communis laudis chias describitur, sed communis laudis præconium cœlestium spirituum in sa- præconium cœlestium spirituum in sa- mento declaratur. In sacramento enim mento declaratur. In sacramento enim habemus hujus sacramenti virtutem, ho- habemus hujus sacramenti virtutem, ho- norem, et profectus generalitatem. Vir- norem, et profectus generalitatem. Vir- tutem autem decet laus: quia laus est tutem autem decet laus: quia laus est virtutis præconium. Honorem condecet virtutis præconium. Honorem condecet quid? Ho- reverentia: quia honor est exhibitio re- quid? Ho- reverentia: quia honor est exhibitio re- nor, quid? nor, quid? verentiæ in testimonium virtutis, ut vo- verentiæ in testimonium virtutis, ut vo- lunt Philosophi. Generalem autem pro- lunt Philosophi. Generalem autem pro- fectum quem omnia coelestia et terrestria fectum quem omnia coelestia et terrestria et infernalia habent in sacramento, con- et infernalia habent in sacramento, con- decet concelebratio: quia celebratio, ut decet concelebratio: quia celebratio, ut dicit Fulgentius, est concentus multo- dicit Fulgentius, est concentus multo- rum laudem Dei solemnizantium. Et rum laudem Dei solemnizantium. Et hæc tria per ordinem inducuntur. Quia hæc tria per ordinem inducuntur. Quia igitur commune cœlestium virtutum et igitur commune cœlestium virtutum et

Laus, Laus,

essentiarum officium est laudare Dei essentiarum officium est laudare Dei virtutem, quæ de hoste per hoc trium- virtutem, quæ de hoste per hoc trium- phavit sacrificium, ideo dicitur : Lau- phavit sacrificium, ideo dicitur : Lau- dant Angeli. Eccli. LI, 15: Laudabo dant Angeli. Eccli. LI, 15: Laudabo nomen tuum assidue, et collaudabo illud nomen tuum assidue, et collaudabo illud in confessione. Psal. CXLVII, 2: Laudate in confessione. Psal. CXLVII, 2: Laudate Dominum, omnes Angeli ejus, laudate Dominum, omnes Angeli ejus, laudate eum, omnes virtutes ejus. Psal. cu, 20: eum, omnes virtutes ejus. Psal. cu, 20: Benedicite Domino, omnes Angeli ejus, Benedicite Domino, omnes Angeli ejus, potentes virtute, facientes verbum illius, potentes virtute, facientes verbum illius, ad audiendam vocem sermonum ejus. ad audiendam vocem sermonum ejus. Sic igitur et hac de causa laudant Angeli Sic igitur et hac de causa laudant Angeli divinam in sacramento majestatem, quo- divinam in sacramento majestatem, quo- rum laus, ut dicit Gregorius, admiratio rum laus, ut dicit Gregorius, admiratio est in sapientia et majestate talem in est in sapientia et majestate talem in sacramento virtutem perficientis. sacramento virtutem perficientis.

Adorant Dominationes, etc. Tangitur Adorant Dominationes, etc. Tangitur hic secundum quod pertinet ad reve- hic secundum quod pertinet ad reve- rentiam tanti honoris, quantus est in rentiam tanti honoris, quantus est in sacramento. Est enim hoc sacramentum sacramento. Est enim hoc sacramentum plenum omni gratia, propter quod sibi plenum omni gratia, propter quod sibi honor debetur, quia honor est præmium honor debetur, quia honor est præmium gratiæ et virtutis et plenum Deo, pro- gratiæ et virtutis et plenum Deo, pro- pter quod cultus sibi debetur divinus, pter quod cultus sibi debetur divinus, quia E6εïa vocatur Græce. Et ideo talis quia E6εïa vocatur Græce. Et ideo talis hic cultus inducitur Angelorum reveren- hic cultus inducitur Angelorum reveren- tia quam Deo Patri per Dominum Jesum tia quam Deo Patri per Dominum Jesum Christum exhibent Angeli, ut et homi- Christum exhibent Angeli, ut et homi- nes ad similem cultum et reverentiam nes ad similem cultum et reverentiam provocentur. provocentur.

Inducit enim hic duos ordines Angelo- Inducit enim hic duos ordines Angelo- rum, qui minus inclinari videntur ad rum, qui minus inclinari videntur ad reverentiam, et quando scitur, quod et reverentiam, et quando scitur, quod et illi voluntate ad reverentiam inclinantur, illi voluntate ad reverentiam inclinantur, quod de omnibus non dubitetur, quin ad quod de omnibus non dubitetur, quin ad eumdem modum inclinentur, et quod et eumdem modum inclinentur, et quod et nos cum omni devotione similia facia- nos cum omni devotione similia facia-

mus. mus.

Primus ordo est, quod dicit: Adorant Primus ordo est, quod dicit: Adorant Dominationes. Dominationum enim, ut Dominationes. Dominationum enim, ut dicit Dionysius in libro de Cœlesti hie- dicit Dionysius in libro de Cœlesti hie- rarchia, est omnibus inferioribus et per rarchia, est omnibus inferioribus et per naturam humilibus superponi, et super- naturam humilibus superponi, et super- positionis et dominationis divinæ inces- positionis et dominationis divinæ inces- santer esse appetitivos. Et talium qui sic santer esse appetitivos. Et talium qui sic in altitudine semper feruntur cum actu in altitudine semper feruntur cum actu et omni desiderio, non est adorare, sed et omni desiderio, non est adorare, sed potius adorari. Ex quo igitur adorant, potius adorari. Ex quo igitur adorant,

DE SACRIFICIO MISSÆ, III, 4. DE SACRIFICIO MISSÆ, III, 4.

weitur quod hoc sacramentum est altissi- weitur quod hoc sacramentum est altissi- mum et in omnibus summis creaturis mum et in omnibus summis creaturis omni dignitate et veneratione superposi- omni dignitate et veneratione superposi- tum, utpote vero Deo et omni gratia ple- tum, utpote vero Deo et omni gratia ple- num. Unde, ad Hebr. 1, 6: Cum introdu- num. Unde, ad Hebr. 1, 6: Cum introdu- cil primogenitum in orbem terræ, dicit: cil primogenitum in orbem terræ, dicit: Et adorent eum omnes Angeli Dei. Ado- Et adorent eum omnes Angeli Dei. Ado- ratio enim est prostratio super terram in ratio enim est prostratio super terram in recognitionem, quod ille qui adorat, est recognitionem, quod ille qui adorat, est de nihilo. In hoc quod est elevatus ab eo de nihilo. In hoc quod est elevatus ab eo qui adoratur. Apocal. v, 11 et 12: Et qui adoratur. Apocal. v, 11 et 12: Et vidi, et audivi vocem Angelorum multo- vidi, et audivi vocem Angelorum multo- rum in circuitu throni, et animalium, et rum in circuitu throni, et animalium, et seniorum et erat numerus eorum millia seniorum et erat numerus eorum millia millium, dicentium voce magna: Dignus millium, dicentium voce magna: Dignus est Agnus, qui occisus est, accipere virtu- est Agnus, qui occisus est, accipere virtu- tem, et divinitatem, et sapientiam, et tem, et divinitatem, et sapientiam, et fortitudinem, et honorem, et gloriam, et fortitudinem, et honorem, et gloriam, et benedictionem. Igitur adorant Domi- benedictionem. Igitur adorant Domi- nationes. Et ideo dignum est ut omnis nationes. Et ideo dignum est ut omnis creatura adoret id quod Dominationes creatura adoret id quod Dominationes adorant. Unde, Apocal. v, 13: Et om- adorant. Unde, Apocal. v, 13: Et om- nem creaturam quæ in cœlo est, et super nem creaturam quæ in cœlo est, et super terram, et sub terra, et quæ sunt in mari, terram, et sub terra, et quæ sunt in mari, el quæ in eo, omnes audivi dicentes: Se- el quæ in eo, omnes audivi dicentes: Se- denti in throno et Agno, benedictio, et denti in throno et Agno, benedictio, et honor, et gloria, et potestas in sæcula honor, et gloria, et potestas in sæcula sæculorum. Reverentia autem non tan- sæculorum. Reverentia autem non tan- tum est adoratio honoris et majestatis in tum est adoratio honoris et majestatis in co qui adoratur, sed est recisio quædam co qui adoratur, sed est recisio quædam et relapsus in cognitione propriæ parvita- et relapsus in cognitione propriæ parvita- tis in eo qui adorat respectu magnitu- tis in eo qui adorat respectu magnitu- dinis in eo qui adoratur cognitæ, et dinis in eo qui adoratur cognitæ, et quoad hoc inducitur id quod sequitur: quoad hoc inducitur id quod sequitur:

Tremunt Potestates. Potestatum enim, Tremunt Potestates. Potestatum enim, ut dicit Dionysius, libera severitate est ut dicit Dionysius, libera severitate est corripere omne quod rectitudini legum corripere omne quod rectitudini legum divinarum non congruit, et vindicare in divinarum non congruit, et vindicare in omne quod legibus obstando repugnat. omne quod legibus obstando repugnat. Et ideo Potestatum non est tremere, sed Et ideo Potestatum non est tremere, sed potius, quod aliqua tremant coram eo. potius, quod aliqua tremant coram eo. Quod ergo tremant, hoc est coram eo qui Quod ergo tremant, hoc est coram eo qui eximiæ est potestatis, et tremunt tremore eximiæ est potestatis, et tremunt tremore reverentiæ, et non timiditatis, cognoscen- reverentiæ, et non timiditatis, cognoscen- tes suam nihil esse potestatem respectu tes suam nihil esse potestatem respectu potestatis divinæ, quæ in sacramento potestatis divinæ, quæ in sacramento manifestatur et continetur. Et ex quo sic manifestatur et continetur. Et ex quo sic tremunt et pavent reverentia potestatis tremunt et pavent reverentia potestatis

91 91

qui minus tremere videbantur, oportet qui minus tremere videbantur, oportet quod ad sacramentum omnis tremat et quod ad sacramentum omnis tremat et paveat creatura. Et hoc est quod dicit paveat creatura. Et hoc est quod dicit Jacob, Genes. XXVIII, 17: Pavensque, Jacob, Genes. XXVIII, 17: Pavensque, Quam terribilis est, inquit, locus iste! Quam terribilis est, inquit, locus iste! non est hic aliud nisi domus Dei, et porta non est hic aliud nisi domus Dei, et porta coeli. Et supra, y. 16: Vere Dominus est coeli. Et supra, y. 16: Vere Dominus est in loco isto, et ego nesciebam. Quamvis in loco isto, et ego nesciebam. Quamvis autem omnis locus pavendus et terribilis autem omnis locus pavendus et terribilis sit, in quo Deus sua ostendit sacramenta, sit, in quo Deus sua ostendit sacramenta, tamen locus specierum sacramentalium tamen locus specierum sacramentalium specialiter est omni veneratione tremen- specialiter est omni veneratione tremen- dus, ubi ostendit ea quæ in cruce perfecit, dus, ubi ostendit ea quæ in cruce perfecit, ubi et saxa scissa sunt, et monumenta ubi et saxa scissa sunt, et monumenta aperta, et ubi terra tremuit, et ipse sol aperta, et ubi terra tremuit, et ipse sol globos lucis suæ abscondit. Et hoc est globos lucis suæ abscondit. Et hoc est illud reverentiæ signum quod dicitur, illud reverentiæ signum quod dicitur, Job, xxvi, 11: Columnæ cœli contremi- Job, xxvi, 11: Columnæ cœli contremi- scunt et pavent ad nutum ejus. Si autem scunt et pavent ad nutum ejus. Si autem sic Potestates coeli et columnæ tremunt sic Potestates coeli et columnæ tremunt in reverentia illius magnitudinis, tunc in reverentia illius magnitudinis, tunc omnis homo in se concussus in reveren- omnis homo in se concussus in reveren- tia ad sacramentum debet contremere et tia ad sacramentum debet contremere et pavere. pavere.

Coeli cælorumque virtutes. Tangit cele- Coeli cælorumque virtutes. Tangit cele- brationem totius cœlestis concentus, et brationem totius cœlestis concentus, et inducit tria, coelos, et coelorum virtutes, inducit tria, coelos, et coelorum virtutes, et beata Seraphim. Cœli autem per me- et beata Seraphim. Cœli autem per me- tonymiam hic dicuntur angelicæ virtutes, tonymiam hic dicuntur angelicæ virtutes, quæ supra se eum qui in sacramento est, quæ supra se eum qui in sacramento est, venerantur, sicut dicitur in Psalmo venerantur, sicut dicitur in Psalmo CXLVIII, 4 Laudate eum, cœli cælorum. CXLVIII, 4 Laudate eum, cœli cælorum. Et iterum, cxLvIII, 1 : Laudate Dominum Et iterum, cxLvIII, 1 : Laudate Dominum de cœlis, laudate eum in excelsis. Quia de cœlis, laudate eum in excelsis. Quia ipse ascendit dignitate super omnes cœ- ipse ascendit dignitate super omnes cœ- los, hoc est, angelicas virtutes. Ad Ephes. los, hoc est, angelicas virtutes. Ad Ephes. iv, 10: Qui descendit, ipse est et qui iv, 10: Qui descendit, ipse est et qui ascendit super omnes cœlos, ut impleret ascendit super omnes cœlos, ut impleret omnia. omnia.

Calorum autem virtutes sunt quibus Calorum autem virtutes sunt quibus virtus coelestis sine obstaculo perficitur: virtus coelestis sine obstaculo perficitur: quia, sicut dicit Philosophus, virtus in quia, sicut dicit Philosophus, virtus in omni re est ultimum potentiæ, ultra quod omni re est ultimum potentiæ, ultra quod agendo nihil potest potentia. Et hoc sunt agendo nihil potest potentia. Et hoc sunt Angeli mandata et decreta Dei et volun- Angeli mandata et decreta Dei et volun- tates ejus invincibiliter perficientes, ut tates ejus invincibiliter perficientes, ut dicit beatus Dionysius. Psal. c11, 21: Be- dicit beatus Dionysius. Psal. c11, 21: Be- nedicite Domino, omnes virtutes ejus, nedicite Domino, omnes virtutes ejus,

18. 18.

Virtus, Virtus, quid? quid?

19. 19.

92 92

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

ministri ejus, qui facitis voluntatem ministri ejus, qui facitis voluntatem ejus. Hi ergo celebrant eum, qui præ om- ejus. Hi ergo celebrant eum, qui præ om- nibus voluntatem Dei perfecit, sicut dici- nibus voluntatem Dei perfecit, sicut dici- tur, Joan. iv, 34: Meus cibus est ut fa- tur, Joan. iv, 34: Meus cibus est ut fa- ciam voluntatem ejus qui misit me, ut ciam voluntatem ejus qui misit me, ut perficiam opus ejus. Unde, Joan xvii, 4, perficiam opus ejus. Unde, Joan xvii, 4, dicit ad Patrem: Opus consummavi quod dicit ad Patrem: Opus consummavi quod dedisti mihi ut faciam, Coeli ergo cele- dedisti mihi ut faciam, Coeli ergo cele- brant eum quem supra se contemplan- brant eum quem supra se contemplan- tur. Coelorum autem virtutes celebrant tur. Coelorum autem virtutes celebrant eum a quo est omnis virtus eorum. Psal. eum a quo est omnis virtus eorum. Psal. XXXII, 6: Verbo Domini cæli firmati XXXII, 6: Verbo Domini cæli firmati sunt, et spiritu oris ejus omnis virtus sunt, et spiritu oris ejus omnis virtus eorum. Os autem Patris est Filius, a quo eorum. Os autem Patris est Filius, a quo in Angelos fluit virtutis spiritus ad omnes in Angelos fluit virtutis spiritus ad omnes voluntates Dei inevitabiliter perficiendas, voluntates Dei inevitabiliter perficiendas, ita quod nec lex naturæ inferioris retra- ita quod nec lex naturæ inferioris retra- hat, nec infirmitas potentiæ deprimat, hat, nec infirmitas potentiæ deprimat, nec aliqua virtus contraria concurrens nec aliqua virtus contraria concurrens impedire valeat, quin potenter quod Deus impedire valeat, quin potenter quod Deus vult perficiatur. vult perficiatur.

Ac beata Seraphim. Seraphin per Nlit- Ac beata Seraphim. Seraphin per Nlit- teram in fine terminata, Angelorum agmen teram in fine terminata, Angelorum agmen sive ordinem signant, quæ tota ardentia sive ordinem signant, quæ tota ardentia sive incendentia interpretantur: quia sic- sive incendentia interpretantur: quia sic- ut dicit Dionysius, ignis qui Deus est, per ut dicit Dionysius, ignis qui Deus est, per attractivam naturam quæ in ipso est, in attractivam naturam quæ in ipso est, in tantum hoc agmen Angelorum sibi at- tantum hoc agmen Angelorum sibi at- traxit, quod in vestibulis decoris divini traxit, quod in vestibulis decoris divini continue debet commorari. Hoc igitur continue debet commorari. Hoc igitur agmen quod altissime in Deum festinat, agmen quod altissime in Deum festinat, antonomastice dicitur beatum, eo quod antonomastice dicitur beatum, eo quod admirabilibus et purissimis et firmissimis admirabilibus et purissimis et firmissimis Dei theoriis et declarationibus perfruatur. Dei theoriis et declarationibus perfruatur. Et hoc quantumcumque vis beatum sit et Et hoc quantumcumque vis beatum sit et

1 Cf. Isa. VI, 3. 1 Cf. Isa. VI, 3.

in vestibulis Dei collocatum, tamen super in vestibulis Dei collocatum, tamen super se contemplans altitudinem sapientiæ et se contemplans altitudinem sapientiæ et delectationis hujus sacramenti, celebrat delectationis hujus sacramenti, celebrat solemniter et jucunde sacramenti istius solemniter et jucunde sacramenti istius altitudinem quod supra se veneratur. Et altitudinem quod supra se veneratur. Et de his dicitur, ad Hebræos, 1, 7 : Qui de his dicitur, ad Hebræos, 1, 7 : Qui facit Angelos suos spiritus, et ministros facit Angelos suos spiritus, et ministros suos flammam ignis. Isa. vI, 2: Seraphim suos flammam ignis. Isa. vI, 2: Seraphim stabant super illud, sex alæ uni, et sex stabant super illud, sex alæ uni, et sex alæ alteri: quia altivolum in divinas est alæ alteri: quia altivolum in divinas est contemplationes. Quia ergo ista altissima contemplationes. Quia ergo ista altissima agmina concelebrant, ergo omnino irra- agmina concelebrant, ergo omnino irra- tionabile est si aliquis hominum non con- tionabile est si aliquis hominum non con- celebrans inveniatur. Job, XXXVIII, 7: celebrans inveniatur. Job, XXXVIII, 7: Ubi eras cum me laudarent simul astra Ubi eras cum me laudarent simul astra matutina, et jubilarent omnes filii Dei? matutina, et jubilarent omnes filii Dei?

Cum quibus et nostras voces, etc. Tangitur Cum quibus et nostras voces, etc. Tangitur hic devota supplicatio, ut voces humanæ hic devota supplicatio, ut voces humanæ concelebrationibus coelestibus miscean- concelebrationibus coelestibus miscean- tur. Et hoc est Cum quibus, scilicet An- tur. Et hoc est Cum quibus, scilicet An- gelis, et nostras, humiles tamen rationa- gelis, et nostras, humiles tamen rationa- biles, voces, quia vox est sonus cuni biles, voces, quia vox est sonus cuni intentione prolatus, ut admitti in laude intentione prolatus, ut admitti in laude sacramenti, jubeas, o Deus omnis sancti- sacramenti, jubeas, o Deus omnis sancti- tatis perfector, deprecamur suppliciter : tatis perfector, deprecamur suppliciter : quia sine tuo jussu juvante non potest quia sine tuo jussu juvante non potest fieri a nobis, quod inter Angelos nostra fieri a nobis, quod inter Angelos nostra vox audiatur: sicut enim dicit Psalmista, vox audiatur: sicut enim dicit Psalmista, Psal. LXXXVIII, 14: Beatus populus qui scit Psal. LXXXVIII, 14: Beatus populus qui scit jubilationem. jubilationem.

Supplici, quam proni ante majestatem Supplici, quam proni ante majestatem tuam facimus, confessione, laudis, di- tuam facimus, confessione, laudis, di- centes sanctorum hymnum Angelorum, centes sanctorum hymnum Angelorum, quem, Isaia referente, cantaverunt 1. quem, Isaia referente, cantaverunt 1.

DE SACRIFICIO MISSÆ, III, 5. DE SACRIFICIO MISSÆ, III, 5.

93 93

CAPUT V. CAPUT V.

Chori responsio. Chori responsio.

" "

Sanctus, sanctus, sanctus. Ista est Sanctus, sanctus, sanctus. Ista est chori responsio quæ etiam est vox Ange- chori responsio quæ etiam est vox Ange- lorum composita ex tribus ut omni firma lorum composita ex tribus ut omni firma auctoritate. Prima enim pars sumitur, auctoritate. Prima enim pars sumitur, Isa. VI, 3, de vocibus Angelorum sic cla- Isa. VI, 3, de vocibus Angelorum sic cla- mantium Sanctus, sanctus, sanctus mantium Sanctus, sanctus, sanctus Dominus, Deus exercituum: plena est Dominus, Deus exercituum: plena est omnis terra gloria ejus. Apocal. IV, 8, omnis terra gloria ejus. Apocal. IV, 8, dicitur, quod quatuor animalia requiem dicitur, quod quatuor animalia requiem non habebant die ac nocte, dicentia: non habebant die ac nocte, dicentia: Sanctus, sanctus, sanctus Dominus Deus Sanctus, sanctus, sanctus Dominus Deus omnipotens, qui erat, et qui est, et qui omnipotens, qui erat, et qui est, et qui

venturus est. venturus est.

Hoc autem quod dicitur: Hosanna in Hoc autem quod dicitur: Hosanna in e.xcelsis! Benedictus qui venit in nomine e.xcelsis! Benedictus qui venit in nomine Domini, hosanna in excelsis, continetur, Domini, hosanna in excelsis, continetur, Joan. xi, 13. Et fuerunt voces turbarum Joan. xi, 13. Et fuerunt voces turbarum quæ præibant, et quæ sequebantur, et quæ præibant, et quæ sequebantur, et quæ concomitabantur Dominum in Jeru- quæ concomitabantur Dominum in Jeru- salem ad locum passionis suæ proceden- salem ad locum passionis suæ proceden-

tem. tem.

Composita igitur est hæc chori respon- Composita igitur est hæc chori respon- sio a beato Papa Sixto ex tribus, scilicet sio a beato Papa Sixto ex tribus, scilicet ex laude, ex oratione, ex gratiarum ex laude, ex oratione, ex gratiarum actione. Ex laude autem quia dicit, actione. Ex laude autem quia dicit, sanctus: ex oratione, quia dicit, hosan- sanctus: ex oratione, quia dicit, hosan- na ex gratiarum actione, quia dicit, na ex gratiarum actione, quia dicit, benedictus, etc. benedictus, etc.

Laus autein est dupliciter, scilicet laus Laus autein est dupliciter, scilicet laus et causa laudis. Laus est cum dicitur et causa laudis. Laus est cum dicitur sanctus, etc. Dicitur autem ter sanctus, sanctus, etc. Dicitur autem ter sanctus, but multi dicunt, propter trium persona- but multi dicunt, propter trium persona- rum distinctionem quæ omnes in hoc sa- rum distinctionem quæ omnes in hoc sa- cramento sunt singulariter operatæ. Vir- cramento sunt singulariter operatæ. Vir- tus enim Altissimi, ut dicit Cassianus, tus enim Altissimi, ut dicit Cassianus,

1 Luc. 1, 35. 1 Luc. 1, 35.

per appropriationem est Patris qui obum- per appropriationem est Patris qui obum- bravit, dum sui perfectam et indifferen- bravit, dum sui perfectam et indifferen- tem imaginem in utero Virginis et sacra- tem imaginem in utero Virginis et sacra- mento nostræ redemptionis impressit : mento nostræ redemptionis impressit : umbra enim forma dicitur in speculo umbra enim forma dicitur in speculo resultans, quæ perfecte exæquat faciem resultans, quæ perfecte exæquat faciem inspicientis. Et sicut dicit Origenes, in inspicientis. Et sicut dicit Origenes, in hoc sensu sumitur umbra, quando dici- hoc sensu sumitur umbra, quando dici- tur Virtus Altissimi obumbrabit tibi 1. tur Virtus Altissimi obumbrabit tibi 1. Spiritus autem sanctus superveniens tam Spiritus autem sanctus superveniens tam in uterum in quo noster panis a muliere in uterum in quo noster panis a muliere sapientia æterna perfectus est, quam sapientia æterna perfectus est, quam quod etiam in sacramentum in quo sub- quod etiam in sacramentum in quo sub- stantia panis in ipsum transsubstantiatur, stantia panis in ipsum transsubstantiatur, virtute et operatione sua divina perficit virtute et operatione sua divina perficit omnia. Filius autem est, qui omnia a omnia. Filius autem est, qui omnia a Spiritu sancto et in utero et in sacramento Spiritu sancto et in utero et in sacramento sibi unit per talem enim unionem dici- sibi unit per talem enim unionem dici- tur, Joan. vi, 56: Caro mea vere est ci- tur, Joan. vi, 56: Caro mea vere est ci- bus, et sanguis meus vere est potus. bus, et sanguis meus vere est potus.

Hac igitur ratione ter dicitur sanctus : Hac igitur ratione ter dicitur sanctus : quia omnia hæc sanguine Christi firmata quia omnia hæc sanguine Christi firmata et mundissima sunt effecta. Pater enim et mundissima sunt effecta. Pater enim imaginem carni et sanguini impressit, imaginem carni et sanguini impressit, Spiritus sanguinem mundatum formavit, Spiritus sanguinem mundatum formavit, Filius sanguinem sibi univit. Sanctum Filius sanguinem sibi univit. Sanctum autem secundum primam vocabuli insti- autem secundum primam vocabuli insti- tutionem est, quod sanguine et tactu tutionem est, quod sanguine et tactu sanguinis est confirmatum et fundatum. sanguinis est confirmatum et fundatum. Et sic sanctæ sunt leges, et sic omnia Et sic sanctæ sunt leges, et sic omnia sancta imperia et regna et palatia, leges sancta imperia et regna et palatia, leges edentes et in firmitate tenentes, et sic edentes et in firmitate tenentes, et sic mundantur et confirmantur omnia san- mundantur et confirmantur omnia san- guine. Quia igitur operatione Trinitatis guine. Quia igitur operatione Trinitatis in sanguine tota religio nostra et firmata in sanguine tota religio nostra et firmata

2. 2.

94 94

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

et mundata est, ideo ter in ista celebra- perficit utiliter, quia omnia circuit provi- et mundata est, ideo ter in ista celebra- perficit utiliter, quia omnia circuit provi- tione dicimus sanctus. tione dicimus sanctus.

Vel, quia tribus sanctis conficitur sa- Vel, quia tribus sanctis conficitur sa- cramentum, scilicet antiquo, novo, et cramentum, scilicet antiquo, novo, et æterno. Antiquo corpore quod de massa æterno. Antiquo corpore quod de massa corporis Adæ sumptum est: hoc enim corporis Adæ sumptum est: hoc enim sanctum est, quia immune ab omni pec- sanctum est, quia immune ab omni pec- cato est assumptum. Et hoc fecit Spiritus cato est assumptum. Et hoc fecit Spiritus sancti purgatio, quæ prævenit in beatam sancti purgatio, quæ prævenit in beatam Virginem, purgans et purificans sangui- Virginem, purgans et purificans sangui- nem ex quo sanctum est corpus Christi. nem ex quo sanctum est corpus Christi. Et illud dicitur, Joan. III, 31: Qui de Et illud dicitur, Joan. III, 31: Qui de cœlo venit, super omnes est. Quod ibi cœlo venit, super omnes est. Quod ibi Glossa exponit: quia de altitudine hu- Glossa exponit: quia de altitudine hu- manæ naturæ quantum ad immunitatem manæ naturæ quantum ad immunitatem peccati est assumptum. Secundum in peccati est assumptum. Secundum in sacramento est novum, scilicet anima sacramento est novum, scilicet anima humana, quæ a Patre creata, statim in humana, quæ a Patre creata, statim in momento creationis omni sanctitate et momento creationis omni sanctitate et omni gratia et sapientia est repleta. Et omni gratia et sapientia est repleta. Et hanc fecit Pater. Ad Coloss. 11, 3: Omnes hanc fecit Pater. Ad Coloss. 11, 3: Omnes thesauri sapientiæ et scientiæ Dei sunt in thesauri sapientiæ et scientiæ Dei sunt in Christo absconditi. Tertium est deitas Christo absconditi. Tertium est deitas Filii, quæ sibi corpus sanctum et animam Filii, quæ sibi corpus sanctum et animam sanctitate plenam assumpsit et in persona sanctitate plenam assumpsit et in persona Filii univit, ut omni sanctitate redunda- Filii univit, ut omni sanctitate redunda- ret ille homo ad totius Ecclesiæ sanctita- ret ille homo ad totius Ecclesiæ sanctita- tem et copiam. Joan. XVII, 19: Ego pro tem et copiam. Joan. XVII, 19: Ego pro eis sanctifico meipsum. Hac igitur ratio- eis sanctifico meipsum. Hac igitur ratio- ne iterum ter Sanctus, sanctus, sanctus, ne iterum ter Sanctus, sanctus, sanctus, clamatur. clamatur.

Propter unitatem autem essentiæ in Propter unitatem autem essentiæ in tribus personis hoc perficientem singula- tribus personis hoc perficientem singula- riter addimus ex hymno Angelorum : riter addimus ex hymno Angelorum : Dominus Deus sabaoth, significantes Dominus Deus sabaoth, significantes istius operationis facultatem et modum istius operationis facultatem et modum et virtutem. et virtutem.

Facultatem in nomine Domini designa- Facultatem in nomine Domini designa- mus quia, ad Roman. x, 12, dicitur, mus quia, ad Roman. x, 12, dicitur, quod Dominus dives in omnes qui invo- quod Dominus dives in omnes qui invo- cant illum, eo quod omni pecuniæ pos- cant illum, eo quod omni pecuniæ pos- sessione pulchrorum et bonorum est su- sessione pulchrorum et bonorum est su- perpositus. perpositus.

Modus autem ostenditur in hoc quod Modus autem ostenditur in hoc quod dicimus, Deus sapienter enim perficit, dicimus, Deus sapienter enim perficit, quia omnia videt sapientia: pro nobis quia omnia videt sapientia: pro nobis

1 Cf. Deuter. IV, 24. 1 Cf. Deuter. IV, 24.

dentia et cura qua sollicitus est pro no- dentia et cura qua sollicitus est pro no- bis. Psal. xxxix, 18: Dominus sollicitus bis. Psal. xxxix, 18: Dominus sollicitus est mei. Charitate maxima facit: quia est mei. Charitate maxima facit: quia ardor est et ignis. Ad Hebr. xII, 29 : Deus ardor est et ignis. Ad Hebr. xII, 29 : Deus noster ignis consumens est 1. Et hæc noster ignis consumens est 1. Et hæc omnia in nomine importantur Dei, sicut omnia in nomine importantur Dei, sicut jam dictum est in ante habitis.. jam dictum est in ante habitis..

Sabaoth autem virtutum vel exerci- Sabaoth autem virtutum vel exerci- tuum interpretatur, eo quod omnis virtus tuum interpretatur, eo quod omnis virtus exercituum cœlestium vel terrestrium est exercituum cœlestium vel terrestrium est in manu ejus sancta enim Ecclesia in in manu ejus sancta enim Ecclesia in triumphantibus et militantibus est ut ca- triumphantibus et militantibus est ut ca- strorum acies ordinata, terribilis dæmo- strorum acies ordinata, terribilis dæmo- nibus, sicut dicitur, Cantic. VI, 3. Et totus nibus, sicut dicitur, Cantic. VI, 3. Et totus ille exercitus vel assistit vel ministrat in ille exercitus vel assistit vel ministrat in sacramento ministrat enim Ecclesia et sacramento ministrat enim Ecclesia et assistit cœlestis curia, ut dæmonum vir- assistit cœlestis curia, ut dæmonum vir- tus excludatur ne impediat corporis my- tus excludatur ne impediat corporis my- stici ad caput unionem. Et hæc virtus stici ad caput unionem. Et hæc virtus profluit ab eo de quo dicitur in Psalmo profluit ab eo de quo dicitur in Psalmo XXIII, 10: Dominus virtutum ipse est rex XXIII, 10: Dominus virtutum ipse est rex gloriæ. Et ratione illius dicitur: Deus gloriæ. Et ratione illius dicitur: Deus sabaoth. Et hæc omnia dicuntur, ut de- sabaoth. Et hæc omnia dicuntur, ut de- scribatur in Trinitate laudabilitas in ope- scribatur in Trinitate laudabilitas in ope- ratione sacramenti. ratione sacramenti.

Quod autem subjungitur: Pleni sunt Quod autem subjungitur: Pleni sunt cæli et terra gloria tua, causa est laudis cæli et terra gloria tua, causa est laudis inductæ. Et quod dicitur: Pleni sunt inductæ. Et quod dicitur: Pleni sunt cæli, non est ab Angelis dictum, sed a cæli, non est ab Angelis dictum, sed a patribus, hoc est, a beato Sixto apposi- patribus, hoc est, a beato Sixto apposi- tum, et a beato Gregorio ordinatum : tum, et a beato Gregorio ordinatum : quia Angeli dixerunt Plena est omnis quia Angeli dixerunt Plena est omnis terra gloria tua 2. terra gloria tua 2.

Coeli autem sunt pleni gloria pro bea- Coeli autem sunt pleni gloria pro bea- titudine triumphantium in quorum me- titudine triumphantium in quorum me- moriam sacrificium illud offertur in lau- moriam sacrificium illud offertur in lau- dem, ut dicunt Gregorius, Augustinus dem, ut dicunt Gregorius, Augustinus et Ambrosius. Terra autem pro terrigenis et Ambrosius. Terra autem pro terrigenis ponitur pro gratia in qua offertur sacri- ponitur pro gratia in qua offertur sacri- ficium in adjutorium militantium, et in ficium in adjutorium militantium, et in cibum et in terra comprehenduntur, cibum et in terra comprehenduntur, qui sub terra sunt in pœnis, pro quibus qui sub terra sunt in pœnis, pro quibus offertur in suffragium. Sic enim Spiritus offertur in suffragium. Sic enim Spiritus Domini qui operatur in sacramento, re- Domini qui operatur in sacramento, re- plevit orbem terrarum, et hoc quod con- plevit orbem terrarum, et hoc quod con-

2 Isa. Vi, 2 Isa. Vi,

3. 3.

8. 8.

DE SACRIFICIO MISSÆ, III, 5. DE SACRIFICIO MISSÆ, III, 5.

tinet omnia, quod nihil aliud est nisi cœ- tinet omnia, quod nihil aliud est nisi cœ- lum, quia sicut dicit Damascenus: «Coe- lum, quia sicut dicit Damascenus: «Coe- lum est continentia visibilium et invisi- lum est continentia visibilium et invisi- bilium creaturarum, sicut dicitur Sa- bilium creaturarum, sicut dicitur Sa- pient. 1, 7. Sic, ad Philip. 11, 10 et 11: pient. 1, 7. Sic, ad Philip. 11, 10 et 11: In nomine Jesu omne genu flectatur cœ- In nomine Jesu omne genu flectatur cœ- lestium, terrestrium, et infernorum, et lestium, terrestrium, et infernorum, et omnis lingua confiteatur, quia Dominus omnis lingua confiteatur, quia Dominus Jesus Christus, qui oblatus est pro nobis Jesus Christus, qui oblatus est pro nobis in sacramento, in gloria est Dei Patris. in sacramento, in gloria est Dei Patris.

Hæc igitur est laus istius resalutatio- Hæc igitur est laus istius resalutatio- nis, qua ad perfectorem sanctitatis resa- nis, qua ad perfectorem sanctitatis resa- lutat chorus in aula Ecclesiæ in qua fit lutat chorus in aula Ecclesiæ in qua fit sanctitatis perfectio. sanctitatis perfectio.

Ilosanna in excelsis! Hæc est oratio, Ilosanna in excelsis! Hæc est oratio, et sicut dicit Hieronymus in quadam et sicut dicit Hieronymus in quadam pistola, Hosanna verbum Hebræum est, pistola, Hosanna verbum Hebræum est, et componitur ex verbo hebræo quod est et componitur ex verbo hebræo quod est osy, et Latine salva interpretatur. Unde osy, et Latine salva interpretatur. Unde in Psalmo x1, 2, dicit littera nostra secun- in Psalmo x1, 2, dicit littera nostra secun- dum translationem Septuaginta: O Do- dum translationem Septuaginta: O Do- mine, salvum me fac, Hebræus sermo ha- mine, salvum me fac, Hebræus sermo ha- bet adonai osy. Anna autem quod addi- bet adonai osy. Anna autem quod addi- tur in compositione, est interjectio tur in compositione, est interjectio obsecrantis, et ut exaudiatur signat af- obsecrantis, et ut exaudiatur signat af- fectum et ideo affectum illum ut con- fectum et ideo affectum illum ut con- ceptum exprimentes tantum valet Ho- ceptum exprimentes tantum valet Ho- sanna, quantum salva, obsecro: et hæc sanna, quantum salva, obsecro: et hæc est vox tube Dominum ad locum obla est vox tube Dominum ad locum obla tionis prosequentis 1. Ac si dicat Eccle- tionis prosequentis 1. Ac si dicat Eccle- sia Salus non est nisi in sanguine tuo, sia Salus non est nisi in sanguine tuo, sicut dicitur, ad Hebr. 1x, 22: Sine san- sicut dicitur, ad Hebr. 1x, 22: Sine san- guinis effusione non fit remissio. Et illud guinis effusione non fit remissio. Et illud Zachariæ, 1x, 11: Tu quoque in sangui- Zachariæ, 1x, 11: Tu quoque in sangui- ne testamenti tui emisisti vinctos tuos de ne testamenti tui emisisti vinctos tuos de lacu in quo non est aqua. Ex quo salvati lacu in quo non est aqua. Ex quo salvati sumus per sanguinem et sine sanguine sumus per sanguinem et sine sanguine non est salus, obsecramus ut salves in non est salus, obsecramus ut salves in celebratione sacramenti sanguinis, in celebratione sacramenti sanguinis, in quo totius relucet operatio Trinitatis, et quo totius relucet operatio Trinitatis, et per quod cœli et terra pleni sunt gratia per quod cœli et terra pleni sunt gratia et gloria tuæ majestatis. Et hæc petitio et gloria tuæ majestatis. Et hæc petitio est ut salvet gratia sanguinis ab omni in- est ut salvet gratia sanguinis ab omni in- quinamento terræ contagionis. quinamento terræ contagionis.

Sequitur autem: Benedictus qui venit Sequitur autem: Benedictus qui venit

1 Cf. Joan. XII, 12 et seq. 1 Cf. Joan. XII, 12 et seq.

95 95

in nomine Domini, quod est gratiarum in nomine Domini, quod est gratiarum actionis, ut sicut eum patres præceden- actionis, ut sicut eum patres præceden- tes adventum, ut Abraham et alii, et sic- tes adventum, ut Abraham et alii, et sic- ut concomitantes, ut Apostoli, et sequen- ut concomitantes, ut Apostoli, et sequen- tes, ut martyres prosecuti sunt diversis tes, ut martyres prosecuti sunt diversis temporibus, in una tamen fide ad passio- temporibus, in una tamen fide ad passio- nem advenientem, ubi semetipsum ho- nem advenientem, ubi semetipsum ho- stiam pro omnibus obtulit: ita in eadem stiam pro omnibus obtulit: ita in eadem fide et gratiarum actione-recipiamus et fide et gratiarum actione-recipiamus et prosequamur venientem in altare offe- prosequamur venientem in altare offe- rendum pro nobis omnibus in sacrificium rendum pro nobis omnibus in sacrificium salutis. salutis.

Dicimus autem in hac gratiarum actio- Dicimus autem in hac gratiarum actio- ne Benedictus, non quod a nobis bene- ne Benedictus, non quod a nobis bene- dicatur benedictione eum sacrante, sed dicatur benedictione eum sacrante, sed quia, sicut dicitur, Deuter. xxxшI, 23: quia, sicut dicitur, Deuter. xxxшI, 23: Plenus erit benedictionibus Domini. Et Plenus erit benedictionibus Domini. Et quia, sicut dicitur, Eccli. XLIV, 25 : Be- quia, sicut dicitur, Eccli. XLIV, 25 : Be- nedictionem omnium gentium dedit illi nedictionem omnium gentium dedit illi Dominus, et testamentum, scilicet novæ Dominus, et testamentum, scilicet novæ gratiæ, cui numquam aliquid super ordi- gratiæ, cui numquam aliquid super ordi- nandum est, in sanguine suo confirmavit nandum est, in sanguine suo confirmavit super caput ejus. Sic enim secundum super caput ejus. Sic enim secundum Apostolum, ad Ephes. 1, 3: Benedictus Apostolum, ad Ephes. 1, 3: Benedictus est,... qui benedixit nos in omni benedi- est,... qui benedixit nos in omni benedi- ctione spirituali. Sic enim benedicendo ctione spirituali. Sic enim benedicendo gratias agentes in laude, dicimus sibi gratias agentes in laude, dicimus sibi bona quæ ipse in nos profluxit. Psal. bona quæ ipse in nos profluxit. Psal. XLIV, 1 Eructavit cor meum verbum XLIV, 1 Eructavit cor meum verbum bonum, dico ego opera mea regi. bonum, dico ego opera mea regi.

Sic benedictum dicimus, qui venit, hoc Sic benedictum dicimus, qui venit, hoc est, quia venit ipse sicut semel se offe- est, quia venit ipse sicut semel se offe- rendo, ita quotidie oblationem illam in rendo, ita quotidie oblationem illam in sacramento repræsentando. Psal. LXVII, sacramento repræsentando. Psal. LXVII, 20 Benedictus Dominus die quotidie! 20 Benedictus Dominus die quotidie! Prosperum iter (ad salutem per suam Prosperum iter (ad salutem per suam oblationem) faciet nobis Deus salutarium oblationem) faciet nobis Deus salutarium nostrorum. nostrorum.

In nomine Domini, hoc est, in nota- In nomine Domini, hoc est, in nota- mine Domini, quod nominis divini no- mine Domini, quod nominis divini no- tam faciet, nos ab infimis exaltando, a tam faciet, nos ab infimis exaltando, a paupertate suis copiis relevando, et do- paupertate suis copiis relevando, et do- minali virtute continendo, ne ad pede- minali virtute continendo, ne ad pede- stria et scabellaria declinemus. stria et scabellaria declinemus.

Et de his quæ in nomine Domini con- Et de his quæ in nomine Domini con- tinentur, in ante habitis dictum est. tinentur, in ante habitis dictum est. Et subjungitur: Hosanna, ut salvet se- Et subjungitur: Hosanna, ut salvet se-

1. 1.

96 96

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

cunda salute a miseria per gloriam, qui a cunda salute a miseria per gloriam, qui a priori miseria quæ est peccatum, salvavit priori miseria quæ est peccatum, salvavit gratia, sicut dicitur, I Regum, 11, 8: gratia, sicut dicitur, I Regum, 11, 8: Suscitat de pulvere egenum, etc., ut se- Suscitat de pulvere egenum, etc., ut se- deat cum principibus, et solum gloriæ deat cum principibus, et solum gloriæ teneat, scilicet in cœlis. teneat, scilicet in cœlis.

Ideo et nunc ut prius additur: In ex- Ideo et nunc ut prius additur: In ex-

celsis quia ista sunt excelsa gloriæ suæ, celsis quia ista sunt excelsa gloriæ suæ, sicut et illa fuerunt excelsa gratiæ suæ, sicut et illa fuerunt excelsa gratiæ suæ, quæ nullus attingere poterit, nisi per quæ nullus attingere poterit, nisi per ipsum. Unde Angeli canunt, Luc. 11, 14: ipsum. Unde Angeli canunt, Luc. 11, 14: Gloria in altissimis Deo, et in terra pax Gloria in altissimis Deo, et in terra pax hominibus, etc. hominibus, etc.

CAPUT VI. CAPUT VI.

De his quæ pertinent ad oblationis sanctificationem, ac triplici De his quæ pertinent ad oblationis sanctificationem, ac triplici communione. Et primo, de prima. communione. Et primo, de prima.

Te igitur, clementissime Pater. Te igitur, clementissime Pater. Habitis omnibus his quæ pertinent ad Habitis omnibus his quæ pertinent ad oblationem, ea consequenter adnectenda oblationem, ea consequenter adnectenda sunt quæ pertinent ad hujus oblationis sunt quæ pertinent ad hujus oblationis sanctificationem. Omnia enim quæ ad sanctificationem. Omnia enim quæ ad oblationem pertinent, in Præfatione con- oblationem pertinent, in Præfatione con- clusionem acceperunt, quæ non recipit clusionem acceperunt, quæ non recipit variationem, nisi quod aliquando patro- variationem, nisi quod aliquando patro- cinium illius festi quod agitur, interpo- cinium illius festi quod agitur, interpo- nitur, in quorum Ecclesiæ festo eliam nitur, in quorum Ecclesiæ festo eliam Angeli ad majorem laudem accinguntur, Angeli ad majorem laudem accinguntur, sicut in festo Nativitatis, Epiphaniæ, sicut in festo Nativitatis, Epiphaniæ, Crucis, Resurrectionis, Ascensionis, Spi- Crucis, Resurrectionis, Ascensionis, Spi- ritus sancti, et sicut beatæ Virginis et ritus sancti, et sicut beatæ Virginis et Apostolorum, et sicut in tempore qua- Apostolorum, et sicut in tempore qua- dragesimali ibi enim specialis gratiæ dragesimali ibi enim specialis gratiæ ostensio specialem commovet ad lau- ostensio specialem commovet ad lau- dem et hoc videre in singulis non est dem et hoc videre in singulis non est difficile. difficile.

: :

Et ideo hoc singulorum meditationi- Et ideo hoc singulorum meditationi- bus et studiis relinquentes, hujus obla- bus et studiis relinquentes, hujus obla- tionis sanctificationem pertractamus. tionis sanctificationem pertractamus.

Quia autem supra quatuor partes in Quia autem supra quatuor partes in Canone esse diximus, jam una habita, Canone esse diximus, jam una habita, secundam incipimus, quæ incipit: Te secundam incipimus, quæ incipit: Te igitur, clementissime Pater. Et habet igitur, clementissime Pater. Et habet tres partes, ex quibus et in quibus inte- tres partes, ex quibus et in quibus inte- gre continetur. gre continetur.

In quarum prima per sanctificationem In quarum prima per sanctificationem

idoneitas efficitur in oblatis, ut in trans- idoneitas efficitur in oblatis, ut in trans- substantiatione eorum sanctitas comple- substantiatione eorum sanctitas comple- atur. In secunda autem complentia atur. In secunda autem complentia transsubstantiationem panis et vini et transsubstantiationem panis et vini et confectionem sacramenti perficientia ple- confectionem sacramenti perficientia ple- ne ponuntur, ibi, Qui pridie. In tertia ne ponuntur, ibi, Qui pridie. In tertia autem ut in altari perfecta ad ea quæ in autem ut in altari perfecta ad ea quæ in conspectu Dei gloriosa sunt, et in cœlum conspectu Dei gloriosa sunt, et in cœlum elevata, suppliciter Deus exoratur, ma- elevata, suppliciter Deus exoratur, ma- nibus Angelorum perferantur, ibi, Unde nibus Angelorum perferantur, ibi, Unde

et memores nos. et memores nos.

Adhuc autem in prima harum particu- Adhuc autem in prima harum particu- larum duo continentur. Primum horum larum duo continentur. Primum horum continet omnium istud sacrificium offe- continet omnium istud sacrificium offe- rentium communionem, et secundum rentium communionem, et secundum ipsam quam diximus ad idoneitatem ipsam quam diximus ad idoneitatem munerum oblatorum continet sanctifica- munerum oblatorum continet sanctifica- tionem, et incipit ibi, Hanc igitur obla- tionem, et incipit ibi, Hanc igitur obla-

tionem. tionem.

Propter communionem enim hoc sa- Propter communionem enim hoc sa- cramentum communio sive sacramentum cramentum communio sive sacramentum communionis vocatur : quia nemo est communionis vocatur : quia nemo est pertinens ad sacramentum, qui aliquo pertinens ad sacramentum, qui aliquo schismate vel hæresi a communione Ec- schismate vel hæresi a communione Ec- clesiæ est separatus: sic enim dicit Psal- clesiæ est separatus: sic enim dicit Psal- mista, Psal. Lxxxi, 3 et 4 : Passer inve- mista, Psal. Lxxxi, 3 et 4 : Passer inve- nit sibi domum, et turtur nidum sibi, nit sibi domum, et turtur nidum sibi, ubi ponat pullos suos. Altaria tua, Do- ubi ponat pullos suos. Altaria tua, Do- mine virtutum. Passer enim mobile et mine virtutum. Passer enim mobile et

Bonit Bonit

Jinatio. Jinatio.

2. 2.

Norum Norum pamu- pamu-

otpore. otpore.

DE SACRIFICIO MISSÆ, III, 6. DE SACRIFICIO MISSÆ, III, 6.

inquietum animal sæculares in inquietu- inquietum animal sæculares in inquietu- dine sæculi vagantes signat. Turtur au- dine sæculi vagantes signat. Turtur au- tem casta et simplex et innocens avis tem casta et simplex et innocens avis clericum significat, et sive sit clericus, clericum significat, et sive sit clericus, sive laicus, extra altaria Domini quæ in sive laicus, extra altaria Domini quæ in unitate Ecclesiæ sunt, offerre aliquid de unitate Ecclesiæ sunt, offerre aliquid de suo gratum non poterit. suo gratum non poterit.

Et ideo sic Canon est ordinatus, ut in pri- Et ideo sic Canon est ordinatus, ut in pri- ma parte supplicationes pro omnibus Deo ma parte supplicationes pro omnibus Deo fiant, ut de unitate et communione sint, fiant, ut de unitate et communione sint, quam signat sancta communio, et tunc quam signat sancta communio, et tunc sic Deo sanctificentur oblati : sacra enim sic Deo sanctificentur oblati : sacra enim communio in panis substantia quæ ver- communio in panis substantia quæ ver- titur in corpus Christi, ex multis gra- titur in corpus Christi, ex multis gra- nis frumenti puris sicut panis confi- nis frumenti puris sicut panis confi- citur, ita unitas Ecclesiæ ex multis citur, ita unitas Ecclesiæ ex multis fidelibus adunatur, ut unum corpus fidelibus adunatur, ut unum corpus mysticum efficiatur. I ad Corinth. x, mysticum efficiatur. I ad Corinth. x, 17: Quoniam unus panis, unum corpus 17: Quoniam unus panis, unum corpus multi sumus, etc.: sic calix ex multis multi sumus, etc.: sic calix ex multis fluit uvis unum calicem perficientibus, fluit uvis unum calicem perficientibus, et sic unitas Ecclesiæ et communio in et sic unitas Ecclesiæ et communio in electis elementis sacramenti designa- electis elementis sacramenti designa- tur. tur.

Et ideo primo de perfectione hujus Et ideo primo de perfectione hujus communionis præmittitur. communionis præmittitur.

Et sunt tres in corpore membrorum Et sunt tres in corpore membrorum mom communiones: sunt enim in corpore mom communiones: sunt enim in corpore membra nobilia quæ a Philosophis offi- membra nobilia quæ a Philosophis offi- nes in cialia vocantur, quia ex officio bonitates nes in cialia vocantur, quia ex officio bonitates suas influunt in corpus, sicut caput a ce- suas influunt in corpus, sicut caput a ce- rebro, quod est in eo, sensum influit et rebro, quod est in eo, sensum influit et motum in totum corpus et omnia mem- motum in totum corpus et omnia mem- bra ejus ideo oportet ea ad caput habe- bra ejus ideo oportet ea ad caput habe- re colligationem, et vincula sic ligantia re colligationem, et vincula sic ligantia membra ad caput, ut sensum et motum membra ad caput, ut sensum et motum ab eo capiant, vocantur nervi a Philoso- ab eo capiant, vocantur nervi a Philoso- phis. Sic hepar est membrorum princi- phis. Sic hepar est membrorum princi- pale, quod haustum a stomacho chy- pale, quod haustum a stomacho chy- mum nutrimentalem omnibus ministrat mum nutrimentalem omnibus ministrat membris per vias quibus ei membra col- membris per vias quibus ei membra col- ligantur, quæ vocantur venæ. Similiter ligantur, quæ vocantur venæ. Similiter principale membrorum est cor : quia principale membrorum est cor : quia omnibus influit vitam et pulsum: ideo omnibus influit vitam et pulsum: ideo ci omnia colligantur membra et viæ ci omnia colligantur membra et viæ quibus ligantur ad cor, vocantur arte- quibus ligantur ad cor, vocantur arte- riæ, per quas fluit vita et pulsus ad riæ, per quas fluit vita et pulsus ad