72 72

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

ideo quia nullus error adhuc contra hoc ideo quia nullus error adhuc contra hoc surrexerat. Et quia in Evangelio, Joan. surrexerat. Et quia in Evangelio, Joan. xv, 26, non ponitur plus nisi de Patre, xv, 26, non ponitur plus nisi de Patre, ubi dixit Christus: Mittam vobis a Patre ubi dixit Christus: Mittam vobis a Patre Spiritum veritatis, qui a Patre procedit. Spiritum veritatis, qui a Patre procedit. Et noluerunt addere aliquid Evangelio, Et noluerunt addere aliquid Evangelio, cum adhuc non esset necesse. Latini cum adhuc non esset necesse. Latini autem attendentes quod dixit Apostolus autem attendentes quod dixit Apostolus Spiritum esse Filii, dicens, ad Roman. Spiritum esse Filii, dicens, ad Roman. VIII, 9 Si quis Spiritum Christi non VIII, 9 Si quis Spiritum Christi non habet, hic non est ejus. Et, ad Galat. 1v, habet, hic non est ejus. Et, ad Galat. 1v, 6 Misit Deus Spiritum Filii sui in 6 Misit Deus Spiritum Filii sui in corda vestra, clamantem: Abba, Pater. corda vestra, clamantem: Abba, Pater. Et quia Christus dixit, Joan. xv, 26 : Et quia Christus dixit, Joan. xv, 26 : Quem ego mittam vobis a Patre. Quæ Quem ego mittam vobis a Patre. Quæ expresse signant Spiritum sanctum a expresse signant Spiritum sanctum a Filio procedere sicut a Patre. Maxime Filio procedere sicut a Patre. Maxime cum Græci contendere inciperent propter cum Græci contendere inciperent propter dictum synodi, Spiritum sanctum a Filio dictum synodi, Spiritum sanctum a Filio non procedere, addiderunt auctoritate non procedere, addiderunt auctoritate Leonis Papæ Qui ex Patre Filioque Leonis Papæ Qui ex Patre Filioque procedit. Et hac de causa Athanasius, procedit. Et hac de causa Athanasius, Græcorum doctor, illustrissimus Ale- Græcorum doctor, illustrissimus Ale- xandriæ Episcopus, in symbolo quod in xandriæ Episcopus, in symbolo quod in Treveri edidit ad explanationem symboli Treveri edidit ad explanationem symboli quod in Quicumque vult salvus esse, quod in Quicumque vult salvus esse, continetur, Spiritus sanctus, dixit, a continetur, Spiritus sanctus, dixit, a Patre et Filio: non factus, nec creatus, Patre et Filio: non factus, nec creatus, nec genitus, sed procedens. Dicunt tamen nec genitus, sed procedens. Dicunt tamen Græci Latinos esse excommunicatos : Græci Latinos esse excommunicatos : quia sancta synodus dixit, quia non quia sancta synodus dixit, quia non permittimus alicui cujuscumque po- permittimus alicui cujuscumque po- testatis neque nobismetipsis potestatem testatis neque nobismetipsis potestatem aliquid addendi vel diminuendi. Et, Qui aliquid addendi vel diminuendi. Et, Qui addiderit vel minuerit, excommunicatus addiderit vel minuerit, excommunicatus sit. Sed Latini ad hoc dicunt, quod qui sit. Sed Latini ad hoc dicunt, quod qui explanat, non aliquid extrinsecus addit, explanat, non aliquid extrinsecus addit, sed quod intus latuit, ostendit. Aliter et sed quod intus latuit, ostendit. Aliter et ipsa synodus excommunicata fuisset : ipsa synodus excommunicata fuisset : quia multa ad explanationem symbolo quia multa ad explanationem symbolo addiderunt Apostolorum. Necessitate addiderunt Apostolorum. Necessitate ergo erroris Græcorum ergo erroris Græcorum additum est, additum est, Filioque. Filioque.

Quod autem sequitur: Qui cum Patre Quod autem sequitur: Qui cum Patre el Filio simul adoratur et conglorifica- el Filio simul adoratur et conglorifica- tur, adhuc contra Nestorium additum tur, adhuc contra Nestorium additum

est, ut ostendatur Spiritus sanctus sicut est, ut ostendatur Spiritus sanctus sicut Deus esse adorandus, et sicut Dominus Deus esse adorandus, et sicut Dominus omnibus superpositus esse cum Patre et omnibus superpositus esse cum Patre et Filio glorificandus. Si enim non esset Filio glorificandus. Si enim non esset Deus, non esset ubique. Dicit autem Deus, non esset ubique. Dicit autem Propheta: Quo ibo a spiritu tuo¹? si- Propheta: Quo ibo a spiritu tuo¹? si- gnificans Spiritum sanctum esse ubique: gnificans Spiritum sanctum esse ubique: et si non esset in throno majestatis, non et si non esset in throno majestatis, non esset glorificandus. Nunc autem dicitur, esset glorificandus. Nunc autem dicitur, Apocal. xxi, 5: Dixit qui sedebat in Apocal. xxi, 5: Dixit qui sedebat in throno Ecce nova facio omnia, secun- throno Ecce nova facio omnia, secun- dum expositiones sanctorum Patrum hoc dum expositiones sanctorum Patrum hoc intelligens de Spiritu sancto. intelligens de Spiritu sancto.

Quod autem additur: Qui locutus est Quod autem additur: Qui locutus est per Prophetas, additum est propter per Prophetas, additum est propter hæresim Porphyrii cujusdam Philosophi hæresim Porphyrii cujusdam Philosophi hæretici, qui dixit Prophetas spiritu hæretici, qui dixit Prophetas spiritu

suo, suo,

et spiritu phanatico esse locutos : et spiritu phanatico esse locutos : quia vidit in eis quædam quæ conti- quia vidit in eis quædam quæ conti- nuare nescivit, et non intellexit. Vidit nuare nescivit, et non intellexit. Vidit etiam quædam quæ falsa putavit: et etiam quædam quæ falsa putavit: et ideo non a Spiritu sancto inspiratos esse ideo non a Spiritu sancto inspiratos esse dixit. Contra quod dixit sancta synodus : dixit. Contra quod dixit sancta synodus : Qui locutus est per Prophetas. Innixa Qui locutus est per Prophetas. Innixa autem fuit synodus auctoritate Petri Apo- autem fuit synodus auctoritate Petri Apo- stoli in II canonica, 1,2: Non voluntate stoli in II canonica, 1,2: Non voluntate humana allata est aliquando prophe- humana allata est aliquando prophe- tiased Spiritu sancto inspirati, locuti tiased Spiritu sancto inspirati, locuti sunt sancti Dei homines. sunt sancti Dei homines.

ARTICULUS IX. ARTICULUS IX.

Deinde tractantes articulum nonum Deinde tractantes articulum nonum dixerunt sic: Et unam sanctam Catho- dixerunt sic: Et unam sanctam Catho- licam et Apostolicam Ecclesiam, nihil licam et Apostolicam Ecclesiam, nihil huic addentes articulo, nisi quod dixe- huic addentes articulo, nisi quod dixe- runt unam, hoc ad explanationem runt unam, hoc ad explanationem addentes contra schismaticos tunicam addentes contra schismaticos tunicam Domini inconsutilem scindere intenden- Domini inconsutilem scindere intenden- tes. Fulti sunt autem auctoritate Canti- tes. Fulti sunt autem auctoritate Canti- corum, vi, 8: Una est columba mea. Et corum, vi, 8: Una est columba mea. Et de hoc in libro de Corpore Christi satis de hoc in libro de Corpore Christi satis

dictum est. dictum est.

Con Con

Porp Porp

riui riui

1 Psal. cxxxviii, 7. 1 Psal. cxxxviii, 7.

DE SACRIFICIO MISSÆ, II, 10. DE SACRIFICIO MISSÆ, II, 10.

73 73

防毒。 防毒。

ARTICULUS X. ARTICULUS X.

Deinde tractantes articulum decimum Deinde tractantes articulum decimum dixerunt Confiteor unum baptisma in dixerunt Confiteor unum baptisma in remissionem peccatorum. Apostolus au- remissionem peccatorum. Apostolus au- tem dixerat, remissionem peccatorum, tem dixerat, remissionem peccatorum, et addidit ad expressionem sancta syno- et addidit ad expressionem sancta syno- dus Confiteor unum baptisma : quia dus Confiteor unum baptisma : quia non remittuntur peccata nisi per Christi non remittuntur peccata nisi per Christi sacramenta, quorum janua et funda- sacramenta, quorum janua et funda-

be mentum est baptismus, et ideo baptis- be mentum est baptismus, et ideo baptis- mus ut fundamentum in omnibus aliis mus ut fundamentum in omnibus aliis remissionem operatur. Joan. In11, 5: Nisi remissionem operatur. Joan. In11, 5: Nisi quis renatus fuerit ex aqua et Spiritu quis renatus fuerit ex aqua et Spiritu sancto, non potest introire in regnum sancto, non potest introire in regnum

Dei. Dei.

: :

Dicunt autem unum baptisma, ut Dicunt autem unum baptisma, ut innuatur unum esse baptisma Christi, et innuatur unum esse baptisma Christi, et non secundum numerum baptistarum non secundum numerum baptistarum baptismata numerari. Quidam enim di- baptismata numerari. Quidam enim di- xerunt, quod baptismus ab uno melior xerunt, quod baptismus ab uno melior est quam, ab alio. Contra quod dicit est quam, ab alio. Contra quod dicit sancta synodus: Confiteor unum, id est, sancta synodus: Confiteor unum, id est, aequalis valoris baptisma, quod Christi aequalis valoris baptisma, quod Christi est baptisma in forma Ecclesiæ celebra- est baptisma in forma Ecclesiæ celebra- tum hoc enim unum est baptisma et tum hoc enim unum est baptisma et æquale, sive detur a bono, sive malo: æquale, sive detur a bono, sive malo: quia baptizans est sicut minister: Do- quia baptizans est sicut minister: Do- minus autem est Christus, qui æqualiter minus autem est Christus, qui æqualiter dat per bonum et malum baptistam. dat per bonum et malum baptistam. Unde Augustinus super Joannem : Unde Augustinus super Joannem : «Quid facit ibi minister malus, ubi «Quid facit ibi minister malus, ubi bonus est Dominus ? » Quasi diceret: bonus est Dominus ? » Quasi diceret: Nihil. Christus enim est, qui baptizat Nihil. Christus enim est, qui baptizat interius, etiam quicumque baptizet ex- interius, etiam quicumque baptizet ex- terius. Joan. 1, 33: Qui me misit bapti- terius. Joan. 1, 33: Qui me misit bapti- zare in aqua, ille mihi dixit: Super zare in aqua, ille mihi dixit: Super quem videris Spiritum descendentem, et quem videris Spiritum descendentem, et manentem super eum, hic est qui bapti- manentem super eum, hic est qui bapti- sat in Spiritu sancto. Et sic baptismus sat in Spiritu sancto. Et sic baptismus est unus unitate formæ, et unitate inte- est unus unitate formæ, et unitate inte- rius baptizantis. rius baptizantis.

Quod autem dicitur: In remissionem Quod autem dicitur: In remissionem peccatorum. Act. 1, Joannes quidem peccatorum. Act. 1, Joannes quidem baptizavit aqua, vos autem baptizabimi- baptizavit aqua, vos autem baptizabimi- ni Spiritu sancto non post multos hos ni Spiritu sancto non post multos hos

: :

dies. Act. xix, 4 Joannes baptizavit dies. Act. xix, 4 Joannes baptizavit baptismo pænitentiæ populum, dicens baptismo pænitentiæ populum, dicens in eum qui venturus esset post ipsum ut in eum qui venturus esset post ipsum ut crederent, hoc est, in Jesum. Et infra, crederent, hoc est, in Jesum. Et infra,

. 5 et 6 His auditis, baptizati sunt . 5 et 6 His auditis, baptizati sunt in nomine Domini Jesu. Et cum impo- in nomine Domini Jesu. Et cum impo- suisset illis manus Paulus, venit Spiri- suisset illis manus Paulus, venit Spiri- tus sanctus super eos. tus sanctus super eos.

ARTICULUS XI. ARTICULUS XI.

Hæresis de Hæresis de

tione. tione.

Deinde tractantes undecimum articu- Deinde tractantes undecimum articu- lum dixerunt: Et exspecto resurrectio- resurrec- lum dixerunt: Et exspecto resurrectio- resurrec- nem mortuorum, cui nihil addiderunt nem mortuorum, cui nihil addiderunt nisi hoc exspecto, propter quosdam hæ- nisi hoc exspecto, propter quosdam hæ- reticos, qui dixerunt resurrectionem reticos, qui dixerunt resurrectionem mortuorum jam factam esse, et non ul- mortuorum jam factam esse, et non ul- terius exspectanda. Dixerunt enim, quod terius exspectanda. Dixerunt enim, quod resurrectio non esset nisi animæ, quæ resurrectio non esset nisi animæ, quæ quotidie fit cum anima resurgit a pec- quotidie fit cum anima resurgit a pec- catis. II ad Timoth. 11, 17 et 18: Ex catis. II ad Timoth. 11, 17 et 18: Ex quibus est Hymeneus et Philetus, qui a quibus est Hymeneus et Philetus, qui a veritate exciderunt, dicentes resurrectio- veritate exciderunt, dicentes resurrectio- nem esse jam factam, et subverterunt nem esse jam factam, et subverterunt quorumdam fidem. Contra istos auctori- quorumdam fidem. Contra istos auctori- tate Apostoli dixerunt Patres': Et ex- tate Apostoli dixerunt Patres': Et ex- specto resurrectionem mortuorum. specto resurrectionem mortuorum.

ARTICULUS XII. ARTICULUS XII.

Ultimo tractantes ultimum articulum Ultimo tractantes ultimum articulum dixerunt: Et vitam venturi sæculi. Quod dixerunt: Et vitam venturi sæculi. Quod Apostoli dixerunt: Vitam æternam. Apostoli dixerunt: Vitam æternam. Synodus autem ut ex meritis speretur et Synodus autem ut ex meritis speretur et non putetur esse beatitudo in isto sæculo, non putetur esse beatitudo in isto sæculo, sicut Stoici Philosophi dixerunt, deter- sicut Stoici Philosophi dixerunt, deter- minaverunt esse dicendum: Et vitam minaverunt esse dicendum: Et vitam venturi sæculi, ne in hac vita beatitudo venturi sæculi, ne in hac vita beatitudo esse videatur. Fulti autem fuerunt aucto. esse videatur. Fulti autem fuerunt aucto. ritate Apostoli, II ad Corinth. IV, 17 et ritate Apostoli, II ad Corinth. IV, 17 et 18, dicentis: Id enim quod in præsenti 18, dicentis: Id enim quod in præsenti est momentaneum et leve tribulationis est momentaneum et leve tribulationis nostræ, supra modum in sublimitate nostræ, supra modum in sublimitate

Utrum Utrum articulus articulus

enuntiabi- enuntiabi- le? le?

74 74

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

æternum gloriæ pondus operatur in æternum gloriæ pondus operatur in nobis, non contemplantibus nobis quæ nobis, non contemplantibus nobis quæ videntur sed quæ non videntur : quæ videntur sed quæ non videntur : quæ enim videntur temporalia sunt, quæ enim videntur temporalia sunt, quæ autem non videntur æterna sunt. autem non videntur æterna sunt.

Amen autem in utroque symbolo est Amen autem in utroque symbolo est responsio idiotæ, et debet interpretari : responsio idiotæ, et debet interpretari : Verum est, et non debet interpretari: Verum est, et non debet interpretari: Fiat, sicut patet ex præhabitis, quæ jam Fiat, sicut patet ex præhabitis, quæ jam in ante habitis exposuimus. in ante habitis exposuimus.

Est autem dubitatio apud quosdam in Est autem dubitatio apud quosdam in sit res vel istis symbolis, utrum articulus sit res vel sit res vel istis symbolis, utrum articulus sit res vel enuntiabile. Res autem quod est sicut enuntiabile. Res autem quod est sicut Christi incarnatio et passio et resurrectio Christi incarnatio et passio et resurrectio et hujusmodi. Enuntiabile autem sicut et hujusmodi. Enuntiabile autem sicut Christum esse incarnandum, vel incarna- Christum esse incarnandum, vel incarna- tum Christum esse, passum vel passu- tum Christum esse, passum vel passu- rum. Illi enim qui enuntiabile dicunt rum. Illi enim qui enuntiabile dicunt esse articulum, inducunt rationem, di- esse articulum, inducunt rationem, di- centes quod articulus est propter quod centes quod articulus est propter quod judicatur homo fidelis si credit, et judi- judicatur homo fidelis si credit, et judi- catur infidelis si non credit: judicaretur catur infidelis si non credit: judicaretur autem infidelis si crederet incarnationem, autem infidelis si crederet incarnationem, et non crederet Christum incarnatum et non crederet Christum incarnatum esse igitur incarnatum esse est articulus, esse igitur incarnatum esse est articulus, et non incarnatio: ergo enuntiabile est et non incarnatio: ergo enuntiabile est articulus et non res. Idem autem et ea- articulus et non res. Idem autem et ea- dem ratione dicunt de aliis. dem ratione dicunt de aliis.

: :

E contra dicunt alii quia, Marc. XI, E contra dicunt alii quia, Marc. XI, 9 et 10 Qui præibant et qui sequebantur 9 et 10 Qui præibant et qui sequebantur clamabant, dicentes: Hosanna! Benedi- clamabant, dicentes: Hosanna! Benedi- ctus qui venit in nomine Domini. Ubi ctus qui venit in nomine Domini. Ubi dicit Glossa, quod qui præibant signant dicit Glossa, quod qui præibant signant Patres præcedentes adventum Christi: Patres præcedentes adventum Christi: comitantes autem signant eos qui tunc comitantes autem signant eos qui tunc fuerant cum Christo : et qui sequeban- fuerant cum Christo : et qui sequeban- tur, signant eos qui futuri erant post tur, signant eos qui futuri erant post adventum. Et hi omnes unam fidem ha- adventum. Et hi omnes unam fidem ha- bentes, clamabant: non autem poterant bentes, clamabant: non autem poterant unam habere fidem, si enuntiabile esset unam habere fidem, si enuntiabile esset articulus quia non est unum enuntia- articulus quia non est unum enuntia- bile Christum fore incarnandum, et Chri- bile Christum fore incarnandum, et Chri- stum jam esse incarnatum, et Christum stum jam esse incarnatum, et Christum incarnatum fuisse : ergo si una est fides, incarnatum fuisse : ergo si una est fides,

oportet quod id sit articulus, quod est oportet quod id sit articulus, quod est idem in tribus temporibus: hoc autem idem in tribus temporibus: hoc autem non est nisi res : ergo res est articulus. Et non est nisi res : ergo res est articulus. Et hoc ego sine præjudicio credo esse verum. hoc ego sine præjudicio credo esse verum. Et quod objicitur de enuntiabili, quod Et quod objicitur de enuntiabili, quod tempore variatur, dicendum quod hoc tempore variatur, dicendum quod hoc est de expressione et determinatione ar- est de expressione et determinatione ar- ticuli, et non de articulo et hoc jam ticuli, et non de articulo et hoc jam ante diximus esse de consequentibus ante diximus esse de consequentibus fidem, et non de conclusionibus. fidem, et non de conclusionibus.

Hoc igitur modo de symbolo in grosso Hoc igitur modo de symbolo in grosso sit determinatum : articuli enim sunt sit determinatum : articuli enim sunt rudimenta fidei, et rudibus in grosso rudimenta fidei, et rudibus in grosso sunt exponendi. sunt exponendi.

tat tat

nc nc

Ritus autem symboli est in duobus : Qu Ritus autem symboli est in duobus : Qu quorum unumí est, quod symbolum bol quorum unumí est, quod symbolum bol synodi potius cantatur in Ecclesia publice A synodi potius cantatur in Ecclesia publice A quam Apostolorum : quia publice est quam Apostolorum : quia publice est factum et expressius cum explanatione factum et expressius cum explanatione continet fidem. Symbolum autem Apo- continet fidem. Symbolum autem Apo- stolorum in silentio dicitur : quia non stolorum in silentio dicitur : quia non publice prædicata adhuc fide est factum, publice prædicata adhuc fide est factum, et continet fidem implicitam et non ex- et continet fidem implicitam et non ex- plicitam, quæ à singulis intelligi possit. plicitam, quæ à singulis intelligi possit.

Secundum autem est: quia non canta- Secundum autem est: quia non canta- tur symbolum synodi nisi in solemnita- tur symbolum synodi nisi in solemnita- tibus, in quibus aliqua mentio fit de tibus, in quibus aliqua mentio fit de symbolo, sicut in omnibus Dominicis, symbolo, sicut in omnibus Dominicis, quæ sunt de resurrectione et nativitate quæ sunt de resurrectione et nativitate et ascensione et festo Spiritus sancti, et et ascensione et festo Spiritus sancti, et in octavis ipsorum propter octavam re- in octavis ipsorum propter octavam re- surrectionis et in festis beatæ Virginis, surrectionis et in festis beatæ Virginis, quia de ipsa etiam fit mentio, et in festis quia de ipsa etiam fit mentio, et in festis Apostolorum, quia credimus sanctam Apostolorum, quia credimus sanctam Ecclesiam Catholicam et Apostolicam : Ecclesiam Catholicam et Apostolicam : et in festo Dedicationis, quia credimus et in festo Dedicationis, quia credimus sanctam Ecclesiam. Quidam etiam ad- sanctam Ecclesiam. Quidam etiam ad- dunt festum Mariæ Magdalenæ, quia ipsa dunt festum Mariæ Magdalenæ, quia ipsa fuit Apostolorum Apostola : et in festo fuit Apostolorum Apostola : et in festo Crucis, quia credimus in Crucifixum. Et Crucis, quia credimus in Crucifixum. Et sic planum est videre in quibus festis sic planum est videre in quibus festis cantandum sit, vel non cantandum. cantandum sit, vel non cantandum.

Hæc igitur de duobus symbolis in Hæc igitur de duobus symbolis in grosso dicta sufficiant. grosso dicta sufficiant.

1. 1.

TRACTATUS III. TRACTATUS III.

DE OBLATIONE IN QUA ORDINATUR TOTIUS VITÆ DE OBLATIONE IN QUA ORDINATUR TOTIUS VITÆ PERFECTIO. PARS TERTIA. PERFECTIO. PARS TERTIA.

CAPUT I. CAPUT I.

De Offertorio cui præmittitur Dominus vobiscum. De Offertorio cui præmittitur Dominus vobiscum.

Ecclesiastici, XLVII, 12, dicitur de Da- Ecclesiastici, XLVII, 12, dicitur de Da- vid Dedit in celebrationibus decus, et vid Dedit in celebrationibus decus, et ornavit tempora usque ad consummatio- ornavit tempora usque ad consummatio- nem vitæ. Et ita fecit beatus Gregorius nem vitæ. Et ita fecit beatus Gregorius in ordinatione Missæ. in ordinatione Missæ.

Jam autem habitum est quomodo de- Jam autem habitum est quomodo de- dit in celebrationibus decus per imitatio- dit in celebrationibus decus per imitatio- nem Dei ad veniendum in sacrificium nem Dei ad veniendum in sacrificium per Introitum, et Kyrie, eleyson, et Glo- per Introitum, et Kyrie, eleyson, et Glo- ria in excelsis Deo, et per instructionem ria in excelsis Deo, et per instructionem tam imperfectorum quam perfectorum, tam imperfectorum quam perfectorum, et responsum instructorum. et responsum instructorum.

Nunc autem ad tertiam partem Missæ, Nunc autem ad tertiam partem Missæ, in qua ordinatur totius vitæ consumma- in qua ordinatur totius vitæ consumma- tio, hoc est, perfectio, et est in totius tio, hoc est, perfectio, et est in totius sanctitatis perfectione per nostri ad sanctitatis perfectione per nostri ad Christum incorporationem. Christum incorporationem.

In hac igitur parte quatuor sunt no- In hac igitur parte quatuor sunt no- tanda, in quibus tota completur consum- tanda, in quibus tota completur consum- matio sive perfectio, scilicet oblatio, matio sive perfectio, scilicet oblatio, sanctificatio, sanctificati distributio, et sanctificatio, sanctificati distributio, et distributi communio. Per primum offe- distributi communio. Per primum offe- runtur munera, per secundum idonea runtur munera, per secundum idonea efficiuntur Deo oblata, per tertium distri- efficiuntur Deo oblata, per tertium distri- buuntur pro uniuscujusque mensura, per buuntur pro uniuscujusque mensura, per

quartum omnia ad Deum mittuntur quartum omnia ad Deum mittuntur Christo jam incorporata. Primum facit Christo jam incorporata. Primum facit sanctitatis perfector in Offertorio, et sanctitatis perfector in Offertorio, et primo silentio quod concluditur in Præ- primo silentio quod concluditur in Præ- fatione. Secundum autem in secundo fatione. Secundum autem in secundo silentio, quod concluditur Dominica ora- silentio, quod concluditur Dominica ora- tione. Et tertium facit in tertio silentio tione. Et tertium facit in tertio silentio quod concluditur in Agnus Dei. Quartum quod concluditur in Agnus Dei. Quartum facit in quarto silentio, quod concludi- facit in quarto silentio, quod concludi- tur in communione. tur in communione.

In prima autem quinque occurrunt In prima autem quinque occurrunt notanda, scilicet salvatio qua a sanctita- notanda, scilicet salvatio qua a sanctita- tis perfectore salutatur populus: Offerto- tis perfectore salutatur populus: Offerto- rium, Præparatio, Secreta, et communio, rium, Præparatio, Secreta, et communio, quæ est Præfatio. quæ est Præfatio.

Circa primum attendendum est, quod Circa primum attendendum est, quod sicut sanctitatis perfector primum salutat sicut sanctitatis perfector primum salutat populum ad consolandum de desiderio populum ad consolandum de desiderio quo advocatus est Dominus, et secundo quo advocatus est Dominus, et secundo salutat ut cum eis sit Dominus ad in- salutat ut cum eis sit Dominus ad in- structionem perficiendam : ita modo salu- structionem perficiendam : ita modo salu- tat ut Dominus adsit, qui offerendum tat ut Dominus adsit, qui offerendum recipiat. Iste enim est ordo congruus, ut recipiat. Iste enim est ordo congruus, ut instructio exhibeatur: quia sicut dicitur, instructio exhibeatur: quia sicut dicitur, ad Roman. x, 17: Fides est ex auditu: ad Roman. x, 17: Fides est ex auditu:

76 76

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

auditus autem per verbum Christi. Et auditus autem per verbum Christi. Et quod post hoc quisque fidem perceptam quod post hoc quisque fidem perceptam ore confiteatur : quia, sicut dicitur ibi- ore confiteatur : quia, sicut dicitur ibi- dem, ad Roman. x, 10: Corde creditur dem, ad Roman. x, 10: Corde creditur ad justitiam, ore autem confessio fit ad ad justitiam, ore autem confessio fit ad salutem. Psal. cxv, 10: Credidi, propter salutem. Psal. cxv, 10: Credidi, propter quod locutus sum. Et tertio, fructus totus quod locutus sum. Et tertio, fructus totus est, ut credens populus Domino offeratur. est, ut credens populus Domino offeratur. Ad Hebr. xi, 15: Per ipsum ergo offe- Ad Hebr. xi, 15: Per ipsum ergo offe- ramus sacrificium laudis semper Deo, id ramus sacrificium laudis semper Deo, id est, fructum labiorum nostrorum confi- est, fructum labiorum nostrorum confi- tentium nomini ėjus. tentium nomini ėjus.

Hac igitur ratione sanctitatis perfector Hac igitur ratione sanctitatis perfector dicit Dominus vobiscum, convertens se dicit Dominus vobiscum, convertens se ad populum. Dominus, inquam, vobis- ad populum. Dominus, inquam, vobis- cum, ut in sacrificium Deo offeramini. cum, ut in sacrificium Deo offeramini. Dominus vobiscum, ut circa saporem Dominus vobiscum, ut circa saporem oblationis afficiamini. Dominus vobis- oblationis afficiamini. Dominus vobis- cum, ut oblato sacrificio incorporemini. cum, ut oblato sacrificio incorporemini. Dominus enim vobiscum est, quando sibi Dominus enim vobiscum est, quando sibi vos oblatos suscipit, quando vos circa vos oblatos suscipit, quando vos circa suum sacrificium affici facit, quando vos suum sacrificium affici facit, quando vos sibi unum facit et unit. De primo dicitur, sibi unum facit et unit. De primo dicitur, II Paralip. xx, 17 Cras egrediemini II Paralip. xx, 17 Cras egrediemini contra eos, et Dominus erit vobiscum. contra eos, et Dominus erit vobiscum. Jam enim confessione fidei fuistis cum Jam enim confessione fidei fuistis cum Domino, et ideo Dominus vobiscum est. Domino, et ideo Dominus vobiscum est. De secundo dicitur, Genes. xxvIII, 20: De secundo dicitur, Genes. xxvIII, 20: Si fuerit Deus mecum, et custodierit me Si fuerit Deus mecum, et custodierit me in via, per quam ego ambulo, et dede- in via, per quam ego ambulo, et dede- rit mihi panem ad vescendum, hoc est, rit mihi panem ad vescendum, hoc est, ad gustum sui in specie panis, erit mihi ad gustum sui in specie panis, erit mihi Dominus in Deum. Psal. xxx, 9: Dominus in Deum. Psal. xxx, 9: Gustate, et videte quoniam suavis est Gustate, et videte quoniam suavis est Dominus. I Petri, 11, 3 : Si tamen gusta- Dominus. I Petri, 11, 3 : Si tamen gusta- stis,quoniam dulcis est Dominus. De tertio stis,quoniam dulcis est Dominus. De tertio dicitur, Numer. xiv, 7 et seq. : Terra, dicitur, Numer. xiv, 7 et seq. : Terra, quam circuivimus, valde bona est. Si quam circuivimus, valde bona est. Si propitius fuerit Dominus, inducet nos in propitius fuerit Dominus, inducet nos in eam. Et post pauca, y. 9: Dominus no- eam. Et post pauca, y. 9: Dominus no- biscum est, nolite metuere. Hæc enim biscum est, nolite metuere. Hæc enim terra est terræ nostræ benedictus fructus, terra est terræ nostræ benedictus fructus, qui est corpus Domini, in quod nos in- qui est corpus Domini, in quod nos in- ducit per unionem sui: et ad hoc opta- ducit per unionem sui: et ad hoc opta- tur esse nobiscum. Igitur dicit hoc loco : tur esse nobiscum. Igitur dicit hoc loco : Dominus vobiscum. Respondetur autem Dominus vobiscum. Respondetur autem ex parte offerentium: Et cum spiritu ex parte offerentium: Et cum spiritu tuo: quia hoc sacrificium quod in spiritu tuo: quia hoc sacrificium quod in spiritu offertur, acceptatur a Domino. Daniel. offertur, acceptatur a Domino. Daniel.

111, 39 In animo contrito et spiritu hu- 111, 39 In animo contrito et spiritu hu- militatis suscipiamur. Psal. L, 19: Sacri- militatis suscipiamur. Psal. L, 19: Sacri- ficium Deo spiritus contribulatus, cor ficium Deo spiritus contribulatus, cor contritum, etc. Hac igitur de causa hic contritum, etc. Hac igitur de causa hic dicit Et cum spiritu tuo. dicit Et cum spiritu tuo.

non statim non statim

tio. tio.

Secundum in hac parte est Offerto- 2. Secundum in hac parte est Offerto- 2. rium, circa quod duo notantur, scilicet Quare po rium, circa quod duo notantur, scilicet Quare po quod sacerdos præmittit, se ad altare Oremus quod sacerdos præmittit, se ad altare Oremus convertens: Oremus, et tamen orationem dicitur ora convertens: Oremus, et tamen orationem dicitur ora non dicit statim, sed Offertorium canta- non dicit statim, sed Offertorium canta- tur. Dicit autem, Oremus, ideo ut magna tur. Dicit autem, Oremus, ideo ut magna et efficax et pura oratio exigatur ad hoc et efficax et pura oratio exigatur ad hoc quod populus Deo incorporandus offera- quod populus Deo incorporandus offera- tur. Oratio enim est pius affectus mentis tur. Oratio enim est pius affectus mentis in Deum directus, et populus offerendus in Deum directus, et populus offerendus Domino prius affectu toto debet elevari Domino prius affectu toto debet elevari in ipsum, ut dignum Deo de ipso fiat sa- in ipsum, ut dignum Deo de ipso fiat sa- crificium. Luc. XVIII, 1: Oportet semper crificium. Luc. XVIII, 1: Oportet semper orare, et non deficere. Ad Coloss. iv, 2: orare, et non deficere. Ad Coloss. iv, 2: Orationi instate, vigilantes in ea. Orationi instate, vigilantes in ea.

Tali admonitione facta ad orandum, Tali admonitione facta ad orandum, voce laudis et jucunda cantatur Offerto- voce laudis et jucunda cantatur Offerto- rium, in quo non tantum offert munus rium, in quo non tantum offert munus extrinsecum populus, sed munus intrinse- extrinsecum populus, sed munus intrinse- cum recognitio est censualis, quod ipse cum recognitio est censualis, quod ipse qui offert munus, seipsum offert perfecto- qui offert munus, seipsum offert perfecto- ri sanctitatis Domino offerendum. Unde et ri sanctitatis Domino offerendum. Unde et Cain qui munus Domino obtulit, et se- Cain qui munus Domino obtulit, et se- ipsum diabolo mancipavit, dixit Dominus, ipsum diabolo mancipavit, dixit Dominus, Genes. iv, 7: Nonne si bene egeris, reci- Genes. iv, 7: Nonne si bene egeris, reci- pies: sin autem male, statim in foribus pies: sin autem male, statim in foribus peccatum aderit? Quasi dicat: Sic tu peccatum aderit? Quasi dicat: Sic tu peccasti. Et dicit ibi Glossa, quod bene peccasti. Et dicit ibi Glossa, quod bene obtulit qui creaturam creatori obtulit. obtulit qui creaturam creatori obtulit. Male autem divisit, qui de bonis suis Male autem divisit, qui de bonis suis Deo, et seipsum obtulit diabolo. Est igi- Deo, et seipsum obtulit diabolo. Est igi- tur oblatio exterior signum oblationis in- tur oblatio exterior signum oblationis in- terioris, sicut homo per censum quem terioris, sicut homo per censum quem Domino suo offert, recognoscit quod Do- Domino suo offert, recognoscit quod Do- minus in ipsum dominium habet, et hoc minus in ipsum dominium habet, et hoc trahitur a Deuteronomio, xxvI, 2 et seq., trahitur a Deuteronomio, xxvI, 2 et seq., ubi sic dicitur: Tolles de cunctis frugi- ubi sic dicitur: Tolles de cunctis frugi- bus tuis primitias, et pones in cartallo, bus tuis primitias, et pones in cartallo, pergesque ad locum quem Dominus Deus pergesque ad locum quem Dominus Deus tuus elegerit, ut ibi invocetur nomen ejus : tuus elegerit, ut ibi invocetur nomen ejus : accedesque ad sacerdotem, qui fuerit in accedesque ad sacerdotem, qui fuerit in diebus illis, et dices ad eum: Profiteor diebus illis, et dices ad eum: Profiteor hodie coram Domino Deo tuo, quod in- hodie coram Domino Deo tuo, quod in-

DE SACRIFICIO MISSÆ, III, 1. DE SACRIFICIO MISSÆ, III, 1.

gressus sum in terram pro qua juravit gressus sum in terram pro qua juravit patribus nostris ut daret eam nobis. Sus- patribus nostris ut daret eam nobis. Sus- ripiensque sacerdos cartallum de manu ripiensque sacerdos cartallum de manu tua, ponet ante altare Domini Dei tui. tua, ponet ante altare Domini Dei tui. Et aliquibus interpositis, . 10 et 11, Et aliquibus interpositis, . 10 et 11, licit sic ille qui munus obtulit: Idcirco licit sic ille qui munus obtulit: Idcirco nunc offero primitias frugum terræ, nunc offero primitias frugum terræ, quam Dominus dedit mihi. Et dimittes quam Dominus dedit mihi. Et dimittes eas in conspectu Domini Dei tui, et ado- eas in conspectu Domini Dei tui, et ado- rato Domino Deo tuo. Et epulaberis in rato Domino Deo tuo. Et epulaberis in omnibus bonis quæ Dominus Deus tuus omnibus bonis quæ Dominus Deus tuus dederit tibi. Sic enim per oblationem re- dederit tibi. Sic enim per oblationem re- cognoscit se pertinere ad Dominum, et cognoscit se pertinere ad Dominum, et oblatus illi secum epulabitur in convivio oblatus illi secum epulabitur in convivio corporis et sanguinis Domini. corporis et sanguinis Domini.

Sic ergo oblatio exterior interioris Sic ergo oblatio exterior interioris oblationis est signum. oblationis est signum.

Hæc autem exterior oblatio debet esse Hæc autem exterior oblatio debet esse de utilis valore, pinguis devotione, oblata in de utilis valore, pinguis devotione, oblata in charitatis dilectione, et munda acquisi- charitatis dilectione, et munda acquisi- tione. tione.

* X- * X-

r? r?

Utilis, inquam, ut possit ministris Utilis, inquam, ut possit ministris Dei converti ad utilitatem, unde maledi- Dei converti ad utilitatem, unde maledi- citur qui debile offert quod ad utilitatem citur qui debile offert quod ad utilitatem converti non potest. Malach. 1, 13 et 14: converti non potest. Malach. 1, 13 et 14: Claudum et languidum intulistis munus: Claudum et languidum intulistis munus: numquid suscipiam illud de manu ve- numquid suscipiam illud de manu ve- stra? dicit Dominus. Maledictus dolosus stra? dicit Dominus. Maledictus dolosus qui habet in grege suo masculum, hoc qui habet in grege suo masculum, hoc est, perfectum et valens, et votum fa- est, perfectum et valens, et votum fa- ciens, immolat debile Domino, hoc est, ciens, immolat debile Domino, hoc est, quod non potest converti in utilitatem, sic- quod non potest converti in utilitatem, sic- ut faciunt qui falsam monetam et alia ni- ut faciunt qui falsam monetam et alia ni- hil valentia ad altare pro decimis offerunt. hil valentia ad altare pro decimis offerunt.

Pinguis autem debet esse devotione, Pinguis autem debet esse devotione, ut de cordis devotione plus procedat ut de cordis devotione plus procedat quam de manu. Psal. Lxv, 15: Holocau- quam de manu. Psal. Lxv, 15: Holocau- sta medullata offeram tibi. Eccli. xxxv,8: sta medullata offeram tibi. Eccli. xxxv,8: Oblatio justi impinguat altare, et odor Oblatio justi impinguat altare, et odor suavi talis est in conspectu Altissimi. suavi talis est in conspectu Altissimi.

De tertio dicitur, Matth. v, 23 et 24: De tertio dicitur, Matth. v, 23 et 24: Si offers munus tuum ad altare, et ibi Si offers munus tuum ad altare, et ibi recordatus fueris quia frater tuus habet recordatus fueris quia frater tuus habet aliquid adversum te, relinque ibi munus aliquid adversum te, relinque ibi munus tuum ante altare, et vade prius reconci- tuum ante altare, et vade prius reconci- liari fratri tuo, et tunc veniens offeres liari fratri tuo, et tunc veniens offeres munus tuum: quia aliter dicetur tibi munus tuum: quia aliter dicetur tibi illud Malachiæ, 1, 10: Non est mihi vo- illud Malachiæ, 1, 10: Non est mihi vo-

77 77

luntas in vobis, et munus non suscipiam luntas in vobis, et munus non suscipiam de manu vestra. de manu vestra.

Quod et munda debeat esse acquisi- Quod et munda debeat esse acquisi- tione, accipitur, Proverb. 111, 9, ubi di- tione, accipitur, Proverb. 111, 9, ubi di- citur: Honora Dominum de tua substan- citur: Honora Dominum de tua substan- tia, et de primitiis omnium frugum tua- tia, et de primitiis omnium frugum tua- rum da ei, scilicet dando pauperibus. Ac si rum da ei, scilicet dando pauperibus. Ac si dicat, quod tuum sit et non alterius quod dicat, quod tuum sit et non alterius quod offers Domino. Eccli. xxxiv, 21 : Immo- offers Domino. Eccli. xxxiv, 21 : Immo- lantis ex iniquo oblatio est maculata, et lantis ex iniquo oblatio est maculata, et non sunt beneplacitæ subsannationes in- non sunt beneplacitæ subsannationes in- justorum. Subsannatio enim et non justorum. Subsannatio enim et non oblatio est, qui offert de furto, vel ra- oblatio est, qui offert de furto, vel ra- pina, vel de usura, vel aliquo injusto pina, vel de usura, vel aliquo injusto lucro. Eccli. xxxiv, 23: Dona iniquorum lucro. Eccli. xxxiv, 23: Dona iniquorum non probat Altissimus, nec respicit in non probat Altissimus, nec respicit in oblationes iniquorum, nec in multi- oblationes iniquorum, nec in multi- tudine sacrificiorum corum propitia- tudine sacrificiorum corum propitia- bitur peccatis. Clamat enim rapina con- bitur peccatis. Clamat enim rapina con- tra rapientem et ideo Dominus ad obla- tra rapientem et ideo Dominus ad obla- tiones eorum non propitiatur. Isa. 111, tiones eorum non propitiatur. Isa. 111, 14: Rapina pauperis in domo vestra. 14: Rapina pauperis in domo vestra. Eccli. xxxiv, 24: Qui offert sacrificium Eccli. xxxiv, 24: Qui offert sacrificium ex substantia pauperum, quasi qui ex substantia pauperum, quasi qui victimat filium in conspectu patris sui. victimat filium in conspectu patris sui. Sic igitur et talis debet oblatio fieri de Sic igitur et talis debet oblatio fieri de exterioribus, quæ signum est interioris exterioribus, quæ signum est interioris oblationis. oblationis.

Hæc autem fieri debet hilariter et ju- Hæc autem fieri debet hilariter et ju- cunde quia, sicut dicitur, II ad Corinth. cunde quia, sicut dicitur, II ad Corinth. IX, 7: Hilarem datorem diligit Deus. Et IX, 7: Hilarem datorem diligit Deus. Et hoc repræsentat clerus, qui totus est in hoc repræsentat clerus, qui totus est in sortem Dei oblatus, cantando Offerto- sortem Dei oblatus, cantando Offerto- rium et ideo jucundo cantu et lætis neu- rium et ideo jucundo cantu et lætis neu- matibus cantari debet, quod quædam matibus cantari debet, quod quædam Ecclesiæ repræsentant per modum jubili Ecclesiæ repræsentant per modum jubili cantante versus Offertorii, el trahitur, cantante versus Offertorii, el trahitur, I Paralip. xxix, 17 et 18, ubi cum offert I Paralip. xxix, 17 et 18, ubi cum offert populus dona in ædificium domus Dei, populus dona in ædificium domus Dei, dixit David Ego in simplicitate cordis dixit David Ego in simplicitate cordis mei lætus obtuli universa hæc: et populum mei lætus obtuli universa hæc: et populum tuum qui hic repertus est, vidi cum in- tuum qui hic repertus est, vidi cum in- genti gaudio tibi offerre donaria. Domi- genti gaudio tibi offerre donaria. Domi- ne, Deus Abraham, et Isaac, et Israel, ne, Deus Abraham, et Isaac, et Israel, patrum nostrorum, custodi in æternum patrum nostrorum, custodi in æternum hanc voluntatem cordis eorum, et semper hanc voluntatem cordis eorum, et semper in venerationem tui mens ista permaneat. in venerationem tui mens ista permaneat.

Hoc est igitur quod de Offertorio di- Hoc est igitur quod de Offertorio di- cendum videbatur. cendum videbatur.

78 78

188 188

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

CAPUT II. CAPUT II.

De præparatione qua ad offerendum se præparat. De præparatione qua ad offerendum se præparat.

1. Nunc autem de præparatione qua in- 1. Nunc autem de præparatione qua in- Sacerdos terim ad offerendum se præparat sancti- Sacerdos terim ad offerendum se præparat sancti- se ad offe- tatis perfector, est dicendum. Præparat se ad offe- tatis perfector, est dicendum. Præparat rendum, autem se tribus incenso, lotione, et ora- rendum, autem se tribus incenso, lotione, et ora- incenso, incenso,

præparat præparat

lotione, et tione. Incenso præparat se devotionis lotione, et tione. Incenso præparat se devotionis

oratione. oratione.

odore. Lotione, munditiæ nitore. Ora- odore. Lotione, munditiæ nitore. Ora- tione, cordis fervore. tione, cordis fervore.

Circa primum attendendum, quod tria Circa primum attendendum, quod tria fuerunt in lege, in sancta sanctorum duo, fuerunt in lege, in sancta sanctorum duo, et ante velum unum. In sancta sancto- et ante velum unum. In sancta sancto- rum propitiatorium fuit et thuribulum: rum propitiatorium fuit et thuribulum: ante velum erat altare aureum. Ad ista ante velum erat altare aureum. Ad ista ergo tria sacerdos se præparat, mactans ergo tria sacerdos se præparat, mactans carnem super altare, ad quod procedit carnem super altare, ad quod procedit cum thure implens cor, quando proce- cum thure implens cor, quando proce- dit cum fervore orationis: accedens ad dit cum fervore orationis: accedens ad propitiatorium, quando jam ad locum ubi propitiatorium, quando jam ad locum ubi offerendum est, pervenit. Thus ergo in offerendum est, pervenit. Thus ergo in thuribulo est: quia suavitatis odor est in thuribulo est: quia suavitatis odor est in devotione. Cantic. III, 6: Quæ est ista devotione. Cantic. III, 6: Quæ est ista quæ ascendit per desertum sicut virgula quæ ascendit per desertum sicut virgula fumi ex aromatibus myrrhæ et thuris ? fumi ex aromatibus myrrhæ et thuris ? De mactatione corporis in altari dicitur, ad De mactatione corporis in altari dicitur, ad Roman. XII, 1: Obsecro vos, fratres, per Roman. XII, 1: Obsecro vos, fratres, per misericordiam Dei, ut exhibeatis corpora misericordiam Dei, ut exhibeatis corpora vestra hostiam viventem, sanctam, Deo vestra hostiam viventem, sanctam, Deo placentem, rationabile obsequium ve- placentem, rationabile obsequium ve- strum. De tertio dicitur in Psalmo. LXV, 13 strum. De tertio dicitur in Psalmo. LXV, 13 et 14: Introibo in domum tuam in holo- et 14: Introibo in domum tuam in holo- caustis reddam tibi vota mea quæ di- caustis reddam tibi vota mea quæ di- stinxerunt labia mea. stinxerunt labia mea.

se, se,

hostiam hostiam

Ad altare accedens inclinat Ad altare accedens inclinat ponens ter thurificat, et post in circulum ponens ter thurificat, et post in circulum thurificationem circumgyrat ante propi- thurificationem circumgyrat ante propi- tiatorium, hoc est, ante clementiam Dei tiatorium, hoc est, ante clementiam Dei

1 Psal. xxv, 6. 1 Psal. xxv, 6.

stans, se elevat et manus extendit. Quod stans, se elevat et manus extendit. Quod inclinat ad altare, significat reverentiam : inclinat ad altare, significat reverentiam : quod thurificat trini sacrificii redolen- quod thurificat trini sacrificii redolen- tiam, scilicet panis et vini, et aquæ, quæ in tiam, scilicet panis et vini, et aquæ, quæ in vinum est mixta: quod se elevat, exten- vinum est mixta: quod se elevat, exten- sionem sui in Deum per totum fervorem sionem sui in Deum per totum fervorem signat. Thurificat ergo ter, tres partes in signat. Thurificat ergo ter, tres partes in sacrificio substantiales esse designans, sacrificio substantiales esse designans, quarum prima reficimur, secunda pota- quarum prima reficimur, secunda pota- mur, et tertia uniti Deo ostendimur. Sic mur, et tertia uniti Deo ostendimur. Sic ergo parat se ad altare accedens, ordi- ergo parat se ad altare accedens, ordi- nando oblata, thurificando, et se in con- nando oblata, thurificando, et se in con- spectu Domini erigendo. Ac si dicat verba spectu Domini erigendo. Ac si dicat verba Psalmistæ, Psal. XLII, 4: Introibo ad altare Psalmistæ, Psal. XLII, 4: Introibo ad altare Dei, ad Deum qui lætificat juventutem Dei, ad Deum qui lætificat juventutem meam. Per secundum autem dicit, Psal. meam. Per secundum autem dicit, Psal. CXL, 2: Dirigatur oratio mea sicut incen- CXL, 2: Dirigatur oratio mea sicut incen- sum in conspectu tuo. Per tertium dicit, sum in conspectu tuo. Per tertium dicit, Psal. CXL, 2: Elevatio manuum mearum Psal. CXL, 2: Elevatio manuum mearum sacrificium vespertinum. Hoc enim totum sacrificium vespertinum. Hoc enim totum ad Deum coram propitiatorio extra velum ad Deum coram propitiatorio extra velum aperte elevabatur. aperte elevabatur.

Deinde vadit ad lavandum: quia cum Deinde vadit ad lavandum: quia cum primo ad Missam se parans laverit se ab primo ad Missam se parans laverit se ab iniquitate, modo oblaturus sacrificium, iniquitate, modo oblaturus sacrificium, ampliori indiget ablutione etiam a venia- ampliori indiget ablutione etiam a venia- libus et peccatorum reliquiis, dicens: libus et peccatorum reliquiis, dicens: Lavabo, non inter peccatores, sed inter Lavabo, non inter peccatores, sed inter innocentes manus meas, et circumdabo innocentes manus meas, et circumdabo altare tuum, Domine 1. Hanc ulteriorem altare tuum, Domine 1. Hanc ulteriorem ablutionem petit David, Psal. L, 4, di- ablutionem petit David, Psal. L, 4, di- cens: Amplius lava me ab iniquitate cens: Amplius lava me ab iniquitate mea. Ac si dicat: Lavisti a mortalibus, mea. Ac si dicat: Lavisti a mortalibus, lava etiam a venialibus. Me lava: quia lava etiam a venialibus. Me lava: quia

2. 2.

DE SACRIFICIO MISSÆ, III, 2. DE SACRIFICIO MISSÆ, III, 2.

nemo adeo lotus est, quin indigeat ulte- nemo adeo lotus est, quin indigeat ulte- riori lotione in tanti oblatione sacrificii. riori lotione in tanti oblatione sacrificii. loc significavit Dominus, Joan. XIII, 10, loc significavit Dominus, Joan. XIII, 10, quia cum loti essent Apostoli, et sic ac- quia cum loti essent Apostoli, et sic ac- cederent ad refectionem mensæ Domini cederent ad refectionem mensæ Domini agni paschalis, noluit eis exhibere cor- agni paschalis, noluit eis exhibere cor- pus suum, nisi iterato lavaret pedes eo- pus suum, nisi iterato lavaret pedes eo- rum, per quos signata est affectuum ablu- rum, per quos signata est affectuum ablu- tio, dicens: Qui lotus est, non indiget tio, dicens: Qui lotus est, non indiget nisi ut pedes lavet, sed est mundus totus. nisi ut pedes lavet, sed est mundus totus. Sic etiam Salomon in templo, III Re- Sic etiam Salomon in templo, III Re- gum, vi, 23 et seq., fecit mare æneum gum, vi, 23 et seq., fecit mare æneum communem ablutionem sacerdotum, communem ablutionem sacerdotum, etiam fecit luterem specialem ad loturam etiam fecit luterem specialem ad loturam eorum qui pro sacrificio ingrederentur in eorum qui pro sacrificio ingrederentur in templum. templum.

: :

Hoc igitur modo paratus lotione, pro- Hoc igitur modo paratus lotione, pro- redit ad medium altaris, parans se ora- redit ad medium altaris, parans se ora- tionis suffragio et hoc dupliciter, scili- tionis suffragio et hoc dupliciter, scili- cet per se, et postulatione orationis adju- cet per se, et postulatione orationis adju- vantis a populo. Per se pronus inclinatur vantis a populo. Per se pronus inclinatur ante altare, dicens: In spiritu humilita- ante altare, dicens: In spiritu humilita- tis, et in animo contrito suscipiamur a tis, et in animo contrito suscipiamur a te, Domine et sic fiat sacrificium no- te, Domine et sic fiat sacrificium no- strum in conspectu tuo hodie, ut pla- strum in conspectu tuo hodie, ut pla- reat tibi, Domine Deus. Et sumuntur reat tibi, Domine Deus. Et sumuntur verba ista, Daniel. II, 39 et 40, ubi ista verba ista, Daniel. II, 39 et 40, ubi ista verba tres pueri in camino ignis arḍentis verba tres pueri in camino ignis arḍentis dixerunt. Sacrificium enim offert in re- dixerunt. Sacrificium enim offert in re- cordationem passionis Domini: et sic cordationem passionis Domini: et sic quando recordamur, quod pro nobis hoc quando recordamur, quod pro nobis hoc sacrificium in ara crucis oblatum est pro sacrificium in ara crucis oblatum est pro peccatis nostris, offerimus in spiritu hu- peccatis nostris, offerimus in spiritu hu- militatis, peccatum recognoscentes, et in militatis, peccatum recognoscentes, et in animo contrito, peccati dolorem in corde animo contrito, peccati dolorem in corde sentientes. De primo dicit, Psal. L, 5: sentientes. De primo dicit, Psal. L, 5: Quoniam iniquitatem meam ego cogno- Quoniam iniquitatem meam ego cogno- sco. De secundo dicit, ibidem: Et pecca- sco. De secundo dicit, ibidem: Et pecca- tum meum contra me est semper. In hac tum meum contra me est semper. In hac igitur humilitate Ecclesiæ et contritione igitur humilitate Ecclesiæ et contritione Ecclesiæ petit suscipi officium sacrificii Ecclesiæ petit suscipi officium sacrificii sui sacerdos: quia certum est, quod in sui sacerdos: quia certum est, quod in his numquam rejicitur. Quia de primo his numquam rejicitur. Quia de primo dicitur in Psalmo L, 19: Sacrificium dicitur in Psalmo L, 19: Sacrificium Deo spiritus contribulatus. De secundo Deo spiritus contribulatus. De secundo autem dicitur simul cum primo: Cor con- autem dicitur simul cum primo: Cor con- tritum et humiliatum, Deus, non despi- tritum et humiliatum, Deus, non despi- cies. Et sic placet Deo sacrificium. Malach. cies. Et sic placet Deo sacrificium. Malach.

79 79

III, 4 Placebit Deo sacrificium Juda et III, 4 Placebit Deo sacrificium Juda et Jerusalem, sicut dies sæculi, et sicut anni Jerusalem, sicut dies sæculi, et sicut anni antiqui. Juda enim confitens interpreta- antiqui. Juda enim confitens interpreta- tur, et sacerdos jam lotus est ablutione tur, et sacerdos jam lotus est ablutione et orationis confessione. Jerusalem au- et orationis confessione. Jerusalem au- tem est pacis et unitatis Ecclesiastica tem est pacis et unitatis Ecclesiastica suffragii intercessio. suffragii intercessio.

Et ideo se convertit ad populum petens Et ideo se convertit ad populum petens in unitate Ecclesiæ orationis suffragium, in unitate Ecclesiæ orationis suffragium, dicens: Orate, fratres, ut meum ac ve- dicens: Orate, fratres, ut meum ac ve- strum sacrificium acceptabile fiat apud strum sacrificium acceptabile fiat apud Deum Patrem omnipotentem. Appella- Deum Patrem omnipotentem. Appella- tione enim fratrum et sororum innuit tione enim fratrum et sororum innuit Ecclesiæ in unitate charitatis colligatio- Ecclesiæ in unitate charitatis colligatio- nem et unionem. In hoc autem quod nem et unionem. In hoc autem quod cum sit loco ejus qui omnis est perfe- cum sit loco ejus qui omnis est perfe- ctor sanctitatis, et tamen petit orationis ctor sanctitatis, et tamen petit orationis suffragium, innuit hoc quod dicit Apo- suffragium, innuit hoc quod dicit Apo- stolus, ad Hebr. v, 2: Quoniam et ipse stolus, ad Hebr. v, 2: Quoniam et ipse circumdatus est infirmitate: et ideo ut circumdatus est infirmitate: et ideo ut homo infirmus indiget Ecclesiæ adjuto- homo infirmus indiget Ecclesiæ adjuto- rio. Jacobi, v, 16: Orate pro invicem, ut rio. Jacobi, v, 16: Orate pro invicem, ut salvemini: multum enim valet depre- salvemini: multum enim valet depre- catio justi assidua. catio justi assidua.

In hoc quod dicit: Ut meum ac ve- In hoc quod dicit: Ut meum ac ve- strum, etc., innuit, ut dictum est, quod strum, etc., innuit, ut dictum est, quod tam offerentes quam oblati in altari of- tam offerentes quam oblati in altari of- feruntur, cujus oblationis signum fuit feruntur, cujus oblationis signum fuit exteriorum facultatum oblatio. Unde, ad exteriorum facultatum oblatio. Unde, ad Hebr. v, 3: Debet pro semetipso offerre Hebr. v, 3: Debet pro semetipso offerre pro peccatis. Ipse enim homo est ex ho- pro peccatis. Ipse enim homo est ex ho- minibus assumptus in locum ejus qui minibus assumptus in locum ejus qui sanctitatis est perfector: et ideo ut homo sanctitatis est perfector: et ideo ut homo indiget suffragio, et ut in loco Dei exi- indiget suffragio, et ut in loco Dei exi- stens impendit et perficit sanctificatio- stens impendit et perficit sanctificatio- nem. Ad Hebr. v, 1 et 2: Omnis namque nem. Ad Hebr. v, 1 et 2: Omnis namque pontifex ex hominibus assumptus, pro pontifex ex hominibus assumptus, pro hominibus constituitur in iis quæ sunt ad hominibus constituitur in iis quæ sunt ad Deum, ut offerat dona et sacrificia pro Deum, ut offerat dona et sacrificia pro peccatis: qui condolere possit iis qui peccatis: qui condolere possit iis qui ignorant et errant. ignorant et errant.

Sic igitur munitus sanctitatis perfector Sic igitur munitus sanctitatis perfector et paratus, perficit secretam orationem, et paratus, perficit secretam orationem, in qua per totum annum in omnibus in qua per totum annum in omnibus Missis nihil aliud petitur, nisi quod po- Missis nihil aliud petitur, nisi quod po- pulus offerens in suis donis et cum suis pulus offerens in suis donis et cum suis

donis Deo in unitate Christi corporis et donis Deo in unitate Christi corporis et

4. 4.

5. 5.

celari de- celari de-

vilipendat vilipendat

usus adhi- usus adhi-

80 80

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

incorporandus offeratur Deo. Hoc autem incorporandus offeratur Deo. Hoc autem patet in secreta Missæ primæ quæ sic patet in secreta Missæ primæ quæ sic dicit «Hæc sacra nos, Domine, potenti dicit «Hæc sacra nos, Domine, potenti virtute mundatos, ad suum faciant pu- virtute mundatos, ad suum faciant pu- riores venire principium '. » Omnium riores venire principium '. » Omnium enim horum principium quantum ad enim horum principium quantum ad oblationem est oblatio qua Christus ob- oblationem est oblatio qua Christus ob- tulit seipsum. Hoc facillime est invenire tulit seipsum. Hoc facillime est invenire et videre in omnibus secretis, nisi quod et videre in omnibus secretis, nisi quod aliquando propter festum quod agitur de aliquando propter festum quod agitur de Christo, vel Sanctis, in secretis mentio Christo, vel Sanctis, in secretis mentio illius festi habetur, ut gratia festi popu- illius festi habetur, ut gratia festi popu- lus offerens Christo incorporetur. Hæc lus offerens Christo incorporetur. Hæc autem oratio ideo Secreta vocatur, quia autem oratio ideo Secreta vocatur, quia sub silentio et secreto dicitur, cujus di- sub silentio et secreto dicitur, cujus di- versi diversas assignant causas, de quibus versi diversas assignant causas, de quibus parum est curandum. Causa vero est, quia parum est curandum. Causa vero est, quia jam in ista oratione a sanctitatis perfe- jam in ista oratione a sanctitatis perfe- Sanctissi- ctore sanctissima postulantur et otferun- Sanctissi- ctore sanctissima postulantur et otferun- ma populo tur. Et hæc a populo communi celari de- ma populo tur. Et hæc a populo communi celari de- bent, ne ea bent, ut amplius venerentur: ostensa bent, ne ea bent, ut amplius venerentur: ostensa et ad alios enim populo per usum discuntur et vili- et ad alios enim populo per usum discuntur et vili- beat. penduntur; et forte ad usus alios adhi- beat. penduntur; et forte ad usus alios adhi- bentur. Sic ergo verba consecrationis bentur. Sic ergo verba consecrationis vulgo non sunt revelanda. In signum cu- vulgo non sunt revelanda. In signum cu- jus, Numer. IV, 2 et seq., ad sensum jus, Numer. IV, 2 et seq., ad sensum dicitur de omnibus sacerdotibus: Aaron dicitur de omnibus sacerdotibus: Aaron et filii ejus sacerdotes intrabunt, ipsique et filii ejus sacerdotes intrabunt, ipsique disponent onera singulorum, et divident disponent onera singulorum, et divident quid portare quis debeat. Alii nulla cu- quid portare quis debeat. Alii nulla cu- riositate videant quæ sunt in sanctuario riositate videant quæ sunt in sanctuario prius quam involvantur, alioquin mo- prius quam involvantur, alioquin mo- rientur. Quia multi usu sanctissima con- rientur. Quia multi usu sanctissima con- temnentes, quando eis publice ostendun- temnentes, quando eis publice ostendun- tur, accipiunt occasionem mortis in eis, tur, accipiunt occasionem mortis in eis, quæ si essent operta et involuta et ab quæ si essent operta et involuta et ab eis velata, venerarentur. Matth. vi, 6: eis velata, venerarentur. Matth. vi, 6: Nolite dare sanctum canibus, neque mit- Nolite dare sanctum canibus, neque mit- talis margaritas vestras ante porcos: ne talis margaritas vestras ante porcos: ne forte conculcent eas pedibus suis, et con- forte conculcent eas pedibus suis, et con- versi dirumpant vos. Quia audita ista versi dirumpant vos. Quia audita ista vilescunt, et sacerdotes verbis eorum di- vilescunt, et sacerdotes verbis eorum di- lacerarentur. Unde Dionysius loquitur in lacerarentur. Unde Dionysius loquitur in libro de Ecclesiastica hierarchia de ritu libro de Ecclesiastica hierarchia de ritu sacramentorum: « Laici hoc videntes sacramentorum: « Laici hoc videntes late ridebunt, putantes humilibus ver- late ridebunt, putantes humilibus ver- bis et rebus non posse inesse sanctifica- bis et rebus non posse inesse sanctifica-

1 Secreta Dominicæ I Adventus. 1 Secreta Dominicæ I Adventus.

tionem. » Hæc igitur est vera causa hujus tionem. » Hæc igitur est vera causa hujus silentii et sequentium silentiorum. silentii et sequentium silentiorum.

Dicunt tamen quidam, quod ante pas- Dicunt tamen quidam, quod ante pas- sionem cum Judæi quærerent Jesum in- sionem cum Judæi quærerent Jesum in- terficere, sicut dicitur, Joan. xr, 54: Je- terficere, sicut dicitur, Joan. xr, 54: Je- sus abiit in regionem juxta desertum, sus abiit in regionem juxta desertum, in civitatem quæ dicitur Ephrem, et in civitatem quæ dicitur Ephrem, et ibi morabatur cum discipulis suis. Et ibi morabatur cum discipulis suis. Et quia publice non prædicabat, tunc di- quia publice non prædicabat, tunc di- cunt, quod hoc silentium suo primo si- cunt, quod hoc silentium suo primo si- lentio hic sacerdos repræsentat. Et id lentio hic sacerdos repræsentat. Et id videtur mirabile, quod illud in aliquo videtur mirabile, quod illud in aliquo respondetur, cujus nulla mentio fit in respondetur, cujus nulla mentio fit in ipso. In istius autem secreto silentio ipso. In istius autem secreto silentio nulla penitus fit mentio illius silentii vel nulla penitus fit mentio illius silentii vel similitudo: quia sacerdos fugiens ab al- similitudo: quia sacerdos fugiens ab al- tari non abscondit se, neque latet. Et tari non abscondit se, neque latet. Et ideo apud me nihil valent tales adapta- ideo apud me nihil valent tales adapta- tiones. tiones.

Sic igitur perficiens Secretam conclu- Sic igitur perficiens Secretam conclu- dit alta voce quia hoc quod in conclu- dit alta voce quia hoc quod in conclu- sione est, omnibus expedit scire, tam sione est, omnibus expedit scire, tam clericis, quam idiotis. Dicit igitur: Per clericis, quam idiotis. Dicit igitur: Per Dominum nostrum, elc., ut sciatur, Dominum nostrum, elc., ut sciatur, quod quidquid petitur, non nisi in no- quod quidquid petitur, non nisi in no- mine Christi exauditur. Et de hoc jam mine Christi exauditur. Et de hoc jam ante satis dictum est. ante satis dictum est.

Quod autem quidam dicunt, quod exal- Quod autem quidam dicunt, quod exal- tatione vocis iterata Christi prædicatio tatione vocis iterata Christi prædicatio innuitur, quando in septimana Pascha innuitur, quando in septimana Pascha inter decimam et quintamdecimam lu- inter decimam et quintamdecimam lu- nam Jerusalem regrediens clamabat do- nam Jerusalem regrediens clamabat do- cens in templo, dico quod hoc meo ju- cens in templo, dico quod hoc meo ju- dició nihil valet ad propositum. Et quod dició nihil valet ad propositum. Et quod sancti aliquando hoc dicunt, pro certo sancti aliquando hoc dicunt, pro certo sunt quædam ex parva convenientia sum- sunt quædam ex parva convenientia sum- ptæ adaptationes. ptæ adaptationes.

Clamat ergo sacerdos ad populum hoc Clamat ergo sacerdos ad populum hoc quod omnium est fides et instructio. Ac quod omnium est fides et instructio. Ac si dicat illud Proverbiorum, VIII, 4: 0 si dicat illud Proverbiorum, VIII, 4: 0 viri, ad vos clamito, et vox mea ad filios viri, ad vos clamito, et vox mea ad filios hominum. hominum.

Abscondit autem ea quæ non sunt Abscondit autem ea quæ non sunt singulorum, sed quæ sunt perfectorum singulorum, sed quæ sunt perfectorum tantum et paucorum ad intelligendum, tantum et paucorum ad intelligendum, et conclusione perfecta idiota vel is qui et conclusione perfecta idiota vel is qui

DE SACRIFICIO MISSÆ, III, 3. DE SACRIFICIO MISSÆ, III, 3.

loco idiotæ est, dicit: Amen, quod quia loco idiotæ est, dicit: Amen, quod quia ad conclusionem tantum refertur, inter- ad conclusionem tantum refertur, inter- pretandum est pro verum est, et non pro pretandum est pro verum est, et non pro fiat. Ac si dicat: Tu dicis per Dominum fiat. Ac si dicat: Tu dicis per Dominum nostrum, et qui vivit et regnat, etc. Nos nostrum, et qui vivit et regnat, etc. Nos

81 81

corde et ore et opere profitemur et dici- corde et ore et opere profitemur et dici- mus, quod hoc est verum. Ac si dicant mus, quod hoc est verum. Ac si dicant illud Proverbiorum, vi, 8: Justi sunt illud Proverbiorum, vi, 8: Justi sunt omnes sermones mei, non est in eis pra- omnes sermones mei, non est in eis pra- vum quid neque perversum. vum quid neque perversum.

CAPUT III. CAPUT III.

De accessu ad Præfationem. De accessu ad Præfationem.

Audiens autem sacerdos hanc confes- Audiens autem sacerdos hanc confes- sionem, procedit ad Præfationem, quæ sionem, procedit ad Præfationem, quæ prelocutio interpretatur: quia sacerdos prelocutio interpretatur: quia sacerdos sentiens jam populum ad altiora para- sentiens jam populum ad altiora para- tum, præloquitur eis publice de sacra- tum, præloquitur eis publice de sacra- menti altitudine et reverentia, et ab hac menti altitudine et reverentia, et ab hac pralocutione id quod cantatur, nomen pralocutione id quod cantatur, nomen præfationis accepit. Beatus autem Gre- præfationis accepit. Beatus autem Gre- gorius hoe ordinans, et Gelasius Papa gorius hoe ordinans, et Gelasius Papa hoe componens, fundaverunt statutum hoe componens, fundaverunt statutum illud in verbo Domini quod dixit, Exod. illud in verbo Domini quod dixit, Exod. AIN, 21, ubi dixit ad Moysen: Descende, AIN, 21, ubi dixit ad Moysen: Descende, et contestare populum, ne forte velit tran- et contestare populum, ne forte velit tran- scendere terminos ad videndum Domi- scendere terminos ad videndum Domi- num, et pereat ex eis plurima multitudo. num, et pereat ex eis plurima multitudo. Et ideo sicut Moyses, ita sacerdos nostræ Et ideo sicut Moyses, ita sacerdos nostræ sanctitatis perfector intonat Præfationis sanctitatis perfector intonat Præfationis modo magnitudinem et altitudinem sa- modo magnitudinem et altitudinem sa- cramenti angelicæ perfectioni tremen- cramenti angelicæ perfectioni tremen- dam, ut non curiositate discutiatur, sed dam, ut non curiositate discutiatur, sed humilitate cordis a populo suscipiatur et humilitate cordis a populo suscipiatur et

veneretur. veneretur.

Hæc autem Præfatio duas habet par- Hæc autem Præfatio duas habet par- tes, scilicet excitationem populi ad atten- tes, scilicet excitationem populi ad atten- tionem, et ipsam instructoriam Præfatio- tionem, et ipsam instructoriam Præfatio-

nem. nem.

Excitatio intentionis populi est in tri- Excitatio intentionis populi est in tri- bus in eulogio salutationis, et in com- bus in eulogio salutationis, et in com- motione profectionis, et in exhortatione motione profectionis, et in exhortatione gratiarum actionis. gratiarum actionis.

XXXVIII XXXVIII

Excitatur Excitatur

Eulogium salutationis est in duobus, Eulogium salutationis est in duobus, scilicet in salutatione presbyteri, et in populus ad scilicet in salutatione presbyteri, et in populus ad devota responsione populi. devota responsione populi.

Salutatio est : Dominus vobiscum: Salutatio est : Dominus vobiscum: quod quamvis in præcedenti jam expo- quod quamvis in præcedenti jam expo- situm sit, tamen ad istud eulogium est situm sit, tamen ad istud eulogium est adoptatio adjutorii Domini adjuvantis adoptatio adjutorii Domini adjuvantis ad altissima: quia sine Domino ad ad altissima: quia sine Domino ad ista ascendere non valemus: Domi- ista ascendere non valemus: Domi- nus enim superpositionis nomen est, nus enim superpositionis nomen est, eo quod sicut dicit Dionysius: « Do- eo quod sicut dicit Dionysius: « Do- minus superpositionis et dominatio - minus superpositionis et dominatio - nis incessanter est appetitivus. » Hoc nis incessanter est appetitivus. » Hoc enim impletur quod dicitur, Proverb. 1x, enim impletur quod dicitur, Proverb. 1x, 3 Misit ancillas suas, ut vocarent ad 3 Misit ancillas suas, ut vocarent ad arcem, et ad mania civitatis. Ad arcem arcem, et ad mania civitatis. Ad arcem enim altitudinis vocat perfector sanc- enim altitudinis vocat perfector sanc- titatis, ut Dominus nobiscum sit, ita titatis, ut Dominus nobiscum sit, ita quod nihil cordibus nostris superpositum quod nihil cordibus nostris superpositum deprimendo in servitutem redigat. Sed deprimendo in servitutem redigat. Sed dominationis suæ incessanter appetitivi dominationis suæ incessanter appetitivi continue ad moenia civitatis quæ domina continue ad moenia civitatis quæ domina gentium est, ascendamus, sicut dicit Psal- gentium est, ascendamus, sicut dicit Psal- mista, Psal. xx, 14: Exsultare, Domine, in mista, Psal. xx, 14: Exsultare, Domine, in virtute tua, cantabimus et psallemus vir- virtute tua, cantabimus et psallemus vir- tutes tuas. Exsultat enim in nobis, quan- tutes tuas. Exsultat enim in nobis, quan- do servitutis jugo excusso, ad superpo- do servitutis jugo excusso, ad superpo- sitionis suæ nos erigit altitudinem, et tunc sitionis suæ nos erigit altitudinem, et tunc jucunditate spiritus cantamus, et opere jucunditate spiritus cantamus, et opere in decacochordo decem chordarum psal- in decacochordo decem chordarum psal-

6 6

attentio- attentio-

nem. nem.

2. 2.

Quadru- Quadru-

82 82

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

terio observatione psallimus madatorum. terio observatione psallimus madatorum. Sic mirabilis in altis Dominus. Sic vere Sic mirabilis in altis Dominus. Sic vere dicimus in hoc dominium translati illud dicimus in hoc dominium translati illud Joannis, v, 33: Nemini servivimus Joannis, v, 33: Nemini servivimus umquam. Sic impletur in nobis quod est umquam. Sic impletur in nobis quod est pro dignitate nobis concessum, Genes. 1, pro dignitate nobis concessum, Genes. 1, 26 Faciamus hominem ad imaginem et 26 Faciamus hominem ad imaginem et similitudinem nostram, et præsit pisci- similitudinem nostram, et præsit pisci- bus maris, et volatilibus cæli, et bestiis, bus maris, et volatilibus cæli, et bestiis, universæque terræ. In hoc portamus universæque terræ. In hoc portamus imaginem Dei, quod superponimur con- imaginem Dei, quod superponimur con- cupiscentiæ dulcedini quæ in humore cupiscentiæ dulcedini quæ in humore natat libidinoso, et ambitioni et superbiæ natat libidinoso, et ambitioni et superbiæ quæ ad alta volant hujus sæculi, et be- quæ ad alta volant hujus sæculi, et be- stialibus motibus qui ratione sunt privati : stialibus motibus qui ratione sunt privati : et ideo nobiscum se esse ostendit. et ideo nobiscum se esse ostendit.

Huic jucunde respondemus: Et cum Huic jucunde respondemus: Et cum spiritu tuo, nostro perfectori sanctitatis spiritu tuo, nostro perfectori sanctitatis optantes, quod Dominus subvehat eum optantes, quod Dominus subvehat eum cum spiritu in eadem alta, quæ nobis cum spiritu in eadem alta, quæ nobis optavit, ut scilicet ea quæ nisi in Spiritu optavit, ut scilicet ea quæ nisi in Spiritu sancto agi possunt, ipse spiritui inspiret, sancto agi possunt, ipse spiritui inspiret, ut spiritus sacerdotis sit cum spiritu per- ut spiritus sacerdotis sit cum spiritu per- ficiente sanctitatem. Joan. IV, 24: Spi- ficiente sanctitatem. Joan. IV, 24: Spi- ritus est Deus: et eos, qui adorant eum, ritus est Deus: et eos, qui adorant eum, in spiritu et veritate oportet adorare. Et in spiritu et veritate oportet adorare. Et hoc maxime necessarium est in sacra- hoc maxime necessarium est in sacra- mento, in quo caro nihil prodest, sed mento, in quo caro nihil prodest, sed spiritus perficit omnia. Joan. VI, 64: spiritus perficit omnia. Joan. VI, 64: Spiritus est qui vivificat: caro non prod- Spiritus est qui vivificat: caro non prod- est quidquam. Hoc enim verbum dixit est quidquam. Hoc enim verbum dixit Dominus de hujus sacramenti perfe- Dominus de hujus sacramenti perfe- ctione. ctione.

Hoc modo noster perfector sanctitatis Hoc modo noster perfector sanctitatis accipiens idiotarum et chori responsum, accipiens idiotarum et chori responsum, nititur ad altiora provocare populum, nititur ad altiora provocare populum, quem jam in signo obtulit in sacrificium, quem jam in signo obtulit in sacrificium, expresse clamans: Sursum corda, supple, expresse clamans: Sursum corda, supple, elevate. Sursum, inquam, intellectu ve- elevate. Sursum, inquam, intellectu ve- ritatis, sursum affectu charitatis, sursum ritatis, sursum affectu charitatis, sursum virtute conversationis, et sursum recti- virtute conversationis, et sursum recti- tudine intentionis. tudine intentionis.

De prima ad superna elevatione dicit De prima ad superna elevatione dicit Deum ele- Psalmista, Psal. LXIII, 7: Accedet homo Deum ele- Psalmista, Psal. LXIII, 7: Accedet homo

plex ad plex ad

valio. valio.

ad cor altum, et exaltabitur Deus. Ad cor ad cor altum, et exaltabitur Deus. Ad cor altum autem in intellectum veritatis ac- altum autem in intellectum veritatis ac-

1 Psal. XCII, 4. 1 Psal. XCII, 4.

cedit, qui in sacramento nihil carnale cedit, qui in sacramento nihil carnale cogitat, sed omnia alta esse intelligit, cogitat, sed omnia alta esse intelligit, scilicet quod in cibo sumptus Christus scilicet quod in cibo sumptus Christus dentibus non discerpitur, nec dividitur dentibus non discerpitur, nec dividitur divisione sacramenti, sed manet integer, divisione sacramenti, sed manet integer, et sumptus nos sibi incorporat, et non et sumptus nos sibi incorporat, et non digeritur ut pereat. In altare descendens digeritur ut pereat. In altare descendens manet in dextera Patris, ut incorporatos manet in dextera Patris, ut incorporatos sibi ad sedem Patris exaltet, et hujus- sibi ad sedem Patris exaltet, et hujus- modi. modi.

De secunda dicitur, ad Coloss. 111, 2: De secunda dicitur, ad Coloss. 111, 2: Quæ sursum sunt, sapite, non quæ super Quæ sursum sunt, sapite, non quæ super terram. Sapimus enim et quærimus cœ- terram. Sapimus enim et quærimus cœ- lestia per charitatis nostræ fervidam ex- lestia per charitatis nostræ fervidam ex- sultationem, et hoc in sacramento per- sultationem, et hoc in sacramento per- ficitur, quando nimiam Domini dilectio- ficitur, quando nimiam Domini dilectio- nem pensantes advertimus, quod ipse nem pensantes advertimus, quod ipse nobis se dat in cibum, qui nos sibi in- nobis se dat in cibum, qui nos sibi in- corporet. Et sic ad alta domus Patris ubi corporet. Et sic ad alta domus Patris ubi omnes abundant panibus æternæ vitæ omnes abundant panibus æternæ vitæ nos elevando perducat. nos elevando perducat.

De tertia elevatione dicitur, ad Philip. De tertia elevatione dicitur, ad Philip. III, 20 et 21: Nostra conversatio in cœ- III, 20 et 21: Nostra conversatio in cœ- lis est, unde etiam salvatorem, venientem lis est, unde etiam salvatorem, venientem ad nos in sacramento, exspectamus Do- ad nos in sacramento, exspectamus Do- minum nostrum Jesum Christum, qui, minum nostrum Jesum Christum, qui, incorporando nos sibi, reformabit corpus incorporando nos sibi, reformabit corpus humilitatis nostræ, configuratum corpori humilitatis nostræ, configuratum corpori claritatis suæ. claritatis suæ.