42 42

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

multis granis, et sanguis Christi de multis granis, et sanguis Christi de multis uvis. Psal. cx, 1 et 2 : Confitebor multis uvis. Psal. cx, 1 et 2 : Confitebor tibi, Domine, in toto corde meo, in con- tibi, Domine, in toto corde meo, in con- silio justorum, et congregatione. Magna silio justorum, et congregatione. Magna opera Domini, exquisita in omnes vo- opera Domini, exquisita in omnes vo- luntates ejus. Nulla enim sunt majora luntates ejus. Nulla enim sunt majora opera Domini quam incorporari san- opera Domini quam incorporari san- guini Christi et corpori, et ipsi Christo. guini Christi et corpori, et ipsi Christo. Hoc signatum est, Nehemiæ seu II Hoc signatum est, Nehemiæ seu II Esdræ, vu, 1, ubi dicitur, quod congre- Esdræ, vu, 1, ubi dicitur, quod congre- gatus est omnis populus quasi vir unus gatus est omnis populus quasi vir unus ad audiendam legem. Genes. XLIX, 2: Con- ad audiendam legem. Genes. XLIX, 2: Con- gregamini, et audite, filii Jacob, audite gregamini, et audite, filii Jacob, audite Israel patrem vestrum. His igitur de Israel patrem vestrum. His igitur de causis vocatur Collecta oratio quæ pri- causis vocatur Collecta oratio quæ pri- mo dicitur in Missa. mo dicitur in Missa.

2. Ritus autem harum Collectarum est, 2. Ritus autem harum Collectarum est, Ritus Col- quod primo erant Collectæ confusæ, et Ritus Col- quod primo erant Collectæ confusæ, et lectarum. quilibet sacerdos vel Episcopus faciebat lectarum. quilibet sacerdos vel Episcopus faciebat

et dicebat Collectas quas volebat. Sed et dicebat Collectas quas volebat. Sed postea in concilio Africano, cui beatus postea in concilio Africano, cui beatus Augustinus interfuit, statutum est, quod Augustinus interfuit, statutum est, quod nulla in Missa diceretur oratio, nisi quæ nulla in Missa diceretur oratio, nisi quæ sacro esset approbata concilio. Postmo- sacro esset approbata concilio. Postmo- dum autem Gelasius Papa videns, quod dum autem Gelasius Papa videns, quod multimodæ erant et differentes Collectæ, multimodæ erant et differentes Collectæ, etiam quæ eadem die in diversis Eccle- etiam quæ eadem die in diversis Eccle- siis dicerentur, resecavit superfluas, et siis dicerentur, resecavit superfluas, et quasdam immutavit in alias, et ordina- quasdam immutavit in alias, et ordina- vit, ut in Missis ubique esset conformi- vit, ut in Missis ubique esset conformi- tas. Postmodum veniens beatus Grego- tas. Postmodum veniens beatus Grego- rius, videns quod in numero Collectarum rius, videns quod in numero Collectarum sacerdotes modum excederent, ordinavit sacerdotes modum excederent, ordinavit officium, multa resecans, mutans, et officium, multa resecans, mutans, et apponens, statuit ut impares dicerentur apponens, statuit ut impares dicerentur numero, una, vel tres, vel quinque, vel numero, una, vel tres, vel quinque, vel septem, et ultra septenarium nulla dice- septem, et ultra septenarium nulla dice- cujus causam ipse assignans cujus causam ipse assignans Collectas Gregorius dicit, quod divisio est causa Collectas Gregorius dicit, quod divisio est causa multitudinis in omnibus par autem multitudinis in omnibus par autem impari di- impari di- ci statuit numerus in duo æqua est divisibilis, et ci statuit numerus in duo æqua est divisibilis, et rius, et non sic multitudinis est causa: et ideo bi- rius, et non sic multitudinis est causa: et ideo bi- ultra se- narius est causa multiplicationis et di- ultra se- narius est causa multiplicationis et di-

numero numero

B. Grego- B. Grego-

ptem. ptem.

retur: retur:

visionis quia omnia quæ in multa visionis quia omnia quæ in multa vadunt, primo per duo dividuntur: quia vadunt, primo per duo dividuntur: quia binarius ab unitate, quæ causa est indi- binarius ab unitate, quæ causa est indi-

1 VIRGILIUS. 1 VIRGILIUS.

visionis, primus recedit et ideo etiam, visionis, primus recedit et ideo etiam, ut dicit Augustinus, Deus operi secun- ut dicit Augustinus, Deus operi secun- dæ diei, cum mundum crearet, non dæ diei, cum mundum crearet, non benedixit, cum omnium aliorum bene- benedixit, cum omnium aliorum bene- diceret operibus dierum. Quia igitur diceret operibus dierum. Quia igitur Dominus dixit, Matth. VI, 7 Orantes Dominus dixit, Matth. VI, 7 Orantes autem nolite mullum loqui, sicut eth- autem nolite mullum loqui, sicut eth- nici putant enim quod in multilo- nici putant enim quod in multilo- quio suo exaudiantur: ideo par nume- quio suo exaudiantur: ideo par nume- rus Collectarum esse non debet. Pluri- rus Collectarum esse non debet. Pluri- mus etiam esse non debet: quia, Marc. mus etiam esse non debet: quia, Marc. XII, 40, de Scribis et Pharisæis dicitur, XII, 40, de Scribis et Pharisæis dicitur, quod devorant domos viduarum sub quod devorant domos viduarum sub obtentu prolixæ orationis. Et ideo præ- obtentu prolixæ orationis. Et ideo præ- cipit beatus Benedictus in regula, quod cipit beatus Benedictus in regula, quod omnis oratio in conventu brevis sit, ne omnis oratio in conventu brevis sit, ne tædium audientibus generetur, et de- tædium audientibus generetur, et de- votio impediatur. Impar autem nume- votio impediatur. Impar autem nume- rus, ut dicit Pythagoras, est qui in duo rus, ut dicit Pythagoras, est qui in duo æqualia dividi non potest: stat enim æqualia dividi non potest: stat enim prima ejus divisio in unitate, quæ fieri prima ejus divisio in unitate, quæ fieri divisionem non permittit: et ideo di- divisionem non permittit: et ideo di- citur, quód « numero Deus impare citur, quód « numero Deus impare gaudet » quia divisionem Deus in gaudet » quia divisionem Deus in omnibus detestatur. Osee, x, 2: Divi- omnibus detestatur. Osee, x, 2: Divi- sum est cor eorum, nunc interibunt. Et sum est cor eorum, nunc interibunt. Et ideo ad prædictos numeros Collectas ideo ad prædictos numeros Collectas beatus Gregorius restrinxit. beatus Gregorius restrinxit.

3 3

vel 3. vel 3. vel 7 vel 7

cant cant

Quare autem statutum sit, quod una, Quare autem statutum sit, quod una, vel tres, vel quinque, vel septem, Quare vel tres, vel quinque, vel septem, Quare multi multas assignaverunt inutiles ra- multi multas assignaverunt inutiles ra- tiones. Dicunt enim quidam, quod una lecta tiones. Dicunt enim quidam, quod una lecta est propter fidem unitatis substantiæ est propter fidem unitatis substantiæ divinæ in tribus personis, tres autem divinæ in tribus personis, tres autem propter fidem Trinitatis, quinque vero propter fidem Trinitatis, quinque vero propter quinque vulnera Jesu Christi, propter quinque vulnera Jesu Christi, septem autem propter septem dona Spi- septem autem propter septem dona Spi- ritus sancti. Hæc autem ratio nulla est: ritus sancti. Hæc autem ratio nulla est: quia sic etiam novem esse deberent quia sic etiam novem esse deberent propter novem ordines Angelorum, et propter novem ordines Angelorum, et undecim quia undecim discipuli abierunt undecim quia undecim discipuli abierunt in Galilæam, et tredecim propter Chri- in Galilæam, et tredecim propter Chri- stum cum Apostolis, et quindecim pro- stum cum Apostolis, et quindecim pro- pter quindecim gradus in quibus descri- pter quindecim gradus in quibus descri- bitur profectus virtutum, in quo pro- bitur profectus virtutum, in quo pro- ficimus in oratione. Unde tales ra- ficimus in oratione. Unde tales ra-

DE SACRIFICIO MISSÆ, II, 2. DE SACRIFICIO MISSÆ, II, 2.

nes penitus nullæ sunt et derisibiles. nes penitus nullæ sunt et derisibiles. Vera autem ratio hujus institutionis Vera autem ratio hujus institutionis quod tria attenduntur in oratione, quod tria attenduntur in oratione, licet intentio orantis, et res in ora- licet intentio orantis, et res in ora- ne petita, et modus petitionis. Respi- ne petita, et modus petitionis. Respi- ndo autem ad intentionem orantium ndo autem ad intentionem orantium "una est, ut æternum bonum habea- "una est, ut æternum bonum habea- r, institutio dicit unam sufficere Col- r, institutio dicit unam sufficere Col- tam. Luc. x, 42: Porro unum est ne- tam. Luc. x, 42: Porro unum est ne- sarium. Psal. xxvi, 4: Unam petii sarium. Psal. xxvi, 4: Unam petii Domino, hanc requiram. Respiciendo Domino, hanc requiram. Respiciendo tem ad petita quæ tria sunt, institutio tem ad petita quæ tria sunt, institutio atuit tres dici Collectas. Secundum atuit tres dici Collectas. Secundum dinem enim petimus a malo liberari dinem enim petimus a malo liberari pediente nos ad meritum : secundum pediente nos ad meritum : secundum dinem autem ad bonum petimus bo- dinem autem ad bonum petimus bo- m gratiæ et bonum gloriæ. Matth. vi, m gratiæ et bonum gloriæ. Matth. vi, 1: Quærite primum regnum Dei et 1: Quærite primum regnum Dei et titiam ejus. Justitia autem regni Dei titiam ejus. Justitia autem regni Dei Os habet partes, scilicet declinare a Os habet partes, scilicet declinare a alo, et facere bonum. alo, et facere bonum.

Considerando autem modos petendi, Considerando autem modos petendi,

' '

modi considerantur, implicitus et modi considerantur, implicitus et plicitus. Considerando modum impli- plicitus. Considerando modum impli- tum, statuit constitutio quinque, quas tum, statuit constitutio quinque, quas titiones ponit Dominus, Luc. XI, 2 et titiones ponit Dominus, Luc. XI, 2 et 4. ubi dicit sic: Pater, sanctificetur 4. ubi dicit sic: Pater, sanctificetur men tuum. Adveniat regnum tuum. men tuum. Adveniat regnum tuum. 'anem nostrum quotidianum da nobis 'anem nostrum quotidianum da nobis dir. Et dimitte nobis peccata nostra, dir. Et dimitte nobis peccata nostra, quidem et ipsi dimittimus omni de- quidem et ipsi dimittimus omni de- nti nobis. Et ne nos inducas in tenta- nti nobis. Et ne nos inducas in tenta- mem. Et non ponit plures petitiones: mem. Et non ponit plures petitiones: ia in illa qua dicitur, Adveniat, etc., ia in illa qua dicitur, Adveniat, etc., plicite continetur illa, Fiat voluntas plicite continetur illa, Fiat voluntas

" "

: quia si voluntas Dei perficitur, : quia si voluntas Dei perficitur, gum justitiæ Christi jam adveniet. gum justitiæ Christi jam adveniet. illa qua dicitur : Libera nos a malo, illa qua dicitur : Libera nos a malo, plicite continetur in illa: Et ne nos plicite continetur in illa: Et ne nos ducas in tentationem ab omni enim ducas in tentationem ab omni enim alo liberatus est, qui in tentationem alo liberatus est, qui in tentationem inducitur: sicut etiam dicit Glossa inducitur: sicut etiam dicit Glossa dem. Si autem consideratur modus dem. Si autem consideratur modus plicitus petitionum, tunc statuit con- plicitus petitionum, tunc statuit con- tutio septem fieri Collectas: quia tutio septem fieri Collectas: quia stus, Matth. VI, 9 et seq., septem stus, Matth. VI, 9 et seq., septem cuit petitiones, explicite omnia quæ cuit petitiones, explicite omnia quæ wwwsaria sunt petentes, dicens: Pater wwwsaria sunt petentes, dicens: Pater nter, qui es in cœlis, in quo nulla pe- nter, qui es in cœlis, in quo nulla pe-

43 43

titio continetur, sed potius ostenditur ad titio continetur, sed potius ostenditur ad quem oratio est dirigenda. Sanctificetur quem oratio est dirigenda. Sanctificetur nomen tuum, ecce prima. Adveniat re- nomen tuum, ecce prima. Adveniat re- gnum tuum, ecce secunda. Fiat voluntas gnum tuum, ecce secunda. Fiat voluntas tua sicut in cœlo et in terra, ecce tertia. tua sicut in cœlo et in terra, ecce tertia. Panem nostrum supersubstantialem da Panem nostrum supersubstantialem da nobis hodie, ecce quarta. Et dimitte no- nobis hodie, ecce quarta. Et dimitte no- bis debita nostra, sicut et nos dimitti- bis debita nostra, sicut et nos dimitti- mus debitoribus nostris, ecce quinta. mus debitoribus nostris, ecce quinta. Et ne nos inducas in tentationem, ecce Et ne nos inducas in tentationem, ecce sexta. Sed libera nos a malo, ecce sep- sexta. Sed libera nos a malo, ecce sep- tima. Ultra istas non est procedendum : tima. Ultra istas non est procedendum : quia vergit ad multiloquium, et generat quia vergit ad multiloquium, et generat tædium, et minuit devotionem. tædium, et minuit devotionem.

Quod autem quidam plures volunt Quod autem quidam plures volunt dicere sub una conclusione, nihil est : dicere sub una conclusione, nihil est : quia Collectæ non numerantur a conclu- quia Collectæ non numerantur a conclu- sione: quia in secundo loco aliquando sione: quia in secundo loco aliquando duæ, et aliquando quatuor, et aliquando duæ, et aliquando quatuor, et aliquando sex sub una terminantur conclusione : sex sub una terminantur conclusione : et ideo hoc non est faciendum, sed te- et ideo hoc non est faciendum, sed te- nenda Ecclesiæ institutio: quia hoc est nenda Ecclesiæ institutio: quia hoc est apostolicum. Unde; I ad Corinth. x1, 2 : apostolicum. Unde; I ad Corinth. x1, 2 : Laudo autem vos, fratres, quod per Laudo autem vos, fratres, quod per omnia mei memorés estis, et sicut tra- omnia mei memorés estis, et sicut tra- didi vobis, præcepta mea tenetis. Et didi vobis, præcepta mea tenetis. Et post pauca, . 16, dicit de illis qui statuta post pauca, . 16, dicit de illis qui statuta Patrum contemnunt, et sua esse me- Patrum contemnunt, et sua esse me- liora quam constitutiones Patrum con- liora quam constitutiones Patrum con- tendunt, sic dicens: Si quis autem vi- tendunt, sic dicens: Si quis autem vi- detur contentiosus esse, nos talem con- detur contentiosus esse, nos talem con- suetudinem non habemus, neque Ecclesia suetudinem non habemus, neque Ecclesia Dei. Si autem aliqua necessitas temporis Dei. Si autem aliqua necessitas temporis illud exposcit et non contemptus consti- illud exposcit et non contemptus consti- tutionis, possunt tunc dici pares, sicut tutionis, possunt tunc dici pares, sicut in festo. S. Stephani duæ dicuntur, et in in festo. S. Stephani duæ dicuntur, et in die Innocentium quatuor propter com- die Innocentium quatuor propter com- memorationem Octavarum. memorationem Octavarum.

4. 4.

Tria no- Tria no- tanda in tanda in

conclusio- conclusio-

ne Colle- ne Colle- Unde sit Unde sit

Conclusio autem fere in omnibus, Conclusio autem fere in omnibus, exceptis valde paucis, est per Dominum exceptis valde paucis, est per Dominum nostrum. In qua conclusione tria sunt nostrum. In qua conclusione tria sunt notanda, quorum unum est, unde addita notanda, quorum unum est, unde addita sit hæc conclusio. Secundo, qualiter sit ctarum. sit hæc conclusio. Secundo, qualiter sit ctarum. facienda. Tertio, quid in ea contineatur. conclusio? facienda. Tertio, quid in ea contineatur. conclusio? Inventa est igitur conclusio et deri- Inventa est igitur conclusio et deri- vata ab Apostolis, considerando dictum vata ab Apostolis, considerando dictum Christi, Joan. xiv, 13: Et quodcumque Christi, Joan. xiv, 13: Et quodcumque petieritis Patrem in nomine meo, hoc petieritis Patrem in nomine meo, hoc

5. 5.

facienda facienda

44 44

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

faciam. Oportet enim nos in nomine faciam. Oportet enim nos in nomine ejus petere in cujus merito exaudimur: ejus petere in cujus merito exaudimur: non enim in nostro, sed in merito Chri- non enim in nostro, sed in merito Chri- sti audimur, et ideo nomine Christi sti audimur, et ideo nomine Christi oportet concludere orationem. Psal. oportet concludere orationem. Psal. CXIII, 9 Non nobis, Domine, non nobis, CXIII, 9 Non nobis, Domine, non nobis, sed nomini tuo da gloriam. Et hoc si- sed nomini tuo da gloriam. Et hoc si- gnatum est, Job, XLII, 8 Job autem gnatum est, Job, XLII, 8 Job autem servus meus orabit pro vobis, faciem servus meus orabit pro vobis, faciem ejus suscipiam. Job enim qui dolens ejus suscipiam. Job enim qui dolens interpretatur, significat Christum dolen- interpretatur, significat Christum dolen- tem, pro nobis in cruce orantem. tem, pro nobis in cruce orantem.

Nomen autem quod ponimus, nomen Nomen autem quod ponimus, nomen est Jesu Christi quia illa sunt nomina est Jesu Christi quia illa sunt nomina mediatoris. Deum humanatum dicit Je- mediatoris. Deum humanatum dicit Je- sus hominem autem deificatum dicit sus hominem autem deificatum dicit Christus. Et unum nomen est mediato- Christus. Et unum nomen est mediato- ris, qui ponit manum in ambobus, in ris, qui ponit manum in ambobus, in Deo scilicet et homine: sicut enim a Deo scilicet et homine: sicut enim a sole qui est longe, ignem mutuare non sole qui est longe, ignem mutuare non possumus, nisi medio berillo vel cry- possumus, nisi medio berillo vel cry- stallo vel aliquo tali utamur: ita a Patre stallo vel aliquo tali utamur: ita a Patre coelesti, a quo nos per peccatum elon- coelesti, a quo nos per peccatum elon- gavimus, haurire gratiam non possu- gavimus, haurire gratiam non possu- mus, nisi per mediatorem qui nobis et mus, nisi per mediatorem qui nobis et Patri est propinquus. I ad Timoth. II, 5: Patri est propinquus. I ad Timoth. II, 5: Unus mediator Dei et hominum, homo Unus mediator Dei et hominum, homo Christus Jesus. Igitur patet quare tali Christus Jesus. Igitur patet quare tali conclusione, non omnibus Collectis, est conclusione, non omnibus Collectis, est

necesse. necesse.

Facienda autem est in omnibus oratio- Facienda autem est in omnibus oratio- Qualiter nibus quæ ad Patrem diriguntur: si Qualiter nibus quæ ad Patrem diriguntur: si conclusio ? ad Filium dirigitur, tunc aliquantu- conclusio ? ad Filium dirigitur, tunc aliquantu- lum fit alio modo sicut dicitur : « Qui lum fit alio modo sicut dicitur : « Qui crucem sanctam ascendisti et mundi crucem sanctam ascendisti et mundi tenebras illuminasti, tu corda nostra tenebras illuminasti, tu corda nostra et corpora nostra illuminare dignare. » et corpora nostra illuminare dignare. » Hæc enim oratio non nisi ad Filium Hæc enim oratio non nisi ad Filium dirigitur quia ille solus crucem ascen- dirigitur quia ille solus crucem ascen- dit, et ideo dicere non possumus : Per dit, et ideo dicere non possumus : Per Dominum nostrum Jesum Christum Fi- Dominum nostrum Jesum Christum Fi- lium tuum: quia tunc Filius sui ipsius lium tuum: quia tunc Filius sui ipsius Filius esse significaretur, quod est hære- Filius esse significaretur, quod est hære- ticum et ideo tunc dicimus concluden- ticum et ideo tunc dicimus concluden- tes orationem: « Qui cum Patre et Spi- tes orationem: « Qui cum Patre et Spi- ritu sancto vivis et regnas Deus. » Si au- ritu sancto vivis et regnas Deus. » Si au-

1 AD Hebr. VII, 25. 1 AD Hebr. VII, 25.

tem oratio fit ad Spiritum sanctum, tem oratio fit ad Spiritum sanctum, oportet quod sic concludatur: « Qui oportet quod sic concludatur: « Qui Patre et Filio vivis, etc. » Similiter et Patre et Filio vivis, etc. » Similiter et quando in oratione directa ad Patrer quando in oratione directa ad Patrer mentio de Filio, oportet quod tun mentio de Filio, oportet quod tun conclusione dicatur: Per eumdem conclusione dicatur: Per eumdem minum nostrum. Si autem in Collect minum nostrum. Si autem in Collect Patrem directa, fit mentio de Spi Patrem directa, fit mentio de Spi sancto, tunc sic concluditur: Per Do sancto, tunc sic concluditur: Per Do num nostrum Jesum Christum, qui te num nostrum Jesum Christum, qui te vivit et regnat in eodem Spiritu san vivit et regnat in eodem Spiritu san

Ea autem quæ in hac conclusione Ea autem quæ in hac conclusione sita sunt, intelligibilia sunt per ea q sita sunt, intelligibilia sunt per ea q jam ante fere dicta sunt. Quod enim jam ante fere dicta sunt. Quod enim citur: Per Dominum, dicitur propter citur: Per Dominum, dicitur propter cultatis divitias quæ derivatur in orar cultatis divitias quæ derivatur in orar per Dominum Christum: quia talium per Dominum Christum: quia talium cultatum copiam sonat hoc nomen, cultatum copiam sonat hoc nomen, minus. Ad Roman. x, 12: Dominus di minus. Ad Roman. x, 12: Dominus di in omnes qui invocant illum. Quod aut in omnes qui invocant illum. Quod aut dicitur Nostrum, dicitur, quia in dicitur Nostrum, dicitur, quia in suscepit nostrum debitum. Quod, Jes suscepit nostrum debitum. Quod, Jes Christum, dicitur propter mediatione Christum, dicitur propter mediatione ex qua potest et debet debito cong ex qua potest et debet debito cong subvenire. Quod autem dicitur, Fili subvenire. Quod autem dicitur, Fili tuum, notatur quod facultatem ha tuum, notatur quod facultatem ha subveniendi per naturæ divinæ hære subveniendi per naturæ divinæ hære tatem. Per hoc quod dicitur, vivit, no tatem. Per hoc quod dicitur, vivit, no tur, quod non morte prohibetur, : tur, quod non morte prohibetur, : sempiternum suum sacerdotium, q sempiternum suum sacerdotium, q offert et orat pro nobis, semper vivens offert et orat pro nobis, semper vivens interpellandum pro nobis 1. Per interpellandum pro nobis 1. Per quod dicitur, regnat, notatur confirm quod dicitur, regnat, notatur confirm potestas ad subveniendum. Cum aut potestas ad subveniendum. Cum aut dicitur, in unitate Spiritus sancti, c dicitur, in unitate Spiritus sancti, c plex, ut dicit Hilarius, notatur unit plex, ut dicit Hilarius, notatur unit essentiæ scilicet et consensionis et h essentiæ scilicet et consensionis et h secunda attribuitur Spiritui sancto. P secunda attribuitur Spiritui sancto. P ma autem est essentiæ trium persor ma autem est essentiæ trium persor rum. Spiritus enim sanctus eo qu rum. Spiritus enim sanctus eo qu amor est, appropriatam sibi habet uni amor est, appropriatam sibi habet uni nem consensionis. II ad Corinth. xi, 1 nem consensionis. II ad Corinth. xi, 1 Gratia Domini nostri Jesu Christi, Gratia Domini nostri Jesu Christi, charitas Dei, et communicatio Spirit charitas Dei, et communicatio Spirit sancti sit cum omnibus vobis. Ame sancti sit cum omnibus vobis. Ame Quod autem additur, vivit et regnat Der Quod autem additur, vivit et regnat Der

: :

DE SACRIFICIO MISSÆ, II, 3. DE SACRIFICIO MISSÆ, II, 3.

ditur propter unitatem essentiæ in tri- ditur propter unitatem essentiæ in tri- as personis declarandam. Quod autem as personis declarandam. Quod autem binfertur, amen, vox est idiotæ secun- binfertur, amen, vox est idiotæ secun- um Apostolum et si referatur ad finem um Apostolum et si referatur ad finem ollectæ, quæ oratoria est, vel depreca- ollectæ, quæ oratoria est, vel depreca- ria, tunc sonat idem quod fiat, hoc est, ria, tunc sonat idem quod fiat, hoc est, at quod pėtis a Deo. Psal. xix, 2: Exau- at quod pėtis a Deo. Psal. xix, 2: Exau- int te Dominus in die tribulationis, int te Dominus in die tribulationis, rolegat te nomen Dei Jacob. II Machab. rolegat te nomen Dei Jacob. II Machab. 5: Exaudiat Dominus orationes ve- 5: Exaudiat Dominus orationes ve- tras, et reconcilietur vobis, nec deserat tras, et reconcilietur vobis, nec deserat os in tempore malo. Si autem referatur os in tempore malo. Si autem referatur

45 45

ad finem conclusionis, tunc debet inter- ad finem conclusionis, tunc debet inter- pretari, verum est, sicut in ante habitis pretari, verum est, sicut in ante habitis diximus, hoc est, Trinitas Deus vivit per diximus, hoc est, Trinitas Deus vivit per omnia sæcula sæculorum. Nihil esset di- omnia sæcula sæculorum. Nihil esset di- ctum, fiat: quia hoc necessario est, et ctum, fiat: quia hoc necessario est, et non fit. Sed dicitur, verum est: quia hoc non fit. Sed dicitur, verum est: quia hoc verum, quod sic Deus Trinitas vivit et verum, quod sic Deus Trinitas vivit et regnat. Quid autem sit dictum, Per om- regnat. Quid autem sit dictum, Per om- nia sæcula sæculorum, jam superius nia sæcula sæculorum, jam superius diximus cum exponeretur, Gloria Patri, diximus cum exponeretur, Gloria Patri, quia hic idem significat quod ibi 1. quia hic idem significat quod ibi 1.

CAPUT III. CAPUT III.

De imperfectorum instructionis doctrina, scilicet Epistola. De imperfectorum instructionis doctrina, scilicet Epistola.

Dicitur, Numer. x, 2: Fac tibi duas Dicitur, Numer. x, 2: Fac tibi duas tubas argenteas ductiles, quibus possis tubas argenteas ductiles, quibus possis romvocare multitudinem in die qua mo- romvocare multitudinem in die qua mo- renda sunt castra. Ita dictum est Moysi, renda sunt castra. Ita dictum est Moysi, qui loco Dei est et sacerdotis. Psal. XCVII, qui loco Dei est et sacerdotis. Psal. XCVII,

Moyses et Aaron in sacerdotibus ejus. Moyses et Aaron in sacerdotibus ejus. Due autem tubæ tubicinantes ante san- Due autem tubæ tubicinantes ante san- titatis perfectorem, sunt subdiaconus et titatis perfectorem, sunt subdiaconus et diaconus. Osee, VIII, 1: In gutture tuo diaconus. Osee, VIII, 1: In gutture tuo tuba. Isa. LVIII, 1: Exalta quasi tuba tuba. Isa. LVIII, 1: Exalta quasi tuba vorem tuam. Hæ sunt argenteæ propter vorem tuam. Hæ sunt argenteæ propter Ambalum et delectabilem sonum argen- Ambalum et delectabilem sonum argen- , qui significat tinnulum, et dulcem so- , qui significat tinnulum, et dulcem so- mum instructionis verbi Dei. Psal. x1, mum instructionis verbi Dei. Psal. x1, 7. Argentum igne examinatum. Hæ sunt 7. Argentum igne examinatum. Hæ sunt ductiles, hoc est, ictibus malleorum pro- ductiles, hoc est, ictibus malleorum pro- ductæ : quia uterque patientia tribulatio- ductæ : quia uterque patientia tribulatio- num et virtutum debet esse probatus. Pro- num et virtutum debet esse probatus. Pro- verb. xix, 11: Doctrina viri per patien- verb. xix, 11: Doctrina viri per patien- tam agnoscitur, ut merito dicat cum tam agnoscitur, ut merito dicat cum Palmita, Psal.cxXVIII, 3: Supra dorsum Palmita, Psal.cxXVIII, 3: Supra dorsum meum fabricaverunt peccatores, prolon- meum fabricaverunt peccatores, prolon-

Cf. Supra, Tract. I, cap. 1 ad § 16. Cf. Supra, Tract. I, cap. 1 ad § 16.

gaverunt iniquitatem suam. Virtute gaverunt iniquitatem suam. Virtute enim patientiæ probatur fides, dum Do- enim patientiæ probatur fides, dum Do- ctor pro fide mori est paratus. His dua- ctor pro fide mori est paratus. His dua- bus convocatur multitudo populi omni bus convocatur multitudo populi omni tempore, quando movenda sunt castra tempore, quando movenda sunt castra Dei de virtute in virtutem proficientia. Dei de virtute in virtutem proficientia.

diaconus diaconus

nem a sa- nem a sa-

Una illarum tubarum imperfectioribus Una illarum tubarum imperfectioribus congruens, est subdiaconus pronuntians congruens, est subdiaconus pronuntians imperfectorum doctrinam. Et quia illa Quare sub- imperfectorum doctrinam. Et quia illa Quare sub- figuratur in prædicatione Joannis, quan- lecturus figuratur in prædicatione Joannis, quan- lecturus do Christus adhuc latuit, ideo subdiaco- Epistolam do Christus adhuc latuit, ideo subdiaco- Epistolam non accipit non accipit nus benedictionem a sacerdote vel Epi- benedictio- nus benedictionem a sacerdote vel Epi- benedictio- scopo non accipit: ad ambonem sine lu- cerdote ? scopo non accipit: ad ambonem sine lu- cerdote ? minibus flammarum vadit, quia aperta minibus flammarum vadit, quia aperta non proponit. Et si dicatur, quod aperta non proponit. Et si dicatur, quod aperta sunt quæ legit de Epistolis Apostolorum, sunt quæ legit de Epistolis Apostolorum, dicendum, quod illa verba ad Evange- dicendum, quod illa verba ad Evange- lium dirigit, in quo lucent, et sine quo lium dirigit, in quo lucent, et sine quo nihil lucis habent, et ideo non lucent nihil lucis habent, et ideo non lucent luce propria. Cum uno acolytho vadit, luce propria. Cum uno acolytho vadit, quia pauci sunt qui prædicationes Joan- quia pauci sunt qui prædicationes Joan- nis et Prophetarum et Legis sunt secuti : nis et Prophetarum et Legis sunt secuti :

2. 2.

46 46

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

et quia non proponitur illa doctrina ut et quia non proponitur illa doctrina ut finis, sed ut introductio. finis, sed ut introductio.

In legendo autem quatuor attenduntur, In legendo autem quatuor attenduntur, scilicet locus, conversio corporis, legendi scilicet locus, conversio corporis, legendi modus, et reditus ad Episcopum vel sa- modus, et reditus ad Episcopum vel sa- cerdotem. cerdotem.

Locus in solemnitate est altus: quia Locus in solemnitate est altus: quia omnis Doctor in alto loco stare debet vir- omnis Doctor in alto loco stare debet vir- tutis. Et hoc significatur, Nehemiæ seu tutis. Et hoc significatur, Nehemiæ seu II Esdræ, VII, 4, ubi dicitur: Stetil au- II Esdræ, VII, 4, ubi dicitur: Stetil au- tem Esdras scriba super gradum li- tem Esdras scriba super gradum li- gneum, quem fecerat ad loquendum. gneum, quem fecerat ad loquendum. Gradus enim iste eminentiam signat vir- Gradus enim iste eminentiam signat vir- tutis. tutis.

Vertitur autem subdiaconus legendo ad Vertitur autem subdiaconus legendo ad Orientem quia adhuc indiget ampliori Orientem quia adhuc indiget ampliori lumine, ut illustretur. Zachar. xiv, 4: lumine, ut illustretur. Zachar. xiv, 4: Stabunt pedes ejus in die illa super mon- Stabunt pedes ejus in die illa super mon- tem Olivarum, qui est contra Jerusalem tem Olivarum, qui est contra Jerusalem ad Orientem. Legendi autem modus est ad Orientem. Legendi autem modus est primo quidem, quod legat distincte et primo quidem, quod legat distincte et aperte. Secundo autem, quod legat de- aperte. Secundo autem, quod legat de- vote. Tertio autem, quod legat in pote- vote. Tertio autem, quod legat in pote- state claræ vocis. De primo dicitur, Ne- state claræ vocis. De primo dicitur, Ne- hemiæ seu II Esdræ, VIII, 8: Legerunt in hemiæ seu II Esdræ, VIII, 8: Legerunt in libro legis Dei distincte et aperte ad in- libro legis Dei distincte et aperte ad in- telligendum, et intellexerunt cum lege- telligendum, et intellexerunt cum lege- retur. De secundo autem dicitur, Jerem. retur. De secundo autem dicitur, Jerem.

xx, 9: Factus est, scilicet sermo Domi xx, 9: Factus est, scilicet sermo Domi in corde meo quasi ignis æstuans, cla in corde meo quasi ignis æstuans, cla susque est in ossibus meis, et defeci, / susque est in ossibus meis, et defeci, / re non sustinens. Hoc enim dixit prop re non sustinens. Hoc enim dixit prop fervorem devotionis quem ad sermon fervorem devotionis quem ad sermon habuit. De claritate vocis, Isa. LII, habuit. De claritate vocis, Isa. LII, Levaverunt vocem, simul laudabun Levaverunt vocem, simul laudabun quia oculo ad oculum videbunt, cum co quia oculo ad oculum videbunt, cum co verterit Dominus Sion. Sic ego est I verterit Dominus Sion. Sic ego est I gendum. gendum.

Reditus autem ad sacerdotem est, qu Reditus autem ad sacerdotem est, qu veniens ad sacerdotem, manum dext veniens ad sacerdotem, manum dext ram sacerdotis osculatur, ut non si ram sacerdotis osculatur, ut non si fructum attribuat, sed Deo per osculu fructum attribuat, sed Deo per osculu dextræ ejus qui est loco sacerdotis. Ac dextræ ejus qui est loco sacerdotis. Ac dicat Dextera Domini fecit virtuten dicat Dextera Domini fecit virtuten dextera Domini exaltavit me¹. dextera Domini exaltavit me¹.

Epistola autem dicitur supra missio Epistola autem dicitur supra missio quia supererogatio super Evangelium i quia supererogatio super Evangelium i quo continetur doctrina perfectionis: qu quo continetur doctrina perfectionis: qu et Lex et Prophetæ a Deo et ad testimo et Lex et Prophetæ a Deo et ad testimo nium Evangelii supererogata sunt ad de nium Evangelii supererogata sunt ad de ctrinam imperfectorum. Luc. x, 33 : 1 ctrinam imperfectorum. Luc. x, 33 : 1 quodcumque supererogaveris, ego cur quodcumque supererogaveris, ego cur rediero, reddam tibi. rediero, reddam tibi.

Sic igitur de lectione Epistolæ deter Sic igitur de lectione Epistolæ deter minatur, quæ est instructio Evangel minatur, quæ est instructio Evangel præambula. præambula.

3. 3.

CAPUT IV. CAPUT IV.

De Graduali quod Epistolæ adjungitur. De Graduali quod Epistolæ adjungitur.

Epistolæ autem adjunguntur respon- Epistolæ autem adjunguntur respon- siones instructorum per subdiaconum, et siones instructorum per subdiaconum, et hoc sicut diximus in ante habitis, est du- hoc sicut diximus in ante habitis, est du- pliciter. Communis enim responsio est pliciter. Communis enim responsio est per Graduale: illi autem aliquando adjun- per Graduale: illi autem aliquando adjun- gitur Tractus, aliquando autem conjun- gitur Tractus, aliquando autem conjun-

1 Psal. CXVII, 46. 1 Psal. CXVII, 46.

gitur Alleluia et Sequentia, aliquando gitur Alleluia et Sequentia, aliquando etiam tollitur Graduale de medio, et can- etiam tollitur Graduale de medio, et can- tantur loco ejus duo Alleluia et Sequen- tantur loco ejus duo Alleluia et Sequen- tia, quamvis Sequentia non sit de anti- tia, quamvis Sequentia non sit de anti- quo ritu Ecclesiæ. quo ritu Ecclesiæ.

Graduale autem vocatur a gradibus: Graduale autem vocatur a gradibus:

DE SACRIFICIO MISSÆ, II, 4. DE SACRIFICIO MISSÆ, II, 4.

quia sicut instruit subdiaconus, ita in eo quia sicut instruit subdiaconus, ita in eo per gradus virtutum proficit studium sub- per gradus virtutum proficit studium sub- ditorum. Et hoc quidem respondendo ditorum. Et hoc quidem respondendo profitetur chorus. Propter quod et ipsum profitetur chorus. Propter quod et ipsum Graduale antiquitus Responsorium voca- Graduale antiquitus Responsorium voca- batur. Cum autem omnis virtus sit in batur. Cum autem omnis virtus sit in qua proficimus circa difficile et bonum, qua proficimus circa difficile et bonum, et difficile sit cum labore, et bonum ferat et difficile sit cum labore, et bonum ferat dulcedinem in gustu et gaudium in cor- dulcedinem in gustu et gaudium in cor- de, ideo in tempore pœnitentiæ profe- de, ideo in tempore pœnitentiæ profe- clui virtutis propter laborem adjungitur clui virtutis propter laborem adjungitur Tractus. In festis enim quando gustatur Tractus. In festis enim quando gustatur spiritus bonus, conjungitur vox lætitiæ spiritus bonus, conjungitur vox lætitiæ in Alleluia et Sequentia. in Alleluia et Sequentia.

Graduale igitur dicitur a choro, ut si- Graduale igitur dicitur a choro, ut si- gnificetur profectus de virtute in virtu- gnificetur profectus de virtute in virtu- tem ab instructis a subdiacono. Versus tem ab instructis a subdiacono. Versus autem gradualis, præcinente choro, signi- autem gradualis, præcinente choro, signi- ficat profectum in populo, et ideo cantant ficat profectum in populo, et ideo cantant versum minores. Dicitur autem Graduale versum minores. Dicitur autem Graduale ad litteram: quia in gradibus cantatur: ad litteram: quia in gradibus cantatur: qui cantus profectum virtutum per gra- qui cantus profectum virtutum per gra- dus significat, de quibus dicitur in Psal- dus significat, de quibus dicitur in Psal- mo in translatione Aquila: «< Distribuite mo in translatione Aquila: «< Distribuite gradus ejus, ut enarretis in progenie alte- gradus ejus, ut enarretis in progenie alte- ra. » Et hoc signicatur in cantico gra- ra. » Et hoc signicatur in cantico gra- duum, scilicet quod profitentur se ire de duum, scilicet quod profitentur se ire de virtute in virtutem, ita quod videbunt in virtute in virtutem, ita quod videbunt in doctrina Evangelii Deum deorum in doctrina Evangelii Deum deorum in Sion. Sion.

Proficimus enim in causa virtutis, in Proficimus enim in causa virtutis, in virtute, in effectu virtutis, in adjunctis virtute, in effectu virtutis, in adjunctis ad virtutem, et in forma virtutis ad me- ad virtutem, et in forma virtutis ad me- rendum. rendum.

In causa quidem per tria: quia radi- In causa quidem per tria: quia radi- ationis virtutis sunt tres gradus. Primus ationis virtutis sunt tres gradus. Primus seire, et secundus velle, tertius autem in seire, et secundus velle, tertius autem in difficilibus operibus perseverare. Et de difficilibus operibus perseverare. Et de ire quidem dicitur de doctrina, Sapient. ire quidem dicitur de doctrina, Sapient. 1111, 7 : Sobrietatem et prudentiam docet, 1111, 7 : Sobrietatem et prudentiam docet, et justitiam, et virtutem, hoc est, fortitu- et justitiam, et virtutem, hoc est, fortitu- dem, quibus in vita nihil utilius ho- dem, quibus in vita nihil utilius ho- minibus. Et sic perhibetur scire. De velle minibus. Et sic perhibetur scire. De velle autem dicitur, ad Philip. 11, 13: Deus enim autem dicitur, ad Philip. 11, 13: Deus enim

, qui operatur in nobis velle et perfi- , qui operatur in nobis velle et perfi- ere pro bona voluntate. II ad Corinth. ere pro bona voluntate. II ad Corinth.

• Psal XLVII, 14. Vulgata habet: Distribuite • Psal XLVII, 14. Vulgata habet: Distribuite

VIII, VIII,

47 47

12: Si enim voluntas prompta est, 12: Si enim voluntas prompta est, secundum id quod habet accepta est. II secundum id quod habet accepta est. II Machab.1, 3: Ut faciatis ejus voluntatem Machab.1, 3: Ut faciatis ejus voluntatem corde magno et animo volenti. Dicit corde magno et animo volenti. Dicit enim Augustinus, quod nemo invitus bo- enim Augustinus, quod nemo invitus bo- num facit, etsi bonum est quod facit. De num facit, etsi bonum est quod facit. De perseverantia autem dicitur, Matth. perseverantia autem dicitur, Matth. XXIV, 13: Qui perseveraverit usque in XXIV, 13: Qui perseveraverit usque in finem, hic salvus erit. Hic igitur est finem, hic salvus erit. Hic igitur est profectus in causa radicationis virtutis. profectus in causa radicationis virtutis.

3. 3.

In virtute autem sunt gradus: quia est In virtute autem sunt gradus: quia est virtus quæ est ordo passionum in mo- Profectus virtus quæ est ordo passionum in mo- Profectus rali virtute, et est virtus quæ est intelle- in virtute. rali virtute, et est virtus quæ est intelle- in virtute. ctualis in ratione recta et veritate, et est ctualis in ratione recta et veritate, et est virtus heroica sive dominalis in meta virtus heroica sive dominalis in meta rationis et mente mensurante, et est rationis et mente mensurante, et est virtus divina in animi contemplatione et virtus divina in animi contemplatione et delectatione. Prima est sicut qui timet delectatione. Prima est sicut qui timet timenda, et concupiscit concupiscenda, et timenda, et concupiscit concupiscenda, et non concupiscit non concupiscenda, et non concupiscit non concupiscenda, et reddit reddenda, et non reddit non red- reddit reddenda, et non reddit non red- denda Et hic est ordo passionis, et hæc denda Et hic est ordo passionis, et hæc est prima virtus et virtutis primus gra- est prima virtus et virtutis primus gra- dus, medium tenens, et medium in pas- dus, medium tenens, et medium in pas- sionibus non transgrediens. Unde Hora- sionibus non transgrediens. Unde Hora- tius in satyra : tius in satyra :

Est modus in rebus, sunt certi denique fines, Est modus in rebus, sunt certi denique fines, Quos ultra citraque nequit consistere rectum. Quos ultra citraque nequit consistere rectum.

Deuter. xxi, 11 et seq.: Si videris in Deuter. xxi, 11 et seq.: Si videris in medio captivorum mulierem pulcherri- medio captivorum mulierem pulcherri- mam, et adamaveris eam, voluerisque mam, et adamaveris eam, voluerisque habere uxorem, introduces eam in do- habere uxorem, introduces eam in do- mum tuam: quæ radet cæsariem, et cir- mum tuam: quæ radet cæsariem, et cir- cumcidet ungues: et deponet vestem in cumcidet ungues: et deponet vestem in qua capta est: sedensque in domo tua qua capta est: sedensque in domo tua flebit patrem et matrem uno mense: et flebit patrem et matrem uno mense: et postea intrabis ad eam. Uxor ista est postea intrabis ad eam. Uxor ista est ordo passionis quæ a gentili ritu per ordo passionis quæ a gentili ritu per Philosophos Gentilium in Ecclesiam ca- Philosophos Gentilium in Ecclesiam ca- ptiva deducta est, vinculis fidei et obe- ptiva deducta est, vinculis fidei et obe- dientia præceptorum colligata est: pul- dientia præceptorum colligata est: pul- cherrima est, quia in honestate conver- cherrima est, quia in honestate conver- sationis demonstratur ordo passionum, sationis demonstratur ordo passionum, quam mirabiliter exornat. Radit autem quam mirabiliter exornat. Radit autem cæsariem quæ de capite defluit, quando cæsariem quæ de capite defluit, quando

domos ejus, etc. domos ejus, etc.

48 48

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

superfluas concupiscentias de capite cor- superfluas concupiscentias de capite cor- dis deponit. Ungues autem circumcidit, dis deponit. Ungues autem circumcidit, quia superfluam abscidit iram et auda- quia superfluam abscidit iram et auda- ciam. Vestem deponit, quando compo- ciam. Vestem deponit, quando compo- sitionem sæcularem mutat in Ecclesiasti- sitionem sæcularem mutat in Ecclesiasti- cam pulchritudinem. Sedet autem, quan- cam pulchritudinem. Sedet autem, quan- do a tumultu cogitationum sæcularium do a tumultu cogitationum sæcularium quiescit. In domo est, quando omni ho- quiescit. In domo est, quando omni ho- nore virtutis domum intrat et familiam nore virtutis domum intrat et familiam Ecclesiæ. Patrem plangit et matrem, Ecclesiæ. Patrem plangit et matrem, quando tristatur de absentia amicorum quando tristatur de absentia amicorum quod non in eamdem transeant virtutis quod non in eamdem transeant virtutis regulam. Et sic efficitur uxor boni viri regulam. Et sic efficitur uxor boni viri multa ferens genimina bonorum operum. multa ferens genimina bonorum operum.

Secundus gradus est virtutum intelle- Secundus gradus est virtutum intelle- ctualium, quando homo omnia sua men- ctualium, quando homo omnia sua men- surat recta ratione, et divina quidem sa- surat recta ratione, et divina quidem sa- pientia lecta et audita, intellecta vera per pientia lecta et audita, intellecta vera per scientiam, facienda per artem, agenda scientiam, facienda per artem, agenda in his quæ fuerunt homini per pruden- in his quæ fuerunt homini per pruden- tiam. Ad hunc profectum virtutis invitat tiam. Ad hunc profectum virtutis invitat Dominus, Joan. IV, 16, dicens: Voca vi- Dominus, Joan. IV, 16, dicens: Voca vi- rum tuum, et veni huc. Vir enim recta rum tuum, et veni huc. Vir enim recta est ratio, ad quam omnia perficienda est ratio, ad quam omnia perficienda sunt, ut sic ad Dominum veniamus. Sic sunt, ut sic ad Dominum veniamus. Sic dicitur, Isa. xLv1, 8: Redite, prævarica- dicitur, Isa. xLv1, 8: Redite, prævarica- tores, ad cor, hoc est, ad rectam ratio- tores, ad cor, hoc est, ad rectam ratio- nem et bis dicit, redite', quia redeun- nem et bis dicit, redite', quia redeun- dum est ad rectam rationem in divinis dum est ad rectam rationem in divinis sicut in sapientia et intellectu divinorum, sicut in sapientia et intellectu divinorum, et redeundum est ad rectam rationem in et redeundum est ad rectam rationem in humanis sicut in scientia verorum et humanis sicut in scientia verorum et arte faciendorum et prudentia agendo- arte faciendorum et prudentia agendo-

rum. rum.

Tertius gradus est in virtute, ut de Tertius gradus est in virtute, ut de morali et intellectuali ad heroicam sive morali et intellectuali ad heroicam sive dominalem virtutem proficiamus. Hoc dominalem virtutem proficiamus. Hoc autem est, quod omnia quæ animalia et autem est, quod omnia quæ animalia et brutalia et feralia et vaga sunt in nobis, brutalia et feralia et vaga sunt in nobis, sub meta mentis constringamus, ut extra sub meta mentis constringamus, ut extra mensuram illius nihil evagetur: sic enim mensuram illius nihil evagetur: sic enim homo sui heros et dominus efficitur. Et homo sui heros et dominus efficitur. Et hoc signatur, Genes. xv1, 9, ubi ancillæ hoc signatur, Genes. xv1, 9, ubi ancillæ Agar, quæ animalitatem brutalem et fe- Agar, quæ animalitatem brutalem et fe- ralem et vagam signat, dicitur: Agar, ralem et vagam signat, dicitur: Agar,

1 In Vulgata non dicitur bis redite, sed in- 1 In Vulgata non dicitur bis redite, sed in- nuitur. nuitur.

2 Cf. Isa. x1, 2 et seq. 2 Cf. Isa. x1, 2 et seq.

ancilla Sara, revertere ad dominam ancilla Sara, revertere ad dominam tuam, et humiliare sub manu illius. tuam, et humiliare sub manu illius. Hæc est virtus heroica, quæ fortis mulier Hæc est virtus heroica, quæ fortis mulier est, quæ considerat semitas domus suæ, est, quæ considerat semitas domus suæ, hoc est, cordis sui vias, sicut dicitur, hoc est, cordis sui vias, sicut dicitur, Proverb. xxxi, 27, nec permittit, quod Proverb. xxxi, 27, nec permittit, quod sensualitas vaga, garrula, quietis impa- sensualitas vaga, garrula, quietis impa- tiens umquam evagetur. tiens umquam evagetur.

Profectus autem in effectu virtutis est, Profectus autem in effectu virtutis est, quem determinat Plotinus Philosophus : quem determinat Plotinus Philosophus : quia quædam est virtus purgans, et quia quædam est virtus purgans, et quædam purgatoria, et quædam ani- quædam purgatoria, et quædam ani- mi purgati. Purgans quidem sentit mi purgati. Purgans quidem sentit tentationes et trahitur ab eis, sed ex- tentationes et trahitur ab eis, sed ex- purgat eas de die in diem. Purgatoria purgat eas de die in diem. Purgatoria autem virtus sentit, sed non trahitur autem virtus sentit, sed non trahitur ab eis. Animi autem purgati virtus nec ab eis. Animi autem purgati virtus nec sentit, nec trahitur ab eis et de hac sentit, nec trahitur ab eis et de hac quidem potest exponi quod dicit Apo- quidem potest exponi quod dicit Apo- stolus, I ad Corinth. v, 7: Expurgate ve- stolus, I ad Corinth. v, 7: Expurgate ve- tus fermentum, ut sitis nova conspersio, tus fermentum, ut sitis nova conspersio, sicut estis azymi. In purgante enim ex- sicut estis azymi. In purgante enim ex- purgamur. In purgatoria efficimur nova purgamur. In purgatoria efficimur nova conspersio. In ea autem quæ est animi conspersio. In ea autem quæ est animi purgati, efficimus toti azymi. purgati, efficimus toti azymi.

beatitudines octo'. beatitudines octo'.

In adjunctis autem sunt profectionis In adjunctis autem sunt profectionis gradus: quia sicut dicit beatus Grego- gradus: quia sicut dicit beatus Grego- rius «Dona data sunt in adjutorium rius «Dona data sunt in adjutorium virtutum, fructus in dulcedine gustus virtutum, fructus in dulcedine gustus donorum, et beatitudines in perfectione donorum, et beatitudines in perfectione fructuum. » Dona septem ponuntur²: fructuum. » Dona septem ponuntur²: fructus duodecim fructus duodecim Dum ergo de virtutibus proficimus in do- Dum ergo de virtutibus proficimus in do- norum adjutoria, de donis in gustus fru- norum adjutoria, de donis in gustus fru- ctum, de gustu dulcedinis in beatitudinis ctum, de gustu dulcedinis in beatitudinis perfectionem, per gradus ascendimus. perfectionem, per gradus ascendimus. Quod signatur, Il Regum, 11, 1, 3, ubi Quod signatur, Il Regum, 11, 1, 3, ubi dicitur, quod David ibat proficiscens, et dicitur, quod David ibat proficiscens, et semper seipso melior fiebat et robustior. semper seipso melior fiebat et robustior.

Gradus etiam sunt in forma virtutum, Gradus etiam sunt in forma virtutum, quæ est charitas, quæ incipit et proficit quæ est charitas, quæ incipit et proficit et perficitur. De quo profectu dicitur, 1 et perficitur. De quo profectu dicitur, 1

3 Cf. ad Galat. v, 22 et 23. 3 Cf. ad Galat. v, 22 et 23.

4 Cf. Matth. v, 3 et seq. 4 Cf. Matth. v, 3 et seq.

PI PI in in

V V

haritas. haritas.

DE SACRIFICIO MISSÆ, II, 5. DE SACRIFICIO MISSÆ, II, 5.

qum est ad Corinth. XIII, 11: Cum essem parvu- qum est ad Corinth. XIII, 11: Cum essem parvu- lus, loquebar ut parvulas, sapiebam ut lus, loquebar ut parvulas, sapiebam ut parvulus quando autem factus sum parvulus quando autem factus sum vir, evacui quæ erant parvuli. Cha- vir, evacui quæ erant parvuli. Cha- ritas enim incipiens dicit: Concupivit ritas enim incipiens dicit: Concupivit anima mea desiderare. Proficiens dicit: anima mea desiderare. Proficiens dicit: Charitas patiens est, non agit perperam, Charitas patiens est, non agit perperam, omnia credit, omnia suffert, omnia sus- omnia credit, omnia suffert, omnia sus- tinet. Perfecta autem dicit illud Apo- tinet. Perfecta autem dicit illud Apo- stoli, ad Philip. 1, 23: Desiderium habens stoli, ad Philip. 1, 23: Desiderium habens dissolvi, et esse cum Christo, multo dissolvi, et esse cum Christo, multo magis melius. Hoc signatum est, Genes. magis melius. Hoc signatum est, Genes. xx1, 8, ubi dicitur: Crevit igitur puer, xx1, 8, ubi dicitur: Crevit igitur puer, et ablactatus est. Puer enim est qui inci- et ablactatus est. Puer enim est qui inci- pit crescens autem proficit: ablacta- pit crescens autem proficit: ablacta- tus autem perfectus est: quia ille jam tus autem perfectus est: quia ille jam accipit solidum cibum, et non est amplius accipit solidum cibum, et non est amplius

49 49

lactis particeps. Dicitur autem, ad Hebr. lactis particeps. Dicitur autem, ad Hebr. v, 14 Perfectorum est solidus cibus: eo- v, 14 Perfectorum est solidus cibus: eo- rum qui pro consuetudine exercitatos rum qui pro consuetudine exercitatos habent sensus ad discretionem boni et habent sensus ad discretionem boni et mali. Sic igitur profectus isti signantur mali. Sic igitur profectus isti signantur in Graduali et ideo difficiles et graves in Graduali et ideo difficiles et graves et asperas habet notas: quia virtutis et asperas habet notas: quia virtutis omnis profectus est circa difficile et bo- omnis profectus est circa difficile et bo- num. Versus autem qui adhuc longiores num. Versus autem qui adhuc longiores habet notas, signat imitationem populi, habet notas, signat imitationem populi, qui adhuc gravius proficit quam clerus. qui adhuc gravius proficit quam clerus. Eccle. 1, 15 Perversi difficile corrigun- Eccle. 1, 15 Perversi difficile corrigun- tur, et stultorum infinitus est numerus. tur, et stultorum infinitus est numerus. Matth. vn, 14: Quam angusta porta, et Matth. vn, 14: Quam angusta porta, et arcta via est, quæ ducit ad vitam ! et arcta via est, quæ ducit ad vitam ! et pauci sunt qui inveniunt eam. pauci sunt qui inveniunt eam.

1. 1.

CAPUT V. CAPUT V.

De Tractu. De Tractu.

Huic difficultati in laboribus poeniten- Huic difficultati in laboribus poeniten- tiæ temporibus luctui deputatis adjun- tiæ temporibus luctui deputatis adjun- gitur Tractus, qui competit ex hoc quod gitur Tractus, qui competit ex hoc quod tantum est pondus iniquitatis circum- tantum est pondus iniquitatis circum- stantis nos peccati, quod vix etiam cum stantis nos peccati, quod vix etiam cum violentia tracti protrahimur ad bonum: violentia tracti protrahimur ad bonum: et ideo gemendo clamat sponsa in Can- et ideo gemendo clamat sponsa in Can- ticis, 1, 3: Trahe me post te. Et quia hoc ticis, 1, 3: Trahe me post te. Et quia hoc fit laboribus pœnitentiæ, ideo Tractus fit laboribus pœnitentiæ, ideo Tractus tractas in longum notas habens canta- tractas in longum notas habens canta- tur, quæ notæ debent luctuosæ et aspe- tur, quæ notæ debent luctuosæ et aspe- ræ et longe et super verba luctuosa ræ et longe et super verba luctuosa cantari, sicut est : « Domine, non secun- cantari, sicut est : « Domine, non secun- dum peccata nostra facias nobis, neque dum peccata nostra facias nobis, neque secundum iniquitates nostras retribuas secundum iniquitates nostras retribuas nobis » et, « Qui habitat in adjutorio nobis » et, « Qui habitat in adjutorio Altissimi »> » Altissimi »> » et, « Sæpe expugnaverunt et, « Sæpe expugnaverunt

1 Psal. CXVIII, 20. 1 Psal. CXVIII, 20.

XXXVIII XXXVIII

me, etc. », et hujusmodi, ut verbis la- me, etc. », et hujusmodi, ut verbis la- mentum doceatur, luctuosis notis indice- mentum doceatur, luctuosis notis indice- tur compunctionis dolor, asperitate signi- tur compunctionis dolor, asperitate signi- ficetur pœnitentiæ labor, et longitudine ficetur pœnitentiæ labor, et longitudine perseverantia pœnitentium doceatur. Et perseverantia pœnitentium doceatur. Et de primo et de secundo horum dicitur, de primo et de secundo horum dicitur, Jerem. vi, 26: Luctum unigeniti fac tibi Jerem. vi, 26: Luctum unigeniti fac tibi planctum amarum. De tertio dicitur in planctum amarum. De tertio dicitur in Psalmo LXXXVII, 16: Pauper sum ego, Psalmo LXXXVII, 16: Pauper sum ego, et in laboribus a juventute mea. De et in laboribus a juventute mea. De quarto autem dicitur ab Ambrosio : quarto autem dicitur ab Ambrosio : Semper doleat, et non se doluisse do- Semper doleat, et non se doluisse do- leat, et de dolore gaudeat. » Psal. 4 : leat, et de dolore gaudeat. » Psal. 4 : Fuerunt mihi lacrymæ meæ panes die Fuerunt mihi lacrymæ meæ panes die

«< «<

ac nocte. ac nocte.

Tractus etiam frequenter habet plures Tractus etiam frequenter habet plures

2 I ad Corinth. XIII, 3. 2 I ad Corinth. XIII, 3.

2. 2.

sus? sus?

50 50

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Quare Tra- versus: quia per multa oportet hominem Quare Tra- versus: quia per multa oportet hominem ctus plures ctus plures habet ver- trahi in pœnitentiam antequam pecca- habet ver- trahi in pœnitentiam antequam pecca- tum destruatur. Oportet enim suspendi tum destruatur. Oportet enim suspendi ab actu peccati, et a voluntate peccandi ab actu peccati, et a voluntate peccandi radices peccatorum excidere, et reliquias radices peccatorum excidere, et reliquias longæ consuetudinis peccati delere. Ra- longæ consuetudinis peccati delere. Ra- dices autem vocantur libidines commu- dices autem vocantur libidines commu- tabilis boni, quæ causam peccati dede- tabilis boni, quæ causam peccati dede- runt. Reliquiæ vocantur tenebræ, quas runt. Reliquiæ vocantur tenebræ, quas incurrit homo ex peccato, et difficulta- incurrit homo ex peccato, et difficulta- tes ad bonum, et hujusmodi, et propter tes ad bonum, et hujusmodi, et propter ista quatuor dicitur, Jerem. 1, 10: Ecce ista quatuor dicitur, Jerem. 1, 10: Ecce constitui te hodie super gentes et super constitui te hodie super gentes et super regna, ut evellas, et destruas, et disper- regna, ut evellas, et destruas, et disper- das, et dissipes, et ædifices, et plantes. das, et dissipes, et ædifices, et plantes. Evellas actum peccati per confessionem, Evellas actum peccati per confessionem, destruas voluntatem peccandi per com- destruas voluntatem peccandi per com- punctionis dolorem, dissipes radices per punctionis dolorem, dissipes radices per devotionem, disperdas reliquias per tui devotionem, disperdas reliquias per tui a peccato elongationem: quia sicut dici- a peccato elongationem: quia sicut dici- tur ab Angelo Lot, Genes. XIX, 17: tur ab Angelo Lot, Genes. XIX, 17:

Salva animam tuam....: nec stes in omni Salva animam tuam....: nec stes in omni circa regione. Edifices autem per virtu- circa regione. Edifices autem per virtu- tum consuetudinem, plantes per operum tum consuetudinem, plantes per operum bonorum in satisfaciendo fundationem. bonorum in satisfaciendo fundationem. Per omnes istos versus oportet, quod in Per omnes istos versus oportet, quod in asperitate trahamur: et hoc ipso cantu asperitate trahamur: et hoc ipso cantu clerus docet populum. clerus docet populum.

Hoc etiam significatur, Isa. xiv, 22: Hoc etiam significatur, Isa. xiv, 22: Perdam Babylonis nomen, et reliquias, Perdam Babylonis nomen, et reliquias, et germen, et progeniem. Nomen conclu- et germen, et progeniem. Nomen conclu- sionis, quod Babylon interpretatur, perdi- sionis, quod Babylon interpretatur, perdi- tur, quando actus peccati destruitur. Re- tur, quando actus peccati destruitur. Re- liquiæ autem, quando reliquiæ delentur. liquiæ autem, quando reliquiæ delentur. Progenies autem, quando voluntas in do- Progenies autem, quando voluntas in do- lorem trahitur. Germen autem perditur, lorem trahitur. Germen autem perditur, quando radices exciduntur. Dicit enim quando radices exciduntur. Dicit enim Ambrosius, quod pœnitere est radices pec- Ambrosius, quod pœnitere est radices pec- catorum excidere, et eorum suggestio- catorum excidere, et eorum suggestio-

nibus ulterius aditum non indulgere. Iste nibus ulterius aditum non indulgere. Iste est tractus de quo dicitur, Osee, x1, 4: In est tractus de quo dicitur, Osee, x1, 4: In funiculis Adam traham eos, in vinculis funiculis Adam traham eos, in vinculis charitatis. His enim vinculis Adam a charitatis. His enim vinculis Adam a peccato retractus est, et sic retrahendo peccato retractus est, et sic retrahendo ostendit ad nos suam charitatem. ostendit ad nos suam charitatem.

Hac igitur de causa cantatur post Gra- Hac igitur de causa cantatur post Gra- duale Tractus in temporibus pœnitentiæ, duale Tractus in temporibus pœnitentiæ, sicut tempore jejuniorum quadragesimæ sicut tempore jejuniorum quadragesimæ et quatuor temporum, excepto solo je- et quatuor temporum, excepto solo je- junio mensis quarti, quod celebratur in junio mensis quarti, quod celebratur in septimana Pentecostes: quia tunc cum septimana Pentecostes: quia tunc cum gaudio cantatur Alleluia. Ideo quod hoc gaudio cantatur Alleluia. Ideo quod hoc jejunium est exsutationis, et non affli- jejunium est exsutationis, et non affli- ctionis: quia, sicut dicit Gregorius, cau- ctionis: quia, sicut dicit Gregorius, cau- satur ex hoc quod Spiritum tunc ad satur ex hoc quod Spiritum tunc ad ebrietatem et repletionem acceperunt ebrietatem et repletionem acceperunt sancti, ex quo de cibo corporali ve- sancti, ex quo de cibo corporali ve- nerunt in tædium, melius interius sa- nerunt in tædium, melius interius sa- turati sancti Spiritus dulcedine. Un- turati sancti Spiritus dulcedine. Un- de Gregorius: « Gustato spiritu desipit de Gregorius: « Gustato spiritu desipit omnis caro, et carnalis delectatio. » Et omnis caro, et carnalis delectatio. » Et ideo de ebrietate dicitur, Act. II, 13, ideo de ebrietate dicitur, Act. II, 13, quod musto pleni sunt isti. Job, xxxII, quod musto pleni sunt isti. Job, xxxII, 19: En venter meus quasi mustum abs- 19: En venter meus quasi mustum abs- que spiraculo, quod lagunculas novas que spiraculo, quod lagunculas novas dirumpit. De hac repletione dicitur, Act. dirumpit. De hac repletione dicitur, Act. 11, 4: Repleti sunt omnes Spiritu sancto; 11, 4: Repleti sunt omnes Spiritu sancto; et coeperunt loqui variis linguis, prout et coeperunt loqui variis linguis, prout Spiritus sanctus dabat eloqui illis. Psal. Spiritus sanctus dabat eloqui illis. Psal. LXXXIX, 14: Repleti sumus mane mise- LXXXIX, 14: Repleti sumus mane mise- ricordia tua: et exsultavimus, et dele- ricordia tua: et exsultavimus, et dele- ctati sumus. Repletio autem sonat satu- ctati sumus. Repletio autem sonat satu- ritatem pectus prementem ad vomitum : ritatem pectus prementem ad vomitum : et ideo tunc tollitur Tractus, quia tem- et ideo tunc tollitur Tractus, quia tem- pori illi non congruit, sicut dixit Domi- pori illi non congruit, sicut dixit Domi- nus, Matth. 15: Num possunt filii sponsi nus, Matth. 15: Num possunt filii sponsi lugere, quamdiu cum illis est sponsus? lugere, quamdiu cum illis est sponsus?

DE SACRIFICIO MISSÆ, II, 6. DE SACRIFICIO MISSÆ, II, 6.

51 51

CAPUT VI. CAPUT VI.

De Alleluia. De Alleluia.

Triplex Triplex

Diximus autem in ante habitis, quod Diximus autem in ante habitis, quod profectus virtutis qui in Graduali signifi- profectus virtutis qui in Graduali signifi- catur, sicut ex parte difficultatis habet catur, sicut ex parte difficultatis habet luctum, ita ex parte gustus dulcedinis luctum, ita ex parte gustus dulcedinis virtutis habet jubilum ideo quando ju- virtutis habet jubilum ideo quando ju- bilus tempore jucunditatis adjuvatur, bilus tempore jucunditatis adjuvatur, tunc non cantatur Tractus, sed Alleluia, tunc non cantatur Tractus, sed Alleluia, quod interpretatur, laudate Dominum, quod interpretatur, laudate Dominum, vel laudatio Domini: et ideo statuit Ec- vel laudatio Domini: et ideo statuit Ec- clesia, quod in festo jucunditatis æternæ clesia, quod in festo jucunditatis æternæ cantetur Alleluia. Tob. x, 22: Per vicos cantetur Alleluia. Tob. x, 22: Per vicos ejus, scilicet Jerusalem, Alleluia cantabi- ejus, scilicet Jerusalem, Alleluia cantabi- tur. Et ideo in omnibus Psalmis post Dixit tur. Et ideo in omnibus Psalmis post Dixit Dominus usque ad canticum Graduum, Dominus usque ad canticum Graduum, et in omnibus Psalmis a Psalmo CXLV, et in omnibus Psalmis a Psalmo CXLV, qui incipit: Lauda, anima mea, Domi- qui incipit: Lauda, anima mea, Domi- num, usque in finem, Alleluia semper num, usque in finem, Alleluia semper in Psalmis prænotatur: quia nihil aliud in Psalmis prænotatur: quia nihil aliud nisi laus Dei in illis Psalmis exprimi- nisi laus Dei in illis Psalmis exprimi-

tur. tur.

Sed quia triplex est laus Dei, scilicet Sed quia triplex est laus Dei, scilicet us Dei. quia bonum Dei laudamus quod in se ha- us Dei. quia bonum Dei laudamus quod in se ha- bet, et laudamus Dei bonum in nobis ha- bet, et laudamus Dei bonum in nobis ha- bitum et prægustatum, et bonum Dei lau- bitum et prægustatum, et bonum Dei lau- damus in festo illo quod celebratur nobis damus in festo illo quod celebratur nobis ostensum et exhibitum, ideo Tractu sub- ostensum et exhibitum, ideo Tractu sub- misso, cantamus Alleluia cum jucunda misso, cantamus Alleluia cum jucunda et longa nota valde, in commemorationem et longa nota valde, in commemorationem infiniti boni quod habemus in Deo : et ideo infiniti boni quod habemus in Deo : et ideo quod est infinitum est diu, et longis et quod est infinitum est diu, et longis et jucundis notis illud jubilamus, scientes jucundis notis illud jubilamus, scientes quod superfluens est magnitudo bonita- quod superfluens est magnitudo bonita- tis illius. Eccli. XLIII, 32: Glorificantes tis illius. Eccli. XLIII, 32: Glorificantes Dominum quantumcumque potueritis, Dominum quantumcumque potueritis, supervalebit enim adhuc. Et hanc im- supervalebit enim adhuc. Et hanc im- mensam magnitudinem exprimimus ma- mensam magnitudinem exprimimus ma- gna et longa nota. gna et longa nota.

Bonum autem Dei in nobis participa- Bonum autem Dei in nobis participa- tum celebramus in versu qui habet qui- tum celebramus in versu qui habet qui- dem longas notas, sed non adeo longas. dem longas notas, sed non adeo longas. Et de istis duobus simul dicitur, Luc. VI, Et de istis duobus simul dicitur, Luc. VI, 38 Mensuram bonam, et confertam, et 38 Mensuram bonam, et confertam, et coagitatam, et supereffluentem dabunt coagitatam, et supereffluentem dabunt in sinum vestrum. Bonam autem quan- in sinum vestrum. Bonam autem quan- tum ad naturæ capacitatem: confertam tum ad naturæ capacitatem: confertam quantum ad meriti mensuram: coagita- quantum ad meriti mensuram: coagita- tam quantum ad spei amplitudinem: sed tam quantum ad spei amplitudinem: sed hæc sunt nobis in versu celebrata: et hæc sunt nobis in versu celebrata: et supereffluentem in Dei immensitate quæ supereffluentem in Dei immensitate quæ in Alleluia celebratur. in Alleluia celebratur.

Bonitas autem Dei in festo quod cele- Bonitas autem Dei in festo quod cele- bratur, ostenditur et celebratur in prosa bratur, ostenditur et celebratur in prosa quæ Sequentia vocatur. Sed hæc non est quæ Sequentia vocatur. Sed hæc non est generalis, nec ab antiquo habita est in generalis, nec ab antiquo habita est in usu Ecclesiæ: sed primus qui hoc divino usu Ecclesiæ: sed primus qui hoc divino officio apposuit, Nothgherus abbas fuit officio apposuit, Nothgherus abbas fuit sancti Galli, qui etiam omnes antiquas sancti Galli, qui etiam omnes antiquas fere Sequentias fecit, sed ad imitationem fere Sequentias fecit, sed ad imitationem ejus quidam de posteris dictamina Se- ejus quidam de posteris dictamina Se- quentiarum in suis Ecclesiis invenerunt, quentiarum in suis Ecclesiis invenerunt, et apposuerunt, sicut et adhuc faciunt et apposuerunt, sicut et adhuc faciunt multi. Istæ autem Sequentiæ fere omnes multi. Istæ autem Sequentiæ fere omnes primitus inventæ erant super notam lon- primitus inventæ erant super notam lon- gam Alleluia, et cantabantur in organo gam Alleluia, et cantabantur in organo cymbalorum, vel fidium, vel fistularum, cymbalorum, vel fidium, vel fistularum, sicut dicitur in Psalmo CL, 4 et 5: Lau- sicut dicitur in Psalmo CL, 4 et 5: Lau- date eum in tympano et choro: laudate date eum in tympano et choro: laudate eum in chordis et organo. Laudate eum eum in chordis et organo. Laudate eum in cymbalis bene sonantibus: laudate in cymbalis bene sonantibus: laudate eum in cymbalis jubilationis. Omnis eum in cymbalis jubilationis. Omnis spiritus laudet Dominum! Sic ergo stu- spiritus laudet Dominum! Sic ergo stu- dium David in cultu David imitari volen- dium David in cultu David imitari volen- tes, hanc laudem quæ Prosa vel Sequen- tes, hanc laudem quæ Prosa vel Sequen- tia vocatur, Missæ apposuerunt. tia vocatur, Missæ apposuerunt.

52 52

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Hæc igitur est ratio eorum quæ in po- Hæc igitur est ratio eorum quæ in po- steris sunt ad Missam apposita ad imita- steris sunt ad Missam apposita ad imita- tionem David qui dedit in celebrationibus tionem David qui dedit in celebrationibus decus, et in multis tam in numero can- decus, et in multis tam in numero can-

torum, quam pontificum, quam in habi- torum, quam pontificum, quam in habi- tis ad laudem Dei pertinentibus, cultum tis ad laudem Dei pertinentibus, cultum Dei sui amplia vit. Dei sui amplia vit.

CAPUT VII. CAPUT VII.

Instructionis altera pars, scilicet de doctrina perfectorum, sive Instructionis altera pars, scilicet de doctrina perfectorum, sive Evangelio. Evangelio.

1. 1.

Diaconus Diaconus

Post ista sequitur Evangelium sicut Post ista sequitur Evangelium sicut doctrina perfectorum. Jam ex gradibus doctrina perfectorum. Jam ex gradibus virtutum et tractu pœnitentiæ, et con- virtutum et tractu pœnitentiæ, et con- cepto gaudio in Alleluia et Versu et Se- cepto gaudio in Alleluia et Versu et Se- quentia, cui ut responsio consonans ex quentia, cui ut responsio consonans ex parte instructorum sonat Credo in unum parte instructorum sonat Credo in unum Deum et in illo tota pars quæ est de Deum et in illo tota pars quæ est de instructione, terminatur. instructione, terminatur.

In Evangelica autem instructione sunt In Evangelica autem instructione sunt duo attendenda, scilicet ritus doctrinæ et duo attendenda, scilicet ritus doctrinæ et excellentia perfectionis. excellentia perfectionis.

Ritus autem consideratur in quinque, Ritus autem consideratur in quinque, scilicet in libri acceptione, in benedictio- scilicet in libri acceptione, in benedictio- nis postulatione, in processionis dispo- nis postulatione, in processionis dispo- sitione, in statione, et in modo quem sitione, in statione, et in modo quem tenent in reversione. tenent in reversione.

Accipiendus est autem liber primo de Accipiendus est autem liber primo de Evange altari ipso: quia altare signat sacramen- Evange altari ipso: quia altare signat sacramen-

lium lectu- lium lectu-

librum ac- librum ac-

Tus, quare tum et armarium Scripturæ et sanctifica- Tus, quare tum et armarium Scripturæ et sanctifica- cipit de tionis, de cujus scientia et auctoritate cipit de tionis, de cujus scientia et auctoritate

altari? altari?

omnis vera sumenda est docendi perfe- omnis vera sumenda est docendi perfe- ctio. Isa. 11, 3: De Sion exibit lex, et ver- ctio. Isa. 11, 3: De Sion exibit lex, et ver- bum Domini de Jerusalem. Et ideo qui bum Domini de Jerusalem. Et ideo qui de Sion, hoc est, de visione sacræ Scrip- de Sion, hoc est, de visione sacræ Scrip- turæ non accepit, docere non debet. turæ non accepit, docere non debet. Verbum autem de Jerusalem procedit : Verbum autem de Jerusalem procedit : quia doctor perfectionis, pacem annun- quia doctor perfectionis, pacem annun- tiat instruendis. Isa. Lu, 7: Quam pul- tiat instruendis. Isa. Lu, 7: Quam pul- chri super montes pedes annuntiantis et chri super montes pedes annuntiantis et prædicantis pacem, annuntiantis bonum, prædicantis pacem, annuntiantis bonum, prædicantis salutem! Annuntiatio enim prædicantis salutem! Annuntiatio enim boni est Evangelium. Et hunc modum boni est Evangelium. Et hunc modum

tenuit evangelista Angelus lucis, Luc. 11, tenuit evangelista Angelus lucis, Luc. 11, 10 Ecce evangelizo vobis gaudium 10 Ecce evangelizo vobis gaudium magnum. Et post pauca, y. 14: Gloria magnum. Et post pauca, y. 14: Gloria in excelsis Deo, et in terra pax homini- in excelsis Deo, et in terra pax homini- bus bonæ voluntatis. Acceptio autem li- bus bonæ voluntatis. Acceptio autem li- bri significata est, Apocal. v, 1, ubi di- bri significata est, Apocal. v, 1, ubi di- citur Vidi in dextera sedentis super citur Vidi in dextera sedentis super thronum librum scriptum intus et foris, thronum librum scriptum intus et foris, signatum sigillis septem. Altare enim signatum sigillis septem. Altare enim thronum Dei significat, in cujus eminen- thronum Dei significat, in cujus eminen- tia Deus rex et sacerdos invisibilis Chri- tia Deus rex et sacerdos invisibilis Chri- stus est sedens omnia sanctificationis stus est sedens omnia sanctificationis discernens ut rex, et perficiens ut sacer- discernens ut rex, et perficiens ut sacer- dos, a cujus dextera accipit diaconus li- dos, a cujus dextera accipit diaconus li- brum, quando virtute dexteræ Dei vadit brum, quando virtute dexteræ Dei vadit ad evangelizandum, et officium accipit ad evangelizandum, et officium accipit evangelicum. Unde post pauca, Apocal. evangelicum. Unde post pauca, Apocal. v, 7, dicitur Venit, scilicet Agnus, et v, 7, dicitur Venit, scilicet Agnus, et accepit de dextera sedentis in throno li- accepit de dextera sedentis in throno li- brum. De Agno enim est evangelicus li- brum. De Agno enim est evangelicus li- ber. Et hic Agnus in ministro accipit, ber. Et hic Agnus in ministro accipit, quando officium ad actum evangelicum quando officium ad actum evangelicum accipit sacerdos. accipit sacerdos.

2. 2. Benedi- Benedi-

postulat a postulat a

Sic autem accepto libro, benedictio- Sic autem accepto libro, benedictio- nem postulat et obtinet diaconus a san- nem postulat et obtinet diaconus a san- ctitatis perfectore Episcopo vel sacerdote. ctionem ctitatis perfectore Episcopo vel sacerdote. ctionem Nec vere ad evangelizandi actum mini- sacerdote. Nec vere ad evangelizandi actum mini- sacerdote. ster sufficit, nisi gratia in ipsum a sancti- ster sufficit, nisi gratia in ipsum a sancti- tatis perfectore Deo per benedictionem tatis perfectore Deo per benedictionem divinam descendat in ipsum. II ad Co- divinam descendat in ipsum. II ad Co- rinth. 1, 5 Non quod sufficientes si- rinth. 1, 5 Non quod sufficientes si-