8. 8.

prosterni- prosterni-

10*7 10*7

DE SACRIFICIO MISSÆ, I, 3. DE SACRIFICIO MISSÆ, I, 3.

quid consecrant, consecretur et sanctifi- quid consecrant, consecretur et sanctifi- cetur in nomine Domini. » Alia autem cetur in nomine Domini. » Alia autem benedictione qua bona Dei laudamus benedictione qua bona Dei laudamus et prædicamus, nos Deo benedicimus, et prædicamus, nos Deo benedicimus, et non Deus nobis. Tobiæ, x1, 6: Be- et non Deus nobis. Tobiæ, x1, 6: Be- nedicite Deum cæli, et coram omnibus nedicite Deum cæli, et coram omnibus viventibus confitemini ei. Psal., c, viventibus confitemini ei. Psal., c, 22 Benedicite Domino, omnia opera 22 Benedicite Domino, omnia opera ejus, in omni loco dominationis ejus ejus, in omni loco dominationis ejus benedic, anima mea, Domino. benedic, anima mea, Domino.

Adoramus te. Adoramus te.

Tangit hic modum collationis quo Tangit hic modum collationis quo Deus confert et laudabilia et benedici- Deus confert et laudabilia et benedici- bilia. Duo autem sunt modi potestatis, bilia. Duo autem sunt modi potestatis, scilicet qua talia conferendi habet facul- scilicet qua talia conferendi habet facul- tatem, et modus magnificentiæ qua in tatem, et modus magnificentiæ qua in talia conferendo magnificam ostendit talia conferendo magnificam ostendit liberalitatem. Primum est majestas quam liberalitatem. Primum est majestas quam adoramus. Secundum est magnificentiæ adoramus. Secundum est magnificentiæ liberalitas, quam glorificamus. Ex ma- liberalitas, quam glorificamus. Ex ma- jestate habet facultatem et ex magnifi- jestate habet facultatem et ex magnifi- centia liberalitatis gloriam. In epistola centia liberalitatis gloriam. In epistola Jeremiæ dicitur: Dicite in cordibus ves- Jeremiæ dicitur: Dicite in cordibus ves-

: :

tris Te oportet adorari, Domine '. Ma- tris Te oportet adorari, Domine '. Ma- Quare in jestas autem adoratur prostratione to- Quare in jestas autem adoratur prostratione to- ratione tius corporis, ut dicit Damascenus, ad ratione tius corporis, ut dicit Damascenus, ad cor- significandum, quod nihil sumus nisi cor- significandum, quod nihil sumus nisi pulvis et cinis, nisi per ipsam Trinitatis pulvis et cinis, nisi per ipsam Trinitatis majestatem in aliquid erecti essemus. majestatem in aliquid erecti essemus. Psal. cxxxi, 7 Adorabimus in loco ubi Psal. cxxxi, 7 Adorabimus in loco ubi steterunt pedes ejus. Exod. iv, 31 : steterunt pedes ejus. Exod. iv, 31 : Audierunt, scilicet Hebræi, quod Domi- Audierunt, scilicet Hebræi, quod Domi- nus visitasset filios Israel, et quod re- nus visitasset filios Israel, et quod re- spexisset afflictionem eorum : et proni spexisset afflictionem eorum : et proni adoraverunt. Sic ergo, Adoramus te, adoraverunt. Sic ergo, Adoramus te, sicut veri tuæ majestatis professores. sicut veri tuæ majestatis professores. Joan. iv, 23 et 24 Veri adoratores Joan. iv, 23 et 24 Veri adoratores adorabunt Patrem in spiritu et veritate. adorabunt Patrem in spiritu et veritate. Nam et Pater tales quærit, qui adorant Nam et Pater tales quærit, qui adorant eum. Spiritus est Deus, et eos qui ado- eum. Spiritus est Deus, et eos qui ado- rant eum, in spiritu et veritate oportet rant eum, in spiritu et veritate oportet

0. 0.

adorare. adorare.

Propter magnificentiam autem libera- Propter magnificentiam autem libera- litatis, Glorificamus té : quia sicut di- litatis, Glorificamus té : quia sicut di-

* Baruch, vi, 5. * Baruch, vi, 5.

2 S. DIONYSIUS, Lib. de Coelesti hierarchia, 2 S. DIONYSIUS, Lib. de Coelesti hierarchia,

27 27

citur, Jacobi, 1, 5: Dat omnibus abun- citur, Jacobi, 1, 5: Dat omnibus abun- danter, et non improperat. Esther, 11, danter, et non improperat. Esther, 11, 18: Largitus est dona juxta magnificen- 18: Largitus est dona juxta magnificen- tiam principalem. Et hæc est gloria et tiam principalem. Et hæc est gloria et magnificentia digna. Eccli. XLIII, 30 : magnificentia digna. Eccli. XLIII, 30 : In omnibus glorifiantés ad quid valebi- In omnibus glorifiantés ad quid valebi- mus? Ipse enim omnipotens supèr om- mus? Ipse enim omnipotens supèr om- nia opera sua. Et infra, y. 32: Glorifi- nia opera sua. Et infra, y. 32: Glorifi- cantés Dominum quantumcumque po- cantés Dominum quantumcumque po- tueritis. Exod. xv, 2: Isté Deus meus, et tueritis. Exod. xv, 2: Isté Deus meus, et glorificabo eum Deus patris mei, .et glorificabo eum Deus patris mei, .et exaltabo eum. exaltabo eum.

Gratias agimus tibi, hoc est, secundum Gratias agimus tibi, hoc est, secundum relationem bonorum in ipsum. Hæc enim relationem bonorum in ipsum. Hæc enim quæ ab ipso fluunt per gratiarum actio- quæ ab ipso fluunt per gratiarum actio- nem redduntur sibi, ut abundantius nem redduntur sibi, ut abundantius fluant, sicut flumina quæ redeunt ad fluant, sicut flumina quæ redeunt ad mare. Eccle. 1, 7 Ad locum unde mare. Eccle. 1, 7 Ad locum unde exeunt flumina, revertuntur, ut iterum exeunt flumina, revertuntur, ut iterum fluant. Ingratitudo enim, ut dicit beatus fluant. Ingratitudo enim, ut dicit beatus Bernardus, est ventus urens exsiccans Bernardus, est ventus urens exsiccans fontem pietatis et fervorem gratiæ et fontem pietatis et fervorem gratiæ et misericordiæ. Dicit enim beatus Diony- misericordiæ. Dicit enim beatus Diony- sius in libro de Cœlesti Hierarchia 2, sius in libro de Cœlesti Hierarchia 2, quod omne lumen gratiæ procedens a quod omne lumen gratiæ procedens a Patre luminum venit in nos, et sui abun- Patre luminum venit in nos, et sui abun- dantia nos replet, et sui simplicitate nos dantia nos replet, et sui simplicitate nos congregat: et quia omnia ad suum festi- congregat: et quia omnia ad suum festi- nant redire principium, ideo convertit nant redire principium, ideo convertit nos ad paternum luminis sinum, quia nos ad paternum luminis sinum, quia omnia in se congregat bona, quæ ab omnia in se congregat bona, quæ ab ipso procedunt. Hæc autem dicit his ipso procedunt. Hæc autem dicit his verbis «Omnis a Patre mota manife- verbis «Omnis a Patre mota manife- stationisluminum processio in nos optime stationisluminum processio in nos optime ac large proveniens, nos replet, et ut ac large proveniens, nos replet, et ut vivifica virtus nos congregat et convertit vivifica virtus nos congregat et convertit ad deificam super simplicitatem et con- ad deificam super simplicitatem et con- gregantis Patris unitatem. Et hoc per gregantis Patris unitatem. Et hoc per gratiarum actionem, in qua nos grati gratiarum actionem, in qua nos grati cum donis Dei redimus ad Patrem om- cum donis Dei redimus ad Patrem om- nium fontem gratiarum. » I ad Thessal. nium fontem gratiarum. » I ad Thessal. v, 18 In omnibus gratias agite. Il ad v, 18 In omnibus gratias agite. Il ad Corinth. IX, 15 Gratias Deo super Corinth. IX, 15 Gratias Deo super inenarrabili dono ejus. Sic ergo expleta inenarrabili dono ejus. Sic ergo expleta est laus concinentium in memoriam ejus est laus concinentium in memoriam ejus

cap. 1, cap. 1,

10. 10.

11. 11.

28 28

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

quod dicitur, Luc. 11, 13: Facta est cum quod dicitur, Luc. 11, 13: Facta est cum Angelo multitudo militiæ cœlestis lau- Angelo multitudo militiæ cœlestis lau- dantium Deum et dicentium: Gloria in dantium Deum et dicentium: Gloria in altissimis Deo, etc. altissimis Deo, etc.

Causa autem hujus tantæ laudis expo- Causa autem hujus tantæ laudis expo- nitur, cum dicitur: Propter magnam nitur, cum dicitur: Propter magnam gloriam tuam. Hæc autem causa dupli- gloriam tuam. Hæc autem causa dupli- citer exponitur in communi, et in spe- citer exponitur in communi, et in spe- ciali per singularum attributa persona- ciali per singularum attributa persona-

rum. rum.

In communi quidem cum dicit: Prop. In communi quidem cum dicit: Prop. ter magnam gloriam tuam. In quo ser- ter magnam gloriam tuam. In quo ser- mone tria dicuntur, scilicet causa laudis, mone tria dicuntur, scilicet causa laudis, causæ magnitudo, et quod gloria est Deo causæ magnitudo, et quod gloria est Deo propria. Causa est gloria quæ quatuor propria. Causa est gloria quæ quatuor modis definitur: duas enim definitiones modis definitur: duas enim definitiones Quadru dat Tullius in fine primæ Rhetoricæ, qua- Quadru dat Tullius in fine primæ Rhetoricæ, qua- plex defi- rum una est, quod gloria est ore multo- plex defi- rum una est, quod gloria est ore multo-

nitio glo- nitio glo-

riæ. riæ.

rum prædicata laudatio. Secunda est, rum prædicata laudatio. Secunda est, quod gloria est late patens præconium. quod gloria est late patens præconium. Tertiam dat Augustinus, et ponitur in Tertiam dat Augustinus, et ponitur in Glossa in fine epistolæ ad Romanos, xvi, Glossa in fine epistolæ ad Romanos, xvi, 27 Cui honor et gloria, ubi dicit sic : 27 Cui honor et gloria, ubi dicit sic : « Gloria est clara cum laude notitia. » « Gloria est clara cum laude notitia. » Philosophus autem dicit in Topicis, quod Philosophus autem dicit in Topicis, quod per gloriam fit, quod nullo consciente per gloriam fit, quod nullo consciente non festinaret in esse, et secundum illum non festinaret in esse, et secundum illum gloria est, quod sui nobilitate et hone- gloria est, quod sui nobilitate et hone- state conscientiis hominum se manifestat. state conscientiis hominum se manifestat. Hoc igitur modo gloria Deo convenit: Hoc igitur modo gloria Deo convenit: quia ipse solus ore multorum prædica- quia ipse solus ore multorum prædica- bilis, qui virtute universali se omnibus bilis, qui virtute universali se omnibus laudabilem præbuit. Unde dicitur, Psal. laudabilem præbuit. Unde dicitur, Psal. cxv1, 1 : Laudate Dominum, omnes gen- cxv1, 1 : Laudate Dominum, omnes gen- tes, laudate eum, omnes populi. Ipse tes, laudate eum, omnes populi. Ipse enim est quem Pater omnibus gloriam enim est quem Pater omnibus gloriam in qua glorientur, exhibuit. Luc. II, 32: in qua glorientur, exhibuit. Luc. II, 32: Lumen ad revelationem gentium, et glo- Lumen ad revelationem gentium, et glo- riam plebis tuæ Israel. Ipse ore multo- riam plebis tuæ Israel. Ipse ore multo- rum prædicatur, Isa. XII, 5: Cantate rum prædicatur, Isa. XII, 5: Cantate Domino, quoniam magnifice fecit: an- Domino, quoniam magnifice fecit: an- nuntiate hoc in universa terra. Ipse est nuntiate hoc in universa terra. Ipse est qui clara laude omni notitiæ exponitur : qui clara laude omni notitiæ exponitur : quia nihil nisi laudabile in eo invenitur. quia nihil nisi laudabile in eo invenitur. Daniel. 1, 55 et 56: Laudabilis, et glo- Daniel. 1, 55 et 56: Laudabilis, et glo- riosus, et superexaltatus in sæcula. Hic riosus, et superexaltatus in sæcula. Hic nobilitate, et honestate sua hominum om- nobilitate, et honestate sua hominum om- nium se conscientiis manifestat. Psal. nium se conscientiis manifestat. Psal.

CL, CL,

1 Laudate Dominum in sanctis 1 Laudate Dominum in sanctis ejus, laudate eum in firmamento virtu- ejus, laudate eum in firmamento virtu- tis ejus. Sanctis est ibi neutrius generis, tis ejus. Sanctis est ibi neutrius generis, hoc est, Laudate eum in sanctis, hoc hoc est, Laudate eum in sanctis, hoc est, quæ sancta sunt ejus, quæ omnia est, quæ sancta sunt ejus, quæ omnia nobilia sunt et honesta. Hæc est igitur nobilia sunt et honesta. Hæc est igitur gloria. Est autem magna, et maxima: gloria. Est autem magna, et maxima: quia nihil sibi comparari potest. Psal. quia nihil sibi comparari potest. Psal. CXII, 5 Quis sicut Dominus Deus noster, CXII, 5 Quis sicut Dominus Deus noster, qui in altis habitat ? Unde dicitur, Luc. qui in altis habitat ? Unde dicitur, Luc.

II, 14 II, 14

Gloria in altissimis Deo. Eccli. Gloria in altissimis Deo. Eccli. XL, 32: Glorificantes Dominum quan- XL, 32: Glorificantes Dominum quan- tumcumque potueritis, et supervalebit tumcumque potueritis, et supervalebit adhuc. Hæc autem gloria magna tua est adhuc. Hæc autem gloria magna tua est proprie : quia alii non debetur gloria proprie : quia alii non debetur gloria nisi soli Deo. Isa. XLII, 8: Gloriam nisi soli Deo. Isa. XLII, 8: Gloriam meam alteri non dabo, et laudem meam meam alteri non dabo, et laudem meam sculptilibus. I ad Timoth. 1, 17 : Soli sculptilibus. I ad Timoth. 1, 17 : Soli Deo honor et gloria. Hæc est ergo causa Deo honor et gloria. Hæc est ergo causa laudandi et benedicendi et adorandi et laudandi et benedicendi et adorandi et glorificandi et gratias agendi Domino. glorificandi et gratias agendi Domino.

Domine Deus, etc. Domine Deus, etc.

Hic tangit in speciali attributa perso- Hic tangit in speciali attributa perso- narum. Et primo tangit ea quæ sunt narum. Et primo tangit ea quæ sunt Patris. Secundo, ea quæ sunt Filii. Ter- Patris. Secundo, ea quæ sunt Filii. Ter- tio, ea quæ sunt Spiritus sancti. Quarto, tio, ea quæ sunt Spiritus sancti. Quarto, subjungit id quod est unitatis essentiæ subjungit id quod est unitatis essentiæ in tribus personis. in tribus personis.

Ea autem quæ sunt Patris, tangit tri- Ea autem quæ sunt Patris, tangit tri- pliciter, scilicet secundum quod conside- pliciter, scilicet secundum quod conside- rantur in ipso, et secundum ea quæ ope- rantur in ipso, et secundum ea quæ ope- rantur in nobis. rantur in nobis.

Ea autem quæ sunt in ipso, tangit Ea autem quæ sunt in ipso, tangit dupliciter, scilicet secundum auctorita- dupliciter, scilicet secundum auctorita- tem, et secundum gubernationem. tem, et secundum gubernationem.

12. 12.

Dominus Dominus

nomen nomen

Auctoritatis enim est quod dicit: Do- Auctoritatis enim est quod dicit: Do- mine, non quod solus Pater sit Domi- mine, non quod solus Pater sit Domi- nus, cum sit scriptum in symbolo Atha- auctorita- nus, cum sit scriptum in symbolo Atha- auctorita- nasii: «Dominus Pater, Dominus Filius, nasii: «Dominus Pater, Dominus Filius, Dominus Spiritus sanctus : et tamen Dominus Spiritus sanctus : et tamen non tres Domini, sed unus est Do- non tres Domini, sed unus est Do- minus. » Sed quod commune est se- minus. » Sed quod commune est se- cundum operationem, per appropriatio- cundum operationem, per appropriatio- nem auctoritatis, quia Pater non est de nem auctoritatis, quia Pater non est de alio, Patri attribuitur, de quo dicitur, alio, Patri attribuitur, de quo dicitur, Esther, xı, 11 : Dominus omnium es. Esther, xı, 11 : Dominus omnium es. Hinc est, quod Filius vocat eum Domi- Hinc est, quod Filius vocat eum Domi- num, Matth. xi, 25, cum dicit : Confi- num, Matth. xi, 25, cum dicit : Confi-

4 110- 4 110-

Be Be

13. 13.

DE SACRIFICIO MISSÆ, I, 3. DE SACRIFICIO MISSÆ, I, 3.

teor tibi, Pater, Domine cœli et terræ. teor tibi, Pater, Domine cœli et terræ. Act. XVII, 24 et 25: Hic cæli et terræ Act. XVII, 24 et 25: Hic cæli et terræ cum sit Dominus, non in manufactis cum sit Dominus, non in manufactis templis habitat, nec manibus humanis templis habitat, nec manibus humanis colitur, indigens aliquo. Non indiget, colitur, indigens aliquo. Non indiget, qui omnium pulchrorum et bonorum qui omnium pulchrorum et bonorum est fons et origo. est fons et origo.

Deus autem est nomen gubernationis, Deus autem est nomen gubernationis, quæ etiam Patri attribuitur : quia etiam quæ etiam Patri attribuitur : quia etiam patres ab antiquo dicebantur, qui alios patres ab antiquo dicebantur, qui alios ut reges gubernabant, et etiam patris ut reges gubernabant, et etiam patris est gubernare familiam in domo: Deus est gubernare familiam in domo: Deus enim Græce dicitur os quod nomen si enim Græce dicitur os quod nomen si derivatur a verbo Græco ewpew, ɛic, quod derivatur a verbo Græco ewpew, ɛic, quod est video, vides, idem est quod cuncta est video, vides, idem est quod cuncta videns oculo providentiæ. Eccli.xxIII, 28: videns oculo providentiæ. Eccli.xxIII, 28: Oculi Domini multo plus lucidiores sunt Oculi Domini multo plus lucidiores sunt super solem, circumspicientes omnes vias super solem, circumspicientes omnes vias hominum,... intuentes in absconditas par- hominum,... intuentes in absconditas par- tes. Ad Hebr. IV, 13: Non est ulla crea- tes. Ad Hebr. IV, 13: Non est ulla crea- tura invisibilis in conspectus ejus. Si tura invisibilis in conspectus ejus. Si autem o derivatur a Græco theaste autem o derivatur a Græco theaste quod sonat circuitum, iterum signat quod sonat circuitum, iterum signat Deum qui omnia circuit cura suæ pro- Deum qui omnia circuit cura suæ pro- videntiæ. Eccli. xxiv, 8: Gyrum cœli videntiæ. Eccli. xxiv, 8: Gyrum cœli circuivi sola, dicit Patris sapientia, circuivi sola, dicit Patris sapientia, cujus est tota providentia. Si autem de- cujus est tota providentia. Si autem de- rivatur a Græco thetim, quod calorem rivatur a Græco thetim, quod calorem sonat, amorem providentis significat, sonat, amorem providentis significat, sicut dicitur in Psalmo xvII, 7: Non est sicut dicitur in Psalmo xvII, 7: Non est qui se abscondat a calore ejus. Sic igi- qui se abscondat a calore ejus. Sic igi- tur visionis luce, curæ velocitate, et tur visionis luce, curæ velocitate, et amoris calore omnibus providet et omnia amoris calore omnibus providet et omnia gubernat et ideo dicit, Psal. LIV, 23: gubernat et ideo dicit, Psal. LIV, 23: Jacta super Dominum curam tuam, et Jacta super Dominum curam tuam, et ipse te enutriet. I Petri, v, 7: Omnem ipse te enutriet. I Petri, v, 7: Omnem sollicitudinem vestram projicientes in sollicitudinem vestram projicientes in eum, quoniam ipsi cura est de vobis. eum, quoniam ipsi cura est de vobis.

29 29

quid ? quid ?

primo, et per Angelos hominibus distri- primo, et per Angelos hominibus distri- buit. Dicit enim Dionysius, quod re- Regnum, buit. Dicit enim Dionysius, quod re- Regnum, gnum est omnis finis et ornatus legis et gnum est omnis finis et ornatus legis et ordinis distributio 1. Isa. xxxn, 1: Ecce ordinis distributio 1. Isa. xxxn, 1: Ecce in justitia regnabit rex, et principes, hoc in justitia regnabit rex, et principes, hoc est, Angeli, in judicio præerunt. Isa. est, Angeli, in judicio præerunt. Isa. XXXIII, 22 Dominus legifer noster, Do- XXXIII, 22 Dominus legifer noster, Do- minus rex noster, ipse salvabit nos. minus rex noster, ipse salvabit nos. Jerem. ✗, 6 et 7 Non est similis tui, Jerem. ✗, 6 et 7 Non est similis tui, Domine magnus es tu, et magnum Domine magnus es tu, et magnum nomen tuum in fortitudine. Quis non nomen tuum in fortitudine. Quis non timebit te, o rex gentium? tuum enim timebit te, o rex gentium? tuum enim est decus inter cunctos sapientes gen- est decus inter cunctos sapientes gen- tium, et in universis regnis eorum, nullus tium, et in universis regnis eorum, nullus est similis tui. est similis tui.

Deus Pater omnipotens. Hoc dicitur se- Deus Pater omnipotens. Hoc dicitur se- cundum attributa Patris in nobis, et dici- cundum attributa Patris in nobis, et dici- tur Deus nobis providens. Psal. xxxi, 8: tur Deus nobis providens. Psal. xxxi, 8: In via hac qua gradieris, firmabo super te In via hac qua gradieris, firmabo super te oculos meos. Pater autem dicitur in gra- oculos meos. Pater autem dicitur in gra- tia adoptionis nos formans. Isa. Lxiv, 8 : tia adoptionis nos formans. Isa. Lxiv, 8 : Et nunc, Domine, pater noster es tu, nos Et nunc, Domine, pater noster es tu, nos vero lutum et fictor noster tu, et opera vero lutum et fictor noster tu, et opera manuum tuarum omnes nos. Psal. xxxi, manuum tuarum omnes nos. Psal. xxxi, 15: Qui finxit singillatim corda eorum, 15: Qui finxit singillatim corda eorum, et intelligit omnia opera eorum. et intelligit omnia opera eorum.

Dicitur autem omnipotens: quia cum tria Dicitur autem omnipotens: quia cum tria sint in nobis reluctantia reformationi ad sint in nobis reluctantia reformationi ad bonum, scilicet inferioris naturæ inobe- bonum, scilicet inferioris naturæ inobe- diens gravitas, infirmitatis humanæ de- diens gravitas, infirmitatis humanæ de- primens fragilitas, spiritualis nequitiæ primens fragilitas, spiritualis nequitiæ reluctans iniquitas, nihil horum obstare reluctans iniquitas, nihil horum obstare potest, quin ipse nos in filios formet. Ad potest, quin ipse nos in filios formet. Ad Roman. ix, 19: Voluntati ejus quis Roman. ix, 19: Voluntati ejus quis resistit? Luc. 1, 37: Non erit impossibile resistit? Luc. 1, 37: Non erit impossibile apud Deum omne verbum. Genes. XVIII, apud Deum omne verbum. Genes. XVIII, 14 Numquid Deo quidquam erit diffi- 14 Numquid Deo quidquam erit diffi- cile? cile?

Rex cœlestis. Ecce quid faciat in An- Rex cœlestis. Ecce quid faciat in An- gelis quia per metonymiam rex dicitur Domine, Fili unigenite. Hic tangit ea gelis quia per metonymiam rex dicitur Domine, Fili unigenite. Hic tangit ea cœlestis: quia Rex est Angelorum mira- quæ attribuuntur Filio. Hæc autem tangit cœlestis: quia Rex est Angelorum mira- quæ attribuuntur Filio. Hæc autem tangit biliter ex ministris sibi assistentibus re- sub sex differentiis. Primo enim tangit biliter ex ministris sibi assistentibus re- sub sex differentiis. Primo enim tangit gnum suum restaurans. Rex autem est : gnum suum restaurans. Rex autem est : ea quæ habet in seipso, ex quibus est ea quæ habet in seipso, ex quibus est quia fines intentionum, et bona opera- potens salvare et debitor salutis. Se- quia fines intentionum, et bona opera- potens salvare et debitor salutis. Se- tionum, et leges in præceptis justitia- cundo, tangit modum exhibitionis quo tionum, et leges in præceptis justitia- cundo, tangit modum exhibitionis quo rum, et ordines ministrorum Angelis gratiam salutis adhibuit. Tertio, tangit rum, et ordines ministrorum Angelis gratiam salutis adhibuit. Tertio, tangit

1 S. DIONYSIUS, Lib. de Divinis nominibus, 1 S. DIONYSIUS, Lib. de Divinis nominibus,

cap. 12. cap. 12.

14. 14.

15. 15.

30 30

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

gratiam redemptionis. Quarto, tangit gratiam redemptionis. Quarto, tangit gratiam gratificationis. Quinto, tangit gratiam gratificationis. Quinto, tangit gratiam glorificationis. Sexto et ultimo, gratiam glorificationis. Sexto et ultimo, horum singulorum singillatim tangit horum singulorum singillatim tangit

causam. causam.

Dicit igitur Domine, Fili, etc., et duo Dicit igitur Domine, Fili, etc., et duo tangit. Primum est unde salvare poterat. tangit. Primum est unde salvare poterat. Secundum, unde salvare debuerat debi- Secundum, unde salvare debuerat debi- tum nostrum in se suscipiens. De primo tum nostrum in se suscipiens. De primo horum dicit Domine, Fili. Tria dicit, horum dicit Domine, Fili. Tria dicit, quorum primum importat salutis facul- quorum primum importat salutis facul- tatem, secundum facultatum illarum hæ- tatem, secundum facultatum illarum hæ- reditatem, tertium facultatum salutis in- reditatem, tertium facultatum salutis in- divisam importat plenitudinem. divisam importat plenitudinem.

Per hoc enim quod dicit: Domine, Per hoc enim quod dicit: Domine, cum Dominus dicit omnimodam pul- cum Dominus dicit omnimodam pul- chrorum et bonorum possessionem, chrorum et bonorum possessionem, signat eorum unde salvare potest facul- signat eorum unde salvare potest facul- tatem hoc autem quod dicit: Fili, cum tatem hoc autem quod dicit: Fili, cum filius ex hæreditate habeat omnes patris filius ex hæreditate habeat omnes patris facultates, signat illarum facultatum facultates, signat illarum facultatum hæreditatem. Per hoc autem quod dicit : hæreditatem. Per hoc autem quod dicit : Unigenite, cum unigenitus sit qui, sicut Unigenite, cum unigenitus sit qui, sicut Basilius dicit, cum secundo genito glo- Basilius dicit, cum secundo genito glo- riam paternam non divisit, signat facul- riam paternam non divisit, signat facul- tatum illarum indivisam, et possessam tatum illarum indivisam, et possessam plenitudinem et ex his habet unde pot- plenitudinem et ex his habet unde pot- erit salvare plenam et perfectam faculta- erit salvare plenam et perfectam faculta- tem. De primo dicitur in Psalmo vi, 1 : tem. De primo dicitur in Psalmo vi, 1 : Domine, Dominus noster, quam admi- Domine, Dominus noster, quam admi- rabile est nomen tuum in universa terra! rabile est nomen tuum in universa terra! Hoc enim mirabile est in terra, quod Hoc enim mirabile est in terra, quod facultatem habet omnes salvandi. Ipse facultatem habet omnes salvandi. Ipse enim est de quo dicitur, ad Roman. x, enim est de quo dicitur, ad Roman. x, 12 Idem Dominus omnium, dives in 12 Idem Dominus omnium, dives in omnes qui invocant eum. Unde Paulus, omnes qui invocant eum. Unde Paulus, I ad Corinth. 1, 5 et seq., dicit : In omni- I ad Corinth. 1, 5 et seq., dicit : In omni- bus divites facti estis in illo, in omni bus divites facti estis in illo, in omni verbo, et in omni scientia: sicut testimo- verbo, et in omni scientia: sicut testimo- nium Christi confirmatum est in vobis : nium Christi confirmatum est in vobis : ita ut nihil desit vobis in ulla gratia. ita ut nihil desit vobis in ulla gratia. Ex his igitur facultatibus omnes salvat. Ex his igitur facultatibus omnes salvat.

Fili autem dicit: quia hæreditate na- Fili autem dicit: quia hæreditate na- turali omnia possidet. Luc. xv, 31: Fili, turali omnia possidet. Luc. xv, 31: Fili, tu semper mecum es, et omnia mea tua tu semper mecum es, et omnia mea tua sunt. Ad Hebr. 1, 2: Quem constituit sunt. Ad Hebr. 1, 2: Quem constituit hæredem universorum, per quem fecit hæredem universorum, per quem fecit et sæcula. Joan. XVI, 15: Omnia quæ- et sæcula. Joan. XVI, 15: Omnia quæ- cumque habet Pater, mea sunt. cumque habet Pater, mea sunt.

Unigenite autem, quia indivise possi- Unigenite autem, quia indivise possi- det. Joan. 1, 14: Vidimus gloriam ejus, det. Joan. 1, 14: Vidimus gloriam ejus, gloriam quasi Unigeniti a Patre, ple- gloriam quasi Unigeniti a Patre, ple- num gratiæ et veritatis. Sic ergo ex his num gratiæ et veritatis. Sic ergo ex his quæ deitatis sunt, facultatem habet sal- quæ deitatis sunt, facultatem habet sal- vandi sed quia apud justum judicem vandi sed quia apud justum judicem non satisfacit nisi qui debet, ideo ex non satisfacit nisi qui debet, ideo ex nostro assumpsit, unde pro nobis satis- nostro assumpsit, unde pro nobis satis- facere deberet. facere deberet.

Et hoc est quod sequitur: Et hoc est quod sequitur:

16. 16.

Jesu Christe. Quod autem quidam ad- Jesu Christe. Quod autem quidam ad- dunt Altissime, non est de littera et a dunt Altissime, non est de littera et a præsumptoribus est additum : quia nihil præsumptoribus est additum : quia nihil addendum erat tantæ auctoritati quam addendum erat tantæ auctoritati quam fecit Angelus et vicarius Jesu Christi. fecit Angelus et vicarius Jesu Christi. Sunt autem hæc duo nomina, Jesu Sunt autem hæc duo nomina, Jesu Christe. Jesus quidem, ut dicit Dama- Christe. Jesus quidem, ut dicit Dama- scenus, dicit Deum humanatum, et Chri- scenus, dicit Deum humanatum, et Chri- stus dicit e converso hominem deifica- stus dicit e converso hominem deifica- tum quia naturæ duæ in una persona tum quia naturæ duæ in una persona Filii se circumincedunt: quia deitas po- Filii se circumincedunt: quia deitas po- tentiam exercet in actibus hominis, dum tentiam exercet in actibus hominis, dum humanitate tactus leprosus sanatur, humanitate tactus leprosus sanatur, mortuus tactus vivificatur, cæcus tactus mortuus tactus vivificatur, cæcus tactus illuminatur, et sic de aliis, et humana illuminatur, et sic de aliis, et humana natura propria servans in potentia divini- natura propria servans in potentia divini- tatis se ostendit, dum solem obscurans tatis se ostendit, dum solem obscurans moritur, cum petram scindens crucifigi- moritur, cum petram scindens crucifigi- tur, dum potestate propria ponens ani- tur, dum potestate propria ponens ani- mam et iterum sumens eam sepelitur. mam et iterum sumens eam sepelitur. Jesus ergo dicit Deum humanatum, et Jesus ergo dicit Deum humanatum, et Christus, sicut dictum est, dicit homi- Christus, sicut dictum est, dicit homi- nem deificatum. Et hoc est unde pro nem deificatum. Et hoc est unde pro nobis satisfacere debuit: dicit enim Am- nobis satisfacere debuit: dicit enim Am- brosius, et probat Anselmus in libro, brosius, et probat Anselmus in libro, Cur Deus homo, quod pro nobis satisfa- Christus Cur Deus homo, quod pro nobis satisfa- Christus cere non potuit, nisi qui debuit, et qui debuit pro cere non potuit, nisi qui debuit, et qui debuit pro potuit. Potuit autem in quantum Deus nobis sa- potuit. Potuit autem in quantum Deus nobis sa- Dominus Filius Patris unigenitus: de- Dominus Filius Patris unigenitus: de- buit autem in quantum homo fuit: de- buit autem in quantum homo fuit: de- buit et potuit in quantum Deus huma- buit et potuit in quantum Deus huma- natus, et in quantum homo deificatus. natus, et in quantum homo deificatus. Hoc autem probavit Anselmus. Adam Hoc autem probavit Anselmus. Adam enim in quo omnes peccavimus et dam- enim in quo omnes peccavimus et dam- nati fuimus, originalem justitiam om- nati fuimus, originalem justitiam om- nium hominum qui ex ipso nasci pot- nium hominum qui ex ipso nasci pot- erant, perdidit. Possunt autem infiniti erant, perdidit. Possunt autem infiniti nasci ex ipso, qui omnes illam Deo tra- nasci ex ipso, qui omnes illam Deo tra-

potuit et potuit et

tisfacere. tisfacere.

DE SACRIFICIO MISSÆ, I, 3. DE SACRIFICIO MISSÆ, I, 3.

didissent justitiam originalem, quæ in didissent justitiam originalem, quæ in infinitis esset infinitum bonum quod re- infinitis esset infinitum bonum quod re- stituere non potuit, nisi qui infinitæ fuit stituere non potuit, nisi qui infinitæ fuit bonitatis, et hoc non erat nisi Deus Do- bonitatis, et hoc non erat nisi Deus Do- minus Filius unigenitus infinitæ bonita- minus Filius unigenitus infinitæ bonita- tis. Exigere autem ab eo qui nihil debet, tis. Exigere autem ab eo qui nihil debet, non est justi judicis. Cum ergo Deus non est justi judicis. Cum ergo Deus justus judex sit, non exigit hoc nisi ab justus judex sit, non exigit hoc nisi ab homine qui debuit et sic oportuit, quod homine qui debuit et sic oportuit, quod salvator homo esset, qui debuit non ex salvator homo esset, qui debuit non ex debito culpæ, sed ex debito quod volun- debito culpæ, sed ex debito quod volun- tarie suscepit: ergo oportuit quod homo tarie suscepit: ergo oportuit quod homo esset Deus, et Deus homo, et Deus in esset Deus, et Deus homo, et Deus in homine, et homo in Deo. Et sic, sicut homine, et homo in Deo. Et sic, sicut dicitur, I ad Timoth. 11, 5: Mediator est dicitur, I ad Timoth. 11, 5: Mediator est Dei et hominum homo Christus Jesus. Dei et hominum homo Christus Jesus.

Quod ergo debuit et potuit, importatur Quod ergo debuit et potuit, importatur per hoc quod dicitur: Jesu Christe, per hoc quod dicitur: Jesu Christe,

... ...

: :

I, I,

1: 1:

Et de Jesu quidem dicitur, Matth. Et de Jesu quidem dicitur, Matth. Vocabis nomen ejus Jesum ipse enim Vocabis nomen ejus Jesum ipse enim salvum faciet populum suum a peccatis salvum faciet populum suum a peccatis corum. Eccli. XLVI, 1 et 2: Fortis in bello corum. Eccli. XLVI, 1 et 2: Fortis in bello Jesus, qui fuit magnus secundum Jesus, qui fuit magnus secundum nomen suum, maximus in salutem ele- nomen suum, maximus in salutem ele- ctorum Dei. De Christo autem dicitur, Isa. ctorum Dei. De Christo autem dicitur, Isa. XLV, 1 et 2 Christo meo Cyro, cujus XLV, 1 et 2 Christo meo Cyro, cujus apprehendi dexteram, ut subjiciam ante apprehendi dexteram, ut subjiciam ante faciem ejus gentes, et dorsa regum vertam, faciem ejus gentes, et dorsa regum vertam, et aperiam coram eo januas, et portæ non et aperiam coram eo januas, et portæ non claudentur. Ego ante te ibo, et gloriosos claudentur. Ego ante te ibo, et gloriosos terræ humiliabo: portas æreas conteram, terræ humiliabo: portas æreas conteram, et vectes ferreos confringam. Cyrus et vectes ferreos confringam. Cyrus autem hæres interpretatur: quia hic autem hæres interpretatur: quia hic Christus primo hæres est Dei Patris, Christus primo hæres est Dei Patris, cujus Pater dexteram apprehendit : quia cujus Pater dexteram apprehendit : quia virtutem salutis in nobis fecit, cui etiam virtutem salutis in nobis fecit, cui etiam gentes salvatas in fide Ecclesiæ subjecit, gentes salvatas in fide Ecclesiæ subjecit, dorsa regum mundi vertit, et eis onus dorsa regum mundi vertit, et eis onus suorum mandatorum imposuit, portas suorum mandatorum imposuit, portas æreas inferni contrivit, vectes in peccati æreas inferni contrivit, vectes in peccati repagulis confregit: ante eum in mira- repagulis confregit: ante eum in mira- culis magnis ivit, omnia quæ fecit, con- culis magnis ivit, omnia quæ fecit, con- firmando et contestando, et sic gloriam firmando et contestando, et sic gloriam mundi stravit, et gloriosos et inclytos in mundi stravit, et gloriosos et inclytos in humilitate spiritus inclinavit. Hoc est humilitate spiritus inclinavit. Hoc est

1 Psal. xx, 14. 1 Psal. xx, 14.

2 Ibid. 2 Ibid.

3 Cf. Genes. XXII, 13. 3 Cf. Genes. XXII, 13.

31 31

ergo quod dicit: Domine, Fili unigenite, ergo quod dicit: Domine, Fili unigenite, Jesu Christe. Jesu Christe.

Domine Deus, Agnus Dei, Filius Pa- Domine Deus, Agnus Dei, Filius Pa-

tris. tris.

17. 17. Christus Christus

potenter, potenter,

et obedien- et obedien- ter. ter.

Hic tangitur totus salvandi modus. salvavit Hic tangitur totus salvandi modus. salvavit Salvavit potenter, mansuete, et obedien- mansuete, Salvavit potenter, mansuete, et obedien- mansuete, ter. Potenter ut faceret opus salutis effi- ter. Potenter ut faceret opus salutis effi- caciter, mansuete ut laudabiliter, obe- caciter, mansuete ut laudabiliter, obe- dienter ut salus nostra habeat auctorita- dienter ut salus nostra habeat auctorita- tis incontradicibilitatem. tis incontradicibilitatem.

Primum tangit per hoc quod dicitur : Primum tangit per hoc quod dicitur : Domine Deus, qui potens est ad salvan- Domine Deus, qui potens est ad salvan- dum. Secundum per hoc quod dicit : dum. Secundum per hoc quod dicit : Agnus Dei, qui mansuetus est ad patien- Agnus Dei, qui mansuetus est ad patien- dum. Tertium tangit per hoc quod dicit: dum. Tertium tangit per hoc quod dicit: Filius Patris, qui obediens est Patri ad Filius Patris, qui obediens est Patri ad pretium pro Adæ debito solvendum. pretium pro Adæ debito solvendum.

Domine qui potens, Deus qui sapiens Domine qui potens, Deus qui sapiens es, et cuncta providens: ex hoc enim es, et cuncta providens: ex hoc enim poteris salvare, quoniam nec fortitudo poteris salvare, quoniam nec fortitudo aliqua resistit Domino, nec versutia aliqua resistit Domino, nec versutia aliqua potest decipere vel latere sapientis aliqua potest decipere vel latere sapientis visionem. De primo petimus: Exaltare, visionem. De primo petimus: Exaltare, Domine, in virtute tua ¹, ut salves po- Domine, in virtute tua ¹, ut salves po- tenter et tunc gratias agentes, cantabi- tenter et tunc gratias agentes, cantabi- mus et psallemus virtutes tuas 2. De mus et psallemus virtutes tuas 2. De sapientia autem dicitur, Jerem. XXIII, 5: sapientia autem dicitur, Jerem. XXIII, 5: Regnabit rex, et sapiens erit. Regnabit rex, et sapiens erit.

Agnus autem dicitur propter patiendi Agnus autem dicitur propter patiendi mansuetudinem: Dei autem, ideo quia mansuetudinem: Dei autem, ideo quia in passione fuit Deo sacrificatum. De man- in passione fuit Deo sacrificatum. De man- suetudine dicitur, Jerem. xi, 19 : Ego quasi suetudine dicitur, Jerem. xi, 19 : Ego quasi agnus mansuetus, qui portatur ad victi- agnus mansuetus, qui portatur ad victi- mam. Isa. LIII, 7: Sicut ovis ad occisio- mam. Isa. LIII, 7: Sicut ovis ad occisio- nem ducetur, et non aperiet os suum. nem ducetur, et non aperiet os suum. Dei autem sacrificium est, cujus sanguine Dei autem sacrificium est, cujus sanguine tincti liberamur ab Angelo extermina- tincti liberamur ab Angelo extermina- tore. Iste agnus est, qui immolatus est in tore. Iste agnus est, qui immolatus est in figura arietis ab Abraham pro filio figura arietis ab Abraham pro filio Isaac 3. Iste est agnus, qui occisus est Isaac 3. Iste est agnus, qui occisus est pro omnibus electis ab origine mundi *. pro omnibus electis ab origine mundi *. İste est agnus, qui xáta mane immolatus est İste est agnus, qui xáta mane immolatus est in membris, quæ præcesserunt adventum in membris, quæ præcesserunt adventum ejus, qui immolari præcipitur : ejus, qui immolari præcipitur :

4 Cf. Apocal. v, 6. 4 Cf. Apocal. v, 6.

5 Cf. Numer. xXVIII, 1 et seq. 5 Cf. Numer. xXVIII, 1 et seq.

5 5

κάτα κάτα

88 88

0 0

de de

32 32

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

vespere in se, et in suis qui offeruntur vespere in se, et in suis qui offeruntur Deo post adventum ipsius. Iste est agnus, Deo post adventum ipsius. Iste est agnus, qui agni nomen non in vacuum accipit : qui agni nomen non in vacuum accipit : quia agnus ab agnoscendo dicitur. Dieit, quia agnus ab agnoscendo dicitur. Dieit, Joannis, x, 14: Ego cognosco oves meas, Joannis, x, 14: Ego cognosco oves meas, et cognoscunt me meæ. Iste est agnus, et cognoscunt me meæ. Iste est agnus, quem omnes agnini in vellere sequuntur. quem omnes agnini in vellere sequuntur. Hæc enim est natura agni masculi, quod Hæc enim est natura agni masculi, quod omnes quos generat, generantem agnum omnes quos generat, generantem agnum sequuntur in bonitate lanæ et velleris. Et sequuntur in bonitate lanæ et velleris. Et hoc signatum est, Judicum, vi, 36 et seq., hoc signatum est, Judicum, vi, 36 et seq., ubi legitur, quod signum de descensu ubi legitur, quod signum de descensu roris quod apparuit in vellere, defluxit, roris quod apparuit in vellere, defluxit, in concham et derivatum est ad aream: in concham et derivatum est ad aream: gratia enim quæ in deitate Christi fuit, et gratia enim quæ in deitate Christi fuit, et bonitatis thesaurus defluxit in humani- bonitatis thesaurus defluxit in humani- tatem ejus, id est in concham, et diffusa tatem ejus, id est in concham, et diffusa est in area, id est, in Ecclesia. Sic igitur est in area, id est, in Ecclesia. Sic igitur est agnus Dei. est agnus Dei.

Filius Patris in quo ostenditur, quod Filius Patris in quo ostenditur, quod obedienter solvit debitum, pro nobis, ut obedienter solvit debitum, pro nobis, ut solutio haberet auctoritatem et utilita- solutio haberet auctoritatem et utilita- tem, quæ si ex obedientia Patris aucto- tem, quæ si ex obedientia Patris aucto- ritatem non habuisset, a Patre refutari ritatem non habuisset, a Patre refutari poterat. Nunc autem quia ex obedientia poterat. Nunc autem quia ex obedientia Patris processit, Patri fuit acceptabilis. Patris processit, Patri fuit acceptabilis. Ad Philip. 11, 8 et 9: Factus obediens, Ad Philip. 11, 8 et 9: Factus obediens, scilicet Patri, usque ad mortem, mortem scilicet Patri, usque ad mortem, mortem autem crucis. Propter quod et Deus exalta- autem crucis. Propter quod et Deus exalta- vit illum, et donavit illi nomen quod est vit illum, et donavit illi nomen quod est super omne nomen. Unde vadens ad satis- super omne nomen. Unde vadens ad satis- factionem dicit, Matth. xxvi, 39: Non factionem dicit, Matth. xxvi, 39: Non sicut ego volo, sed sicut tu, scilicet vis. sicut ego volo, sed sicut tu, scilicet vis. Hoc enim sibi fuit cordis refectio, ut Hoc enim sibi fuit cordis refectio, ut Patris perficeret voluntatem. Joan. IV, Patris perficeret voluntatem. Joan. IV, 34 Meus cibus est ut faciam volun- 34 Meus cibus est ut faciam volun- tatem ejus qui misit me, et perficiam tatem ejus qui misit me, et perficiam opus ejus. Hæc obedientia fuit sibi om- opus ejus. Hæc obedientia fuit sibi om- nium operum et passionum necessitas. nium operum et passionum necessitas. Luc. 11, 49 Nesciebatis quia in his Luc. 11, 49 Nesciebatis quia in his quæ Patris mei sunt, oportet me esse? quæ Patris mei sunt, oportet me esse? In his ergo consistit in sanctificatore In his ergo consistit in sanctificatore nostro sanctificationis perfectus mo- nostro sanctificationis perfectus mo- dus, ut perficeret sanctificationem po- dus, ut perficeret sanctificationem po- tenter, sapienter, patienter et utili- tenter, sapienter, patienter et utili-

ter. ter.

Qui tollis peccata mundi, miserere no- Qui tollis peccata mundi, miserere no- bis. bis.

Hic tangitur sanctificationis opus quod Hic tangitur sanctificationis opus quod in tribus consistit, operatio scilicet red- in tribus consistit, operatio scilicet red- emptionis, gratificationis, et glorifica- emptionis, gratificationis, et glorifica- tionis et hoc indicant tres versus qui tionis et hoc indicant tres versus qui per ordinem hic inducuntur. per ordinem hic inducuntur.

Tanguntur autem duo in primo, scilicet Tanguntur autem duo in primo, scilicet redemptionis perfectio, et misericordiæ redemptionis perfectio, et misericordiæ imploratio. Redemptionis perfectio du- imploratio. Redemptionis perfectio du- pliciter describitur, scilicet ex parte redi- pliciter describitur, scilicet ex parte redi- mentis, et ex parte debiti a quo redimi- mentis, et ex parte debiti a quo redimi-

mur. mur.

De primo dicit: Qui tollis. Et hoc De primo dicit: Qui tollis. Et hoc secundum Priscianum habet exponi, hoc secundum Priscianum habet exponi, hoc est, quia tu tollis, hoc est, habes unde est, quia tu tollis, hoc est, habes unde tollas, hoc est, abstollas ut non sit : et id tollas, hoc est, abstollas ut non sit : et id ex hoc habes facere, quia infinitum ex hoc habes facere, quia infinitum bonum pro debito infinito habes faculta- bonum pro debito infinito habes faculta- tem solvendi, hoc est, oleum unctionis tem solvendi, hoc est, oleum unctionis de quo solutum est totum debitum viduæ de quo solutum est totum debitum viduæ prophetæ, hoc est, Ecclesiæ. Proverb. prophetæ, hoc est, Ecclesiæ. Proverb. XXI, 20 Thesaurus desiderabilis et XXI, 20 Thesaurus desiderabilis et oleum in habitaculo justi. Ex quo the- oleum in habitaculo justi. Ex quo the- sauro absoluta est vidua'. sauro absoluta est vidua'.

Peccata mundi. Hoc signat unde ab- Peccata mundi. Hoc signat unde ab- solvitur Ecclesia. Peccatum autem solvitur Ecclesia. Peccatum autem mundi est peccatum originale, quod mundi est peccatum originale, quod totum mundum inficit per privationem totum mundum inficit per privationem justitiæ originalis, quod quamvis unum justitiæ originalis, quod quamvis unum fuerit in origine, tamen multiplicatum est fuerit in origine, tamen multiplicatum est in vitiosa propagine, quia et omnes in- in vitiosa propagine, quia et omnes in- ficit et quemlibet multis modis: et ideo ficit et quemlibet multis modis: et ideo dicitur pluraliter, peccata mundi. Psal. dicitur pluraliter, peccata mundi. Psal. L, 7 Ecce in iniquitatibus conceptus L, 7 Ecce in iniquitatibus conceptus sum, et in peccatis concepit me mater sum, et in peccatis concepit me mater mea. Sapient. XII, 10 et 11: Nequam est mea. Sapient. XII, 10 et 11: Nequam est natio eorum, et naturalis malitia ipsorum, natio eorum, et naturalis malitia ipsorum, et quoniam non poterat mulari cogitatio et quoniam non poterat mulari cogitatio illorum in perpetuum. Semen enim erat illorum in perpetuum. Semen enim erat maledictum ab initio. Hoc ergo peccatum maledictum ab initio. Hoc ergo peccatum tulit auferendo, quando Adæ debitum tulit auferendo, quando Adæ debitum solvit. Genes. xxx1, 39: Quidquid furto solvit. Genes. xxx1, 39: Quidquid furto peribat, a me exigebas. Psal. cxxix, 7: peribat, a me exigebas. Psal. cxxix, 7: Copiosa apud eum redemptio. Osee, XIII, Copiosa apud eum redemptio. Osee, XIII, 14 De manu mortis liberabo eos, de 14 De manu mortis liberabo eos, de morte redimam eos. Unde, Joan. 1, 29: morte redimam eos. Unde, Joan. 1, 29:

1 Cf. IV Regum, iv, 1 et seq. 1 Cf. IV Regum, iv, 1 et seq.

19. 19.

DE SACRIFICIO MISSÆ, I, 3. DE SACRIFICIO MISSÆ, I, 3.

Ecce agnus Dei, ecce qui tollit peccata super lignum Ecce agnus Dei, ecce qui tollit peccata super lignum mundi. mundi.

Subjungitur imploratio misericordiæ Subjungitur imploratio misericordiæ Dei, cum dicitur: Miserere nobis, ut sci- Dei, cum dicitur: Miserere nobis, ut sci- licet nobis valeat redemptio in hoc quod licet nobis valeat redemptio in hoc quod nos de peccato mundi inficit. Hoc enim nos de peccato mundi inficit. Hoc enim malum nascentes omnes sine gratia con- malum nascentes omnes sine gratia con- sumpsit, sicut dicitur, ad Ephes. 11, 3: sumpsit, sicut dicitur, ad Ephes. 11, 3: Eramus natura filii iræ : quia ira con- Eramus natura filii iræ : quia ira con- sumpti essemus, nisi misericordia red- sumpti essemus, nisi misericordia red- emptionis pro nobis solvisset. Thren. emptionis pro nobis solvisset. Thren. 111, 22 Misericordiæ Domini, quia non 111, 22 Misericordiæ Domini, quia non sumus consumpti: quia non defecerunt sumus consumpti: quia non defecerunt miserationes ejus. Non enim deficiunt miserationes ejus. Non enim deficiunt miserationes quæ pro omnibus solvunt. miserationes quæ pro omnibus solvunt. Sapient. vi, 8 Non enim subtrahet per- Sapient. vi, 8 Non enim subtrahet per- sonam cujuscumque Deus, qui est om- sonam cujuscumque Deus, qui est om- nium dominator: quoniam pusillum et nium dominator: quoniam pusillum et magnum ipse fecit, et æqualiter cura est magnum ipse fecit, et æqualiter cura est illi de omnibus : quia pro omnibus sol- illi de omnibus : quia pro omnibus sol- vit. vit.

Qui tollis peccata mundi, suscipe de- Qui tollis peccata mundi, suscipe de- grati precationem nostram. grati precationem nostram.

ationis. ationis.

Hic tangitur opus gratificationis. Et Hic tangitur opus gratificationis. Et dicuntur, duo, scilicet facultas gratifica- dicuntur, duo, scilicet facultas gratifica- tionis in Christo, et imploratio, ut ad nos tionis in Christo, et imploratio, ut ad nos beneficium gratificationis derivetur. beneficium gratificationis derivetur.

Facultas tangitur cum dicitur : Qui Facultas tangitur cum dicitur : Qui tollis peccata mundi, hoc est, qui habes tollis peccata mundi, hoc est, qui habes tollendi facultatem ex gratiarum tuarum tollendi facultatem ex gratiarum tuarum infinitis divitiis. Mundus aliqualiter hic infinitis divitiis. Mundus aliqualiter hic aliter sumitur quam prius. Prius enim aliter sumitur quam prius. Prius enim dicebatur collectio universitatis in origine dicebatur collectio universitatis in origine in qua vitiata fuit hic autem dicitur in qua vitiata fuit hic autem dicitur mundus ipsa hominum multiplicatorum mundus ipsa hominum multiplicatorum universitas, et peccatum istius mundi est universitas, et peccatum istius mundi est actuale, pro quo etiam satisfecit sanguis actuale, pro quo etiam satisfecit sanguis Agni. Et quia multa sunt actualia tam in Agni. Et quia multa sunt actualia tam in omnibus quam in singulis, ideo dicit : omnibus quam in singulis, ideo dicit : Qui tollis peccata, etc. Ad Hebr. 1x, 26: Qui tollis peccata, etc. Ad Hebr. 1x, 26: Nunc autem semel in consummatione Nunc autem semel in consummatione sæculorum ad destitutionem peccati per sæculorum ad destitutionem peccati per hostiam suam apparuit: quia nisi san- hostiam suam apparuit: quia nisi san- guis Christi intercedat, nullus de peccato guis Christi intercedat, nullus de peccato suo poterit satisfacere. Isa. Lii, 12: Ipse suo poterit satisfacere. Isa. Lii, 12: Ipse peccata multorum tulit, et pro transgres- peccata multorum tulit, et pro transgres- soribus rogavit. I Petri, 11, 24: Qui pec- soribus rogavit. I Petri, 11, 24: Qui pec- cata nostra ipse pertulit in corpore suo cata nostra ipse pertulit in corpore suo

XXXVIII XXXVIII

33 33

non enim portavit nisi non enim portavit nisi poenam patiendo pro nobis. poenam patiendo pro nobis.

Sequitur imploratio: Suscipe depreca- Sequitur imploratio: Suscipe depreca- tionem nostram. Deprecatio, ut dicit Au- tionem nostram. Deprecatio, ut dicit Au- gustinus, est oratio pro amovendis ma- gustinus, est oratio pro amovendis ma- lis, et est sensus : Suscipe in passione lis, et est sensus : Suscipe in passione tua qua poenam solvisti pro nobis, no- tua qua poenam solvisti pro nobis, no- stram deprecationem qua corde, ore, et stram deprecationem qua corde, ore, et opere petimus mala nostra amoveri a opere petimus mala nostra amoveri a nobis quia aliter non possunt amoveri. nobis quia aliter non possunt amoveri. Psal. LXII, 1 Exaudi, Deus, orationem Psal. LXII, 1 Exaudi, Deus, orationem meam cum deprecor, a timore inimici meam cum deprecor, a timore inimici eripe animam meam. Non enim suscipi- eripe animam meam. Non enim suscipi- tur nostrum nisi in tuo : Daniel. 111, 39 tur nostrum nisi in tuo : Daniel. 111, 39 et 40 Sed in animo contrito, et spiritu et 40 Sed in animo contrito, et spiritu humilitatis suscipiamur: sicut in holo- humilitatis suscipiamur: sicut in holo- causto arietum, et taurorum,... sic fiat causto arietum, et taurorum,... sic fiat sacrificium nostrum, scilicet in pœniten- sacrificium nostrum, scilicet in pœniten- tia peccatorum, ut a te suscipiatur et tia peccatorum, ut a te suscipiatur et placeat tibi, Domine. Hoc enim addidit placeat tibi, Domine. Hoc enim addidit Ambrosius ad verba Danielis. Ambrosius ad verba Danielis.

Qui sedes ad dexteram Patris, mise- Qui sedes ad dexteram Patris, mise- 20. 20. rere nobis. rere nobis. Opus glori- Opus glori- Hic tangitur opus glorificationis. Se-ficationis. Hic tangitur opus glorificationis. Se-ficationis. dere enim est quiescentis post laborem dere enim est quiescentis post laborem redemptionis sedere autem ad dexte- redemptionis sedere autem ad dexte- ram summi Patris, est regnantis, hoc ram summi Patris, est regnantis, hoc est, in Patris regnantis æqualitate. Sedet est, in Patris regnantis æqualitate. Sedet enim ibi in altissimis et potissimis: in al- enim ibi in altissimis et potissimis: in al- tissimis ad regnandum, in potissimis ad tissimis ad regnandum, in potissimis ad fruendum. Ad Coloss. III, 1 et 2: Ubi fruendum. Ad Coloss. III, 1 et 2: Ubi Christus est in dextera Dei sedens : quæ Christus est in dextera Dei sedens : quæ sursum. sunt sapite, non quæ super ter- sursum. sunt sapite, non quæ super ter- ram. Sed quia illuc ascendit, ut nobis ram. Sed quia illuc ascendit, ut nobis paret locum, ut ubi ipse est, nos simus paret locum, ut ubi ipse est, nos simus secum, ut dicitur, Joan. xiv, 3 : ideo im- secum, ut dicitur, Joan. xiv, 3 : ideo im- ploramus misericordiam, ut ab exsilio ploramus misericordiam, ut ab exsilio liberemur, et cum ipso in regno colloce- liberemur, et cum ipso in regno colloce- mur, dicentes: Miserere nobis, miseri- mur, dicentes: Miserere nobis, miseri- cordia tollente omnem hujus exsilii mi- cordia tollente omnem hujus exsilii mi- seriam, et in æternam felicitatem consti- seriam, et in æternam felicitatem consti- tuente. Ad Hebr. 1x, 24: Non enim in manu tuente. Ad Hebr. 1x, 24: Non enim in manu facta sancta Jesus introivit, exemplaria facta sancta Jesus introivit, exemplaria verorum, sed in ipsum cœlum, ut appa- verorum, sed in ipsum cœlum, ut appa- reat nunc vultui Dei pro nobis.Genes. XL, reat nunc vultui Dei pro nobis.Genes. XL, 14: Memento mei cum bene tibi fuerit, 14: Memento mei cum bene tibi fuerit, ut suggeras Pharaoni, ut educat me de ut suggeras Pharaoni, ut educat me de isto carcere. Psal. CXLI, 8: Educ de cu- isto carcere. Psal. CXLI, 8: Educ de cu-

3 3

21. 21.

multiplici- multiplici-

34 34

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

stodia animam meam, ad confitendum stodia animam meam, ad confitendum nomini tuo. Job, xvi, 3 Libera me, nomini tuo. Job, xvi, 3 Libera me, Domine, et pone me juxta te. Domine, et pone me juxta te.

Quoniam tu solus sanctus. Quoniam tu solus sanctus.

Hic eorum quæ dicta sunt de Filio in Hic eorum quæ dicta sunt de Filio in redimendo, gratificando, et glorificando, redimendo, gratificando, et glorificando, tangitur causa: quia enim sanctus est, tangitur causa: quia enim sanctus est, redimit quia autem Dominus est, gra- redimit quia autem Dominus est, gra- tias contulit. Et quia Altissimus est, ideo tias contulit. Et quia Altissimus est, ideo exaltatos in gloriam ponit. exaltatos in gloriam ponit.

Dicit igitur Quoniam, ac si dicat: Dicit igitur Quoniam, ac si dicat: Tu tollis peccata mundi, quoniam tu so- Tu tollis peccata mundi, quoniam tu so- lus es sanctus. Et dictio exclusiva quæ lus es sanctus. Et dictio exclusiva quæ ibi ponitur, facit exclusionem respectu ibi ponitur, facit exclusionem respectu essentiæ, et non respectu personæ : et essentiæ, et non respectu personæ : et ideo non excluditur Pater a sanctitate, ideo non excluditur Pater a sanctitate, Sanctus nec Spiritus sanctus. Cum enim sanctus Sanctus nec Spiritus sanctus. Cum enim sanctus ter dicitur. multas habeat intentiones, dicitur enim ter dicitur. multas habeat intentiones, dicitur enim sanctum mundum, formatum, et san- sanctum mundum, formatum, et san- guine, tinctum, non dicitur de illis æqui- guine, tinctum, non dicitur de illis æqui- voce, sed per analogiam ad unum, voce, sed per analogiam ad unum, Sanctum enim secundum primam et Sanctum enim secundum primam et principalem rationem dicitur sanguine principalem rationem dicitur sanguine tinctum. Unde leges sanctificantur san- tinctum. Unde leges sanctificantur san- guine, et sanciuntur: et quod est mun- guine, et sanciuntur: et quod est mun- dum a legis transgressione, hac sanctitate dum a legis transgressione, hac sanctitate est mundum. Et quod est firmatum san- est mundum. Et quod est firmatum san- guinis effusione, est confirmatum. Et guinis effusione, est confirmatum. Et omnis ideo modus sanctificationis primo omnis ideo modus sanctificationis primo oritur a sanguinis effusione : et ideo oritur a sanguinis effusione : et ideo sanctum derivatur a sanguino, as, are. sanctum derivatur a sanguino, as, are. Solus re- Hoc ergo modo solus redemptor noster Solus re- Hoc ergo modo solus redemptor noster dicitur sanctus: quia solus sanguine suo dicitur sanctus: quia solus sanguine suo testamentum redemptionis confirmavit. testamentum redemptionis confirmavit. Unde, ad Hebr. ix, 22: Sine sanguinis Unde, ad Hebr. ix, 22: Sine sanguinis effusione non fit remissio. Zachar. ix, 11: effusione non fit remissio. Zachar. ix, 11: Tu quoque in sanguine testamenti tui Tu quoque in sanguine testamenti tui emisisti vinctos tuos de lacu, in quo non emisisti vinctos tuos de lacu, in quo non est aqua. est aqua.

demptor demptor dicitur dicitur sanctus. sanctus.

Tum sanctus etiam est, qui solus per- Tum sanctus etiam est, qui solus per- fecte mundus fuit semper, et est, et erit. fecte mundus fuit semper, et est, et erit. Dicit enim Dionysius, quod sanctitas est Dicit enim Dionysius, quod sanctitas est ab omni inquinamento libera et perfecta ab omni inquinamento libera et perfecta munditia. Luc. 1, 35: Quod nascetur ex munditia. Luc. 1, 35: Quod nascetur ex te sanctum, vocabitur Filius Dei. Matth. te sanctum, vocabitur Filius Dei. Matth. 1, 20 : Quod in ea natum est, de Spiritu 1, 20 : Quod in ea natum est, de Spiritu sancto est. Est etiam solus fortis et fir- sancto est. Est etiam solus fortis et fir- mus, qui numquam nutavit virtute, nec mus, qui numquam nutavit virtute, nec

umquam cessit in tentatione. Exod. xv, umquam cessit in tentatione. Exod. xv, 11: Quis similis tui in fortibus, Domine? 11: Quis similis tui in fortibus, Domine? Quis similis tui, magnificus in sanctitate, Quis similis tui, magnificus in sanctitate, terribilis atque laudabilis, faciens mira- terribilis atque laudabilis, faciens mira- bilia? Quidam autem Philosophus dicit, bilia? Quidam autem Philosophus dicit, quod sanctitas est virtus scire faciens quæ quod sanctitas est virtus scire faciens quæ ad Deum sunt justa. Sic autem iterum an- ad Deum sunt justa. Sic autem iterum an- tonomastice solus sanctus est: quia, sicut tonomastice solus sanctus est: quia, sicut dicitur, Joan.1, 18: Deum nemo vidit um- dicitur, Joan.1, 18: Deum nemo vidit um- quam unigenitus Filius qui est in sinu quam unigenitus Filius qui est in sinu Patris, ipse enarravit: quia solus scivit se- Patris, ipse enarravit: quia solus scivit se- creta, Sapient. x, 10: Dedit illi scientiam creta, Sapient. x, 10: Dedit illi scientiam sanctorum, honestavit illum in laboribus, sanctorum, honestavit illum in laboribus, et complevit labores illius. Sic ergo solus et complevit labores illius. Sic ergo solus sanctus sanguine potuit redimere, mun- sanctus sanguine potuit redimere, mun- ditia sanguinis mundare, et fortitudine ditia sanguinis mundare, et fortitudine sanguinis mortem superare, et eum etiam sanguinis mortem superare, et eum etiam qui habebat mortis imperium, potuit su- qui habebat mortis imperium, potuit su- perare. Et quia solus scrutatur sinum perare. Et quia solus scrutatur sinum secretorum Patris, secreta Dei potuit do- secretorum Patris, secreta Dei potuit do- cere et revelare. cere et revelare.

Tu solus Dominus. Et ideo solus pot- Tu solus Dominus. Et ideo solus pot- est conferendo gratias gratificare: sic est conferendo gratias gratificare: sic enim ad copiam gratias et virtutes et di- enim ad copiam gratias et virtutes et di- vitias pulchrorum et bonorum possidet, vitias pulchrorum et bonorum possidet, ex quibus nos in omni gratia divites fa- ex quibus nos in omni gratia divites fa- cit. Joan. 1, 16: De plenitudine ejus nos cit. Joan. 1, 16: De plenitudine ejus nos omnes accepimus, et gratiam pro gratia. omnes accepimus, et gratiam pro gratia. Zachar. iv, 7 Eræquabit gratiam gra- Zachar. iv, 7 Eræquabit gratiam gra- tiæ ejus. tiæ ejus.

Tu solus altissimus. Et ideo solus pot- Tu solus altissimus. Et ideo solus pot- est exaltare et glorificare. Psal. vii, 6: est exaltare et glorificare. Psal. vii, 6: Gloria et honore coronasti eum, et con- Gloria et honore coronasti eum, et con- stituisti eum super opera manuum tua- stituisti eum super opera manuum tua- rum. Eccli. xv, 5 et 6: Stola gloriæ ve- rum. Eccli. xv, 5 et 6: Stola gloriæ ve- stiet illum. Jucunditatem et exsultatio- stiet illum. Jucunditatem et exsultatio- nem thesaurizabit super illum. nem thesaurizabit super illum.

Jesu Christe. Hæc nomina subjungit Jesu Christe. Hæc nomina subjungit semper quia ex illis significatur nobis semper quia ex illis significatur nobis circumincessio naturarum in Christo, ex circumincessio naturarum in Christo, ex quibus et potest et debet salvare. Et de quibus et potest et debet salvare. Et de Salvatore quidem humanato dicitur, Ha- Salvatore quidem humanato dicitur, Ha- bacuc, III, 18: Ego autem in Domino bacuc, III, 18: Ego autem in Domino gaudebo, et exsultabo in Deo Jesu meo. gaudebo, et exsultabo in Deo Jesu meo. De homine autem deificato dicitur, Can- De homine autem deificato dicitur, Can- tic. IV, 10: Odor unguentorum tuorum tic. IV, 10: Odor unguentorum tuorum super omnia aromata. super omnia aromata.

22. 22.

23. 23.

Cum sancto Spiritu. Cum sancto Spiritu.

Manctus est Manctus est

cousensio cousensio et dilectio et dilectio

tio Patris tio Patris

DE SACRIFICIO MISSÆ, I, 3. DE SACRIFICIO MISSÆ, I, 3.

Hic tangitur proprium Spiritus sancti. Hic tangitur proprium Spiritus sancti. Et tanguntur duo, scilicet proprium per- Et tanguntur duo, scilicet proprium per- sonæ et id quod convenit tribus in uni- sonæ et id quod convenit tribus in uni- tate essentiæ. tate essentiæ.

Proprium personæ tangitur in tribus: Proprium personæ tangitur in tribus: in propositione notante associationem, in propositione notante associationem, in actu personæ qui notat spirationem, et in actu personæ qui notat spirationem, et appropriatio personæ quoad sanctificatio- appropriatio personæ quoad sanctificatio- Spiritus nem. Spiritus enim sanctus nexus est et Spiritus nem. Spiritus enim sanctus nexus est et nexus et consensio et dilectio et delectatio Patris nexus et consensio et dilectio et delectatio Patris et Filii, sicut dicit Augustinus. Est au- et Filii, sicut dicit Augustinus. Est au- et delecta- tem nexus qui totum connectit corpus et delecta- tem nexus qui totum connectit corpus et Filii. mysticum cum capite. Ad Ephes. iv, 16: et Filii. mysticum cum capite. Ad Ephes. iv, 16: Ex quo totum corpus compactum, et Ex quo totum corpus compactum, et connexum per omnem juncturam sub- connexum per omnem juncturam sub- ministrationis, secundum operationem in ministrationis, secundum operationem in mensuram uniuscujusque membri, aug- mensuram uniuscujusque membri, aug- mentum corporis facit. Consensio autem mentum corporis facit. Consensio autem est, ut dicit Hilarius, in quo Pater et Fi- est, ut dicit Hilarius, in quo Pater et Fi- lius consentiunt et nos consentientes fa- lius consentiunt et nos consentientes fa- ciunt et schismata exterminant. I ad Co- ciunt et schismata exterminant. I ad Co- rinth. 1, 10 Idipsum dicatis omnes, et rinth. 1, 10 Idipsum dicatis omnes, et non sint schismata in vobis. Hujus autem non sint schismata in vobis. Hujus autem consensionis sensum subministrat Spiri- consensionis sensum subministrat Spiri- tus unus omnes inspirans. Et est dile- tus unus omnes inspirans. Et est dile- ctio Patris et Filii, qua nos sibi adstrin- ctio Patris et Filii, qua nos sibi adstrin- gunt et se invicem diligunt. Osee, x1, 4 : gunt et se invicem diligunt. Osee, x1, 4 : In funiculis Adam traham eos, in vincu- In funiculis Adam traham eos, in vincu- lis charitatis. Est delectatio Patris et Fi- lis charitatis. Est delectatio Patris et Fi- lii, qua-nos consolantur, ut in eis et non in lii, qua-nos consolantur, ut in eis et non in aliis delectemur. Psal. xxxvi, 4: Dele- aliis delectemur. Psal. xxxvi, 4: Dele- ctare in Domino, et dabit tibi petitiones ctare in Domino, et dabit tibi petitiones cordis tui. Hanc igitur et hujusmodi so- cordis tui. Hanc igitur et hujusmodi so- cietatem notat habitudo præpositio- cietatem notat habitudo præpositio- nis. nis.

Spiritus autem dicitur: quia spirat, Spiritus autem dicitur: quia spirat, vitam scilicet, et intelligentiam veritatis, vitam scilicet, et intelligentiam veritatis, et ad coelestia elevationem intentionis. et ad coelestia elevationem intentionis. De primo dicitur, Joan. v1, 64: Spiritus De primo dicitur, Joan. v1, 64: Spiritus est qui vivificat: caro non prodest quid- est qui vivificat: caro non prodest quid- quam. De secundo dicitur, Job, xxxII, 8: quam. De secundo dicitur, Job, xxxII, 8: Ut video, spiritus est in hominibus, et Ut video, spiritus est in hominibus, et inspiratio Altissimi dat intelligentiam. inspiratio Altissimi dat intelligentiam. De tertio dicitur, Ezechiel. 1, 20 et 21: De tertio dicitur, Ezechiel. 1, 20 et 21: Spiritus enim vitæ erat in rotis. Cum Spiritus enim vitæ erat in rotis. Cum euntibus ibant, et cum stantibus stabant. euntibus ibant, et cum stantibus stabant.

1 Psal. cv, 48. 1 Psal. cv, 48.

35 35

Rotæ enim sunt volubilia in Dei obse- Rotæ enim sunt volubilia in Dei obse- quio corda. quio corda.

Sancto quia sanctitatis est perfector in Sancto quia sanctitatis est perfector in omni modo quo ante diximus. Actuum, omni modo quo ante diximus. Actuum, 11, 3 Sedit supra singulos eorum. 11, 3 Sedit supra singulos eorum.

Spiritus sanctus in symbolo Nicænæ Spiritus sanctus in symbolo Nicænæ synodi : « Credo in Spiritum sanctum, synodi : « Credo in Spiritum sanctum, sanctam Ecclesiam Catholicam, etc. : » sanctam Ecclesiam Catholicam, etc. : » hoc est in Spiritum sanctum sanctifican- hoc est in Spiritum sanctum sanctifican- tem generaliter et universaliter Eccle- tem generaliter et universaliter Eccle- siam. siam.

In gloria Dei Patris. Amen. In gloria Dei Patris. Amen.

Hoc unitatem respicit essentiæ in tri- Hoc unitatem respicit essentiæ in tri- bus personis. Dicitur autem in gloria: bus personis. Dicitur autem in gloria: quia tres personæ sunt in una et eadem quia tres personæ sunt in una et eadem gloria, quæ est claritas fulgoris æterni, gloria, quæ est claritas fulgoris æterni, quæ tamen dicitur Dei Patris, quia in quæ tamen dicitur Dei Patris, quia in Patre est principium totius divinitatis, et Patre est principium totius divinitatis, et a Patre habet Filius, quod est in gloria, a Patre habet Filius, quod est in gloria, et a Patre et a Filio habet Spiritus san- et a Patre et a Filio habet Spiritus san- tus, quod est in gloria. Ad Roman. xi, tus, quod est in gloria. Ad Roman. xi, 36 Ex ipso, et per ipsum, et in ipso 36 Ex ipso, et per ipsum, et in ipso sunt omnia. Ipsi honor et gloria in sæ- sunt omnia. Ipsi honor et gloria in sæ- cula. Ibi dicit Glossa, quod ex ipso dici- cula. Ibi dicit Glossa, quod ex ipso dici- tur propter Patrem, qui est origo et prin- tur propter Patrem, qui est origo et prin- cipium non de principio. Per ipsum cipium non de principio. Per ipsum autem dicitur propter Filium, quæ præ- autem dicitur propter Filium, quæ præ- positio, per, notat causam mediam: et positio, per, notat causam mediam: et sic convenit Filio, qui est principium de sic convenit Filio, qui est principium de quo cum Patre est Spiritus sanctus : et quo cum Patre est Spiritus sanctus : et ipse hoc habet a Patre, quod Spiritus ipse hoc habet a Patre, quod Spiritus sanctus est de ipso. In ipso dicitur pro- sanctus est de ipso. In ipso dicitur pro- pter Spiritum sanctum, qui est princi- pter Spiritum sanctum, qui est princi- pium de utroque principio, Patre scilicet pium de utroque principio, Patre scilicet et Filio, in cujus bonitate omnis conti- et Filio, in cujus bonitate omnis conti- netur creatura. netur creatura.

Quod autem singulariter subinfertur : Quod autem singulariter subinfertur : Ipsi honor et gloria, respicit ad essentiæ Ipsi honor et gloria, respicit ad essentiæ unitatem : et sic unus est honor trium, unitatem : et sic unus est honor trium, et unica est gloria trium. Ad Philip. 11, et unica est gloria trium. Ad Philip. 11, 11 Omnis lingua confiteatur, quia Do- 11 Omnis lingua confiteatur, quia Do- minus Jesus Christus in gloria est Dei minus Jesus Christus in gloria est Dei Patris. Patris.

24. 24.

Quod autem subinfertur, Amen, quam- Amen quid Quod autem subinfertur, Amen, quam- Amen quid vis aliquando interpretatur fiat, sicut in significet? vis aliquando interpretatur fiat, sicut in significet? Psalmo', ubi nos habemus: Dicet om- Psalmo', ubi nos habemus: Dicet om-

36 36

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

nis populus Fiat, fiat, sermo Hebræus nis populus Fiat, fiat, sermo Hebræus habet, Amen, amen. Aliquando autem habet, Amen, amen. Aliquando autem idem est amen quod vere adverbialiter. idem est amen quod vere adverbialiter. Joan. vi, 32: Amen, amen dico vobis. Joan. vi, 32: Amen, amen dico vobis. Aliquando autem idem est quod verum, Aliquando autem idem est quod verum, vel veritas. Apocal. I, 14 Hæc dicit vel veritas. Apocal. I, 14 Hæc dicit Amen, testis fidelis et verus. Hic tamen Amen, testis fidelis et verus. Hic tamen idem est quod verum et est responsio idem est quod verum et est responsio idiotæ ad ea quæ cantata sunt: et est ac idiotæ ad ea quæ cantata sunt: et est ac

si dicat populus: Amen, hoc est, quod si dicat populus: Amen, hoc est, quod cecinistis est verum. I ad Corinth. xiv, cecinistis est verum. I ad Corinth. xiv, 16 Cæterum si benedixeris spiritu, qui 16 Cæterum si benedixeris spiritu, qui supplet locum idiotæ quomodo dicet supplet locum idiotæ quomodo dicet Amen super tuam benedictionem? Amen super tuam benedictionem?

Ad id ergo prima pars Missæ finitur, Ad id ergo prima pars Missæ finitur, quæ vocatur Introitus, et populi accla- quæ vocatur Introitus, et populi accla- matio, et consolatio liberatoris in voce matio, et consolatio liberatoris in voce angelica. angelica.

TRACTATUS II. TRACTATUS II.

DE SECUNDA PARTE MISSÆ. DE SECUNDA PARTE MISSÆ.

CAPUT I. CAPUT I.

Dominus vobiscum, etc. Dominus vobiscum, etc.

I'mma pars I'mma pars