8. 8.

Sexta Sexta

causa. causa.

12 12

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

affectu dictum est: Osculetur me osculo affectu dictum est: Osculetur me osculo ori sui. Ac si dicat: Si amicitias quæ- ori sui. Ac si dicat: Si amicitias quæ- rit, et reconciliationem, sicut ipse dicit rit, et reconciliationem, sicut ipse dicit per Prophetas, jam non mittat nuntios, per Prophetas, jam non mittat nuntios, sed osculum imprimat per susceptionem, sed osculum imprimat per susceptionem, et spiritum suum in eo misceat per oris et spiritum suum in eo misceat per oris sui et mei conjunctionem: quia sicut di- sui et mei conjunctionem: quia sicut di- citur, I ad Corinth. vi, 17: Qui autem citur, I ad Corinth. vi, 17: Qui autem adhæret Domino, unus spiritus est. Hæc adhæret Domino, unus spiritus est. Hæc ergo fuit quinta causa clamoris. ergo fuit quinta causa clamoris.

Sexta autem fuit ardor clamoris ad Sexta autem fuit ardor clamoris ad præsentiam Christi redemptoris, quem præsentiam Christi redemptoris, quem similem sibi in carne desideraverunt Pa- similem sibi in carne desideraverunt Pa- tres adspicere: in quo affectu hoc dictum tres adspicere: in quo affectu hoc dictum est, Cantic. VIII, 1: Quis mihi det te fra- est, Cantic. VIII, 1: Quis mihi det te fra- trem meum, sugentem ubera matris trem meum, sugentem ubera matris meæ, ut inveniam te foris, et deosculer meæ, ut inveniam te foris, et deosculer te, et jam me nemo despiciat? Frater te, et jam me nemo despiciat? Frater enim in eadem carne circumdatus, eadem enim in eadem carne circumdatus, eadem sugit ubera matris sapientiæ: quia ipse, sugit ubera matris sapientiæ: quia ipse, ut dicit Augustinus, est sapientia genita ut dicit Augustinus, est sapientia genita de Patre sapientia ingenita. Foris autem de Patre sapientia ingenita. Foris autem desiderat eum invenire Ecclesia, extra desiderat eum invenire Ecclesia, extra occultum divinitatis, in manifesto huma- occultum divinitatis, in manifesto huma- nitatis. Deosculari autem petit, ut os im- nitatis. Deosculari autem petit, ut os im- primat ori per naturæ conformitatem, et primat ori per naturæ conformitatem, et spiritum misceat spiritui per cordium spiritum misceat spiritui per cordium consensionem spiritus creati cum increa- consensionem spiritus creati cum increa- to quia ex tunc scit Ecclesia se esse to quia ex tunc scit Ecclesia se esse susceptam, et numquam amplius despi- susceptam, et numquam amplius despi- ciendam. Unde dicit B. Bernardus : « Ar- ciendam. Unde dicit B. Bernardus : « Ar- dorem desiderii Patrum suspirantium in dorem desiderii Patrum suspirantium in carne Christi præsentiam sæpe recogi- carne Christi præsentiam sæpe recogi- tans, compungor, et confundor in me- tans, compungor, et confundor in me- metipso, et nunc vix contineo lacrymas, metipso, et nunc vix contineo lacrymas, ita pudet teporis torporisque miserabi- ita pudet teporis torporisque miserabi- lium temporum horum. Cuinam no- lium temporum horum. Cuinam no- strum tantum ingerat gaudium hujus gra- strum tantum ingerat gaudium hujus gra- tiæ exhibitio, quantum veteribus sanctis tiæ exhibitio, quantum veteribus sanctis accenderat desiderium promissio? Omnis accenderat desiderium promissio? Omnis enim qui tunc in spiritu esse poterat, di- enim qui tunc in spiritu esse poterat, di- cebat, putas videbo, putas durabo, putas cebat, putas videbo, putas durabo, putas quod credo ex Scripturis videam oculis quod credo ex Scripturis videam oculis meis? Sciebant enim omnes, quod nec meis? Sciebant enim omnes, quod nec vir ineloquens esset, nec vir polluti la- vir ineloquens esset, nec vir polluti la- bii, nec puer nesciens loqui, sed quod bii, nec puer nesciens loqui, sed quod

1 Cantic. 1, 1. 1 Cantic. 1, 1.

gratia esse diffundenda in labiis illius, gratia esse diffundenda in labiis illius, et quod mel et lac sub lingua ejus futura et quod mel et lac sub lingua ejus futura esset, et vox sua futura dulcis, et facies esset, et vox sua futura dulcis, et facies sua foret decora, utpote speciosus præ sua foret decora, utpote speciosus præ filiis hominum et præ vultibus Angelo- filiis hominum et præ vultibus Angelo- rum, in quem, ut dicit Petru, I Petri, 1, rum, in quem, ut dicit Petru, I Petri, 1, 12 desiderant Angeli prospicere: et 12 desiderant Angeli prospicere: et ideo omnes ejus desiderant videre fa- ideo omnes ejus desiderant videre fa- ciem, et audire vocem. Et dicentes illud ciem, et audire vocem. Et dicentes illud Canticorum, II, 14: Ostende mihi faciem Canticorum, II, 14: Ostende mihi faciem tuam, sonel vox tua in auribus meis. tuam, sonel vox tua in auribus meis. Vox enim tua dulcis, et facies tua deco- Vox enim tua dulcis, et facies tua deco- ra. Et illud Psalmi XLIV, 3: Speciosus ra. Et illud Psalmi XLIV, 3: Speciosus forma præ filiis hominum, diffusa est forma præ filiis hominum, diffusa est gratia in labiis tuis. Et ideo nullus con- gratia in labiis tuis. Et ideo nullus con- solari potest nisi tu, nec in aliquo quie- solari potest nisi tu, nec in aliquo quie- scit cor nostrum nisi in te: sic enim dici- scit cor nostrum nisi in te: sic enim dici- tur, Aggæi, II, 8: Veniet desideratus tur, Aggæi, II, 8: Veniet desideratus cunctis gentibus, et implebo domum cunctis gentibus, et implebo domum istam gloria, hoc est, familia Domini, istam gloria, hoc est, familia Domini, quæ modo repleta est miseria 2. » quæ modo repleta est miseria 2. »

In hoc ergo affectu clamans Ecclesia In hoc ergo affectu clamans Ecclesia petit adventum Domini per Introitum, petit adventum Domini per Introitum, commemorationem faciens desiderii Pa- commemorationem faciens desiderii Pa- trum suspirantium ad Christi in carne trum suspirantium ad Christi in carne adventum. adventum.

ptem utili ptem utili tates. tates.

Clamor enim ille septem et in nobis et 9. Clamor enim ille septem et in nobis et 9. in Patribus facit utilitates, quarum prima Clamoris in Patribus facit utilitates, quarum prima Clamoris est, quod facit intentionis intensionem. Patrum se- est, quod facit intentionis intensionem. Patrum se- Secunda, quod facit devotionis fervorem. Secunda, quod facit devotionis fervorem. Tertia facit anxietatis relevationem. Tertia facit anxietatis relevationem. Quarta, a debito oris nostri deobligatio- Quarta, a debito oris nostri deobligatio- nem. Quinta, cordis dulcedinem. Sexta, nem. Quinta, cordis dulcedinem. Sexta, proximi ædificationem. Septima laudis proximi ædificationem. Septima laudis cœlestis in tetra ponit similitudinem. cœlestis in tetra ponit similitudinem.

Prima igitur utilitas est intentionis Prima igitur utilitas est intentionis intensio, qua sicut dicit Augustinus, in intensio, qua sicut dicit Augustinus, in Deum tenditur, per cultum et sacrifi- Deum tenditur, per cultum et sacrifi- cium intenditur, ut velocius ad Deum cium intenditur, ut velocius ad Deum perveniatur : quia dum ad Deum clama- perveniatur : quia dum ad Deum clama- tur, cordis desiderium velocius tendit, et tur, cordis desiderium velocius tendit, et hoc clamor ostendit, et hoc est quod di- hoc clamor ostendit, et hoc est quod di- citur, Isa. XL, 31: Current, et non la- citur, Isa. XL, 31: Current, et non la- borabunt ambulabunt, et non deficient. borabunt ambulabunt, et non deficient. Psal. LII, 7 Quis dabit mihi pennas Psal. LII, 7 Quis dabit mihi pennas sicut columbæ, et volabo, et requiescam? sicut columbæ, et volabo, et requiescam?

S. BERNARDUS, Serm. 2 super Cantica. S. BERNARDUS, Serm. 2 super Cantica.

Prima uti- Prima uti- litas. litas.

D. D.

DE SACRIFICIO MISSÆ, 1, 1. DE SACRIFICIO MISSÆ, 1, 1.

hoc est, ad Deum elevatus pennis desi- hoc est, ad Deum elevatus pennis desi- derii volabo, in quo quies est secura derii volabo, in quo quies est secura sine labore. In hujus rei significationem sine labore. In hujus rei significationem animalia Dei quorum capitibus cœlum animalia Dei quorum capitibus cœlum imminet, alata et volantia deseribuntur, imminet, alata et volantia deseribuntur, Ezechiel. 1, 12 et dicitur de eis, quod Ezechiel. 1, 12 et dicitur de eis, quod ubi erat spiritus impetus, illuc gradie- ubi erat spiritus impetus, illuc gradie- bantur cum ambularent: spiritus autem bantur cum ambularent: spiritus autem impetus in Deum per clamorem ostendi- impetus in Deum per clamorem ostendi-

tur. tur.

Secundo, facit fervorem devotionis : Secundo, facit fervorem devotionis : quia numquam clamor ad Deum nisi de quia numquam clamor ad Deum nisi de ***. fervore devotionis exsurgit. Et hoc figu- ***. fervore devotionis exsurgit. Et hoc figu- ratum est, Isa. v1, 3, ubi dicit, quod ratum est, Isa. v1, 3, ubi dicit, quod Seraphim clamabant alter ad alterum. Seraphim clamabant alter ad alterum. Seraphim enim incendentes vel ardentes Seraphim enim incendentes vel ardentes interpretantur. Hinc est, quod animalia, interpretantur. Hinc est, quod animalia, Ezechiel. 1, 13, in medio ignis apparue- Ezechiel. 1, 13, in medio ignis apparue- runt. Unde ibidem dicitur: Hæc erat runt. Unde ibidem dicitur: Hæc erat risio discurrens in medio quatuor ani- risio discurrens in medio quatuor ani- malium, splendor ignis, et de igne ful- malium, splendor ignis, et de igne ful- gur egrediens, ita quod ignis devotionis gur egrediens, ita quod ignis devotionis indicet fervorem, et tonitruum clamo- indicet fervorem, et tonitruum clamo- rem designet. Et ideo ibidem, y. 24, di- rem designet. Et ideo ibidem, y. 24, di- cit, quod audivit sonum quasi sonum su- cit, quod audivit sonum quasi sonum su- blimis Dei, qui est sonus Deum laudan- blimis Dei, qui est sonus Deum laudan- tium. Hinc est, quod, Act. 11, 2, dicitur, tium. Hinc est, quod, Act. 11, 2, dicitur, quod subito factus est sonus de cœlo. Et quod subito factus est sonus de cœlo. Et sequitur, y. 3, quod in igne sedit Spiri- sequitur, y. 3, quod in igne sedit Spiri- tus sanctus supra singulos eorum. tus sanctus supra singulos eorum.

Tertio, facit anxietatis relevationem : Tertio, facit anxietatis relevationem : quia sæpissime qui ad laudem anxius quia sæpissime qui ad laudem anxius pro peccatis suis accedit, in ipsius Dei pro peccatis suis accedit, in ipsius Dei laude concipit gaudium et præsumere laude concipit gaudium et præsumere incipit de venia. Unde etiam ipsa angu- incipit de venia. Unde etiam ipsa angu- stia quæ clamare facit, relevatur quando stia quæ clamare facit, relevatur quando allente ad Deum clamatur. Baruch, 111, allente ad Deum clamatur. Baruch, 111, 1 : Anima in angustiis, et spiritus anxius 1 : Anima in angustiis, et spiritus anxius lamat ad te. Audi, Domine, et misere- lamat ad te. Audi, Domine, et misere- re, quia Deus es misericors. Daniel. XIII, re, quia Deus es misericors. Daniel. XIII, 22, dicitur de Susanna: Angustiæ mihi 22, dicitur de Susanna: Angustiæ mihi sunt undique. Si enim hoc egero, mors sunt undique. Si enim hoc egero, mors mihi est : si autem non egero, non effu- mihi est : si autem non egero, non effu- giam manus vestras. Et post pauca, giam manus vestras. Et post pauca, . 24, exclamavit voce magna Susanna : . 24, exclamavit voce magna Susanna :

* S. AUGUSTINUS, Lib. I Confessionum, cap. 6. * S. AUGUSTINUS, Lib. I Confessionum, cap. 6.

13 13

et ideo Dominus ab omni angustia eam et ideo Dominus ab omni angustia eam liberavit. Unde etiam de martyribus can- liberavit. Unde etiam de martyribus can- tatur Introitus : « Exclamaverunt ad te, tatur Introitus : « Exclamaverunt ad te, Domine, in tempore tribulationis suæ : Domine, in tempore tribulationis suæ : et tu de coelo exaudisti eos. » Et hoc su- et tu de coelo exaudisti eos. » Et hoc su- mitur, Nehemiæ, seu II Esdræ, 1x, 28. mitur, Nehemiæ, seu II Esdræ, 1x, 28.

Quarto, facit a debito oris deobligatio- Quarto, facit a debito oris deobligatio- nem quia omnis homo et maxime cle- nem quia omnis homo et maxime cle- ricus laudare debet ex debito oris sui. ricus laudare debet ex debito oris sui. Unde, Osee, XIV, 3: Tollite vobiscum Unde, Osee, XIV, 3: Tollite vobiscum verba, et convertimini ad Dominum, et verba, et convertimini ad Dominum, et dicite ei Omnem aufer iniquitatem, dicite ei Omnem aufer iniquitatem, accipe bonum, et reddemus vitulos la- accipe bonum, et reddemus vitulos la- biorum nostrorum. Vituli autem labiorum biorum nostrorum. Vituli autem labiorum jucundum significant laudis divinæ so- jucundum significant laudis divinæ so- num, qui exaltando neumata, deprimen- num, qui exaltando neumata, deprimen- do et acuendo et gravando, et morulis do et acuendo et gravando, et morulis silentiorum interpositis, quasi dat saltus silentiorum interpositis, quasi dat saltus vitulorum. Ad Hebr. x1, 15: Per ip- vitulorum. Ad Hebr. x1, 15: Per ip- sum offeramus hostiam laudis semper sum offeramus hostiam laudis semper Deo, id est, fructum labiorum confiten- Deo, id est, fructum labiorum confiten- tium nomini ejus. Psal. XLIX, 23 : Sacri- tium nomini ejus. Psal. XLIX, 23 : Sacri- ficium laudis honorificabit me, illic iter ficium laudis honorificabit me, illic iter quo ostendam illi salutare Dei. Super quo ostendam illi salutare Dei. Super quod verbum dicit Gregorius, quod de- quod verbum dicit Gregorius, quod de- vote psallentibus, aut datur in laude Dei vote psallentibus, aut datur in laude Dei spiritus prophetiæ, aut quod utilius est, spiritus prophetiæ, aut quod utilius est, spiritus compunctionis. spiritus compunctionis.

12. 12.

Quarta uti- Quarta uti- litas. litas.

13. 13.

utilitas. utilitas.

Quinto facit cordis dulcedinem. Unde Quinto facit cordis dulcedinem. Unde Augustinus in libro I Confessionum: Quinta Augustinus in libro I Confessionum: Quinta « Non satiabor dulcedine mirabili consi- « Non satiabor dulcedine mirabili consi- derare altitudinem consilii divini super derare altitudinem consilii divini super salutem generis humani. Auditu enim salutem generis humani. Auditu enim patulo recepi modulos in hymnis et can- patulo recepi modulos in hymnis et can- ticis suave sonantis Ecclesiæ. Voces enim ticis suave sonantis Ecclesiæ. Voces enim illæ influebant auribus meis, et eliqua- illæ influebant auribus meis, et eliqua- batur veritas in cor meum, et fluebant batur veritas in cor meum, et fluebant lacrymæ ab oculis meis, et bene erat lacrymæ ab oculis meis, et bene erat mihi cum illis ¹. » Hinc est quod dicit mihi cum illis ¹. » Hinc est quod dicit Psalmista, Psal. CXVIII, 103: Quam dul- Psalmista, Psal. CXVIII, 103: Quam dul- cia faucibus meis eloquia tua! Super cia faucibus meis eloquia tua! Super mel ori meo. Eccli. XLVII, 11: Stare fecit mel ori meo. Eccli. XLVII, 11: Stare fecit cantores super altare, et in sono eorum cantores super altare, et in sono eorum dulces fecit modos, et dedit in celebra- dulces fecit modos, et dedit in celebra- tionibus decus. tionibus decus.

14. 14.

tas. tas.

14 14

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Sexto, facit proximi ædificationem : Sexto, facit proximi ædificationem : Sexta utili- quia populus audiens hoc, ædificatur ad Sexta utili- quia populus audiens hoc, ædificatur ad omne bonum. Unde, Psal. xxvI, 6: Cir- omne bonum. Unde, Psal. xxvI, 6: Cir- cuivi et immolavi in tabernaculo ejus cuivi et immolavi in tabernaculo ejus hostiam vociferationis: cantabo et psal- hostiam vociferationis: cantabo et psal- mum dicam Domino. Circuit enim om- mum dicam Domino. Circuit enim om- nes, quando omnium infert auribus lau- nes, quando omnium infert auribus lau- dem divinam. Isa. xn, 4: Notas facite dem divinam. Isa. xn, 4: Notas facite in populis adinventiones ejus, memen- in populis adinventiones ejus, memen- tote, quoniam excelsum est nomen ejus. tote, quoniam excelsum est nomen ejus. Psal. xxi, 23 Narrabo nomen tuum Psal. xxi, 23 Narrabo nomen tuum fratribus meis, in medio Ecclesiæ lau- fratribus meis, in medio Ecclesiæ lau- dabo te. Sic enim fratribus omnibus nar- dabo te. Sic enim fratribus omnibus nar- ratur, quando in medio Ecclesiæ lauda- ratur, quando in medio Ecclesiæ lauda- tur, ut ab omnibus æqualiter percipia- tur, ut ab omnibus æqualiter percipia-

15. 15.

tur. tur.

Septimo, facit etiam in terris cœlestis Septimo, facit etiam in terris cœlestis Septima jucunditatis similitudinem. Unde beatus Septima jucunditatis similitudinem. Unde beatus utilitas. Bernardus « Nihil est quod adeo re- utilitas. Bernardus « Nihil est quod adeo re- præsentat coelestis curiæ similitudinem, præsentat coelestis curiæ similitudinem, sicut alacritas laudantium Deum. » Psal. sicut alacritas laudantium Deum. » Psal. LXXXIII, 5 Beati qui habitant in domo LXXXIII, 5 Beati qui habitant in domo tua, Domine, in sæcula sæculorum lau- tua, Domine, in sæcula sæculorum lau- dabunt te. Et ideo etiam Angeli laudem dabunt te. Et ideo etiam Angeli laudem Dei diligentes, leguntur se immiscuisse Dei diligentes, leguntur se immiscuisse choro laudantium. Psal. LXVI, 26: Præ- choro laudantium. Psal. LXVI, 26: Præ- venerunt principes conjuncti psallenti- venerunt principes conjuncti psallenti- bus, in medio juvencularum tympani bus, in medio juvencularum tympani striarum. Principes sunt Angeli, qui striarum. Principes sunt Angeli, qui sæpe in locum sicut in chorum ante lau- sæpe in locum sicut in chorum ante lau- dantes Deum præveniunt, ut ibidem lau- dantes Deum præveniunt, ut ibidem lau- dantibus ad devotionem excitandam mi- dantibus ad devotionem excitandam mi- sceantur. Juvenculæ autem tympanistriæ sceantur. Juvenculæ autem tympanistriæ sunt clerici, aut laici mortificatione car- sunt clerici, aut laici mortificatione car- nis et voce modulationis Angelis conci- nis et voce modulationis Angelis conci- nentes. Juvenculæ autem in sexu dicun- nentes. Juvenculæ autem in sexu dicun- tur propter bonorum affectuum, et ope- tur propter bonorum affectuum, et ope- ris fœcunditatem, et in ætate dicuntur ris fœcunditatem, et in ætate dicuntur juvenculæ propter ætatis teneritudinem juvenculæ propter ætatis teneritudinem et amoris delicationem. Unde etiam qui- et amoris delicationem. Unde etiam qui- dam arguuntur, Matth. xi, 17, ubi dicit dam arguuntur, Matth. xi, 17, ubi dicit Dominus Cecinimus vobis, et non sal- Dominus Cecinimus vobis, et non sal- tastis: lamentavimus, et non planxistis. tastis: lamentavimus, et non planxistis. Quia quidam inertes homines nec jubi- Quia quidam inertes homines nec jubi- lant ad Dei laudem, nec compunguntur lant ad Dei laudem, nec compunguntur ad Ecclesiæ planctum et lamentationem. ad Ecclesiæ planctum et lamentationem. Psal. CXLVI, 7 Præcinite Domino in Psal. CXLVI, 7 Præcinite Domino in confessione, psallite Deo nostro in ci- confessione, psallite Deo nostro in ci-

thara. Hæc igitur et multa plura bona thara. Hæc igitur et multa plura bona clamor ad Deum operatur. clamor ad Deum operatur.

Et hic Introitus est repræsentatio et Et hic Introitus est repræsentatio et commemoratio clamoris Patrum, cum commemoratio clamoris Patrum, cum hic Introitus, sicut dictum est, gemina- hic Introitus, sicut dictum est, gemina- tur, ut geminatio clamoris Patrum com- tur, ut geminatio clamoris Patrum com-

memoretur. memoretur.

16 16

tri, et tri, et

cur 811 cur 811

anne. anne.

Versus autem Psalmi aliquis conso- Versus autem Psalmi aliquis conso- nans cum Gloria Patri interponitur, et nans cum Gloria Patri interponitur, et ipse quidem versus profectum signat vir- ipse quidem versus profectum signat vir- tutis in merito: quia Psalmus bonam tutis in merito: quia Psalmus bonam signat operationem, sicut dicit Cassia- signat operationem, sicut dicit Cassia- nus Gloria Patri autem, quod interpo- Gloria nus Gloria Patri autem, quod interpo- Gloria nitur, gloriam dandam Deo de profecti- nitur, gloriam dandam Deo de profecti- bus nostris signat, et hoc Gloria Patri lis Psa bus nostris signat, et hoc Gloria Patri lis Psa beatus Hieronymus fecit, et Damaso Pa- tur beatus Hieronymus fecit, et Damaso Pa- tur pæ misit, ut singulis Psalmis faceret an- pæ misit, ut singulis Psalmis faceret an- necti, cui Papa ipse Damasus addidit: necti, cui Papa ipse Damasus addidit: Sicut erat, etc. : ut æternitas in præteri- Sicut erat, etc. : ut æternitas in præteri- tum et futurum æqualis gloriæ esse cre- tum et futurum æqualis gloriæ esse cre- deretur, contra Arium qui Filium pone- deretur, contra Arium qui Filium pone- bat inglorium, et contra Nestorium et bat inglorium, et contra Nestorium et Eutichetem et Paulum Saviosacensem, Eutichetem et Paulum Saviosacensem, qui Spiritum sanctum dixerunt esse Pa- qui Spiritum sanctum dixerunt esse Pa- tris et Filii servum, et nullam habuisse tris et Filii servum, et nullam habuisse gloriam in præterito, sed in futuro con- gloriam in præterito, sed in futuro con- secuturos esse gloriam quam serviendo secuturos esse gloriam quam serviendo Patri promeruerunt. Patri promeruerunt.

Hic forte objiciet aliquis, quod non Hic forte objiciet aliquis, quod non omnis anni Introitus in verbis Patrum omnis anni Introitus in verbis Patrum desiderium repræsentat, sed solum illi desiderium repræsentat, sed solum illi Introitus qui sunt in Adventu, sicut, Ad Introitus qui sunt in Adventu, sicut, Ad te levavi et, Populus Sion, et alii si- te levavi et, Populus Sion, et alii si- gnificant desiderium Patrum. In aliis au- gnificant desiderium Patrum. In aliis au- tem Missis, tam de tempore quam de tem Missis, tam de tempore quam de Festis sanctorum nullum signatur Pa- Festis sanctorum nullum signatur Pa- trum ad Christi adventum desiderium. trum ad Christi adventum desiderium.

Sed ad hoc dicendum, quod Christus Sed ad hoc dicendum, quod Christus a Patribus non exspectabatur ut homo a Patribus non exspectabatur ut homo privatus, sed potius ut Christus omni- privatus, sed potius ut Christus omni- bus promissus, qui in seipso gratias infi- bus promissus, qui in seipso gratias infi- nitas afferret, et omnium coetu sanctorum nitas afferret, et omnium coetu sanctorum vallatus, veniret ut rex, in cujus curia vallatus, veniret ut rex, in cujus curia omnes sancti facerent curiæ regalis fre- omnes sancti facerent curiæ regalis fre- quentiam, sicut in epistola sua Judas dicit quentiam, sicut in epistola sua Judas dicit septimum ab Adam Enoch prophetasse, septimum ab Adam Enoch prophetasse, sic dicentem Ecce venit Dominus in sic dicentem Ecce venit Dominus in

17 17

DE SACRIFICIO MISSÆ, I, 1. DE SACRIFICIO MISSÆ, I, 1.

sanctis millibus suis, facere judicium sanctis millibus suis, facere judicium contra omnes impios, et arguere omnes contra omnes impios, et arguere omnes impios de operibus impietatis eorum³. impios de operibus impietatis eorum³. Isa. 1, 14 Dominus ad judicium ve- Isa. 1, 14 Dominus ad judicium ve- niet cum senibus populi sui. Daniel. vii, niet cum senibus populi sui. Daniel. vii, 10: Millia millium ministrabant ei, et 10: Millia millium ministrabant ei, et deciet millies centena millia assistebant deciet millies centena millia assistebant ei. Propter hoc dicitur Dominus sabaoth, ei. Propter hoc dicitur Dominus sabaoth, hoc est, exercituum et hoc modo su- hoc est, exercituum et hoc modo su- spiraverunt Patres ad ipsum, ut in omni spiraverunt Patres ad ipsum, ut in omni veniret decore regio et decore frequen- veniret decore regio et decore frequen- tiæ curiæ regalis : et quando sic venit, tiæ curiæ regalis : et quando sic venit, suspiramus ut veniat, et gaudeamus eum suspiramus ut veniat, et gaudeamus eum in bonis et gratiis, quæ per totum an- in bonis et gratiis, quæ per totum an- num celebrantur, venisse. Sic in eo au- num celebrantur, venisse. Sic in eo au- ctoritas resultat Apostolorum, et canta- ctoritas resultat Apostolorum, et canta- mus Nimis honorati sunt amici tui, mus Nimis honorati sunt amici tui, Deus. Sic coram eo extollimus victorias Deus. Sic coram eo extollimus victorias martyrum et cantamus: In virtute tua martyrum et cantamus: In virtute tua lætabitur justus. Sic in eo resultat san- lætabitur justus. Sic in eo resultat san-

15 15

ctitas Confessorum et cantamus: Sacer- ctitas Confessorum et cantamus: Sacer- dotes tui induantur justitia, et sancti dotes tui induantur justitia, et sancti tui exsultent. Sic etiam coram eo exsul- tui exsultent. Sic etiam coram eo exsul- tat chorus virginum, et cantamus: Ad- tat chorus virginum, et cantamus: Ad- ducentur regi virgines. Sic ad salutem ducentur regi virgines. Sic ad salutem electorum ministrat chorus Angelorum, electorum ministrat chorus Angelorum, et cantamus Benedicite Domino, omnes et cantamus Benedicite Domino, omnes Angeli. Sic in eo requiem recipiunt ani- Angeli. Sic in eo requiem recipiunt ani- mæ post virtutis et meritorum laborem, mæ post virtutis et meritorum laborem, et cantamus: Requiem æternam. Sic et cantamus: Requiem æternam. Sic enim rex venit in decore suo. Isa. xxxIII, enim rex venit in decore suo. Isa. xxxIII, 17 Regem in decore suo videbunt. Sic 17 Regem in decore suo videbunt. Sic Ecclesia adstitit ei omni decore varietatis Ecclesia adstitit ei omni decore varietatis sanctorum adornata, Psal. XLIV, 9: Ad- sanctorum adornata, Psal. XLIV, 9: Ad- stitit regina a dextris tuis in vestitu stitit regina a dextris tuis in vestitu deaurato, circumdata varietate. deaurato, circumdata varietate.

Et sic omnis de toto anno Introitus Et sic omnis de toto anno Introitus clamorem Patrum denotat Christi ad- clamorem Patrum denotat Christi ad- ventum. ventum.

CAPUT II. CAPUT II.

In commemorationem devoti populi ad misericordiam desiderio In commemorationem devoti populi ad misericordiam desiderio Patrum acclamantis cantatur Kyrie, eleison. Patrum acclamantis cantatur Kyrie, eleison.

Diximus autem in præhabitis, quod Diximus autem in præhabitis, quod Kyrie, eleison, populi repræsentat accla- Kyrie, eleison, populi repræsentat accla- mationem, cum clerus desiderium Pa- mationem, cum clerus desiderium Pa- trum in Introitu repræsentat. Unde etiam trum in Introitu repræsentat. Unde etiam Petrus, beati Gregorii diaconus, in bene- Petrus, beati Gregorii diaconus, in bene- dictione cerei dicit: « Lætetur et mater dictione cerei dicit: « Lætetur et mater Ecclesia tanti luminis adornata fulgori Ecclesia tanti luminis adornata fulgori bus, et magnis populorum vocibus hæc bus, et magnis populorum vocibus hæc aula resultet. » Quia sicut dicitur, Job, 1, aula resultet. » Quia sicut dicitur, Job, 1, 14: Boves arabant, et asinæ pascebantur 14: Boves arabant, et asinæ pascebantur juxta eos quia dum clericus, qui per juxta eos quia dum clericus, qui per bovem signatur, arat, corda vomere præ- bovem signatur, arat, corda vomere præ- dicationis et laudis præciduntur, statim dicationis et laudis præciduntur, statim

1 Epist. Judæ, yy. 14 et 15. 1 Epist. Judæ, yy. 14 et 15.

laicus populus genus onoriferum et sim- laicus populus genus onoriferum et sim- plex pascitur ad obediendum. Et ideo plex pascitur ad obediendum. Et ideo Kyrie, eleison, est introductum ad repræ- Kyrie, eleison, est introductum ad repræ- sentandum quomodo populus simplex sentandum quomodo populus simplex clero per acclamationem obedientiæ facit clero per acclamationem obedientiæ facit consonantiam. Unde Hieronymus dicit consonantiam. Unde Hieronymus dicit in quadam epistola de editione Psalmo- in quadam epistola de editione Psalmo- rum, quia quando David Psalmos facie- rum, quia quando David Psalmos facie- bat, quatuor cantores, scilicet Chore et bat, quatuor cantores, scilicet Chore et Idithum et Asaph et Caath, hos Psal- Idithum et Asaph et Caath, hos Psal- mos editos cantoribus aliis præcinebant, mos editos cantoribus aliis præcinebant, quibus quatuor millia cantorum succi- quibus quatuor millia cantorum succi- nebant, quos totus populus in voce laudis nebant, quos totus populus in voce laudis

2. 2.

16 16

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

subsequebatur. Et ideo in hoc ordine subsequebatur. Et ideo in hoc ordine Episcopus vel sacerdos est in loco regis Episcopus vel sacerdos est in loco regis David. Quatuor autem cantores, duo sci- David. Quatuor autem cantores, duo sci- licet in dextero choro, primus cantor et licet in dextero choro, primus cantor et succentor, et duo in sinistro choro, scili- succentor, et duo in sinistro choro, scili- cet secundus cantor et succentor, sunt in cet secundus cantor et succentor, sunt in loco quatuor cantorum. Quatuor autem loco quatuor cantorum. Quatuor autem millia sunt sicut chorus totus clericorum, millia sunt sicut chorus totus clericorum, et hoc totum in Introitu repræsentatur. et hoc totum in Introitu repræsentatur. Populus autem repræsentatur ut accla- Populus autem repræsentatur ut accla- mans Kyrie, eleison, et adhuc populus mans Kyrie, eleison, et adhuc populus acclamat clero in Romana Ecclesia Kyrie, acclamat clero in Romana Ecclesia Kyrie, eleison. Et ideo in commemorationem eleison. Et ideo in commemorationem boni et devoti populi desiderio Patrum boni et devoti populi desiderio Patrum acclamantis, Kyrie, eleison, est inductum acclamantis, Kyrie, eleison, est inductum in Missa post Introitum. in Missa post Introitum.

Hoc autem novies dicitur, ut quidam Hoc autem novies dicitur, ut quidam dicunt, propter novem choros Angelo- dicunt, propter novem choros Angelo- rum. Hujus autem signum dicunt esse, rum. Hujus autem signum dicunt esse, quod ter ternis cantibus formatur: quia quod ter ternis cantibus formatur: quia primo ter dicitur Kyrie, eleison. Et se- primo ter dicitur Kyrie, eleison. Et se- cundo ter dicitur Christe, eleison. Et ter- cundo ter dicitur Christe, eleison. Et ter- tio iterum ter Kyrie, eleison. Quod qui- tio iterum ter Kyrie, eleison. Quod qui- dam dicunt fieri propter tres hierarchias dam dicunt fieri propter tres hierarchias Angelorum, in quarum qualibet sunt Angelorum, in quarum qualibet sunt tres ordines Angelorum. Hujus etiam tres ordines Angelorum. Hujus etiam signum esse dicunt, quia in solemnibus signum esse dicunt, quia in solemnibus diebus quando non est tempus luctus, diebus quando non est tempus luctus, statim post acclamationem Kyrie, elei- statim post acclamationem Kyrie, elei- son, inducitur hymnus Angelorum qui son, inducitur hymnus Angelorum qui est Gloria in excelsis Deo. Sed hoc est Gloria in excelsis Deo. Sed hoc valde mirabile est quod dicunt, quia in valde mirabile est quod dicunt, quia in veritate non est ista acclamatio ad Ange- veritate non est ista acclamatio ad Ange- los, sed ad Dominum. Et quod novies los, sed ad Dominum. Et quod novies clametur ad Dominum, quia novem sunt clametur ad Dominum, quia novem sunt ordines Angelorum, non videtur aliquam ordines Angelorum, non videtur aliquam habere rationem: quia secundum eam- habere rationem: quia secundum eam- dem rationem septies cantaretur propter dem rationem septies cantaretur propter septem ordines beatorum, qui sunt Pa- septem ordines beatorum, qui sunt Pa- triarchæ et Prophetæ et Domini præcur- triarchæ et Prophetæ et Domini præcur- sores, sicut Joannes Baptista, et Zacha- sores, sicut Joannes Baptista, et Zacha- rias et Elizabeth, et beata Virgo, pasto- rias et Elizabeth, et beata Virgo, pasto- res et reges, et alii qui nobis Christum res et reges, et alii qui nobis Christum exhibuerunt et demonstraverunt. Iterum exhibuerunt et demonstraverunt. Iterum sunt Apostoli, Martyres, Confessores, et sunt Apostoli, Martyres, Confessores, et Virgines. Quare enim propter istas bea- Virgines. Quare enim propter istas bea- torum distinctiones non multo magis torum distinctiones non multo magis septies clamaretur, vel propter septem septies clamaretur, vel propter septem

dona quibus juvamur ex Domini mişeri- dona quibus juvamur ex Domini mişeri- cordia, vel cantarentur octies propter cordia, vel cantarentur octies propter octo beatitudines, quæ, Matth. v, 3-11, octo beatitudines, quæ, Matth. v, 3-11, enumerantur, vel sexies propter opera enumerantur, vel sexies propter opera sex dierum, ut sic daremus magnificen- sex dierum, ut sic daremus magnificen- tiam Domino nostro Deo: quia Dei per- tiam Domino nostro Deo: quia Dei per- fecta sunt operȧ. Unde hujusmodi adap- fecta sunt operȧ. Unde hujusmodi adap- tationes quæ non nisi in numero concor- tationes quæ non nisi in numero concor- dant, pro certo parum valent et multum dant, pro certo parum valent et multum sunt derisibiles. sunt derisibiles.

3. 3.

Nos igitur dicimus beatos Dionysium Nos igitur dicimus beatos Dionysium et Ambrosium sequentes, quod in ista et Ambrosium sequentes, quod in ista acclamatione quatuor sunt notanda, pro- acclamatione quatuor sunt notanda, pro- pter quæ et ista acclamatio instituta esse pter quæ et ista acclamatio instituta esse dignoscitur. Unum quidem, quare ter dignoscitur. Unum quidem, quare ter Kyrie, eleison, primo cantatur? Secun- Quare Kyrie, eleison, primo cantatur? Secun- Quare dum, quare ter Christe, eleison, subjun- son, pri dum, quare ter Christe, eleison, subjun- son, pri gitur? Tertium, quare iterum ter Kyrie, gitur? Tertium, quare iterum ter Kyrie, eleison, in fine subnectitur? Quartum, eleison, in fine subnectitur? Quartum, quare in voce Græca non Latina canta- quare in voce Græca non Latina canta-

tur? tur?

Ad primum horum dicimus, quod sic- Ad primum horum dicimus, quod sic- ut dicit Dionysius, Dominus nomen est ut dicit Dionysius, Dominus nomen est superpositionis, et ideo est in genere re- superpositionis, et ideo est in genere re- lativorum. Ambrosius autem dicit, quod lativorum. Ambrosius autem dicit, quod est nomen potestatis, et secundum hoc est nomen potestatis, et secundum hoc non est in genere relationis: quia sic non est in genere relationis: quia sic correlativum ad quod dicatur, non habe- correlativum ad quod dicatur, non habe- ret, unde secundum primum nominis in- ret, unde secundum primum nominis in- tellectum est nomen superpositionis, quia tellectum est nomen superpositionis, quia a superpositione est impositum, secun- a superpositione est impositum, secun- dum consequentem intellectum est no- dum consequentem intellectum est no- men potestatis, quia hoc nomen haben- men potestatis, quia hoc nomen haben- tibus potestatem est datum. In omni tibus potestatem est datum. In omni enim nomine ista duo considerantur, et enim nomine ista duo considerantur, et ideo significat substantiam cum quali- ideo significat substantiam cum quali- tate qualitas autem est illud a quo no- tate qualitas autem est illud a quo no- men impositum est. Et substantia illud men impositum est. Et substantia illud cui est impositum: et quia qualitas finit cui est impositum: et quia qualitas finit substantiam, ideo primus intellectus no- substantiam, ideo primus intellectus no- minis est sumendus a qualitate a qua im- minis est sumendus a qualitate a qua im- positum est nomen. positum est nomen.

Kyrie, e Kyrie, e

cantatu cantatu

superp superp

Et hoc egregius doctor consideravit Domin Et hoc egregius doctor consideravit Domin Dionysius, qui dicit ipsum esse nomen est non Dionysius, qui dicit ipsum esse nomen est non superpositionis. Superpositio autem per- tionis q superpositionis. Superpositio autem per- tionis q fecta, ut idem dicit, consistit ex tribus, ex trib fecta, ut idem dicit, consistit ex tribus, ex trib scilicet quod superpositum excedat infe- scilicet quod superpositum excedat infe- riora, a nullo depressum, et quod per- riora, a nullo depressum, et quod per-

perficil perficil

hrom hrom

gund 7 gund 7

DE SACRIFICIO MISSÆ, 1, 2. DE SACRIFICIO MISSÆ, 1, 2.

fectam in se habeat superpositionis cau- fectam in se habeat superpositionis cau- sam, et quod perfectam in se habeat sam, et quod perfectam in se habeat in altis continentem se virtutem, ne in altis continentem se virtutem, ne ad infima possit deflecti vel inclinari. ad infima possit deflecti vel inclinari. Primum horum est honoris et hone- Primum horum est honoris et hone- statis. Secundum, ditissimæ posses- statis. Secundum, ditissimæ posses- sionis. Tertium autem fortitudinis et vir- sionis. Tertium autem fortitudinis et vir- tutis, et ideo dignitatem suam et hono- tutis, et ideo dignitatem suam et hono- rem advertens, superpositionis et domi- rem advertens, superpositionis et domi- nationis verus Dominus, ut dicit Dio- nationis verus Dominus, ut dicit Dio- nysius, incessanter est appetitivus, et nysius, incessanter est appetitivus, et indignum est ei, quod aliquid sit super indignum est ei, quod aliquid sit super ipsum sic quod sibi dominetur, et sic so- ipsum sic quod sibi dominetur, et sic so- lus Dominus Deus est, de quo dicitur, Es- lus Dominus Deus est, de quo dicitur, Es- ther, x, 11 Dominus omnium es, nec ther, x, 11 Dominus omnium es, nec est qui resistat majestati tuæ, de quo di- est qui resistat majestati tuæ, de quo di- cit Apostolus, ad Hebræos, 11, 8, quod cit Apostolus, ad Hebræos, 11, 8, quod Pater omnia subjecit sub pedibus ejus. Pater omnia subjecit sub pedibus ejus. Psal. cix, 1 Dixit Dominus Domino meo: Psal. cix, 1 Dixit Dominus Domino meo: Sede a dextris meis. Genes. xxv, 37: Sede a dextris meis. Genes. xxv, 37: Dominum tuum illum constitui, et omnes Dominum tuum illum constitui, et omnes fratres ejus servituti illius subjugavi. fratres ejus servituti illius subjugavi. Sic dicitur Dominus Pater, Dominus Fi- Sic dicitur Dominus Pater, Dominus Fi- lius, Dominus Spiritus sanctus: et ta- lius, Dominus Spiritus sanctus: et ta- men non tres Domini, sed unus est Do- men non tres Domini, sed unus est Do- minus, sicut dicitur, Exod. vi, 2 et 3: minus, sicut dicitur, Exod. vi, 2 et 3: Ego Dominus qui apparui Abraham, Ego Dominus qui apparui Abraham, Isaac et Jacob, in Deo omnipotente: et Isaac et Jacob, in Deo omnipotente: et nomen magnum Adonai non indicavi eis: nomen magnum Adonai non indicavi eis: quia verum Dominum apparens Patribus quia verum Dominum apparens Patribus non exhibuit, sed nobis Dominum do- non exhibuit, sed nobis Dominum do- minorum exhibuit: quia sicut dicitur, ad minorum exhibuit: quia sicut dicitur, ad Hebr. 1, 1 et 2: Multifariam multisque Hebr. 1, 1 et 2: Multifariam multisque modis olim loquens Deus patribus in modis olim loquens Deus patribus in Prophetis, novissime diebus istis locutus Prophetis, novissime diebus istis locutus est nobis in Filio, quem (ut Dominum est nobis in Filio, quem (ut Dominum omnibus præpositum esse probaret et omnibus præpositum esse probaret et ostenderet) constituit hæredem universo- ostenderet) constituit hæredem universo- rum, per quem fecit et sæcula, omnibus rum, per quem fecit et sæcula, omnibus eum præponens et omnia sibi subji- eum præponens et omnia sibi subji- ciens. ciens.

Hunc exaltant omnes divitiæ veræ pul- Hunc exaltant omnes divitiæ veræ pul- chrorum et bonorum. Pulchra enim, ut chrorum et bonorum. Pulchra enim, ut ait Tullius, sunt quæ omni notitiæ acce- ait Tullius, sunt quæ omni notitiæ acce- dunt cum decora laude. Bona autem vera dunt cum decora laude. Bona autem vera sunt, quæ, ut dicit Anselmus omnibus sunt, quæ, ut dicit Anselmus omnibus est esse, et Deo et Angelis, et omnibus est esse, et Deo et Angelis, et omnibus creaturis. Quicumque igitur perfectam et creaturis. Quicumque igitur perfectam et omnimodam pulchrorum et bonorum ha- omnimodam pulchrorum et bonorum ha-

XXXVIII XXXVIII

17 17

bet ditissimam et splendissimam posses- bet ditissimam et splendissimam posses- sionem ad copiam, ut ab ipso omnes sionem ad copiam, ut ab ipso omnes ditentur, ille perfectam habet causam suæ ditentur, ille perfectam habet causam suæ superpositionis, et hanc non habet nisi superpositionis, et hanc non habet nisi Filius de quo dicitur, Joan. 111, 34: Non Filius de quo dicitur, Joan. 111, 34: Non enim ad mensuram dat Deus spiritum, enim ad mensuram dat Deus spiritum, supple, Filio. Cæteris autem dividit spi- supple, Filio. Cæteris autem dividit spi- ritus Patris, dans singulis prout vult, ritus Patris, dans singulis prout vult, sicut dicitur, I ad Corinth. xII, 11: Di- sicut dicitur, I ad Corinth. xII, 11: Di- videns singulis prout vult, et, Matth. xxv, videns singulis prout vult, et, Matth. xxv, 15: Dedit unicuique secundum propriam 15: Dedit unicuique secundum propriam virtutem. Ipse autem omnes simul pos- virtutem. Ipse autem omnes simul pos- sedit pulchrorum et bonorum divitias, sedit pulchrorum et bonorum divitias, de quo dicitur, Joan. 1, 14: Vidimus glo- de quo dicitur, Joan. 1, 14: Vidimus glo- riam ejus, gloriam quasi Unigeniti a riam ejus, gloriam quasi Unigeniti a Patre, plenum gratiæ et veritatis. Unde, Patre, plenum gratiæ et veritatis. Unde, ad Coloss. 11, 3: In ipso sunt omnes the- ad Coloss. 11, 3: In ipso sunt omnes the- sauri sapientiæ et scientiæ Dei abscon- sauri sapientiæ et scientiæ Dei abscon- diti. Genes. xxiv, 36: Et peperit Sara diti. Genes. xxiv, 36: Et peperit Sara uxor domini mei filium domino meo in uxor domini mei filium domino meo in senectute sua, deditque ei omnia quæ ha- senectute sua, deditque ei omnia quæ ha- buerat. Sara uxor domini nostri Patris buerat. Sara uxor domini nostri Patris est Ecclesia, quam signat beata Virgo est Ecclesia, quam signat beata Virgo Maria, quæ casta concepit et virgo pe- Maria, quæ casta concepit et virgo pe- perit Filium, non habens maculam con- perit Filium, non habens maculam con- cupiscentiæ in conceptu, neque rugam cupiscentiæ in conceptu, neque rugam poenæ in partu: et huic Filio omnia data poenæ in partu: et huic Filio omnia data sunt in possessionem. Hic.ergo est verus sunt in possessionem. Hic.ergo est verus Dominus, sicut dicitur, ad Galat. iv, 1, Dominus, sicut dicitur, ad Galat. iv, 1, quod licet humanitatis susceptione par- quod licet humanitatis susceptione par- vulus sit, et nihil differens a servo, cum vulus sit, et nihil differens a servo, cum sit tamen dominus omnium. Hic etiam sit tamen dominus omnium. Hic etiam veram virtutem habet se in altis conti- veram virtutem habet se in altis conti- nentem, qui ad ima et vilia numquam nentem, qui ad ima et vilia numquam deflexus, et ideo numquam scabellaribus deflexus, et ideo numquam scabellaribus et conculcandis per appetitum vel opus et conculcandis per appetitum vel opus appropinquavit. Unde dicitur, Eccli. appropinquavit. Unde dicitur, Eccli. XXIV, 7: Ego in altissimis habitavi, et XXIV, 7: Ego in altissimis habitavi, et thronus meus in columna nubis. Sedens thronus meus in columna nubis. Sedens in nube assumptæ carnis ut Dominus, in nube assumptæ carnis ut Dominus, quæ caro et columna est non inclinabi- quæ caro et columna est non inclinabi- lis ad aliquid conculcandum. Propter lis ad aliquid conculcandum. Propter quod dicitur, Isa. xiv, 6: Ego Dominus, quod dicitur, Isa. xiv, 6: Ego Dominus, et non est alter. Psal. cxII, 5 et 6: Quis et non est alter. Psal. cxII, 5 et 6: Quis sicut Dominus Deus noster, qui in altis sicut Dominus Deus noster, qui in altis habitat, et humilia respicit in cœlo et habitat, et humilia respicit in cœlo et in terra? in terra?

Hæc autem tria in hoc nomine, Domi- Hæc autem tria in hoc nomine, Domi-

2 2

4. 4.

Per pecca- Per pecca-

plicem in- plicem in-

miseriam, miseriam, oppositam oppositam

18 18

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

nus, comprehendit beatus Dionysius his nus, comprehendit beatus Dionysius his verbis: «< Dominatio vero est non pejo- verbis: «< Dominatio vero est non pejo- rum sive inferiorum excessus tantum, rum sive inferiorum excessus tantum, sed omnis pulchrorum et bonorum per- sed omnis pulchrorum et bonorum per- fecta et omnimoda possessio, et vera et fecta et omnimoda possessio, et vera et non cadere valens fortitudo 1. » Nos au- non cadere valens fortitudo 1. » Nos au- tum în tri- tem per peccatum in triplicem incidimus tum în tri- tem per peccatum in triplicem incidimus cidimus miseriam, scilicet subjectionem servitu- cidimus miseriam, scilicet subjectionem servitu- tis peccati: quia sicut dicitur, Joan. viii, tis peccati: quia sicut dicitur, Joan. viii, triplici bo- 34 Qui facit peccatum, servus est pec- no quod triplici bo- 34 Qui facit peccatum, servus est pec- no quod continet cati. Secundo, in paupertatem boni gra- continet cati. Secundo, in paupertatem boni gra- minus. tuiti: quia gratuitis sumus spoliati, unde minus. tuiti: quia gratuitis sumus spoliati, unde dicitur, Apocal. 111, 17: Et nescis quia dicitur, Apocal. 111, 17: Et nescis quia tu es miser, et miserabilis, et pauper, et tu es miser, et miserabilis, et pauper, et cæcus, et nudus. Tertio, in conculcatio- cæcus, et nudus. Tertio, in conculcatio- nem incidimus a dæmonibus vilissimis, nem incidimus a dæmonibus vilissimis, qui potius erant conculcandi, quia ipsi qui potius erant conculcandi, quia ipsi servi sunt. Thren. v, 8, in oratione Jere- servi sunt. Thren. v, 8, in oratione Jere- miæ: Servi dominati sunt nostri: non miæ: Servi dominati sunt nostri: non fuit qui redimeret de manu eorum. fuit qui redimeret de manu eorum.

nomen Do- nomen Do-

De primo horum dicitur, Isaiæ, XLIX, De primo horum dicitur, Isaiæ, XLIX, 7: Hæc dicit Dominus, redemptor Israel, 7: Hæc dicit Dominus, redemptor Israel, Sanctus ejus, ad contemptibilem ani- Sanctus ejus, ad contemptibilem ani- mam, ad abominatam gentem, ad ser- mam, ad abominatam gentem, ad ser- vum dominorum. Genes. ix, 25: Male- vum dominorum. Genes. ix, 25: Male- dictus Chanaan, servis servorum erit dictus Chanaan, servis servorum erit fratribus suis. fratribus suis.

De secundo dicitur, Threnorum, 111, 1 : De secundo dicitur, Threnorum, 111, 1 : Ego vir videns paupertatem meam, in Ego vir videns paupertatem meam, in virga indignationis ejus. Eccle. v, 13: virga indignationis ejus. Eccle. v, 13: Generavit filium qui in summa egestate Generavit filium qui in summa egestate erit: hoc enim maxime dicitur de Adam, erit: hoc enim maxime dicitur de Adam, qui dives creatus fuit, et in extrema pau- qui dives creatus fuit, et in extrema pau- pertate genuit filios. Job, 1, 21: Nudus pertate genuit filios. Job, 1, 21: Nudus egressus sum de utero matris meæ, nudus egressus sum de utero matris meæ, nudus revertar illuc. Ezechiel. xvI, 7: Eras revertar illuc. Ezechiel. xvI, 7: Eras nuda, et confusione plena. nuda, et confusione plena.

De tertio dicitur, Isa. LI, 23: Qui te De tertio dicitur, Isa. LI, 23: Qui te humiliaverunt, et dixerunt animæ tuæ: humiliaverunt, et dixerunt animæ tuæ: Incurvare, ut transeamus et posuisti ut Incurvare, ut transeamus et posuisti ut terram corpus tuum, et quasi viam trans- terram corpus tuum, et quasi viam trans- euntibus. Thren. v, 5: Cervicibus no- euntibus. Thren. v, 5: Cervicibus no- stris minabamur, lassis non dabatur re- stris minabamur, lassis non dabatur re- quies. Psal. LV, 3: Conculcaverunt me quies. Psal. LV, 3: Conculcaverunt me inimici mei tota die: quoniam multi inimici mei tota die: quoniam multi bellantes adversum me. Eccli. 1x, 10: bellantes adversum me. Eccli. 1x, 10: Omnis mulier quæ est fornicaria quasi Omnis mulier quæ est fornicaria quasi

1 S. DIONYSIUS, Lib de Divinis nominibus, 1 S. DIONYSIUS, Lib de Divinis nominibus,

stercus in via conculcabitur. Mulier stercus in via conculcabitur. Mulier emollita, anima fornicata, a Deo suo da- emollita, anima fornicata, a Deo suo da- ta dæmonibus in conculcationem. ta dæmonibus in conculcationem.

Quid ergo mirum si fidelis populus Quid ergo mirum si fidelis populus audiens clerum in desiderio Patrum ad- audiens clerum in desiderio Patrum ad- vocantem ad nos Dominum, sentiens vocantem ad nos Dominum, sentiens nihilominus triplicem suum defectum, nihilominus triplicem suum defectum, conclamat et acclamat clero invocans conclamat et acclamat clero invocans veræ superpositionis et ditissimæ posses- veræ superpositionis et ditissimæ posses- sionis dominum, et tantæ fortitudinis, ut sionis dominum, et tantæ fortitudinis, ut non solum se contineat in altis, verum non solum se contineat in altis, verum sicut dicitur, I Regum, 11, 8: Suscitat de sicut dicitur, I Regum, 11, 8: Suscitat de pulvere egenum, et de stercore elevat pulvere egenum, et de stercore elevat pauperem, ut sedeat cum principibus, et pauperem, ut sedeat cum principibus, et solium gloriæ teneat, dicendo: Kyrie, solium gloriæ teneat, dicendo: Kyrie, eleison, tribus vicibus, ut ab hoc triplici eleison, tribus vicibus, ut ab hoc triplici defectu per misericordiam ad se claman- defectu per misericordiam ad se claman- tes sublevet. Hæc est ergo causa, quod tes sublevet. Hæc est ergo causa, quod primo dicitur ter, Kyrie, eleison, quod primo dicitur ter, Kyrie, eleison, quod sonat: Domine, miserere. Undé ordo beati sonat: Domine, miserere. Undé ordo beati Ambrosii habet, quod in principio Missæ Ambrosii habet, quod in principio Missæ dicatur ter, Kyrie, eleison. dicatur ter, Kyrie, eleison.

Statim autem post istam Domini in- Statim autem post istam Domini in- terpellationem fit ad mediatorem accla- terpellationem fit ad mediatorem accla- matio, qui salvator et sanctificator est matio, qui salvator et sanctificator est naturæ, ter clamando: Christe, eleison. naturæ, ter clamando: Christe, eleison. Christus enim unctus interpretatur: quia Christus enim unctus interpretatur: quia sicut dicitur in Psalmo XLIV, 8: Unxit sicut dicitur in Psalmo XLIV, 8: Unxit eum Deus oleo lætitiæ præ consortibus eum Deus oleo lætitiæ præ consortibus suis. Unctio enim olei, sicut dicunt Hie- suis. Unctio enim olei, sicut dicunt Hie- ronymus et Bernardus, ungit, lucet, et ronymus et Bernardus, ungit, lucet, et pascit. Ungit gratia sacramenti, lucet pascit. Ungit gratia sacramenti, lucet virtute intellectuali, pascit gratia virtutis virtute intellectuali, pascit gratia virtutis moralis. Ungit quidem sicut dicitur, Isa. moralis. Ungit quidem sicut dicitur, Isa. LXI, 1 Spiritus Domini super me, eo LXI, 1 Spiritus Domini super me, eo quod unxerit me: ad annuntiandum quod unxerit me: ad annuntiandum mansuetis misit me, ut mederer contritis mansuetis misit me, ut mederer contritis corde. Lucet autem,sicut dicitur, Isa. LXu, corde. Lucet autem,sicut dicitur, Isa. LXu, 1: Propter Sion non tacebo, et propter Je- 1: Propter Sion non tacebo, et propter Je- rusalem non quiescam, donec egrediatur rusalem non quiescam, donec egrediatur ut splendor justus ejus, et salvator ejus ut splendor justus ejus, et salvator ejus sicut lampas accendatur. In lampade au- sicut lampas accendatur. In lampade au- tem oleum est luminis. Pascit autem sic- tem oleum est luminis. Pascit autem sic- ut dicitur, Numer. x1, 8, quod manna ut dicitur, Numer. x1, 8, quod manna saporem habuit panis oleati. Propter ista saporem habuit panis oleati. Propter ista dicitur, Cantic. 1, 2: Oleum effusum no- dicitur, Cantic. 1, 2: Oleum effusum no-

cap. 12, quid Dominatio? cap. 12, quid Dominatio?

5. 5.

Quare Quare

Christ Christ

éleiso éleiso

subjun subjun

tur ? tur ?

DE SACRIFICIO MISSÆ, I, 2. DE SACRIFICIO MISSÆ, I, 2.

men tuum. Ungit autem contra defectum men tuum. Ungit autem contra defectum infirmitatis in quam ex peccato incidi- infirmitatis in quam ex peccato incidi- mus. Lucet contra tenebras ignorantiæ in mus. Lucet contra tenebras ignorantiæ in quas per peccatum incidimus. Pascit quas per peccatum incidimus. Pascit contra defectum insipiditatis boni cœle- contra defectum insipiditatis boni cœle- stis, in quam insipiditatis malitiam ex stis, in quam insipiditatis malitiam ex improba libidine commutabilis boni dam- improba libidine commutabilis boni dam- nati sumus. nati sumus.

Dicitur de primo, Eccli. xxxvIII, 7: Dicitur de primo, Eccli. xxxvIII, 7: Unguentarius faciet pigmenta suavita- Unguentarius faciet pigmenta suavita- lis, et unctiones conficiet sanitatis. lis, et unctiones conficiet sanitatis.

De secundo præcipitur, Exod. xXXVII, De secundo præcipitur, Exod. xXXVII, 20, ubi præcipitur, quod oleum purissi- 20, ubi præcipitur, quod oleum purissi- mum semper infundatur in candelabro mum semper infundatur in candelabro Domini. Domini.

De tertio, Psal. LXI, 6: Sicut adipe De tertio, Psal. LXI, 6: Sicut adipe et pinguedine repleatur anima mea. et pinguedine repleatur anima mea.

Sic ergo populus suam simul sentiens Sic ergo populus suam simul sentiens infirmitatem, patiens tenebras, et insipi- infirmitatem, patiens tenebras, et insipi- ditatem abhorrens, clamat ad unctum, ditatem abhorrens, clamat ad unctum, Christe, eleison, ut unctione sanet infir- Christe, eleison, ut unctione sanet infir- mitatem. Ac si dicat: Unctione tua sana mitatem. Ac si dicat: Unctione tua sana me, Domine, et sanabor: salvum me fac, me, Domine, et sanabor: salvum me fac, et salvus ero: quoniam laus mea tu es ¹. et salvus ero: quoniam laus mea tu es ¹. Clamat iterato ad illuminatorem, ex cu- Clamat iterato ad illuminatorem, ex cu- jus lampade oleum non defecit, dicens: jus lampade oleum non defecit, dicens: Deus meus, illumina tenebras meas 2. Et Deus meus, illumina tenebras meas 2. Et illud Michææ, v11, 8 : Cum sedero in tene- illud Michææ, v11, 8 : Cum sedero in tene- bris, Dominus lux mea est. Clamat ter- bris, Dominus lux mea est. Clamat ter- tio ad omnis pinguedinis saporem: quia tio ad omnis pinguedinis saporem: quia scit quod dicitur, Isa. Lv, 2: Audite, scit quod dicitur, Isa. Lv, 2: Audite, audientes me et comedite bonum, et de- audientes me et comedite bonum, et de- lectabitur in crassitudine anima vestra. lectabitur in crassitudine anima vestra. Et sic ter clamat Christe, eleison, non Et sic ter clamat Christe, eleison, non autem clamat Jesu, eleison: quia Jesus autem clamat Jesu, eleison: quia Jesus unctionem non sonat, sed salvatorem ex unctionem non sonat, sed salvatorem ex potentia suæ divinitatis. Cum enim dicit potentia suæ divinitatis. Cum enim dicit Kyrie eleison, ex dominio sublevat, sicut Kyrie eleison, ex dominio sublevat, sicut diximus, sed remanent sauciati quos ex diximus, sed remanent sauciati quos ex chrismate sanat. Et ideo statim post chrismate sanat. Et ideo statim post Kyrie, eleison, cantabitur ter-Christe, elei- Kyrie, eleison, cantabitur ter-Christe, elei-

son. son.

Deinde Kyrie, eleison, iterum ter repe- Deinde Kyrie, eleison, iterum ter repe- ttitur: quia sicut diximus, dominus est ttitur: quia sicut diximus, dominus est nomen potestatis: potestas autem, ut nomen potestatis: potestas autem, ut

hem for hem for

1 Jerem. XVII, 14. 1 Jerem. XVII, 14.

2 Psal. XVII, 29. 2 Psal. XVII, 29.

19 19

subnecti- subnecti-

tur ? tur ?

dicit Dionysius in libro de Cœlesti hie- son, in fine dicit Dionysius in libro de Cœlesti hie- son, in fine rarchia, tria facere habet. Ultrix enim rarchia, tria facere habet. Ultrix enim est iniquitatis per justitiæ vindicationem, est iniquitatis per justitiæ vindicationem, compressiva est malæ voluntatis per se- compressiva est malæ voluntatis per se- veritatem, defensiva est virtutis et boni- veritatem, defensiva est virtutis et boni- tatis per legum æquitatem. tatis per legum æquitatem.

De primo horum dicitur: Deus ultio- De primo horum dicitur: Deus ultio- num Dominus, Deus ultionum libere num Dominus, Deus ultionum libere egit 3: egit 3:

De secundo dicitur in Psalmo LXVII, De secundo dicitur in Psalmo LXVII, 31 Dissipa gentes quæ bella volunt. 31 Dissipa gentes quæ bella volunt. Psal. LVII, 7: Molas leonum confringet Psal. LVII, 7: Molas leonum confringet Dominus. Dominus.

De tertio dicitur in Psalmo XLIII, 8: De tertio dicitur in Psalmo XLIII, 8: Salvasti nos de affligentibus nos, et odien- Salvasti nos de affligentibus nos, et odien- tes nos confudisti. Esther, x111, 9: Non tes nos confudisti. Esther, x111, 9: Non est qui possit resistere tuæ voluntati, si est qui possit resistere tuæ voluntati, si decreveris salvare Israel. decreveris salvare Israel.

Populus igitur sentiens se in iniquitate Populus igitur sentiens se in iniquitate reum, clamat misericordiam Domini, ne reum, clamat misericordiam Domini, ne sentiat ultorem gladium et fugit ad mi- sentiat ultorem gladium et fugit ad mi- sericordiam, ac si dicat illud Job, xix, sericordiam, ac si dicat illud Job, xix, 29: Fugite a facie gladii, quoniam ul- 29: Fugite a facie gladii, quoniam ul- tor iniquitatum gladius est. tor iniquitatum gladius est.

Sentiens suam rebellem ad bonum Sentiens suam rebellem ad bonum voluntatem, clamat iterum Kyrie, eleison, voluntatem, clamat iterum Kyrie, eleison, ut sine ira et furore misericorditer com- ut sine ira et furore misericorditer com- primat nostræ voluntatis rebellionem. primat nostræ voluntatis rebellionem. Habacuc, III, 2: Cum iratus fueris, mise- Habacuc, III, 2: Cum iratus fueris, mise- ricordiæ recordaberis. ricordiæ recordaberis.

Sentiens quod ea quæ in ipso sunt legi Sentiens quod ea quæ in ipso sunt legi Dei consentientia, non sunt libera, cla- Dei consentientia, non sunt libera, cla- mat tertio, ut illa liberentur. Job, xvi, mat tertio, ut illa liberentur. Job, xvi, 3: Libera me, Domine, et pone me juxta 3: Libera me, Domine, et pone me juxta te, et cujusvis manus pugnet contra me. te, et cujusvis manus pugnet contra me. Hæc tria propria potestatis simul dicun- Hæc tria propria potestatis simul dicun- tur. Ad Roman, XIII, 3 et 4: Vis non tur. Ad Roman, XIII, 3 et 4: Vis non timere potestatem, bonum fac, et habe- timere potestatem, bonum fac, et habe- bis laudem ex illa. Si autem malum fe- bis laudem ex illa. Si autem malum fe- ceris, time: non enim sine causa gla- ceris, time: non enim sine causa gla- dium portat. Dei enim minister est, dium portat. Dei enim minister est, vindex in iram ei qui malum agit. In vindex in iram ei qui malum agit. In hoc autem quod dicit, quod bonum fa- hoc autem quod dicit, quod bonum fa- ciens, laudem exspectare habebit, tangit ciens, laudem exspectare habebit, tangit bonorum liberationem. Quod autem dicit: bonorum liberationem. Quod autem dicit: Time, non enim sine causa gladium Time, non enim sine causa gladium

• Psal. XCIII, 1. • Psal. XCIII, 1.

7. 7.

Quare Quare Græce dici- Græce dici- tur Kyrie, tur Kyrie, etc.? etc.?

20 20

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

portat, tangit severitatem per quam ini- portat, tangit severitatem per quam ini- qua comprimitur voluntas ne procedat qua comprimitur voluntas ne procedat in actum. In hoc autem quod dicit: Vin- in actum. In hoc autem quod dicit: Vin- dex in iram ei qui malum agit, tangit dex in iram ei qui malum agit, tangit ultionem iniquitatis. Sublevata enim mi- ultionem iniquitatis. Sublevata enim mi- seria, et sanata natura, adhuc indigemus seria, et sanata natura, adhuc indigemus ut non ulciscatur scelus valide. Adhuc ut non ulciscatur scelus valide. Adhuc indigemus, ut libera severitate, non in indigemus, ut libera severitate, non in furore corripiat nostram rebellionem in furore corripiat nostram rebellionem in voluntate. Adhuc egemus, ut liberos nos voluntate. Adhuc egemus, ut liberos nos faciat in suæ laudis confessione. faciat in suæ laudis confessione.

Hæc est igitur vera causa quare ter Hæc est igitur vera causa quare ter primo clamatur, Kyrie, eleison. Et tunc primo clamatur, Kyrie, eleison. Et tunc ter subjungitur Christe, eleison. Et ter- ter subjungitur Christe, eleison. Et ter- tio ter subnectitur iterum Kyrie, eleison. tio ter subnectitur iterum Kyrie, eleison. Et sic tria prima quæ de hoc quære- Et sic tria prima quæ de hoc quære- bantur, sunt soluta. bantur, sunt soluta.

Quarto autem quærebatur, quare in Quarto autem quærebatur, quare in Græco, et non in Latino clamatur? Græco, et non in Latino clamatur?

De quo quatuor rationes a Patribus De quo quatuor rationes a Patribus assignantur, quarum prima est: quia assignantur, quarum prima est: quia summa sapientia mundi in Græco flo- summa sapientia mundi in Græco flo- ruit, sicut dicitur, I ad Corinth. 1. 22: ruit, sicut dicitur, I ad Corinth. 1. 22: Judæi signa petunt, et Græci sapientiam Judæi signa petunt, et Græci sapientiam quærunt. Ut ergo ostendatur quod ista quærunt. Ut ergo ostendatur quod ista invocatio summa sapientia est, et ex invocatio summa sapientia est, et ex summa sapientia procedit, in Græco cla- summa sapientia procedit, in Græco cla- matur: sicut enim Judæus per Scriptu- matur: sicut enim Judæus per Scriptu- ram Deum cognovit, ita Gentilis sapiens ram Deum cognovit, ita Gentilis sapiens et philosophus per naturalem sapientiæ et philosophus per naturalem sapientiæ rationem Deum cognovit, et ideo clamare rationem Deum cognovit, et ideo clamare ad Deum decuit. Et hoc est quod dicitur ad Deum decuit. Et hoc est quod dicitur ad Romanos, 1, 16: Non enim erubesco ad Romanos, 1, 16: Non enim erubesco Evangelium virtus enim Dei est in sa- Evangelium virtus enim Dei est in sa- lutem omni credenti, Judæo primum, et lutem omni credenti, Judæo primum, et Græco. Quia Judæus primum virtutem Græco. Quia Judæus primum virtutem Dei in Evangelio cognovit per Scriptu- Dei in Evangelio cognovit per Scriptu- ram: Græcus autem virtutem eamdem per ram: Græcus autem virtutem eamdem per sapientiam acquisitam ductu rationis in sapientiam acquisitam ductu rationis in Evangelio cognovit : quoniam inter omnes Evangelio cognovit : quoniam inter omnes Gentiles, Græcus tali sapientia sapiens fuit. Gentiles, Græcus tali sapientia sapiens fuit. Secundam causam assignant observa- Secundam causam assignant observa- tiones legum quæ apud Græcos primo tiones legum quæ apud Græcos primo fuerunt, sicut ostendunt leges duodecim fuerunt, sicut ostendunt leges duodecim Tabularum et Pandectarum sciencia, quæ Tabularum et Pandectarum sciencia, quæ usque hodie perseverant a Græcis in nos usque hodie perseverant a Græcis in nos

1 Cf. Act. XIII, 1 et seq. 1 Cf. Act. XIII, 1 et seq.

observatæ et hac justitia etiam justitiam observatæ et hac justitia etiam justitiam legis Christi cognoverunt, et acceperunt legis Christi cognoverunt, et acceperunt primi inter Gentiles. Unde, ad Roman. primi inter Gentiles. Unde, ad Roman. 1, 17, dicit Apostolus, quod justitia 1, 17, dicit Apostolus, quod justitia Dei in eo, scilicet in Judæo in Græco, Dei in eo, scilicet in Judæo in Græco, revelatur ex fide in fidem : quia sicut Ju- revelatur ex fide in fidem : quia sicut Ju- dæus ex fide justitiæ legis Mosaicæ ju- dæus ex fide justitiæ legis Mosaicæ ju- stitiam Evangelii agnovit, ita Græcus ex stitiam Evangelii agnovit, ita Græcus ex fide justitiæ naturalis cognovit justitiam fide justitiæ naturalis cognovit justitiam Evangelii. Unde etiam David quosdam Evangelii. Unde etiam David quosdam arguit hanc justitiam nolentes cogno- arguit hanc justitiam nolentes cogno- scere, et dicit, Psal. iv, 6 et 7: Multi scere, et dicit, Psal. iv, 6 et 7: Multi dicunt Quis ostendit nobis bona? Ac dicunt Quis ostendit nobis bona? Ac si dicat: Hæc quæstio supervacua est: si dicat: Hæc quæstio supervacua est: quia signatum est super nos lumen vultus quia signatum est super nos lumen vultus tui, Domine, in justitia naturali, quæ est tui, Domine, in justitia naturali, quæ est exemplum luminis vultus tui: et ex hoc exemplum luminis vultus tui: et ex hoc dedisti lætitiam in corde meo: quia ex dedisti lætitiam in corde meo: quia ex isto cognosco justitiam tuam, quæ valde isto cognosco justitiam tuam, quæ valde propinqua est rationi. Unde, ad Roman. propinqua est rationi. Unde, ad Roman. x, 8: Prope est verbum in ore tuo, et in x, 8: Prope est verbum in ore tuo, et in corde tuo: hoc est verbum fidei, quod corde tuo: hoc est verbum fidei, quod prædicamus. Græcus autem præ omni- prædicamus. Græcus autem præ omni- bus Gentilibus istam studio invenit et bus Gentilibus istam studio invenit et coluit justitiam. coluit justitiam.

Tertia ratio est: quia ad litteram Græ- Tertia ratio est: quia ad litteram Græ- cus primo hanc ab Apostolis accepit fidei cus primo hanc ab Apostolis accepit fidei invocationem, sicut patet in epistolis invocationem, sicut patet in epistolis Pauli, quæ excepta prima et ultima, Pauli, quæ excepta prima et ultima, omnes Græcis scriptæ sunt. Similiter omnes Græcis scriptæ sunt. Similiter etiam omnia Evangelia excepto Evange- etiam omnia Evangelia excepto Evange- lio Matthæi, et similiter Actus Apostolo- lio Matthæi, et similiter Actus Apostolo- rum et Apocalypsis. Septem enim primæ rum et Apocalypsis. Septem enim primæ Ecclesiæ quæ signant Ecclesiæ universi- Ecclesiæ quæ signant Ecclesiæ universi- tatem, fundatæ sunt in Asiæ parte, quæ tatem, fundatæ sunt in Asiæ parte, quæ Græcia vocatur. Græcia vocatur.

Quarta et ultima est: quia nobis La- Quarta et ultima est: quia nobis La- tinis a Græcis derivata est fides: quia tinis a Græcis derivata est fides: quia Petrus et Paulus a Græcis ad Latinos ve- Petrus et Paulus a Græcis ad Latinos ve- nerunt et ita ipsi fuerunt nobis fons et nerunt et ita ipsi fuerunt nobis fons et origo salutis. Proverb. v, 16: Deriventur origo salutis. Proverb. v, 16: Deriventur fontes tui foras, et in plateis aquas tuas fontes tui foras, et in plateis aquas tuas divide. Ut ergo reverentiam exhibeamus divide. Ut ergo reverentiam exhibeamus sapientiæ et ut honorem demus cultui sapientiæ et ut honorem demus cultui justitiæ a Græcis exortis, ut cognoscamus justitiæ a Græcis exortis, ut cognoscamus quod Græci salutem hanc primum a quod Græci salutem hanc primum a Paulo et Barnaba susceperunt, ut me- Paulo et Barnaba susceperunt, ut me-

1. 1.

DE SACRIFICIO MISSÆ, I, 3. DE SACRIFICIO MISSÆ, I, 3.

mores simus, quoniam ista gratia a Græ- mores simus, quoniam ista gratia a Græ- cis ad nos est derivata, in eisdem syllabis cis ad nos est derivata, in eisdem syllabis et vocibus quibus primo a populo invo- et vocibus quibus primo a populo invo- cata est misericordia, conservamus adhuc cata est misericordia, conservamus adhuc verba clamoris illius: hæc enim reve- verba clamoris illius: hæc enim reve- rentia Patribus debetur, quod traditiones rentia Patribus debetur, quod traditiones eorum, sicut ipsi quondam instituerunt, eorum, sicut ipsi quondam instituerunt, observentur. I ad Corinth. xi, 2: Laudo observentur. I ad Corinth. xi, 2: Laudo vos, fratres, quod per omnia mei me- vos, fratres, quod per omnia mei me- mores estis, et sicut tradidi vobis, præ- mores estis, et sicut tradidi vobis, præ- cepta mea tenetis. In hujus rei signum cepta mea tenetis. In hujus rei signum adhuc in Ecclesiis solemnibus leguntur adhuc in Ecclesiis solemnibus leguntur in Græco prophetiæ et Evangelia in qui- in Græco prophetiæ et Evangelia in qui-

21 21

busdam festis. Hujus etiam signum est, busdam festis. Hujus etiam signum est, quod solemnia concilia, scilicet Constan- quod solemnia concilia, scilicet Constan- tinopolitanum, Nicænum, Antiochenum, tinopolitanum, Nicænum, Antiochenum, Ephesinum, celebrata sunt in Græcia, Ephesinum, celebrata sunt in Græcia, in quibus ea quæ sunt de Missa maxime in quibus ea quæ sunt de Missa maxime primitus sunt instituta, quamvis a beato primitus sunt instituta, quamvis a beato Gregorio resecatis quibusdam superfluis Gregorio resecatis quibusdam superfluis postea sint ordinata, et ad hunc quem postea sint ordinata, et ad hunc quem modo tenet Ecclesia modum, sint redu- modo tenet Ecclesia modum, sint redu- cta. cta.

Sic ergo bonus populus conclamat, Sic ergo bonus populus conclamat, Kyrie, eleison, et Christe, eleison. Kyrie, eleison, et Christe, eleison.

CAPUT III. CAPUT III.

In consolationem populi Deum invocantis cantatur a sacerdote In consolationem populi Deum invocantis cantatur a sacerdote Gloria in excelsis. Gloria in excelsis.

Omnia autem invocantibus numquam Omnia autem invocantibus numquam defuit, vel deest, vel deerit misericordia defuit, vel deest, vel deerit misericordia Dei, ideo in diebus consolationum quan- Dei, ideo in diebus consolationum quan- do consolandus est populus, ab altari do consolandus est populus, ab altari tamquam a conspectu Dei respondet ille tamquam a conspectu Dei respondet ille qui in altari stat loco ejus qui est magni qui in altari stat loco ejus qui est magni consilii Angelus, Episcopus, vel sacer- consilii Angelus, Episcopus, vel sacer- dos dicens: Gloria in excelsis Deo. Ac dos dicens: Gloria in excelsis Deo. Ac si dicat illud Jeremiæ, xxix, 11 et 12: si dicat illud Jeremiæ, xxix, 11 et 12: Dicit Dominus Ego cogito super vos co- Dicit Dominus Ego cogito super vos co- gitationes pacis et non afflictionis... Et gitationes pacis et non afflictionis... Et invocabitis me, et ibitis: et orabitis me, invocabitis me, et ibitis: et orabitis me, et ego exaudiam vos. Unde est ac si di- et ego exaudiam vos. Unde est ac si di- cat: Ex quo in desiderio primum clamat cat: Ex quo in desiderio primum clamat clerus, et ex quo ad misericordiam con- clerus, et ex quo ad misericordiam con- clamat populus, jam facta est Deo gloria, clamat populus, jam facta est Deo gloria, et pax hominibus, ac si dicat illud Jere- et pax hominibus, ac si dicat illud Jere- miæ, xxx1, 16: Quiescat vox tua a plo- miæ, xxx1, 16: Quiescat vox tua a plo- ratu, et oculi tui a lacrymis, quia est ratu, et oculi tui a lacrymis, quia est merces operi tuo: exaudiam quippe cla- merces operi tuo: exaudiam quippe cla- mores istos, et mittam vobis in sacra- mores istos, et mittam vobis in sacra- mento quem misi Patribus in mundum, mento quem misi Patribus in mundum,

ut participatione sui de cunctis malis ut participatione sui de cunctis malis eruamini, et in omnibus bonis implea- eruamini, et in omnibus bonis implea- mini. mini.

Et hoc significat is qui cantat Missam Et hoc significat is qui cantat Missam per osculum altaris, quod accedens ad per osculum altaris, quod accedens ad altare primo sumit, ut populo possit ve- altare primo sumit, ut populo possit ve- ram pacem nuntiare. Ad Ephes. 11, 17: ram pacem nuntiare. Ad Ephes. 11, 17: Et veniens evangelizavit pacem vobis qui Et veniens evangelizavit pacem vobis qui longe fuistis, et pacem iis qui prope. longe fuistis, et pacem iis qui prope.

In diebus autem profestis et in diebus In diebus autem profestis et in diebus luctus, sicut in jejunio, nisi sit jejunium luctus, sicut in jejunio, nisi sit jejunium exsultationis, sicut in Pentecoste, non exsultationis, sicut in Pentecoste, non cantatur: quia tunc timentes iram de cantatur: quia tunc timentes iram de peccatis satisfacimus, et pacem nondum peccatis satisfacimus, et pacem nondum adhuc donatam nobis commemoramus. adhuc donatam nobis commemoramus.