quæst. quæst.

II P. SUMMÆ DE CREATURIS, QUÆST. 81. II P. SUMMÆ DE CREATURIS, QUÆST. 81.

AD HOC autem quod quæritur, Qua AD HOC autem quod quæritur, Qua unitate sit unus? unitate sit unus?

Dicendum, quod unitate proportionis Dicendum, quod unitate proportionis potentiæ ad actum : sed illa proportio potentiæ ad actum : sed illa proportio dicitur multipliciter, scilicet moventis ad dicitur multipliciter, scilicet moventis ad motum, et patientis ad agens, et formæ motum, et patientis ad agens, et formæ ad materiam, et locati ad locum: et hoc ad materiam, et locati ad locum: et hoc supra determinatum est in quæstione de supra determinatum est in quæstione de operibus sex dierum. operibus sex dierum.

Si quæratur, Quæ sit hæc unitas ? Di- Si quæratur, Quæ sit hæc unitas ? Di- cendum quod est unitas ordinis in dictis cendum quod est unitas ordinis in dictis proportionibus: in quo ordine secun- proportionibus: in quo ordine secun- dum Augustinum vidit cuncta quæ fece- dum Augustinum vidit cuncta quæ fece- rat, et erant valde bona. rat, et erant valde bona.

Et si quæritur, Ad quam unitatem Et si quæritur, Ad quam unitatem præ habitarum reducitur? Dicendum, præ habitarum reducitur? Dicendum, quod ad unitatem collectionis in discre- quod ad unitatem collectionis in discre- tis, in qua ratio colligendi et ordinandi tis, in qua ratio colligendi et ordinandi sumitur ex dictis proportionibus. Secun- sumitur ex dictis proportionibus. Secun-

657 657

dum autem rationem unam Aristotelis, dum autem rationem unam Aristotelis, quæ ponit mundum ideo esse unum quia quæ ponit mundum ideo esse unum quia sit factus ex materia tota, hæc unitas sit factus ex materia tota, hæc unitas reducta erit ad unitatem generis quod reducta erit ad unitatem generis quod est materia prima, eo quod hic mundus est materia prima, eo quod hic mundus materiam illam continet secundum om- materiam illam continet secundum om- nes divisiones suæ potentiæ : propter nes divisiones suæ potentiæ : propter tamen hujusmodi difficultatem dicebat tamen hujusmodi difficultatem dicebat Pythagoras, quod mundus esset unus Pythagoras, quod mundus esset unus conglutinatione, quæ est per naturam conglutinatione, quæ est per naturam sicut membra in corpore animato: eo sicut membra in corpore animato: eo quod ipse posuit mundum totum esse quod ipse posuit mundum totum esse unum animal magnum, et vacuum extra unum animal magnum, et vacuum extra mundum in infinitum, et aliud animal mundum in infinitum, et aliud animal per respirationem attrahere vacuum de per respirationem attrahere vacuum de infinito in seipso, et distinguit inter cor- infinito in seipso, et distinguit inter cor- pora diversa hujus mundi, sed hoc alibi pora diversa hujus mundi, sed hoc alibi reprobatum est. reprobatum est.

QUESTIO LXXXI.. QUESTIO LXXXI..

De ordine et perfectione universi. De ordine et perfectione universi.

Ultimo quæritur de ordine et perfectione universi. Ultimo quæritur de ordine et perfectione universi.

Et quæruntur tria, quorum primum est, utrum universum perfectum sit Et quæruntur tria, quorum primum est, utrum universum perfectum sit in conclusione, vel utrum sit infinitum carens termino ? in conclusione, vel utrum sit infinitum carens termino ?

Secundum est, Utrum ipsum perfectum sit perfectione quæ dicitur mun- Secundum est, Utrum ipsum perfectum sit perfectione quæ dicitur mun- di anima a Platonicis? di anima a Platonicis?

Tertium est de ordine ipsius. Tertium est de ordine ipsius.

XXXV XXXV

42 42

658 658

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

ARTICULUS I. ARTICULUS I.

Utrum mundus perfectus sit in conclu- Utrum mundus perfectus sit in conclu- sione ? sione ?

Ad primum proceditur sic: Ad primum proceditur sic:

1 1

Et ponantur rationes Aristotelis in Et ponantur rationes Aristotelis in libro primo de Cœlo et Mundo aliquæ libro primo de Cœlo et Mundo aliquæ ad hoc quod mundus sit finitus, et aliquæ ad hoc quod mundus sit finitus, et aliquæ dimittantur sic: dimittantur sic:

1. In omni circulo possibile est lineam 1. In omni circulo possibile est lineam egredientem de centro tangere circumfe- egredientem de centro tangere circumfe- rentiam ergo omnis circulus est finitus. rentiam ergo omnis circulus est finitus. Quod sic probatur: Infiniti ad infinitum Quod sic probatur: Infiniti ad infinitum nullus est contactus, co quod illa se con- nullus est contactus, co quod illa se con- tingunt, quorum ultima simul sunt: in- tingunt, quorum ultima simul sunt: in- finitum non habet ultimum: sed linea finitum non habet ultimum: sed linea egrediens a centro tangit circumferen- egrediens a centro tangit circumferen- tiam ergo ultimum lineæ est simul cum tiam ergo ultimum lineæ est simul cum ultimo circumferentiæ : ergo utrumque ultimo circumferentiæ : ergo utrumque illorum est finitum: sed mundus est cir- illorum est finitum: sed mundus est cir- cularis ergo est finitus. cularis ergo est finitus.

2. Item, Lineæ egredientes a centro 2. Item, Lineæ egredientes a centro quanto magis protrahuntur a centro ver- quanto magis protrahuntur a centro ver- sus circumferentiam, tanto magis di- sus circumferentiam, tanto magis di- stant: ergo si in infinitum distat circum- stant: ergo si in infinitum distat circum- ferentia, in infinitum distabunt lineæ a ferentia, in infinitum distabunt lineæ a se invicem sed quæ in infinitum distant, se invicem sed quæ in infinitum distant, numquam concurrunt : ergo istæ lineæ numquam concurrunt : ergo istæ lineæ non concurrunt in centro, quod falsum non concurrunt in centro, quod falsum est et contra suppositum. est et contra suppositum.

: :

3. Item naturaliter probatur sic: Mo 3. Item naturaliter probatur sic: Mo tus per spatium infinitum in tempore tus per spatium infinitum in tempore infinito est: ergo si accipiamus punctum infinito est: ergo si accipiamus punctum Orientis, distantia quæ est ab Oriente Orientis, distantia quæ est ab Oriente in Occidentem, erit infinita : ergo sol ab in Occidentem, erit infinita : ergo sol ab Oriente in Occidentem movebitur in tem- Oriente in Occidentem movebitur in tem- pore infinito, quod est contra sensum: pore infinito, quod est contra sensum: quia videmus, quod pertransit totum quia videmus, quod pertransit totum hoc spatium in viginti quatuor horis. hoc spatium in viginti quatuor horis. Has et his similes ponit Aristoteles ra- Has et his similes ponit Aristoteles ra-

I de Coelo et Mundo tex. com. 33 usque ad I de Coelo et Mundo tex. com. 33 usque ad tex. com. 76. tex. com. 76.

tiones multas in libro primo de Cœlo et tiones multas in libro primo de Cœlo et Mundo. Mundo.

SED CONTRA: SED CONTRA:

Omne finitum potentiæ est finitæ: sed Omne finitum potentiæ est finitæ: sed mundus est potentiæ infinitæ: ergo non mundus est potentiæ infinitæ: ergo non est finitus. est finitus.

Quod mundus sit potentiæ infinitæ sic Quod mundus sit potentiæ infinitæ sic probatur: Pontentia mundi est in cor- probatur: Pontentia mundi est in cor- ruptibilibus et in incorruptibilibus. In in- ruptibilibus et in incorruptibilibus. In in- corruptibilibus vero est potentia infinita corruptibilibus vero est potentia infinita ad movere et ad moveri: quia si tempo- ad movere et ad moveri: quia si tempo- re infinito staret mundus, semper move- re infinito staret mundus, semper move- ret et moveretur ex potentia quam habet. ret et moveretur ex potentia quam habet. In corruptibilibus vero est potentia infi- In corruptibilibus vero est potentia infi- nita in agendo et patiendo: quia si in nita in agendo et patiendo: quia si in infinitum duraret mundus, semper ageret infinitum duraret mundus, semper ageret et pateretur ad generationem et corrup- et pateretur ad generationem et corrup- tionem inferiorum. tionem inferiorum.

SOLUTIO. Dicimus, quod mundus fini- SOLUTIO. Dicimus, quod mundus fini- tus est in quantitate, eo quod infinitum, tus est in quantitate, eo quod infinitum, sicut habetur in Physicis ', est cujus sicut habetur in Physicis ', est cujus partes accipienti semper est aliquid ac- partes accipienti semper est aliquid ac- cipere extra ipsum, et hoc est imperfe- cipere extra ipsum, et hoc est imperfe- ctum, eo quod non est completum in om- ctum, eo quod non est completum in om- nibus partibus suis. Cum igitur mundus nibus partibus suis. Cum igitur mundus completus sit in omnibus partibus suis, completus sit in omnibus partibus suis, ipse erit perfectus et finitus secundum ipse erit perfectus et finitus secundum quantitatem. Sed si volumus sequi pro- quantitatem. Sed si volumus sequi pro- bationem Almagesti geometrice inven- bationem Almagesti geometrice inven- tam, quæ correcta est in Albategni et tam, quæ correcta est in Albategni et Alfragano, tunc diameter mensuræ terræ Alfragano, tunc diameter mensuræ terræ erit sex millium et quingentorum millia- erit sex millium et quingentorum millia- riorum. Distantia autem lunæ a terra in riorum. Distantia autem lunæ a terra in popinquiori longitudine erit tercesies ter popinquiori longitudine erit tercesies ter tantum quantum dimidium diametri ter- tantum quantum dimidium diametri ter- ræ, et insuper dimidium dimidii, et vi- ræ, et insuper dimidium dimidii, et vi- gesima pars ejus, et hoc est centum mil- gesima pars ejus, et hoc est centum mil- lia et novem millia et vinginti sex millia- lia et novem millia et vinginti sex millia- ria. In majori vero longitudine habebit ria. In majori vero longitudine habebit tria millia et octo millia et quinquagenta et tria millia et octo millia et quinquagenta et quadraginta duo milliaria. Similiter men- quadraginta duo milliaria. Similiter men- suratur distantia aliorum planetarum ex suratur distantia aliorum planetarum ex dimidio diametri terræ. Circulus autem dimidio diametri terræ. Circulus autem

major in rotundum dicitur habere qua- major in rotundum dicitur habere qua- draginta millia et decem millia et octin- draginta millia et decem millia et octin-

2 III Physicorum, tex. com. 31 et 63. 2 III Physicorum, tex. com. 31 et 63.

Sed cont Sed cont

Solutio Solutio

ect. ect.

II P. SUMMÆ DE CREATURIS, QUÆST. 81. II P. SUMMÆ DE CREATURIS, QUÆST. 81.

genta millia et decem et octo millia et genta millia et decem et octo millia et quingenta et septuaginta milliaria se- quingenta et septuaginta milliaria se- cundum mensuram quam Ptolemæus in cundum mensuram quam Ptolemæus in Almagesti dat, scilicet quod circumfe- Almagesti dat, scilicet quod circumfe- rentia excedit diametrum tribus vicibus rentia excedit diametrum tribus vicibus et septima parte unius. Diameter autem et septima parte unius. Diameter autem totius circuli majoris octave spheræ pro- totius circuli majoris octave spheræ pro- batur habere centum millia et tringinta batur habere centum millia et tringinta millia milliariorum, et quinque centum millia milliariorum, et quinque centum et viginti quinque millia milliariorum. et viginti quinque millia milliariorum. Cum autem circulus dividetur in tre- Cum autem circulus dividetur in tre- centos sexaginta gradus, quilibet gradus centos sexaginta gradus, quilibet gradus circuli majoris habebit quantitatem sibi circuli majoris habebit quantitatem sibi determinatam, quæ tota quantitas finita determinatam, quæ tota quantitas finita est. Unde patet, quod mundus est finitus. est. Unde patet, quod mundus est finitus.

AD ID autem quod contra objicitur, AD ID autem quod contra objicitur, dicendum quod in potentia activa et pas- dicendum quod in potentia activa et pas- siva nihil prohibet hoc modo mundum siva nihil prohibet hoc modo mundum esse infinitum, scilicet per successionem esse infinitum, scilicet per successionem si duraret in infinitum: sic enim finitus si duraret in infinitum: sic enim finitus semper esset ad actum unum et potentia semper esset ad actum unum et potentia est ad alterum et hoc est esse simplici- est ad alterum et hoc est esse simplici- ter finitum, et infinitum potentia: et hoc ter finitum, et infinitum potentia: et hoc modo bene convenit esse infinitum. modo bene convenit esse infinitum.

ARTICULUS 11. ARTICULUS 11.

Utrum mundus perfectus sit perfectione Utrum mundus perfectus sit perfectione quæ dicitur mundi anima a Platoni- quæ dicitur mundi anima a Platoni- cis? cis?

Secundo quæritur, Utrum mundus per- Secundo quæritur, Utrum mundus per- fectus sit perfectione quæ dicitur mundi fectus sit perfectione quæ dicitur mundi anima a Platonicis ? anima a Platonicis ?

1. Sicut enim dicitur in Timæo, nec 1. Sicut enim dicitur in Timæo, nec fas erat bonitati præstanti quidquam fa- fas erat bonitati præstanti quidquam fa- cere nisi pulchrum. Cum igitur excogi- cere nisi pulchrum. Cum igitur excogi- tasset, invenit nihil eorum quæ secun- tasset, invenit nihil eorum quæ secun- dum naturam adspectui subjecta sunt, dum naturam adspectui subjecta sunt, si expers intelligentiæ sit intelligente si expers intelligentiæ sit intelligente alio, totum toto pulchrius umquam fore, alio, totum toto pulchrius umquam fore, intellectum vero alicui sine anima dari intellectum vero alicui sine anima dari non posse. Hac ratione mentem quidem non posse. Hac ratione mentem quidem animæ, animam vero corpori dedit, to- animæ, animam vero corpori dedit, to- tumque ita mundum constituit, ut pul- tumque ita mundum constituit, ut pul-

659 659

cherrimum natura opus optimumque cherrimum natura opus optimumque foret. Quocirca sicut ratio nobis hæc foret. Quocirca sicut ratio nobis hæc probabilis persuadet, dicendum est hunc probabilis persuadet, dicendum est hunc mundum animal esse, idque intelligens, mundum animal esse, idque intelligens, revera divina providentia constitutum. revera divina providentia constitutum. Ex hoc accipitur, quod mundus habet Ex hoc accipitur, quod mundus habet animam intelligibilem. animam intelligibilem.

Item, Plato, Ex perfectis universisque Item, Plato, Ex perfectis universisque totum perfectumque primo genuit. Ani- totum perfectumque primo genuit. Ani- mam autem in ejus medio locavit, eam- mam autem in ejus medio locavit, eam- demque per omnem globum æqualiter demque per omnem globum æqualiter porrigi jussit, quo extrema quæque to- porrigi jussit, quo extrema quæque to- tius corporis ambitu animæ circumda- tius corporis ambitu animæ circumda- rentur. Ex hoc accipitur, quod mundus rentur. Ex hoc accipitur, quod mundus habet animam quæ sita est in medio habet animam quæ sita est in medio

mundi. mundi.

Ibidem etiam dicit, quod Deus hanc Ibidem etiam dicit, quod Deus hanc animam ante corpus fecit et corpori uni- animam ante corpus fecit et corpori uni- vit. vit.

2. Hoc etiam videtur dicere Auctor 2. Hoc etiam videtur dicere Auctor Sex principiorum, dicens mundi ani- Sex principiorum, dicens mundi ani- mam esse simplicem et nulli variationi mam esse simplicem et nulli variationi esse subjectam. esse subjectam.

3. Per rationem etiam videtur idem 3. Per rationem etiam videtur idem probari Omnis motor per intentionem probari Omnis motor per intentionem et intellectum movens aliquod corpus in- et intellectum movens aliquod corpus in- trinsecus illi corpori, est anima illius trinsecus illi corpori, est anima illius corporis motor mundi sic movet mun- corporis motor mundi sic movet mun- dum ergo ipse est anima mundi. PRO- dum ergo ipse est anima mundi. PRO- BATIO primæ est, quod non sunt nisi duo BATIO primæ est, quod non sunt nisi duo motores intrinseci, scilicet natura et ani- motores intrinseci, scilicet natura et ani- ma: sed natura non movet per intentio- ma: sed natura non movet per intentio- nem et intellectum. Similiter motus ex- nem et intellectum. Similiter motus ex- trinsecus esset motus violentus: sed trinsecus esset motus violentus: sed mundum constat non violenter moveri : mundum constat non violenter moveri : ergo motor ejus erit intrinsecus, et sic ergo motor ejus erit intrinsecus, et sic erit anima. erit anima.

4. Item, Omnis motus localis qui est 4. Item, Omnis motus localis qui est non secundum naturam corporis mobilis, non secundum naturam corporis mobilis, est violentus, vel animæ: talis motus in- est violentus, vel animæ: talis motus in- venitur in partibus mundi, sicut dicunt venitur in partibus mundi, sicut dicunt Philosophi, sicut patet in fluxu et reflu- Philosophi, sicut patet in fluxu et reflu- xu maris, et in circumvolutione ignis: xu maris, et in circumvolutione ignis: ergo videtur, quod ille motus aut sit vio- ergo videtur, quod ille motus aut sit vio- lentus, aut ab anima: sed non est vio- lentus, aut ab anima: sed non est vio- lentus eo quod non est continue et sem- lentus eo quod non est continue et sem- per: ergo motus erit animæ. per: ergo motus erit animæ.

SED CONTRA : SED CONTRA : 1. Anima in omni corpore animato aut 1. Anima in omni corpore animato aut

Sed contra Sed contra

Solutio. Solutio.

660 660

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

continuitatem ponit aut colligantiam ad continuitatem ponit aut colligantiam ad unum per naturam: partes mundi nec unum per naturam: partes mundi nec sunt continuæ nec colligatæ ad unum per sunt continuæ nec colligatæ ad unum per naturam ergo non sunt animatæ. naturam ergo non sunt animatæ.

2. Item, In qualibet parte corporis ani- 2. Item, In qualibet parte corporis ani- mati aliqua invenitur operationum ani- mati aliqua invenitur operationum ani- mæ sed quæ operatio inveniatur in ter- mæ sed quæ operatio inveniatur in ter- ra, impossibile est fingere: ergo mundus ra, impossibile est fingere: ergo mundus non habet animam. Sed quia multa sunt non habet animam. Sed quia multa sunt in quæstionibus de anima et in quæstio- in quæstionibus de anima et in quæstio- nibus de cælo et mundo de hac materia nibus de cælo et mundo de hac materia disputata, sufficiant prædicta. disputata, sufficiant prædicta.

ARTICULUS III. ARTICULUS III.

Utrum omnia sint ordinata? Utrum omnia sint ordinata?

Tertio et ultimo, Quæritur de ordine Tertio et ultimo, Quæritur de ordine universi. universi.

Videtur autem, quod omnia sunt ordi- Videtur autem, quod omnia sunt ordi- nata. nata.

1. Dicit enim Augustinus ¹, quod om- 1. Dicit enim Augustinus ¹, quod om-

SOLUTIO. Dicimus mundum non habere nia creavit Deus in modo, specie, et or- SOLUTIO. Dicimus mundum non habere nia creavit Deus in modo, specie, et or-

animam neque esse animal. animam neque esse animal.

Ad 1 et 2. AD DICTA autem Platonis dicendum, Ad 1 et 2. AD DICTA autem Platonis dicendum, quod ipse virtutem primi motoris ani- quod ipse virtutem primi motoris ani- mam appellavit, illa ratione quæ assi- mam appellavit, illa ratione quæ assi- gnata est in quæstione de cœlo et mun- gnata est in quæstione de cœlo et mun- do et hanc dixit esse in medio pro- do et hanc dixit esse in medio pro- pter hoc quod generatio circumferentiæ pter hoc quod generatio circumferentiæ est ex medio, et continuitas ejus ad me- est ex medio, et continuitas ejus ad me- dium et secundum hunc modum est dium et secundum hunc modum est processus primi motoris in movendo processus primi motoris in movendo mundum virtus enim stellarum et cœli mundum virtus enim stellarum et cœli per directiones radiorum est ad me- per directiones radiorum est ad me- dium, virtus autem generabilium et cor- dium, virtus autem generabilium et cor- ruptibilium est a medio ad circumferen- ruptibilium est a medio ad circumferen- tiam, eo quod quanto plus recedunt a tiam, eo quod quanto plus recedunt a contrarietate elementorum, tanto plus contrarietate elementorum, tanto plus conveniunt cum natura coeli et etiam no- conveniunt cum natura coeli et etiam no- biliorem sortiuntur fortunam, ut supra biliorem sortiuntur fortunam, ut supra diximus. diximus.

Ad 3. AD OBJECTUM autem dicendum, quod Ad 3. AD OBJECTUM autem dicendum, quod virtus primi motoris conjuncti primo virtus primi motoris conjuncti primo mobili non immediate est in omnibus: mobili non immediate est in omnibus: et hoc exigeretur si esset anima: sed per et hoc exigeretur si esset anima: sed per motum cœli movet ignem, et aerem per motum cœli movet ignem, et aerem per ignem, et aquam per aerem, et sic de ignem, et aquam per aerem, et sic de

.aliis. .aliis.

Ad 4. AD ALIUD dicendum, quod motus coeli Ad 4. AD ALIUD dicendum, quod motus coeli localis non est propter virtutem intra- localis non est propter virtutem intra- neam illi corpori quod movetur, sed neam illi corpori quod movetur, sed per motum exterioris corporis ipsum ra- per motum exterioris corporis ipsum ra- pientis. Tamen hæc omnia supra soluta pientis. Tamen hæc omnia supra soluta

sunt. sunt.

1 S. AUGUSTINUS, Lib. de Natura boni, cap. 3. 1 S. AUGUSTINUS, Lib. de Natura boni, cap. 3.

dine. dine.

2. Item, Plato in Timæo : « Omne vi- 2. Item, Plato in Timæo : « Omne vi- sibile corporeum motu importuno flu- sibile corporeum motu importuno flu- ctuans neque umquam quiescens Deus ctuans neque umquam quiescens Deus redegit in ordinem, sciens ordinatorum redegit in ordinem, sciens ordinatorum fortunam confusis inordinatisque præ- fortunam confusis inordinatisque præ- stare. » stare. »

3. Item, Aristoteles in principio octavi 3. Item, Aristoteles in principio octavi Physicorum dicit: « Nihil eorum inordi- Physicorum dicit: « Nihil eorum inordi- natum est, quæ natura et secundum na- natum est, quæ natura et secundum na- turam sunt natura enim omnibus causa turam sunt natura enim omnibus causa ordinationis est 2. » ordinationis est 2. »

Sed quæritur, De quo ordine intelligi- Sed quæritur, De quo ordine intelligi- tur? tur?

1. Ordo enim determinatur secundum 1. Ordo enim determinatur secundum prius et posterius. prius et posterius.

2. Præterea, Quot modis dicitur prius, 2. Præterea, Quot modis dicitur prius, tot modis erit ordo. Prius autem alterum tot modis erit ordo. Prius autem alterum altero quadrupliciter dicitur, scilicet se- altero quadrupliciter dicitur, scilicet se- cundum tempus et secundum intelle- cundum tempus et secundum intelle- ctum, et hoc est secundum naturam sim- ctum, et hoc est secundum naturam sim- plicitatis: et secundum ordinem discipli- plicitatis: et secundum ordinem discipli- næ, sicut litteræ in. grammaticis sunt næ, sicut litteræ in. grammaticis sunt priores syllabis, et procemium in theo- priores syllabis, et procemium in theo- ricis prius est narratione. Et prius secun- ricis prius est narratione. Et prius secun- dum dignitatem quod melius et honora- dum dignitatem quod melius et honora- bilius est. Dicitur etiam prius natura bilius est. Dicitur etiam prius natura quod reducitur ad prius ratione et intel- quod reducitur ad prius ratione et intel- lectu. Ordo igitur universi secundum ali- lectu. Ordo igitur universi secundum ali- quem istorum modorum deberet deter- quem istorum modorum deberet deter- minari. Et patet, quod secundum nullum minari. Et patet, quod secundum nullum omnia ordinata sunt: ergo videtur non omnia ordinata sunt: ergo videtur non generaliter esse ordo in partibus universi. generaliter esse ordo in partibus universi.

* VIII Physicorum, tex. com. 15. * VIII Physicorum, tex. com. 15.

utio. utio.

II P. SUMMA DE CREATURIS, QUÆST. 81. II P. SUMMA DE CREATURIS, QUÆST. 81.

3. Similiter instantia videtur esse in 3. Similiter instantia videtur esse in malo cum enim ordo sit ad finem, et malo cum enim ordo sit ad finem, et malum privatur fine, videbitur malum malum privatur fine, videbitur malum esse inordinatum. esse inordinatum.

4. Præterea, De inferno dicitur in Job, 4. Præterea, De inferno dicitur in Job, quod ibi nullus est ordo, sed sempiternus quod ibi nullus est ordo, sed sempiternus horror. Cum ergo infernus sit de crea- horror. Cum ergo infernus sit de crea- turis, aliqua creatura videtur esse sine turis, aliqua creatura videtur esse sine ordine. ordine.

SED CONTRA hoc videtur esse quod SED CONTRA hoc videtur esse quod

1. Dicit Dionysius in libro de Divinis 1. Dicit Dionysius in libro de Divinis nominibus, quod malum ad omnem ple- nominibus, quod malum ad omnem ple- nitudinem conferens, hoc est, conferens nitudinem conferens, hoc est, conferens ad plenitudinem. Quidquid autem confert ad plenitudinem. Quidquid autem confert ad plenitudinem alicujus, habet ordinem ad plenitudinem alicujus, habet ordinem ad illud. Ergo malum ordinem habet in ad illud. Ergo malum ordinem habet in

universo. universo.

2. Item, In Isaia dicitur ³, quod Domi- 2. Item, In Isaia dicitur ³, quod Domi- nus est formans lucem et creans tene- nus est formans lucem et creans tene- bras, faciens pacem et creans malum: bras, faciens pacem et creans malum: ergo malum est a Deo. Et Apostolus di- ergo malum est a Deo. Et Apostolus di- cit ad Romanos: Quæ sunt, a Deo or- cit ad Romanos: Quæ sunt, a Deo or- dinatæ sunt. Ergo malum videtur esse dinatæ sunt. Ergo malum videtur esse ordinatum. ordinatum.

SOLUTIO. Tribus ordinibus ordinatum SOLUTIO. Tribus ordinibus ordinatum est universum, scilicet in se, et ad homi- est universum, scilicet in se, et ad homi- nem, et ad Deum creantem. nem, et ad Deum creantem.

In se autem triplicem habet ordinem In se autem triplicem habet ordinem generaliter loquendo, scilicet locati ad generaliter loquendo, scilicet locati ad locum, et moventis ad motum, et poten- locum, et moventis ad motum, et poten- tiæ ad actum. Et de his plura dicta sunt tiæ ad actum. Et de his plura dicta sunt in quæstionibus de operibus sex dierum. in quæstionibus de operibus sex dierum.

Ad hominem autem creaturarum mul- Ad hominem autem creaturarum mul- tiplex est ordo. Dicit enim Apostolus, tiplex est ordo. Dicit enim Apostolus, quod omnia nostra sunt ³. Superiora enim quod omnia nostra sunt ³. Superiora enim bona nostra sunt ad ministerium in cu- bona nostra sunt ad ministerium in cu- stodiendo hic, et ad jucunditatem socie- stodiendo hic, et ad jucunditatem socie- tatis in futuro. Inferiora autem bona no- tatis in futuro. Inferiora autem bona no- stra sunt ad necessitatem vitæ in cibo, et stra sunt ad necessitatem vitæ in cibo, et ad juvamentum laboris, vel ad exercitium ad juvamentum laboris, vel ad exercitium sapientiæ in ipsis, vel ad exercitium virtu- sapientiæ in ipsis, vel ad exercitium virtu- tis et huic ordini subjacet etiam malum: tis et huic ordini subjacet etiam malum:

1 Job, x, 22 Ubi umbra mortis et nullus ordo, 1 Job, x, 22 Ubi umbra mortis et nullus ordo,

sed sempiternus horror inhabitat. sed sempiternus horror inhabitat.

2 S. DIONYSIUS, Lib. de Divinis nominibus, 2 S. DIONYSIUS, Lib. de Divinis nominibus, cap. 4. cap. 4.

3 Isa. XLV, 7. 3 Isa. XLV, 7.

661 661

licet enim in se careat fine proprio, ta- licet enim in se careat fine proprio, ta- men in altero utente malo bene multipli- men in altero utente malo bene multipli- cem habet bonum finem, vel patientiæ cem habet bonum finem, vel patientiæ in malis ab altero illatis, vel compassio- in malis ab altero illatis, vel compassio- nis super peccatores, vel cautelæ, quia nis super peccatores, vel cautelæ, quia felix est ille quem faciunt aliena pericula felix est ille quem faciunt aliena pericula cautum. Et sic intelligit Dionysius, quod cautum. Et sic intelligit Dionysius, quod malum est conferens ad omnem plenitu- malum est conferens ad omnem plenitu- dinem. Et dicit Augustinus, quod Deus dinem. Et dicit Augustinus, quod Deus non permitteret malum fieri, si non pos- non permitteret malum fieri, si non pos- set ipso uti in bonum. Nos tamen alibi set ipso uti in bonum. Nos tamen alibi disputabimus de malo. disputabimus de malo.

Quod tamen objicitur de inferno, di- Quod tamen objicitur de inferno, di- cendum quod infernus non habet ordi- cendum quod infernus non habet ordi- nem ad naturam bene constitutam, sed nem ad naturam bene constitutam, sed ad naturam depravatam malitia et pec- ad naturam depravatam malitia et pec- cato ordinatur ut instrumentum justitiæ cato ordinatur ut instrumentum justitiæ vindicantis est enim decorus fur in pati- vindicantis est enim decorus fur in pati- bulo. Et secundum Ambrosium, « Judas bulo. Et secundum Ambrosium, « Judas sedet in inferno sicut margarita in auro. » sedet in inferno sicut margarita in auro. »

Tertius ordo universi est ad Deum, sic- Tertius ordo universi est ad Deum, sic- ut dicit Dionysius, quod Deus omnibus ut dicit Dionysius, quod Deus omnibus æqualiter adest, sed non omnia sibi æqualiter adest, sed non omnia sibi æqualiter adsunt: eo quod non æquali- æqualiter adsunt: eo quod non æquali- ter bonitates suas participant seu perci- ter bonitates suas participant seu perci- piunt. Bonitates autem suæ sunt, esse, piunt. Bonitates autem suæ sunt, esse, et vivere, et cognitio sensibilium et intel- et vivere, et cognitio sensibilium et intel- ligibilium et entia quæ plura de his ligibilium et entia quæ plura de his percipiunt et nobiliori modo sunt ei pro- percipiunt et nobiliori modo sunt ei pro- pinquiora: quæ vero pauciora et modo pinquiora: quæ vero pauciora et modo minus nobili, sunt remotiora per conve- minus nobili, sunt remotiora per conve- nientiam essentiæ, ut existentia tantum nientiam essentiæ, ut existentia tantum in ultimo gradu, existentia autem viva et in ultimo gradu, existentia autem viva et cognitiva et immortalia in primo, exi- cognitiva et immortalia in primo, exi- stentia autem et viva et sentientia rationa- stentia autem et viva et sentientia rationa- bilia mortalia in mediis gradibus, eo quod bilia mortalia in mediis gradibus, eo quod sunt causæ entitatis participatæ a prima sunt causæ entitatis participatæ a prima causa, et sunt ordinatæ, ita quod esse est causa, et sunt ordinatæ, ita quod esse est prima causa quæ sola influit super crea- prima causa quæ sola influit super crea- tum, sed nulla alia sine ipsa : vivere autem tum, sed nulla alia sine ipsa : vivere autem est secunda quæ non influit sine prima, est secunda quæ non influit sine prima, sed bene influit sine tertia, et sic de aliis. sed bene influit sine tertia, et sic de aliis. Et hæc de creaturis dicta sufficiant. Et hæc de creaturis dicta sufficiant.

* Ad Roman. X111, 1. * Ad Roman. X111, 1.

5 I Ad Corinth. 111, 22: Omnia vestra sunt,... 5 I Ad Corinth. 111, 22: Omnia vestra sunt,... sive mundus, sive vita, sive mors, sive præsentia, sive mundus, sive vita, sive mors, sive præsentia, sive futura. sive futura.

am am

INDEX TRACTATUUM, INDEX TRACTATUUM,

QUÆSTIONUM, ARTICULORUM, ETC. QUÆSTIONUM, ARTICULORUM, ETC.

In 11ª Partem Summæ de Creaturis, quæ est de homine. In 11ª Partem Summæ de Creaturis, quæ est de homine.

TRACTATUS I. TRACTATUS I.

DE HOMINE SECUNDUM STATUM EJUS IN SEIPSO. DE HOMINE SECUNDUM STATUM EJUS IN SEIPSO.

QUÆSTIO I. De substantia et natura animæ. QUÆSTIO I. De substantia et natura animæ.

ART. 1. Quare prius disputandum est de substantia et natura animæ, quam ART. 1. Quare prius disputandum est de substantia et natura animæ, quam de partibus ejus, vel de corpore, vel de conjuncto? de partibus ejus, vel de corpore, vel de conjuncto? 2. Utrum anima sit? 2. Utrum anima sit?

2 2

6 6

QUÆSTIO II. De diffinitionibus sanctorum de eo quid sit anima. QUÆSTIO II. De diffinitionibus sanctorum de eo quid sit anima.

ART. 1. Utrum anima sit substantia? ART. 1. Utrum anima sit substantia?

2. Utrum anima sit incorporea? 2. Utrum anima sit incorporea?

3. Utrum anima regat corpus, et quomodo? 3. Utrum anima regat corpus, et quomodo?

9 9

10 10

14 14

16 16

4. Quare anima non magis diffinitur per sensum quam per rationem? 4. Quare anima non magis diffinitur per sensum quam per rationem? 5. Utrum anima sit substantia vivens? et, Quomodo dicatur simplex et 5. Utrum anima sit substantia vivens? et, Quomodo dicatur simplex et intellectualis ? intellectualis ?

16 16

17 17

20 20

QUÆSTIO III. De diffinitionibus philosophorum de eo quid sit anima. 20 QUÆSTIO III. De diffinitionibus philosophorum de eo quid sit anima. 20

ART. 1. Quomodo anima movet corpus ? ART. 1. Quomodo anima movet corpus ?

21 21

2. Quare anima dicitur intellectus spiritualis? et, Quomodo anima in se 2. Quare anima dicitur intellectus spiritualis? et, Quomodo anima in se et in corpore ad beatitudinem ordinatur? et in corpore ad beatitudinem ordinatur?

29 29

QUÆSTIO IV. De diffinitionibus animæ secundum Aristotelem. QUÆSTIO IV. De diffinitionibus animæ secundum Aristotelem.

ART. 1. Utrum anima sit actus corporis ? ART. 1. Utrum anima sit actus corporis ?

2. Quomodo anima sit actus primus? 2. Quomodo anima sit actus primus?

31 31

32 32

38 38

664 664

INDEX TRACTATUUM, ETC. INDEX TRACTATUUM, ETC.

3. Utrum anima sit actus corporis simplicis, sicut cæli, et elemen- 3. Utrum anima sit actus corporis simplicis, sicut cæli, et elemen- torum ? torum ?

4. Quomodo anima sit actus corporis potentia vitam habentis? 4. Quomodo anima sit actus corporis potentia vitam habentis? 3. Quomodo anima sit actus corporis organici? et, Utrum hoc sit de 3. Quomodo anima sit actus corporis organici? et, Utrum hoc sit de diffinitione animæ ? diffinitione animæ ?

6. Quare anima dicitur ab Aristotele substantia secundum rationem, 6. Quare anima dicitur ab Aristotele substantia secundum rationem, sive ratio corporis physici habentis principium motus et status in sive ratio corporis physici habentis principium motus et status in seipso? seipso?

7. Qualiter anima dicatur esse principium et causa vitæ in mortalibus? 7. Qualiter anima dicatur esse principium et causa vitæ in mortalibus? et, Quomodo hæc diffinitio faciat animam cognoscere ? et, Quomodo hæc diffinitio faciat animam cognoscere ?

QUÆSTIO V. De partibus animæ. QUÆSTIO V. De partibus animæ.

41 41

46 46

49 49

54 54

56 56

62 62

ART. 1. Utrum anima sit una, vel multa in omnibus animatis ? ART. 1. Utrum anima sit una, vel multa in omnibus animatis ?

63 63

2. Utrum anima sit idem quod Deus vel hyle, ut dixerunt quidam ? 2. Utrum anima sit idem quod Deus vel hyle, ut dixerunt quidam ? 3. Utrum omnes animæ ante corpus fuerunt creatæ in comparibus 3. Utrum omnes animæ ante corpus fuerunt creatæ in comparibus stellis? stellis?

67 67

73 73

4. Utrum omnes animæ immediate creatæ fuerunt a Deo, aut ab intel- 4. Utrum omnes animæ immediate creatæ fuerunt a Deo, aut ab intel- ligentiis? ligentiis?

82 82

QUÆSTIO VI. De divisione animæ per has differentias, vegetabile, QUÆSTIO VI. De divisione animæ per has differentias, vegetabile, sensibile, et rationale. Et, An possit dividi per ratio- sensibile, et rationale. Et, An possit dividi per ratio- nale et irrationale ? nale et irrationale ?

85 85

QUÆSTIO VII. Utrum vegetabile, sensibile, et rationale sint una QUÆSTIO VII. Utrum vegetabile, sensibile, et rationale sint una substantia in homine? et, Utrum in quolibet ani- substantia in homine? et, Utrum in quolibet ani- mato sint plures animæ. mato sint plures animæ.

89 89

ART. 1. Utrum vegetabile, sensibile, et rationale in homine sint substantia ART. 1. Utrum vegetabile, sensibile, et rationale in homine sint substantia una vel diversa. una vel diversa.

89 89

2. Utrum quodlibet istorum, scilicet vegetabile, sensibile, et rationale, 2. Utrum quodlibet istorum, scilicet vegetabile, sensibile, et rationale, vel aliquod sit potentia plura, multiplicabile in actu per divisio- vel aliquod sit potentia plura, multiplicabile in actu per divisio- nem corporis ? nem corporis ?

97 97

3. Utrum anima humana quæ continet in se vegetabile, sensibile, et 3. Utrum anima humana quæ continet in se vegetabile, sensibile, et rationale, sit simplex, vel composita ? rationale, sit simplex, vel composita ?

100 100

QUÆSTIO VIII. De vegetabili. QUÆSTIO VIII. De vegetabili.

102 102

ART. 1. Utrum vegetabile sit unius rationis et speciei in plantis, brutis, et ART. 1. Utrum vegetabile sit unius rationis et speciei in plantis, brutis, et hominibus ? hominibus ?

103 103

2. Utrum nutritivum, augmentativum, et vegetativum non differant 2. Utrum nutritivum, augmentativum, et vegetativum non differant nisi per accidens ? nisi per accidens ?

104 104

QUÆSTIO IX. De nutritiva in se. QUÆSTIO IX. De nutritiva in se.

ART. 1. Quid sit potentia nutritiva ? ART. 1. Quid sit potentia nutritiva ?

108 108

108 108

2. Utrum sit una nutritiva, an plures? 2. Utrum sit una nutritiva, an plures?

110 110

3. Si plures sint nutritivæ, utrum sint ejusdem speciei? 3. Si plures sint nutritivæ, utrum sint ejusdem speciei?

111 111

QUÆSTIO X. De motu nutritivæ, QUÆSTIO X. De motu nutritivæ,

ART. 1. Utrum nutritiva habeat aliquam motum ? ART. 1. Utrum nutritiva habeat aliquam motum ?

2. Utrum nutritiva habeat plures motus vel unum? 2. Utrum nutritiva habeat plures motus vel unum?

112 112

113 113

114 114

IN II P. SUMMÆ DE CREATURIS IN II P. SUMMÆ DE CREATURIS

665 665

3. Ad quam speciem motus reducatur nutritio? et, Quomodo ejusdem 3. Ad quam speciem motus reducatur nutritio? et, Quomodo ejusdem

est facere et reficere? est facere et reficere?

115 115

4. Quid sit mobile in motu nutritivæ ? 4. Quid sit mobile in motu nutritivæ ?

117 117

5. Utrum nutritio semper sit dum animal vivit, vel non? 5. Utrum nutritio semper sit dum animal vivit, vel non?

118 118

QUÆSTIO XI. De nutriente et nutrito. QUÆSTIO XI. De nutriente et nutrito.

119 119

ART. 1. Utrum nutriens nutriat simile, vel dissimile. ART. 1. Utrum nutriens nutriat simile, vel dissimile.

120 120

2. Utrum nutriens transeat in substantiam nutriti, vel totum emittatur 2. Utrum nutriens transeat in substantiam nutriti, vel totum emittatur in secessum ? in secessum ?

121 121

3. Utrum nutritum nutriatur secundum speciem et materiam, vel se- 3. Utrum nutritum nutriatur secundum speciem et materiam, vel se- cundum materiam tantum ? cundum materiam tantum ?

121 121

4. Utrum in omnibus partibus materiæ possit fieri deperditio et restau- 4. Utrum in omnibus partibus materiæ possit fieri deperditio et restau- ratio, vel in quibusdam tantum ? ratio, vel in quibusdam tantum ?

123 123

QUÆSTIO XII. Utrum calor sit instrumentum virtutis nutritivæ ? QUÆSTIO XII. Utrum calor sit instrumentum virtutis nutritivæ ?

125 125

QUÆSTIO XIII. De augmentativa in se. QUÆSTIO XIII. De augmentativa in se.

126 126

ART. 1. Utrum augmentativa sit virtus animæ tantum, vel etiam aliorum ART. 1. Utrum augmentativa sit virtus animæ tantum, vel etiam aliorum inanimatorum? inanimatorum?

127 127

2. Quid sit vis augmentativa? 2. Quid sit vis augmentativa?

128 128

QUÆSTIO XIV. De motu augmenti. QUÆSTIO XIV. De motu augmenti.

131 131

ART. 1. Quæ sunt principia motus augmenti ? ART. 1. Quæ sunt principia motus augmenti ?

132 132

2. Utrum motus augmentativæ sit ad omnes partes æqualiter, vel plus 2. Utrum motus augmentativæ sit ad omnes partes æqualiter, vel plus ad unam ? ad unam ?

135 135

3. Utrum ejusdem virtutis sit diminuere, cujus est augmentare? 3. Utrum ejusdem virtutis sit diminuere, cujus est augmentare? 4. Utrum stet motus augmenti? 4. Utrum stet motus augmenti?

135 135

136. 136.

QUÆSTIO XV. De augente et aucto. QUÆSTIO XV. De augente et aucto.

ART. 1. Utrum augens sit corporeum vel incorporeum? ART. 1. Utrum augens sit corporeum vel incorporeum?

2. Utrum auctum augetur secundum quamlibet partem ? 2. Utrum auctum augetur secundum quamlibet partem ?

QUÆSTIO XVI. Utrum instrumentum augmentativæ sit humidum et QUÆSTIO XVI. Utrum instrumentum augmentativæ sit humidum et

siccum ? siccum ?

QUÆSTIO XVII. De potentia generativa. QUÆSTIO XVII. De potentia generativa.

ART. 1. Quid sit potentia generativa ? ART. 1. Quid sit potentia generativa ?

2. Quis est actus potentiæ generativæ ? 2. Quis est actus potentiæ generativæ ?

3. Quid generatur? 3. Quid generatur?

4. Utrum instrumentum generans est calidum ? 4. Utrum instrumentum generans est calidum ? 5. Utrum generativa est finis vegetativæ ? 5. Utrum generativa est finis vegetativæ ?

QUÆSTIO XVIII. De sufficientia partium vegetativæ. QUÆSTIO XVIII. De sufficientia partium vegetativæ.

QUÆSTIO XIX. De visu. QUÆSTIO XIX. De visu.

138 138

138 138

140 140

142 142

142 142

143 143

144 144

148 148

161 161

162 162

163 163

164 164

ART. 1. Quid sit visus ? ART. 1. Quid sit visus ?

165 165

2. Quare visus dicatur esse primus sensuum ? 2. Quare visus dicatur esse primus sensuum ?

166 166

666 666

INDEX TRACTATUUM, ETC. INDEX TRACTATUUM, ETC.

QUÆSTIO XX. De visu ex parte organi. QUÆSTIO XX. De visu ex parte organi.

168 168

QUÆSTIO XXI. De visu ex parte objecti. QUÆSTIO XXI. De visu ex parte objecti.

173 173

ART. 1. Utrum lumen quod descendit a corporibus luminosis, sit substantia ART. 1. Utrum lumen quod descendit a corporibus luminosis, sit substantia vel accidens. vel accidens.

174 174

2. Utrum objecta visus in tenebris sint luminosa, et a quo recipiunt 2. Utrum objecta visus in tenebris sint luminosa, et a quo recipiunt lumen? lumen?

184 184

ART. 3. ART. 3. De coloribus De coloribus

PARTICULA 1. Quid sit color? PARTICULA 1. Quid sit color?

186 186

qui sunt qui sunt objecta vi- objecta vi-

2. Quæ est generatio coloris ? 2. Quæ est generatio coloris ?

191 191

3. Utrum color tantum sit objectum visus, quando 3. Utrum color tantum sit objectum visus, quando

sus in lu- sus in lu-

videt colorem? videt colorem?

197 197

mine. mine.

ART. 4. De natura medii per quod est visus. ART. 4. De natura medii per quod est visus.

203 203

5. Qualiter species visibiles sint in oculo et in medio ? 5. Qualiter species visibiles sint in oculo et in medio ?

205 205

QUÆSTIO XXII. De modo et actu videndi. QUÆSTIO XXII. De modo et actu videndi.

210 210

APPENDIX AD QUÆSTIONEM XXII. Utrum visus est per emissionem ra- APPENDIX AD QUÆSTIONEM XXII. Utrum visus est per emissionem ra-

diorum ? diorum ?

QUÆSTIO XXIII. De auditu in se. QUÆSTIO XXIII. De auditu in se.

ART. UNICUS. Quid sit auditus ? ART. UNICUS. Quid sit auditus ?

QUÆSTIO XXIV. De auditu ex parte objecti. QUÆSTIO XXIV. De auditu ex parte objecti.

ART. 1. Quid sit sonus? ART. 1. Quid sit sonus?

215 215

228 228

228 228

232 232

232 232

2. Utrum sonus alterat corpora inanimata et sensum ? 2. Utrum sonus alterat corpora inanimata et sensum ? 3. Utrum generatio soni sit naturalis vel violenta ? 3. Utrum generatio soni sit naturalis vel violenta ? 4. Quid per se sonat? 4. Quid per se sonat?

233 233

235 235

237 237

ART. 5. ART. 5.

Utrum 80- Utrum 80-

nus gene- nus gene-

retur in retur in

uno uno

aere aere

PARTICULA 1. Utrum sonus generetur in omni parte aeris PARTICULA 1. Utrum sonus generetur in omni parte aeris usque ad auditum ? usque ad auditum ?

238 238

tantum, tantum,

vel suc- vel suc-

2. Utrum in echo fiat reflexio aeris ejusdem primo 2. Utrum in echo fiat reflexio aeris ejusdem primo percussi? percussi?

240 240

cessive in cessive in

partibus partibus

aeris? aeris?

ART. 6. Utrum soni obviantes sibi in aere corrumpant se invicem ? ART. 6. Utrum soni obviantes sibi in aere corrumpant se invicem ?

241 241

QUÆSTIO XXV. De voce. QUÆSTIO XXV. De voce.

243 243

ART. 1. Utrum vox sit semper signum imaginationis vel affectus naturæ ? ART. 1. Utrum vox sit semper signum imaginationis vel affectus naturæ ? 2. De voce quæ significat intellectum et speciem intellectus. 2. De voce quæ significat intellectum et speciem intellectus.

243 243

244 244

3. Utrum acutum et grave sint differentiæ vocis ? 3. Utrum acutum et grave sint differentiæ vocis ?

247 247

4. De diversitate vocum secundum sexum et ætatem. 4. De diversitate vocum secundum sexum et ætatem.

249 249

IN II P. SUMMÆ DE CREATURIS IN II P. SUMMÆ DE CREATURIS

667 667

QUÆSTIO XXVI. De auditu ex parte medii. QUÆSTIO XXVI. De auditu ex parte medii.

250 250

QUÆSTIO XXVII. De actu et nervo audiendi. QUÆSTIO XXVII. De actu et nervo audiendi.

253 253

QUÆSTIO XXVIII. De olfactu ex parte olfacientis. QUÆSTIO XXVIII. De olfactu ex parte olfacientis.

ART. 1. Quid sit olfactus? ART. 1. Quid sit olfactus?

2. Quare homo inter cætera animalia male odorat? 2. Quare homo inter cætera animalia male odorat?

QUÆSTIO XXIX. De olfactu ex parte odoris. QUÆSTIO XXIX. De olfactu ex parte odoris.

ART. 1. Utrum odor sit qualitas simplex vel composita? ART. 1. Utrum odor sit qualitas simplex vel composita?

2. Utrum odor sit actus calidi et sicci? 2. Utrum odor sit actus calidi et sicci?

254 254

254 254

257 257

259 259

260 260

261 261

3. Qualiter odor immutat per evaporationem ? 3. Qualiter odor immutat per evaporationem ?

262 262

4. Qualiter odor est passio saporis? 4. Qualiter odor est passio saporis?

263 263

5. Utrum odor sit sequela totius complexionis rei odorantis ? 5. Utrum odor sit sequela totius complexionis rei odorantis ? 6. De differentia odoris. 6. De differentia odoris.

264 264

266 266

QUÆSTIO XXX. De olfactu ex parde medii. Utrum aer et aqua sint QUÆSTIO XXX. De olfactu ex parde medii. Utrum aer et aqua sint medium olfactus? medium olfactus?

QUÆSTIO XXXI. De olfactu ex parte modi olfaciendi. Utrum olfactus QUÆSTIO XXXI. De olfactu ex parte modi olfaciendi. Utrum olfactus æquivoce dicatur de respirantibus et non respi- æquivoce dicatur de respirantibus et non respi- rantibus? rantibus?

269 269

271 271

QUÆSTIO XXXII. De gustu. QUÆSTIO XXXII. De gustu.

272 272

ART. 1. Quid sit gustus? ART. 1. Quid sit gustus?

273 273

2. Qualiter gustus sit quidam tactus, et qualiter non ? 2. Qualiter gustus sit quidam tactus, et qualiter non ?

273 273

PARTICULA 1. Utrum sapor sit qualitas simplicis, vel compo- PARTICULA 1. Utrum sapor sit qualitas simplicis, vel compo- siti, vel utriusque ? siti, vel utriusque ?

274 274

ART. 3. ART. 3.

2. Utrum sapor est actus humidi, vel sicci evapo- 2. Utrum sapor est actus humidi, vel sicci evapo-

De gustu ex De gustu ex parte ob- parte ob- jecti. jecti.

rativi ? rativi ?

276 276

3. Quæ et quot sunt causæ saporum? 3. Quæ et quot sunt causæ saporum?

276 276

4. Utrum sapor generatur ex qualitatibus primis ? 4. Utrum sapor generatur ex qualitatibus primis ? 5. Utrum gustus et tactus habent instrumenta 5. Utrum gustus et tactus habent instrumenta sua sicut cor? sua sicut cor?

277 277

278 278

279 279

ART. 4. Utrum humidum aqueum est humidum in gustu? ART. 4. Utrum humidum aqueum est humidum in gustu?

QUÆSTIO XXXIII. De tactu. QUÆSTIO XXXIII. De tactu.

ART. 1. Quid sit tactus ? ART. 1. Quid sit tactus ?

2. Utrum tactus est unus sensus? 2. Utrum tactus est unus sensus?

280 280

281 281

283 283

3. Quid est medium et organum tactus ? 3. Quid est medium et organum tactus ? 4. Quid est tangibile proprium ? 4. Quid est tangibile proprium ?

287 287

291 291

QUÆSTIO XXXIV. Quid est potentia sensuum ? QUÆSTIO XXXIV. Quid est potentia sensuum ?

294 294

ART. 1. Utrum sensus sit potentia passiva ? ART. 1. Utrum sensus sit potentia passiva ?

294 294

2. De distinctione sensibilium. Et, Qualiter sensibilia sunt diversimode 2. De distinctione sensibilium. Et, Qualiter sensibilia sunt diversimode in suis objectis? in suis objectis?

297 297

. .

3. Utrum communis sensus est susceptivus specierum sine materia? 3. Utrum communis sensus est susceptivus specierum sine materia? 4. Utrum sint plures sensus quam quinque? 4. Utrum sint plures sensus quam quinque?

301 301

304 304

668 668

INDEX TRACTATUUM, ETC. INDEX TRACTATUUM, ETC.

QUÆSTIO XXXV. De sensu communi. QUÆSTIO XXXV. De sensu communi.

ART. 1. Quæ sit necessitas ponendi sensum communem ? ART. 1. Quæ sit necessitas ponendi sensum communem ?

306 306

306 306

2. Quid sit sensus communis? 2. Quid sit sensus communis?

310 310

3. Quid est organum sensus communis ? 3. Quid est organum sensus communis ?

314 314

4. Utrum quinque sensibilia sint objectum sensus communis ? 4. Utrum quinque sensibilia sint objectum sensus communis ?

315 315

QUÆSTIO XXXVI. De actu sensus communis. QUÆSTIO XXXVI. De actu sensus communis.

318 318

ART. 1. Quid sit actus sensus communis ? ART. 1. Quid sit actus sensus communis ?

319 319

2. Utrum sensus communis in uno tempore apprehendat diversa sen- 2. Utrum sensus communis in uno tempore apprehendat diversa sen- sata? sata?

320 320

3. Utrum sensus communis est verus ? 3. Utrum sensus communis est verus ?

322 322

QUÆSTIO XXXVII. De potentia imaginativa. QUÆSTIO XXXVII. De potentia imaginativa.

ART. 1. Quid sit potentia imaginativa ? ART. 1. Quid sit potentia imaginativa ? 2. Quid sit objectum imaginationis ? 2. Quid sit objectum imaginationis ?

3. Quid sit organum imaginationis? 3. Quid sit organum imaginationis? 4. Quis sit actus imaginationis ? 4. Quis sit actus imaginationis ?

QUÆSTIO XXXVIII. De phantasia. QUÆSTIO XXXVIII. De phantasia.

323 323

323 323

326 326

327 327

328 328

329 329

ART. 1. Quid sit phantasia? ART. 1. Quid sit phantasia?

330 330

2. Utrum phantasiæ est aliquod objectum ? 2. Utrum phantasiæ est aliquod objectum ?

332 332

3. Quid sit organum phantasiæ ? 3. Quid sit organum phantasiæ ?

332 332

4. De actu phantasiæ. 4. De actu phantasiæ.

5. Qualiter phantasia corrumpitur? 5. Qualiter phantasia corrumpitur?

QUÆSTIO XXXIX. De virtute æstimativa. QUÆSTIO XXXIX. De virtute æstimativa.

333 333

334 334

336 336

ART. 1. Quid sit virtus æstimativa? ART. 1. Quid sit virtus æstimativa?

336 336

2. Quid sit objectum æstimativa? 2. Quid sit objectum æstimativa?

3. Quid sit organum æstimativæ ? 3. Quid sit organum æstimativæ ? 4. Quis sit actus æstimativæ ? 4. Quis sit actus æstimativæ ?

337 337

338 338

339 339

QUÆSTIO XL. De memoria. QUÆSTIO XL. De memoria.

340 340

ART. 1. Quid sit memoria? ART. 1. Quid sit memoria?

340 340

2. Quid sit objectum memoriæ ? 2. Quid sit objectum memoriæ ?

347 347

3. Quid sit organum memoriæ ? 3. Quid sit organum memoriæ ? 4. Quis sit actus memoriæ ? 4. Quis sit actus memoriæ ?

QUÆSTIO XLI. De reminiscentia. QUÆSTIO XLI. De reminiscentia.

ART. 1. Quid sit reminiscentia ? ART. 1. Quid sit reminiscentia ?

349 349

350 350

2. Cui parti animæ inest reminiscentia ? 2. Cui parti animæ inest reminiscentia ?

351 351

351 351

354 354

355 355

356 356

3. Quis sit actus reminiscentiæ ? 3. Quis sit actus reminiscentiæ ?

4. Qui sunt bene reminiscibiles, et qui male? 4. Qui sunt bene reminiscibiles, et qui male?

QUÆSTIO XLII. De his virtutibus in communi. QUÆSTIO XLII. De his virtutibus in communi.

ART. 1. Utrum omnes virtutes sint corporæ ? ART. 1. Utrum omnes virtutes sint corporæ ? 2. Utrum hujusmodi virtutes sint plures? 2. Utrum hujusmodi virtutes sint plures?

357 357

357 357

360 360

IN II P. SUMMÆ DE CREATURIS IN II P. SUMMÆ DE CREATURIS

QUÆSTIO XLIII. De somno et vigilia. QUÆSTIO XLIII. De somno et vigilia.

ART. 1. Quid sit somnus? ART. 1. Quid sit somnus?

669 669

362 362

363 363

2. Utrum somnus est corporis per se, vel animæ ? 2. Utrum somnus est corporis per se, vel animæ ? ART. 3. ART. 3.

PARTICULA 1. Utrum somnus est vigilia sint passiones sensus PARTICULA 1. Utrum somnus est vigilia sint passiones sensus per se? per se?

369 369

370 370

Cui particu- Cui particu- læ animæ læ animæ et corpo- et corpo-

ris primo ris primo

insunt so- insunt so- mnus et mnus et

- -

- -

2. Utrum somnus et vigilia sint passiones sensuum 2. Utrum somnus et vigilia sint passiones sensuum æque principaliter? æque principaliter?

375 375

3. Utrum somnus et vigilia per se sunt passiones 3. Utrum somnus et vigilia per se sunt passiones sensus communis? sensus communis?

377 377

4. Utrum somnus et vigilia sunt per se passiones 4. Utrum somnus et vigilia sunt per se passiones tactus et primo ? tactus et primo ?

379 379

- -

vigilia? vigilia?

5. Utrum somnus sit cordis, vel hepatis, vel cere- 5. Utrum somnus sit cordis, vel hepatis, vel cere-

bri? bri?

381 381

ART. 4. Propter quam causam somnus et vigilia insunt animalibus ? ART. 4. Propter quam causam somnus et vigilia insunt animalibus ? ART. 5. ART. 5.

385 385

Utrum om- Utrum om-

nia ani- nia ani-

PARTICULA 1. Utrum omne animal quandoque dormit, et quan- PARTICULA 1. Utrum omne animal quandoque dormit, et quan- doque vigilat? doque vigilat?

395 395

malia malia

communi- communi- cent som- cent som- no et vigi- no et vigi- lia? lia?

2. Quam oppositionem habeant circa animal som- 2. Quam oppositionem habeant circa animal som- nus et vigilia ? nus et vigilia ?

396 396

- -

3. Utrum aliquod animal simul dormiat et vigilet? 3. Utrum aliquod animal simul dormiat et vigilet? 4. Quid faciat somnum excitabilem? 4. Quid faciat somnum excitabilem?

397 397

400 400

QUÆSTIO XLIV. De subjecto somnii. QUÆSTIO XLIV. De subjecto somnii.

ART. 1. Utrum somnium sit passio intellectus ? ART. 1. Utrum somnium sit passio intellectus ?

2. Utrum somnium sit passio opinionis ? 2. Utrum somnium sit passio opinionis ?

3. Utrum somnium sit passio imaginationis? 3. Utrum somnium sit passio imaginationis?

4. Utrum somnium sit passio sensus communis ? 4. Utrum somnium sit passio sensus communis ?

402 402

403 403

405 405

406 406

407 407

QUÆSTIO XLV. De causa somnii. QUÆSTIO XLV. De causa somnii.

410 410

ART. 1. Cujus sit somnium ut causantis suam essentiam, scilicet, utrum ART. 1. Cujus sit somnium ut causantis suam essentiam, scilicet, utrum sensibilium specierum, vel imaginabilium, vel intelligibilium? sensibilium specierum, vel imaginabilium, vel intelligibilium?

411 411

2. Utrum species quæ sunt essentiales somnio sunt aliquid rei a qua 2. Utrum species quæ sunt essentiales somnio sunt aliquid rei a qua abstrahuntur? abstrahuntur?

412 412

3. Utrum hujusmodi species abeuntibus sensibilibus reserventur in or- 3. Utrum hujusmodi species abeuntibus sensibilibus reserventur in or- ganis sensuum vel in alio aliquo loco? ganis sensuum vel in alio aliquo loco?

415 415

4. Utrum organa sensuum ad hujusmodi species se habent ut pa- 4. Utrum organa sensuum ad hujusmodi species se habent ut pa- tientia tantum vel etiam ut agentia ? tientia tantum vel etiam ut agentia ?

417 417

QUÆSTIO XLVI. Quid sit somnium? QUÆSTIO XLVI. Quid sit somnium?

418 418

QUÆSTIO XLVII. Quare quidam non somniaverunt per totam vitam QUÆSTIO XLVII. Quare quidam non somniaverunt per totam vitam

suam? suam?

424 424

QUÆSTIO XLVIII. Quare quidam recordantur somniorum, et qui- QUÆSTIO XLVIII. Quare quidam recordantur somniorum, et qui- dam non? dam non?

ART. 1. De latentibus somniis ex vi dormitionis. ART. 1. De latentibus somniis ex vi dormitionis.

2. De causa erroris quo quidam decipiuntur in somniis. 2. De causa erroris quo quidam decipiuntur in somniis. 3. De oblivione qua quidam obliviscuntur scientiæ habita 3. De oblivione qua quidam obliviscuntur scientiæ habita

428 428

428 428

431 431

per somnium. per somnium.

431 431

670 670

INDEX TRACTATUUM, ETC. INDEX TRACTATUUM, ETC.

QUÆSTIO XLIX. Utrum contingat futura prævidere in somnio ? QUÆSTIO XLIX. Utrum contingat futura prævidere in somnio ?

QUÆSTIO L. Qualiter contingat futura prævidere in somniis ? QUÆSTIO L. Qualiter contingat futura prævidere in somniis ?

ART. 1. Quot et quibus modis contingant somnia quæ sunt præsagia futuro- ART. 1. Quot et quibus modis contingant somnia quæ sunt præsagia futuro- rum? rum?

2. Utrum somnia de necessitate eveniant? 2. Utrum somnia de necessitate eveniant?

3. Utrum scientia somnialis sit speculativa vel practica? 3. Utrum scientia somnialis sit speculativa vel practica?

QUÆSTIO LI. Utrum futura ab homine perspiciantur solum, vel QUÆSTIO LI. Utrum futura ab homine perspiciantur solum, vel quorumdam dæmonum habent causam? quorumdam dæmonum habent causam?

432 432

434 434

434 434

437 437

438 438

441 441

QUÆSTIO LII. Utrum somnia fiant a natura vel ab eventu ? QUÆSTIO LII. Utrum somnia fiant a natura vel ab eventu ?

444 444

QUÆSTIO LIII. De opinione. QUÆSTIO LIII. De opinione.

445 445

ART. 1. Quid est opinio? ART. 1. Quid est opinio?

446 446

2. Utrum opinio sit pars solius animæ rationalis? 2. Utrum opinio sit pars solius animæ rationalis?

447 447

QUÆSTIO LIV. De divisione intellectus. QUÆSTIO LIV. De divisione intellectus.

448 448

ART. UNICUS. Utrum divisio intellectus sit sufficiens? ART. UNICUS. Utrum divisio intellectus sit sufficiens?

449 449

QUÆSTIO LV. De intellectu agente. QUÆSTIO LV. De intellectu agente.

ART. 1. An sit intellectus agens? ART. 1. An sit intellectus agens?

2. Utrum intellectus agens sit in genere habitus ? 2. Utrum intellectus agens sit in genere habitus ? 3. Utrum intellectus agens sit intelligentia separata. 3. Utrum intellectus agens sit intelligentia separata.

ART. 4. ART. 4.

Utrum in- Utrum in-

tellectus tellectus agens sit agens sit idem cum idem cum

possibili possibili secundum secundum

452 452

453 453

456 456

461 461

PARTICULA 1. Utrum intellectus PARTICULA 1. Utrum intellectus

agens sit pars anima? agens sit pars anima? 2. Utrum intellectus agens sit idem cum possibili? 2. Utrum intellectus agens sit idem cum possibili?

469 469 471 471

essentiam? essentiam?

ART. 5. Quid sit intellectus agens secundum substantiam ? ART. 5. Quid sit intellectus agens secundum substantiam ?

6. Qualiter intellectus agens intelligat, et de modo actionis ejus. 6. Qualiter intellectus agens intelligat, et de modo actionis ejus.

472 472 474 474

QUÆSTIO LVI. De intellectu possibili. QUÆSTIO LVI. De intellectu possibili.

477 477

ART. 1. Quid sit intellectus possibilis ? ART. 1. Quid sit intellectus possibilis ?

478 478

2. Utrum intellectus possibilis sit simplex vel compositus? 2. Utrum intellectus possibilis sit simplex vel compositus? 3. Utrum sint tres gradus intellectus possibilis ? 3. Utrum sint tres gradus intellectus possibilis ?

479 479

480 480

4. Utrum intellectus possibilis sit corruptibilis ? 4. Utrum intellectus possibilis sit corruptibilis ?

482 482

5. Qualiter intellectus possibilis intelligit post mortem? 5. Qualiter intellectus possibilis intelligit post mortem?

484 484

QUÆSTIO LVII. De intellectu speculativo. QUÆSTIO LVII. De intellectu speculativo.

486 486

ART. 1. Quid sit intellectus speculativus ? ART. 1. Quid sit intellectus speculativus ?

2. Utrum intellectus speculativus sit in actu res scita ? 2. Utrum intellectus speculativus sit in actu res scita ?

587 587

490 490

IN II P. SUMMÆ DE CREATURIS IN II P. SUMMÆ DE CREATURIS

671 671

3. Utrum unus et idem numero intellectus sit in omnibus animabus ra- 3. Utrum unus et idem numero intellectus sit in omnibus animabus ra- tionalibus ? tionalibus ?

492 492

4. Utrum species intelligibiles sunt in intellectu ut in loco ? 4. Utrum species intelligibiles sunt in intellectu ut in loco ?

494 494

5. Utrum habitus intellectus speculativi post considerationem manet in 5. Utrum habitus intellectus speculativi post considerationem manet in ipso, vel in memoria? ipso, vel in memoria?

495 495

QUÆSTIO LVIII. De differentia intelligibilis. QUÆSTIO LVIII. De differentia intelligibilis.

ART. 1. Quid faciat speciem intelligibilem esse intelligibilem ? ART. 1. Quid faciat speciem intelligibilem esse intelligibilem ? 2. De diversitate intelligibilium. 2. De diversitate intelligibilium.

3. Utrum omnia intelligibilia sunt in anima? 3. Utrum omnia intelligibilia sunt in anima?

QUÆSTIO LIX. De comparatione intellectus ad sensibilem animam. QUÆSTIO LIX. De comparatione intellectus ad sensibilem animam.

499 499

499 499

504 504

509 509

512 512

ART. 1. Quæ est differentia et convenientia inter intellectum et sensum ? ART. 1. Quæ est differentia et convenientia inter intellectum et sensum ? 2. Quam utilitatem conferat sensus intellectui? 2. Quam utilitatem conferat sensus intellectui?

512 512

-514 -514

QUÆSTIO LX. De ratione. QUÆSTIO LX. De ratione.

516 516

QUÆSTIO LXI. De natura animæ rationalis. QUÆSTIO LXI. De natura animæ rationalis.

ART. 1. Utrum virtutes animæ rationalis sint corporeæ ? ART. 1. Utrum virtutes animæ rationalis sint corporeæ ?

2. Utrum corrumpatur anima rationalis corruptione corporis ? 2. Utrum corrumpatur anima rationalis corruptione corporis ?

QUÆSTIO LXII. De motu processivo animalium. QUÆSTIO LXII. De motu processivo animalium.

ART. 1. Quid moveat in animalibus motu processivo? ART. 1. Quid moveat in animalibus motu processivo? 2. Quid sit motus processivus? 2. Quid sit motus processivus?

3. Ad quid sit motus processivus ? 3. Ad quid sit motus processivus ?

QUÆSTIO LXIII. De intellectu practico. QUÆSTIO LXIII. De intellectu practico.

ART. 1. Quid sit intellectus practicus? ART. 1. Quid sit intellectus practicus?

2. Utrum intellectus practicus sit vis una vel plures? 2. Utrum intellectus practicus sit vis una vel plures?

3. Utrum intellectus practicus semper sit rectus ? 3. Utrum intellectus practicus semper sit rectus ?

5. Quæ sit differentia ipsius practici ad speculativum ? 5. Quæ sit differentia ipsius practici ad speculativum ?

QUÆSTIO LXIV. De phantasia. QUÆSTIO LXIV. De phantasia.

ART. 1. Quid sit phantasia? ART. 1. Quid sit phantasia?

2. Utrum phantasia est recta et non recta? 2. Utrum phantasia est recta et non recta?

518 518

518 518

521 521

532 532

532 532

536 536

537 537

538 538

538 538

541 541

642 642

543 543

546 546

546 546

547 547

QUÆSTIO LXV. De voluntate. QUÆSTIO LXV. De voluntate.

547 547

ART. 1. Quid sit voluntas? ART. 1. Quid sit voluntas?