II P. SUMME DE CREATURIS, QUÆST. 75. II P. SUMME DE CREATURIS, QUÆST. 75.

primis naturæ principiis et propter hoc primis naturæ principiis et propter hoc illa principia per naturam instaurari non illa principia per naturam instaurari non potuerunt. potuerunt.

Ad 2. AD ALIUD dicendum, quod dictum Au- Ad 2. AD ALIUD dicendum, quod dictum Au- gustini intelligitur de consequentibus na- gustini intelligitur de consequentibus na- turas creatas, sicut sunt locus, motus. turas creatas, sicut sunt locus, motus. Unde etiam ipse dicit verbum hoc de Unde etiam ipse dicit verbum hoc de aquis quæ super coelos sunt. aquis quæ super coelos sunt.

Ad 3. Ad 3.

AD ALIUD dicendum, quod secundum AD ALIUD dicendum, quod secundum Augustinum inveniuntur tria differentia Augustinum inveniuntur tria differentia secundum rationem, scilicet causæ semi- secundum rationem, scilicet causæ semi- nales, et rationes causales, et causæ sim- nales, et rationes causales, et causæ sim- pliciter. Et causæ seminales proprie refe- pliciter. Et causæ seminales proprie refe- runtur ad naturam seminantem, sive in runtur ad naturam seminantem, sive in generatione æquivoca, vel univoca, sive generatione æquivoca, vel univoca, sive per putrefactionem. Rationes vero causa- per putrefactionem. Rationes vero causa- les simpliciores sunt, et sunt in materia les simpliciores sunt, et sunt in materia quoad ea quæ ad aliquem finem rationis quoad ea quæ ad aliquem finem rationis educuntur de ipsa sine operatione intrin- educuntur de ipsa sine operatione intrin- seca, scilicet natura, sive extrinseca, ut seca, scilicet natura, sive extrinseca, ut arte vel voluntate divina. Causæ enim arte vel voluntate divina. Causæ enim sunt simpliciter materiales, formales, et sunt simpliciter materiales, formales, et efficientes, et finales. Augustinus autem efficientes, et finales. Augustinus autem quandoque ponit unum pro altero, et di- quandoque ponit unum pro altero, et di- cit hæc inserta et concreata esse materiæ. cit hæc inserta et concreata esse materiæ. Similiter vim facit Augustinus inter hoc, Similiter vim facit Augustinus inter hoc, quod aliquid sit in materia ut de ipsa quod aliquid sit in materia ut de ipsa fiat, et quod aliquid sit in ipsa quod non fiat, et quod aliquid sit in ipsa quod non ex ipsa fiat, sed quod fieri possit. Primo ex ipsa fiat, sed quod fieri possit. Primo modo in materia est, cujus causas suffi- modo in materia est, cujus causas suffi- cientes ad actum materia habet in seipsa, cientes ad actum materia habet in seipsa, sive in naturalibus, sive in artificiatis. sive in naturalibus, sive in artificiatis. Dico autem causas efficientes, finales, Dico autem causas efficientes, finales, materiales, et formales, et hoc modo materiales, et formales, et hoc modo materialia sunt in materia. Secundo vero materialia sunt in materia. Secundo vero modo est in materia, cujus causas suffi- modo est in materia, cujus causas suffi- cientes ad actum non habet materia, sed cientes ad actum non habet materia, sed obedientes efficiens enim est existere in obedientes efficiens enim est existere in virtute divina, quali modo, ut dicit Au- virtute divina, quali modo, ut dicit Au- gustinus, de quinque panibus saturati gustinus, de quinque panibus saturati sunt quinque millia hominum, et de sunt quinque millia hominum, et de aqua factum est vinum et hoc modo di- aqua factum est vinum et hoc modo di- cit mulierem fuisse in latere viri. Sic ergo cit mulierem fuisse in latere viri. Sic ergo mulier fuit in costa, non sicut in causa mulier fuit in costa, non sicut in causa seminali, sed sicut in ratione causali, non seminali, sed sicut in ratione causali, non ut de ipsa fieret, sed ut de ipsa fieri pos- ut de ipsa fieret, sed ut de ipsa fieri pos- set. Et hoc modo dicit Anselmus, quod set. Et hoc modo dicit Anselmus, quod

1 OVIDIUS, In principio Metamorphoseon. 1 OVIDIUS, In principio Metamorphoseon.

627 627

in trunco est vitulus, non ut de ipso fiat, in trunco est vitulus, non ut de ipso fiat, sed ut de ipso fieri possit et hujusmodi sed ut de ipso fieri possit et hujusmodi tamen processus non est contra naturam tamen processus non est contra naturam quam Deus instituit, eo quod in prima quam Deus instituit, eo quod in prima institutione naturæ, ut dicit Augustinus, institutione naturæ, ut dicit Augustinus, Deus naturæ tales inseruit rationes illo- Deus naturæ tales inseruit rationes illo- rum operum, quæ postea secundum suam rum operum, quæ postea secundum suam voluntatem ad effectum eduxit. voluntatem ad effectum eduxit.

Per hoc patet solutio ad totum quod Per hoc patet solutio ad totum quod de hoc objicitur. de hoc objicitur.

4. 4.

AD ID quod quæritur, quare potius sit Ad quæst. AD ID quod quæritur, quare potius sit Ad quæst. sumpta mulier de costa viri, quam de sumpta mulier de costa viri, quam de pede, vel capite? Respondent Sancti, pede, vel capite? Respondent Sancti, quod propter æqualitatem juris in matri- quod propter æqualitatem juris in matri- monio et æqualitatem meriti sumpta est monio et æqualitatem meriti sumpta est de media parte hominis. Et si sumpta de media parte hominis. Et si sumpta esset de capite, crederetur esse domina esset de capite, crederetur esse domina et nobilior. Si vero de pede, crederetur et nobilior. Si vero de pede, crederetur esse vilior et ancilla. esse vilior et ancilla.

5. 5.

AD ALIUD dicendum, quod Augustinus Ad quæst. AD ALIUD dicendum, quod Augustinus Ad quæst. intelligit de ratione causali, quæ fuit in intelligit de ratione causali, quæ fuit in elementis ad corpus hominis secundum elementis ad corpus hominis secundum modum dictum, scilicet quod ex ipsis modum dictum, scilicet quod ex ipsis fieri possit, non quod ex ipsis fieret. fieri possit, non quod ex ipsis fieret.

AD ALIUD dicendum, quod Deus per Ad quæst. AD ALIUD dicendum, quod Deus per Ad quæst. seipsum formavit mulierem. seipsum formavit mulierem.

Quod vero dicit Augustinus, quod si- Quod vero dicit Augustinus, quod si- gnificatio futurorum facta est per Ange- gnificatio futurorum facta est per Ange- los, intelligitur de significatione, quæ los, intelligitur de significatione, quæ facta est per apparitiones, quæ exhibitæ facta est per apparitiones, quæ exhibitæ sunt patribus Veteris Testamenti. sunt patribus Veteris Testamenti.

6. 6.

7. 7.

AD ID quod quæritur de statura corpo- Ad quæst. AD ID quod quæritur de statura corpo- Ad quæst. ris, dicendum quod moraliter loquendo ris, dicendum quod moraliter loquendo est ad indicandum rectitudinem mentis, est ad indicandum rectitudinem mentis, finaliter autem est ad contemplandum finaliter autem est ad contemplandum coelestia unde dicitur: coelestia unde dicitur:

: :

Os homini sublime dedit, cœlumque tueri Os homini sublime dedit, cœlumque tueri Jussit 1. Jussit 1.

Naturaliter autem propter calorem in Naturaliter autem propter calorem in nobilissima complexione. Si enim homo nobilissima complexione. Si enim homo haberet inclinatum corpus, sanguis mul- haberet inclinatum corpus, sanguis mul-

Ad quæst. Ad quæst.

628 628

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

tum flueret subtilis ad cerebrum, et im- tum flueret subtilis ad cerebrum, et im- pediret virtutes naturales calor enim pediret virtutes naturales calor enim licet in quibusdam fortior sit, tamen licet in quibusdam fortior sit, tamen illa non sunt adeo delicatæ complexionis illa non sunt adeo delicatæ complexionis ut erigi possint. ut erigi possint.

AD ULTIMUM dicendum, quod secun- AD ULTIMUM dicendum, quod secun-

dum Damascenum in quolibet genere dum Damascenum in quolibet genere animalium creatæ sunt duæ hypostases, animalium creatæ sunt duæ hypostases, masculus et fœmina, præterquam in ho- masculus et fœmina, præterquam in ho- mine, eo quod ipse est Deo in hoc simi- mine, eo quod ipse est Deo in hoc simi- lis, quod est principium totius generis lis, quod est principium totius generis sui unus existens, sicut Deus unus exi- sui unus existens, sicut Deus unus exi- stens principium est universorum. stens principium est universorum.

QUESTIO LXXVI. QUESTIO LXXVI.

De immortalitate Adæ. De immortalitate Adæ.

Secundo quæritur de immortalitate Adæ. Secundo quæritur de immortalitate Adæ.

Et quæruntur tria, quorum primum est, Quid sit ? Et quæruntur tria, quorum primum est, Quid sit ?

Secundum est, In quo differat ab immortalitate patriæ quæ erit post Secundum est, In quo differat ab immortalitate patriæ quæ erit post resurrectionem ? resurrectionem ?

Tertium, Utrum post peccatum possibile fuit consequi immortalitatem Tertium, Utrum post peccatum possibile fuit consequi immortalitatem post esum ligni vitæ ? post esum ligni vitæ ?

ARTICULUS I. ARTICULUS I.

Qualiter Adam fuerit immortalis ¹? Qualiter Adam fuerit immortalis ¹?

Ad primum proceditur sic: Ad primum proceditur sic:

1. Dicit Augustinus, quod vera immor- 1. Dicit Augustinus, quod vera immor- talitas est vera incommutabilitas. Maxi- talitas est vera incommutabilitas. Maxi- mus autem dicit, quod immortalitas est mus autem dicit, quod immortalitas est processio in perpetuam vitam. Neutro processio in perpetuam vitam. Neutro istorum modorum Adam fuit immorta- istorum modorum Adam fuit immorta- lis. Ergo videtur, quod immortalitatem lis. Ergo videtur, quod immortalitatem non habuit. non habuit.

Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Sen- Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Sen- tentiarum, Dist. XIX, Art. 2. Tom. XXVII no- tentiarum, Dist. XIX, Art. 2. Tom. XXVII no- væ editionis nostræ. Cf. etiam IIam Part Sum- væ editionis nostræ. Cf. etiam IIam Part Sum-

2. Præterea, Quidquid potest mori et 2. Præterea, Quidquid potest mori et potest non mori, non plus habet de mor- potest non mori, non plus habet de mor- talitate quam de immortalitate. Adam talitate quam de immortalitate. Adam potuit mori et non mori, ut dicit Augu- potuit mori et non mori, ut dicit Augu- stinus. Ergo plus non debet dici immor- stinus. Ergo plus non debet dici immor- talis quam mortalis. talis quam mortalis.

PRÆTEREA quæritur, Utrum immorta- Quæst. PRÆTEREA quæritur, Utrum immorta- Quæst. litas esset sua potentia vel habitus ? litas esset sua potentia vel habitus ?

Et videtur, quod non sit potentia. Om- Et videtur, quod non sit potentia. Om- nis enim potentia radicatur in principiis nis enim potentia radicatur in principiis corporis, vel animæ. Immortalitas autem corporis, vel animæ. Immortalitas autem non radicatur in principiis corporis, eo non radicatur in principiis corporis, eo quod illa contraria sunt a quibus Adam quod illa contraria sunt a quibus Adam non habuit immortalitatem: sed nec in non habuit immortalitatem: sed nec in principiis animæ : anima enim per suam principiis animæ : anima enim per suam

mæ theologiæ, Quæst. 83. Tom. XXXIII ejus- mæ theologiæ, Quæst. 83. Tom. XXXIII ejus- dem editionis. dem editionis.

128t. 2. 128t. 2.

d contra. d contra.

olutio. olutio.

Ad 1. Ad 1.

II P. SUMME DE CREATURIS, QUÆST. 76. II P. SUMME DE CREATURIS, QUÆST. 76.

substantiam est immortalis, et illam im- substantiam est immortalis, et illam im- mortalitatem numquam amisit. Ergo mortalitatem numquam amisit. Ergo immortalitas quam habuit Adam, non immortalitas quam habuit Adam, non est immortalitas animæ: quia ipse illam est immortalitas animæ: quia ipse illam amisit. amisit.

Si propter hoc dicatur, quod est ha- Si propter hoc dicatur, quod est ha- bitus. CONTRA: bitus. CONTRA:

1. Omnis habitus perfectivus est ali- 1. Omnis habitus perfectivus est ali- cujus potentiæ. Si ergo immortalitas ha- cujus potentiæ. Si ergo immortalitas ha- bitus est, oportebit aliquam potentiam bitus est, oportebit aliquam potentiam esse, quæ perficietur ad actum immor- esse, quæ perficietur ad actum immor- talitatis. talitatis.

2. Præterea, Secundum verba Augu- 2. Præterea, Secundum verba Augu- stini videtur illa potentia fuisse libe- stini videtur illa potentia fuisse libe- rum arbitrium. Dicit enim, quod po- rum arbitrium. Dicit enim, quod po- tuit non mori si voluisset, et mori si tuit non mori si voluisset, et mori si voluisset, et retorquet mortalitatem et voluisset, et retorquet mortalitatem et immortalitatem ad voluntatem. immortalitatem ad voluntatem.

PRÆTEREA quæritur, Utrum eadem po- PRÆTEREA quæritur, Utrum eadem po- tentia sit ad mori et ad non mori, ut di- tentia sit ad mori et ad non mori, ut di- cunt quidam. cunt quidam.

Et videtur, quod non. Et videtur, quod non.

1. Una enim fuit a gratia, altera vero 1. Una enim fuit a gratia, altera vero

a natura. a natura.

2. Præterea, Quæcumque separabilia 2. Præterea, Quæcumque separabilia sunt a se invicem secundum substan- sunt a se invicem secundum substan- tiam et esse, non possunt esse eadem se- tiam et esse, non possunt esse eadem se- cundum substantiam. Potentia moriendi cundum substantiam. Potentia moriendi separata est a potentia non moriendi se- separata est a potentia non moriendi se- cundum substantiam et esse: ergo non cundum substantiam et esse: ergo non est eadem secundum substantiam. Quod est eadem secundum substantiam. Quod autem separata sit, probatur ex hoc quod autem separata sit, probatur ex hoc quod habemus modo potentiam moriendi, et habemus modo potentiam moriendi, et non potentiam non moriendi. non potentiam non moriendi.

CONTRA hoc est, quod oppositorum ea- CONTRA hoc est, quod oppositorum ea- dem sunt materia et potentia, et maxime dem sunt materia et potentia, et maxime oppositorum privative: mori autem et oppositorum privative: mori autem et non mori sic opponuntur : ergo ipsorum non mori sic opponuntur : ergo ipsorum una potentia et materia. una potentia et materia.

SOLUTIO. Dicendum, quod immortali SOLUTIO. Dicendum, quod immortali tas Adæ potest considerari secundum id tas Adæ potest considerari secundum id a quo est, id est, secundum potentiam a quo est, id est, secundum potentiam activam, vel passivam sive formalem: activam, vel passivam sive formalem: et secundum primum modum est po- et secundum primum modum est po- tentia, secundum autem secundum ha- tentia, secundum autem secundum ha- bitus est qui dicitur gratia innocentiæ. bitus est qui dicitur gratia innocentiæ.

AD ID autem quod objicitur de diffini- AD ID autem quod objicitur de diffini-

629 629

tionibus Augustini et Maximi, dicendum tionibus Augustini et Maximi, dicendum quod Augustinus loquitur de immorta- quod Augustinus loquitur de immorta- litate Dei, eo quod nihil est incommuta- litate Dei, eo quod nihil est incommuta- bile vere, nisi solus Deus. Secundum bile vere, nisi solus Deus. Secundum vero Maximi diffinitionem Adam habuit vero Maximi diffinitionem Adam habuit immortalitatem, licet non fuerit in ipso immortalitatem, licet non fuerit in ipso confirmata. confirmata.

AD ALIUD dicendum, quod potentia non AD ALIUD dicendum, quod potentia non moriendi in Adam disposita fuit per ha- moriendi in Adam disposita fuit per ha- bitum gratiæ innocentiæ. Potentia vero bitum gratiæ innocentiæ. Potentia vero moriendi non fuit deposita per habitum moriendi non fuit deposita per habitum culpæ et propter hoc dicitur potius ha- culpæ et propter hoc dicitur potius ha- buisse immortalitatem quam mortalita- buisse immortalitatem quam mortalita-

tem. tem.

AD ALIUD dicendum, quod id in quo AD ALIUD dicendum, quod id in quo fuit immortalitas, est potentia materialis fuit immortalitas, est potentia materialis et susceptibilis, a quo est habitus et po- et susceptibilis, a quo est habitus et po-

tentia activa. tentia activa.

Ad id quod contra objicitur, dicendum Ad id quod contra objicitur, dicendum quod potentia illa radicatur in corpore, quod potentia illa radicatur in corpore, non quidem in principiis componentibus non quidem in principiis componentibus corpus, sed in ipso conjuncto et comple- corpus, sed in ipso conjuncto et comple- xionato eodem modo permanente. Si xionato eodem modo permanente. Si enim corpus aliquod susceptibile est vitæ, enim corpus aliquod susceptibile est vitæ, idem corpus manens eodem modo in idem corpus manens eodem modo in complexione semper erit susceptibile. complexione semper erit susceptibile. Corpus autem Adæ potuit permanere Corpus autem Adæ potuit permanere eodem modo: unde cadem potentia qua eodem modo: unde cadem potentia qua fuit susceptibile vitæ, fuit susceptibile fuit susceptibile vitæ, fuit susceptibile immortalitatis. immortalitatis.

Ad 2. Ad 2.

Ad quæst. Ad quæst.

1. 1.

1. 1.

AD ID quod objicitur, quod omnis ha- Ad object. AD ID quod objicitur, quod omnis ha- Ad object. bitus est in aliqua potentia, dicendum bitus est in aliqua potentia, dicendum quod hoc est verum: sed bene contingit quod hoc est verum: sed bene contingit unam potentiam quæ completur per ha- unam potentiam quæ completur per ha- bitum, movere aliam cujus non est ille bitum, movere aliam cujus non est ille habitus immediate, sicut patet in ratione habitus immediate, sicut patet in ratione movente et ordinante concupiscibilem et movente et ordinante concupiscibilem et irascibilem. Et similiter est hic: gratia irascibilem. Et similiter est hic: gratia enim innocentiæ fuit in anima, et illius enim innocentiæ fuit in anima, et illius virtute anima potuit continere corpus in virtute anima potuit continere corpus in eodem statu complexionis, ut semper eodem statu complexionis, ut semper esset susceptibile vitæ. esset susceptibile vitæ.

2. 2.

AD ID quod objicitur de libero arbitrio Ad object. AD ID quod objicitur de libero arbitrio Ad object. per Augustinum, dicimus quod mori et per Augustinum, dicimus quod mori et non mori fuit in libero arbitrio sicut in non mori fuit in libero arbitrio sicut in efficiente non proximo: sed in gratia efficiente non proximo: sed in gratia innocentiæ fuit non mori sicut in effi- innocentiæ fuit non mori sicut in effi- ciente proximo in distemperantia vero ciente proximo in distemperantia vero

Ad quæst. Ad quæst. 2. 2.

630 630

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

complexionis mori fuit sicut in efficiente complexionis mori fuit sicut in efficiente proximo. proximo.

AD ALIUD dicendum, quod eadem po- AD ALIUD dicendum, quod eadem po- tentia materialis et indisposita fuit mo- tentia materialis et indisposita fuit mo- riendi et non moriendi et hæc potentia riendi et non moriendi et hæc potentia fuit complexio corporis, sed non eodem fuit complexio corporis, sed non eodem modo fuit susceptibilis utriusque per modo fuit susceptibilis utriusque per rationem enim componentium potuit rationem enim componentium potuit mori, sed virtute animæ innocentis po- mori, sed virtute animæ innocentis po- tuit non mori. tuit non mori.

ARTICULUS II. ARTICULUS II.

In quo differt ab immortalitate patriæ ¹? In quo differt ab immortalitate patriæ ¹?

Secundo quæritur, In quo differt ab Secundo quæritur, In quo differt ab immortalitate patriæ ? immortalitate patriæ ?

Et videtur, quod alia sit. Et videtur, quod alia sit.

1. Dicit enim Augustinus: « Alia est 1. Dicit enim Augustinus: « Alia est immortalitas carnis quam in Adam acce- immortalitas carnis quam in Adam acce- pimus alia vero quam in resurrectione pimus alia vero quam in resurrectione per Jesum speramus. Ille factus est im- per Jesum speramus. Ille factus est im- mortalis ut non possit mori si non pec- mortalis ut non possit mori si non pec- caret, moreretur autem si peccaret. Filii caret, moreretur autem si peccaret. Filii vero resurrectione non potuerunt ultra vero resurrectione non potuerunt ultra peccare nec mori 2. » peccare nec mori 2. »

2. Item, Augustinus in libro VI super 2. Item, Augustinus in libro VI super Genesim ad litteram: « Id quod in Genesim ad litteram: « Id quod in Adam perdidimus, secundum quemdam Adam perdidimus, secundum quemdam modum recipimus per Christum, et se- modum recipimus per Christum, et se- cundum quemdam modum non recipi- cundum quemdam modum non recipi- mus non itaque recipimus immortali- mus non itaque recipimus immortali- tatem spiritualis corporis quam nondum tatem spiritualis corporis quam nondum habuit Adam, sed recipimus justitiam habuit Adam, sed recipimus justitiam ex qua per peccatum lapsus est homo ³. » ex qua per peccatum lapsus est homo ³. » Ex hoc accipitur, quod immortalitatem Ex hoc accipitur, quod immortalitatem spiritualis corporis quam habebimus post spiritualis corporis quam habebimus post resurrectionem, non habuit Adam. Ergo resurrectionem, non habuit Adam. Ergo non est eadem immortalitas. non est eadem immortalitas.

1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Sen- 1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Sen- tentiarum, Dist. XIX, Art. 3. Tom. XXVII novæ tentiarum, Dist. XIX, Art. 3. Tom. XXVII novæ editionis nostræ. editionis nostræ.

2 S. AUGUSTINUS, Lib. Quæstionum veteris et 2 S. AUGUSTINUS, Lib. Quæstionum veteris et

3. Item, Augustinus in libro VI super 3. Item, Augustinus in libro VI super Genesim ad litteram: «Aliud est non Genesim ad litteram: «Aliud est non posse mori, sicut quasdam naturas im- posse mori, sicut quasdam naturas im- mortales creavit Deus, aliud est autem mortales creavit Deus, aliud est autem posse non mori, secundum quem modum posse non mori, secundum quem modum primus homo creatus est immortalis: primus homo creatus est immortalis: quod ei præstabatur de ligno vitæ, non quod ei præstabatur de ligno vitæ, non deconstitutione naturæ *. » Ex hoc iterum deconstitutione naturæ *. » Ex hoc iterum accipitur, quod immortalitas resurre- accipitur, quod immortalitas resurre- ctionis quæ est non posse mori, alia est ctionis quæ est non posse mori, alia est ab immortalitate primi hominis quæ fuit ab immortalitate primi hominis quæ fuit posse non mori. posse non mori.

4. Item, Immortalitas primi hominis 4. Item, Immortalitas primi hominis fuit a gratia innocentiæ: immortalitas fuit a gratia innocentiæ: immortalitas autem resurrectionis est a statu gloriæ: autem resurrectionis est a statu gloriæ: ergo non sunt eadem. ergo non sunt eadem. SED CONTRA: SED CONTRA:

1. Eadem est potentia sub dispositione 1. Eadem est potentia sub dispositione et necessitate posse vero non mori et et necessitate posse vero non mori et non posse mori se habent sicut disposi- non posse mori se habent sicut disposi- tio et necessitas: ergo eadem est poten- tio et necessitas: ergo eadem est poten- tia ad utrumque. Cum igitur immortali- tia ad utrumque. Cum igitur immortali- tas secundum unum modum sit potentia, tas secundum unum modum sit potentia, eadem est immortalitas in statu inno- eadem est immortalitas in statu inno- centiæ et in statu gloriæ. centiæ et in statu gloriæ.

2. Item, Potentia ad mori et potentia 2. Item, Potentia ad mori et potentia ad necessario mori est una: ergo ab ad necessario mori est una: ergo ab oppositis una erit potentia ad posse non oppositis una erit potentia ad posse non mori, et ad necessario non mori. mori, et ad necessario non mori.

3. Item, Liberum arbitrium in Angelis 3. Item, Liberum arbitrium in Angelis unum est, et primo modo potuit non unum est, et primo modo potuit non peccare ante confirmationem, et post peccare ante confirmationem, et post confirmationem non potuit peccare: confirmationem non potuit peccare: ergo a simili eadem est immortalitas, ergo a simili eadem est immortalitas, quæ primo potest non mori in statu in- quæ primo potest non mori in statu in- nocentiæ, et postea non potest mori in nocentiæ, et postea non potest mori in statu gloriæ. statu gloriæ.

Sed con Sed con

SOLUTIO. Dicendum, quod quodam- Solutio SOLUTIO. Dicendum, quod quodam- Solutio modo est eadem, et quodammodo di- modo est eadem, et quodammodo di- versa. Si enim consideretur status et versa. Si enim consideretur status et efficiens proximum et dispositio reci- efficiens proximum et dispositio reci- pientis, tunc erit diversa: una enim est pientis, tunc erit diversa: una enim est in statu gloriæ qui est status plenæ per- in statu gloriæ qui est status plenæ per-

novæ legis, cap. 19. novæ legis, cap. 19.

3 IDEM, Lib. VI super Genesim ad litteram, 3 IDEM, Lib. VI super Genesim ad litteram, cap. 24. cap. 24.

4 IDEM, Ibidem, cap. 25. 4 IDEM, Ibidem, cap. 25.

II P. SUMMÆ DE CREATURIS, QUÆST. 76. II P. SUMMÆ DE CREATURIS, QUÆST. 76.

fectionis altera vero in statu viæ, qui fectionis altera vero in statu viæ, qui est status progredientis ad Deum non est status progredientis ad Deum non plene perfecti. Similiter efficiens proxi- plene perfecti. Similiter efficiens proxi- mum in una est dotes corporis, in altera mum in una est dotes corporis, in altera vero gratia innocentiæ. Adhuc autem vero gratia innocentiæ. Adhuc autem dispositio proxima in una est spirituali- dispositio proxima in una est spirituali- tas corporis glorificati, in altera autem tas corporis glorificati, in altera autem fuit corpus animale susceptibile tamen fuit corpus animale susceptibile tamen vitæ perpetuæ propter justitiam inno- vitæ perpetuæ propter justitiam inno- centiæ. Justum enim fuit quamdiu anima centiæ. Justum enim fuit quamdiu anima vitæ suæ adhæsit per obedientiam, quæ vitæ suæ adhæsit per obedientiam, quæ est Deus, quod tamdiu per susceptionem est Deus, quod tamdiu per susceptionem vitæ adhæreat ei corpus quod erat sub vitæ adhæreat ei corpus quod erat sub ipsa. Si vero consideretur prima poten- ipsa. Si vero consideretur prima poten- tia ad immortalitatem sine dispositioni- tia ad immortalitatem sine dispositioni- bus adaptantibus eam, tunc erat semper bus adaptantibus eam, tunc erat semper eadem immortalitas utrobique secun- eadem immortalitas utrobique secun- dum quid, et non simpliciter. dum quid, et non simpliciter.

Et per hoc patet solutio ad totum. Et per hoc patet solutio ad totum.

ARTICULUS III. ARTICULUS III.

Utrum post peccatum possibile fuit con- Utrum post peccatum possibile fuit con- sequi immortalitatem? sequi immortalitatem?

Tertio quæritur, Utrum post peccatum Tertio quæritur, Utrum post peccatum possibile fuit consequi immortalitatem possibile fuit consequi immortalitatem per esum ligni vitæ ? per esum ligni vitæ ?

Et videtur, quod sic: Et videtur, quod sic:

1. Lignum enim vitæ effectum habe- 1. Lignum enim vitæ effectum habe- bat continuandi vitam, ut dicit Augusti- bat continuandi vitam, ut dicit Augusti- nus in libro VI super Genesim ad litte- nus in libro VI super Genesim ad litte- ram ergo si post peccatum fuisset com- ram ergo si post peccatum fuisset com- estum, continuasset vitam. estum, continuasset vitam.

2. Item, Hoc probatur per Eliam et 2. Item, Hoc probatur per Eliam et Henoch, quibus continuat vitam, ut di- Henoch, quibus continuat vitam, ut di- cit Augustinus. cit Augustinus.

3. Item, Hoc videtur per verba posita in 3. Item, Hoc videtur per verba posita in Genesi, III, 22, quia dicit Dominus post Genesi, III, 22, quia dicit Dominus post peccatum Num ergo ne forte mittat ma- peccatum Num ergo ne forte mittat ma- num suam, et sumat etiam de ligno vi- num suam, et sumat etiam de ligno vi- tæ, et comedat, et vivat in æternum. tæ, et comedat, et vivat in æternum.

1 Genes. II, 17. 1 Genes. II, 17.

2 S. AUGUSTINUS, Lib. IX super Genesim ad 2 S. AUGUSTINUS, Lib. IX super Genesim ad

SED CONTRA: SED CONTRA:

631 631

In quocumque die comederis ex eo, In quocumque die comederis ex eo, morte morieris', id est, necessitati mor- morte morieris', id est, necessitati mor- tis subjacebis, ut dicit Augustinus. tis subjacebis, ut dicit Augustinus.

Item, Sancti communiter dicunt, quod Item, Sancti communiter dicunt, quod ante peccatum potuit homo non mori, ante peccatum potuit homo non mori, sed per peccatum factum est, quod non sed per peccatum factum est, quod non posset non mori. posset non mori.

Sed contra. Sed contra.

JUXTA hoc iterum quæritur, Si post Quæst. 1. JUXTA hoc iterum quæritur, Si post Quæst. 1. peccatum comedisset de ligno vitæ et peccatum comedisset de ligno vitæ et continuasset vitam, utrum eamdem im- continuasset vitam, utrum eamdem im- mortalitatem habuisset quam prius? mortalitatem habuisset quam prius?

Et videtur, quod sic. Prima enim im- Et videtur, quod sic. Prima enim im- mortalitas fuit in statu animalis corporis mortalitas fuit in statu animalis corporis et cibi sustentanda, et similiter secunda. et cibi sustentanda, et similiter secunda. SED CONTRA: SED CONTRA:

Dicit etiam Augustinus 2, quod Dicit etiam Augustinus 2, quod Elias et Henoch revertentur sub Anti- Elias et Henoch revertentur sub Anti- christo ad debitum illud solvendum, christo ad debitum illud solvendum, quo omnes debitores facti sumus quo omnes debitores facti sumus Adam sed in prima immortalitate nullus Adam sed in prima immortalitate nullus hoc debitum non persolvisset: ergo non hoc debitum non persolvisset: ergo non esset eadem immortalitas. esset eadem immortalitas.

in in

Sed contra. Sed contra.

JUXTA hoc iterum quæritur ulterius, Quæst. 2. JUXTA hoc iterum quæritur ulterius, Quæst. 2. Utrum pro quolibet peccato homo ne- Utrum pro quolibet peccato homo ne- cessitati moriendi in corpore fuisset ad- cessitati moriendi in corpore fuisset ad- dictus? dictus?

Et videtur, quod non. Sunt enim quæ- Et videtur, quod non. Sunt enim quæ- dam peccata in quibus corpus non com- dam peccata in quibus corpus non com- municat animæ, sicut infidelitas, et quæ- municat animæ, sicut infidelitas, et quæ- dam inanis gloria de spiritualibus: in- dam inanis gloria de spiritualibus: in- justum autem esset ut corpus cum anima justum autem esset ut corpus cum anima societatem in pœna haberet, nisi etiam societatem in pœna haberet, nisi etiam societatem in culpa habuisset : ergo si societatem in culpa habuisset : ergo si in talibus peccatis peccasset Adam, non in talibus peccatis peccasset Adam, non necessario fuisset mortuus in corpore. necessario fuisset mortuus in corpore. SED CONTRA: SED CONTRA:

1. Multa peccata sunt tantum secun- 1. Multa peccata sunt tantum secun- dum unam potentiam animæ, pro qui- dum unam potentiam animæ, pro qui- bus tamen totus homo est condemnatus: bus tamen totus homo est condemnatus: ergo similiter pro peccato spiritus con- ergo similiter pro peccato spiritus con- demnari debuit etiam corpus. demnari debuit etiam corpus.

2. Item, Dicunt Sancti, quod peccatum 2. Item, Dicunt Sancti, quod peccatum induxit mortem per hoc quod avertit induxit mortem per hoc quod avertit

litteram, cap. 6. litteram, cap. 6.

Sed contra. Sed contra.

Quæst. 3. Quæst. 3.

Quæst, 4. Quæst, 4.

Solutio. Solutio.

Ad quæst. Ad quæst.

632 632

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

animam ab incommutabili vita. Cum animam ab incommutabili vita. Cum ergo hoc sit in omni peccato, omne ergo hoc sit in omni peccato, omne peccatum induxisset mortem. peccatum induxisset mortem.

PRÆTEREA, Quæritur de hoc quod ha- PRÆTEREA, Quæritur de hoc quod ha- betur in libro Sapientiæ: Deus mortem betur in libro Sapientiæ: Deus mortem non fecit... Impii autem manibus et ver- non fecit... Impii autem manibus et ver- bis accersierunt illam'. Mors enim est bis accersierunt illam'. Mors enim est instrumentum justitiæ judicantis, quam instrumentum justitiæ judicantis, quam Deus inflixit primis peccantibus: ergo Deus inflixit primis peccantibus: ergo videtur, quod Deus fecit eam. videtur, quod Deus fecit eam.

2. Item, Dicit Amos propheta: Si erit 2. Item, Dicit Amos propheta: Si erit malum in civitate, quod Dominus non malum in civitate, quod Dominus non fecerit. Et hoc intelligitur de malo fecerit. Et hoc intelligitur de malo poenæ ergo omnis poena a Deo est facta. poenæ ergo omnis poena a Deo est facta.

: :

ULTERIUS etiam quæritur, Qua justitia ULTERIUS etiam quæritur, Qua justitia posteri condemnati sunt morte? Filius posteri condemnati sunt morte? Filius non portabit iniquitatem patris, et pater non portabit iniquitatem patris, et pater non portabit iniquitatem filii, dicit Do- non portabit iniquitatem filii, dicit Do-

minus ³. minus ³.

SOLUTIO. Dicendum ad primum, quod SOLUTIO. Dicendum ad primum, quod peccatum induxit necessitatem moriendi. peccatum induxit necessitatem moriendi. Unde per esum ligni vitæ non fuisset Unde per esum ligni vitæ non fuisset ablata mortalitas: oporteret enim mori ablata mortalitas: oporteret enim mori quantumlibet fuisset prolongata vita ante quantumlibet fuisset prolongata vita ante transitum ad gloriam. Et hæc est sen- transitum ad gloriam. Et hæc est sen- tentia Augustini in libro VI super Gene- tentia Augustini in libro VI super Gene- sim ad litteram. sim ad litteram.

Unde dicit Eliam et Henoch redituros, Unde dicit Eliam et Henoch redituros, eo quod oportet nos exspoliari, et non eo quod oportet nos exspoliari, et non possumus supervestiri, ut absorbeatur possumus supervestiri, ut absorbeatur quod mortale est a vita. Hujus autem quod mortale est a vita. Hujus autem causa in quæstione de resurrectione ple- causa in quæstione de resurrectione ple-

1 1

· Sapient. 1, 14, 16. · Sapient. 1, 14, 16.

2 Amos, III, 6. 2 Amos, III, 6.

Ezechiel. XVIII, 20. Ezechiel. XVIII, 20.

nius expedietur in loco illo ubi quæretur nius expedietur in loco illo ubi quæretur de termino illo a quo est resurrectio. de termino illo a quo est resurrectio.

Ad objecta vero in contrarium, dicen- Ad objecta vero in contrarium, dicen- dum quod homo post peccatum num- dum quod homo post peccatum num- quam posset dici immortalis: quia per quam posset dici immortalis: quia per esum ligni vitæ posset ei continuari vita, esum ligni vitæ posset ei continuari vita, sed non sic, quin semper necesse esset mori sed non sic, quin semper necesse esset mori ante transitum ad patriam et hoc inten- ante transitum ad patriam et hoc inten- dit Dominus cum dixit: Ne forte mittat dit Dominus cum dixit: Ne forte mittat manum suam, et sumat etiam de ligno manum suam, et sumat etiam de ligno vitæ, et comedat, et vivat in æternum vitæ, et comedat, et vivat in æternum

2. 2.

AD ID quod ulterius quæritur, Utrum Ad qu AD ID quod ulterius quæritur, Utrum Ad qu pro quolibet peccato mortuus fuisset in pro quolibet peccato mortuus fuisset in corpore? Dicendum, quod sic. corpore? Dicendum, quod sic.

Ad objecta in contrarium, dicendum Ad objecta in contrarium, dicendum quod potentia peccati non facit pecca- quod potentia peccati non facit pecca- tum quia operationes et actus particu- tum quia operationes et actus particu- larium sunt et totius: et ideo totum larium sunt et totius: et ideo totum

condemnatur. condemnatur.

3. 3.

AD ID quod ulterius quæritur, Utrum Ad qu AD ID quod ulterius quæritur, Utrum Ad qu Deus mortem fecerit ? Deus mortem fecerit ?

Dicendum, quod Deus est causa effi- Dicendum, quod Deus est causa effi- ciens mortis et infligens et pœnarum : ciens mortis et infligens et pœnarum : sed peccatum hominis est causa merito- sed peccatum hominis est causa merito- ria et sic intelligitur dictum Sapientiæ. ria et sic intelligitur dictum Sapientiæ.

AD ULTIMUM dicendum, quod mors est AD ULTIMUM dicendum, quod mors est ex materia unde omnes partes illius ex materia unde omnes partes illius materiæ corruptibiles factæ sunt: et materiæ corruptibiles factæ sunt: et quia omnes materialiter sumus in primis quia omnes materialiter sumus in primis hominibus, ideo omnes morimur, et quasi hominibus, ideo omnes morimur, et quasi aquæ dilabimur in terram 5. Dictum vero aquæ dilabimur in terram 5. Dictum vero Prophetæ de peccato actuali intelligitur, Prophetæ de peccato actuali intelligitur, et non de originali. et non de originali.

* Genes. III, 22. * Genes. III, 22.

* II Regum, XIV, 14. * II Regum, XIV, 14.

Ad que Ad que

4. 4.

1æst. 1. 1æst. 1.

II P. SUMMÆ DE CREATURIS, QUÆST. 77. II P. SUMMÆ DE CREATURIS, QUÆST. 77.

633 633

QUESTIO LXXVII. QUESTIO LXXVII.

De edulio et generatione ejus si perstitisset sine peccato', De edulio et generatione ejus si perstitisset sine peccato',

Deinde, Quæritur de edulio et gene- Deinde, Quæritur de edulio et gene- ratione ejus si perstitisset sine peccato. ratione ejus si perstitisset sine peccato.

Et quæritur, Utrum cibus conversus Et quæritur, Utrum cibus conversus fuisset in naturam vel non ? fuisset in naturam vel non ?

1. Si enim non fuisset conversus, tunc 1. Si enim non fuisset conversus, tunc frustra comedisset. Si vero conversus frustra comedisset. Si vero conversus fuisset in corpus, aut ad restaurationem fuisset in corpus, aut ad restaurationem deperditi, aut ad augmentum tantum. Si deperditi, aut ad augmentum tantum. Si primo modo, tunc aliquid possibile fuit primo modo, tunc aliquid possibile fuit deperdi in corpore: sed eadem ratio est deperdi in corpore: sed eadem ratio est de parte et de toto: ergo totum poterat de parte et de toto: ergo totum poterat deperdiet ita corruptibile habuisset deperdiet ita corruptibile habuisset corpus ante peccatum. Si vero nihil fuis- corpus ante peccatum. Si vero nihil fuis- set deperditum, et cibus tamen fuisset set deperditum, et cibus tamen fuisset additus corpori, cum quantum quanto additus corpori, cum quantum quanto additum semper faciat majus, Adam per additum semper faciat majus, Adam per totam vitam crevisset in magnitudine totam vitam crevisset in magnitudine corporis, quod absurdum est. Si vero corporis, quod absurdum est. Si vero dicatur, quod cibus tantum restitisset dicatur, quod cibus tantum restitisset calori naturali, ne consumeret substan- calori naturali, ne consumeret substan- tiam corporis, hoc nihil est : quia si sub- tiam corporis, hoc nihil est : quia si sub- stantia corporis non fuit consumptibilis, stantia corporis non fuit consumptibilis, tunc frustra ponebatur obstaculum con- tunc frustra ponebatur obstaculum con- sumptioni. sumptioni.

2. Præterea, Dicit Isidorus, quod si 2. Præterea, Dicit Isidorus, quod si non peccasset, nec ignis ureret, nec aqua non peccasset, nec ignis ureret, nec aqua mergeret, nec spina pungeret, nec gla- mergeret, nec spina pungeret, nec gla- dius secaret. Ergo multo minus calor dius secaret. Ergo multo minus calor naturalis consumeret. naturalis consumeret.

1. Fecit Deus in homine membra di- 1. Fecit Deus in homine membra di- gerentia, stomachum, et hepar, et simi- gerentia, stomachum, et hepar, et simi- liter venas cibum ad membra depor- liter venas cibum ad membra depor- tantes quæ omnia frustra essent nisi in tantes quæ omnia frustra essent nisi in eis esset digestio cibi. eis esset digestio cibi.

2. Præterea, Dicit Augustinus 2, quod 2. Præterea, Dicit Augustinus 2, quod talis erat mortalitas Adæ, quod tantum talis erat mortalitas Adæ, quod tantum cibis erat sustentanda. Cibi autem non cibis erat sustentanda. Cibi autem non sustentant nisi per digestionem. sustentant nisi per digestionem.

QUÆRITUR etiam de modo generatio- Quæst. 2. QUÆRITUR etiam de modo generatio- Quæst. 2.

nis. nis.

1. Dicunt enim Dionysius et Dama- 1. Dicunt enim Dionysius et Dama- scenus, quod homo non genuisset hoc scenus, quod homo non genuisset hoc modo si non peccasset, sed Dominus modo si non peccasset, sed Dominus multiplicasset humanum genus per mo- multiplicasset humanum genus per mo- dum alium. Et est ratio eorum: quia dum alium. Et est ratio eorum: quia generatio est vitæ mortalis, eo quod im- generatio est vitæ mortalis, eo quod im- mortalia non generant. Cum ergo Adam mortalia non generant. Cum ergo Adam fuerat immortalis factus, ipse non ge- fuerat immortalis factus, ipse non ge- nuisset. nuisset.

2. Item, Augustinus in libro de Bono 2. Item, Augustinus in libro de Bono conjugali: «Concubitus non nisi mor- conjugali: «Concubitus non nisi mor- talium corporum esse potest ³. » Adam talium corporum esse potest ³. » Adam vero in primo statu non fuit mortalis. vero in primo statu non fuit mortalis. Ergo non concubuisset si perstitisset. Ergo non concubuisset si perstitisset.

3. Item, Ibidem: « Sive coeundi com- 3. Item, Ibidem: « Sive coeundi com- plexu alio aliquo modo, si non peccas- plexu alio aliquo modo, si non peccas- sent, habituri essent filios ex munere om- sent, habituri essent filios ex munere om- nipotentissimi creatoris, qui potuit etiam nipotentissimi creatoris, qui potuit etiam

Præterea quæritur, Utrum facta fuis- ipsos sine parentibus condere, qui potuit Præterea quæritur, Utrum facta fuis- ipsos sine parentibus condere, qui potuit set digestio cibi ? set digestio cibi ?

Et videtur, quod sic: Et videtur, quod sic:

1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Sen- 1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Sen- tentiarum, Dist. XX, Art. 7. Tom. XXVII hu- tentiarum, Dist. XX, Art. 7. Tom. XXVII hu- jusce novæ editionis. Cf. etiam IIam Part. jusce novæ editionis. Cf. etiam IIam Part. Summæ theologiæ, Quæst. 85. Tom. XXXIII Summæ theologiæ, Quæst. 85. Tom. XXXIII

carnem Christi de utero virginali for- carnem Christi de utero virginali for- mare, et ut jam ipsis infidelibus loquar, mare, et ut jam ipsis infidelibus loquar,

ejusdem editionis. ejusdem editionis.

2 S. AUGUSTINUS, Lib. VI super Genesim ad 2 S. AUGUSTINUS, Lib. VI super Genesim ad litteram, cap. 25. litteram, cap. 25.

3 IDEM, Lib. de Bono conjugali, cap. 2. 3 IDEM, Lib. de Bono conjugali, cap. 2.

Sed contra. Sed contra.

Quæst. 3. Quæst. 3.

Solutio. Solutio.

Ad 1. Ad 1.

634 634

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

qui potuit apibus prolem sine concubitu scilicet substantia et virtute. In ipsis tan- qui potuit apibus prolem sine concubitu scilicet substantia et virtute. In ipsis tan-

dare. » dare. »

SED CONTRA: SED CONTRA:

1. Augustinus in libro IX super Gene- 1. Augustinus in libro IX super Gene- sim ad litteram: « Quamquam jam emissi sim ad litteram: « Quamquam jam emissi de paradiso convenisse et genuisse com- de paradiso convenisse et genuisse com- memorentur: tamen non video qui pro- memorentur: tamen non video qui pro- hibere potuerit, ut essent eis etiam in hibere potuerit, ut essent eis etiam in paradiso honorabiles nuptiæ et thorus paradiso honorabiles nuptiæ et thorus immaculatus, hoc Deo præstante fideli- immaculatus, hoc Deo præstante fideli- ter justeque viventibus, eique obedien- ter justeque viventibus, eique obedien- ter sancteque servientibus, ut sine ullo ter sancteque servientibus, ut sine ullo inquieto ardore libidinis, sine ullo labore inquieto ardore libidinis, sine ullo labore aut dolore pariendi, foetus ex eorum se- aut dolore pariendi, foetus ex eorum se- mine generarentur ¹. » mine generarentur ¹. »

2. Item, Augustinus, ibidem. « Cum 2. Item, Augustinus, ibidem. « Cum non credamus illos homines ante pecca- non credamus illos homines ante pecca- tum ita genitalibus membris ad procrean- tum ita genitalibus membris ad procrean- dum filios imperare potuisse, sicut cæ. dum filios imperare potuisse, sicut cæ. teris, quæ in quolibet opere anima sine teris, quæ in quolibet opere anima sine ulla molestia, et quasi pruritu voluntatis ulla molestia, et quasi pruritu voluntatis movet ». Plura etiam de hoc dicit Au- movet ». Plura etiam de hoc dicit Au- gustinus. gustinus.

3. Item, Masculum et fæminam crea- 3. Item, Masculum et fæminam crea- vit eos Deus 3. Distinctio autem sexus vit eos Deus 3. Distinctio autem sexus non est necessaria nisi propter coitum non est necessaria nisi propter coitum et generationem : ergo videtur, quod et generationem : ergo videtur, quod ante peccatum coire et generare pote- ante peccatum coire et generare pote-

rant. rant.

Sed tunc quæritur de decisione se- Sed tunc quæritur de decisione se- minis cum enim semen sit ex super- minis cum enim semen sit ex super- fluitate cibi, videtur, quod cibus in illis fluitate cibi, videtur, quod cibus in illis alterabitur et incorporabitur. alterabitur et incorporabitur.

SOLUTIO. Sine præjudicio loquendo et SOLUTIO. Sine præjudicio loquendo et nihil affirmando dico, quod Deus fecit nihil affirmando dico, quod Deus fecit primos homines tales, quod animalitas primos homines tales, quod animalitas corum cibis esset sustentanda: et propter corum cibis esset sustentanda: et propter hoc cibis indiguerunt. hoc cibis indiguerunt.

AD HOC autem quod quæritur, Utrum AD HOC autem quod quæritur, Utrum incorporatus fuisset eis vel non? Dico, incorporatus fuisset eis vel non? Dico, quod mihi videtur, quod non. Dupliciter quod mihi videtur, quod non. Dupliciter enim conjungitur cibus corpori nostro, enim conjungitur cibus corpori nostro,

1 S. AUGUSTINUS, Lib. IX super Genesim ad 1 S. AUGUSTINUS, Lib. IX super Genesim ad litteram, cap. 3. litteram, cap. 3.

2 IDEM, ibidem, cap. 10. 2 IDEM, ibidem, cap. 10.

3 Genes. 1, 27. 3 Genes. 1, 27.

tum virtute fuisset conjunctus, et sub- tum virtute fuisset conjunctus, et sub- stantia emissa fuisset per egestiones et stantia emissa fuisset per egestiones et evaporationes per poros occultos et ma- evaporationes per poros occultos et ma- nifestos. Incrementum autem corporum nifestos. Incrementum autem corporum filiorum eorum habitum fuisset ex mul- filiorum eorum habitum fuisset ex mul- tiplicatione corporalis substantiæ in se- tiplicatione corporalis substantiæ in se- ipsa, sicut multiplicati quinque panes ipsa, sicut multiplicati quinque panes fuerunt ad satietatem quinque millium fuerunt ad satietatem quinque millium

hominum. hominum.

AD HOC quod quæritur, Utrum cibus AD HOC quod quæritur, Utrum cibus restitisset calori naturali ne consumeret restitisset calori naturali ne consumeret substantiam? Dicendum, quod sequendo substantiam? Dicendum, quod sequendo verba Sanctorum substantia illa non fuit verba Sanctorum substantia illa non fuit consumptibilis et ideo cibus virtute consumptibilis et ideo cibus virtute tantum conjungebatur. tantum conjungebatur.

Ad: Ad:

1. 1.

AD ID quod quæritur de digestione, Ad que AD ID quod quæritur de digestione, Ad que dicendum quod facta fuisset digestio, ut dicendum quod facta fuisset digestio, ut jam dictum est. jam dictum est.

Ad Hoc vero quod quæritur de gene- Ad Hoc vero quod quæritur de gene- ratione, dicendum est, quod generare ratione, dicendum est, quod generare poterant ante peccatum per concubitum, poterant ante peccatum per concubitum, sed sine concupiscentia fuisset concep- sed sine concupiscentia fuisset concep- tus, et gravidatio sine gravamine, et tus, et gravidatio sine gravamine, et puerperium sine dolore. puerperium sine dolore.

Auctoritates quæ videntur contra hoc Auctoritates quæ videntur contra hoc esse secundum opinionem, loquuntur esse secundum opinionem, loquuntur sub sententiis aliorum. sub sententiis aliorum.

Ad qua Ad qua

2. 2.

3. 3.

AD ID quod quæritur de semine, di- Ad qua AD ID quod quæritur de semine, di- Ad qua cendum quod semen assumptum fuisset cendum quod semen assumptum fuisset de radicali et non nutrimentali: quod de radicali et non nutrimentali: quod quia multiplicatum fuisset virtute cibi, quia multiplicatum fuisset virtute cibi, suffecisset ad consistentiam corporis et suffecisset ad consistentiam corporis et ad propagationem generationis. Sunt ad propagationem generationis. Sunt tamen qui dicunt, quod Deus tales fecit tamen qui dicunt, quod Deus tales fecit primos homines, qualiter competebat primos homines, qualiter competebat futuro eorum casui, quem ipse præscivit. futuro eorum casui, quem ipse præscivit. Quid autem verius sit de hoc, non facile Quid autem verius sit de hoc, non facile perspicuum potest inveniri. Augusti- perspicuum potest inveniri. Augusti-

nus nus

* enim facit quæstionem de pueris * enim facit quæstionem de pueris natis, utrum parvi vel magni, sapientes natis, utrum parvi vel magni, sapientes

4 S. AUGUSTINUS, Lib. de Baptismo parvulo- 4 S. AUGUSTINUS, Lib. de Baptismo parvulo- rum, qui alias inscribitur de peccatorum me- rum, qui alias inscribitur de peccatorum me- ritis et remissione (Nota edit. Lugd.) ritis et remissione (Nota edit. Lugd.)

II P. SUMME DE CREATURIS, QUÆST. 78. II P. SUMME DE CREATURIS, QUÆST. 78.

vel ignorantes nati fuissent? Et respon- vel ignorantes nati fuissent? Et respon- det, quod propter necessitatem uteri det, quod propter necessitatem uteri parvi nati fuissent, sed non in tali infir- parvi nati fuissent, sed non in tali infir-

635 635

mitate, ut nec loqui, nec ambulare, nec mitate, ut nec loqui, nec ambulare, nec sapere potuissent. sapere potuissent.

QUÆSTIO LXXVIII. QUÆSTIO LXXVIII.

De conjunctione animæ et corporis, De conjunctione animæ et corporis,

est. 1. est. 1.

Consequenter quæritur de conjun- Consequenter quæritur de conjun- ctione animæ et corporis. ctione animæ et corporis.

Et quæritur, Utrum fiat per medium Et quæritur, Utrum fiat per medium vel sine medio ? vel sine medio ?

Et videtur, quod sine medio. Et videtur, quod sine medio.

1. Anima enim est actus corporis 1. Anima enim est actus corporis physici potentia vitam habentis: omnis physici potentia vitam habentis: omnis autem actus suæ potentiæ immediate autem actus suæ potentiæ immediate conjungitur ergo anima immediate conjungitur ergo anima immediate conjungitur corpori. conjungitur corpori.

2. Item, Probat Aristoteles in secundo 2. Item, Probat Aristoteles in secundo de Anima', quod anima sit substantia et de Anima', quod anima sit substantia et ratio corporis animati dans esse corpori ratio corporis animati dans esse corpori animato ergo anima immediate con- animato ergo anima immediate con- jungitur corpori. jungitur corpori.

Si forte dicatur, quod anima non tan- Si forte dicatur, quod anima non tan- tum est forma, sed etiam substantia per tum est forma, sed etiam substantia per se existens et propter hoc indiget me- se existens et propter hoc indiget me- dio in conjunctione sui cum corpore. dio in conjunctione sui cum corpore. CONTRA: Illud medium aut est substan- CONTRA: Illud medium aut est substan- tia, aut accidens. Non accidens, eo quod tia, aut accidens. Non accidens, eo quod accidens non potest esse ratio conjun- accidens non potest esse ratio conjun- ctionis substantiæ cum substantia. Si au- ctionis substantiæ cum substantia. Si au- tem est substantia, aut est pars hominis, tem est substantia, aut est pars hominis, aut extrinsecum homini. Non extrinse- aut extrinsecum homini. Non extrinse- cum cum

quia iterum hoc non posset con- quia iterum hoc non posset con- jungere. Si autem pars hominis, tunc jungere. Si autem pars hominis, tunc erit aut pars materiæ, aut pars formæ. erit aut pars materiæ, aut pars formæ. Non pars formæ, eo quod forma simplex Non pars formæ, eo quod forma simplex sit, et tales partes non habeat: ergo sit, et tales partes non habeat: ergo tota materia medium habet conjungens tota materia medium habet conjungens

1 II de Anima, tex. com. 24 et infra. 1 II de Anima, tex. com. 24 et infra.

cum forma, et pars medium habebit, et cum forma, et pars medium habebit, et iterum oportebit ponere medii medium, iterum oportebit ponere medii medium, et sic in infinitum et sic anima imme- et sic in infinitum et sic anima imme- diate conjungitur corpori. diate conjungitur corpori.

3. Præterea, Dicit Aristoteles in se- 3. Præterea, Dicit Aristoteles in se- cundo de Animas, quod hoc quod est in cundo de Animas, quod hoc quod est in partibus, oportet et in toto accipere: partibus, oportet et in toto accipere: sicut enim partes animæ actus et perfe- sicut enim partes animæ actus et perfe- ctiones sunt partium corporis, ita et tota ctiones sunt partium corporis, ita et tota anima immediate conjungitur partibus anima immediate conjungitur partibus corporis ergo tota anima conjungitur corporis ergo tota anima conjungitur toti corpori. toti corpori.

SED CONTRA: SED CONTRA:

1. Supra probatum est, quod sensibile 1. Supra probatum est, quod sensibile numquam invenitur in corpore sine ve. numquam invenitur in corpore sine ve. getabili, et rationale numquam sine getabili, et rationale numquam sine utroque ergo vegetabile et sensibile utroque ergo vegetabile et sensibile media videntur esse, quibus conjungitur media videntur esse, quibus conjungitur anima rationalis cum corpore. anima rationalis cum corpore.

2. Item, Corpus est quantum grossum 2. Item, Corpus est quantum grossum corruptibile. Anima autem rationalis corruptibile. Anima autem rationalis simplex est et incorporea et incorrupti- simplex est et incorporea et incorrupti- bilis: ista autem extrema cum sint op- bilis: ista autem extrema cum sint op- posita, conjungi non possunt nisi per posita, conjungi non possunt nisi per media participantia naturam utriusque media participantia naturam utriusque extremorum, scilicet quod sint incorpo- extremorum, scilicet quod sint incorpo- rea et incorruptibilia. Sed tales substan- rea et incorruptibilia. Sed tales substan- tiæ sunt vegetabilis et sensibilis ergo tiæ sunt vegetabilis et sensibilis ergo vegetabilis et sensibilis sunt media ani- vegetabilis et sensibilis sunt media ani- mæ rationalis et corporis. mæ rationalis et corporis.

Sed contra, Sed contra,

JUXTA hoc iterum quæritur ulterius, Quæst. 2. JUXTA hoc iterum quæritur ulterius, Quæst. 2.

2 Ibidem, tex. com. 9. 2 Ibidem, tex. com. 9.

Sed contra. Sed contra.

Quæst. 3. Quæst. 3.

636 636

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Qualiter anima sit in corpore, utrum Qualiter anima sit in corpore, utrum tota sit in toto? tota sit in toto?

Et videtur, quod sic: Et videtur, quod sic:

1. Dicit enim Augustinus quod anima 1. Dicit enim Augustinus quod anima est in corpore et tota in toto corpore. est in corpore et tota in toto corpore. Hoc idem dicit Anselmus. Hoc idem dicit Anselmus.

2. Item, Probatur per rationes: anima 2. Item, Probatur per rationes: anima enim ad corpus habet comparationem enim ad corpus habet comparationem formæ. Cum igitur forma et perfectio sit formæ. Cum igitur forma et perfectio sit in qualibet parte sui perfecti, anima erit in qualibet parte sui perfecti, anima erit in qualibet parte sui corporis. in qualibet parte sui corporis.

Si forte dicatur, quod anima per po- Si forte dicatur, quod anima per po- tentias suas est in toto corpore et non tentias suas est in toto corpore et non per seipsam. CONTRA: Illæ potentiæ per seipsam. CONTRA: Illæ potentiæ quæ sunt in corpore, non sunt separatæ quæ sunt in corpore, non sunt separatæ ab anima. Ubicumque igitur est aliqua ab anima. Ubicumque igitur est aliqua potentiarum, ibi est anima per substan- potentiarum, ibi est anima per substan- tiam. Sed in toto corpore sunt potentiæ. tiam. Sed in toto corpore sunt potentiæ. Ergo in toto corpore est anima per sub- Ergo in toto corpore est anima per sub- stantiam. stantiam.

SED CONTRA: SED CONTRA:

1. Quidquid secundum se nullius cor- 1. Quidquid secundum se nullius cor- poris est actus, non est in corpore, nec poris est actus, non est in corpore, nec in parte corporis: anima intellectiva se- in parte corporis: anima intellectiva se- cundum se nullius corporis est actus : cundum se nullius corporis est actus : ergo non est in corpore, nec in parte ergo non est in corpore, nec in parte corporis. PRIMA patet per se. SECUNDA corporis. PRIMA patet per se. SECUNDA superius est probata. superius est probata.

2. Item, Si essent in toto ita quod 2. Item, Si essent in toto ita quod tota in qualibet parte, aut ergo signabi- tota in qualibet parte, aut ergo signabi- lis in qualibet parte, aut non. Si signa- lis in qualibet parte, aut non. Si signa- bilis, CONTRA Quidquid signatur in plu- bilis, CONTRA Quidquid signatur in plu- ribus locis et actu est in pluribus locis, ribus locis et actu est in pluribus locis, diffinitum est in illis vel circumscrip- diffinitum est in illis vel circumscrip- tum : anima signatur in pluribus locis, tum : anima signatur in pluribus locis, quia in omnibus membris corporis: er- quia in omnibus membris corporis: er- go est in pluribus locis diffinita vel cir- go est in pluribus locis diffinita vel cir- cumscripta in illis, quod est impossi- cumscripta in illis, quod est impossi-

bile: bile:

omne enim quod est substantiæ omne enim quod est substantiæ finitæ si finitur vel circumscribitur in finitæ si finitur vel circumscribitur in loco uno, non est in alio. Si vero non loco uno, non est in alio. Si vero non potest signari in illis, tunc non videtur potest signari in illis, tunc non videtur etiam esse in illis: quia quod est in ali- etiam esse in illis: quia quod est in ali- quo, potest signari in illo. quo, potest signari in illo.

JUXTA hoc etiam quæritur, Utrum sit JUXTA hoc etiam quæritur, Utrum sit in corpore? in corpore?

Si enim contentum est in continente, Si enim contentum est in continente, potius videtur esse corpus in anima, potius videtur esse corpus in anima,

quam e converso: eo quod anima con- quam e converso: eo quod anima con- tinet corpus, et non continetur ab eo, ut tinet corpus, et non continetur ab eo, ut dicit Philosophus. dicit Philosophus.

ULTERIUS etiam quæritur, ULTERIUS etiam quæritur, ciat unum cum corpore? ciat unum cum corpore?

Utrum fa Quæst. Utrum fa Quæst.

Probatur enim in septimo Metaphysi- Probatur enim in septimo Metaphysi- cæ, quod ex duobus actu existentibus et cæ, quod ex duobus actu existentibus et compositis non fit unum. Cum igitur compositis non fit unum. Cum igitur corpus et anima talia duo sunt, ut vide- corpus et anima talia duo sunt, ut vide- tur, corpus et anima non facient aliquod tur, corpus et anima non facient aliquod

unum. unum.

Et quia multa supra de hoc quæsita Et quia multa supra de hoc quæsita sunt, sufficiant prædicta. sunt, sufficiant prædicta.

SOLUTIO. Secundum nostram senten- SOLUTIO. Secundum nostram senten- tiam anima hominis una est substantia tiam anima hominis una est substantia in vegetabili et sensibili et rationali: et in vegetabili et sensibili et rationali: et propter hoc dicit Damascenus, quod si propter hoc dicit Damascenus, quod si de anima secundum se loquamur, quod de anima secundum se loquamur, quod ipsa immediate unitur corpori sicut for- ipsa immediate unitur corpori sicut for- ma unitur materiæ et sicut motor mo- ma unitur materiæ et sicut motor mo- bili. Corpus autem dico mixtum et com- bili. Corpus autem dico mixtum et com- plexionatum et organicum et composi- plexionatum et organicum et composi- tum. Est enim commixtio elementorum tum. Est enim commixtio elementorum in humores, et commixtio humorum in in humores, et commixtio humorum in complexiones. Compositio vero corporis complexiones. Compositio vero corporis organici est ex membris diversis et soli- organici est ex membris diversis et soli- dis respondentibus viribus animæ perfi- dis respondentibus viribus animæ perfi- cientibus eam. Similiter animam est cientibus eam. Similiter animam est considerare tribus modis, scilicet prout considerare tribus modis, scilicet prout est forma et efficiens et finis viventis est forma et efficiens et finis viventis corporis, ut supra determinatum est. Si corporis, ut supra determinatum est. Si autem consideratur ut forma, tunc est in autem consideratur ut forma, tunc est in toto tota : perfectio enim in qualibet toto tota : perfectio enim in qualibet parte adest perfectibili: non tamen est parte adest perfectibili: non tamen est divisibilis divisione corporis ratione su- divisibilis divisione corporis ratione su- pra assignata. Si autem consideratur ut pra assignata. Si autem consideratur ut efficiens operum ipsius animati, tunc efficiens operum ipsius animati, tunc consideratur duobus modis, scilicet per consideratur duobus modis, scilicet per potentias per quas efficit opus, et sic potentias per quas efficit opus, et sic habet alias potentias in qualibet parte, habet alias potentias in qualibet parte, ita quod in una unam, et in alia aliam: ita quod in una unam, et in alia aliam: et alias habet quæ nullius partis corporis et alias habet quæ nullius partis corporis sunt cujuslibet tamen potentiæ organi- sunt cujuslibet tamen potentiæ organi- cæ immediata est relatio ad suum orga- cæ immediata est relatio ad suum orga- num. Consideratur etiam per suam es- num. Consideratur etiam per suam es- sentiam, et sic iterum tota in toto sentiam, et sic iterum tota in toto est eo quod essentia animæ omnibus est eo quod essentia animæ omnibus

Solutio Solutio

quæst. quæst.

1. 1.

object. object.

1. 1.

object. object.

2. 2.

II P. SUMMÆ DE CREATURIS, QUÆST. 78. II P. SUMMÆ DE CREATURIS, QUÆST. 78.

viribus adest, sive sint organicæ, sive viribus adest, sive sint organicæ, sive non. Consideratur etiam in suis opera- non. Consideratur etiam in suis opera- tionibus, et sic indiget medio duplici, tionibus, et sic indiget medio duplici, scilicet generali, et speciali. Generale scilicet generali, et speciali. Generale medium est spiritus qui secundum me- medium est spiritus qui secundum me- dicos corpus est medium inter aerem et dicos corpus est medium inter aerem et ignem, et est triplex, scilicet naturalis, ignem, et est triplex, scilicet naturalis, animalis, et vitalis. Naturalis autem est animalis, et vitalis. Naturalis autem est instrumentum trium virium animæ ve- instrumentum trium virium animæ ve- getabilis vitalis vero est ille per quem getabilis vitalis vero est ille per quem anima a corde vitam et pulsum operatur anima a corde vitam et pulsum operatur in toto corpore: animalis vero deservit in toto corpore: animalis vero deservit præcipue viribus existentibus in capite, præcipue viribus existentibus in capite, sive sint motivæ, sive apprehensive. sive sint motivæ, sive apprehensive. Motus autem horum spirituum in cor- Motus autem horum spirituum in cor- pore sunt sicut motus luminarium in pore sunt sicut motus luminarium in mundo propter quod etiam quidam mundo propter quod etiam quidam dixerunt spiritus esse de natura quinti dixerunt spiritus esse de natura quinti corporis quod tamen non est verum. corporis quod tamen non est verum. Motus enim ipsorum sunt ut luminarium Motus enim ipsorum sunt ut luminarium propter hoc quod sunt instrumenta ani- propter hoc quod sunt instrumenta ani- mæ ab ipsa enim dirigitur spiritus, ita mæ ab ipsa enim dirigitur spiritus, ita quod fit subtilior aere: et cum sint calidi quod fit subtilior aere: et cum sint calidi per naturam, sunt etiam calidiores, eo per naturam, sunt etiam calidiores, eo quod lucidi sunt. Medium autem spe- quod lucidi sunt. Medium autem spe- ciale est, quo una potentia indiget alia ciale est, quo una potentia indiget alia ad hoc quod operetur, secundum quod ad hoc quod operetur, secundum quod Damascenus dicit nutrimentum deservire Damascenus dicit nutrimentum deservire augmentativæ et generativæ, et sensus augmentativæ et generativæ, et sensus phantasiæ, et phantasia rationi. phantasiæ, et phantasia rationi.

AD ID vero quod primo quæritur, pa- AD ID vero quod primo quæritur, pa- tet quod anima sine medio est in corpore, tet quod anima sine medio est in corpore, sed non sine medio operatur. sed non sine medio operatur.

AD ID quod contra objicitur, dicen- AD ID quod contra objicitur, dicen- dum quod vegetabilis et sensibilis in ho- dum quod vegetabilis et sensibilis in ho- mine non sunt diversæ in substantia ab mine non sunt diversæ in substantia ab anima rationali, sed sunt aliæ potentiæ : anima rationali, sed sunt aliæ potentiæ : et propter hoc non sunt mediæ ut per et propter hoc non sunt mediæ ut per quas anima rationalis sit in corpore, sed quas anima rationalis sit in corpore, sed per quas operetur. per quas operetur.

AD ALIUD dicendum, quod anima vege- AD ALIUD dicendum, quod anima vege- tabilis et sensibilis corrumpuntur in suis tabilis et sensibilis corrumpuntur in suis operibus, secundum quod sunt potentiæ operibus, secundum quod sunt potentiæ affixæ organis, et non corrumpuntur per affixæ organis, et non corrumpuntur per se secundum quod sunt in homine : et se secundum quod sunt in homine : et

637 637

hoc supra probatum est in quæstione de hoc supra probatum est in quæstione de immortalitate animæ. immortalitate animæ.

AD ID quod ulterius quæritur, Qualiter Ad quæst. AD ID quod ulterius quæritur, Qualiter Ad quæst. anima sit in toto tota, patet solutio per anima sit in toto tota, patet solutio per prædicta. prædicta.

1. 1.

AD ID quod contra objicitur, dicen- Ad object. AD ID quod contra objicitur, dicen- Ad object. dum quod intellectus qui nullius corporis dum quod intellectus qui nullius corporis est actus, est potentia animæ : et non est actus, est potentia animæ : et non quamlibet potentiam animæ contingit quamlibet potentiam animæ contingit esse in toto totam : eo quod anima ratio- esse in toto totam : eo quod anima ratio- nalis talis est substantia, a qua fluunt nalis talis est substantia, a qua fluunt potentiæ organicæ et non organicæ, ut potentiæ organicæ et non organicæ, ut supra ex rationibus Avicennæ probatum supra ex rationibus Avicennæ probatum

est. est.

2. 2.

AD ALIUD dicendum, quod proprie lo- Ad object. AD ALIUD dicendum, quod proprie lo- Ad object. quendo nihil contingit signari nisi quod quendo nihil contingit signari nisi quod habet situm per se, vel per accidens: habet situm per se, vel per accidens: signatur enim punctum, eo quod habet signatur enim punctum, eo quod habet positionem in continuo: et signatur al- positionem in continuo: et signatur al- bedo, eo quod inest secundum determi- bedo, eo quod inest secundum determi- natam partem continui, quia secundum natam partem continui, quia secundum superficiem vel partem superficiei: sed superficiem vel partem superficiei: sed in formis substantialibus quæ secundum in formis substantialibus quæ secundum rationem ante situm et quantitatem ad- rationem ante situm et quantitatem ad- sunt materiæ, non est talis signatio, et sunt materiæ, non est talis signatio, et præcipue in anima hominis quæ simpli- præcipue in anima hominis quæ simpli- cior est omnibus formis substantialibus. cior est omnibus formis substantialibus.

3. 3.

AD ALIUD dicendum, quod anima est in Ad quæst. AD ALIUD dicendum, quod anima est in Ad quæst. corpore, et non corpus in anima, sicut corpore, et non corpus in anima, sicut forma in materia, et sicut motor in mo- forma in materia, et sicut motor in mo- bili licet enim in corporalibus conten- bili licet enim in corporalibus conten- tum sit in continente, tamen in spiritua- tum sit in continente, tamen in spiritua- libus est e converso, scilicet continens in libus est e converso, scilicet continens in contento. Et hujus ratio est, quia in istis contento. Et hujus ratio est, quia in istis continens est intrinsecum, in illis extrin- continens est intrinsecum, in illis extrin- secum et iterum in istis continens est ut secum et iterum in istis continens est ut forma, in illis autem ut locus. forma, in illis autem ut locus.

4. 4.

AD ULTIMUM dicendum, quod ex corpo- Ad quæst. AD ULTIMUM dicendum, quod ex corpo- Ad quæst. re et anima rationali fit unus homo ea re et anima rationali fit unus homo ea compositione qua componitur potentia compositione qua componitur potentia cum actu. Utrum autem potentia sit per cum actu. Utrum autem potentia sit per se unum, et similiter anima, supra ex- se unum, et similiter anima, supra ex- planatum est. planatum est.

638 638

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

TRACTATUS II. TRACTATUS II.

DE HABITACULO HOMINIS. DE HABITACULO HOMINIS.

QUÆSTIO LXXIX. QUÆSTIO LXXIX.

De paradiso. De paradiso.

Consequenter quæritur de habitaculo hominis. Et quia secundum sta- Consequenter quæritur de habitaculo hominis. Et quia secundum sta- tum animalis vitæ habitaculum est duplex, scilicet paradisus et mundus, tum animalis vitæ habitaculum est duplex, scilicet paradisus et mundus, quæretur de utroque. quæretur de utroque.

Et primo de paradiso, de quo quæruntur quatuor, scilicet an sit? Et primo de paradiso, de quo quæruntur quatuor, scilicet an sit?

Secundo, Quid sit? Secundo, Quid sit?

Tertio, Ad quid sit ? Tertio, Ad quid sit ?

Et quarto, De lignis paradisi, etc. Et quarto, De lignis paradisi, etc.

ARTICULUS 1. ARTICULUS 1.

An sit paradisus ¹? An sit paradisus ¹?

Circa primum proceditur sic: Circa primum proceditur sic:

1. Dicit Beda, quod paradisus est locus 1. Dicit Beda, quod paradisus est locus amoenissimus longo maris et terræ tractu amoenissimus longo maris et terræ tractu a nostro habitabili secretus, adeo altus a nostro habitabili secretus, adeo altus

1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Sen- 1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Sen- tentiarum, Dist. XVII, Art. 4. Tom. XXVII tentiarum, Dist. XVII, Art. 4. Tom. XXVII hujusce novæ editionis. Cf. etiam IIam Part. hujusce novæ editionis. Cf. etiam IIam Part.

ut usque ad lunarem globum attingat. ut usque ad lunarem globum attingat. Sed impossibile est aliquid terrenum Sed impossibile est aliquid terrenum usque ad lunarem globum attingere. usque ad lunarem globum attingere. Ergo terrenus paradisus non est. Ergo terrenus paradisus non est.

2. Præterea, Philosophi dicunt, quod 2. Præterea, Philosophi dicunt, quod ignis tangit undique cameram cœli lu- ignis tangit undique cameram cœli lu- næ sed nihil potest subsistere in igne: næ sed nihil potest subsistere in igne: ergo videtur, quod non attingit para- ergo videtur, quod non attingit para- disus usque ad lunam, si terrestris est. disus usque ad lunam, si terrestris est. 3. Præterea, Dicit Damascenus, quod 3. Præterea, Dicit Damascenus, quod paradisus formæ sensibilis intelligentiam paradisus formæ sensibilis intelligentiam est excedens sed quidquid excedit for- est excedens sed quidquid excedit for-