Quæst. 2. Quæst. 2.

Quæst. 3. Quæst. 3.

612 612

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

runt meminisse et nosse et cum non runt meminisse et nosse et cum non possunt differre per differentiam tempo- possunt differre per differentiam tempo- ris, sequitur quod memoria sit pars ris, sequitur quod memoria sit pars sensibilis animæ, quod falsum est. sensibilis animæ, quod falsum est.

: :

4. Præterea, Augustinus in libro X de 4. Præterea, Augustinus in libro X de Trinitate dicit « Cognoscat semetipsum Trinitate dicit « Cognoscat semetipsum mens, nec quasi absentem se quærat. mens, nec quasi absentem se quærat. Ita videbit, quod numquam se non ama- Ita videbit, quod numquam se non ama- verit, numquam nescierit'. » Ergo vide- verit, numquam nescierit'. » Ergo vide- tur, quod mens semper novit se. tur, quod mens semper novit se.

5. Item, Ibidem: «Non enim quidquam 5. Item, Ibidem: «Non enim quidquam est menti seipsa præsentius, sicut cogitat est menti seipsa præsentius, sicut cogitat vivere se et meminisse et intelligere et vivere se et meminisse et intelligere et velle se. Novit enim hæc in se, nec ima- velle se. Novit enim hæc in se, nec ima- ginatur quasi extra se illa sensu tetigerit, ginatur quasi extra se illa sensu tetigerit, sicut corporalia quæque tanguntur. Ex sicut corporalia quæque tanguntur. Ex quorum cogitationibus si nihil sibi affin- quorum cogitationibus si nihil sibi affin- gat, ut tale aliquid se putet, quidquid ei gat, ut tale aliquid se putet, quidquid ei de se remanet, hoc solum ipsa est *. » de se remanet, hoc solum ipsa est *. » Ergo videtur, quod nosse se sive memi- Ergo videtur, quod nosse se sive memi- nisse sit notitiam mentis apud se tenere, nisse sit notitiam mentis apud se tenere, ex eo quod sibi est præsens. Hoc autem ex eo quod sibi est præsens. Hoc autem idem videtur esse intelligere se in habi- idem videtur esse intelligere se in habi- tu. Ergo videtur, quod nulla sit differen- tu. Ergo videtur, quod nulla sit differen- tia inter meminisse, nosse, et intelli- tia inter meminisse, nosse, et intelli- gere. gere.

PRÆTEREA quæritur, Qualiter verum PRÆTEREA quæritur, Qualiter verum sit quod Augustinus dicit, quod semper sit quod Augustinus dicit, quod semper intelligit se totam ³ ? Aut enim hoc in- intelligit se totam ³ ? Aut enim hoc in- telligitur de intellectu in actu, aut in telligitur de intellectu in actu, aut in habitu. Si primo modo, hoc plane fal- habitu. Si primo modo, hoc plane fal- sum est quia cum intelligimus aliqua sum est quia cum intelligimus aliqua intelligibilia in actu, tunc non intelligi- intelligibilia in actu, tunc non intelligi- mus animam in actu. Si secundo modo, mus animam in actu. Si secundo modo, tunc intelligere totam mentem est habere tunc intelligere totam mentem est habere perfectam scientiam de tota mente: et perfectam scientiam de tota mente: et hoc iterum falsum est: quia multi sunt hoc iterum falsum est: quia multi sunt qui non habent scientiam de anima. qui non habent scientiam de anima.

PRÆTEREA, Dicit Augustinus, et po- PRÆTEREA, Dicit Augustinus, et po- nitur in libro I Sententiarum, Dis- nitur in libro I Sententiarum, Dis- tinct. III, quod memoria, intelligentia tinct. III, quod memoria, intelligentia et voluntas capiunt se singulas singu- et voluntas capiunt se singulas singu- lis, et tota simul ab omnibus totis. Et lis, et tota simul ab omnibus totis. Et

1 S. AUGUSTINUS, Lib. X de Trinitate, cap. 8. 1 S. AUGUSTINUS, Lib. X de Trinitate, cap. 8.

2 IDEM, Ibidem, cap. 10. 2 IDEM, Ibidem, cap. 10.

3 IDEM, Ibidem, cap. 12. 3 IDEM, Ibidem, cap. 12.

probat hoc, eo quod intelligo memo- probat hoc, eo quod intelligo memo- riam et voluntatem et intelligentiam, riam et voluntatem et intelligentiam, et volo meam intelligentiam et volunta- et volo meam intelligentiam et volunta- tem. Similiter nihil est memoriæ quod tem. Similiter nihil est memoriæ quod non memoror, et similiter nihil est intel- non memoror, et similiter nihil est intel- ligentiæ et voluntatis quod non memo- ligentiæ et voluntatis quod non memo- ror. Eo modo nihil est memoriæ et vo- ror. Eo modo nihil est memoriæ et vo- luntatis et intelligentiæ quod non intel- luntatis et intelligentiæ quod non intel- ligam. Similiter nihil est memoriæ ligam. Similiter nihil est memoriæ intelligentiæ et voluntatis quod non ve- intelligentiæ et voluntatis quod non ve- lim. Hoc autem aut intelligitur de ipsis lim. Hoc autem aut intelligitur de ipsis potentiis, et tunc parum est quod dicit potentiis, et tunc parum est quod dicit Augustinus, quia cum potentiæ sint Augustinus, quia cum potentiæ sint simplices, non potest dici tota potentia simplices, non potest dici tota potentia memoria, etc. Aut intelligitur de memo- memoria, etc. Aut intelligitur de memo- rabilibus, intelligibilibus, et volitis: et rabilibus, intelligibilibus, et volitis: et tunc plane falsum est, eo quod multo- tunc plane falsum est, eo quod multo- rum habemus memoriam et intellectum, rum habemus memoriam et intellectum, quæ non volumus. quæ non volumus.

Si forte dicatur, quod est voluntas ad Si forte dicatur, quod est voluntas ad usum, ut videtur ibidem distinguere Au- usum, ut videtur ibidem distinguere Au- gustinus et licet non omnia memorata gustinus et licet non omnia memorata et intellecta velimus ad factum, tamen et intellecta velimus ad factum, tamen omnia volumus ad usum : eo quod omnia volumus ad usum : eo quod etiam peccatis utimur in bonum, quan- etiam peccatis utimur in bonum, quan- do ea sic intelligimus vel meminimus do ea sic intelligimus vel meminimus ut plangamus. Si, inquam, dicatur, ut plangamus. Si, inquam, dicatur, non erit secundum intentionem Augu- non erit secundum intentionem Augu- stini probat enim, quod tota anima no- stini probat enim, quod tota anima no- vit se sic «Novit se esse vitam, novit vit se sic «Novit se esse vitam, novit se esse mentem, novit se esse spiri- se esse mentem, novit se esse spiri- tum: et nihil est amplius : ergo totam tum: et nihil est amplius : ergo totam novit se et eadem ratione utitur de in- novit se et eadem ratione utitur de in- telligentia et voluntate: ergo non intel- telligentia et voluntate: ergo non intel- ligit totalitatem mentis referri ad objecta ligit totalitatem mentis referri ad objecta illarum trium potentiarum. illarum trium potentiarum.

2. Præterea, Dicit Augustinus, quod 2. Præterea, Dicit Augustinus, quod verbum intelligentiæ sive mentis est cum verbum intelligentiæ sive mentis est cum amore notitia: sed intellectus peccato- amore notitia: sed intellectus peccato- rum non est cum amore: ergo non sic rum non est cum amore: ergo non sic intelligitur. intelligitur.

3. Præterea, Non sic volumus peccata, 3. Præterea, Non sic volumus peccata, ut dictum est quia non volumus ipsa, ut dictum est quia non volumus ipsa, sed aliquid consequens ad ea, scilicet sed aliquid consequens ad ea, scilicet planctum et gemitum : ergo voluntas planctum et gemitum : ergo voluntas

* IDEM, Ibidem, cap. 11. * IDEM, Ibidem, cap. 11.

5 IDEM, Lib. IX de Trinitate, cap. 10. 5 IDEM, Lib. IX de Trinitate, cap. 10.

4. 4.

t. 5. t. 5.

utio. utio.

d quæst. d quæst.

1. 1.

II P. SUMMÆ DE CREATURIS, QUÆST. 73. II P. SUMMÆ DE CREATURIS, QUÆST. 73.

non directe respondet intelligentiæ et non directe respondet intelligentiæ et memoriæ. memoriæ.

PRÆTEREA quæritur, Quæ sit differen- PRÆTEREA quæritur, Quæ sit differen- tia inter intelligere et cogitare secundum tia inter intelligere et cogitare secundum Augustinum? Ipse enim concedit, quod Augustinum? Ipse enim concedit, quod mens semper intelligit se, non tamen mens semper intelligit se, non tamen semper cogitat de se, cum cogitatio vi- semper cogitat de se, cum cogitatio vi- deatur esse actus rationis sive intelli- deatur esse actus rationis sive intelli- gentiæ. gentiæ.

PRÆTEREA, Quæritur etiam de eo quod PRÆTEREA, Quæritur etiam de eo quod dicit Augustinus, quod hæc tria relativa dicit Augustinus, quod hæc tria relativa sunt ad invicem. sunt ad invicem.

1. Constat enim, quod memoria, intel- 1. Constat enim, quod memoria, intel- ligentia, et voluntas, non sunt relativa, ligentia, et voluntas, non sunt relativa, secundum quod relativa sunt quæcumque secundum quod relativa sunt quæcumque hoc ipsum quod sunt aliorum sunt. hoc ipsum quod sunt aliorum sunt.

2. Præterea, Si essent relativa, non ta- 2. Præterea, Si essent relativa, non ta- men memoria deberet referri ad intelli- men memoria deberet referri ad intelli- gentiam et voluntatem, vel e contra. gentiam et voluntatem, vel e contra.

SOLUTIO. Dicendum, quod memoria SOLUTIO. Dicendum, quod memoria secundum quod est pars imaginis, nihil secundum quod est pars imaginis, nihil aliud est nisi thesaurus habitus natura- aliud est nisi thesaurus habitus natura- lis, qui est cognitio veri et boni quod lis, qui est cognitio veri et boni quod Deus est, et veri et boni quod anima si- Deus est, et veri et boni quod anima si- ve mens est. Et propter hoc bene con- ve mens est. Et propter hoc bene con- cedo, quod abstrahit ab omni differentia cedo, quod abstrahit ab omni differentia temporis. Dicitur tam memoria propter temporis. Dicitur tam memoria propter officium memoriæ quod habet in anima officium memoriæ quod habet in anima rationali, quod est retinere sive conser- rationali, quod est retinere sive conser- vare intentiones sive conceptiones re- vare intentiones sive conceptiones re- rum. Et hoc est quod dicit Augustinus, rum. Et hoc est quod dicit Augustinus, quod non est tantum præteritorum, sed quod non est tantum præteritorum, sed etiam præsentium et futurorum: hoc etiam præsentium et futurorum: hoc enim non posset esse, nisi ab omni diffe- enim non posset esse, nisi ab omni diffe- rentia temporis abstraheret, vel appre- rentia temporis abstraheret, vel appre- henderet tempus secundum quod est henderet tempus secundum quod est tempus sicut sensus communis. Cum igi- tempus sicut sensus communis. Cum igi- tur non apprehendat sicut tempus, relin- tur non apprehendat sicut tempus, relin- quitur quod ab omni differentia tempo- quitur quod ab omni differentia tempo- ris abstrahat. ris abstrahat.

Et per hoc patet solutio ad rationes Et per hoc patet solutio ad rationes primas, quæ probant memoriam esse primas, quæ probant memoriam esse partem sensibilis animæ. partem sensibilis animæ.

AD ID quod quæritur, Qualiter differt AD ID quod quæritur, Qualiter differt ab intellectu ? ab intellectu ?

613 613

Dicimus, quod memoriæ est retinere Dicimus, quod memoriæ est retinere naturaliter inserta cognitione veri et boni naturaliter inserta cognitione veri et boni quod Deus est: intelligentiæ autem est quod Deus est: intelligentiæ autem est intueri : et hæc duo simul sunt tempore, intueri : et hæc duo simul sunt tempore, eo quod unum est ut conservans et alte- eo quod unum est ut conservans et alte- rum ut agens et unum illorum non rum ut agens et unum illorum non abstrahit ab altero, sed unum est causa abstrahit ab altero, sed unum est causa alterius: quia ex memoria formatur in- alterius: quia ex memoria formatur in- telligentia. telligentia.

AD ALIUD dicendum, quod nosse secun- AD ALIUD dicendum, quod nosse secun- dum quod est actus memoriæ, idem est dum quod est actus memoriæ, idem est quod notitiam rei retinere per has duas quod notitiam rei retinere per has duas intentiones quæ sunt verum et bonum: intentiones quæ sunt verum et bonum: ex quarum altera informatur intelligen- ex quarum altera informatur intelligen- tia, et reliqua voluntas: intelligere au- tia, et reliqua voluntas: intelligere au- tem idem est quod intueri, ut dictum tem idem est quod intueri, ut dictum est. est.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

AD ALIUD dicendum, quod nosse et in- Ad 3, 4 et 5. AD ALIUD dicendum, quod nosse et in- Ad 3, 4 et 5. telligere differunt per modum dictum. telligere differunt per modum dictum. Et utrumque est semper: mens enim Et utrumque est semper: mens enim semper meminit se, eo quod semper no- semper meminit se, eo quod semper no- titiam sui apud se tenet. Similiter intel- titiam sui apud se tenet. Similiter intel- lectus intelligit se semper : probatum lectus intelligit se semper : probatum enim est supra, quod omne intelligibile enim est supra, quod omne intelligibile quod est in intellectu, recipit lumen intel- quod est in intellectu, recipit lumen intel- ligentiæ agentis ad complementum in- ligentiæ agentis ad complementum in- tellectus qui est de ipso. Item, probatum tellectus qui est de ipso. Item, probatum est, quod substantia rationalis animæ est, quod substantia rationalis animæ essentialiter est in intellectu possibili, et essentialiter est in intellectu possibili, et non indiget ut abstrahat eam ad hoc non indiget ut abstrahat eam ad hoc quod intelligat. Cum igitur intelligere quod intelligat. Cum igitur intelligere sit idem quod intueri se in lumine intel- sit idem quod intueri se in lumine intel- lectus agentis, patet quod mens intelligit lectus agentis, patet quod mens intelligit se illo modo quo intuetur se in lumine se illo modo quo intuetur se in lumine intellectus agentis. Cum autem amor intellectus agentis. Cum autem amor naturalis semper sequatur hunc intel- naturalis semper sequatur hunc intel- lectum, semper mens vult se amore na- lectum, semper mens vult se amore na- turali. turali.

Et nota, quod aliud est intueri se in Et nota, quod aliud est intueri se in lumine intellectus agentis, et aliud con- lumine intellectus agentis, et aliud con- verti supra se considerando differentias verti supra se considerando differentias et passiones naturæ suæ. Intueri enim et passiones naturæ suæ. Intueri enim se, est hoc quod dictum est, scilicet se, est hoc quod dictum est, scilicet præsentia sui in lumine intellectus: sed præsentia sui in lumine intellectus: sed converti supra se, est reducere subje- converti supra se, est reducere subje- ctum in passiones et differentias per ctum in passiones et differentias per medium demonstrationis vel syllogis- medium demonstrationis vel syllogis- mi et hoc non semper facit mens. Pri- mi et hoc non semper facit mens. Pri- mum autem semper facit, eo quod sem- mum autem semper facit, eo quod sem-

Ad quæst. Ad quæst. 2. 2.

Ad Ad

quæst. quæst.

Ad quæst. Ad quæst. 4. 4.

614 614

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

per sibi præsens est. Et propter hoc dicit per sibi præsens est. Et propter hoc dicit Augustinus, quod mens non semper co- Augustinus, quod mens non semper co- gitat de se quia cogitare de se est dis- gitat de se quia cogitare de se est dis- cernere se ab aliis rebus. cernere se ab aliis rebus.

ET PER HOC patet solutio ad omnia illa ET PER HOC patet solutio ad omnia illa quæ objiciuntur de hoc, quod mens sem- quæ objiciuntur de hoc, quod mens sem- per intelligit et diligit se sive vult. Supra per intelligit et diligit se sive vult. Supra tamen ostendimus etiam qualiter mens tamen ostendimus etiam qualiter mens intelligit se omnibus intelligibilibus. intelligit se omnibus intelligibilibus.

AD ID quod quæritur, Qualiter quod- AD ID quod quæritur, Qualiter quod- libet istorum capiat omnia tota ? libet istorum capiat omnia tota ?

Fere omnes dicunt, sicut dictum est Fere omnes dicunt, sicut dictum est in objiciendo. Sed qui vere inspicit litte- in objiciendo. Sed qui vere inspicit litte- ram Augustini in libro X de Trinitate, ram Augustini in libro X de Trinitate, videbit quod ille non est intellectus Au- videbit quod ille non est intellectus Au- gustini. Et propter hoc dico, quod intel- gustini. Et propter hoc dico, quod intel- ligitur quoad potentias, et non quoad ligitur quoad potentias, et non quoad objecta potentiarum. objecta potentiarum.

Ad id quod contra objicitur, dicendum Ad id quod contra objicitur, dicendum quod potentiæ duobus modis conside- quod potentiæ duobus modis conside- rantur, scilicet in se, et sic sunt simplices rantur, scilicet in se, et sic sunt simplices non per partes quantitativas distensæ. non per partes quantitativas distensæ. Et possunt considerari per comparatio- Et possunt considerari per comparatio- nem ad suas differentias quæ sunt mens, nem ad suas differentias quæ sunt mens, vita, et essentia, et spiritus, ut dicit Au- vita, et essentia, et spiritus, ut dicit Au- gustinus dicit enim hæc tria esse unam gustinus dicit enim hæc tria esse unam vitam, unam mentem, unam essentiam, vitam, unam mentem, unam essentiam, et unum spiritum. Et sic habent quam- et unum spiritum. Et sic habent quam- dam totalitatem in omnibus enim illis dam totalitatem in omnibus enim illis attributis tota se invicem capiunt hæc attributis tota se invicem capiunt hæc tria memoria enim et intelligentia et tria memoria enim et intelligentia et voluntas secundum omnia hæc memo- voluntas secundum omnia hæc memo- rantur semper, et secundum omnia hæc rantur semper, et secundum omnia hæc intelliguntur semper, et secundum hæc intelliguntur semper, et secundum hæc omnia semper diliguntur dilectione na- omnia semper diliguntur dilectione na- turali. turali.

AD ID quod quæritur de relatione isto- AD ID quod quæritur de relatione isto- rum ad invicem, dicendum quod in veri- rum ad invicem, dicendum quod in veri- tate memoria secundum rationem me- tate memoria secundum rationem me- moriæ non refertur ad intelligentiam, moriæ non refertur ad intelligentiam, nec e contra: sed memoria sub ratione nec e contra: sed memoria sub ratione intelligibilis refertur ad intellectum, et intelligibilis refertur ad intellectum, et

1 Cf. Opera B. Alberti. Comment. in I Sen- 1 Cf. Opera B. Alberti. Comment. in I Sen- tentiarum, Dist. III, Art. 22 et infra. Tom. XXV tentiarum, Dist. III, Art. 22 et infra. Tom. XXV hujusce novæ editionis. hujusce novæ editionis.

intellectus sub ratione memoriæ ad me- intellectus sub ratione memoriæ ad me- moriam. Similiter voluntas sub ratione moriam. Similiter voluntas sub ratione intelligibilis et memorabilis ad intelli- intelligibilis et memorabilis ad intelli- gentiam et memoriam, et intelligentia et gentiam et memoriam, et intelligentia et memoria sub ratione voliti referuntur ad memoria sub ratione voliti referuntur ad voluntatem. voluntatem.

ARTICULI SECUNDI ARTICULI SECUNDI

PARTICULA II PARTICULA II

ET QUÆSITUM SECUNDUM. ET QUÆSITUM SECUNDUM.

De ordine istarum trium potentiarum, De ordine istarum trium potentiarum, memoriæ, intellectus, et voluntatis '. memoriæ, intellectus, et voluntatis '.

Secundo, Quæritur de ordine istarum Secundo, Quæritur de ordine istarum trium potentiarum. trium potentiarum.

Videtur enim, quod memoria sit prima Videtur enim, quod memoria sit prima per verba Augustini quæ ponit in libro X per verba Augustini quæ ponit in libro X de Trinitate, ubi dicit, quod intelligen- de Trinitate, ubi dicit, quod intelligen- tia ex memoria est, et voluntas ex me- tia ex memoria est, et voluntas ex me- moria et intelligentia. moria et intelligentia.

SED CONTRA hoc est, quod alibi dicitur Sed contr SED CONTRA hoc est, quod alibi dicitur Sed contr in Glossa Ecclesiastici, xvin, 28, scilicet in Glossa Ecclesiastici, xvin, 28, scilicet quod memoria sit post intelligentiam. Et quod memoria sit post intelligentiam. Et hoc etiam videtur per verba Damasceni ³, hoc etiam videtur per verba Damasceni ³, et Gregorii Nysseni, qui dicunt quod et Gregorii Nysseni, qui dicunt quod memorativum est conservatio sensus et memorativum est conservatio sensus et intelligentiæ: nihil enim in memoria re- intelligentiæ: nihil enim in memoria re- portatur, quod ante non fuit in intellectu portatur, quod ante non fuit in intellectu

et sensu. et sensu.

PRÆTEREA juxta hoc quæritur, Quo or- PRÆTEREA juxta hoc quæritur, Quo or- dine referuntur ad imitationem Trinita- dine referuntur ad imitationem Trinita- tis, utrum hoc scilicet fiat secundum tis, utrum hoc scilicet fiat secundum conceptionem et voluntatem cujuslibet conceptionem et voluntatem cujuslibet veri et boni, aut secundum conceptio- veri et boni, aut secundum conceptio- nem et voluntatem veri et boni quod est nem et voluntatem veri et boni quod est Deus tantum ? Deus tantum ?

2 S. AUGUSTINUS, Lib. X de Trinitate, cap. 11. 2 S. AUGUSTINUS, Lib. X de Trinitate, cap. 11. 3 S. J. DAMASCENUS, Lib. II de Fide ortho- 3 S. J. DAMASCENUS, Lib. II de Fide ortho- doxa, cap. 20. doxa, cap. 20.

Quæst. 1 Quæst. 1

contra. contra.

est. 2. est. 2.

d contra. d contra.

Quæst. 3. Quæst. 3.

II P. SUMMÆ DE CREATURIS, QUÆST. 73. II P. SUMMÆ DE CREATURIS, QUÆST. 73. SED CONTRA: SED CONTRA:

Et videtur, quod primo modo: quia Et videtur, quod primo modo: quia dicit Augustinus probans imaginem Tri- dicit Augustinus probans imaginem Tri- nitatis: «In imagine quidem mens no- nitatis: «In imagine quidem mens no- vit se et diligit se et vult se: » et in his vit se et diligit se et vult se: » et in his verbis innuitur aliud conceptum, et aliud verbis innuitur aliud conceptum, et aliud volitum quam Deus. volitum quam Deus.

SED CONTRA: SED CONTRA:

Tantus est Filius quantus est Pater : et Tantus est Filius quantus est Pater : et tantus est Spiritus sanctus quantus est tantus est Spiritus sanctus quantus est Pater et Filius. In concepto autem quo- Pater et Filius. In concepto autem quo- libet non tanta est voluntas quanta est libet non tanta est voluntas quanta est intelligentia et memoria: eo quod multa intelligentia et memoria: eo quod multa vel volumus vel debiliter volumus, quæ vel volumus vel debiliter volumus, quæ tamen perfecte intelligimus et memora- tamen perfecte intelligimus et memora-

mur. mur.

QUÆRATUR etiam ulterius, Utrum in QUÆRATUR etiam ulterius, Utrum in gratuitis vel naturalibus sit una imi- gratuitis vel naturalibus sit una imi- tatio? tatio?

Et videtur, quod in gratuitis, hoc est, Et videtur, quod in gratuitis, hoc est, in conceptu fidei et charitatis: quia de in conceptu fidei et charitatis: quia de peccatoribus dicitur in Psalmo LXXII, 20: peccatoribus dicitur in Psalmo LXXII, 20: In civitate tua imaginem ipsorum ad In civitate tua imaginem ipsorum ad nihilum rediges. Per peccatum autem nihilum rediges. Per peccatum autem naturale non destruitur in nihilum ideo naturale non destruitur in nihilum ideo videtur, quod imago imitans Trinitatem videtur, quod imago imitans Trinitatem sit in gratuitis et non in naturalibus. sit in gratuitis et non in naturalibus.

CONTRA hoc sunt hæc verba Augu- CONTRA hoc sunt hæc verba Augu- stini, qui dicit, quod mens semper secum stini, qui dicit, quod mens semper secum habet trinitatem, non quidem quæ Deus habet trinitatem, non quidem quæ Deus est, sed quæ est imago Dei: et hoc dici- est, sed quæ est imago Dei: et hoc dici- tur in Psalmo XXXVIII, 7: Verumtamen tur in Psalmo XXXVIII, 7: Verumtamen in imagine pertransit homo. in imagine pertransit homo.

JUXTA hoc iterum quæritur ulterius, JUXTA hoc iterum quæritur ulterius, Utrum hæc imitatio sit ad unitatem es- Utrum hæc imitatio sit ad unitatem es- sentiæ in tribus personis, vel e converso sentiæ in tribus personis, vel e converso ad tres personas in una essentia ? ad tres personas in una essentia ?

Et videtur, quod secundo modo. Au- Et videtur, quod secundo modo. Au- gustinus enim probat esse imaginem per gustinus enim probat esse imaginem per ea quæ conveniunt personis, sicut quod ea quæ conveniunt personis, sicut quod intellectus et voluntas sunt ex memoria intellectus et voluntas sunt ex memoria sicut Filius et Spiritus sanctus sunt ex sicut Filius et Spiritus sanctus sunt ex Patre, et voluntas ex memoria et intelli- Patre, et voluntas ex memoria et intelli- gentia sicut Spiritus sanctus ex Patre et gentia sicut Spiritus sanctus ex Patre et Filio et sicut quantus est Pater tantus Filio et sicut quantus est Pater tantus est Filius et Spiritus sanctus, sic quanta est Filius et Spiritus sanctus, sic quanta est memoria tanta est intelligentia et vo- est memoria tanta est intelligentia et vo- luntas. luntas.

615 615

In Genesi, 1, 26, dicitur: Faciamus In Genesi, 1, 26, dicitur: Faciamus hominem ad imaginem: et per naturam hominem ad imaginem: et per naturam singularem, ut dicit Augustinus et Hila- singularem, ut dicit Augustinus et Hila- rius, significatur unitas essentiæ in tribus rius, significatur unitas essentiæ in tribus personis ergo per nomen imaginis uni- personis ergo per nomen imaginis uni- tas essentiæ importatur in recto, et tres tas essentiæ importatur in recto, et tres personæ in obliquo; et ita imitatio crit personæ in obliquo; et ita imitatio crit ad unitatem essentiæ in tribus personis ad unitatem essentiæ in tribus personis potius quam e converso. potius quam e converso.

Sed contra. Sed contra.

ULTERIUS quæritur, Qualiter verum Quæst. 4. ULTERIUS quæritur, Qualiter verum Quæst. 4. sit quod dicit Augustinus, quod tria sunt sit quod dicit Augustinus, quod tria sunt una mens et una vita et una essentia et una mens et una vita et una essentia et unus spiritus ? unus spiritus ?

Quæcumque enim uni et eidem sunt Quæcumque enim uni et eidem sunt eadem, ipsa sunt eadem: si ergo hæc eadem, ipsa sunt eadem: si ergo hæc tria sunt idem cum essentia et mente et tria sunt idem cum essentia et mente et vita, ipsa sunt eadem inter se, quod fal- vita, ipsa sunt eadem inter se, quod fal- sum est. Et quia supra de hoc multum sum est. Et quia supra de hoc multum disputatum est in quæstione, Utrum disputatum est in quæstione, Utrum anima sit simplex vel composita ? suffi- anima sit simplex vel composita ? suffi- ciant quæ dicta sunt. ciant quæ dicta sunt.

SOLUTIO. Dicendum, quod accipiendo Solutio. SOLUTIO. Dicendum, quod accipiendo Solutio. memoriam sicut Augustinus accipit eam, memoriam sicut Augustinus accipit eam, ipsa est prima inter potentias imaginis. ipsa est prima inter potentias imaginis. Sic enim non est nisi conservatio inser- Sic enim non est nisi conservatio inser- torum nobis a natura, sicut notitia veri torum nobis a natura, sicut notitia veri et boni, scilicet quod justitia tenenda est, et boni, scilicet quod justitia tenenda est, et hujusmodi, quæ per naturam sciuntur et hujusmodi, quæ per naturam sciuntur a quolibet hæc autem secundum ra- a quolibet hæc autem secundum ra- tionem loquendo prius sunt in memoria tionem loquendo prius sunt in memoria quam in intelligentia vel voluntate: quia quam in intelligentia vel voluntate: quia prius est habere aliquid in memoria sive prius est habere aliquid in memoria sive in anima quam præsentialiter intueri vel in anima quam præsentialiter intueri vel diligere illud. diligere illud.

AD Glossam autem quæ est super Ec- AD Glossam autem quæ est super Ec- clesiasticum, et ad dictum Damasceni, clesiasticum, et ad dictum Damasceni, dicendum quod intelligitur de memoria dicendum quod intelligitur de memoria quæ est acquisitorum: hæc enim prius quæ est acquisitorum: hæc enim prius sunt in intelligentia quam in memoria. sunt in intelligentia quam in memoria.

Si forte dicatur, quod illa non est pars Si forte dicatur, quod illa non est pars imaginis, eo quod non potest attribui imaginis, eo quod non potest attribui Patri. Dicendum quod hoc simpliciter Patri. Dicendum quod hoc simpliciter verum est tamen per quamdam appro- verum est tamen per quamdam appro- priationem attribuitur Patri: secundum priationem attribuitur Patri: secundum enim ordinem naturæ, qui est in Trini- enim ordinem naturæ, qui est in Trini- tate, Pater est principium totius divini- tate, Pater est principium totius divini-

Ad quæst. Ad quæst. 1 et 2. 1 et 2.

616 616

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

tatis et sic attribuitur ei memoria primo tatis et sic attribuitur ei memoria primo modo dicta. Secundum autem reforma- modo dicta. Secundum autem reforma- tionem gratiæ nos accessum habemus ad tionem gratiæ nos accessum habemus ad Patrem per Filium et in hoc ordine Patrem per Filium et in hoc ordine Pater est ultimus: et sic attribuitur ei Pater est ultimus: et sic attribuitur ei memoria secundo modo dicta et hoc memoria secundo modo dicta et hoc modo loquitur Glossa super Ecclesiasti- modo loquitur Glossa super Ecclesiasti-

cum. cum.

AD ID quod ulterius quæritur, Quo or- AD ID quod ulterius quæritur, Quo or- dine referuntur ad imitationem Trinita- dine referuntur ad imitationem Trinita- tis ? tis ?

Dicendum, quod triplex est imitatio, Dicendum, quod triplex est imitatio, secundum actum scilicet, et secundum secundum actum scilicet, et secundum potentiam, et secundum perfectionem potentiam, et secundum perfectionem meriti. Prima est secundum verum et meriti. Prima est secundum verum et bonum quod Deus est tantum: quia tunc bonum quod Deus est tantum: quia tunc tanta est intelligentia quanta est memo- tanta est intelligentia quanta est memo- ria, et tanta est voluntas naturalis quanta ria, et tanta est voluntas naturalis quanta est unitas essentiæ in tribus personis : eo est unitas essentiæ in tribus personis : eo quod Deus unus in tribus personis me- quod Deus unus in tribus personis me- moratur, intelligitur, et dilectione na- moratur, intelligitur, et dilectione na- turali diligitur. Et hæc imitatio secun- turali diligitur. Et hæc imitatio secun- dum actum dicitur pro tanto quia tunc dum actum dicitur pro tanto quia tunc imago actu ducit in exemplar, et perfe- imago actu ducit in exemplar, et perfe- ctius quam potest ostendit ipsum, eo ctius quam potest ostendit ipsum, eo quod idem est in imagine et exemplari. quod idem est in imagine et exemplari. Secundum autem verum et bonum quod Secundum autem verum et bonum quod est ipsa mens, est imitatio secundum po- est ipsa mens, est imitatio secundum po- tentiam eo quod tunc potentialiter et tentiam eo quod tunc potentialiter et non actu ostendit exemplar. Sed non si- non actu ostendit exemplar. Sed non si- militer est de aliis intelligibilibus eo militer est de aliis intelligibilibus eo quod illa non sunt imago Trinitatis po- quod illa non sunt imago Trinitatis po- tentia vel actu intelligendo enim lapi- tentia vel actu intelligendo enim lapi- dem, non intelligo illud quod est imago dem, non intelligo illud quod est imago Trinitatis. Præterea in illis intelligibili- Trinitatis. Præterea in illis intelligibili- bus non æqualia sunt hæc tria: amor bus non æqualia sunt hæc tria: amor enim naturalis non est tantus, quantus enim naturalis non est tantus, quantus est intellectus vel memoria de lapide. est intellectus vel memoria de lapide. Insuper memoria in talibus non præcedit Insuper memoria in talibus non præcedit intellectum et voluntatem, eo quod ipsa intellectum et voluntatem, eo quod ipsa sunt accepta a sensibus, et etiam non sunt accepta a sensibus, et etiam non sunt semper præsentia in mente, sed sunt semper præsentia in mente, sed absentia requiruntur ab exterioribus, ut absentia requiruntur ab exterioribus, ut dicit Augustinus: et ideo in memoria et dicit Augustinus: et ideo in memoria et voluntate talium non resultat Trinitatis voluntate talium non resultat Trinitatis imago potentia vel actu, sed tantum ve- imago potentia vel actu, sed tantum ve- stigium. Imitatio autem quæ est secun- stigium. Imitatio autem quæ est secun- dum perfectionem meriti, est a gratia re- dum perfectionem meriti, est a gratia re-

creante, ut supra dictum est: et de hac creante, ut supra dictum est: et de hac tenet quod dicit Psalmista: Imaginem tenet quod dicit Psalmista: Imaginem ipsorum ad nihilum rediges. Sed de ipsorum ad nihilum rediges. Sed de imaginatione quæ est primo vel secundo imaginatione quæ est primo vel secundo modo, intelligitur illud verbum Psal- modo, intelligitur illud verbum Psal- mistæ: In imagine pertransit homo. mistæ: In imagine pertransit homo.

AD ID quod ulterius quæritur, utrum Ad AD ID quod ulterius quæritur, utrum Ad imago importat unitatem essentiæ in tri- imago importat unitatem essentiæ in tri- bus personis, vel e contra? Dicimus, bus personis, vel e contra? Dicimus, quod secundum modum loquendi dicit quod secundum modum loquendi dicit unitatem essentiæ in tribus personis, ut unitatem essentiæ in tribus personis, ut probatum est. probatum est.

AD OBJECTUM Contra, dicendum quod AD OBJECTUM Contra, dicendum quod Augustinus probat imaginem per ea quæ Augustinus probat imaginem per ea quæ conveniunt personis secundum quod re- conveniunt personis secundum quod re- feruntur ad unitatem essentiæ, non pro- feruntur ad unitatem essentiæ, non pro- pter hoc quod importentur in recto per pter hoc quod importentur in recto per nomen imaginis, sed ut ostendat in anima nomen imaginis, sed ut ostendat in anima tria esse in una substantia mentis, sicut tria esse in una substantia mentis, sicut in divinis tres personæ sunt in substan- in divinis tres personæ sunt in substan- tia una divinitatis. tia una divinitatis.

: :

AD ULTIMUM dicendum secundum supra Ad qua AD ULTIMUM dicendum secundum supra Ad qua dicta, quod potentiæ animæ proprietates dicta, quod potentiæ animæ proprietates ejus sunt, secundum quod dicimus pro- ejus sunt, secundum quod dicimus pro- prietates naturales potentias vel impo- prietates naturales potentias vel impo- tentias et mens quæ superior est pars tentias et mens quæ superior est pars animæ, quæ etiam dicitur spiritus, to- animæ, quæ etiam dicitur spiritus, to- tum virtuale est ad has tres potentias: et tum virtuale est ad has tres potentias: et cum careat quantitate, est ipsa mens es- cum careat quantitate, est ipsa mens es- sentialiter in quolibet istorum trium: et sentialiter in quolibet istorum trium: et propter hoc dicuntur una mens et unus propter hoc dicuntur una mens et unus spiritus et una essentia eo modo prædi- spiritus et una essentia eo modo prædi- cationis quo totum virtuale prædicatur de cationis quo totum virtuale prædicatur de sua parte et ille modus supra per multa sua parte et ille modus supra per multa explanatus est. Vita vero est actus animæ explanatus est. Vita vero est actus animæ secundum se: et propter hoc dicuntur secundum se: et propter hoc dicuntur una vita. una vita.

est. est.

II P. SUMMÆ DE CREATURIS, QUÆST. 73. II P. SUMMÆ DE CREATURIS, QUÆST. 73.

ARTICULI SECUNDI ARTICULI SECUNDI

PARTICULA II. PARTICULA II.

ET QUÆSITUM TERTIUM. ET QUÆSITUM TERTIUM.

1 1

Quid sit notitia, mens, et amor ¹ ? Quid sit notitia, mens, et amor ¹ ?

Tertio quæritur, Quid sit notitia, mens, Tertio quæritur, Quid sit notitia, mens, et amor, quam secundam imaginem ap- et amor, quam secundam imaginem ap- pellat Augustinus ? pellat Augustinus ?

Mens enim in se est continens me- Mens enim in se est continens me- moriam, intelligentiam, et voluntatem : moriam, intelligentiam, et voluntatem : ergo videtur, quod non debeat attribui ergo videtur, quod non debeat attribui Patri, sed toti Trinitati. Patri, sed toti Trinitati.

PRÆTEREA quæritur, In quo differunt PRÆTEREA quæritur, In quo differunt hæc tria a præhabitis tribus ? hæc tria a præhabitis tribus ?

Et dicunt quidam, quod præhabita Et dicunt quidam, quod præhabita supponunt potentias, ista vero habitus supponunt potentias, ista vero habitus illarum potentiarum. illarum potentiarum.

SED CONTRA hoc est, SED CONTRA hoc est,

1. Quod dicit Augustinus in libro XV 1. Quod dicit Augustinus in libro XV de Trinitate, quod tria cum sint dis- de Trinitate, quod tria cum sint dis- tincta a se invicem, tamen dicuntur esse tincta a se invicem, tamen dicuntur esse unum quia in anima substantialiter unum quia in anima substantialiter existunt. Habitus autem non substan- existunt. Habitus autem non substan- tialiter existit in anima. Ergo hæc tria tialiter existit in anima. Ergo hæc tria non sunt habitus. non sunt habitus.

2. Item, Dicit Augustinus 3, quod 2. Item, Dicit Augustinus 3, quod mens cum se cognoscit, notitiam sui gi- mens cum se cognoscit, notitiam sui gi- gnit, et est sola parens suæ notitiæ. gnit, et est sola parens suæ notitiæ. « Tertius est amor, qui de ipsa mente et « Tertius est amor, qui de ipsa mente et notitia procedit, dum mens cognoscit se notitia procedit, dum mens cognoscit se et diligit se ita amor quidam comple- et diligit se ita amor quidam comple- xus est parentis et prolis. » Ex hoc ac- xus est parentis et prolis. » Ex hoc ac- cipitur, quod mens sit intellectus : quia cipitur, quod mens sit intellectus : quia illius est cognoscere se. illius est cognoscere se.

3. Præterea, Non videtur universaliter 3. Præterea, Non videtur universaliter

1 Cf. Opera B. Alberti. Comment. in I Sen- 1 Cf. Opera B. Alberti. Comment. in I Sen- tentiarum, Dist. III, Art. 36. Tom. XXV hu- tentiarum, Dist. III, Art. 36. Tom. XXV hu- jusce novæ editionis nostræ. jusce novæ editionis nostræ.

617 617

verum, quod existente notitia procedat verum, quod existente notitia procedat amor: quia multa cognoscimus quæ non amor: quia multa cognoscimus quæ non

amamus. amamus.

4. Item, Nosse est mentis, ut habitum 4. Item, Nosse est mentis, ut habitum est prius ex verbis Augustini et nosse est prius ex verbis Augustini et nosse est memoriæ ergo mens est memoria: est memoriæ ergo mens est memoria: sed cujuscumque est nosse, illius est no- sed cujuscumque est nosse, illius est no- titia ergo notitia est memoriæ: ergo titia ergo notitia est memoriæ: ergo videtur, quod mens hic supponitur pro videtur, quod mens hic supponitur pro memoria et non pro intellectu. memoria et non pro intellectu.

5. Item, In memoria sensibilis animæ 5. Item, In memoria sensibilis animæ tamquam in thesauro reservantur noti- tamquam in thesauro reservantur noti- tiæ phantasiæ et intentiones æstimativæ : tiæ phantasiæ et intentiones æstimativæ : et notitiæ phantasiæ sunt per modum et notitiæ phantasiæ sunt per modum veri et falsi, intentiones vero æstima- veri et falsi, intentiones vero æstima- tivæ per modum boni et mali: ergo si- tivæ per modum boni et mali: ergo si- militer erit in memoria rationalis animæ, militer erit in memoria rationalis animæ, quod in ipsa est notitia intelligentiæ, et quod in ipsa est notitia intelligentiæ, et amor voluntatis, et ita ista tria sunt in amor voluntatis, et ita ista tria sunt in memoria. memoria.

Sed tunc quæritur, Quæ sit ratio, cum Sed tunc quæritur, Quæ sit ratio, cum mens sit commune ad tria, quare potius mens sit commune ad tria, quare potius coarctatur ad memoriam quam ad re- coarctatur ad memoriam quam ad re- liqua duo ? liqua duo ?

Præterea, Dicit Augustinus: « Nec mi- Præterea, Dicit Augustinus: « Nec mi- nor est proles parente, dum tantam se nor est proles parente, dum tantam se novit mens quanta est: nec minor est novit mens quanta est: nec minor est amor parente et prole, dum tantum se amor parente et prole, dum tantum se diligit mens, quantum se novit et quanta diligit mens, quantum se novit et quanta est 2. »Hoc enim videtur manifeste fal- est 2. »Hoc enim videtur manifeste fal- sum. In multis enim amor nullo modo sum. In multis enim amor nullo modo respondet notitiæ. respondet notitiæ.

SOLUTIO. Dicendum, quod ista trinitas Solutio. SOLUTIO. Dicendum, quod ista trinitas Solutio. est in habitibus, ut dicunt Magistri : et est in habitibus, ut dicunt Magistri : et mens supponit ibi memoriam cum suo mens supponit ibi memoriam cum suo habitu: notitia vero dicit habitum in- habitu: notitia vero dicit habitum in- tellectus, qui idem est cum habitu me- tellectus, qui idem est cum habitu me- moriæ in substantia, sed differt in ra- moriæ in substantia, sed differt in ra- tione, quæ non est nisi relatio ad in- tione, quæ non est nisi relatio ad in- tellectum: amor vero est habitus volun- tellectum: amor vero est habitus volun- tatis. tatis.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod mens AD PRIMUM ergo dicendum, quod mens æquivoce dicitur de superiori parte ani- æquivoce dicitur de superiori parte ani- mæ et de memoria. Memoria vero par- mæ et de memoria. Memoria vero par-

2 S. AUGUSTINUS, Lib. XV de Trinitate, cap. 7. 2 S. AUGUSTINUS, Lib. XV de Trinitate, cap. 7.

3 IDEM, Lib. IX, de Trinitate, cap. 12. 3 IDEM, Lib. IX, de Trinitate, cap. 12. 4 IDEM, Ibidem. 4 IDEM, Ibidem.

Ad quæst. Ad quæst. Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

618 618

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

ticipat nomen mentis: eo quod ipsa ticipat nomen mentis: eo quod ipsa propinquior est naturæ totius per hoc propinquior est naturæ totius per hoc quod prima est inter potentias quæ sunt quod prima est inter potentias quæ sunt partes mentis. Et ideo dicit Augustinus', partes mentis. Et ideo dicit Augustinus', quod mens ibi non dicitur anima, sed id quod mens ibi non dicitur anima, sed id quod est in anima excellentius: hoc enim quod est in anima excellentius: hoc enim est memoria. est memoria.

AD ALIUD dicendum, quod notitia et AD ALIUD dicendum, quod notitia et amor accipiuntur materialiter pro noto et amor accipiuntur materialiter pro noto et amato et hæc substantialiter existunt in amato et hæc substantialiter existunt in mente quia idem est notum et amatum mente quia idem est notum et amatum quod substantialiter est mens, licet diffe- quod substantialiter est mens, licet diffe- rant in ratione. rant in ratione.

AD ALIUD dicendum, quod mens non AD ALIUD dicendum, quod mens non supponit intelligentiam: cognoscere enim supponit intelligentiam: cognoscere enim secundum quod hic accipitur, gignitur a secundum quod hic accipitur, gignitur a mente sicut intelligentia a memoria: et mente sicut intelligentia a memoria: et propter hoc licet cognoscere sit intelli- propter hoc licet cognoscere sit intelli- gere, non tamen sequitur, quod mens sit gere, non tamen sequitur, quod mens sit idem quod intelligentia. idem quod intelligentia.

Ad 3, 4 et 5. AD ALIUD dicendum, quod dictum Ad 3, 4 et 5. AD ALIUD dicendum, quod dictum Augustini non extenditur ad omnem no- Augustini non extenditur ad omnem no- titiam, sed tantum ad illam qua mens titiam, sed tantum ad illam qua mens novit se et Deum secundum habitus in- novit se et Deum secundum habitus in- sertos sibi a natura; et illam notitiam sertos sibi a natura; et illam notitiam semper sequitur amor naturalis. Et hoc semper sequitur amor naturalis. Et hoc est quod dicit Augustinus in toto libro est quod dicit Augustinus in toto libro

rum una est, quod unus homo est, qui rum una est, quod unus homo est, qui habet memoriam, intelligentiam, et vo- habet memoriam, intelligentiam, et vo- luntatem, sed non est hæc tria: et in luntatem, sed non est hæc tria: et in illius summæ simplicitate naturæ sunt illius summæ simplicitate naturæ sunt tres personæ, et singulæ sunt Deus, et tres personæ, et singulæ sunt Deus, et tres simul Deus. Alia est, quod homo tres simul Deus. Alia est, quod homo habens hæc tria est una persona, sed in habens hæc tria est una persona, sed in divinis sunt tres personæ et non una. divinis sunt tres personæ et non una. Cum ergo deficiat imago exemplari, nec Cum ergo deficiat imago exemplari, nec directe videtur imitari. directe videtur imitari.

SOLUTIO. Ad hoc dicendum, quod se- SOLUTIO. Ad hoc dicendum, quod se- cundum Hilarium et Augustinum, omne cundum Hilarium et Augustinum, omne simile inventum in creaturis quod refer- simile inventum in creaturis quod refer- tur ad Trinitatem, in pluribus invenitur tur ad Trinitatem, in pluribus invenitur dissimile et propter hoc plura oportet dissimile et propter hoc plura oportet invenire, ut in quo deficiet unum repræ- invenire, ut in quo deficiet unum repræ- sentet aliud et tamen simul omnibus sentet aliud et tamen simul omnibus inventis in pluribus adhuc invenitur de- inventis in pluribus adhuc invenitur de- fectus, eo quod creatura creatorem imi- fectus, eo quod creatura creatorem imi- tari quidem potest in aliquo, sed æquari tari quidem potest in aliquo, sed æquari sibi non potest. sibi non potest.

ARTICULUS IV. ARTICULUS IV.

de Trinitate, quod verbum quod insi- Cujus sit hæc imago primo, et cujus de Trinitate, quod verbum quod insi- Cujus sit hæc imago primo, et cujus nuare intendimus, est cum amore: no- nuare intendimus, est cum amore: no- titia vero simpliciter. titia vero simpliciter.

Et per hoc patet solutio ad totum. Et per hoc patet solutio ad totum.

ARTICULUS III. ARTICULUS III.

consequenter ? consequenter ?

Ultimo quæritur, Cujus sit hæc imago Ultimo quæritur, Cujus sit hæc imago primo, et cujus communiter? primo, et cujus communiter?

Videtur enim, quod superioris partis Videtur enim, quod superioris partis rationis sit primo: quia superior pars rationis sit primo: quia superior pars rationis, ut dicit Augustinus, contem- rationis, ut dicit Augustinus, contem-

Qualiter imitatur Trinitatem increatam? plandis æternis inhærescit *. Cum ergo Qualiter imitatur Trinitatem increatam? plandis æternis inhærescit *. Cum ergo

imago sit secundum conversionem ad imago sit secundum conversionem ad Deum, videtur imago esse secundum Deum, videtur imago esse secundum

Deinde quæritur, Qualiter imitatur Tri- superiorem partem rationis primo. Deinde quæritur, Qualiter imitatur Tri- superiorem partem rationis primo. nitatem increatam ? nitatem increatam ?

Videtur enim non imitari: duas enim Videtur enim non imitari: duas enim dissimilitudines ponit Augustinus 2: qua- dissimilitudines ponit Augustinus 2: qua-

7. 7.

1 S. AUGUSTINUS, Lib. XV de Trinitate, cap. 1 S. AUGUSTINUS, Lib. XV de Trinitate, cap.

2 IDEM, Lib. XV de Trinitate, cap. 22. 2 IDEM, Lib. XV de Trinitate, cap. 22.

3 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in I Sen- 3 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in I Sen-

SED CONTRA hoc est quod SED CONTRA hoc est quod

1. Dicit Damascenus, qui dicit imagi- 1. Dicit Damascenus, qui dicit imagi- nem esse secundum liberum arbitrium. nem esse secundum liberum arbitrium.

tentiarum, Dist. III, Art. 20. Tom. XXV novæ tentiarum, Dist. III, Art. 20. Tom. XXV novæ editionis nostræ. editionis nostræ.

4 S. AUGUSTINUS, Lib. XII de Trinitate cap. 8. 4 S. AUGUSTINUS, Lib. XII de Trinitate cap. 8.

Soli Soli

Sed co Sed co

it. it.

lo. lo.

II P. SUMME DE CREATURIS, QUÆST. 73. II P. SUMME DE CREATURIS, QUÆST. 73.

2. Præterea, Augustinus in libro un- 2. Præterea, Augustinus in libro un- decimo de Trinitate ponit imaginem in decimo de Trinitate ponit imaginem in visu exteriori, scilicet speciem rei visæ, visu exteriori, scilicet speciem rei visæ, et imaginem ejus in oculo, quæ dicitur et imaginem ejus in oculo, quæ dicitur visio, ut ipse dicit, et utrumque conjun- visio, ut ipse dicit, et utrumque conjun- gentem intentionem videntis. Hæc autem gentem intentionem videntis. Hæc autem tria non videntur esse unius essentiæ : tria non videntur esse unius essentiæ : species enim rei visæ cum intentione vi- species enim rei visæ cum intentione vi- dentis non unam essentiam habet. Si- dentis non unam essentiam habet. Si- militer in eodem libro ponit in phanta- militer in eodem libro ponit in phanta- sia ibi enim imago corporum est in me- sia ibi enim imago corporum est in me- moria animæ sensibilis, et eadem imago moria animæ sensibilis, et eadem imago est in cognitione imaginantis: utrumque est in cognitione imaginantis: utrumque autem conjungens est intentio volunta- autem conjungens est intentio volunta- tis. Ex hoc videtur, quod imago non tis. Ex hoc videtur, quod imago non tantum insit animæ secundum superio- tantum insit animæ secundum superio- rem partem, sed etiam secundum com- rem partem, sed etiam secundum com- munem partem animæ rationalis et sen- munem partem animæ rationalis et sen- sibilis. sibilis.

PRÆTEREA quæritur, Quare non pona- PRÆTEREA quæritur, Quare non pona- tur imago in viribus animæ vegetabilis tur imago in viribus animæ vegetabilis sicut in aliis viribus animæ ? sicut in aliis viribus animæ ?

SOLUTIO. Dicendum, quod imago inest SOLUTIO. Dicendum, quod imago inest animæ rationali secundum mentem animæ rationali secundum mentem primo. Et ut hoc intelligatur, notandum primo. Et ut hoc intelligatur, notandum quod vires motivæ aut ordinantur ad quod vires motivæ aut ordinantur ad Deum tantum, aut in operabile per nos. Deum tantum, aut in operabile per nos. Si ordinantur ad Deum tantum, aut sunt Si ordinantur ad Deum tantum, aut sunt simplicissimæ, et sunt tres quæ prædi- simplicissimæ, et sunt tres quæ prædi- cantur in imagine ordinatæ ad ipsum sub cantur in imagine ordinatæ ad ipsum sub ratione veri et boni inserti per na- ratione veri et boni inserti per na- turam. Si vero respiciunt operabile, aut turam. Si vero respiciunt operabile, aut hoc respiciunt per rationes applicatas hoc respiciunt per rationes applicatas in particularibus. Si primo modo, erit in particularibus. Si primo modo, erit synderesis quæ post potentias imagi- synderesis quæ post potentias imagi- nis est simplicissima. Si vero secundo nis est simplicissima. Si vero secundo modo, hoc est duobus modis, scilicet modo, hoc est duobus modis, scilicet cum cognitione quæ est scientia pra- cum cognitione quæ est scientia pra- ctica, vel cum appetitu tantum. Si primo ctica, vel cum appetitu tantum. Si primo modo, hoc contingit tribus modis: aut modo, hoc contingit tribus modis: aut enim quæruntur operabilia secundum enim quæruntur operabilia secundum consilium juris æterni et divini : et consilium juris æterni et divini : et hoc est officium superioris partis ratio- hoc est officium superioris partis ratio- nis. Aut quæruntur operabilia secundum nis. Aut quæruntur operabilia secundum

619 619

consilium juris humani et positivi: et consilium juris humani et positivi: et hoc est officium inferioris partis rationis. hoc est officium inferioris partis rationis. Aut indifferenter quæruntur operabilia Aut indifferenter quæruntur operabilia sub ratione eligibilium : et secundum sub ratione eligibilium : et secundum hunc modum liberum arbitrium est ope- hunc modum liberum arbitrium est ope- rabilium et potentia motiva. Si vero est rabilium et potentia motiva. Si vero est cum appetitu tantum, aut erit imperans cum appetitu tantum, aut erit imperans tantum, aut erit imperata tantum, aut tantum, aut erit imperata tantum, aut imperans et imperata simul. Si primo imperans et imperata simul. Si primo modo, tunc erit voluntas. Si secundo modo, tunc erit voluntas. Si secundo modo, tunc erit illa virtus quæ diffusa modo, tunc erit illa virtus quæ diffusa est in nervis et musculis et lacertis. Si est in nervis et musculis et lacertis. Si tertio modo, tunc erit concupiscibilis et tertio modo, tunc erit concupiscibilis et irascibilis et sensualitas. Et per hanc di- irascibilis et sensualitas. Et per hanc di- visionem accipiuntur motivæ potentiæ a visionem accipiuntur motivæ potentiæ a Sanctis. Sanctis.

Divisio vero Philosophorum sic acci- Divisio vero Philosophorum sic acci- pitur Motiva aut erit nuntians motum, pitur Motiva aut erit nuntians motum, aut imperans. Si primo modo, aut se- aut imperans. Si primo modo, aut se- cundum rationem rectam quæ est de cundum rationem rectam quæ est de bono et malo simpliciter, et sic est in- bono et malo simpliciter, et sic est in- tellectus practicus: aut secundum ratio- tellectus practicus: aut secundum ratio- nem boni et mali ut nunc, quæ quan- nem boni et mali ut nunc, quæ quan- doque est recta et quandoque non recta, doque est recta et quandoque non recta, et sic est phantasia movens. Si vero est et sic est phantasia movens. Si vero est imperans, aut respectu boni simpliciter,. imperans, aut respectu boni simpliciter,. et sic est voluntas quæ consequitur in- et sic est voluntas quæ consequitur in- tellectum practicum aut respectu boni tellectum practicum aut respectu boni ut nunc, et sic est irascibilis et concu- ut nunc, et sic est irascibilis et concu- piscibilis. piscibilis.

1 ct 2. 1 ct 2.

AD OBJECTA dicendum, quod imago in Ad object. AD OBJECTA dicendum, quod imago in Ad object. superiori parte rationis est in libero ar- superiori parte rationis est in libero ar- bitrio et est sub ratione similitudinis, et bitrio et est sub ratione similitudinis, et non sub ratione imaginis: eo quod nec non sub ratione imaginis: eo quod nec actu nec potentia imitatur, ut ex præha- actu nec potentia imitatur, ut ex præha- bitis patet. In phantasia vero et in visu bitis patet. In phantasia vero et in visu sive sensu alio adhuc minorem habet sive sensu alio adhuc minorem habet convenientiam. convenientiam.

AD ULTIMUM dicendum, quod in ima- Al quæst. AD ULTIMUM dicendum, quod in ima- Al quæst. gine necesse est aliquid respondere Filio gine necesse est aliquid respondere Filio in quantum est Verbum: et illud est per in quantum est Verbum: et illud est per modum cognitionis. Unde cum potentiæ modum cognitionis. Unde cum potentiæ vegetabilis sine cognitione sint, non vegetabilis sine cognitione sint, non potest in eis esse imago, vel imaginis potest in eis esse imago, vel imaginis similitudo. similitudo.

620 620

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

QUESTIO LXXIV. QUESTIO LXXIV.

De quantitate animæ. De quantitate animæ.

Solutio. Solutio.

Deinde quæritur de quantitate animæ, Deinde quæritur de quantitate animæ, quæ præcipue secundum vires motivas quæ præcipue secundum vires motivas animæ consideratur. animæ consideratur.

Quod enim habeat anima quantitatem Quod enim habeat anima quantitatem dimensivam, quidam nituntur sic pro- dimensivam, quidam nituntur sic pro- bare: bare:

1. Anima est perfectio corporis sed 1. Anima est perfectio corporis sed majoris perfecti major est perfectio : ergo majoris perfecti major est perfectio : ergo in majori corpore major est anima: et in majori corpore major est anima: et hoc non potest esse nisi anima una ab hoc non potest esse nisi anima una ab alia differat quantitate: et sic anima ha- alia differat quantitate: et sic anima ha- bet quantitatem dimensivam. bet quantitatem dimensivam.

2. Item, Quidquid habet partes com- 2. Item, Quidquid habet partes com- mensuratas ei quod habet quantitatem, mensuratas ei quod habet quantitatem, habet partes quantitativas: anima tales habet partes quantitativas: anima tales partes habet ergo habet quantitatem. partes habet ergo habet quantitatem. PRIMA pars patet per hoc quod quantitati PRIMA pars patet per hoc quod quantitati nihil commensuratur nisi quantitas. SE- nihil commensuratur nisi quantitas. SE- CUNDA probatur per hoc quod dicit Au- CUNDA probatur per hoc quod dicit Au- gustinus, quod anima per suas partes est gustinus, quod anima per suas partes est in omnibus partibus corporis. in omnibus partibus corporis.

3. Præterea, Tertullianus hæreticus, ut 3. Præterea, Tertullianus hæreticus, ut dicit Augustinus', per verbum Apostoli dicit Augustinus', per verbum Apostoli objicit animam habere quantitatem, qui objicit animam habere quantitatem, qui vocat animam interiorem hominem: vocat animam interiorem hominem: homo autem habens est lineamenta quan- homo autem habens est lineamenta quan- titativa. Et quia multum disputatum est titativa. Et quia multum disputatum est de hoc supra in diffinitionibus animæ, de hoc supra in diffinitionibus animæ, sufficiunt quæ dicta sunt. sufficiunt quæ dicta sunt.

SOLUTIO. Dicendum, quod duplex est SOLUTIO. Dicendum, quod duplex est quantitas, virtualis, et dimensiva. Di- quantitas, virtualis, et dimensiva. Di- mensivam quantitatem non habet anima, mensivam quantitatem non habet anima, sed virtualem. Et ad hoc intelligendum, sed virtualem. Et ad hoc intelligendum,

1 S. AUGUSTINUS, Lib. X super Genesim ad 1 S. AUGUSTINUS, Lib. X super Genesim ad litteram, cap. 25. litteram, cap. 25.

2 I de Coelo et Mundo, tex. com. 116. 2 I de Coelo et Mundo, tex. com. 116.

: :

notandum est, quod quantitas dimensiva notandum est, quod quantitas dimensiva est in infinitum divisibilis per intranea est in infinitum divisibilis per intranea sibi quantitas autem virtualis dividitur sibi quantitas autem virtualis dividitur ad id quod extra eam est, non tamen in ad id quod extra eam est, non tamen in infinitum et hoc est in virtute activa ad infinitum et hoc est in virtute activa ad maximum in passiva vero virtute ad maximum in passiva vero virtute ad minimum, ut habetur in libro de Coelo et minimum, ut habetur in libro de Coelo et mundo, et supra explanatum est. Et mundo, et supra explanatum est. Et ideo dicit Augustinus 3, quod quando ideo dicit Augustinus 3, quod quando quæritur, quantus sit Hercules, duplex quæritur, quantus sit Hercules, duplex est quæstio, scilicet quantæ molis, vel est quæstio, scilicet quantæ molis, vel quantæ virtutis. quantæ virtutis.

AD PRIMUM autem dicendum, quod in AD PRIMUM autem dicendum, quod in majori corpore major est anima, non majori corpore major est anima, non quantitate molis, sed quantitate virtutis. quantitate molis, sed quantitate virtutis. Sed tamen duplex est virtus, una scilicet Sed tamen duplex est virtus, una scilicet affixa membro, quæ per accidens habet affixa membro, quæ per accidens habet quantitatem, sicut calidum, frigidum, quantitatem, sicut calidum, frigidum, humidum, et siccum, quæ perficiunt humidum, et siccum, quæ perficiunt complexionem membri et de hac potest complexionem membri et de hac potest concedi, quod in majori corpore major concedi, quod in majori corpore major est anima. Alia est virtus fluens ab est anima. Alia est virtus fluens ab anima, et illa non habet quantitatem nisi anima, et illa non habet quantitatem nisi virtualem. virtualem.

AD ALIUD dicendum, quod anima com- AD ALIUD dicendum, quod anima com- mensuratur corpori sicut forma materiæ, mensuratur corpori sicut forma materiæ, et non sicut mensura quantitativa men- et non sicut mensura quantitativa men- surato. surato.

AD ID quod objicit Tertullianus, qui AD ID quod objicit Tertullianus, qui causa est istius quæstionis, indignum est causa est istius quæstionis, indignum est respondere, eo quod Augustinus dicit, respondere, eo quod Augustinus dicit, quod sub ore ipsius eloquentissimo fa- quod sub ore ipsius eloquentissimo fa- tuissimum pectus habebat. tuissimum pectus habebat.

3 S. AUGUSTINUS, Lib. de Quantitate animæ, 3 S. AUGUSTINUS, Lib. de Quantitate animæ, cap. 4. cap. 4.

Λ Λ

Ad Ad

Ad Ad

II P. SUMMÆ DE CREATURIS, QUÆST. 75. II P. SUMMÆ DE CREATURIS, QUÆST. 75.

621 621

QUÆSTIO LXXV. QUÆSTIO LXXV.

De compositione corporis. De compositione corporis.

Consequenter transeundum est ad quærendum de corpore hominis quan- Consequenter transeundum est ad quærendum de corpore hominis quan- tum pertinet ad theologum. tum pertinet ad theologum.

Et quæruntur tria de corpore ipsius Adæ. Et quæruntur tria de corpore ipsius Adæ.

Quorum primum est de compositione corporis ipsius. Quorum primum est de compositione corporis ipsius.

Secundum est de immortalitate ejus. Secundum est de immortalitate ejus.

Tertium est de edulio et generatione ejus si perstitisset sine peccato. Tertium est de edulio et generatione ejus si perstitisset sine peccato.

ARTICULUS UNICUS. ARTICULUS UNICUS.

De corpore Adæ De corpore Adæ

AD PRIMUM Sic proceditur: AD PRIMUM Sic proceditur:

1. Omne corpus habens membra di- 1. Omne corpus habens membra di- versarum complexionum secundum cali- versarum complexionum secundum cali- dum, frigidum, humidum, et siccum, est dum, frigidum, humidum, et siccum, est compositum ex contrariis: corpus Adæ compositum ex contrariis: corpus Adæ fuit hujusmodi ergo fuit compositum fuit hujusmodi ergo fuit compositum ex contrariis. PRIMA pars patet per se. ex contrariis. PRIMA pars patet per se. SECUNDA patet per hoc quod corpus Adæ SECUNDA patet per hoc quod corpus Adæ habuit cerebrum, cor, et hepar, quæ sunt habuit cerebrum, cor, et hepar, quæ sunt membra diversarum complexionum se- membra diversarum complexionum se- cundum calidum, frigidum, humidum, cundum calidum, frigidum, humidum, et siccum. et siccum.

Etiam hoc habetur per litteram Gene- Etiam hoc habetur per litteram Gene-

1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in I Senten- 1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in I Senten- tiarum, Dist. X, Art. 2. Tom. XXV hujusce tiarum, Dist. X, Art. 2. Tom. XXV hujusce novæ editionis. Cf. etiam IIam Part. Summæ novæ editionis. Cf. etiam IIam Part. Summæ theologiæ, Quæst. 78, 80 et 81. Tom. XXXIII theologiæ, Quæst. 78, 80 et 81. Tom. XXXIII ejusdem editionis. ejusdem editionis.

sis ubi dicit, quod formavit Dominus sis ubi dicit, quod formavit Dominus Deus hominem de limo terræ 2. Limus Deus hominem de limo terræ 2. Limus autem terræ sonat quoddam commixtum autem terræ sonat quoddam commixtum ex contrariis. ex contrariis.

Inde sic Omne compositum ex con- Inde sic Omne compositum ex con- trariis, corruptibile est primus homo trariis, corruptibile est primus homo compositus est ex contrariis. Ergo pri- compositus est ex contrariis. Ergo pri- mus homo fuit corruptibilis. mus homo fuit corruptibilis.

2. Item, Probatur in tertio de Cœlo et 2. Item, Probatur in tertio de Cœlo et mundo 3, quod omne compositum ex mundo 3, quod omne compositum ex gravi et levi corrumpitur: et hac de gravi et levi corrumpitur: et hac de causa quia distabunt componentia, levi causa quia distabunt componentia, levi ascendente et gravi descendente, sic com- ascendente et gravi descendente, sic com- positum fuit corpus Adæ : ergo corrupti- positum fuit corpus Adæ : ergo corrupti- bile fuit de necessitate per naturam. His bile fuit de necessitate per naturam. His rationibus et similitudinibus probatur, rationibus et similitudinibus probatur, quod Adam a naturæ suæ compositionis quod Adam a naturæ suæ compositionis non habuit immortalitatem. Hoc etiam non habuit immortalitatem. Hoc etiam dicit Augustinus in Glossa super Gene- dicit Augustinus in Glossa super Gene- sim, scilicet quod Adam mortalis fuit a sim, scilicet quod Adam mortalis fuit a natura suæ conditionis, sed immortalis natura suæ conditionis, sed immortalis beneficio conditoris *. beneficio conditoris *.

2 Genes. II, 7. 2 Genes. II, 7.

3 III de Coelo et Mundo, tex. com. 33 et in- 3 III de Coelo et Mundo, tex. com. 33 et in- fra. fra.

4 S. AUGUSTINUS, Lib. VI super Genesim ad 4 S. AUGUSTINUS, Lib. VI super Genesim ad litteram, cap. 25 litteram, cap. 25

622 622

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Sed ad hoc quidam volunt dicere, Sed ad hoc quidam volunt dicere, quod duplex fuit natura corporis Adæ. quod duplex fuit natura corporis Adæ. Una quæ est a natura quæ dicitur mate- Una quæ est a natura quæ dicitur mate- ria, et hæc est a componentibus : et ab ria, et hæc est a componentibus : et ab hac non habuit immortalitatem. Alia quæ hac non habuit immortalitatem. Alia quæ est a natura quæ dicitur forma: et ab est a natura quæ dicitur forma: et ab hac habuit immortalitatem: et hæc forma hac habuit immortalitatem: et hæc forma est triplex. Prima est actus et forma est triplex. Prima est actus et forma mixti quæ talis fuit, quod adeo reduxit mixti quæ talis fuit, quod adeo reduxit contraria ad æqualitatem, quod etiam contraria ad æqualitatem, quod etiam agere et pati non potuerunt ad invicem. agere et pati non potuerunt ad invicem. Secunda est organizatio corporis, quæ Secunda est organizatio corporis, quæ talis fuit in Adam, quod perpetuo de- talis fuit in Adam, quod perpetuo de- buit et potuit removeri ab anima ratio- buit et potuit removeri ab anima ratio- nali. Tertia est anima quæ talis fuit, quod nali. Tertia est anima quæ talis fuit, quod perpetuo potuit influere vitam corpori. perpetuo potuit influere vitam corpori. SED CONTRA hoc est quod SED CONTRA hoc est quod

1. Dicit Glossa super Lucam, x, 30, 1. Dicit Glossa super Lucam, x, 30, super id, quod etiam spoliaverunt eum super id, quod etiam spoliaverunt eum in gratuitis et vulneraverunt eum in na- in gratuitis et vulneraverunt eum in na- turalibus. Cum igitur homo primus im- turalibus. Cum igitur homo primus im- mortalitate spolatius sit, immortalitas mortalitate spolatius sit, immortalitas fuit de gratuitis et non de naturalibus: fuit de gratuitis et non de naturalibus: ergo neque est a natura quæ dicitur ma- ergo neque est a natura quæ dicitur ma- teria, neque a natura quæ dicitur forma. teria, neque a natura quæ dicitur forma. 2. Item, Homo in casu suo non est 2. Item, Homo in casu suo non est magis punitus quam dæmon. Sed de dæ- magis punitus quam dæmon. Sed de dæ- monibus dicit Dionysius, quod data monibus dicit Dionysius, quod data illis naturalia bona nequaquam mutata illis naturalia bona nequaquam mutata esse dicimus. Ergo et in homine natura- esse dicimus. Ergo et in homine natura- lia per peccatum non sunt mutata. Cum lia per peccatum non sunt mutata. Cum ergo immortalitas mutata sit, immorta- ergo immortalitas mutata sit, immorta- litas non fuit de naturalibus. litas non fuit de naturalibus.

3. Item, Augustinus in libro de Bono 3. Item, Augustinus in libro de Bono conjugali: «Non corpus spirituale illis conjugali: «Non corpus spirituale illis hominibus factum erat, sed primo ani- hominibus factum erat, sed primo ani- male, ut obedientiæ merito postea fieret male, ut obedientiæ merito postea fieret spirituale ad immortalitatem capescen- spirituale ad immortalitatem capescen- dam. » Ex hoc habetur, quod immor- dam. » Ex hoc habetur, quod immor- talia fuerunt prima corpora ex merito talia fuerunt prima corpora ex merito obedientiæ, et non ex natura. obedientiæ, et non ex natura.

4. Item, Ibidem: « Corpora mortalia 4. Item, Ibidem: « Corpora mortalia fuisse intelligamus prima conformatione, fuisse intelligamus prima conformatione,

1 S. DIONYSIUS, Lib. de Divinis nominibus, 1 S. DIONYSIUS, Lib. de Divinis nominibus, cap. 4. cap. 4.

2 S. AUGUSTINUS, Lib. de Bono conjugali, 2 S. AUGUSTINUS, Lib. de Bono conjugali, cap. 2. cap. 2.

3 Deuteron. VIII, 2 et xxix, 5. 3 Deuteron. VIII, 2 et xxix, 5.

• •

tamen primi conjugii non moritura nisi tamen primi conjugii non moritura nisi peccassent, sicut minatus erat Deus, tam- peccassent, sicut minatus erat Deus, tam- quam si vulnus minaretur, quia vulnera- quam si vulnus minaretur, quia vulnera- bile corpus erat: quod tamen non acci- bile corpus erat: quod tamen non acci- disset nisi fieret quod ille vetuisset. » Ex disset nisi fieret quod ille vetuisset. » Ex hoc sequitur idem. hoc sequitur idem.

5. Item, Augustinus ibidem : « Si ve- 5. Item, Augustinus ibidem : « Si ve- stibus Israelitarum præstitit Deus per stibus Israelitarum præstitit Deus per annos quadraginta sine ullo detrimento annos quadraginta sine ullo detrimento proprium statum³, quanto magis præsta- proprium statum³, quanto magis præsta- ret corporibus obedientium præcepto suo ret corporibus obedientium præcepto suo felicissimum quoddam temperamentum felicissimum quoddam temperamentum certi status, donec in melius converte- certi status, donec in melius converte- rentur, non morte hominis, qua corpus rentur, non morte hominis, qua corpus ab anima deseritur, sed beata commuta- ab anima deseritur, sed beata commuta- tione a mortalitate ad immortalitatem, tione a mortalitate ad immortalitatem, ab animali ad spiritualem qualitatem. » ab animali ad spiritualem qualitatem. » Ex hoc iterum habetur, quod immor- Ex hoc iterum habetur, quod immor- talitas fuit ex obedientiæ merito et non talitas fuit ex obedientiæ merito et non a natura. a natura.

6. Item, Augustinus in libro tertio 6. Item, Augustinus in libro tertio super Genesim ad litteram : « Nec quis- super Genesim ad litteram : « Nec quis- quam dicere audebit ciborum indigen- quam dicere audebit ciborum indigen- tiam quibus reficiantur nisi mortalibus tiam quibus reficiantur nisi mortalibus corporibus esse (non) posse *. » Ex hoc corporibus esse (non) posse *. » Ex hoc accipitur, quod prima corpora per na- accipitur, quod prima corpora per na- turam fuerunt mortalia. turam fuerunt mortalia.

SED CONTRA: SED CONTRA:

1. Ex eisdem generamur et nutrimur: 1. Ex eisdem generamur et nutrimur: ergo cuicumque cibus affert immortalita- ergo cuicumque cibus affert immortalita- tem, illud per principia componentia erit tem, illud per principia componentia erit immortale sed primis hominibus per immortale sed primis hominibus per cibum inerat immortalitas : ergo primi cibum inerat immortalitas : ergo primi homines per principia componentia erant homines per principia componentia erant immortales. PRIMA probatur per hoc immortales. PRIMA probatur per hoc quod ipsa est principium in physicis 5. quod ipsa est principium in physicis 5. SECUNDA Scribitur ab Augustino in libro SECUNDA Scribitur ab Augustino in libro sexto super Genesim ad litteram, ubi sexto super Genesim ad litteram, ubi dicitur, quod immortalitas Adæ præsta- dicitur, quod immortalitas Adæ præsta- batur ex esu ligni vitæ. batur ex esu ligni vitæ.

2. Item, Eadem potentia est ad actum 2. Item, Eadem potentia est ad actum aliquem et ad continuationem ipsius aliquem et ad continuationem ipsius sed immortalitas non est nisi continuatio sed immortalitas non est nisi continuatio

* S. AUGUSTINUS, Lib. III super Genesim ad * S. AUGUSTINUS, Lib. III super Genesim ad litteram, cap. 3. litteram, cap. 3.

5 Cf. II de Generatione et Corruptione, tex. 5 Cf. II de Generatione et Corruptione, tex. com. 50. com. 50.

Sed Sed

@st. 1. @st. 1.

od contra. od contra.

II P. SUMME DE CREATURIS, QUÆST. 75. II P. SUMME DE CREATURIS, QUÆST. 75.

vitæ ergo eadem potentia est ad im- vitæ ergo eadem potentia est ad im- mortalitatem quæ est ad vitam poten- mortalitatem quæ est ad vitam poten- tia autem ad vitam fuit naturalis: ergo tia autem ad vitam fuit naturalis: ergo et potentia quæ fuit ad immortalitatem. et potentia quæ fuit ad immortalitatem. 3. Item, Differentia est inter hominem 3. Item, Differentia est inter hominem et cætera animantia in generatione et et cætera animantia in generatione et vita, in hoc quod homo habet animam vita, in hoc quod homo habet animam perpetuam et incorruptibilem, cætera perpetuam et incorruptibilem, cætera vero animantia corruptibilem. Cum igi. vero animantia corruptibilem. Cum igi. tur in operibus Dei optima debeat esse tur in operibus Dei optima debeat esse proportio, oportuit servari proportionem proportio, oportuit servari proportionem mobilis ad movens et formæ ad mate- mobilis ad movens et formæ ad mate- riam ergo sicut animæ corruptibili de- riam ergo sicut animæ corruptibili de- dit corpus corruptibile per naturam, ita dit corpus corruptibile per naturam, ita animæ incorruptibili corpus debuit aptare animæ incorruptibili corpus debuit aptare incorruptibile per naturam: et ita pri- incorruptibile per naturam: et ita pri- morum hominum immortalis fuit a na- morum hominum immortalis fuit a na- tura. tura.