object. object.

2. 2.

object. object.

3. 3.

II P. SUMMÆ DE CREATURIS, QUÆST. 56. II P. SUMMÆ DE CREATURIS, QUÆST. 56.

licet ut subjectum, et ut actus: ut sub- licet ut subjectum, et ut actus: ut sub- jectum intelligit se intellectus possibilis: jectum intelligit se intellectus possibilis: et hoc semper quia intellectus agens et hoc semper quia intellectus agens semper est actus intelligibilium, et intel- semper est actus intelligibilium, et intel- lectus possibilis, vel utrorumque. lectus possibilis, vel utrorumque.

AD ALIUD dicendum, quod intelligen- AD ALIUD dicendum, quod intelligen- tia prædictis modis redit super essentiam tia prædictis modis redit super essentiam

suam. suam.

AD ALIUD dicendum, quod intellectus AD ALIUD dicendum, quod intellectus potest intelligere ex conjunctione quæ potest intelligere ex conjunctione quæ est per identitatem, quæ pro tanto dici- est per identitatem, quæ pro tanto dici- tur magis completa, ut dicit Commen- tur magis completa, ut dicit Commen- tator ibidem, quia idem est intellectus et tator ibidem, quia idem est intellectus et intellectum et scientia, et scitum et intellectum et scientia, et scitum et sciens, quod non contingit in aliis intel- sciens, quod non contingit in aliis intel- ligibilibus. ligibilibus.

Ad aliud dicendum, quod intellectus Ad aliud dicendum, quod intellectus agens semper intelligit se aliquo illo- agens semper intelligit se aliquo illo- rum modorum præhabitorum, sed non rum modorum præhabitorum, sed non semper intelligit se ut intelligibile di- semper intelligit se ut intelligibile di- stinctum ab aliis. Ad hoc enim non stinctum ab aliis. Ad hoc enim non sufficit sola præsentia sui apud se, sed sufficit sola præsentia sui apud se, sed etiam exigitur ut convertatur super etiam exigitur ut convertatur super actum intelligendi. actum intelligendi.

477 477

2. 2.

AD ALIUD dicendum, quod actus in- Ad quæst. AD ALIUD dicendum, quod actus in- Ad quæst. tellectus agentis in intelligibilibus est tellectus agentis in intelligibilibus est simplicitas naturæ universalis: sed hæc simplicitas naturæ universalis: sed hæc non est extra intellectum possibilem in non est extra intellectum possibilem in actu, sed in potentia. Nec est omnino actu, sed in potentia. Nec est omnino simile de lumine et colore: quia lumen simile de lumine et colore: quia lumen secundum esse formale quod habet a secundum esse formale quod habet a natura, est actus coloris. Sed actus in- natura, est actus coloris. Sed actus in- tellectus agentis est esse formale uni- tellectus agentis est esse formale uni- versalis secundum quod est intentio et versalis secundum quod est intentio et ratio. ratio.

Et ad id quod quæritur, Secundum Et ad id quod quæritur, Secundum quid phantasia movet intellectum possi- quid phantasia movet intellectum possi- bilem? Dicendum, quod secundum na- bilem? Dicendum, quod secundum na- turam universalis quæ est in ipso, licet turam universalis quæ est in ipso, licet non sit in eo ut universalis, sed ut parti- non sit in eo ut universalis, sed ut parti- cularis et propter hoc phantasia mo- cularis et propter hoc phantasia mo- vens est in potentia movens respectu vens est in potentia movens respectu intellectus agentis et hæc natura quæ intellectus agentis et hæc natura quæ est in particulari, per actum agentis effi- est in particulari, per actum agentis effi- citur actu universalis in intellectu pos- citur actu universalis in intellectu pos- sibili. sibili.

Et per hoc patet solutio ad sequens Et per hoc patet solutio ad sequens objectum. objectum.

QUÆSTIO LVI. QUÆSTIO LVI.

De intellectu possibili. De intellectu possibili.

Deinde quæritur de intellectu possibili. Deinde quæritur de intellectu possibili.

Et quæruntur quinque. Et quæruntur quinque.

Primo, Quid sit? Primo, Quid sit?

Secundo, Utrum sit simplex vel compositus? Secundo, Utrum sit simplex vel compositus?

Tertio, De gradibus suæ potentiæ. Tertio, De gradibus suæ potentiæ.

Quarto, Utrum sit corruptibilis vel incorruptibilis? Quarto, Utrum sit corruptibilis vel incorruptibilis?

Et quinto, Qualiter remanebit post mortem, etc.? Et quinto, Qualiter remanebit post mortem, etc.?

478 478

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

ARTICULUS I. ARTICULUS I.

Quid sit intellectus possibilis? Quid sit intellectus possibilis?

Ad primum sic proceditur : Ad primum sic proceditur : Dicit Aristoteles in tertio de Anima 1, Dicit Aristoteles in tertio de Anima 1, quod intellectus possibilis est quo est quod intellectus possibilis est quo est omnia fieri. Et intelligitur sic, in quo ut omnia fieri. Et intelligitur sic, in quo ut in subjecto est fieri omnia intelligibi in subjecto est fieri omnia intelligibi lia. lia.

SED CONTRA: SED CONTRA:

1. Dicit Averroes, quod omnis ratio 1. Dicit Averroes, quod omnis ratio subjecti reducitur ad materiam : sed in- subjecti reducitur ad materiam : sed in- tellectus possibilis non est ex materia : tellectus possibilis non est ex materia : ergo non potest esse subjectum : et sic ergo non potest esse subjectum : et sic non est in ipso fieri omnia intelligibilia non est in ipso fieri omnia intelligibilia ut in subjecto. ut in subjecto.

2. Item, In Sex principiis habetur, 2. Item, In Sex principiis habetur, quod forma accidentalis contingens est quod forma accidentalis contingens est compositioni. Cum ergo intelligentiæ compositioni. Cum ergo intelligentiæ sint formæ accidentales, non erunt in sint formæ accidentales, non erunt in subjecto nisi ut in aliquo composito: sed subjecto nisi ut in aliquo composito: sed possibilis non est compositus, ut infra possibilis non est compositus, ut infra probabitur ergo intelligentiæ non erunt probabitur ergo intelligentiæ non erunt in ipso. in ipso.

3. Præterea, Nihil est susceptibile 3. Præterea, Nihil est susceptibile forma accidentalis nisi quod alteratur forma accidentalis nisi quod alteratur secundum ipsam intellectus possibilis secundum ipsam intellectus possibilis non alteratur secundum aliquid, sicut non alteratur secundum aliquid, sicut probatur in septimo Physicorum : probatur in septimo Physicorum : ergo non est susceptibilis formæ acci- ergo non est susceptibilis formæ acci- dentalis. dentalis.

3 3

4. Præterea, Non videntur omnia in- 4. Præterea, Non videntur omnia in- telligibilia nisi per formam aliquam quæ telligibilia nisi per formam aliquam quæ est in intellectu: ergo quod nullam ha- est in intellectu: ergo quod nullam ha- bet formam, non potest intelligi: sed bet formam, non potest intelligi: sed materia prima non habet formam : ergo materia prima non habet formam : ergo non potest intelligi et sic intellectus non potest intelligi et sic intellectus possibilis non est in quo est omnia fieri. possibilis non est in quo est omnia fieri.

5. Item, Quod omnino est simplex, 5. Item, Quod omnino est simplex, non est ex additione: Deus omnino est non est ex additione: Deus omnino est

1 III de Anima, tex. com. 17. 1 III de Anima, tex. com. 17.

2 AVERROES, In IX Metaphys., com. 2. 2 AVERROES, In IX Metaphys., com. 2.

simplex ergo Deus non erit ex addi- simplex ergo Deus non erit ex addi- tione. Inde ulterius: Quidquid non est tione. Inde ulterius: Quidquid non est ex additione, non habet formam quæ ex additione, non habet formam quæ abstrahitur ab ipso, per quam intelliga- abstrahitur ab ipso, per quam intelliga- tur Deus non est ex additione: ergo tur Deus non est ex additione: ergo non habet formam per quam intelliga- non habet formam per quam intelliga- tur et sic iterum intellectus possibilis tur et sic iterum intellectus possibilis non est in quo est omnia fieri. non est in quo est omnia fieri. SED CONTRA: SED CONTRA:

Quod non contingit intelligere, non Quod non contingit intelligere, non contingit figurare sermone et ratione : contingit figurare sermone et ratione : ergo a destructione consequentis, quod ergo a destructione consequentis, quod contingit figurari sermone et ratione, contingit figurari sermone et ratione, hoc contingit intelligi: sed Deum et ma- hoc contingit intelligi: sed Deum et ma- teriam primam et omnia alia contingit teriam primam et omnia alia contingit significari sermone et ratione : ergo significari sermone et ratione : ergo Deum et materiam primam et omnia Deum et materiam primam et omnia alia contingit intelligi et sic redit di- alia contingit intelligi et sic redit di- ctum Philosophi, quod intellectus pos- ctum Philosophi, quod intellectus pos- sibilis est quo est omnia fieri. sibilis est quo est omnia fieri.

Sed contr Sed contr

SOLUTIO. Dicendum cum Philosopho, Solutio. SOLUTIO. Dicendum cum Philosopho, Solutio. quod possibilis intellectus est potentia quod possibilis intellectus est potentia passiva, si passio large sumatur ad phy- passiva, si passio large sumatur ad phy- sicam et non physicam, secundum quod sicam et non physicam, secundum quod diffinitur in quinto Metaphysicæ, sci- diffinitur in quinto Metaphysicæ, sci- licet quod potentia passiva est princi- licet quod potentia passiva est princi- pium transmutationis ex alio secundum pium transmutationis ex alio secundum quod est aliud possibilis enim intelle- quod est aliud possibilis enim intelle- ctus transmutatur ex alio quod est in- ctus transmutatur ex alio quod est in- tellectus agens, et sua transmutatio est tellectus agens, et sua transmutatio est exitus de potentia intelligendi ad actum exitus de potentia intelligendi ad actum intelligendi: et in hac ratione potentiæ intelligendi: et in hac ratione potentiæ passivæ diffinitur a Philosopho per su- passivæ diffinitur a Philosopho per su- perius datam diffinitionem. perius datam diffinitionem.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod licet AD PRIMUM ergo dicendum, quod licet anima intellectiva non sit ex materia, anima intellectiva non sit ex materia, tamen principia suæ essentiæ sunt quod tamen principia suæ essentiæ sunt quod est et quo est et sicut in quo est fun- est et quo est et sicut in quo est fun- datur intellectus agens, ita in quod est datur intellectus agens, ita in quod est fundatur intellectus possibilis et habe- fundatur intellectus possibilis et habe- bit potentiam similem materiæ. Et pro- bit potentiam similem materiæ. Et pro- pter hoc Alexander in libro de Intelle- pter hoc Alexander in libro de Intelle- ctu et intellecto vocat ipsum intellectum ctu et intellecto vocat ipsum intellectum hylealem. hylealem.

AD ALIUD dicendum, quod licet possi- AD ALIUD dicendum, quod licet possi-

VII Physicorum, tex. com. 20. VII Physicorum, tex. com. 20.

V Metaphysicæ, tex. com. 17. V Metaphysicæ, tex. com. 17.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

d 3. d 3.

d 4. d 4.

II P. SUMMÆ DE CREATURIS, QUÆST. 36. II P. SUMMÆ DE CREATURIS, QUÆST. 36.

bilis intellectus non sit compositus, ta- bilis intellectus non sit compositus, ta- men ipse est potentia animæ intelle- men ipse est potentia animæ intelle- ctivæ compositæ et gratia sui anima ctivæ compositæ et gratia sui anima intellectiva efficitur subjectum intelligi- intellectiva efficitur subjectum intelligi- bilium, sicut et compositum ex forma et bilium, sicut et compositum ex forma et materia substat accidentibus, non gratia materia substat accidentibus, non gratia formæ, sed gratia materiæ. formæ, sed gratia materiæ.

AD ALIUD dicendum, quod duplex est AD ALIUD dicendum, quod duplex est alteratio, scilicet physica ad quam quin- alteratio, scilicet physica ad quam quin- que exiguntur quæ supra nominavimus: que exiguntur quæ supra nominavimus: et hæc non est in intellectu. Est etiam et hæc non est in intellectu. Est etiam alteratio secundum genus, scilicet quan- alteratio secundum genus, scilicet quan- do subjecto eodem manente, mutatio fit do subjecto eodem manente, mutatio fit in qualitatibus quibuscumque et illi in qualitatibus quibuscumque et illi alterationi subjacet anima intellectiva alterationi subjacet anima intellectiva secundum possibilem intellectum. secundum possibilem intellectum.

AD ALIUD dicendum, quod ens non AD ALIUD dicendum, quod ens non potest abstrahi a prima materia: quia potest abstrahi a prima materia: quia ante ens nihil est. Unde posito uno in- ante ens nihil est. Unde posito uno in- telligibilium, intelligitur materia per in- telligibilium, intelligitur materia per in- tellectum entis, et non specificatur sub tellectum entis, et non specificatur sub ente per formam speciei vel generis po- ente per formam speciei vel generis po- sitivam, sed per privationem sic, mate- sitivam, sed per privationem sic, mate- ria prima est illud quod non est existens ria prima est illud quod non est existens aliqua formarum substantialium vel ac- aliqua formarum substantialium vel ac- cidentalium ut compositum ex ipsis. Et cidentalium ut compositum ex ipsis. Et quia materia prima non specificatur nisi quia materia prima non specificatur nisi per intellectum privationis, propterea per intellectum privationis, propterea dicunt Boetius et Avicenna, quod ma- dicunt Boetius et Avicenna, quod ma- teria prima non intelligitur perfecto in- teria prima non intelligitur perfecto in-

tellectu. tellectu.

: :

ld 5. AD ALIUD dicendum, quod Deus intel- ld 5. AD ALIUD dicendum, quod Deus intel- ligitur ex causis quæ faciunt phantas- ligitur ex causis quæ faciunt phantas- mata in anima: et quia ipse est causa mata in anima: et quia ipse est causa non permixta suis causatis, ut dicit Phi- non permixta suis causatis, ut dicit Phi- losophus, sed in infinitum distans ab losophus, sed in infinitum distans ab ipsis, propterea ipse non intelligitur per- ipsis, propterea ipse non intelligitur per- fecto intellectu et ideo dicit Philoso- fecto intellectu et ideo dicit Philoso- phus, quod Deus est superior narra- phus, quod Deus est superior narra- tione et non deficiunt linguæ a narra- tione et non deficiunt linguæ a narra- tione ejus nisi propter dignitatem ipsius, tione ejus nisi propter dignitatem ipsius, quantum ipse est supra omnem causam, quantum ipse est supra omnem causam, et non narratur nisi per causas secun- et non narratur nisi per causas secun- das, quæ illuminantur a lumine causæ das, quæ illuminantur a lumine causæ primæ. Et propter hoc dicit Ptolemæus primæ. Et propter hoc dicit Ptolemæus in principio Almagesti, quod theologi- in principio Almagesti, quod theologi- cum genus scientiæ et naturale sola cum genus scientiæ et naturale sola

1 ARISTOTELES, I Physicorum, tex. com. 67. 1 ARISTOTELES, I Physicorum, tex. com. 67.

479 479

æstimatione cognoscuntur, et non scien- æstimatione cognoscuntur, et non scien- tiæ veritate comprehunduntur: theolo tiæ veritate comprehunduntur: theolo gicum videlicet, quia numquam videtur gicum videlicet, quia numquam videtur nec comprehenditur : naturale vero pro- nec comprehenditur : naturale vero pro- pter motionem materiæ, et levitatem sui pter motionem materiæ, et levitatem sui cursus, et velocitatem suæ alterationis, cursus, et velocitatem suæ alterationis, et parvitatem suæ moræ. Et hoc dictum et parvitatem suæ moræ. Et hoc dictum theologicum præcipue verificatur de theologicum præcipue verificatur de Deo, in naturalibus præcipue de materia Deo, in naturalibus præcipue de materia prima. prima.

ARTICULUS II. ARTICULUS II.

Utrum intellectus possibilis sit simplex Utrum intellectus possibilis sit simplex vel compositus? vel compositus?

Secundo quæritur, Utrum intellectus Secundo quæritur, Utrum intellectus possibilis sit simplex vel compositus? possibilis sit simplex vel compositus? Et videtur, quod compositus. Et videtur, quod compositus.

1. Omne enim quod est ex additione, 1. Omne enim quod est ex additione, est compositum : intellectus possibilis est est compositum : intellectus possibilis est ex additione: ergo est compositus. VE- ex additione: ergo est compositus. VE- RITAS primæ patet per se, et per simpli- RITAS primæ patet per se, et per simpli- cis diffinitionem : simplex est, cui non cis diffinitionem : simplex est, cui non est pars aliqua. SECUNDA probatur ex hoc, est pars aliqua. SECUNDA probatur ex hoc, quia ista duo nomina, intellectus et pos- quia ista duo nomina, intellectus et pos- sibilis, non dicunt idem, sed duas natu- sibilis, non dicunt idem, sed duas natu- ras conjunctas intellectui possibili. ras conjunctas intellectui possibili.

2. Item, Sæpius probatum est supra, 2. Item, Sæpius probatum est supra, quod nihil est susceptibile formæ acci- quod nihil est susceptibile formæ acci- dentalis nisi prius susceperit formam dentalis nisi prius susceperit formam substantialem: sed intellectus possibilis substantialem: sed intellectus possibilis suscipit formas accidentales, ut scien- suscipit formas accidentales, ut scien- tias ergo prius habuit formam substan- tias ergo prius habuit formam substan- tialem et sic iterum redit, quod ipse est tialem et sic iterum redit, quod ipse est compositus. compositus.

SED CONTRA: SED CONTRA:

Dicit Aristoteles ', quod tria sunt Dicit Aristoteles ', quod tria sunt principia transmutationis et motus, sci- principia transmutationis et motus, sci- licet materia, forma, et privatio. Et se- licet materia, forma, et privatio. Et se- cundum hoc oportet, quod potentia ma- cundum hoc oportet, quod potentia ma- teriæ nihil ponat aliud a privatione teriæ nihil ponat aliud a privatione materiæ et quia privatio non facit materiæ et quia privatio non facit

Sed contra.. Sed contra..

Solutio. Solutio.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

480 480

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

compositionem cum materia, ideo rema- compositionem cum materia, ideo rema- net materia simplex. Ergo a simili po- net materia simplex. Ergo a simili po- tentia intellectus possibilis non dicet tentia intellectus possibilis non dicet aliquid aliud a privatione et essentia aliquid aliud a privatione et essentia ipsius intellectus cum igitur privatio ipsius intellectus cum igitur privatio non inducat compositionem aliquam, non inducat compositionem aliquam, remanebit quod intellectus sit possibilis remanebit quod intellectus sit possibilis et simplex. et simplex.

SOLUTIO. Dicimus intellectum possibi- SOLUTIO. Dicimus intellectum possibi- lem esse simplicem. lem esse simplicem.

AD PRIMUM autem dicendum, quod po- AD PRIMUM autem dicendum, quod po- tentia non ponit nisi naturam intelle- tentia non ponit nisi naturam intelle- ctus, quia ipse susceptibilis est intelligi- ctus, quia ipse susceptibilis est intelligi- bilium et hæc natura non est aliud ab bilium et hæc natura non est aliud ab ipso. Sicut enim materia per seipsam ipso. Sicut enim materia per seipsam susceptibilis est formarum, ita intelle- susceptibilis est formarum, ita intelle- ctus possibilis per seipsum est suscepti- ctus possibilis per seipsum est suscepti- bilis intelligibilium et sic idem est di- bilis intelligibilium et sic idem est di- ctum per possibile, et per intellectum, ctum per possibile, et per intellectum, sed sub alia ratione, quæ tamen ratio sed sub alia ratione, quæ tamen ratio nihil addit, eo quod est ratio priva- nihil addit, eo quod est ratio priva-

tionis. tionis.

AD ALIUD dicendum, quod anima in- AD ALIUD dicendum, quod anima in- tellectiva composita est : sed pars ejus tellectiva composita est : sed pars ejus quæ est intellectus possibilis, non est quæ est intellectus possibilis, non est composita sicut etiam compositum ex composita sicut etiam compositum ex materia et forma, partes suæ essentiæ materia et forma, partes suæ essentiæ non habet compositas, scilicet materiam non habet compositas, scilicet materiam et formam aliter enim esset abire in et formam aliter enim esset abire in infinitum. infinitum.

ARTICULUS III. ARTICULUS III.

Utrum sint tres gradus intellecius Utrum sint tres gradus intellecius possibilis ? possibilis ?

tellectus possibilis, qui dicitur hylealis tellectus possibilis, qui dicitur hylealis ab Alexandro, et dispositus per principia ab Alexandro, et dispositus per principia prima, quibus ignoratis ignoratur scien- prima, quibus ignoratis ignoratur scien- tia, et quibus scitis non de necessitate tia, et quibus scitis non de necessitate scitur et est intellectus sub scien- scitur et est intellectus sub scien-

tia. tia.

Hoc etiam videtur dicere Aristoteles. Hoc etiam videtur dicere Aristoteles. in secundo de Anima', ubi dicit, quod in secundo de Anima', ubi dicit, quod sciens aliquid, sicut si dicamus homi- sciens aliquid, sicut si dicamus homi- nem scientem, quoniam ipse scibilium nem scientem, quoniam ipse scibilium est. Per hoc enim non ponitur nisi ma- est. Per hoc enim non ponitur nisi ma- terialis potentia ad sciendum. Item est terialis potentia ad sciendum. Item est sciens, sicut jam diximus scientem ha- sciens, sicut jam diximus scientem ha- bentem grammaticam. Et per hoc innuit bentem grammaticam. Et per hoc innuit potentiam quæ facta est per habitum. potentiam quæ facta est per habitum. Item, Dicit quod cum non sit simplex Item, Dicit quod cum non sit simplex quod potentia dicitur, sed aliud utique quod potentia dicitur, sed aliud utique sicut si dicamus puerum posse militare, sicut si dicamus puerum posse militare, aliud autem sicut in ætate existentem: aliud autem sicut in ætate existentem: sic se habet sensitivum et scientificum 2. sic se habet sensitivum et scientificum 2. Et intendit dicere, quod potentia ante Et intendit dicere, quod potentia ante habitum non dicitur uno modo, sed una habitum non dicitur uno modo, sed una est sicut potentia militandi in puero, est sicut potentia militandi in puero, quæ est materialis et indisposita. Alia quæ est materialis et indisposita. Alia est sicut potentia militandi in juvene, est sicut potentia militandi in juvene, quæ est potentia disposita: quia talis quæ est potentia disposita: quia talis jam cognoscit arma militiæ. Eamdem jam cognoscit arma militiæ. Eamdem distinctionem ponit Avicenna. distinctionem ponit Avicenna.

SED CONTRA: SED CONTRA:

1. Potentia intellectus possibilis non 1. Potentia intellectus possibilis non est nisi ad intelligibile: ergo habito in- est nisi ad intelligibile: ergo habito in- telligibili erit potentia perfecta: sed pro- telligibili erit potentia perfecta: sed pro- positionibus primis habitis habetur in- positionibus primis habitis habetur in- telligibile ergo potentia ejus perfecta telligibile ergo potentia ejus perfecta erit et sic non erunt nisi duo gradus erit et sic non erunt nisi duo gradus potentiæ, scilicet hylealis et perfecta. potentiæ, scilicet hylealis et perfecta.

2. Item, Materia in potentia est ad 2. Item, Materia in potentia est ad formam et quando habet eam maxime formam et quando habet eam maxime quæ est forma substantialis, tunc est per- quæ est forma substantialis, tunc est per- fecta ergo a simili cum intellectus pos- fecta ergo a simili cum intellectus pos- sibilis sit in potentia ad intelligibile, erit sibilis sit in potentia ad intelligibile, erit

Tertio, Quæritur de gradibus poten- ipse maxime perfectus quando attingit Tertio, Quæritur de gradibus poten- ipse maxime perfectus quando attingit tiæ intellectus possibilis. tiæ intellectus possibilis.

Et videntur esse tres propter similitu- Et videntur esse tres propter similitu- dinem materiæ. Est enim materia indis- dinem materiæ. Est enim materia indis- posita, et materia disposita, et est ma- posita, et materia disposita, et est ma- teria perfecta sub forma. Et sic est in- teria perfecta sub forma. Et sic est in-

II de Anima, tex. com. 55. II de Anima, tex. com. 55.

maxime intelligibile: sed prima princi- maxime intelligibile: sed prima princi- pia sunt maxime intelligibilia : ergo pia sunt maxime intelligibilia : ergo quando attingit illa, erit maxime perfe- quando attingit illa, erit maxime perfe- ctus et ita iterum cessabit gradus me- ctus et ita iterum cessabit gradus me- diæ potentiæ, scilicet dispositæ. diæ potentiæ, scilicet dispositæ.

Ibidem, tex. com. 61. Ibidem, tex. com. 61.

ontra. ontra.

est. 1. est. 1.

st. 2. st. 2.

II P. SUMMÆ DE CREATURIS, QUÆST. 56. II P. SUMMÆ DE CREATURIS, QUÆST. 56.

SED CONTRA hoc est: quia secundum SED CONTRA hoc est: quia secundum hoc sciens prima principia, esset magis hoc sciens prima principia, esset magis perfectus secundum intellectum quam perfectus secundum intellectum quam sciens artem. sciens artem.

QUÆRITUR juxta hoc, Utrum intelle- QUÆRITUR juxta hoc, Utrum intelle- ctus possibilis sit in potentia ad omne ctus possibilis sit in potentia ad omne intelligibile? intelligibile?

Et videtur, quod non. Dicit enim Ari- Et videtur, quod non. Dicit enim Ari- stoteles in tertio de Anima', quod ipse stoteles in tertio de Anima', quod ipse seipsum potest intelligere. Nihil est in seipsum potest intelligere. Nihil est in potentia ad seipsum. Ergo intellectus potentia ad seipsum. Ergo intellectus possibilis non est in potentia ad omne possibilis non est in potentia ad omne intelligibile. intelligibile.

JUXTA hoc iterum quæritur, Utrum JUXTA hoc iterum quæritur, Utrum una potentia intelligit omnia intelligibi- una potentia intelligit omnia intelligibi-

lia? lia?

Et videtur, quod non. Et videtur, quod non.

1. Dicit enim Philosophus in libro de 1. Dicit enim Philosophus in libro de Anima, quod unusquisque actus habet Anima, quod unusquisque actus habet fieri in propria materia: sed intelligibilia fieri in propria materia: sed intelligibilia non sunt actus unius: ergo non habent non sunt actus unius: ergo non habent fieri in uno tamquam in propria materia: fieri in uno tamquam in propria materia: ergo intellectus possibilis per unam po- ergo intellectus possibilis per unam po- tentiam non potest suscipere omnia in- tentiam non potest suscipere omnia in- telligibilia. telligibilia.

2. Item, Dicit Aristoteles, quod sicut 2. Item, Dicit Aristoteles, quod sicut potentia sensitiva est ad sensibilia, ita potentia sensitiva est ad sensibilia, ita intellectiva est ad intelligibilia: sed po- intellectiva est ad intelligibilia: sed po- tentia sensitiva diversificatur secundum tentia sensitiva diversificatur secundum

diversitatem sensuum : ergo et intellecti- diversitatem sensuum : ergo et intellecti- va diversificabitur secundum diversita- va diversificabitur secundum diversita- tem intellectuum: et ita sicut habemus tem intellectuum: et ita sicut habemus plures sensus, ita habebimus plures intel- plures sensus, ita habebimus plures intel- lectus possibiles. lectus possibiles.

3. Item, Materia generabilium et cor- 3. Item, Materia generabilium et cor- ruptibilium dividitur essentialiter per ruptibilium dividitur essentialiter per diversitatem formarum substantialium et diversitatem formarum substantialium et

oppositionem contrariorum. Similiter oppositionem contrariorum. Similiter potentia animæ quæ est sensus, speciali- potentia animæ quæ est sensus, speciali- ter dividitur per diversitatem formarum ter dividitur per diversitatem formarum sensibilium. Auditus enim non est in po- sensibilium. Auditus enim non est in po- tentia ad colorem, nec econtra visus ad tentia ad colorem, nec econtra visus ad sonum: ergo a simili videtur, quod in- sonum: ergo a simili videtur, quod in- tellectus possibilis substantialiter divida- tellectus possibilis substantialiter divida- tur penes diversitatem intelligibilium: et tur penes diversitatem intelligibilium: et

III de Anima, tex. com. 8. III de Anima, tex. com. 8.

XXXV XXXV

481 481

sic iterum sequitur, quod plures intelle- sic iterum sequitur, quod plures intelle- ctus possibiles substantialiter differentes ctus possibiles substantialiter differentes sint in anima. sint in anima.

4. Item, Cum tripliciter res abstrahun- 4. Item, Cum tripliciter res abstrahun- tur, ut dicit Aristoteles, quæritur, Utrum tur, ut dicit Aristoteles, quæritur, Utrum eadem potentia possibilis intellectus sit eadem potentia possibilis intellectus sit ad intelligibilia tripliciter abstracta ? Et ad intelligibilia tripliciter abstracta ? Et videtur, quod non illud enim quod videtur, quod non illud enim quod distinguit, generat differentiam: sed distinguit, generat differentiam: sed actus distinguit potentiam : ergo generat actus distinguit potentiam : ergo generat differentiam potentiæ. Intelligibile autem differentiam potentiæ. Intelligibile autem separatum a motu et materia, diversum separatum a motu et materia, diversum est ab intelligibili separato a motu et non est ab intelligibili separato a motu et non a materia, et hæc duo diversa sunt ab a materia, et hæc duo diversa sunt ab illo intelligibili, quod nec a motu nec a illo intelligibili, quod nec a motu nec a materia separatur: ergo videtur, quod materia separatur: ergo videtur, quod talia intelligibilia faciunt differre poten- talia intelligibilia faciunt differre poten- tiam intellectus possibilis: sed talia in- tiam intellectus possibilis: sed talia in- telligibilia sunt mathematica et meta- telligibilia sunt mathematica et meta- physica et naturalia: ergo non eodem physica et naturalia: ergo non eodem intellectu possibili possunt intelligi illa intellectu possibili possunt intelligi illa tria. tria.

CONTRA hoc est, CONTRA hoc est,

1. Quod dicit Aristoteles, quod in- 1. Quod dicit Aristoteles, quod in- tellectus possibilis est in quo est omnia tellectus possibilis est in quo est omnia

fieri. fieri.

2. Item, Dicit quod eadem intelligentia 2. Item, Dicit quod eadem intelligentia possibili aliter se habente intelliguntur possibili aliter se habente intelliguntur omnia naturalia, mathematica, et meta- omnia naturalia, mathematica, et meta- physica: naturalia accipiuntur per ex- physica: naturalia accipiuntur per ex- tensam intelligentiam, mathematica et tensam intelligentiam, mathematica et metaphysica per circumflexam. metaphysica per circumflexam.

Sed contra. Sed contra.

SOLUTIO. Dicendum, quod tres sunt Solutio. SOLUTIO. Dicendum, quod tres sunt Solutio. gradus intellectus possibilis ad scientiam, gradus intellectus possibilis ad scientiam, sed ad intelligibile non sunt nisi duo. sed ad intelligibile non sunt nisi duo. Scientia enim est habitus constitutus ex Scientia enim est habitus constitutus ex compositione intelligibilium : et propter compositione intelligibilium : et propter hoc primus potentiæ gradus ad ipsam est hoc primus potentiæ gradus ad ipsam est intellectus humanus hylealis, qui de sua intellectus humanus hylealis, qui de sua natura est talis ut sit sciens. Secundus natura est talis ut sit sciens. Secundus autem est habitus principiorum, quæ sunt autem est habitus principiorum, quæ sunt quasi instrumenta ad acquirendam scien- quasi instrumenta ad acquirendam scien- tiam. Tertius autem habet scientiam, et tiam. Tertius autem habet scientiam, et potest considerare quando vult. Ad in- potest considerare quando vult. Ad in- telligibile autem non sunt nisi duo gra- telligibile autem non sunt nisi duo gra- dus, scilicet ante intelligere et sub ipso, dus, scilicet ante intelligere et sub ipso,

31 31

Ad quæst. Ad quæst. 1. 1.

Ad quæst. Ad quæst.

Ad 1. Ad 1.

482 482

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

eo quod intelligere non habet dispositio- eo quod intelligere non habet dispositio- nem præcedentem se in intellectu possi- nem præcedentem se in intellectu possi- bili. bili.

cis abstracti a materia et ab appendiciis cis abstracti a materia et ab appendiciis materiæ, et habent diversitatem per com- materiæ, et habent diversitatem per com- parationem ad res intellectas, ut infra parationem ad res intellectas, ut infra

Et per hoc patet solutio ad tria prima. probabitur, Et per hoc patet solutio ad tria prima. probabitur,

AD ID quod juxta hoc quæritur, Utrum AD ID quod juxta hoc quæritur, Utrum ipse sit in potentia ad omne intelligi- ipse sit in potentia ad omne intelligi- bile ? bile ?

Dicendum, quod ipse seipsum duobus Dicendum, quod ipse seipsum duobus modis intelligit, scilicet ut intelligibile modis intelligit, scilicet ut intelligibile distinctum ab aliis intelligibilibus : et sic distinctum ab aliis intelligibilibus : et sic non semper intelligit se in actu: quia non semper intelligit se in actu: quia cum non simul plura possumus intelli- cum non simul plura possumus intelli- gere, sequeretur și semper intelligeret se gere, sequeretur și semper intelligeret se in actu, quod numquam intelligeret ali- in actu, quod numquam intelligeret ali- quod horum intelligibilium in actu: ta- quod horum intelligibilium in actu: ta- men non est potentia ad se secundum men non est potentia ad se secundum quod sic intelligibile est, eo quod omnis quod sic intelligibile est, eo quod omnis virtus intellectiva potest converti supra virtus intellectiva potest converti supra se quando voluerit, sicut in libro de Cau- se quando voluerit, sicut in libro de Cau- sis habetur. Alio modo intelligit se cum sis habetur. Alio modo intelligit se cum omnibus intelligibilibus, ut subjectum omnibus intelligibilibus, ut subjectum eorum non distinctum ab ipsis : et sic eorum non distinctum ab ipsis : et sic iterum in potentia non est ad se, sed ad iterum in potentia non est ad se, sed ad intelligibilia. Et hoc patet per verba intelligibilia. Et hoc patet per verba Alexandri in libro de Intellectu et intel- Alexandri in libro de Intellectu et intel- ligibili, sic dicentis : « Cum intelligit ligibili, sic dicentis : « Cum intelligit intellectu intelligit seipsum eo quod in- intellectu intelligit seipsum eo quod in- telligit intellectu quod ipse sit intellectus: telligit intellectu quod ipse sit intellectus: quia ipse est intellectus qui est in effectu, quia ipse est intellectus qui est in effectu, et cum intelligit ea, ipse et intellectum et cum intelligit ea, ipse et intellectum fiunt unum quid: sed cum non intelligit fiunt unum quid: sed cum non intelligit ea, est aliud ab eis. » Similiter dicit, quod ea, est aliud ab eis. » Similiter dicit, quod sensus sentit seipsum: sed cum sentit sensus sentit seipsum: sed cum sentit sensata, per hanc actionem ipse et sensa- sensata, per hanc actionem ipse et sensa- ta ab eo fiunt unum quid. ta ab eo fiunt unum quid.

AD ID quod ulterius quæritur, Utrum AD ID quod ulterius quæritur, Utrum una potentia intelligit omnia intelligibi- una potentia intelligit omnia intelligibi-

lia? lia?

Dicendum, quod duplex est potentia, Dicendum, quod duplex est potentia, scilicet indisposita, et habitualis : et una scilicet indisposita, et habitualis : et una est potentia intellectus possibilis indispo- est potentia intellectus possibilis indispo- sita, sed non una habitualis. sita, sed non una habitualis.

Dictum autem Philosophi intelligitur Dictum autem Philosophi intelligitur de actibus illis, qui sunt actus in diversa de actibus illis, qui sunt actus in diversa ratione sed omnia intelligibilia secun- ratione sed omnia intelligibilia secun- dum comparationem ad intellectum sunt dum comparationem ad intellectum sunt actus unius quia sunt in ratione simpli- actus unius quia sunt in ratione simpli-

AD ALIUD dicendum, quod non est si- AD ALIUD dicendum, quod non est si- mile omnino de potentia intellectiva et mile omnino de potentia intellectiva et sensitiva. Sensitiva enim est potentia or- sensitiva. Sensitiva enim est potentia or- ganica, quæ corrumpitur ab excellenti ganica, quæ corrumpitur ab excellenti sensibili: et idcirco etiam non potest sus- sensibili: et idcirco etiam non potest sus- cipere omnia sensibilia: quia organum cipere omnia sensibilia: quia organum suum non est fabricatum ad naturam suum non est fabricatum ad naturam òmnium sensibilium. Intellectus autem òmnium sensibilium. Intellectus autem est potentia sine organo: et idcirco potest est potentia sine organo: et idcirco potest recipere omnia intelligibilia. recipere omnia intelligibilia.

AD ALIUD dicendum, quod licet mate- AD ALIUD dicendum, quod licet mate- teria generabilium et corruptibilium divi- teria generabilium et corruptibilium divi- datur a forma, tamen non est ita de po- datur a forma, tamen non est ita de po- tentia intellectus possibilis: forma enim tentia intellectus possibilis: forma enim generabilium est forma dans esse : et generabilium est forma dans esse : et sicut non est unum esse omnium genera- sicut non est unum esse omnium genera- bilium, ita neque potest esse una numero bilium, ita neque potest esse una numero materia: sed in intellectu formæ quæ sunt, materia: sed in intellectu formæ quæ sunt, intentiones rerum sunt et propter hoc intentiones rerum sunt et propter hoc potentia intellectus possibilis non distin- potentia intellectus possibilis non distin- guitur penes illas. guitur penes illas.

Ad Ad

Ad Ad

AD ALIUD dicendum, quod tripliciter Ad AD ALIUD dicendum, quod tripliciter Ad formæ sunt abstractæ secundum rationem formæ sunt abstractæ secundum rationem diffinitivam et ratio hujus diversitatis diffinitivam et ratio hujus diversitatis significabitur infra, cum disputabitur significabitur infra, cum disputabitur de intelligibilibus: sed tamen secundum de intelligibilibus: sed tamen secundum rationem intelligibilium uno modo abs- rationem intelligibilium uno modo abs- trahuntur, scilicet ut universale separetur trahuntur, scilicet ut universale separetur a particulari per abstractionem a materia a particulari per abstractionem a materia et materiæ appendiciis. et materiæ appendiciis.

ARTICULUS IV. ARTICULUS IV.

Utrum intellectus possibilis sit corrup- Utrum intellectus possibilis sit corrup- tibilis ? tibilis ?

Quarto quæritur, Utrum intellectus Quarto quæritur, Utrum intellectus possibilis sit corruptibilis, vel non ? possibilis sit corruptibilis, vel non ?

Et videtur, quod sic: Et videtur, quod sic:

1. Quæcumque enim potentia inest 1. Quæcumque enim potentia inest alicui alio mediante, illam necesse est alicui alio mediante, illam necesse est

|contra. |contra.

II P. SUMMÆ DE CREATURIS, QUÆST. 56. II P. SUMMÆ DE CREATURIS, QUÆST. 56.

corrumpi corrupto illo quo mediante corrumpi corrupto illo quo mediante inest intellectus possibilis est potentia inest intellectus possibilis est potentia quæ non inest nisi mediante phantasia: quæ non inest nisi mediante phantasia: ergo necesse est eam corrumpi corrupta ergo necesse est eam corrumpi corrupta phantasia. PRIMA patet per se. SECUNDA phantasia. PRIMA patet per se. SECUNDA probatur per hoc quod intellectus possi- probatur per hoc quod intellectus possi- bilis non abstrahit nisi a phantasmate, ut bilis non abstrahit nisi a phantasmate, ut dicunt Avicenna et Averroes. dicunt Avicenna et Averroes.

2. Item, Aristoteles in primo de Ani- 2. Item, Aristoteles in primo de Ani- ma « Maxime videtur proprium animæ ma « Maxime videtur proprium animæ intelligere sed hoc aut est phantasia intelligere sed hoc aut est phantasia quædam, aut non est sine phantasia: quædam, aut non est sine phantasia:

nec nec

hoc contingit sine corruptione hoc contingit sine corruptione

esse 1. » esse 1. »

3. Item, Quæcumque potentia est cor- 3. Item, Quæcumque potentia est cor- ruptibilis corrupta aliqua parte corporis, ruptibilis corrupta aliqua parte corporis, ipsa non manet corrupto corpore: sed ipsa non manet corrupto corpore: sed intellectus possibilis est talis potentia: intellectus possibilis est talis potentia: ergo, etc. PRIMA patet per se. SECUNDA ergo, etc. PRIMA patet per se. SECUNDA probatur per hoc quod si media cellula probatur per hoc quod si media cellula quæ syllogistica dicitur, corrumpitur, quæ syllogistica dicitur, corrumpitur, etiam corrumpitur usus intellectus et etiam corrumpitur usus intellectus et rationis. Dicit enim Joannitius, quod co- rationis. Dicit enim Joannitius, quod co- gnitio et ratio sunt in cerebro in medio gnitio et ratio sunt in cerebro in medio capitis, phantasia autem in fronte, et me- capitis, phantasia autem in fronte, et me- moria in occipite. moria in occipite.

4. Item, Nulla potentia est in natura 4. Item, Nulla potentia est in natura quæ non potest produci ad actum : ergo quæ non potest produci ad actum : ergo omnis potentia passiva complebitur per omnis potentia passiva complebitur per aliquam activam et moventem : sed intel- aliquam activam et moventem : sed intel- lectus possibilis est potentia passiva : lectus possibilis est potentia passiva : ergo si intellectus possibilis non corrum- ergo si intellectus possibilis non corrum- pitur, movens suum non corrumpetur, pitur, movens suum non corrumpetur, quod falsum est : ergo intellectus possi- quod falsum est : ergo intellectus possi- bilis corrumpitur. bilis corrumpitur.

SED CONTRA: SED CONTRA:

1. Quidquid est in aliquo substantiali- 1. Quidquid est in aliquo substantiali- ter, non corrumpitur nisi corrupta sub- ter, non corrumpitur nisi corrupta sub- stantia illius cui inest intellectus possi- stantia illius cui inest intellectus possi- bilis animæ rationali inest substantialiter: bilis animæ rationali inest substantialiter: ergo non corrumpitur nisi corrupta sub- ergo non corrumpitur nisi corrupta sub- stantia animæ rationalis: sed substantia stantia animæ rationalis: sed substantia animæ rationalis est incorruptibilis, ut animæ rationalis est incorruptibilis, ut dicit Philosophus : ergo et intellectus dicit Philosophus : ergo et intellectus possibilis. possibilis.

483 483

abstrahi ab ipsa materia: si enim abstra- abstrahi ab ipsa materia: si enim abstra- heretur, materia non esset simplex, et heretur, materia non esset simplex, et esset aliqua materia quæ non potest esse esset aliqua materia quæ non potest esse subjectum alicujus formæ : ergo similiter subjectum alicujus formæ : ergo similiter a substantia intellectiva non potest sepa- a substantia intellectiva non potest sepa- rari potentia qua subjicitur intelligibili- rari potentia qua subjicitur intelligibili- bus sed substantia est perpetua et in- bus sed substantia est perpetua et in- corruptibilis, ut infra probabitur : ergo corruptibilis, ut infra probabitur : ergo et potentia intellectus possibilis. et potentia intellectus possibilis.

3. Item, Dicit Averroes in tertio de 3. Item, Dicit Averroes in tertio de Anima 2, quod intellectus possibilis est Anima 2, quod intellectus possibilis est incorruptibilis secundum suam substan- incorruptibilis secundum suam substan- tiam, sed corruptibilis per species quæ tiam, sed corruptibilis per species quæ sunt in ipso sicut homo musicus cor- sunt in ipso sicut homo musicus cor- rumpitur dum desinit habere musicam, et rumpitur dum desinit habere musicam, et tamen homo non corrumpitur. tamen homo non corrumpitur.

4. Item, Id quo est omnia fieri in ge- 4. Item, Id quo est omnia fieri in ge- nerabilibus et corruptibilibus, est ingene- nerabilibus et corruptibilibus, est ingene- rabile et incorruptibile: hoc enim est rabile et incorruptibile: hoc enim est materia quæ est subjectum transmutatio- materia quæ est subjectum transmutatio- nis: ergo similiter erit in intelligibilibus, nis: ergo similiter erit in intelligibilibus, quod id in quo est omnia intelligibilia quod id in quo est omnia intelligibilia fieri, erit incorruptibile: sed hoc est in- fieri, erit incorruptibile: sed hoc est in- tellectus possibilis: ergo intellectus pos- tellectus possibilis: ergo intellectus pos- sibilis erit incorruptibilis. sibilis erit incorruptibilis.

CONTRA hoc totum videtur esse dictum CONTRA hoc totum videtur esse dictum Philosophi 3, qui dicit, quod passivus in- Philosophi 3, qui dicit, quod passivus in- tellectus corruptibilis est, sine quo nihil tellectus corruptibilis est, sine quo nihil intelligit anima. intelligit anima.

SOLUTIO. Dicendum, quod intellectus Solutio. SOLUTIO. Dicendum, quod intellectus Solutio. possibilis secundum substantiam et po- possibilis secundum substantiam et po- tentiam est incorruptibilis, sed corrupti- tentiam est incorruptibilis, sed corrupti- bilis est per accidens, scilicet per actum bilis est per accidens, scilicet per actum qui est in ipso: et hæc corruptio non est qui est in ipso: et hæc corruptio non est nisi oblivio intelligibilium et sic intelli- nisi oblivio intelligibilium et sic intelli- gitur dictum Philosophi. gitur dictum Philosophi.

AD PRIMUM quod contra hoc est, dicen- AD PRIMUM quod contra hoc est, dicen- dum quod intellectus duobus modis in- dum quod intellectus duobus modis in- telligit, scilicet per formas intelligentia- telligit, scilicet per formas intelligentia- rum separatarum: et hunc modum accipit rum separatarum: et hunc modum accipit ipse ab intelligentia prima, et utitur ipso ipse ab intelligentia prima, et utitur ipso post mortem. Alio modo intelligit a post mortem. Alio modo intelligit a phantasmate abstrahendo universale: et phantasmate abstrahendo universale: et hoc modo utitur in corpore. Unde licet hoc modo utitur in corpore. Unde licet

2. Item, Potentia materiæ non potest quemdam actum intelligendi intellectus 2. Item, Potentia materiæ non potest quemdam actum intelligendi intellectus

1 I de Anima, tex. com. 12. 1 I de Anima, tex. com. 12.

3 ARISTOTELES, III de Anima, tex. com. 20. 3 ARISTOTELES, III de Anima, tex. com. 20.

2 AVERROES, Super III de Anima, com. 3. 2 AVERROES, Super III de Anima, com. 3.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

Ad 4. Ad 4.

484 484

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

possibilis habeat mediante phantasia, possibilis habeat mediante phantasia, non tamen potentiam intelligendi habet non tamen potentiam intelligendi habet mediante ipsa, nec omnem actum intelli- mediante ipsa, nec omnem actum intelli- gendi accipit ab ipsa. Quod autem intel- gendi accipit ab ipsa. Quod autem intel- lectus possibilis actum intelligendi habeat lectus possibilis actum intelligendi habeat quemdam ab intelligentiis separatis, patet quemdam ab intelligentiis separatis, patet per hoc quod sæpe supra habitum est in per hoc quod sæpe supra habitum est in quæstione de revelatione somniorum, quæstione de revelatione somniorum, quod anima intellectiva est instrumentum quod anima intellectiva est instrumentum intelligentiæ. Præterea hoc jam statim intelligentiæ. Præterea hoc jam statim probabitur in sequenti articulo. probabitur in sequenti articulo.

AD ALIUD dicendum, quod ex dicto Ari- AD ALIUD dicendum, quod ex dicto Ari- stotelis non sequitur nisi quod quidam stotelis non sequitur nisi quod quidam actus intelligendi corrumpatur, scilicet actus intelligendi corrumpatur, scilicet qui est ex phantasmate. Et hoc idem di- qui est ex phantasmate. Et hoc idem di- cit Apostolus in Epistola prima ad Co- cit Apostolus in Epistola prima ad Co- rinthios Nunc cognosco ex parte: tunc rinthios Nunc cognosco ex parte: tunc autem cognoscam, sicut et nunc cognitus autem cognoscam, sicut et nunc cognitus sum. Et ibidem, Ex parte cognoscimus, sum. Et ibidem, Ex parte cognoscimus, et ex parte prophetamus: cum autem et ex parte prophetamus: cum autem venerit quod perfectum est, evacuabitur venerit quod perfectum est, evacuabitur quod ex parte est 2. quod ex parte est 2.

AD ALIUD dicendum, quod intellectus AD ALIUD dicendum, quod intellectus possibilis non corrumpitur ex corruptione possibilis non corrumpitur ex corruptione mediæ cellulæ nisi quoad illum actum mediæ cellulæ nisi quoad illum actum qui est ex phantasmate. qui est ex phantasmate.

Si autem quæratur, Quare non fit ex Si autem quæratur, Quare non fit ex actu alio? Dicendum, quod fortiores mo- actu alio? Dicendum, quod fortiores mo- tus in anima semper excludunt debilio- tus in anima semper excludunt debilio- res. Unde cum motus sensuum et phan- res. Unde cum motus sensuum et phan- tasiæ in habentibus corruptum caput tasiæ in habentibus corruptum caput sunt fortiores interioribus motibus intel- sunt fortiores interioribus motibus intel- lectus, non ita deprehenduntur motus lectus, non ita deprehenduntur motus intellectus, nisi quandoque in revelatione: intellectus, nisi quandoque in revelatione: quas revelationes Aristoteles in libro se- quas revelationes Aristoteles in libro se- cundo de Somno et vigilia vocat veras cundo de Somno et vigilia vocat veras intelligentias sine phantasmate existentes, intelligentias sine phantasmate existentes, ut supra habitum est. ut supra habitum est.

AD ALIUD dicendum, quod potentia AD ALIUD dicendum, quod potentia intellectus possibilis post mortem com- intellectus possibilis post mortem com- plebitur ab intellectu agente, et a formis plebitur ab intellectu agente, et a formis quæ sunt in intelligentiis separatis : et quæ sunt in intelligentiis separatis : et ideo non erit supervacua. Dicunt enim ideo non erit supervacua. Dicunt enim Philosophi, quod anima post mortem Philosophi, quod anima post mortem convertitur ad motorem primum: et convertitur ad motorem primum: et hic est finis prosperitatis ejus. hic est finis prosperitatis ejus.

'I ad Corinth. XIII, 12. 'I ad Corinth. XIII, 12.

ARTICULUS V. ARTICULUS V.

Qualiter intellectus possibilis intelligit Qualiter intellectus possibilis intelligit post mortem ? post mortem ?

Ultimo quæritur, Qualiter intellectus Ultimo quæritur, Qualiter intellectus possibilis intelligit post mortem ? possibilis intelligit post mortem ?

Et quidam dicunt, quod animæ intel- Et quidam dicunt, quod animæ intel- lectivæ inest duplex intelligendi poten- lectivæ inest duplex intelligendi poten- tia. Una scilicet in se, secundum quam tia. Una scilicet in se, secundum quam intelligit per formas ordinis universi, intelligit per formas ordinis universi, sicut dictum est supra de singulis. Alia sicut dictum est supra de singulis. Alia inest in comparatione ad corpus, secun- inest in comparatione ad corpus, secun- dum quam intelligit accipiendo a phan- dum quam intelligit accipiendo a phan- tasmate, et illa vertitur in corpore. tasmate, et illa vertitur in corpore. SED CONTRA: SED CONTRA:

1. Quæcumque potentia in se inest ali- 1. Quæcumque potentia in se inest ali- cui in se, non derelinquens substantiam cui in se, non derelinquens substantiam ejus, magis inest ei substantialiter quam ejus, magis inest ei substantialiter quam illa quæ inest ei in comparatione ad illa quæ inest ei in comparatione ad aliud potentia intelligendi per formas aliud potentia intelligendi per formas ordinis universi inest animæ in se, non ordinis universi inest animæ in se, non derelinquens substantiam etiam post derelinquens substantiam etiam post mortem, potentia autem intelligendi ex mortem, potentia autem intelligendi ex phantasmate non inest nisi in compara- phantasmate non inest nisi in compara- tione ad corpus: ergo inest ei magis tione ad corpus: ergo inest ei magis substantialiter quam ista. substantialiter quam ista.

2. Item ulterius, Quæcumque poten- 2. Item ulterius, Quæcumque poten- tia magis est substantialis, magis est pa- tia magis est substantialis, magis est pa- rata ad actum, quam illa quæ est acci- rata ad actum, quam illa quæ est acci- dentalis potentia intelligendi per formas dentalis potentia intelligendi per formas ordinis universi magis est substantialis ordinis universi magis est substantialis animæ quam potentia intelligendi ex animæ quam potentia intelligendi ex phantasmate: ergo magis debet esse pa- phantasmate: ergo magis debet esse pa- rata ad actum et ex hoc sequitur, quod rata ad actum et ex hoc sequitur, quod anima in corpore præcipue debet intelli- anima in corpore præcipue debet intelli- gere per formas ordinis universi, et non gere per formas ordinis universi, et non ex phantasmate. ex phantasmate.

Præterea quæritur, Per quem modum Præterea quæritur, Per quem modum illæ formæ sint in anima? Aut enim sunt illæ formæ sint in anima? Aut enim sunt a natura, aut per illuminationes intelli- a natura, aut per illuminationes intelli- gentiarum. Si primo modo, tunc semper gentiarum. Si primo modo, tunc semper

Ibidem, . 9 et 10. Ibidem, . 9 et 10.

II P. SUMME DE CREATURIS, QUÆST. 56. II P. SUMME DE CREATURIS, QUÆST. 56.

sunt in anima et in corpore et extra sunt in anima et in corpore et extra corpus et ita anima existens in corpore corpus et ita anima existens in corpore potest intelligere per ipsas sine phantas- potest intelligere per ipsas sine phantas-

mate. mate.

Præterea, Secundum hoc non esset Præterea, Secundum hoc non esset necesse, quod anima conjungeretur : sine necesse, quod anima conjungeretur : sine corpore enim haberet intellectum om- corpore enim haberet intellectum om- nium quemadmodum intelligentiæ sepa- nium quemadmodum intelligentiæ sepa-

ratæ. ratæ.

Præterea, Cum veriori et certiori mo- Præterea, Cum veriori et certiori mo- do cognoscantur res per hujusmodi for- do cognoscantur res per hujusmodi for- mas quæ sunt in intelligentiis separatis, mas quæ sunt in intelligentiis separatis, quam per formas acceptas ex phantas- quam per formas acceptas ex phantas- matibus, quod patet ex hoc quod in in- matibus, quod patet ex hoc quod in in- telligentiis separatis non est opinio et telligentiis separatis non est opinio et ignorantia, sed certa scientia, in homi- ignorantia, sed certa scientia, in homi- nibus autem est opinio et ignorantia, vi- nibus autem est opinio et ignorantia, vi- detur male agere creator cum anima ra- detur male agere creator cum anima ra- tionali ponendo eam in corpore in quo tionali ponendo eam in corpore in quo capit inferiorem modum cognoscendi capit inferiorem modum cognoscendi quam haberet ex seipsa. quam haberet ex seipsa.

Si propter hoc dicatur, quod hujusmo- Si propter hoc dicatur, quod hujusmo- di formæ sunt in anima per illumina- di formæ sunt in anima per illumina- tiones intelligentiarum. CONTRA: Avi- tiones intelligentiarum. CONTRA: Avi- cenna dicit in libro XI Metaphysicæ cenna dicit in libro XI Metaphysicæ suæ, quod intelligentia non movet ani- suæ, quod intelligentia non movet ani- mam nisi sicut desideratum movet de- mam nisi sicut desideratum movet de- siderium hoc autem est movens non siderium hoc autem est movens non motum a quo abstrahitur forma deside- motum a quo abstrahitur forma deside- rabilis ergo oportet, quod ipsa post rabilis ergo oportet, quod ipsa post mortem formas abstrahat ab intelligen- mortem formas abstrahat ab intelligen- tiis. Et quæratur modus abstractionis, et tiis. Et quæratur modus abstractionis, et non erit facile fingere. non erit facile fingere.

: :

Propter hoc dicunt quidam alii, quod Propter hoc dicunt quidam alii, quod quædam sunt intelligibilia per se, sicut quædam sunt intelligibilia per se, sicut abstracta a motu et a materia, quædam abstracta a motu et a materia, quædam sunt cum motu et materia, et quædam sunt cum motu et materia, et quædam cum materia tantum. Et ea quæ sunt cum materia tantum. Et ea quæ sunt cum motu et materia sunt sensibilia fa- cum motu et materia sunt sensibilia fa- cientia phantasmata per sensum pro- cientia phantasmata per sensum pro- prium et per sensum communem, et in- prium et per sensum communem, et in- telliguntur duobus modis, scilicet per telliguntur duobus modis, scilicet per suam essentiam, vel per suum esse, et suam essentiam, vel per suum esse, et hoc est per suam quidditatem diffiniti- hoc est per suam quidditatem diffiniti- vam, et per esse suæ naturæ quod habent vam, et per esse suæ naturæ quod habent in substantia. Cum autem per suas quid- in substantia. Cum autem per suas quid- ditates non faciunt phantasmata, intel- ditates non faciunt phantasmata, intel-

1 I de Anima, tex. com. 11. 1 I de Anima, tex. com. 11.

485 485

lectus eorum sic consideratorum non lectus eorum sic consideratorum non abstrahitur a phantasmate, et sic possunt abstrahitur a phantasmate, et sic possunt intelligi ab intellectu sine phantasmate intelligi ab intellectu sine phantasmate existente post mortem per suum esse. Et existente post mortem per suum esse. Et adhuc considerantur duobus modis, sci- adhuc considerantur duobus modis, sci- licet per comparationem ad substantiam licet per comparationem ad substantiam in qua sunt, et sic cognoscuntur per sub- in qua sunt, et sic cognoscuntur per sub- stantiam sicut habetur in I de Anima', stantiam sicut habetur in I de Anima', quod utile est quid est cognoscere ad quod utile est quid est cognoscere ad cognoscendum causas accidentium sub- cognoscendum causas accidentium sub- stantiis. Considerantur etiam secundum stantiis. Considerantur etiam secundum suas formas quas agunt in aliis, sive suas formas quas agunt in aliis, sive corporeis, sicut frigidum agit in calidum, corporeis, sicut frigidum agit in calidum, sive incorporeis, sicut sensibilia agunt in sive incorporeis, sicut sensibilia agunt in animam sensibilem. Dicunt igitur, quod animam sensibilem. Dicunt igitur, quod substantia quæ phantasma non facit, per substantia quæ phantasma non facit, per se intelligibilis est, et hoc sive sit quid- se intelligibilis est, et hoc sive sit quid- ditas accidentis, sive substantiæ. Si acci- ditas accidentis, sive substantiæ. Si acci- dentis secundum suum esse quod habet. dentis secundum suum esse quod habet. in substantia, intelligibile est intellectu in substantia, intelligibile est intellectu deveniendo in accidens per substantiam : deveniendo in accidens per substantiam : et sic dicunt intellectum possibilem in- et sic dicunt intellectum possibilem in- telligere post mortem substantiam et ac- telligere post mortem substantiam et ac- cidens sed illo modo quo accidentia cidens sed illo modo quo accidentia agunt suas operationes sive formas in agunt suas operationes sive formas in aliis, non intelliguntur post mortem : aliis, non intelliguntur post mortem : quia sic phantasmata faciunt, et anima quia sic phantasmata faciunt, et anima post mortem non est conjuncta phan- post mortem non est conjuncta phan- tasiæ. tasiæ.

SED CONTRA: SED CONTRA:

Omne quod intelligitur, actu vel ha- Omne quod intelligitur, actu vel ha- bitu est in anima: substantiæ et quiddi- bitu est in anima: substantiæ et quiddi- tates rerum post mortem intelliguntur : tates rerum post mortem intelliguntur : ergo sunt actu vel habitu in anima. ergo sunt actu vel habitu in anima. Inde ulterius: Omne quod est in anima Inde ulterius: Omne quod est in anima actu vel habitu, aut est concreatum illi, actu vel habitu, aut est concreatum illi, aut acquisitum : substantiæ et quiddita- aut acquisitum : substantiæ et quiddita- tes rerum sunt in anima actu vel habitu: tes rerum sunt in anima actu vel habitu: ergo sunt concreatæ vel acquisitæ. Si ergo sunt concreatæ vel acquisitæ. Si concreatæ tunc etiam fuerunt in anima concreatæ tunc etiam fuerunt in anima in corpore existente et tunc etiam non in corpore existente et tunc etiam non fuit necesse ipsas abstrahere: sic etiam fuit necesse ipsas abstrahere: sic etiam incidimus in errorem Platonis dicentis, incidimus in errorem Platonis dicentis, quod omnium scibilium species sunt in quod omnium scibilium species sunt in anima, et quod quisque discit, immemor anima, et quod quisque discit, immemor recordatur. Si autem sunt in anima per recordatur. Si autem sunt in anima per acquisitionem, cum ille motus non pot- acquisitionem, cum ille motus non pot-

Solutio. Solutio.

486 486

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

est esse nisi per abstractionem, oporte- est esse nisi per abstractionem, oporte- bit quod anima post mortem abstrahat a bit quod anima post mortem abstrahat a rebus essentias et quidditates rerum. rebus essentias et quidditates rerum.

SOLUTIO. Sine præjudicio melioris sen- SOLUTIO. Sine præjudicio melioris sen- tentiæ, dicimus, quod anima post mor- tentiæ, dicimus, quod anima post mor- tem intelligit per formam ordinis uni- tem intelligit per formam ordinis uni- versi, sicut et intelligentia separata. Quæ versi, sicut et intelligentia separata. Quæ autem sint formæ tales, sufficienter ex- autem sint formæ tales, sufficienter ex- planatum est in quæstione de Angelis. planatum est in quæstione de Angelis. Et concedimus, quod illæ formæ concre- Et concedimus, quod illæ formæ concre- atæ sunt animæ rationali. atæ sunt animæ rationali.

AD ID autem quod objicitur in contra- AD ID autem quod objicitur in contra- rium, dicendum quod potentia intellecti- rium, dicendum quod potentia intellecti- va una est utroque modo intelligendi. va una est utroque modo intelligendi. Quod autem anima duplicem habet mo- Quod autem anima duplicem habet mo- dum intelligendi, est propter duplicem dum intelligendi, est propter duplicem dispositionem ipsius: sicut enim supra dispositionem ipsius: sicut enim supra habitum est, ipsa est una in substantia habitum est, ipsa est una in substantia habens quasdam vires affixas corpori, et habens quasdam vires affixas corpori, et quasdam non affixas: et propter hoc quasdam non affixas: et propter hoc habent unum modum intelligendi per habent unum modum intelligendi per comparationem ad corpus, alium autem comparationem ad corpus, alium autem per comparationem ad substantias sepa- per comparationem ad substantias sepa- ratas, quibus ipsa est similis per hoc ratas, quibus ipsa est similis per hoc quod est substantia perpetua et incor- quod est substantia perpetua et incor- ruptibilis et inseparabilis. Et si objicitur, ruptibilis et inseparabilis. Et si objicitur, si hujusmodi formæ sunt in anima, quod si hujusmodi formæ sunt in anima, quod non indiget abstrahere alias, dicendum, non indiget abstrahere alias, dicendum, quod formæ illæ non sunt unius rationis quod formæ illæ non sunt unius rationis

cum his quæ abstrahuntur: illæ enin cum his quæ abstrahuntur: illæ enin formæ sunt ad rem et non sunt rerum formæ sunt ad rem et non sunt rerum rationes, eo quod comparantur ad uni- rationes, eo quod comparantur ad uni- versale et particulare eodem modo. For- versale et particulare eodem modo. For- mæ autem quæ abstrahuntur, sunt ra- mæ autem quæ abstrahuntur, sunt ra- tiones universales et propter hoc etiam tiones universales et propter hoc etiam scientiæ non sunt unius rationis hinc scientiæ non sunt unius rationis hinc inde. Quod autem anima non agat per inde. Quod autem anima non agat per formas illas, hoc est, quia fortiores mo- formas illas, hoc est, quia fortiores mo- tus in comparatione ad corpus exclu- tus in comparatione ad corpus exclu- dunt alios qui sunt debiliores: omnes dunt alios qui sunt debiliores: omnes autem motus exteriores, ut habetur in autem motus exteriores, ut habetur in libro de Somno et vigilia, fortiores sunt libro de Somno et vigilia, fortiores sunt interioribus. interioribus.

AD ALIUD dicendum, quod anima est AD ALIUD dicendum, quod anima est in corpore eo quod dependet ad ip- in corpore eo quod dependet ad ip- sum substantialiter, ita scilicet quod sum substantialiter, ita scilicet quod propter quasdam potentias suas non cau- propter quasdam potentias suas non cau- satur nisi in corpore, licet non corrum- satur nisi in corpore, licet non corrum- patur corrupto corpore: et secundum patur corrupto corpore: et secundum illas comparationes accipit perfectionem illas comparationes accipit perfectionem scientiæ in ipso, quæ est per abstractio- scientiæ in ipso, quæ est per abstractio- nem et ideo proficit ei quod conjungi- nem et ideo proficit ei quod conjungi- tur in corpore. tur in corpore.

AD ALIUD dicendum, quod anima non AD ALIUD dicendum, quod anima non convertitur ad intelligibilia nisi per for- convertitur ad intelligibilia nisi per for- mas quas habet apud se, sicut diximus mas quas habet apud se, sicut diximus de conversione Angeli ad Angelum in de conversione Angeli ad Angelum in quæstione de Angelis. quæstione de Angelis.

QUESTIO LVII. QUESTIO LVII.

De intellectu speculativo. De intellectu speculativo.

Deinde quæritur de intellectu speculativo. Deinde quæritur de intellectu speculativo.

Et quæruntur quinque. Et quæruntur quinque.

Quorum, Primum est, Quid sit intellectus speculativus ? Quorum, Primum est, Quid sit intellectus speculativus ?

Secundum, Utrum ipse sit res actu scita, ut videtur dicere Aristoteles ? Secundum, Utrum ipse sit res actu scita, ut videtur dicere Aristoteles ? Tertium, Utrum ipse sit unus et idem numero in omnibus animalibus Tertium, Utrum ipse sit unus et idem numero in omnibus animalibus rationalibus, ut videtur dicere Averroes? rationalibus, ut videtur dicere Averroes?

II P. SUMMÆ DE CREATURIS, QUÆST. 57. II P. SUMMÆ DE CREATURIS, QUÆST. 57.

487 487

Quartum, Utrum species intelligibiles sint in ipso sicut in loco vel sicut Quartum, Utrum species intelligibiles sint in ipso sicut in loco vel sicut in materia? in materia?

Quintum, Utrum habitus ejus post considerationem manet in ipso, vel Quintum, Utrum habitus ejus post considerationem manet in ipso, vel in memoria, vel omnino non manet in anima rationali ? in memoria, vel omnino non manet in anima rationali ?

ARTICULUS I. ARTICULUS I.

Quid sit intellectus speculativus? Quid sit intellectus speculativus?

Ad primum sic proceditur : Ad primum sic proceditur :

Dicit Alexander in libro de Intellectu Dicit Alexander in libro de Intellectu et intelligibili, quod intellectus specula- et intelligibili, quod intellectus specula- tivus sive adeptus est qui intelligit, et tivus sive adeptus est qui intelligit, et habet habitum ut intelligat, et est potens habet habitum ut intelligat, et est potens assumere formas intelligentiarum per assumere formas intelligentiarum per suam virtutem vel potentiam quæ est in suam virtutem vel potentiam quæ est in ipso. ipso.

Item, Avicenna : « Intellectus in effe- Item, Avicenna : « Intellectus in effe- ctu sive speculativus est, qui intelligit ctu sive speculativus est, qui intelligit quoties vult intelligere sine labore acqui- quoties vult intelligere sine labore acqui- rendi. » rendi. »

SED CONTRA primum sic objicitur : SED CONTRA primum sic objicitur : 1. Intellectus possibilis est qui intelli- 1. Intellectus possibilis est qui intelli- git, etc. ergo videtur, quod intellectus git, etc. ergo videtur, quod intellectus possibilis sit speculativus. PRIMA proba- possibilis sit speculativus. PRIMA proba- tur per hoc quod accidens non mutat tur per hoc quod accidens non mutat substantiam et sic videtur, quod licet substantiam et sic videtur, quod licet habeat formam intelligibilem, adhuc sit habeat formam intelligibilem, adhuc sit intellectus possibilis. intellectus possibilis.

2. Item, Intellectus speculativus est 2. Item, Intellectus speculativus est intellectus in effectu et actu: omne autem intellectus in effectu et actu: omne autem

quod est in actu, debet diffiniri per quod est in actu, debet diffiniri per actum suum ergo intellectus speculati- actum suum ergo intellectus speculati- vus per actum debet diffiniri: et sic vus per actum debet diffiniri: et sic male dicit, quod sit potens assumere male dicit, quod sit potens assumere formas intelligentiarum per suam virtu- formas intelligentiarum per suam virtu- tem vel potentiam quæ est in eo. tem vel potentiam quæ est in eo.

3. Præterea, In hoc non videtur dif- 3. Præterea, In hoc non videtur dif- ferre ab intellectu possibili: quia intel- ferre ab intellectu possibili: quia intel- lectus possibilis potens est per suam vir- lectus possibilis potens est per suam vir-

1 II de Anima, tex com. 37. 1 II de Anima, tex com. 37.

tutem assumere formas intelligentiarum. tutem assumere formas intelligentiarum.

4. Item, Nihil accipitur quod jam ha- 4. Item, Nihil accipitur quod jam ha- betur intellectus speculativus jam ha-` betur intellectus speculativus jam ha-` bet formam intellectorum: ergo non est bet formam intellectorum: ergo non est adhuc potens assumere illam formam per adhuc potens assumere illam formam per suam virtutem. suam virtutem.

CONTRA secundum sic objicitur: CONTRA secundum sic objicitur: 1. Si intellectus speculativus intelligit 1. Si intellectus speculativus intelligit quando vult et considerat, quæritur, quando vult et considerat, quæritur, Utrum virtus illa quæ movet in opere, Utrum virtus illa quæ movet in opere, sit consideranda ex parte intellectus, sit consideranda ex parte intellectus, vel ex parte intelligibilis? Et videtur, vel ex parte intelligibilis? Et videtur, quod ex parte intelligibilis: quia in om- quod ex parte intelligibilis: quia in om- ni composito ex materia et forma opera- ni composito ex materia et forma opera- tiones illius compositi attribuuntur for- tiones illius compositi attribuuntur for- mæ sicut moventi: consideratio autem mæ sicut moventi: consideratio autem est opus compositi intellectus ex poten- est opus compositi intellectus ex poten- tia et actu: ergo attribuetur formæ sicut tia et actu: ergo attribuetur formæ sicut moventi. PRIMA probatur in II de Ani- moventi. PRIMA probatur in II de Ani- ma, ubi probat Aristoleles, quod illud ma, ubi probat Aristoleles, quod illud quod est forma animalis, est etiam ut finis quod est forma animalis, est etiam ut finis et efficiens operationum. Et in II Physico- et efficiens operationum. Et in II Physico- rum³, ubi habetur, quod tres causæ rum³, ubi habetur, quod tres causæ coincidunt in idem, scilicet forma, finis, coincidunt in idem, scilicet forma, finis, et efficiens. SECUNDA patet: quia intel- et efficiens. SECUNDA patet: quia intel- lectus speculativus compositus est ex lectus speculativus compositus est ex potentia intellectiva et specie intelligi- potentia intellectiva et specie intelligi- bili. bili.

2. Item, Quidquid facit operari illud 2. Item, Quidquid facit operari illud quod est in potentia cum non potest quod est in potentia cum non potest operari per seipsum, est principaliter operari per seipsum, est principaliter operativum species intelligibilis facit operativum species intelligibilis facit considerare intellectum possibilem, cum considerare intellectum possibilem, cum per seipsum considerare non potest: per seipsum considerare non potest: ergo species intelligibilis principaliter ergo species intelligibilis principaliter movet ad considerandum. PRIMA patet movet ad considerandum. PRIMA patet per se. SECUNDA autem probatur ex hoc per se. SECUNDA autem probatur ex hoc quod dicit Aristoteles, quod intellectus quod dicit Aristoteles, quod intellectus nihil intelligit ante actum. nihil intelligit ante actum.

2 II Physicorum, tex. com. 70. 2 II Physicorum, tex. com. 70.

Sed contra. Sed contra.

Solutio. Solutio.

488 488

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

3. Item, Dicit Aristoteles in principio 3. Item, Dicit Aristoteles in principio libri de Morte et vita, quod scientia est libri de Morte et vita, quod scientia est in anima sicut anima in corpore: sed in anima sicut anima in corpore: sed anima est in corpore causa operatio- anima est in corpore causa operatio- num ergo scientia in anima erit causa num ergo scientia in anima erit causa operationum. Operatio autem hæc est operationum. Operatio autem hæc est consideratio: ergo scientia sive species consideratio: ergo scientia sive species intelligibiles erunt causa consideratio- intelligibiles erunt causa consideratio-

nis. nis.

SED CONTRA: SED CONTRA:

1. Nihil idem in eodem est materia et 1. Nihil idem in eodem est materia et efficiens in considerando unum opus: efficiens in considerando unum opus: ergo intelligibile in ipso non est materia ergo intelligibile in ipso non est materia et efficiens: sed intelligibile est materia et efficiens: sed intelligibile est materia circa quam est consideratio: ergo non circa quam est consideratio: ergo non erit efficiens considerationis. erit efficiens considerationis.

2. Item, Omne opus est ab aliquo et 2. Item, Omne opus est ab aliquo et super aliquid quæ non possunt esse super aliquid quæ non possunt esse idem sed consideratio est super intelli- idem sed consideratio est super intelli- gibile ergo non erit ab illo. gibile ergo non erit ab illo.

3. Item, Hoc videtur demonstrare mo- 3. Item, Hoc videtur demonstrare mo- dus loquendi. Dicimus enim de intelle- dus loquendi. Dicimus enim de intelle- ctu, quod est considerans in significa- ctu, quod est considerans in significa- tione activa et de intelligibili, quod est tione activa et de intelligibili, quod est consideratum in significatione passiva : consideratum in significatione passiva : et non convertimus locutionem, ut dica- et non convertimus locutionem, ut dica- mus intellectum esse consideratum, et mus intellectum esse consideratum, et intelligibile considerans. intelligibile considerans.

4. Item, In motu corporis sic videmus, 4. Item, In motu corporis sic videmus, quod illud quod renovatur secundum quod illud quod renovatur secundum formam vel situm, illud est motum: illud formam vel situm, illud est motum: illud autem quod unum et idem manens, non autem quod unum et idem manens, non renovatur secundum formam vel situm, renovatur secundum formam vel situm, illud est immortale et movens : ergo a illud est immortale et movens : ergo a simili illud quod est in motu considera- simili illud quod est in motu considera- tionis unum et idem manens, erit mo- tionis unum et idem manens, erit mo- vens: et in quo succedunt considera- vens: et in quo succedunt considera- tiones erit mobile et motum : licet intel- tiones erit mobile et motum : licet intel- lectus sit unum et idem manens: intel- lectus sit unum et idem manens: intel- ligibilia autem sunt in quibus succedunt ligibilia autem sunt in quibus succedunt sibi considerationes: ergo intellectus erit sibi considerationes: ergo intellectus erit movens, et intelligibilia mota. movens, et intelligibilia mota.

SOLUTIO. Dicendum, quod intellectus SOLUTIO. Dicendum, quod intellectus possibilis non est habens habituni, nisi possibilis non est habens habituni, nisi in potentia cum enim distinguitur pos- in potentia cum enim distinguitur pos- sibilis intellectus a speculativo, non dis- sibilis intellectus a speculativo, non dis- tinguitur ex parte subjecti, sed ex parte tinguitur ex parte subjecti, sed ex parte potentiæ et actus. Possibilis enim est, potentiæ et actus. Possibilis enim est,

qui est in potentia: et speculativus est, qui est in potentia: et speculativus est, qui est in actu et propter hoc a Philo- qui est in actu et propter hoc a Philo- sophis potius dicitur gradus intellectus sophis potius dicitur gradus intellectus ipsius, quam alius intellectus. ipsius, quam alius intellectus.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod for- AD PRIMUM ergo dicendum, quod for- maliter possibilis non habet habitum sic- maliter possibilis non habet habitum sic- ut speculativus, sed potentia habet tan- ut speculativus, sed potentia habet tan- tum, quod est simpliciter non habere, tum, quod est simpliciter non habere, sed habere secundum quid. sed habere secundum quid.