312 312

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

PRÆTEREA, Quæritur de ratione nomi- PRÆTEREA, Quæritur de ratione nomi- nis hujus potentiæ. nis hujus potentiæ.

1. Dicit Alpharabius in suo libro de 1. Dicit Alpharabius in suo libro de Somno et vigilia, quod aliud est appre- Somno et vigilia, quod aliud est appre- hendere formam ut sensatam, et aliud ut hendere formam ut sensatam, et aliud ut phantasiam et imaginationem. Forma phantasiam et imaginationem. Forma enim sensata apprehenditur ut res præ- enim sensata apprehenditur ut res præ- sens, phantasma vero et imago etiam in sens, phantasma vero et imago etiam in absentia rei apprehenduntur. Si ergo absentia rei apprehenduntur. Si ergo sensus communis sensus est, videtur sensus communis sensus est, videtur quod illius sit apprehendere formam cum quod illius sit apprehendere formam cum præsentia rei. præsentia rei.

2. Præterea, Hoc videtur per Avicen- 2. Præterea, Hoc videtur per Avicen- nam, qui distinguit inter opus sensus nam, qui distinguit inter opus sensus proprii, et sensus communis, et imagina- proprii, et sensus communis, et imagina- tionis, et formalis, sic dicens : « Cum au- tionis, et formalis, sic dicens : « Cum au- tem volueris sic scire differentiam inter tem volueris sic scire differentiam inter opus sensus exterioris, et opus sensus opus sensus exterioris, et opus sensus communis, et opus formantis, attende communis, et opus formantis, attende dispositiones unius guttæ cadentis de dispositiones unius guttæ cadentis de recto, et videbis rectam lineam: et at- recto, et videbis rectam lineam: et at- tende dispositiones alicujus recti, cujus tende dispositiones alicujus recti, cujus summitas moveatur in circuitu, et vide- summitas moveatur in circuitu, et vide- bitur circulus. Impossibile est autem ut bitur circulus. Impossibile est autem ut apprehendas rem vel lineam ut circulum, apprehendas rem vel lineam ut circulum, nisi illam sæpe inspexeris: sed impossi- nisi illam sæpe inspexeris: sed impossi- bile est ut sensus exterior apprehendat bile est ut sensus exterior apprehendat eam bis, sed videt eam ubi est. Cum au- eam bis, sed videt eam ubi est. Cum au- tem describitur in sensu communi, ante- tem describitur in sensu communi, ante- quam removeatur atque deleatur forma quam removeatur atque deleatur forma ejus communis, apprehendit eam sensus ejus communis, apprehendit eam sensus exterior ibi ubi est, et apprehendit eam exterior ibi ubi est, et apprehendit eam sensus communis quasi esset illic ubi sensus communis quasi esset illic ubi fuit, et quasi esset illic ubi est, et videt fuit, et quasi esset illic ubi est, et videt distinctionem circularem ante rectam. distinctionem circularem ante rectam. Hoc autem impossibile est comparari Hoc autem impossibile est comparari sensu exteriori ullo modo: sed formans sensu exteriori ullo modo: sed formans sive imaginativa apprehendit illa duo, et sive imaginativa apprehendit illa duo, et format ea, quamvis destructa sit res quæ format ea, quamvis destructa sit res quæ jam abiit.» Ex hoc accipitur, quod sensus jam abiit.» Ex hoc accipitur, quod sensus proprius accipit qualitates quæ sunt sen- proprius accipit qualitates quæ sunt sen- sibilia propria cum præsentia materiæ: sibilia propria cum præsentia materiæ: sensus autem communis accipit magni- sensus autem communis accipit magni- tudinem in qua sunt sensibilia propria tudinem in qua sunt sensibilia propria etiam cum præsentia materiæ: formalis etiam cum præsentia materiæ: formalis autem seu imaginativa sine præsentia autem seu imaginativa sine præsentia materiæ.Cum igitur omnis sensus sit sus- materiæ.Cum igitur omnis sensus sit sus- ceptivus sensibilium specierum præsente ceptivus sensibilium specierum præsente materia, sensus communis erit sensus. materia, sensus communis erit sensus.

Quæritur ergo, Quare dicitur commu- Quæritur ergo, Quare dicitur commu- nis ? Non enim dicitur communis ut nis ? Non enim dicitur communis ut genus, neque ut totum integrale sive genus, neque ut totum integrale sive potestativum. Si enim esset communis ut potestativum. Si enim esset communis ut genus, prædicaretur de singulis propriis, genus, prædicaretur de singulis propriis, quod falsum est. Si vero ut totum, tunc quod falsum est. Si vero ut totum, tunc sua essentia nihil esset extra essentian sua essentia nihil esset extra essentian propriorum sensuum, sicut essentia to- propriorum sensuum, sicut essentia to- tius nulla est extra suas partes consti- tius nulla est extra suas partes consti- tuentes ipsum. Ergo relinquitur, quod tuentes ipsum. Ergo relinquitur, quod communitas ipsius sit ex parte objecti. communitas ipsius sit ex parte objecti. Cum enim quilibet sensuum propriorum Cum enim quilibet sensuum propriorum recipiat sensibile sibi appropriatum, sen- recipiat sensibile sibi appropriatum, sen- sus ille non habebit rationem proprii, ad sus ille non habebit rationem proprii, ad quem referuntur omnia sensibilia, sed quem referuntur omnia sensibilia, sed habebit rationem communis. habebit rationem communis.

Præterea, Videtur quod etiam alia ra- Præterea, Videtur quod etiam alia ra- tione communitatis dicatur sensus com- tione communitatis dicatur sensus com- munis licet enim color differat a sapore munis licet enim color differat a sapore et odore et sic de aliis, nihilominus ta- et odore et sic de aliis, nihilominus ta- men habent subjectum commune: idem men habent subjectum commune: idem enim subjectum est in quo est color et enim subjectum est in quo est color et sapor et odor et sonus et qualitates ta- sapor et odor et sonus et qualitates ta- ctus. Cum ergo sensus communis per se ctus. Cum ergo sensus communis per se immutetur a magnitudine subjecti, quæ immutetur a magnitudine subjecti, quæ commune subjectum est omnium sensibi- commune subjectum est omnium sensibi- lium, hæc erit quædam alia ratio com- lium, hæc erit quædam alia ratio com- munitatis ejus. munitatis ejus.

Præterea, Tertia ratio communitatis Præterea, Tertia ratio communitatis est, quod sensus proprii referuntur ad est, quod sensus proprii referuntur ad ipsum ut ad unum centrum omnium ipsum ut ad unum centrum omnium sensuum, ut dicit Avicenna. Cum igitur sensuum, ut dicit Avicenna. Cum igitur id quod refertur ad plura, non potest id quod refertur ad plura, non potest esse cujuslibet proprium, eo quod pro- esse cujuslibet proprium, eo quod pro- prium est, quod uni soli convenit, hæc prium est, quod uni soli convenit, hæc videbitur tertia ratio communitatis suæ. videbitur tertia ratio communitatis suæ.

SOLUTIO. Concedimus has ultimas ra- SOLUTIO. Concedimus has ultimas ra- tiones ostendentes quare sensus dicatur tiones ostendentes quare sensus dicatur communis. communis.

Ad diffinitionem autem primam di- Ad diffinitionem autem primam di- cendum, quod illa est data per propriam cendum, quod illa est data per propriam materiam hujus potentiæ quæ est orga- materiam hujus potentiæ quæ est orga- num et illa tangitur per hoc quod dici- num et illa tangitur per hoc quod dici- tur, Vis ordinata in prima concavitate tur, Vis ordinata in prima concavitate cerebri: prima enim concavitas cerebri cerebri: prima enim concavitas cerebri est locus in quo primo est congregatio est locus in quo primo est congregatio spiritus animalis, quo per distributio- spiritus animalis, quo per distributio- nem ad organa specialia operantur quin- nem ad organa specialia operantur quin-

Solutio. Solutio.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

IÍ P. SUMMÆ DE CREATURIS, QUÆST. 35. IÍ P. SUMMÆ DE CREATURIS, QUÆST. 35.

que sensus. Tangit etiam hæc diffinitio que sensus. Tangit etiam hæc diffinitio rationem communitatis per hoc quod di- rationem communitatis per hoc quod di- citur, Recipiens per seipsam formas om- citur, Recipiens per seipsam formas om- nes. Et tangit rationem proprii objecti nes. Et tangit rationem proprii objecti hujus potentiæ per hoc quod dicitur, hujus potentiæ per hoc quod dicitur, Quæ imprimuntur quinque sensibus. Quæ imprimuntur quinque sensibus. Quinque sensibus enim imprimuntur Quinque sensibus enim imprimuntur sensibilia propria primo, et posterius sensibilia propria primo, et posterius sensata communia: et debet intelligi sensata communia: et debet intelligi dictum Avicennæ formaliter, ut hic sit dictum Avicennæ formaliter, ut hic sit sensus, quod sensus communis recipit sensus, quod sensus communis recipit formas quæ imprimuntur sensibus se- formas quæ imprimuntur sensibus se- cundum quod sensibus imprimuntur. Et cundum quod sensibus imprimuntur. Et cum differentia sit inter formam sensi- cum differentia sit inter formam sensi- tivam et phantasma et imaginationem, tivam et phantasma et imaginationem, patet per hoc quod distinguitur sensus patet per hoc quod distinguitur sensus communis a phantasia et imaginatione et communis a phantasia et imaginatione et cæteris potentiis interioribus et sic so- cæteris potentiis interioribus et sic so- lutum est primum. lutum est primum.

AD ALIUD dicendum, quod Avicenna AD ALIUD dicendum, quod Avicenna sumit phantasiam large, prout compre- sumit phantasiam large, prout compre- hendit sensum communem et imagina- hendit sensum communem et imagina- tionem et propter hoc quandoque vocat tionem et propter hoc quandoque vocat eam sensum communem, et quandoque eam sensum communem, et quandoque imaginationem. imaginationem.

AD ALIUD dicendum, quod dictum Avi- AD ALIUD dicendum, quod dictum Avi- cennæ sic intelligitur, quod facies for- cennæ sic intelligitur, quod facies for- malis sive imaginationis est sensus com- malis sive imaginationis est sensus com- munis non essentialiter, sed ut impri- munis non essentialiter, sed ut impri- mentis, ita quod sensus communis sit mentis, ita quod sensus communis sit genitivi casus et hoc patet per hoc quod genitivi casus et hoc patet per hoc quod sequitur immediate subdit enim sic: sequitur immediate subdit enim sic: « Sensus enim communis reddit virtuti « Sensus enim communis reddit virtuti formali quasi ad reponendum quidquid formali quasi ad reponendum quidquid reddunt ei sensus. » reddunt ei sensus. »

: :

AD ALIUD dicendum, quod non est AD ALIUD dicendum, quod non est ejusdem rationis objectum in phantasia ejusdem rationis objectum in phantasia et in imaginatione et sensu communi, ut et in imaginatione et sensu communi, ut patet ex prædictis. Præterea non est patet ex prædictis. Præterea non est ejusdem virtutis recipere et retinere, ut ejusdem virtutis recipere et retinere, ut supra patuit in objiciendo. supra patuit in objiciendo.

Ad hoc quod ostenditur, quod per Ad hoc quod ostenditur, quod per compositionem et divisionem non diffe- compositionem et divisionem non diffe- runt sensus communis et phantasia, bene runt sensus communis et phantasia, bene

concedimus. concedimus.

Similiter objecta illa quæ probant sen- Similiter objecta illa quæ probant sen- sum communem et phantasiam non esse sum communem et phantasiam non esse idem, concedimus de plano. idem, concedimus de plano.

313 313

AD DIFFINITIONEM Algazelis concedi- AD DIFFINITIONEM Algazelis concedi- mus, quod datur per rationem nominis mus, quod datur per rationem nominis sensus communis. Sensus enim commu- sensus communis. Sensus enim commu- nis est in organo a quo distribuitur spi- nis est in organo a quo distribuitur spi- ritus animalis operans ad organa sensum ritus animalis operans ad organa sensum propriorum sensuum et hoc tangit cum propriorum sensuum et hoc tangit cum dicit, a quo omnes proprii derivantur. dicit, a quo omnes proprii derivantur. Similiter sensus communis est, qui effi- Similiter sensus communis est, qui effi- citur in actu a sensibilibus omnium sen- citur in actu a sensibilibus omnium sen- suum propriorum : et hoc tangit cum suum propriorum : et hoc tangit cum dicit, Ad quem omnis impressio renun- dicit, Ad quem omnis impressio renun- tiatur. Similiter sensatum commune tiatur. Similiter sensatum commune quod est sensus communis, per se et quod est sensus communis, per se et primo est id quod conjungit omnia sen- primo est id quod conjungit omnia sen- sibilia et propria, ut patet in rationibus sibilia et propria, ut patet in rationibus ultimo adductis et hoc tangit cum dicit, ultimo adductis et hoc tangit cum dicit, In quo omnes conjunguntur, quia per In quo omnes conjunguntur, quia per suum objectum-sensata omnia conjungit. suum objectum-sensata omnia conjungit. Cum autem unum sensibile proprium Cum autem unum sensibile proprium non convenienter ostendat et sufficienter non convenienter ostendat et sufficienter nocivum et conveniens animal sentienti, nocivum et conveniens animal sentienti, ex colore enim non sufficienter cogno- ex colore enim non sufficienter cogno- scitur coloratum, sed oportet multa sen- scitur coloratum, sed oportet multa sen- sibilia componere, quæ compositio est sibilia componere, quæ compositio est sensus communis, ideo dicit, quod om- sensus communis, ideo dicit, quod om- nes alii sensus suggerunt sensum com- nes alii sensus suggerunt sensum com- munem circa cognitionem sensibilem. munem circa cognitionem sensibilem. Ideo etiam dicit Avicenna, quod cogni- Ideo etiam dicit Avicenna, quod cogni- tio sensus proprii non completur nisi tio sensus proprii non completur nisi per cognitionem sensus communis. per cognitionem sensus communis.

AD ID autem quod objicitur in con- AD ID autem quod objicitur in con- trarium, dicendum quod quantum ad trarium, dicendum quod quantum ad distributionem spiritus animalis sensus distributionem spiritus animalis sensus proprii derivantur a communi, et quoad proprii derivantur a communi, et quoad hunc respectum sensus communis est hunc respectum sensus communis est prius quam sensus proprii et sic solvi- prius quam sensus proprii et sic solvi- tur primum. tur primum.

AD ALIUD dicendum, quod impressio AD ALIUD dicendum, quod impressio sensuum propriorum renuntiatur sensui sensuum propriorum renuntiatur sensui communi: quia idem est actus sensus communi: quia idem est actus sensus proprii et sensus communis, sicut in proprii et sensus communis, sicut in præhabita quæstione expeditum est. præhabita quæstione expeditum est.

AD ALIUD dicendum, quod sensus pro- AD ALIUD dicendum, quod sensus pro- prii quoad sua sensata conjunguntur in prii quoad sua sensata conjunguntur in communi, conjunguntur etiam in ipso communi, conjunguntur etiam in ipso sicut in perfectivo: licet enim proprius sicut in perfectivo: licet enim proprius sensus non erret in proprio sensibili, sensus non erret in proprio sensibili, tamen ab ipso sensibili non perfecte co- tamen ab ipso sensibili non perfecte co- gnoscitur particulare quod est in sensu, gnoscitur particulare quod est in sensu,

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

Ad 4. Ad 4.

314 314

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

sed ex multis, quæ multa conjungit sen- sed ex multis, quæ multa conjungit sen- sus communis. sus communis.

AD ULTIMUM dicendum, quod suggerere AD ULTIMUM dicendum, quod suggerere ponitur ibi pro expectatione comple- ponitur ibi pro expectatione comple- menti cognitionis circa particulare quod menti cognitionis circa particulare quod est in sensu. Hæc enim completa non est est in sensu. Hæc enim completa non est in sensibili, sed in omnibus sensibus qui in sensibili, sed in omnibus sensibus qui insunt in particulari posito in sensu, sic- insunt in particulari posito in sensu, sic- ut patet in cognitione auri, quod cum ut patet in cognitione auri, quod cum non sufficienter cognoscitur ex colore, non sufficienter cognoscitur ex colore, examinatur ad tinnitum et sonum et si examinatur ad tinnitum et sonum et si non sufficienter cognoscitur ex his duo- non sufficienter cognoscitur ex his duo- bus, examinatur ad odorem, est enim bus, examinatur ad odorem, est enim minoris odoris quam cuprum et si non minoris odoris quam cuprum et si non sufficienter cognoscitur ex his tribus, sufficienter cognoscitur ex his tribus, examinatur ad pondus et percipitur tactu. examinatur ad pondus et percipitur tactu. Hæc autem sensibilia conjungit sensus Hæc autem sensibilia conjungit sensus communis. communis.

ARTICULUS III. ARTICULUS III.

Quid est organum sensus communis ? Quid est organum sensus communis ?

Tertio, Quæritur de organo sensus Tertio, Quæritur de organo sensus communis. communis.

1. Et videtur ex præhabita auctoritate 1. Et videtur ex præhabita auctoritate Avicennæ, quod prima concavitas ce- Avicennæ, quod prima concavitas ce- rebri sit organum sensus communis. rebri sit organum sensus communis.

2. Item, Avicenna in VI de Natura- 2. Item, Avicenna in VI de Natura- libus in fine « Virtus formalis et sensus libus in fine « Virtus formalis et sensus communis fiunt in prima parte cerebri, communis fiunt in prima parte cerebri, spiritu replente ipsum ventriculum : quæ spiritu replente ipsum ventriculum : quæ omnia non fuerunt nisi ut adspiciant su- omnia non fuerunt nisi ut adspiciant su- pra sensus proprios, quorum plures de- pra sensus proprios, quorum plures de- rivantur a priori parte cerebri. » rivantur a priori parte cerebri. »

3. Item, Sensus communis accipit esse 3. Item, Sensus communis accipit esse a propriis ergo organum ejus situm erit a propriis ergo organum ejus situm erit post organum sensuum propriorum, et post organum sensuum propriorum, et sic in anteriori parte cerebri. sic in anteriori parte cerebri.

4. Præterea, Spiritus animalis facit 4. Præterea, Spiritus animalis facit et motum sed in anteriori et motum sed in anteriori

sensum sensum

SED CONTRA hoc videtur, quod sit in Sed co SED CONTRA hoc videtur, quod sit in Sed co corde: corde:

1. Dicit enim Avicenna: « Sensus cor- 1. Dicit enim Avicenna: « Sensus cor- dis et præcipue tactus major est quam dis et præcipue tactus major est quam sensus ipsius cerebri. » Cum ergo sensus sensus ipsius cerebri. » Cum ergo sensus communis sit, ad quem terminantur sen- communis sit, ad quem terminantur sen- sus proprii, ut dicit Avicenna, videbitur sus proprii, ut dicit Avicenna, videbitur organum sensus communis esse in corde organum sensus communis esse in corde secundum quod tactus terminatur ad secundum quod tactus terminatur ad ipsum. ipsum.

2. Præterea, Habitum est supra, quod 2. Præterea, Habitum est supra, quod habeant instrumenta sua circa cor gustus habeant instrumenta sua circa cor gustus et tactus et ita sensus communis quoad et tactus et ita sensus communis quoad judicium saporum et tangibilium vide- judicium saporum et tangibilium vide- bitur organum habere circa cor. bitur organum habere circa cor.

SOLUTIO. Sicut dicit Avicenna, dispo- Solut SOLUTIO. Sicut dicit Avicenna, dispo- Solut sitio sensus communis est talis, quod ex sitio sensus communis est talis, quod ex ipso est principium cujuslibet virtutis ipso est principium cujuslibet virtutis sensibilis, et postea redit ad ipsum cum sensibilis, et postea redit ad ipsum cum lucro. Cum ergo nervi sentiendi nascan- lucro. Cum ergo nervi sentiendi nascan- tur ex prima parte cerebri, eo quod prima tur ex prima parte cerebri, eo quod prima pars cerebri mollior est, et mollities facit pars cerebri mollior est, et mollities facit multum ad impressiones sensibilium, di- multum ad impressiones sensibilium, di- cimus quod organum sensus communis cimus quod organum sensus communis est in prima concavitate cerebri, quæ est in prima concavitate cerebri, quæ plena est spiritu sensibili. plena est spiritu sensibili.

AD ILLUD autem quod objicitur in con- Ad obje AD ILLUD autem quod objicitur in con- Ad obje trarium, dicendum quod tactus secun- trarium, dicendum quod tactus secun- dum quod est judicium tangibilium, et dum quod est judicium tangibilium, et gustus secundum quod est judicium sa- gustus secundum quod est judicium sa- porum, oriuntur a prima parte cerebri, ut porum, oriuntur a prima parte cerebri, ut supra determinatum est. Secundum vero supra determinatum est. Secundum vero quod sensus alimenti, sic relationem ha- quod sensus alimenti, sic relationem ha- bent ad cor ut a quo principium est di- bent ad cor ut a quo principium est di- gestionis. Aliter tamen solvit Avicenna gestionis. Aliter tamen solvit Avicenna dicens, quod nihil prohibet, quod aliqua dicens, quod nihil prohibet, quod aliqua virtus oriatur in uno membro, et perfi- virtus oriatur in uno membro, et perfi- ciatur in altero, et tunc completa rever- ciatur in altero, et tunc completa rever- tatur ad ipsum: unde ipse vult, quod vir- tatur ad ipsum: unde ipse vult, quod vir- tus sensitiva oriatur a corde, et perficia- tus sensitiva oriatur a corde, et perficia- tur in cerebro, sicut et virtus nutritiva tur in cerebro, sicut et virtus nutritiva oritur a corde, et complementum ejus oritur a corde, et complementum ejus est in hepate, licet huic videatur dicere est in hepate, licet huic videatur dicere contrarium Averroes, et sensus commu- contrarium Averroes, et sensus commu-

parte cerebri facit sensum, et in po- nis terminus est sensuum propriorum se- parte cerebri facit sensum, et in po- nis terminus est sensuum propriorum se-

steriori motum: ergo organum sensus steriori motum: ergo organum sensus communis cum repleatur sensu sensi- communis cum repleatur sensu sensi- bili, erit in anteriori parte cerebri. bili, erit in anteriori parte cerebri.

cundum quod sunt in virtute sensibili cundum quod sunt in virtute sensibili perfecta: et ideo organum ejus est in perfecta: et ideo organum ejus est in prima concavitate cerebri. prima concavitate cerebri.

Dumst. Dumst.

II P. SUMMÆ DE CREATURIS, QUÆST. 35. II P. SUMMÆ DE CREATURIS, QUÆST. 35.

ARTICULUS IV. ARTICULUS IV.

315 315

sterius et sic non erunt quinque æque sterius et sic non erunt quinque æque prima. prima.

Si FORTE hoc concedatur, Si FORTE hoc concedatur,

CONTRA: Sentimus enim aliqu id quie- CONTRA: Sentimus enim aliqu id quie- scens quod non movetur, et illius magni- scens quod non movetur, et illius magni- tudinem percipimus sine sensu : ergo tudinem percipimus sine sensu : ergo

Utrum quinque sensibilia sunt objectum videtur, quod non semper alia motu Utrum quinque sensibilia sunt objectum videtur, quod non semper alia motu sentiamus. sentiamus.

sensus communis? sensus communis?

Quarto, Quæritur de objecto sensus Quarto, Quæritur de objecto sensus communis. communis.

Enumerantur enim a Philosopho in II Enumerantur enim a Philosopho in II de Anima quinque sensibilia commu- de Anima quinque sensibilia commu- nia, scilicet motus, quies, figura, nume- nia, scilicet motus, quies, figura, nume- rus, et magnitudo. rus, et magnitudo.

Sed tunc quæritur : Sed tunc quæritur :

1. Cum tempus et locus etiam sint 1. Cum tempus et locus etiam sint continuæ quantitates, quo sensu sin- continuæ quantitates, quo sensu sin- gulare tempus et singularis locus perci- gulare tempus et singularis locus perci- piantur? piantur?

2. Præterea, Cum oratio sit discreta 2. Præterea, Cum oratio sit discreta quantitas, et sit aliqua una singularis quantitas, et sit aliqua una singularis oratio, quæritur quo sensu illa percipi- oratio, quæritur quo sensu illa percipi-

tur ? tur ?

3. Item, Cum tempus sit quantitas 3. Item, Cum tempus sit quantitas per se, motus autem per accidens, vide- per se, motus autem per accidens, vide- tur tempus magis esse sensatum illius tur tempus magis esse sensatum illius cujus est apprehendere quantitatem quam cujus est apprehendere quantitatem quam

motus. motus.

4. Item, Cum quies sit privatio mo- 4. Item, Cum quies sit privatio mo- tus, videbitur quies non apprehendi nisi tus, videbitur quies non apprehendi nisi per motum, sicut silentium per sonum: per motum, sicut silentium per sonum: et ita quies non erit sensatum per se. et ita quies non erit sensatum per se.

5. Item, Figura species qualitatis est : 5. Item, Figura species qualitatis est : et ita non videbitur pertinere ad sensum et ita non videbitur pertinere ad sensum communem, cujus est apprehendere communem, cujus est apprehendere quantitates singulares. quantitates singulares.

PRÆTEREA quæritur juxta hoc, Utrum PRÆTEREA quæritur juxta hoc, Utrum ista quinque æque sunt sensata sensus ista quinque æque sunt sensata sensus communis? communis?

Et videtur, quod non quia dicit Ari- Et videtur, quod non quia dicit Ari- stoteles circa finem libri secundi de Ani- stoteles circa finem libri secundi de Ani- ma, quod omnia alia motu sentimus : ma, quod omnia alia motu sentimus : ergo videtur, quod motus sit sensibile ergo videtur, quod motus sit sensibile primum, et alia sensibilia sint per po- primum, et alia sensibilia sint per po-

II de Anima, tex. com, 64. II de Anima, tex. com, 64.

Si forte dicatur, quod in veritate æque Si forte dicatur, quod in veritate æque primo sensibilia non sentiuntur, sed primo sensibilia non sentiuntur, sed unum sentitur per aliud, sicut magnitudo unum sentitur per aliud, sicut magnitudo per figuram, eo quod Aristoteles dicit, per figuram, eo quod Aristoteles dicit, quod figura est magnitudo quædam : quod figura est magnitudo quædam : tunc videbuntur esse plura sensata sen- tunc videbuntur esse plura sensata sen- sus communis: supra enim habitum est, sus communis: supra enim habitum est, quod sensus communis apprehendit om- quod sensus communis apprehendit om- nia sensata propriorum sensuum per po- nia sensata propriorum sensuum per po- sterius et sic omnia objecta aliorum sen- sterius et sic omnia objecta aliorum sen- suum erunt etiam objecta sensus com- suum erunt etiam objecta sensus com- munis. munis.

Præterea, Videtur sensus communis Præterea, Videtur sensus communis non esse unus sensus. Sensus enim unus non esse unus sensus. Sensus enim unus est, qui est contrarietatis unius generis. est, qui est contrarietatis unius generis. Quinque autem enumerata non reducun- Quinque autem enumerata non reducun- tur ad unum proximum, nec etiam ad tur ad unum proximum, nec etiam ad unum genus remotum: quia figura est unum genus remotum: quia figura est in genere qualitatis. Ergo videtur sensus in genere qualitatis. Ergo videtur sensus communis non esse unus sensus. communis non esse unus sensus.

Præterea, Aristoteles movet quamdam Præterea, Aristoteles movet quamdam quæstionem in libro de Sensu et sensato, quæstionem in libro de Sensu et sensato, Utrum omne sensibile sit divisibile in Utrum omne sensibile sit divisibile in infinitum gratia magnitudinis quæ est infinitum gratia magnitudinis quæ est sensatum commune, et in quo ut in sub- sensatum commune, et in quo ut in sub- jecto est sensatum proprium, ita quod jecto est sensatum proprium, ita quod minima accepta per divisionem sunt sen- minima accepta per divisionem sunt sen- sibilia? sibilia?

Et ponit rationem ad hoc sic: Omne Et ponit rationem ad hoc sic: Omne corpus divisibile in infinitum est corpus: corpus divisibile in infinitum est corpus: sensibile est corpus: ergo corpus sensi- sensibile est corpus: ergo corpus sensi- bile est divisibile in infinitum: sed non bile est divisibile in infinitum: sed non dicitur sensibile nisi per sensibilia: ergo dicitur sensibile nisi per sensibilia: ergo infinita accepta per divisionem erunt sen- infinita accepta per divisionem erunt sen- sibilia. sibilia.

Postea ponit rationem in contrarium Postea ponit rationem in contrarium concludentem triplex inconveniens si hoc concludentem triplex inconveniens si hoc dicatur, sic Quidquid est sensibile est dicatur, sic Quidquid est sensibile est operativum et motivum sensus: sensi- operativum et motivum sensus: sensi-

Sed contra. Sed contra.

Solutio. Solutio.

316 316

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

bile enim dicitur in eo quod potest mo- bile enim dicitur in eo quod potest mo- vere sensum minimum acceptum per vere sensum minimum acceptum per divisionem ergo erit motivum sensus, divisionem ergo erit motivum sensus, quod aperte falsum est, eo quod minima quod aperte falsum est, eo quod minima effugiunt sensum. Aliud inconveniens, effugiunt sensum. Aliud inconveniens, quod cum sensus dividatur divisione sen- quod cum sensus dividatur divisione sen- sibili, diviso sensibili dividetur sensus in sibili, diviso sensibili dividetur sensus in infinitum. Tertium est, quod secundum infinitum. Tertium est, quod secundum hoc omnis magnitudo quantumcumque hoc omnis magnitudo quantumcumque minima erit sensibilis, quod falsum est. minima erit sensibilis, quod falsum est. Deinde ponit rationem iterum contra Deinde ponit rationem iterum contra hoc sic: Omne compositum componitur hoc sic: Omne compositum componitur ex his in quæ dividitur: sensibile est ex his in quæ dividitur: sensibile est compositum ergo componitur ex his in compositum ergo componitur ex his in quæ dividitur. Aut ergo illa erunt sensi- quæ dividitur. Aut ergo illa erunt sensi- bilia, aut insensibilia. Si insensibilia, bilia, aut insensibilia. Si insensibilia, habeo propositum : quia tunc minima habeo propositum : quia tunc minima accepta per divisionem erunt sensibilia: accepta per divisionem erunt sensibilia: ergo sensibile constituitur ex insensibi- ergo sensibile constituitur ex insensibi- libus, quod falsum est. libus, quod falsum est.

Præterea ponit rationem ex opinione Præterea ponit rationem ex opinione Democriti et Leucippi, qui omnia dice- Democriti et Leucippi, qui omnia dice- bant componi ex atomis, et figura et or- bant componi ex atomis, et figura et or- dine et positione ipsorum atomorum ge- dine et positione ipsorum atomorum ge- nerari qualitates sensibiles. nerari qualitates sensibiles.

Deinde Aristoteles solvit ad hominem Deinde Aristoteles solvit ad hominem

et non ad orationem, distinguendo dupli- et non ad orationem, distinguendo dupli- cem divisionem. Est enim quædam divisio cem divisionem. Est enim quædam divisio speciei et formæ, cujus ultima dividentia speciei et formæ, cujus ultima dividentia sunt contraria: et in illis stat divisio. sunt contraria: et in illis stat divisio. Est etiam divisio continui, cujus ulti- Est etiam divisio continui, cujus ulti- mum non est accipere secundum poten- mum non est accipere secundum poten- tiam divisibilem : et ideo non stat illius tiam divisibilem : et ideo non stat illius divisio. Cum ergo sensibilia sint formæ divisio. Cum ergo sensibilia sint formæ et species habentes contraria, stabit di- et species habentes contraria, stabit di- visio sensibilium, et non procedet in in- visio sensibilium, et non procedet in in- finitum. finitum.

Sed quia hæc solutio non solvit, ideo Sed quia hæc solutio non solvit, ideo objicit Aristoteles in contrarium, dicens objicit Aristoteles in contrarium, dicens quod licet species sensibiles non divi- quod licet species sensibiles non divi- dantur per se divisione continui, tamen dantur per se divisione continui, tamen quia connexio est propriorum sensibi- quia connexio est propriorum sensibi- lium ad sensibile commune quod est lium ad sensibile commune quod est magnitudo, idcirco per accidens sensi- magnitudo, idcirco per accidens sensi- bilia communia dividuntur divisione bilia communia dividuntur divisione continui, et sic redit prima objectio. continui, et sic redit prima objectio.

SOLUTIO. Dicendum secundum Alpha- SOLUTIO. Dicendum secundum Alpha- rabium et Avicennam, quod sensus com- rabium et Avicennam, quod sensus com-

munis ponitur propter compositionem munis ponitur propter compositionem et divisionem sensibilium propriorum : et divisionem sensibilium propriorum : et idcirco multiplicantur objecta sensus et idcirco multiplicantur objecta sensus communis secundum quod identitatem communis secundum quod identitatem per ea potest ponere vel diversitatem in- per ea potest ponere vel diversitatem in- ter sensata propria. Hæc autem identitas ter sensata propria. Hæc autem identitas vel diversitas ponitur in sensibus consi- vel diversitas ponitur in sensibus consi- deratis secundum esse, vel secundum deratis secundum esse, vel secundum fieri. Cognoscitur enim sensibile idem fieri. Cognoscitur enim sensibile idem vel diversum utroque modo. Et si con- vel diversum utroque modo. Et si con- sideretur secundum esse, aut ergo erit sideretur secundum esse, aut ergo erit principium per quod ponitur diversitas, principium per quod ponitur diversitas, et sic erit numerus aut per quod poni- et sic erit numerus aut per quod poni- tur identitas et hoc duobus modis, tur identitas et hoc duobus modis, scilicet communiter ad sensata intrinseca scilicet communiter ad sensata intrinseca et extrinseca, et sic magnitudo erit quæ et extrinseca, et sic magnitudo erit quæ unit in se qualitates gustus et tactus unit in se qualitates gustus et tactus quæ sunt intrinsecæ, et qualitates audi- quæ sunt intrinsecæ, et qualitates audi- tus et visus quæ sunt extrinsecæ, et tus et visus quæ sunt extrinsecæ, et qualitates odoris quæ sunt mediæ. Aut qualitates odoris quæ sunt mediæ. Aut erit proprium quoad extrinseca, et sic erit proprium quoad extrinseca, et sic est figura figura enim est exterior ter- est figura figura enim est exterior ter- minatio quanti, in qua ut in subjecto minatio quanti, in qua ut in subjecto uniuntur sensata extrinseca. Si vero uniuntur sensata extrinseca. Si vero sensibile cognoscitur, prout considera- sensibile cognoscitur, prout considera- tur in fieri idem vel diversum cum ali- tur in fieri idem vel diversum cum ali- quo sensibili per sensatum commune, quo sensibili per sensatum commune, hoc erit duobus modis, scilicet potentia, hoc erit duobus modis, scilicet potentia, vel actu et si potentia, sic est quies : et vel actu et si potentia, sic est quies : et si actu, tunc est motus. si actu, tunc est motus.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod tem- AD PRIMUM ergo dicendum, quod tem- pus reducitur ad motum ut ad causam pus reducitur ad motum ut ad causam suam, et subjectum, quia est proprietas suam, et subjectum, quia est proprietas ipsius: et idcirco sentitur in illo. Locus ipsius: et idcirco sentitur in illo. Locus autem cum sit species magnitudinis, sub autem cum sit species magnitudinis, sub magnitudine comprehenditur : licet enim magnitudine comprehenditur : licet enim intra mensurare et extra diversas faciant intra mensurare et extra diversas faciant species continui, propter quod Aristote- species continui, propter quod Aristote- les in Prædicamentis aliam speciem les in Prædicamentis aliam speciem quantitatis dicit esse locum magis quam quantitatis dicit esse locum magis quam lineam vel superficiem, tamen non fa- lineam vel superficiem, tamen non fa- ciunt diversas species sensibiles. ciunt diversas species sensibiles.

Ad 1 Ad 1

AD ALIUD dicendum, quod oratio se- Ad 2 et AD ALIUD dicendum, quod oratio se- Ad 2 et cundum materiam corpus est, ut dicit cundum materiam corpus est, ut dicit Priscianus, quia vox est aer tenuissimus Priscianus, quia vox est aer tenuissimus ictus. Secundum autem quod est conse- ictus. Secundum autem quod est conse- quens motum fractivum aeris, est quali- quens motum fractivum aeris, est quali- tas quæ est proprium sensibile auditus. tas quæ est proprium sensibile auditus. Secundum vero quod mensuratur indi- Secundum vero quod mensuratur indi-

Ad 4. Ad 4.

Ad 5. Ad 5.

1 quæst. 1 quæst.

II P. SUMME DE CREATURIS, QUÆST. 35. II P. SUMME DE CREATURIS, QUÆST. 35.

visibili quod est elementum vel syllaba visibili quod est elementum vel syllaba secundum diversos respectus, sic est secundum diversos respectus, sic est quantitas discreta, cujus perceptio redu- quantitas discreta, cujus perceptio redu- citur ad perceptionem numeri : licet enim citur ad perceptionem numeri : licet enim quantum ad species discretas sit diffe- quantum ad species discretas sit diffe- rentia inter numerum et orationem, et rentia inter numerum et orationem, et ex hoc quod in numero iteratio ejusdem ex hoc quod in numero iteratio ejusdem unitatis secundum substantiam consti- unitatis secundum substantiam consti- tuit numerum, in oratione autem nihil tuit numerum, in oratione autem nihil idem reiteratur secundum substantiam, idem reiteratur secundum substantiam, non enim idem elementum unius et ejus- non enim idem elementum unius et ejus- dem litteræ sæpius iteratum constituit dem litteræ sæpius iteratum constituit orationem, quemadmodum iteratio ejus- orationem, quemadmodum iteratio ejus- dem unitatis constituit numerum: nihil- dem unitatis constituit numerum: nihil- ominus tamen numerus prout accipitur ominus tamen numerus prout accipitur sensatum commune, nihil aliud est quam sensatum commune, nihil aliud est quam divisio continui. Divisio autem hæc pot- divisio continui. Divisio autem hæc pot- est esse uno vel diversis: unde discretio est esse uno vel diversis: unde discretio numeri secundum quod est sensatum numeri secundum quod est sensatum commune, communis est ad omnem di- commune, communis est ad omnem di- visionem partium continui, secundum visionem partium continui, secundum quam divisionem diversa cognoscuntur quam divisionem diversa cognoscuntur esse sensata quæ sunt in ipsis. esse sensata quæ sunt in ipsis.

AD ALIUD dicendum, quod quies hic AD ALIUD dicendum, quod quies hic non accipitur tantum ut privatio motus, non accipitur tantum ut privatio motus, sed etiam prout est instrumentum per sed etiam prout est instrumentum per quod ponitur diversitas inter duo sensi- quod ponitur diversitas inter duo sensi- bilia, quorum unum est in esse et alte- bilia, quorum unum est in esse et alte- rum in fieri. rum in fieri.

AD ALIUD dicendum, quod figura se- AD ALIUD dicendum, quod figura se- cundum substantiam species est quædam cundum substantiam species est quædam magnitudinis, sed secundum esse species magnitudinis, sed secundum esse species est qualitatis, quæ tamen qualitas non est qualitatis, quæ tamen qualitas non est nisi circa quantitatem: et sic redu- est nisi circa quantitatem: et sic redu- cetur ad prædicamentum quantitatis. cetur ad prædicamentum quantitatis.

AD ALIUD quod juxta hoc quæritur, AD ALIUD quod juxta hoc quæritur, Utrum ista quinque æque sint sensata Utrum ista quinque æque sint sensata communia? communia?

Dicendum, quod sic: sunt enim sen- Dicendum, quod sic: sunt enim sen- sata sensus communis, secundum quod sata sensus communis, secundum quod per ipsa ponit dixersitatem vel identita- per ipsa ponit dixersitatem vel identita- tem inter sensata propria: et sic quies tem inter sensata propria: et sic quies licet sit privatio motus, tamen secundum licet sit privatio motus, tamen secundum quod per ipsam cognoscitur diversitas, quod per ipsam cognoscitur diversitas, sicut diversum est sensibile quod est in sicut diversum est sensibile quod est in esse, ab eo quod est in fieri, erit quies non esse, ab eo quod est in fieri, erit quies non sensata per motum, sed per seipsam. Et sensata per motum, sed per seipsam. Et similiter dico de magnitudine et figura. similiter dico de magnitudine et figura.

317 317

AD ALIUD autem quod objicitur quod Ad object. AD ALIUD autem quod objicitur quod Ad object. dicit Aristoteles et Avicenna, quod alia dicit Aristoteles et Avicenna, quod alia sentimus per motum, dicendum quod sentimus per motum, dicendum quod illius verbi duplex est intellectus, scilicet illius verbi duplex est intellectus, scilicet quod omne sensibile non sentitur secun- quod omne sensibile non sentitur secun- dum actum nisi secundum quod immu- dum actum nisi secundum quod immu- tat organum sensus: et hæc immutatio tat organum sensus: et hæc immutatio quidam motus est: sed iste non est in- quidam motus est: sed iste non est in- tellectus Philosophi. Alius est, quod mo- tellectus Philosophi. Alius est, quod mo- tus omnia alia per se conjungit materiæ tus omnia alia per se conjungit materiæ sensibili: cum enim mathematica per se sensibili: cum enim mathematica per se secundum suas intentiones separata sint secundum suas intentiones separata sint a sensibus, sicut magnitudo, numerus, a sensibus, sicut magnitudo, numerus, et figura, et etiam oratio secundum quod et figura, et etiam oratio secundum quod est discreta quantitas considerata in mu- est discreta quantitas considerata in mu- sica, consideratur enim illa per principia sica, consideratur enim illa per principia mathematica et non per principia natu- mathematica et non per principia natu- ralia, sicut est proportio triplicis ad du- ralia, sicut est proportio triplicis ad du- plum: cum, inquam, ita sit, motus con- plum: cum, inquam, ita sit, motus con- jungit omnia ista materiæ sensibili: licet jungit omnia ista materiæ sensibili: licet enim magnitudo secundum se non sit enim magnitudo secundum se non sit sensibilis, tamen magnitudo mota sensi- sensibilis, tamen magnitudo mota sensi- bilis est: quia sic est in ipsa species bilis est: quia sic est in ipsa species sensibilis: et sic de aliis. Unde sensus sensibilis: et sic de aliis. Unde sensus dicti Philosophi est, quod motus dat dicti Philosophi est, quod motus dat aliis habitum sensibilitatis, actu tamen aliis habitum sensibilitatis, actu tamen unum sentitur sine alio. unum sentitur sine alio.

AD ID quod ultimo quæritur de quæ- AD ID quod ultimo quæritur de quæ- stione Aristotelis in libro de Sensu et sen- stione Aristotelis in libro de Sensu et sen- sato, dicendum quod sensibile commune sato, dicendum quod sensibile commune quod est magnitudo, divisibile est in in- quod est magnitudo, divisibile est in in- finitum divisione continui et per se. Sen- finitum divisione continui et per se. Sen- sibile autem proprium divisibile est per sibile autem proprium divisibile est per accidens, eo quod annexum est cum ma- accidens, eo quod annexum est cum ma- gnitudine tamen si dividatur in minima, gnitudine tamen si dividatur in minima, accepta per divisionem sunt insensibilia accepta per divisionem sunt insensibilia actu, et sensibilia potentia, scilicet si re- actu, et sensibilia potentia, scilicet si re- ducantur ad compositionem totius: et ducantur ad compositionem totius: et hoc nihil est inconveniens, quod sensi- hoc nihil est inconveniens, quod sensi- bile componitur ex insensibilibus actu, bile componitur ex insensibilibus actu, sensibilibus tamen potentia. sensibilibus tamen potentia.

Sed nota, quod quædam parva actu Sed nota, quod quædam parva actu sunt insensibilia quoad unum sensum, et sunt insensibilia quoad unum sensum, et potentia quoad alterum, sicut grana milii potentia quoad alterum, sicut grana milii in medio cadentia in die, quando potest in medio cadentia in die, quando potest discerni color cujuslibet grani: unde discerni color cujuslibet grani: unde quodlibet eorum facit sensum visus in quodlibet eorum facit sensum visus in actu, sed tamen auditum non movent actu, sed tamen auditum non movent nisi in potentia, secundum quod consti- nisi in potentia, secundum quod consti-

318 318

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

tuunt totum quod est medium. Unum- tuunt totum quod est medium. Unum- quodque enim istorum non sonat nisi in quodque enim istorum non sonat nisi in potentia, licet videatur in actu. potentia, licet videatur in actu.

Ad hoc quod quæri posset, Quare tan- Ad hoc quod quæri posset, Quare tan- tum sunt quinque sensata communia? tum sunt quinque sensata communia? potest sufficere ratio habita in principio potest sufficere ratio habita in principio solutionum. Vel dicatur aliter et melius, solutionum. Vel dicatur aliter et melius, scilicet quod sensata communia sunt in- scilicet quod sensata communia sunt in- strumenta per quæ sensus communis strumenta per quæ sensus communis convenientiam et differèntiam ponit inter convenientiam et differèntiam ponit inter sensata propria. Aut ergo illa sensata sensata propria. Aut ergo illa sensata accipiuntur secundum esse, vel secun- accipiuntur secundum esse, vel secun- dum fieri, vel communiter ad utrumque. dum fieri, vel communiter ad utrumque. Si secundum esse, tunc est quies, per Si secundum esse, tunc est quies, per quod ponitur convenientia et differentia. quod ponitur convenientia et differentia. Si secundum fieri, tunc est motus. Si Si secundum fieri, tunc est motus. Si communiter ad utrumque, tunc aut per communiter ad utrumque, tunc aut per ipsum principaliter ponitur convenientia, ipsum principaliter ponitur convenientia,

aut principaliter differentia. Si primo aut principaliter differentia. Si primo modo, aut est commune uniens sensata modo, aut est commune uniens sensata intrinsecus et extrinsecus, aut extrinsecus intrinsecus et extrinsecus, aut extrinsecus tantum. Si primo modo, tunc est magni- tantum. Si primo modo, tunc est magni- tudo. Si secundo modo, tunc est figu- tudo. Si secundo modo, tunc est figu- ra. Si per ipsum vero ponitur principa- ra. Si per ipsum vero ponitur principa- liter differentia, tunc est numerus. liter differentia, tunc est numerus.

Et per hoc etiam patet solutio supra Et per hoc etiam patet solutio supra quæsiti, scilicet utrum sensus communis quæsiti, scilicet utrum sensus communis sit unus vel plures? Dicendum enim, sit unus vel plures? Dicendum enim, quod unus et cum ipse sit formalior quod unus et cum ipse sit formalior quam sensus particulares, erit etiam quam sensus particulares, erit etiam universalior: accipit enim omne id quod universalior: accipit enim omne id quod accipit sensus proprius et per posterius, accipit sensus proprius et per posterius, et præterea suum sensatum per se: et et præterea suum sensatum per se: et illa objectio quæ facta est in contrarium, illa objectio quæ facta est in contrarium, non tenet nisi de sensu proprio. non tenet nisi de sensu proprio.

QUÆSTIO XXXVI. QUÆSTIO XXXVI.

De actu sensus communis. De actu sensus communis.

Quinto, Quæritur de actu sensus communis. Quinto, Quæritur de actu sensus communis.

Et quæruntur tria. Et quæruntur tria.

Quorum primum est, Quid sit actus sensus communis ? Quorum primum est, Quid sit actus sensus communis ?

Secundum autem, Utrum sensus communis unus existens in uno tem- Secundum autem, Utrum sensus communis unus existens in uno tem-

pore apprehendat diversa sensata ? pore apprehendat diversa sensata ?

Tertium est, Qualiter contingit sensum communem esse verum vel fal- Tertium est, Qualiter contingit sensum communem esse verum vel fal- sum, et mentiri, velverum dicere? sum, et mentiri, velverum dicere?

II P. SUMME DE CREATURIS, QUÆST. 36. II P. SUMME DE CREATURIS, QUÆST. 36.

ARTICULUS I. ARTICULUS I.

Quid sit actus sensus communis ? Quid sit actus sensus communis ?

Ad primum proceditur sic: Ad primum proceditur sic:

1. Probat Aristoteles in secundo de 1. Probat Aristoteles in secundo de Anima', quod sensus communis actu Anima', quod sensus communis actu habet sensata communia. habet sensata communia.

Et prima ratio sua hæc est: Omnis Et prima ratio sua hæc est: Omnis sensati per se est aliquis sensus per se: sensati per se est aliquis sensus per se: commune sensatum est sensatum per se: commune sensatum est sensatum per se: ergo habet aliquem sensum per se: sed ergo habet aliquem sensum per se: sed nullus propriorum per se apprehendit nullus propriorum per se apprehendit communia quod probatur per hoc: communia quod probatur per hoc: quia unusquisque propriorum est tantum quia unusquisque propriorum est tantum sui sensibilis per se et non alterius: sui sensibilis per se et non alterius: suum enim sensibile est, quod non con- suum enim sensibile est, quod non con- tingit altero sensu sentiri : sensatum au- tingit altero sensu sentiri : sensatum au- tem commune a quocumque sensu sen- tem commune a quocumque sensu sen- tiatur, sentitur etiam alio sensu : ergo tiatur, sentitur etiam alio sensu : ergo nullus propriorum erit sensati communis nullus propriorum erit sensati communis per se et sic relinquitur, quod appre- per se et sic relinquitur, quod appre- hendere sensatum commune sit actus hendere sensatum commune sit actus sensus communis. sensus communis.

2. Alia ratio est, quod proprio sensu 2. Alia ratio est, quod proprio sensu sentitur sensatum commune sicut sen- sentitur sensatum commune sicut sen- satum alterius sensus: sed sensatum al- satum alterius sensus: sed sensatum al- terius sensus sentitur per accidens: ergo terius sensus sentitur per accidens: ergo et commune per accidens. Cum igitur sic et commune per accidens. Cum igitur sic sit sensatum per se, sensus communis sit sensatum per se, sensus communis accipiet ipsum per se. accipiet ipsum per se.

Probat etiam Philosophus, quod actus Probat etiam Philosophus, quod actus etiam sensus communis est apprehendere etiam sensus communis est apprehendere sensata propria. sensata propria.

1. Nos enim sensata propria judica- 1. Nos enim sensata propria judica- mus differentia et eadem, ut album dici- mus differentia et eadem, ut album dici- mus esse dulce, quandoque autem non mus esse dulce, quandoque autem non dulce. Aut ergo facimus hoc uno sensu, dulce. Aut ergo facimus hoc uno sensu, vel diversis. Si diversis, tunc esset sicut vel diversis. Si diversis, tunc esset sicut si ego sentirem album et tu dulce: et ex si ego sentirem album et tu dulce: et ex hoc neuter nostrorum cognosceret diffe- hoc neuter nostrorum cognosceret diffe- rentiam quæ est inter album et dulce. rentiam quæ est inter album et dulce.

* II de Anima, tex. com. 133 et infra. * II de Anima, tex. com. 133 et infra.

319 319

Si autem uno, tunc oportet, quod ipse Si autem uno, tunc oportet, quod ipse unus sensus apprehendat utrumque: unus sensus apprehendat utrumque: quia aliter non poneret alterationem et quia aliter non poneret alterationem et convenientiam inter ea: et sic sensus convenientiam inter ea: et sic sensus communis erit omnium sensibilium pro- communis erit omnium sensibilium pro- priorum, quæ dicit altera vel eadem in- priorum, quæ dicit altera vel eadem in- vicem esse. vicem esse.

2. Præterea, Diversitas et convenien- 2. Præterea, Diversitas et convenien- tia relationes sunt, quæ non cognoscun- tia relationes sunt, quæ non cognoscun- tur sine relativis in quibus sunt: ergo tur sine relativis in quibus sunt: ergo diversitas et convenientia quæ est inter diversitas et convenientia quæ est inter sensibilia propria, non cognoscitur sine sensibilia propria, non cognoscitur sine cognitione sensibilium propriorum: sed cognitione sensibilium propriorum: sed differentiam et convenientiam inter sen- differentiam et convenientiam inter sen- sibilia propria cognoscimus per sensum sibilia propria cognoscimus per sensum communem: ergo et sensibilia propria communem: ergo et sensibilia propria erunt de cognitione sensus communis. erunt de cognitione sensus communis.

Præterea probat Philosophus, quod Præterea probat Philosophus, quod sentire actus sensuum propriorum perti- sentire actus sensuum propriorum perti- net ad sensum communem, ut cum di- net ad sensum communem, ut cum di- citur, video me videre, et sentio me au- citur, video me videre, et sentio me au- dire et hæc est ratio sua: dire et hæc est ratio sua:

1. Nullius sensus proprii duo sunt ob- 1. Nullius sensus proprii duo sunt ob- jecta, sed unum proportionatur organo jecta, sed unum proportionatur organo illius sensus: actus autem non est idem illius sensus: actus autem non est idem cum objecto, videre enim non est idem cum objecto, videre enim non est idem cum colore: ergo videtur, quod non cum colore: ergo videtur, quod non pertineat ad sensum proprium, sed ad pertineat ad sensum proprium, sed ad communem cognitio ipsius actus. communem cognitio ipsius actus.

2. Præterea, Quidquid videtur, vel 2. Præterea, Quidquid videtur, vel color est, vel colorem habet, vel est actus color est, vel colorem habet, vel est actus coloris qui est lumen actus autem coloris qui est lumen actus autem videndi neque color est, neque colorem videndi neque color est, neque colorem habet, neque est actus coloris qui est lu- habet, neque est actus coloris qui est lu- men ergo non sentitur visu, sed senti- men ergo non sentitur visu, sed senti- tur sensu communi. Et similiter est de tur sensu communi. Et similiter est de actibus aliorum sensuum. actibus aliorum sensuum.

SED CONTRA hoc est, quod SED CONTRA hoc est, quod

1. Ipsæ potentiæ diffiniuntur per 1. Ipsæ potentiæ diffiniuntur per actus, actus autem per objecta. Si igitur actus, actus autem per objecta. Si igitur sensus communis sunt tres actus, illi sensus communis sunt tres actus, illi scilicet qui dicti sunt, habebit sensus scilicet qui dicti sunt, habebit sensus communis tria diffinitiva, quod esse non communis tria diffinitiva, quod esse non potest. potest.

2. Præterea, Unius potentiæ unicus 2. Præterea, Unius potentiæ unicus est actus: sensus communis est potentia est actus: sensus communis est potentia una ergo actus suus erit actus unus. una ergo actus suus erit actus unus.

Sed contra. Sed contra.

Solutio. Solutio.

1. 1.

320 320

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

3. Item, Si una potentia non potest 3. Item, Si una potentia non potest converti super actum suum, tunc neque converti super actum suum, tunc neque sensus communis converteretur super sensus communis converteretur super actum suum: et ita oportebit nos ha- actum suum: et ita oportebit nos ha- bere alium sensum quo apprehendimus bere alium sensum quo apprehendimus actus sensus communis, et iterum alium actus sensus communis, et iterum alium quo apprehendimus actus illius: et sic quo apprehendimus actus illius: et sic ibimus in infinitum, ibimus in infinitum,

4. Præterea quæritur, Cum dicitur, 4. Præterea quæritur, Cum dicitur, Video me videre, vel sentio me videre, Video me videre, vel sentio me videre, utrum eadem apprehensione numero utrum eadem apprehensione numero percipiatur actus et objectum, vel diver- percipiatur actus et objectum, vel diver- sa? Si eadem, tunc nihil est dicere, quod sa? Si eadem, tunc nihil est dicere, quod sensu communi sentiam me videre vel sensu communi sentiam me videre vel audire quia videndo album, video me audire quia videndo album, video me videre album. Si vero diversa, tunc opor- videre album. Si vero diversa, tunc opor- tebit diverso tempore judicare actum tebit diverso tempore judicare actum et objectum quod videtur esse incon- et objectum quod videtur esse incon- veniens quia sic videretur ire in infini- veniens quia sic videretur ire in infini- tum quia illum actum oportebit nos tum quia illum actum oportebit nos iterum alio actu judicare, et illum iterum iterum alio actu judicare, et illum iterum alio. alio.

SOLUTIO. Dicendum quod tres actus SOLUTIO. Dicendum quod tres actus Ad object. sunt sensus communis, ut probatum est Ad object. sunt sensus communis, ut probatum est per rationes Philosophi, sed non eodem per rationes Philosophi, sed non eodem modo conveniunt sensui communi. Ap- modo conveniunt sensui communi. Ap- prehensio enim sensati communis est prehensio enim sensati communis est actus suus per se, et per illum diffinitur. actus suus per se, et per illum diffinitur. Apprehensio autem sensati proprii, con- Apprehensio autem sensati proprii, con- venit ei per posterius, scilicet in quan- venit ei per posterius, scilicet in quan- tum sensatum proprium est in sensato tum sensatum proprium est in sensato communi ut in subjecto: sed apprehen- communi ut in subjecto: sed apprehen- sio actuum convenit ei per accidens, sci- sio actuum convenit ei per accidens, sci- licet in quantum unusquisque propriorum licet in quantum unusquisque propriorum reducitur in ipsum : sicut enim dicit reducitur in ipsum : sicut enim dicit Avicenna, omnes sensus proprii oriuntur Avicenna, omnes sensus proprii oriuntur a communi et revertuntur ad ipsum cuin a communi et revertuntur ad ipsum cuin lucro. lucro.

Ad object. Ad object. 2. et 3. 2. et 3.

Ad object. Ad object.

4. 4.

Et per hoc patet solutio ad primum. Et per hoc patet solutio ad primum. AD ALIUD dicendum, quod unus actus AD ALIUD dicendum, quod unus actus per se est unius potentiæ, sed plures per per se est unius potentiæ, sed plures per posterius. posterius.

AD ALIUD dicendum, quod eodem visu AD ALIUD dicendum, quod eodem visu secundum actum video me videre album, secundum actum video me videre album, quo video album secundum quod redu- quo video album secundum quod redu- ctum est in sensum communem: sicut ctum est in sensum communem: sicut enim probatum est supra, sensus et sensi- enim probatum est supra, sensus et sensi- bile idem sunt tactu: quia actus quando- bile idem sunt tactu: quia actus quando-

que nominatus est ex parte sensibilis, et que nominatus est ex parte sensibilis, et ex parte sensuum. In visu autem ex ex parte sensuum. In visu autem ex parte sensus dicitur visio: ex parte sen- parte sensus dicitur visio: ex parte sen- sibilis autem non habet nomen. Unde sibilis autem non habet nomen. Unde cuni videre nihil aliud sit quam uti visu cuni videre nihil aliud sit quam uti visu in perceptione visibili, non oportet alium in perceptione visibili, non oportet alium actum habere ad cognitionem illius actus. actum habere ad cognitionem illius actus. Vel, dicatur melius, quod ad cognitionem Vel, dicatur melius, quod ad cognitionem objecti exigitur actus per quem est con- objecti exigitur actus per quem est con- versio super objectum sed quia actus versio super objectum sed quia actus immediate egreditur a potentia, propter immediate egreditur a potentia, propter hoc ad cognitionem actus non exigitur hoc ad cognitionem actus non exigitur alius actus. alius actus.

ARTICULUS II. ARTICULUS II.

Utrum sensus communis in uno tempore Utrum sensus communis in uno tempore apprehendat diversa sensata ? apprehendat diversa sensata ?

Secundo quæritur, Utrum sensus com- Secundo quæritur, Utrum sensus com- munis unus existens in uno tempore ap- munis unus existens in uno tempore ap- prehendat diversa sensata ? prehendat diversa sensata ?

Et videtur, quod non. Et videtur, quod non.

1. Unum enim simplex est actu unum: 1. Unum enim simplex est actu unum: sed sensus communis potentia passiva sed sensus communis potentia passiva est et efficitur in actu per sensibile: ergo est et efficitur in actu per sensibile: ergo videtur, quod per diversa sensibilia di- videtur, quod per diversa sensibilia di- versus sit in actu et ita non unus actu versus sit in actu et ita non unus actu existens judicat diversa: judicando enim existens judicat diversa: judicando enim diversa, per diversa efficitur in actu. diversa, per diversa efficitur in actu.

2. Similiter, Videtur quod nec in eo- 2. Similiter, Videtur quod nec in eo- dem tempore judicet diversa: quia in dem tempore judicet diversa: quia in eodem tempore non possunt esse diversa eodem tempore non possunt esse diversa secundum actum. secundum actum.

3. Præterea, Quandoque diversitatem 3. Præterea, Quandoque diversitatem ponit inter contraria: et si judicando ponit inter contraria: et si judicando contraria esset secundum utrumque in contraria esset secundum utrumque in actu, tunc simul in eodem et in uno actu, tunc simul in eodem et in uno tempore essent contraria, quod non pot- tempore essent contraria, quod non pot- est esse. est esse.

Si forte diceretur, quod sensus com- Si forte diceretur, quod sensus com- munis unus est in potentia, et duplex in munis unus est in potentia, et duplex in organo, sicut visus, quia habet duos ocu- organo, sicut visus, quia habet duos ocu- los: hoc non potest esse : quia sensus los: hoc non potest esse : quia sensus communis apprehendit sensata omnium communis apprehendit sensata omnium

II P. SUMME DE CREATURIS, QUÆST. 36. II P. SUMME DE CREATURIS, QUÆST. 36.

: :

sensuum propriorum et sic respectu cu- sensuum propriorum et sic respectu cu- juslibet oporteret, quod darentur ei duo juslibet oporteret, quod darentur ei duo organa, quæ in nullo differrent ab orga- organa, quæ in nullo differrent ab orga- nis sensuum propriorum et sic etiam nis sensuum propriorum et sic etiam sensus communis in nullo differret a sensus communis in nullo differret a propriis. propriis.

Si iterum diceretur, quod sensata pro- Si iterum diceretur, quod sensata pro- pria uniuntur quando veniunt ad sensum pria uniuntur quando veniunt ad sensum communem, tunc illa unio vel erit ex communem, tunc illa unio vel erit ex parte subjecti, scilicet quia sunt in sub- parte subjecti, scilicet quia sunt in sub- jecto uno, et tunc tenent præhabitæ ra- jecto uno, et tunc tenent præhabitæ ra- tiones, scilicet quod idem numero subje- tiones, scilicet quod idem numero subje- ctum secundum quod idem habebit in se ctum secundum quod idem habebit in se diversas formas per quas est in actu coele- diversas formas per quas est in actu coele- mentares et contrarias. Aut unio est ex mentares et contrarias. Aut unio est ex parte sensibilium, scilicet quod miscean- parte sensibilium, scilicet quod miscean- tur et tunc sicut mixta non sentiuntur tur et tunc sicut mixta non sentiuntur in actu proprio, sed in actu mixti : ita in actu proprio, sed in actu mixti : ita sensus communis sensata propria non sensus communis sensata propria non judicabit per se, sive per proprias ratio- judicabit per se, sive per proprias ratio- nessed in ratione cujusdam confusi, nessed in ratione cujusdam confusi, quod constituitur ex omnibus sensibili- quod constituitur ex omnibus sensibili- bus, quod iterum patet esse falsum. bus, quod iterum patet esse falsum.

Si propter hoc aliquis dicat, quod sen- Si propter hoc aliquis dicat, quod sen- sus communis simul et semel non habet sus communis simul et semel non habet diversa sensibilia in se, sed successive. diversa sensibilia in se, sed successive. CONTRA: Constat, quod uno et eodem CONTRA: Constat, quod uno et eodem numero nunc ponitur identitas et diver- numero nunc ponitur identitas et diver- sitas inter eadem et diversa, sicut supra sitas inter eadem et diversa, sicut supra habitum est et non ponitur identitas et habitum est et non ponitur identitas et diversitas nisi cognitis eisdem et diver- diversitas nisi cognitis eisdem et diver- sis cognitis autem eisdem et diversis sis cognitis autem eisdem et diversis efficitur in actu ab eisdem et diversis : efficitur in actu ab eisdem et diversis : ergo unum et idem numero est actu ea- ergo unum et idem numero est actu ea- dem et diversa. Quod autem in uno et dem et diversa. Quod autem in uno et eodem nunc, sic probatur. In hoc enim eodem nunc, sic probatur. In hoc enim nunc judico esse diversum album et dul- nunc judico esse diversum album et dul- ce et non judico esse diversum album a ce et non judico esse diversum album a dulci nisi cognoscendo album et dulce : dulci nisi cognoscendo album et dulce : ergo in hoc cognosco album et dulce: ergo in hoc cognosco album et dulce: cognoscendo album et dulce, sensus cognoscendo album et dulce, sensus communis est in actu per album et dulce: communis est in actu per album et dulce: ergo in hoc nunc sensus communis actu ergo in hoc nunc sensus communis actu est album et dulce. Et idem argumen- est album et dulce. Et idem argumen- tum tenet de judicio contrariorum, quod tum tenet de judicio contrariorum, quod fit per sensum communem. fit per sensum communem.

321 321

SOLUTIO hujus quæstionis duplex est Solutio. SOLUTIO hujus quæstionis duplex est Solutio. tradita ab Aristotele in fine libri secundi tradita ab Aristotele in fine libri secundi de Anima, et in fine libri de Sensu et de Anima, et in fine libri de Sensu et sensato. Quarum una est ex parte sen- sensato. Quarum una est ex parte sen- sus communis, altera ex parte objecti sus communis, altera ex parte objecti sui. sui.

Ex parte sensus communis est hæc, Ex parte sensus communis est hæc, quod sensus communis uno modo est quod sensus communis uno modo est unus, et alio modo est plures secundum unus, et alio modo est plures secundum actum. Consideratur enim in se, et sic est actum. Consideratur enim in se, et sic est unus. Consideratur etiam in proportione unus. Consideratur etiam in proportione ad sensus particulares qui oriuntur ab eo ad sensus particulares qui oriuntur ab eo et revertuntur ad ipsum, et sic est plures et revertuntur ad ipsum, et sic est plures et divisibilis. Et simile hujus est in centro et divisibilis. Et simile hujus est in centro circuli, a quo egrediuntur lineæ ad cir- circuli, a quo egrediuntur lineæ ad cir- cumferentiam si enim punctum consi- cumferentiam si enim punctum consi- deratur in se, tunc est unum. Si autem deratur in se, tunc est unum. Si autem in comparatione ad lineas, tunc est in ra- in comparatione ad lineas, tunc est in ra- tione multiplicis principii. tione multiplicis principii.

Ex parte objecti similiter est duplex Ex parte objecti similiter est duplex consideratio: si enim magnitudo subjecti consideratio: si enim magnitudo subjecti quæ est objectum sensus communis, con- quæ est objectum sensus communis, con- sideratur in se, tunc est unum sensatum sideratur in se, tunc est unum sensatum sensus communis. Si vero consideretur sensus communis. Si vero consideretur per respectum ad sensata propria quæ per respectum ad sensata propria quæ sunt in ipso, scilicet album et dulce, et sunt in ipso, scilicet album et dulce, et hujusmodi, tunc est in ratione plurium, hujusmodi, tunc est in ratione plurium, Cum vero convertitur sensus communis Cum vero convertitur sensus communis ad sensatum, dupliciter potest converti, ad sensatum, dupliciter potest converti, ut ad unum, vel ad multa quæ uniuntur ut ad unum, vel ad multa quæ uniuntur in uno. Si primo modo, tunc est in uno in uno. Si primo modo, tunc est in uno indivisibili tempore. Si secundo modo, indivisibili tempore. Si secundo modo, tunc non est in uno indivisibili tempore. tunc non est in uno indivisibili tempore. Quod sic probatur: Convertatur enim Quod sic probatur: Convertatur enim sensus communis ad subjectum aliquod sensus communis ad subjectum aliquod in quo est album et dulce, ponendo iden in quo est album et dulce, ponendo iden titatem vel diversitatem inter ea per sub- titatem vel diversitatem inter ea per sub- jectum illud, tunc subjectum illud erit jectum illud, tunc subjectum illud erit quasi punctum continuans album et dulce. quasi punctum continuans album et dulce. Cum igitur non sit idem respectus ad Cum igitur non sit idem respectus ad dulce et ad album, oportet subjecto uno dulce et ad album, oportet subjecto uno et eodem bis uti, scilicet in proportione et eodem bis uti, scilicet in proportione ad album, et in proportione ad dulce. ad album, et in proportione ad dulce. Ergo quiescere accidet de necessitate : Ergo quiescere accidet de necessitate : et ita motus ad album et motus ad dulce et ita motus ad album et motus ad dulce non erunt in eodem tempore non inter- non erunt in eodem tempore non inter- rupto, sed in sequentibus temporibus. rupto, sed in sequentibus temporibus.

1 II de Anima, tex. com. 149. 1 II de Anima, tex. com. 149.

XXXV XXXV

21 21

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

322 322

: :

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Et hoc est quod dicit Aristoteles in se- Et hoc est quod dicit Aristoteles in se- cundo de Anima 1 in solutione ejusdem cundo de Anima 1 in solutione ejusdem quæstionis, sicut dicunt quidam. Pun- quæstionis, sicut dicunt quidam. Pun- ctum in quantum unum est et non duo, ctum in quantum unum est et non duo, sic est indivisibile indivisibile autem sic est indivisibile indivisibile autem secundum quod indivisibile est, unum secundum quod indivisibile est, unum est discernens et simul. Secundum illud est discernens et simul. Secundum illud vero quod est divisibile, non unum est: vero quod est divisibile, non unum est: bis enim utitur eodem signo simul. In bis enim utitur eodem signo simul. In quantum enim ut duobus utitur termino quantum enim ut duobus utitur termino uno, duo judicat, et sic separata sunt ut uno, duo judicat, et sic separata sunt ut quodam separato dijudicata. In quantum quodam separato dijudicata. In quantum vero unum, uno et simul judicat. Posset vero unum, uno et simul judicat. Posset tamen dici, quod ea inter quæ sensus tamen dici, quod ea inter quæ sensus communis ponit convenientiam et diver- communis ponit convenientiam et diver- sitatem, sunt ordinata, et sensus commu- sitatem, sunt ordinata, et sensus commu- nis movetur ab uno in alterum et sic nis movetur ab uno in alterum et sic nihil prohibet unum motum esse super nihil prohibet unum motum esse super duo et in eodem tempore. duo et in eodem tempore.

DICENDUM ergo ad primum, quod di- DICENDUM ergo ad primum, quod di- versa sensibilia ex æquo simul non sunt versa sensibilia ex æquo simul non sunt secundum actum in sensu communi, sic- secundum actum in sensu communi, sic- ut objectio probat: sed diversa sensibilia ut objectio probat: sed diversa sensibilia habentia ordinem ad unum in quo sunt habentia ordinem ad unum in quo sunt ut in subjecto, bene possunt esse in ut in subjecto, bene possunt esse in sensu communi actu per speciem illius sensu communi actu per speciem illius objecti. Similiter etiam diversa sensibilia objecti. Similiter etiam diversa sensibilia habentia ordinem ad se invicem ita quod habentia ordinem ad se invicem ita quod judicium sensus communis transeat ab judicium sensus communis transeat ab uno in alterum, bene possunt esse in uno in alterum, bene possunt esse in sensu communi. Cum enim omnis ratio sensu communi. Cum enim omnis ratio convenientiæ et differentiæ sit in compa- convenientiæ et differentiæ sit in compa- ratione ad aliquod unum, et idem, illud ratione ad aliquod unum, et idem, illud erit principium cognoscendi convenien- erit principium cognoscendi convenien- tiam et differentiam et sic sensus com- tiam et differentiam et sic sensus com- munis speciem illius in se habet ut actum munis speciem illius in se habet ut actum simpliciter. Aliorum autem speciem ha- simpliciter. Aliorum autem speciem ha- bet ut actum, qui non est actus simplici- bet ut actum, qui non est actus simplici- ter, sed per respectum ad illum. ter, sed per respectum ad illum.

Et per hoc etiam patet solutio ad se- Et per hoc etiam patet solutio ad se- cundum quia sicut est identitas et di- cundum quia sicut est identitas et di- versitas in actu sensus communis, ita est versitas in actu sensus communis, ita est etiam diversitas et identitas in tempore etiam diversitas et identitas in tempore quod mensurat illum actum. quod mensurat illum actum.

1 II de Anima, tex. com. 146 et 149. 1 II de Anima, tex. com. 146 et 149.

2 II de Anima secundum Averroem (Nota 2 II de Anima secundum Averroem (Nota

ARTICULUS III. ARTICULUS III.

Utrum sensus communis est verus? Utrum sensus communis est verus?

Tertio quæritur, Qualiter contingit Tertio quæritur, Qualiter contingit sensum communem esse verum vel fal- sensum communem esse verum vel fal- sum, et mentiri et verum dicere? sum, et mentiri et verum dicere?

Videtur enim, quod sit semper verus: Videtur enim, quod sit semper verus: quia quia

1. Sensus communis accipit a sensu 1. Sensus communis accipit a sensu proprio sensatum proprium, circa quod proprio sensatum proprium, circa quod non est error: ergo nec circa sensum non est error: ergo nec circa sensum communem error erit. communem error erit.

2. Item, Sensibile movet sensum com- 2. Item, Sensibile movet sensum com- munem, ut habitum est supra: sensibile munem, ut habitum est supra: sensibile autem semper est cum præsentia mate- autem semper est cum præsentia mate- riæ ergo illud quod movet sensum com- riæ ergo illud quod movet sensum com- munem, erit cum præsentia materiæ : sed munem, erit cum præsentia materiæ : sed præsens in materia semper est verum : præsens in materia semper est verum : ergo sensus communis semper erit verus. ergo sensus communis semper erit verus.

3. Item, Quidquid est in re demonstra- 3. Item, Quidquid est in re demonstra- bili, est verum et non falsum : omne bili, est verum et non falsum : omne præsens est in re demonstrabili : ergo præsens est in re demonstrabili : ergo omne præsens in re est verum et non fal- omne præsens in re est verum et non fal- sum sensus autem communis est in re sum sensus autem communis est in re præsente tantum : ergo sensus communis præsente tantum : ergo sensus communis est verus tantum, et non falsus. est verus tantum, et non falsus.

SED CONTRA hoc est quod dicit Aristo- Sed cont SED CONTRA hoc est quod dicit Aristo- Sed cont teles, quod verum et falsum sunt se- teles, quod verum et falsum sunt se- cundum sensum communem in tertio de cundum sensum communem in tertio de Animasic, quod dicens, album est, non Animasic, quod dicens, album est, non mentitur dicens autem, hoc est album, mentitur dicens autem, hoc est album, mentitur: et ita particulariter motus mentitur: et ita particulariter motus et magnitudo accidunt sensibilibus cir- et magnitudo accidunt sensibilibus cir- ca quæ est maxime decipi secundum ca quæ est maxime decipi secundum

sensum. sensum.

SOLUTIO. Dicendum, quod sensus com- SOLUTIO. Dicendum, quod sensus com- munis habet plures actus, ut supra de- munis habet plures actus, ut supra de- terminavimus. Quorum unus est compo- terminavimus. Quorum unus est compo- nere et dividere sensata propria cum nere et dividere sensata propria cum

edit. Lugd.) edit. Lugd.)

Solutio Solutio

Ad 1. Ad 1.

II P. SUMMÆ DE CREATURIS, QUÆST. 37. II P. SUMMÆ DE CREATURIS, QUÆST. 37.

sensato communi et ad invicem, et ex sensato communi et ad invicem, et ex hoc actu accidit ei mentiri et verum di- hoc actu accidit ei mentiri et verum di- cere. Quando enim componit secundum cere. Quando enim componit secundum quod est in re, tunc verum dicit: quando quod est in re, tunc verum dicit: quando vero aliter quam in re, tunc mentitur et vero aliter quam in re, tunc mentitur et decipitur: sicut quando componit actum decipitur: sicut quando componit actum mellis ad substantiam fellis, mel esse fel mellis ad substantiam fellis, mel esse fel arbitramur propter deceptionem. arbitramur propter deceptionem.