Solutio. Solutio.

282 282

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

simul habere: sed hoc etiam convenit simul habere: sed hoc etiam convenit mathematicis, ut dicitur in primo de mathematicis, ut dicitur in primo de Generatione et Corruptione¹: ergo vide- Generatione et Corruptione¹: ergo vide- tur, quod actu possumus sentire mathe- tur, quod actu possumus sentire mathe- matica, quod falsum est. In mathematicis matica, quod falsum est. In mathematicis enim non sunt qualitates sensibiles, et enim non sunt qualitates sensibiles, et nihil sentitur sine qualitate sensibili. nihil sentitur sine qualitate sensibili.

8. Præterea, Quæritur de hoc quod di- 8. Præterea, Quæritur de hoc quod di- cit, Et afficit contrarietate permutante. cit, Et afficit contrarietate permutante. Sensitivum enim se habet ad sensibile ut Sensitivum enim se habet ad sensibile ut privatio et materia, et non ut contrarium, privatio et materia, et non ut contrarium, ut dicit Aristoteles in libro secundo de ut dicit Aristoteles in libro secundo de Anima, cap. de gustu 2. Linguam enim Anima, cap. de gustu 2. Linguam enim oportet non actu esse humidam, nec im- oportet non actu esse humidam, nec im- possibile est esse ad hoc ut fiat actu hu- possibile est esse ad hoc ut fiat actu hu- mida. Similiter oculus non habet actu mida. Similiter oculus non habet actu colorem, sed potest habere ipsum. Ergo colorem, sed potest habere ipsum. Ergo similiter in tactu sensibile non erit ut similiter in tactu sensibile non erit ut contrarium permutans, sed ut habitus se contrarium permutans, sed ut habitus se habebit, et sensitivum ut materia sub habebit, et sensitivum ut materia sub privatione. privatione.

9. Præterea quæritur, Quæ differentia 9. Præterea quæritur, Quæ differentia sit in hoc quod dico, Complexionem et sit in hoc quod dico, Complexionem et affectionem compositionis ? Complexio affectionem compositionis ? Complexio enim videtur qualitas corporis sentientis enim videtur qualitas corporis sentientis ex commixtione humorum : et sic vide- ex commixtione humorum : et sic vide- tur complexio relinquere compositionem tur complexio relinquere compositionem ut priorem naturam: ergo compositio ni- ut priorem naturam: ergo compositio ni- hil addit super complexionem, et sic su- hil addit super complexionem, et sic su- perfluum ponitur in diffinitione. perfluum ponitur in diffinitione.

SOLUTIO. Dicimus, quod tactus duo ha- SOLUTIO. Dicimus, quod tactus duo ha- bet de ratione sui. Quorum unum est, bet de ratione sui. Quorum unum est, quod est tangibilium judicium, et sic est quod est tangibilium judicium, et sic est potentia et pars animæ sensibilis. Alte- potentia et pars animæ sensibilis. Alte- rum est esse et perfectio, a quo sumitur rum est esse et perfectio, a quo sumitur sermo diffinitivus animæ sensibilis, et sermo diffinitivus animæ sensibilis, et sic non est pars animæ sensibilis, sed sic non est pars animæ sensibilis, sed est illud quod constituit ipsam et facit est illud quod constituit ipsam et facit esse sensibilem animam. Et hoc patet esse sensibilem animam. Et hoc patet duabus rationibus. Quarum una est ne- duabus rationibus. Quarum una est ne- cessaria, scilicet quod tactu posito poni- cessaria, scilicet quod tactu posito poni- tur animal, et destructo tactu destruitur tur animal, et destructo tactu destruitur animal et sic non est in aliis sensibus, animal et sic non est in aliis sensibus, scilicet in auditu, visu, odoratu, et gustu, scilicet in auditu, visu, odoratu, et gustu,

44. 44.

: :

1 I de Generatione et Corruptione, tex. com. 1 I de Generatione et Corruptione, tex. com.

2 II de Anima, tex. com. 104. 2 II de Anima, tex. com. 104.

nisi secundum quod gustus est quidam nisi secundum quod gustus est quidam tactus. Cum igitur per sensum animal sit tactus. Cum igitur per sensum animal sit animal, ut dicit Avicenna, tactus erit sen- animal, ut dicit Avicenna, tactus erit sen- sus per quem animal est animal. Cum sus per quem animal est animal. Cum autem sensibile diffinitivum sit animalis, autem sensibile diffinitivum sit animalis, tactus erit sensus a quo est sensibile tactus erit sensus a quo est sensibile quod diffinit animal. Et hoc est quod di- quod diffinit animal. Et hoc est quod di- cit Aristoteles in secundo de Anima³ : cit Aristoteles in secundo de Anima³ : Vivere propter hoc principium, scilicet Vivere propter hoc principium, scilicet quia vegetabile, inest viventibus, scili- quia vegetabile, inest viventibus, scili- cet plantis. Animalis autem, supple, vi- cet plantis. Animalis autem, supple, vi- vere, est propter sensibile primum: et vere, est propter sensibile primum: et namque multa animalium manentia au- namque multa animalium manentia au- tem cum sint natura, habent hunc solum tem cum sint natura, habent hunc solum sensum. Sensuum autem inest primo sensum. Sensuum autem inest primo animalibus tactus. Sicut autem vegetati- animalibus tactus. Sicut autem vegetati- vum potest separari a tactu et omni sen- vum potest separari a tactu et omni sen- su, sic et tactus a sensibus aliis. Alia ra- su, sic et tactus a sensibus aliis. Alia ra- tio est per similitudinem: quia sicut in tio est per similitudinem: quia sicut in partibus animæ, vegetabilis generativa partibus animæ, vegetabilis generativa est a qua sumitur diffinitio animæ ve- est a qua sumitur diffinitio animæ ve- getabilis, et est perfectio ipsius, eo quod getabilis, et est perfectio ipsius, eo quod unumquodque dicimus perfectum dum unumquodque dicimus perfectum dum potest facere ex se alterum tale quale ip- potest facere ex se alterum tale quale ip- sum est sic etiam patet in partibus sum est sic etiam patet in partibus animæ sensibilis, quod tactus est esse et animæ sensibilis, quod tactus est esse et perfectio sensibilis animæ secundum ge- perfectio sensibilis animæ secundum ge- nus suum, eo quod animal perfectam na- nus suum, eo quod animal perfectam na- turam animalis dicimus habere, quando turam animalis dicimus habere, quando tangendi habet sensum. tangendi habet sensum.

4 et 4 et

AD PRIMUM dicimus, quod cum tactus Ad 1, 2 AD PRIMUM dicimus, quod cum tactus Ad 1, 2 perfectio sit totius animalis, oportet ip- perfectio sit totius animalis, oportet ip- sum non tantum esse in organo uno, sum non tantum esse in organo uno, sed in omnibus partibus corporis secun- sed in omnibus partibus corporis secun- dum aliquem modum, ut infra dicetur. dum aliquem modum, ut infra dicetur.

Et per hoc patet solutio ad sequentes. Et per hoc patet solutio ad sequentes. Tactus enim secundum quod est perfectio Tactus enim secundum quod est perfectio animalis, fundamentum est aliorum sen- animalis, fundamentum est aliorum sen-

suum. suum.

AD ALIUD quod quæritur, Quæ sit dif- AD ALIUD quod quæritur, Quæ sit dif- ferentia inter id quod tangit illud, etc. ferentia inter id quod tangit illud, etc. Dicendum, quod sicut distinguit Aristo- Dicendum, quod sicut distinguit Aristo- teles in primo de Generatione et Corrup- teles in primo de Generatione et Corrup- tione Tangens et tactum se habent sic- tione Tangens et tactum se habent sic- ut movens et motum est enim quoddam ut movens et motum est enim quoddam

45. 45.

: :

3 Ibidem, tex. com. 16. 3 Ibidem, tex. com. 16.

* I de Generatione et Corruptione, tex. com. * I de Generatione et Corruptione, tex. com.

Ad 6 Ad 6

Id 7. Id 7.

Ad 8. Ad 8.

II P. SUMMÆ DE CREATURIS, QUÆST. 33. II P. SUMMÆ DE CREATURIS, QUÆST. 33.

movens non motum, sicut movens pri- movens non motum, sicut movens pri- mum et est quoddam movens motum, mum et est quoddam movens motum, sicut est movens in generatione et cor- sicut est movens in generatione et cor- ruptione cum enim frigidum movet ca- ruptione cum enim frigidum movet ca- lidum, tunc etiam movetur ab ipso. Si- lidum, tunc etiam movetur ab ipso. Si- militer est de tangente et tacto. Aliquid militer est de tangente et tacto. Aliquid enim tangit, cujus ultimum non habet enim tangit, cujus ultimum non habet contrarium et illud non immutatur per contrarium et illud non immutatur per tactum et propter hoc dicit, quod tan- tactum et propter hoc dicit, quod tan- git non tactum : quia non tangit nisi git non tactum : quia non tangit nisi tactu metaphorico et hoc modo cœlum tactu metaphorico et hoc modo cœlum tangit ignem cum enim coelum non re- tangit ignem cum enim coelum non re- cipiat impressiones peregrinas, cœlum cipiat impressiones peregrinas, cœlum non immutatur ab igne et sic non tan- non immutatur ab igne et sic non tan- gitur ab ipso physice, sed metaphysice: gitur ab ipso physice, sed metaphysice: ignis enim bene recipit impressiones a ignis enim bene recipit impressiones a coelo et sic ignis tangitur a cœlo. Cum coelo et sic ignis tangitur a cœlo. Cum autem ignis tangit aerem, tunc utrumque autem ignis tangit aerem, tunc utrumque tangit physice, et tangitur ab utroque : tangit physice, et tangitur ab utroque : ultimum enim ignis mutatur secundum ultimum enim ignis mutatur secundum humidum quod est in ultimo aeris, et humidum quod est in ultimo aeris, et ultimum aeris immutatur secundum sic- ultimum aeris immutatur secundum sic- cum quod est in ultimo ignis. cum quod est in ultimo ignis.

AD HOC autem quod Avicenna distin- AD HOC autem quod Avicenna distin- guit inter tactum naturalem et mathe- guit inter tactum naturalem et mathe- maticum postquam dixit, quod tangit maticum postquam dixit, quod tangit illud, addidit, Et afficit contrarietate: illud, addidit, Et afficit contrarietate: non enim sufficit qund ultimum tangibile non enim sufficit qund ultimum tangibile sit cum ultimo agentis, sed oportet quod sit cum ultimo agentis, sed oportet quod tactus a qualitate tangibili immutetur et tactus a qualitate tangibili immutetur et afficiatur. afficiatur.

AD ILLUD quod objicitur, quod sensus AD ILLUD quod objicitur, quod sensus est ut privatio et materia ad sensibilia, est ut privatio et materia ad sensibilia, et non ut contrarium, dicendum quod et non ut contrarium, dicendum quod aliter est in sensu isto, et in aliis, ut pa- aliter est in sensu isto, et in aliis, ut pa- tet ex prædictis : non enim sensus iste tet ex prædictis : non enim sensus iste tantum est polentia animæ sensibilis, tantum est polentia animæ sensibilis, sed etiam est actus et forma corporis sed etiam est actus et forma corporis sentientis et ideo cum corpus sentiens sentientis et ideo cum corpus sentiens de necessitate sit commixtum ex contra- de necessitate sit commixtum ex contra- riis, ut dicit Aristoteles in libro tertio de riis, ut dicit Aristoteles in libro tertio de Anima, erit iste sensus semper existens Anima, erit iste sensus semper existens in commixto corpore. Cum autem nihil in commixto corpore. Cum autem nihil sit immutabile a simili, sed potius a con- sit immutabile a simili, sed potius a con- trario, oportet quod immutans sensum trario, oportet quod immutans sensum sit contrarium: et ideo calidum, simile sit contrarium: et ideo calidum, simile complexionem non immutat, sed potius complexionem non immutat, sed potius

1 III de Anima, tex. com. 66. 1 III de Anima, tex. com. 66.

283 283

calidum excellens et simile est de fri- calidum excellens et simile est de fri- gore, et aliis qualitatibus tactus. Habet gore, et aliis qualitatibus tactus. Habet tamen simile privationi hoc modo quo tamen simile privationi hoc modo quo medium privatio est extremorum. medium privatio est extremorum.

AD ILLUD quod quæritur de differentia AD ILLUD quod quæritur de differentia complexionis et compositionis, dicendum complexionis et compositionis, dicendum secundum Avicennam, cap. de tactu, secundum Avicennam, cap. de tactu, quod complexio refertur ad commixtio- quod complexio refertur ad commixtio- nem membrorum similium, scilicet car- nem membrorum similium, scilicet car- nis et ossis, nervi et venæ, et hujusmo- nis et ossis, nervi et venæ, et hujusmo- di: compositio autem refertur ad compa- di: compositio autem refertur ad compa- ginationem membrorum dissimilium, ginationem membrorum dissimilium, sicut caro, et os, et manus, et brachium, sicut caro, et os, et manus, et brachium, et hujusmodi et sic patet, quod compo- et hujusmodi et sic patet, quod compo- sitio addit super complexionem. sitio addit super complexionem.

ARTICULUS II. ARTICULUS II.

Utrum tactus est unus sensus ? Utrum tactus est unus sensus ?

Secundo quæritur, Utrum tactus sit Secundo quæritur, Utrum tactus sit unus sensus vel plures? unus sensus vel plures?

Et videtur, quod sit unus. Et videtur, quod sit unus.

1. Probat enim Aristoteles in fine 1. Probat enim Aristoteles in fine libri secundi de Anima 2, quod non sunt libri secundi de Anima 2, quod non sunt sensus præter quinque si autem tactus sensus præter quinque si autem tactus esset plures sensus, sequeretur quod esset plures sensus, sequeretur quod essent plures sensus quam quinque : essent plures sensus quam quinque : ergo tactus non est plures sensus. ergo tactus non est plures sensus.

2. Præterea, Sensus est unus tanto 2. Præterea, Sensus est unus tanto magis, quanto magis ea quæ sunt ad magis, quanto magis ea quæ sunt ad sensum sunt magis unita, in tactu au- sensum sunt magis unita, in tactu au- tem medium conjunctum est organo, et tem medium conjunctum est organo, et ipsum medium et organum commixta ipsum medium et organum commixta sunt ex qualitatibus tangibilibus: et ita sunt ex qualitatibus tangibilibus: et ita videtur, quod in tactu sunt unita tangi- videtur, quod in tactu sunt unita tangi- bilia et medium tangendi et organum : bilia et medium tangendi et organum : et hoc non est in aliis sensibus: ergò et hoc non est in aliis sensibus: ergò tactus est magis unus sensus, quam sen- tactus est magis unus sensus, quam sen- sus alii. sus alii.

3. Item, Propter plura objecta non 3. Item, Propter plura objecta non videtur tactus esse sensus plures: quia videtur tactus esse sensus plures: quia visus est apprehensivus lucis et coloris, visus est apprehensivus lucis et coloris,

2 II de Anima, tex. com. 128 et infra. 2 II de Anima, tex. com. 128 et infra.

Ad 9. Ad 9.

Sed contra. Sed contra.

284 284

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

cum tamen lux et color non sint in cum tamen lux et color non sint in genere uno proximo, ut supra probatum genere uno proximo, ut supra probatum

est. est.

SED CONTRA hoc objicitur. Et sumantur SED CONTRA hoc objicitur. Et sumantur primo rationes Aristotelis positæ in litte- primo rationes Aristotelis positæ in litte- ra in secundo de Anima, cap. de tactu¹. ra in secundo de Anima, cap. de tactu¹.

1. Quarum prima est hæc : Omnis 1. Quarum prima est hæc : Omnis sensus unius contrarietatis esse videtur, sensus unius contrarietatis esse videtur, ut visus albi et nigri, auditus gravis et ut visus albi et nigri, auditus gravis et acuti, gustus amari et dulcis: in eo au- acuti, gustus amari et dulcis: in eo au- tem quod tangi potest, multæ insunt tem quod tangi potest, multæ insunt contrarietates, scilicet humidum, cali- contrarietates, scilicet humidum, cali- dum, frigidum, et siccum, durum, molle, dum, frigidum, et siccum, durum, molle, et alia quæ sunt hujusmodi ergo tactus et alia quæ sunt hujusmodi ergo tactus non erit sensus unus. non erit sensus unus.

Si forte dicatur, quod in aliis sensibus Si forte dicatur, quod in aliis sensibus sunt contrarietates multæ ut in voce non sunt contrarietates multæ ut in voce non solum acuitas et gravitas, sed etiam ma- solum acuitas et gravitas, sed etiam ma- gnitudo et parvitas, et in visu non so- gnitudo et parvitas, et in visu non so- lum album et nigrum, sed etiam clarum lum album et nigrum, sed etiam clarum et obscurum, et congregativum et dis- et obscurum, et congregativum et dis- gregativum visus, ostendit Aristoteles, gregativum visus, ostendit Aristoteles, quod omnes illæ contrarietates quæ quod omnes illæ contrarietates quæ sunt in auditu et visu, reducuntur ad sunt in auditu et visu, reducuntur ad unum subjectum, quod est genus proxi- unum subjectum, quod est genus proxi- mum, ut in auditu ad vocem, et in visu mum, ut in auditu ad vocem, et in visu ad colorem et propter unitatem illius ad colorem et propter unitatem illius generis dicitur visus unus, et auditus generis dicitur visus unus, et auditus unus. In tactu autem contrarietates non unus. In tactu autem contrarietates non possunt reduci ad genus unum proxi- possunt reduci ad genus unum proxi- mum. Ergo tactus erit plures sensus. mum. Ergo tactus erit plures sensus.

2. Alia ratio Aristotelis est supra 2. Alia ratio Aristotelis est supra quamdam responsionem, quæ posset quamdam responsionem, quæ posset fieri, scilicet quod tactus unus propter fieri, scilicet quod tactus unus propter unitatem speciei ejus per quod senti- unitatem speciei ejus per quod senti- mus sicut est species carnis quæ con- mus sicut est species carnis quæ con- naturalis est nobis, et in ipsa sentimus naturalis est nobis, et in ipsa sentimus omnia tangibilia. Ostendit autem in omnia tangibilia. Ostendit autem in contrarium sic: Ponatur, quod circum- contrarium sic: Ponatur, quod circum- aptetur nobis aer vel aqua connatura- aptetur nobis aer vel aqua connatura- liter sicut caro, tunc uno quodam intrin- liter sicut caro, tunc uno quodam intrin- seco medio sentiremus et colorem, et seco medio sentiremus et colorem, et sonum, et odorem, non tamen propter sonum, et odorem, non tamen propter unitatem illius medii diceretur sensus unitatem illius medii diceretur sensus unus visus, auditus, et odoratus: quia unus visus, auditus, et odoratus: quia secundum quod determinatæ sunt acti- secundum quod determinatæ sunt acti- ones activorum secundum quas aliter ones activorum secundum quas aliter

II de Anima, tex. com. 107 et infra. II de Anima, tex. com. 107 et infra.

agit color, et aliter sonus, et aliter odor: agit color, et aliter sonus, et aliter odor: ita determinatæ sunt potentiæ passivæ ita determinatæ sunt potentiæ passivæ medii quia secundum naturam diaphani medii quia secundum naturam diaphani patitur a colore, et secundum naturam patitur a colore, et secundum naturam vacui patitur a sono, et secundum natu-- vacui patitur a sono, et secundum natu-- ram rarefacientem immutatur ab odore ram rarefacientem immutatur ab odore et patitur ab odore. Sed non est sic in et patitur ab odore. Sed non est sic in carne : quia ex simplici elemento non pot- carne : quia ex simplici elemento non pot- est fieri animatum corpus: sed tota caro est fieri animatum corpus: sed tota caro per unam naturam tangit omnia tangi- per unam naturam tangit omnia tangi- bilia, scilicet in quantum mixta est ex bilia, scilicet in quantum mixta est ex omnibus. Cum igitur actiones activorum omnibus. Cum igitur actiones activorum plures sint in genere, et secundum nu- plures sint in genere, et secundum nu- merum passivorum in genere multipli- merum passivorum in genere multipli- centur potentiæ passivæ in sensibus, centur potentiæ passivæ in sensibus, tactus erit sensus plures propter plura tactus erit sensus plures propter plura objecta, et non unus propter unitatem objecta, et non unus propter unitatem ejus in quo sentit tangibilia. ejus in quo sentit tangibilia.

3. Tertia ratio est Aristotelis per si- 3. Tertia ratio est Aristotelis per si- mile: quia licet gustus et tactus in lin- mile: quia licet gustus et tactus in lin- gua fiant sicut organo, non tamen dicen- gua fiant sicut organo, non tamen dicen- tur idem sensus in lingua propter diversa tur idem sensus in lingua propter diversa objecta: ergo a simili si in toto corpore objecta: ergo a simili si in toto corpore sentirenius gustabilia et tangibilia sicut sentirenius gustabilia et tangibilia sicut in lingua, licet tunc unus sensus videre- in lingua, licet tunc unus sensus videre- tur gustus et tactus, non tamen esset tur gustus et tactus, non tamen esset unus, sed plures propter plura objecta. unus, sed plures propter plura objecta. Similiter igitur licet tangibilia sentiamus Similiter igitur licet tangibilia sentiamus in toto corpore propter carnem unam in toto corpore propter carnem unam in specie, non tamen tactus erit unus, in specie, non tamen tactus erit unus, sed plures propter pluralitatem tangibi- sed plures propter pluralitatem tangibi- lium in genere. lium in genere.

4. Item, Avicenna: Videntur. autem 4. Item, Avicenna: Videntur. autem tangendi virtutes multæ esse, quarum tangendi virtutes multæ esse, quarum unaquæque uni contrariorum appro- unaquæque uni contrariorum appro- priatur, videlicet illud per quod depre- priatur, videlicet illud per quod depre- hendimus contrarietatem quæ est inter hendimus contrarietatem quæ est inter grave et leve, sit aliud ab eo per quod grave et leve, sit aliud ab eo per quod apprehendimus contrarietatem quæ est apprehendimus contrarietatem quæ est inter calidum et frigidum. Istæ enim inter calidum et frigidum. Istæ enim sunt primæ actiones sensus: et oportet, sunt primæ actiones sensus: et oportet, quod unumquodque genus eas habeat quod unumquodque genus eas habeat per propriam virtutem: sed quia diffusæ per propriam virtutem: sed quia diffusæ sunt istæ virtutes per omnia membra sunt istæ virtutes per omnia membra æqualiter, ideo putaverunt eas esse unam æqualiter, ideo putaverunt eas esse unam virtutem, veluti si tactus et gustus essent virtutem, veluti si tactus et gustus essent diffusi per totum corpus, sicut sunt diffusi per totum corpus, sicut sunt

' '

II P. SUMMÆ DE CREATURIS, QUÆST. 33. II P. SUMMÆ DE CREATURIS, QUÆST. 33.

diffusi in lingua, putaretur quod eorum diffusi in lingua, putaretur quod eorum principium una virtus esset: sed quia principium una virtus esset: sed quia diversi sunt extra linguam, cognita est diversi sunt extra linguam, cognita est eorum diversitas. eorum diversitas.

5. Item, Averroes super II de Anima 1 5. Item, Averroes super II de Anima 1 dicit, quod putatum est aliquando, quod dicit, quod putatum est aliquando, quod tactus esset sensus unus, et quod caro tactus esset sensus unus, et quod caro ejus esset instrumentum, cum tamen sint ejus esset instrumentum, cum tamen sint plures sensus. plures sensus.

6. Præterea, Videtur hoc per ratio- 6. Præterea, Videtur hoc per ratio- nem Agens et patiens proportionabilia nem Agens et patiens proportionabilia sunt, et diffinitio patientis est per actum sunt, et diffinitio patientis est per actum agentis, quia agens speciem suam facit agentis, quia agens speciem suam facit in patiente cum igitur sensibile et sen- in patiente cum igitur sensibile et sen- sus se habeant sicut agens et patiens, sus se habeant sicut agens et patiens, secundum diversitatem agentis diversi- secundum diversitatem agentis diversi- ficatur diffinitio patientis sed in tactu ficatur diffinitio patientis sed in tactu diversa sunt agentia genere: ergo diffi- diversa sunt agentia genere: ergo diffi- nitio tactus secundum ipsa diversifica- nitio tactus secundum ipsa diversifica- bitur in genere: ergo tactus secundum bitur in genere: ergo tactus secundum suum esse est plures sensus. Forte ali- suum esse est plures sensus. Forte ali- quis vellet dicere, quod objecta tactus quis vellet dicere, quod objecta tactus reducuntur ad duo, quæ sunt in genere reducuntur ad duo, quæ sunt in genere uno, scilicet ad tangibile et intangibile. uno, scilicet ad tangibile et intangibile. Sed hoc nihil est tangibile enim et in- Sed hoc nihil est tangibile enim et in- tangibile se habent sicut privatio et ha- tangibile se habent sicut privatio et ha- bitus, et non ut contraria ejusdem gene- bitus, et non ut contraria ejusdem gene- ris quæ ad cætera contraria reducantur. ris quæ ad cætera contraria reducantur. Præterea, Secundum hoc omnes sensus Præterea, Secundum hoc omnes sensus erunt unus sensus: quia sensibile et in- erunt unus sensus: quia sensibile et in- sensibile sunt opposita, ad quæ omnia sensibile sunt opposita, ad quæ omnia objecta sensuum reducuntur. objecta sensuum reducuntur.

Ad hoc dicunt aliqui, quod objecta Ad hoc dicunt aliqui, quod objecta tactus sunt qualitates primæ quæ sunt tactus sunt qualitates primæ quæ sunt magis simplices quam qualitates poste- magis simplices quam qualitates poste- riores, et sic magis reducibiles in unum. riores, et sic magis reducibiles in unum. SED CONTRA hoc est: quia omnis redu- SED CONTRA hoc est: quia omnis redu- ctio vel est inferiorum in unum genus, ctio vel est inferiorum in unum genus, vel causatorum in causam unam, vel vel causatorum in causam unam, vel compositorum in simplex unum, vel compositorum in simplex unum, vel posteriorum in prius unum. Quod autem posteriorum in prius unum. Quod autem humidum et siccum non reducantur in humidum et siccum non reducantur in calidum et frigidum sicut in genus, pro- calidum et frigidum sicut in genus, pro- batur ex hoc quod calidum et frigidum batur ex hoc quod calidum et frigidum non prædicantur de humido et sicco sub. non prædicantur de humido et sicco sub. stantialiter sine conversione. Similiter stantialiter sine conversione. Similiter nec reducuntur in ipsa sicut in causam : nec reducuntur in ipsa sicut in causam :

1 AVERROES, Super II de Anima, com. 108. 1 AVERROES, Super II de Anima, com. 108.

285 285

quia si humidum causaretur a calido per quia si humidum causaretur a calido per se, tunc numquam causaretur a frigido: se, tunc numquam causaretur a frigido: et nos videmus, quod humidum invenitur et nos videmus, quod humidum invenitur cum calido et humido, et simile est de cum calido et humido, et simile est de sicco. Nec reducuntur ad ipsa sicut com- sicco. Nec reducuntur ad ipsa sicut com- positum ad simplex: humidum enim et positum ad simplex: humidum enim et siccum sunt simplices qualitates sicut siccum sunt simplices qualitates sicut calidum et frigidum. Nec etiam est re- calidum et frigidum. Nec etiam est re- ductio posteriorum in prius: quia æque ductio posteriorum in prius: quia æque primæ sunt istæ sicut illæ. Præterea, primæ sunt istæ sicut illæ. Præterea, Natura prius dicitur causa vel genere, ut Natura prius dicitur causa vel genere, ut habitum est quia non reducuntur ad habitum est quia non reducuntur ad ipsa sicut ad causam et genus. ipsa sicut ad causam et genus.

Si forte dicatur, quod calidum et frigi- Si forte dicatur, quod calidum et frigi- dum sunt qualitates activæ, humidum et dum sunt qualitates activæ, humidum et siccum passivæ et ita sicut activum est siccum passivæ et ita sicut activum est ante passivum, ita illæ sunt priores istis. ante passivum, ita illæ sunt priores istis. CONTRA hoc est, quod licet activum sit CONTRA hoc est, quod licet activum sit prius passivo secundum actum, eo quod prius passivo secundum actum, eo quod facit ipsum esse actu, nihilominus tamen facit ipsum esse actu, nihilominus tamen activum non est prius passivo secundum activum non est prius passivo secundum potentiam, quia activum non facit poten- potentiam, quia activum non facit poten- tiam passivi passivum enim habet po- tiam passivi passivum enim habet po- tentiam antequam suscipiat actum agen- tentiam antequam suscipiat actum agen- tis. Præterea, Humidum et siccum non tis. Præterea, Humidum et siccum non dicuntur sic esse qualitates passivæ, dicuntur sic esse qualitates passivæ, quod nullo modo sunt activa: transmu- quod nullo modo sunt activa: transmu- tat enim siccum humidum, et econ- tat enim siccum humidum, et econ- tra. tra.

Ad hæc omnia quidam voluerunt re- Ad hæc omnia quidam voluerunt re- spondere dicentes, quod tactus secundum spondere dicentes, quod tactus secundum substantiam est unus sensus, et secun- substantiam est unus sensus, et secun- dum objecta plures. SED CONTRA hoc vi- dum objecta plures. SED CONTRA hoc vi- detur etiam quia illa substantia est detur etiam quia illa substantia est forma, vel materia, vel compositum. forma, vel materia, vel compositum. Constat, quod non est forma: quia cum Constat, quod non est forma: quia cum tactus sit potentia passiva, formam non tactus sit potentia passiva, formam non habet nisi ab agente. Si autem est ma- habet nisi ab agente. Si autem est ma- teria, tunc erit aptitudo patiendi et sus- teria, tunc erit aptitudo patiendi et sus- cipiendi formam ab agente: et cum non cipiendi formam ab agente: et cum non sit eadem aptitudo ad agentia genere di- sit eadem aptitudo ad agentia genere di- versa, potentia materialis non erit unus versa, potentia materialis non erit unus sensus non enim dicit potentiam om- sensus non enim dicit potentiam om- nino indispositam, sed dispositam per nino indispositam, sed dispositam per habitum naturæ, sicut visus ad colorem, habitum naturæ, sicut visus ad colorem, et auditus ad sonum. et auditus ad sonum.

Solutio. Solutio.

Ad object. Ad object.

1. 1.

Ad object. Ad object.

2. 2.

286 286

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

SOLUTIO. Secundum supra dicta dici- SOLUTIO. Secundum supra dicta dici- mus, quod tactus significatur in duplici mus, quod tactus significatur in duplici ratione, scilicet in ratione potentiæ, et in ratione, scilicet in ratione potentiæ, et in ratione partis et secundum quod est ju- ratione partis et secundum quod est ju- dicium tangibilium, et in ratione formæ dicium tangibilium, et in ratione formæ animalis secundum quod est animal: et animalis secundum quod est animal: et propter hoc ipse solus inter sensus plu- propter hoc ipse solus inter sensus plu- rium est contrarietatum, cum tamen sit rium est contrarietatum, cum tamen sit sensus unus secundum quod est forma. sensus unus secundum quod est forma. Sicut enim generativa in plantis quæ Sicut enim generativa in plantis quæ perfectio vegetabilium est, non est in perfectio vegetabilium est, non est in una parte corporis plantæ, sed determi- una parte corporis plantæ, sed determi- nat totum, sicut est forma totius existen- nat totum, sicut est forma totius existen- tis in radice, stipite, et ramis, et virgis: tis in radice, stipite, et ramis, et virgis: nec est secundum unum modum, sed po- nec est secundum unum modum, sed po- tius secundum multos, generans folia, tius secundum multos, generans folia, ramos, virgas, et fructus, semina, et ramos, virgas, et fructus, semina, et plantas sic tactus qui est forma perfe- plantas sic tactus qui est forma perfe- ctiva animalis, non est pars nisi per com- ctiva animalis, non est pars nisi per com- parationem ad opera spiritualia, sicut parationem ad opera spiritualia, sicut etiam est pars generativa vegetabilis : etiam est pars generativa vegetabilis : non est ergo tactus in una parte corporis non est ergo tactus in una parte corporis animalis, sed in omnibus secundum ali- animalis, sed in omnibus secundum ali- quem modum, ut infra dicetur: nec est quem modum, ut infra dicetur: nec est uno modo, sed quamplurium contrarie- uno modo, sed quamplurium contrarie- tatum apprehensivus, scilicet omnium tatum apprehensivus, scilicet omnium illarum quæ determinant ipsum corpus, illarum quæ determinant ipsum corpus, scilicet quod est organum tactus, ut infra scilicet quod est organum tactus, ut infra ostendetur. Dicimus ergo, quod tactus ostendetur. Dicimus ergo, quod tactus est sensus unus secundum quod est for- est sensus unus secundum quod est for- ma, est tamen plurium contrarietatum ma, est tamen plurium contrarietatum secundum opera specialia. secundum opera specialia.

AD PRIMUM ergo quod objicitur in con- AD PRIMUM ergo quod objicitur in con- trarium ex rationibus Aristotelis, patet trarium ex rationibus Aristotelis, patet jam solutio, quod non est simile de tactu jam solutio, quod non est simile de tactu et de aliis sensibus: et non sequitur si et de aliis sensibus: et non sequitur si alii sensus sunt contrarietatis unius in alii sensus sunt contrarietatis unius in genere, quod tactus debet esse unius genere, quod tactus debet esse unius

contrarietatis. contrarietatis.

AD ALIUD dicendum, quod in veritate AD ALIUD dicendum, quod in veritate per corpus sentimus in quantum est mix- per corpus sentimus in quantum est mix- tum ex tangibilibus: cujus probatio est tum ex tangibilibus: cujus probatio est secundum Aristotelem', quia non senti- secundum Aristotelem', quia non senti- mus nisi excellentias tangibilium: eo mus nisi excellentias tangibilium: eo quod corpus nostrum mixtum ex tangi- quod corpus nostrum mixtum ex tangi- bilibus, medium est extremorum tangi- bilibus, medium est extremorum tangi-

bilium. Cum igitur una natura mixti bilium. Cum igitur una natura mixti proportionem habeat ad omnia misci- proportionem habeat ad omnia misci- bilia constituentia mixtum, per unum bilia constituentia mixtum, per unum corpus secundum actus mixti quod est corpus secundum actus mixti quod est potentia miscibilia plura, sentimus om- potentia miscibilia plura, sentimus om- nia miscibilia et cum tactus sit forma nia miscibilia et cum tactus sit forma perfectiva illius corporis, per unum ta- perfectiva illius corporis, per unum ta- ctum secundum actum apprehendimus ctum secundum actum apprehendimus omnia miscibilia. Probat autem Aristo- omnia miscibilia. Probat autem Aristo- teles in fine primi de Generatione et Cor- teles in fine primi de Generatione et Cor- ruptione, quod nihil est miscibile per ruptione, quod nihil est miscibile per se nisi qualitates tactus. Ergo per unum se nisi qualitates tactus. Ergo per unum tactum apprehendimus omnes contrarie- tactum apprehendimus omnes contrarie- tates tangibilium. tates tangibilium.

3. 3.

AD ALIUD dicendum, quod aliud est in Ad ohj AD ALIUD dicendum, quod aliud est in Ad ohj gustu et in tactu in lingua gustus enim gustu et in tactu in lingua gustus enim judicium est saporum, et sapores secun- judicium est saporum, et sapores secun- dum quod hujusmodi non sunt ea quæ dum quod hujusmodi non sunt ea quæ miscentur ad constitutionem corporis miscentur ad constitutionem corporis animati: et propter hoc licet gustus esset animati: et propter hoc licet gustus esset diffusus per totum corpus, nihilominus diffusus per totum corpus, nihilominus differet a tactu. Sed in tangibilibus non differet a tactu. Sed in tangibilibus non est sic calidum enim et frigidum, et hu- est sic calidum enim et frigidum, et hu- midum et siccum, durum et molle, grave midum et siccum, durum et molle, grave et leve miscentur ad constitutionem cor- et leve miscentur ad constitutionem cor- poris animati: et propter hoc corpus poris animati: et propter hoc corpus animatum unum existens actu propor- animatum unum existens actu propor- tionem habebit ad omnia illa. Cum au- tionem habebit ad omnia illa. Cum au- tem tactus forma perfectiva sit corporis, tem tactus forma perfectiva sit corporis, hujusmodi tactus unus existens per cali- hujusmodi tactus unus existens per cali- dum corpus apprehendit omnia hæc. dum corpus apprehendit omnia hæc. Nec Aristoteles intendit, quod tactus sit Nec Aristoteles intendit, quod tactus sit plures, sed quod sit plurium contrarieta- plures, sed quod sit plurium contrarieta-

tum. tum.

4. 4.

AD DICTUM Avicennæ dicendum, quod Ad obje AD DICTUM Avicennæ dicendum, quod Ad obje in veritate tactus videtur plures esse vir- in veritate tactus videtur plures esse vir- tutes passivæ sed passio ejus reducitur tutes passivæ sed passio ejus reducitur ad passionem organi sui quod est corpus ad passionem organi sui quod est corpus animatum et tunc illud virtute est plu- animatum et tunc illud virtute est plu- ra, sed actu unum, sicut omne mixtum ra, sed actu unum, sicut omne mixtum est actu unum et potentia plura. est actu unum et potentia plura.

5. 5.

AD DICTUM Averrois dicendum, quod Ad obje AD DICTUM Averrois dicendum, quod Ad obje bene concedimus, quod tactus est plures bene concedimus, quod tactus est plures secundum opera. secundum opera.

6. 6.

AD ILLUD quod objicitur per rationem, Ad obje AD ILLUD quod objicitur per rationem, Ad obje dicendum est, quod est proportio pas- dicendum est, quod est proportio pas-

II de Anima, tex. com. 118. II de Anima, tex. com. 118.

2 I de Generatione et Corruptione, tex. com. 2 I de Generatione et Corruptione, tex. com.

ult. ult.

ld 1. ld 1.

d 2. d 2.

II P. SUMME DE CREATURIS, QUÆST. 33. II P. SUMME DE CREATURIS, QUÆST. 33.

sivi simplicis ad activum simplex, etc. sivi simplicis ad activum simplex, etc. Et cum unum simplex non possit habere Et cum unum simplex non possit habere plures formas simul, non potest illud plures formas simul, non potest illud passivum recipere impressiones activo- passivum recipere impressiones activo- rum diversorum generum, sicut est or- rum diversorum generum, sicut est or- ganum visus, in quo dominatur simplex ganum visus, in quo dominatur simplex elementum aquæ per naturam diaphani: elementum aquæ per naturam diaphani: et propter hoc non patitur nisi a calore et propter hoc non patitur nisi a calore et luce. Similiter est in organo auditus, et luce. Similiter est in organo auditus, in quo dominatur elementum simplex in quo dominatur elementum simplex quod est aer et similiter est in instru- quod est aer et similiter est in instru- mento odoratus, quod licet sit composi- mento odoratus, quod licet sit composi- tum, tamen dominatur in ipso frigidum tum, tamen dominatur in ipso frigidum humidum, et propter hoc non immutatur humidum, et propter hoc non immutatur nisi ab odorifero actualiter calido et sicco nisi ab odorifero actualiter calido et sicco vaporativo et in instrumento gustus, vaporativo et in instrumento gustus, quod est lingua, quæ immutatur actua- quod est lingua, quæ immutatur actua- liter ab actuali humido saporoso: et de liter ab actuali humido saporoso: et de talibus tenet objectio. Sed est proportio talibus tenet objectio. Sed est proportio activi simplicis ad passivum commixtum activi simplicis ad passivum commixtum ex multiset in tali proportione non ex multiset in tali proportione non sequitur, quod passivum habeat esse sequitur, quod passivum habeat esse unius activi tantum, imo per- multa mi- unius activi tantum, imo per- multa mi- scibilia, quæ sunt in ipso potentialiter, scibilia, quæ sunt in ipso potentialiter, habet esse activorum diversorum specie habet esse activorum diversorum specie et genere. et genere.

QUIA VERO tactum dicimus esse unum QUIA VERO tactum dicimus esse unum ut formam corporis animati, et non ut ut formam corporis animati, et non ut partem animæ sensibilis, propter hoc partem animæ sensibilis, propter hoc etiam oportet solvere tres primas ra- etiam oportet solvere tres primas ra- tiones, quæ probant tactum unum esse tiones, quæ probant tactum unum esse simpliciter. simpliciter.

Ad primum ergo dicendum, quod Ad primum ergo dicendum, quod Aristoteles probat non esse plures quam Aristoteles probat non esse plures quam quinque sensus penes numerum organo- quinque sensus penes numerum organo- rum, et non penes numerum objecto- rum, et non penes numerum objecto- rum et hoc bene concedimus, quod rum et hoc bene concedimus, quod tactus habet organum unum quod est tactus habet organum unum quod est corpus commixtum ex omnibus tangi- corpus commixtum ex omnibus tangi- bilibus qualitatibus. bilibus qualitatibus.

AD ALIUD dicendum, quod tactus eo AD ALIUD dicendum, quod tactus eo quod est forma corporis animati, quod quod est forma corporis animati, quod constat ex tangibilibus mixtis, majorem constat ex tangibilibus mixtis, majorem habet unionem cum suis objectis quam habet unionem cum suis objectis quam cæteri sensus: sed sua potentia dividitur cæteri sensus: sed sua potentia dividitur secundum numerum activorum tangibi- secundum numerum activorum tangibi-

1 I de Generatione et Corruptione, tex. com. 1 I de Generatione et Corruptione, tex. com. 78. 78.

287- 287-

lium et cum illa plura sint quam in lium et cum illa plura sint quam in aliis sensibus, potentia sua est amplioris aliis sensibus, potentia sua est amplioris divisionis quam potentia sensuum alio- divisionis quam potentia sensuum alio- rum sicut etiam potentia passivi mixti rum sicut etiam potentia passivi mixti amplioris divisionis est quam potentia amplioris divisionis est quam potentia passiva simplicis. passiva simplicis.

AD ULTIMUM dicendum, quod licet lux AD ULTIMUM dicendum, quod licet lux non sit de natura coloris secundum na- non sit de natura coloris secundum na- turam, est tamen de natura ipsius secun- turam, est tamen de natura ipsius secun- dum esse formale coloris, ut supra habi- dum esse formale coloris, ut supra habi- tum est et propter hoc lux et color tum est et propter hoc lux et color sunt ejusdem sensus. sunt ejusdem sensus.

ARTICULUS III. ARTICULUS III.

Quid est medium et organum tactus ? Quid est medium et organum tactus ?

Tertio quæritur, Quid est organum et Tertio quæritur, Quid est organum et medium in tactu? medium in tactu?

Et videtur quod medium ipsius debeat Et videtur quod medium ipsius debeat esse extra, sic: esse extra, sic:

1. Omne generans speciem suam in 1. Omne generans speciem suam in subjecto a longe, non habens contactum subjecto a longe, non habens contactum cum patiente, est agens per medium, cum patiente, est agens per medium, quod est extra patiens: tangibiles qua- quod est extra patiens: tangibiles qua- litates sunt calidum, frigidum, humi- litates sunt calidum, frigidum, humi- dum, et siccum, et agunt in tactu: dum, et siccum, et agunt in tactu: ergo agunt per medium extra. PRIMA ergo agunt per medium extra. PRIMA probatur in tribus sensibus, scilicet visu, probatur in tribus sensibus, scilicet visu, auditu, et odoratu. SECUNDA scribitur auditu, et odoratu. SECUNDA scribitur in libro primo de Generatione et Cor- in libro primo de Generatione et Cor- ruptione, ubi sic dicit Aristoteles « : Non ruptione, ubi sic dicit Aristoteles « : Non solum tangens calefacit ignis: aerem solum tangens calefacit ignis: aerem enim ignis, aer autem corpus calefacit 1. » enim ignis, aer autem corpus calefacit 1. »

2. Præterea, Hoc videtur Aristoteles 2. Præterea, Hoc videtur Aristoteles probare in libro secundo de Anima, in probare in libro secundo de Anima, in cap. de tactu. Animalia enim quæ sen- cap. de tactu. Animalia enim quæ sen- sum habent tactus, sunt in aere. Et cum sum habent tactus, sunt in aere. Et cum utrumque sit elementum humidum; su- utrumque sit elementum humidum; su- perficies tangentium semper erunt hu- perficies tangentium semper erunt hu- mefactæ: humidum autem quod est in mefactæ: humidum autem quod est in superficie tangentium, est corpus: et superficie tangentium, est corpus: et

2 II de Anima, tex. com. 113. 2 II de Anima, tex. com. 113.

Ad 3. Ad 3.

Sed contra. Sed contra.

288 288

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

omne corpus habet profundum : ergo omne corpus habet profundum : ergo quidquid sentit sensu tactus, sentiet per quidquid sentit sensu tactus, sentiet per corpus humidum habens profundum : corpus humidum habens profundum : ergo per medium extraneum. ergo per medium extraneum.

Præterea, Videtur quod tactus debeat Præterea, Videtur quod tactus debeat habere medium simplex sicut alii sensus, habere medium simplex sicut alii sensus, sic Quidquid est omnibus elementis sic Quidquid est omnibus elementis contrarium, ipsum potest pati ab om- contrarium, ipsum potest pati ab om- nibus elementis et ab omnibus quali nibus elementis et ab omnibus quali tatibus eorum: quodlibet elementum tatibus eorum: quodlibet elementum contrarium est omnibus elementis, ut contrarium est omnibus elementis, ut probatur in II de Generatione et Corru- probatur in II de Generatione et Corru- ptione ergo quodlibet elementum pot- ptione ergo quodlibet elementum pot- est pati ab omnibus aliis et ab omnibus est pati ab omnibus aliis et ab omnibus qualitatibus eorum : ergo si medium in qualitatibus eorum : ergo si medium in tactu sit medium simplex secundum na- tactu sit medium simplex secundum na- turam unius elementi, nihilominus ta- turam unius elementi, nihilominus ta- ctus patietur ab omnibus qualitatibus ctus patietur ab omnibus qualitatibus tangibilibus. tangibilibus.

Præterea, Videtur quod tactus nullum Præterea, Videtur quod tactus nullum habet medium: habet medium:

1. Illa enim tanguntur, quorum ul- 1. Illa enim tanguntur, quorum ul- tima sunt simul et quorum ultima si- tima sunt simul et quorum ultima si- mul, non habent aliquod medium: ergo mul, non habent aliquod medium: ergo quæ in tactu sentiuntur, nullum habent quæ in tactu sentiuntur, nullum habent medium. medium.

2. Hoc idem videtur per Avicennam 2. Hoc idem videtur per Avicennam dicentem sic « Ex proprietatibus tactus dicentem sic « Ex proprietatibus tactus est quoddam instrumentum naturale quod est quoddam instrumentum naturale quod est caro nervosa et hoc quod sentit aut est caro nervosa et hoc quod sentit aut caro aut nervus, sentit ex tactu, quam- caro aut nervus, sentit ex tactu, quam- vis ibi non sit medium aliquo modo. » vis ibi non sit medium aliquo modo. »

SED CONTRA hoc videtur esse SED CONTRA hoc videtur esse

1. Ratio Aristotelis in II de Anima, 1. Ratio Aristotelis in II de Anima, qui probat carnem esse medium, sic di- qui probat carnem esse medium, sic di- cens « Omnino autem caro et lingua, cens « Omnino autem caro et lingua, sicut aer et aqua ad visum et auditum et sicut aer et aqua ad visum et auditum et olfactum se habent, ita se habere viden- olfactum se habent, ita se habere viden- tur ad hoc quod sentimus in organo tur ad hoc quod sentimus in organo tactus 2. » Sed illa se habent ut media. tactus 2. » Sed illa se habent ut media. Ergo se habet ut medium in tactu. Ergo se habet ut medium in tactu.

2. Item, Ibidem inducit aliam ratio- 2. Item, Ibidem inducit aliam ratio- nem Sensibili igitur super organum nem Sensibili igitur super organum posito non fit sensus: sed sensibili ta- posito non fit sensus: sed sensibili ta- ctus super carnem posito fit sensus: ergo ctus super carnem posito fit sensus: ergo caro non est organum, sed medium. caro non est organum, sed medium.

II de Generatione et Corruptione, tex. com. II de Generatione et Corruptione, tex. com. 24 et infra. 24 et infra.

3. Aliam rationem inducit Aristoteles 3 3. Aliam rationem inducit Aristoteles 3 contra responsionem quæ posset fieri, contra responsionem quæ posset fieri, scilicet quod immutatio medii non ponit scilicet quod immutatio medii non ponit sentire de necessitate immutatio enim sentire de necessitate immutatio enim aeris secundum colores non ponit videre aeris secundum colores non ponit videre de necessitate, et similiter est in aliis de necessitate, et similiter est in aliis sensibus sed immutata carne secundum sensibus sed immutata carne secundum tangibilia, statim est sensus: ergo caro tangibilia, statim est sensus: ergo caro non videtur esse medium, sed organum. non videtur esse medium, sed organum. Si, inquam, aliquis vellet sic respondere. Si, inquam, aliquis vellet sic respondere. CONTRA hoc dicit Aristoteles: Ponamus, CONTRA hoc dicit Aristoteles: Ponamus, quod pellis tenuis circumextendatur no- quod pellis tenuis circumextendatur no- bis, quæ propter sui tenuitatem facit la- bis, quæ propter sui tenuitatem facit la- tere sensum, utrum secundum prius et tere sensum, utrum secundum prius et posterius tangibile immutat sensum in posterius tangibile immutat sensum in pellem et tactum : licet tunc simul vide- pellem et tactum : licet tunc simul vide- retur esse sensus cum immutatione pellis, retur esse sensus cum immutatione pellis, et non videretur esse per medium, nihil- et non videretur esse per medium, nihil- ominus esset per mediam pêllem illa ominus esset per mediam pêllem illa immutatio tactus. Ergo multo magis si immutatio tactus. Ergo multo magis si connaturalis fiat natura quæ circumex- connaturalis fiat natura quæ circumex- tenditur in organo, faciet latere priorita- tenditur in organo, faciet latere priorita- tem et posterioritatem in medio et or- tem et posterioritatem in medio et or- gano nihilominus tamen erit per me- gano nihilominus tamen erit per me- dium immutatio organi. Ergo licet statim dium immutatio organi. Ergo licet statim fiat sensus immutata carne, nihilominus fiat sensus immutata carne, nihilominus tamen caro potest esse medium in tactu. tamen caro potest esse medium in tactu. Et non videtur esse differentia, nisi quia Et non videtur esse differentia, nisi quia sensibilia aliorum sensuum sentimus sensibilia aliorum sensuum sentimus per media extra a longe, tangibilia vero per media extra a longe, tangibilia vero per medium intra et conjuncta nobis. per medium intra et conjuncta nobis.

4. Aliam rationem videtur Aristoteles 4. Aliam rationem videtur Aristoteles ponere ad hoc quod medium et organum ponere ad hoc quod medium et organum in tactu sint idem numero, sic: Differt au- in tactu sint idem numero, sic: Differt au- tem tactus ab aliis sensibus in hoc quod tem tactus ab aliis sensibus in hoc quod in aliis sensibus medium patitur a sen- in aliis sensibus medium patitur a sen- sibili primo, et postea organum sensus sibili primo, et postea organum sensus patitur a medio immutato: unde sensi- patitur a medio immutato: unde sensi- bile agit in medium, et medium agit in bile agit in medium, et medium agit in organum. Sed in tactu non est sic, sed organum. Sed in tactu non est sic, sed una actione objecti patitur medium et una actione objecti patitur medium et organum similiter, sicut percutiens cly- organum similiter, sicut percutiens cly- peum, non sic percutit clypeum ut cly- peum, non sic percutit clypeum ut cly- peus percussus postea percutiat clypea- peus percussus postea percutiat clypea- tum, sed una percussione percutit cly- tum, sed una percussione percutit cly- peum et clypeatum. peum et clypeatum.

2 II de Anima, tex. com. 116. 2 II de Anima, tex. com. 116.

3 Ibidem, tex. com. 115. 3 Ibidem, tex. com. 115.

II P. SUMME DE CREATURIS, QUÆST. 33. II P. SUMME DE CREATURIS, QUÆST. 33.

SED CONTRA hoc videtur esse, quod SED CONTRA hoc videtur esse, quod quæcumque æque primo patiuntur ab quæcumque æque primo patiuntur ab agente eodem et una numero actione agente eodem et una numero actione agentis, sunt non distantia per locum a agentis, sunt non distantia per locum a se invicem medium et organum in tactu se invicem medium et organum in tactu æque primo patiuntur ab eodem agente æque primo patiuntur ab eodem agente una numero actione agentis: ergo non una numero actione agentis: ergo non distant per locum: et ita videtur, quod distant per locum: et ita videtur, quod non sunt duo corpora : quia duo corpora non sunt duo corpora : quia duo corpora non possunt simul esse in eodem loco. non possunt simul esse in eodem loco.

Ad hoc dicunt aliqui, quod in veritate Ad hoc dicunt aliqui, quod in veritate medium et organum in tactu non diffe- medium et organum in tactu non diffe- runt secundum locum. Caro autem se- runt secundum locum. Caro autem se- cundum suam formam est medium, et cundum suam formam est medium, et secundum suam materiam est organum. secundum suam materiam est organum. SED CONTRA hoc est, quod SED CONTRA hoc est, quod

1. Organum non dicit materiam, sēd 1. Organum non dicit materiam, sēd instrumentum utentis et sic videtur, instrumentum utentis et sic videtur, quod caro secundum materiam non pot- quod caro secundum materiam non pot- est esse organum, sed potius secundum est esse organum, sed potius secundum suam speciem. suam speciem.

2. Præterea, Organum est quod ultimo 2. Præterea, Organum est quod ultimo immutatur secundum materiam: sed si immutatur secundum materiam: sed si stat comparatio formæ et materiæ, mate- stat comparatio formæ et materiæ, mate- ria prius immutatur quam forma: et ita ria prius immutatur quam forma: et ita materia magis habebit rationem medii, materia magis habebit rationem medii, quam forma, quam forma,

3. Præterea, Hoc est contra Avicen- 3. Præterea, Hoc est contra Avicen- nam, qui dicit sic : « Non debet putari, nam, qui dicit sic : « Non debet putari, quód sentiens est nervus tantum, sed quód sentiens est nervus tantum, sed nervus certe reddit sensum tangibilem nervus certe reddit sensum tangibilem alteri membro quod est caro. Si enim alteri membro quod est caro. Si enim sentiens esset ipse nervus tantum, opor- sentiens esset ipse nervus tantum, opor- teret esse sentiens in tota cute hominis teret esse sentiens in tota cute hominis et ejus carne expansum aliquid, sicut et ejus carne expansum aliquid, sicut sunt panniculi nervosi. » Ex hac aucto- sunt panniculi nervosi. » Ex hac aucto- ritate videtur, quod nervus sit medium, ritate videtur, quod nervus sit medium, et caro sit organum : natura enim medii et caro sit organum : natura enim medii est recipere et reddere, et natura instru- est recipere et reddere, et natura instru- menti recipere tantum. menti recipere tantum.

4. Item, Avicenna : « Manifestum est, 4. Item, Avicenna : « Manifestum est, quod natura carnis est recipere sensum, quod natura carnis est recipere sensum, quamvis ad recipiendum illum eget, ut quamvis ad recipiendum illum eget, ut recipiat aliunde et ex virtute alterius recipiat aliunde et ex virtute alterius meinbri, mediantibus autem nervis. >> meinbri, mediantibus autem nervis. >>

5. Item, Videtur per Avicennam, quod 5. Item, Videtur per Avicennam, quod cor sit instrumentum tactus. Dicit enim cor sit instrumentum tactus. Dicit enim sic: «Licet separentur in corde nervo- sic: «Licet separentur in corde nervo- rum fila, non est tam longe, quin acci- rum fila, non est tam longe, quin acci-

XXXV XXXV

289 289

piant ab co sensum et reddant uni ori- piant ab co sensum et reddant uni ori- gini, et ab ea origine reddatur cerebro gini, et ab ea origine reddatur cerebro et aliis membris. » et aliis membris. »

6. Videtur etiam per Avicennam, quod 6. Videtur etiam per Avicennam, quod multiplex sit hujusmodi sensus, et nul- multiplex sit hujusmodi sensus, et nul- lum medium. Dicit enim sic: « Ex pro- lum medium. Dicit enim sic: « Ex pro- prietatibus tactus est, quod tota cutis prietatibus tactus est, quod tota cutis circumdans totum corpus est sentiens circumdans totum corpus est sentiens per tactum, et non solum una ejus pars. » per tactum, et non solum una ejus pars. » Et ponit probationem dicti sui, et talem Et ponit probationem dicti sui, et talem dat rationem: quia iste sensus est natura dat rationem: quia iste sensus est natura conservans totum corpus ab accidenti- conservans totum corpus ab accidenti- bus, quæ multum nocerent si consiste- bus, quæ multum nocerent si consiste- rent in aliquo alio membrorum: ideo rent in aliquo alio membrorum: ideo oportuit totum corpus esse sentiens per oportuit totum corpus esse sentiens per tactum, ut totum removeretur ab illis tactum, ut totum removeretur ab illis per experimentum tactus. per experimentum tactus.

7. Item, Avicenna: «Non oportet ne- 7. Item, Avicenna: «Non oportet ne- cessario ut unusquisque sensus habeat cessario ut unusquisque sensus habeat instrumentum sibi proprium, sed possi- instrumentum sibi proprium, sed possi- bile est esse unum cum instrumento uno, bile est esse unum cum instrumento uno, et præcipue in tactu. » et præcipue in tactu. »

SOLUTIO. Secundum supra dicta tactus Solutio. SOLUTIO. Secundum supra dicta tactus Solutio. habet duplicem intentionem, scilicet habet duplicem intentionem, scilicet formæ, et potentiæ. Et secundum quod formæ, et potentiæ. Et secundum quod est forma et perfectio animați corporis, est forma et perfectio animați corporis, sic totum corpus habet pro organo, et sic totum corpus habet pro organo, et non utitur aliquo medio, sed magis sen- non utitur aliquo medio, sed magis sen- tit in partibus illis quæ magis accedunt tit in partibus illis quæ magis accedunt ad æqualitatem, et magis participant spi- ad æqualitatem, et magis participant spi- ritum sensibilem, sicut in nervis, carne, ritum sensibilem, sicut in nervis, carne, et cute. Quæ autem recedunt ab æqua- et cute. Quæ autem recedunt ab æqua- litate et non participant spiritum sensi- litate et non participant spiritum sensi- bilem, sicut ossa, et cerebrum, et capilli. bilem, sicut ossa, et cerebrum, et capilli. et cornua, et ungues, non sentiunt, nisi et cornua, et ungues, non sentiunt, nisi secundum quemdam modum et ideo secundum quemdam modum et ideo dicitur, Inquantum circumposita sunt dicitur, Inquantum circumposita sunt talia panniculis nervosis, in quorum talia panniculis nervosis, in quorum dissolutione sentitur dolor, sicut circa dissolutione sentitur dolor, sicut circa cerebrum, et circa ossa. Cum enim tactus cerebrum, et circa ossa. Cum enim tactus sit sicut forma corporis animati, termi- sit sicut forma corporis animati, termi- nat et complet totam materiam suam, et nat et complet totam materiam suam, et propter hoc percipit quidquid immutat propter hoc percipit quidquid immutat cutem, et quidquid immutat nervum, et cutem, et quidquid immutat nervum, et quoad hoc principaliter tactus est in quoad hoc principaliter tactus est in corde, quod est principium totius corpo- corde, quod est principium totius corpo- ris, et per fila nervorum continet totum ris, et per fila nervorum continet totum corpus. Secundum autem quod tactus corpus. Secundum autem quod tactus

19 19

Ad 1. Ad 1.

Ad 3. Ad 3.

290 290

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

est judicium tangibilium, sic principa- est judicium tangibilium, sic principa- liter est in loco judicii tangibilium, id liter est in loco judicii tangibilium, id est, in cerebro oportet enim, quod ce- est, in cerebro oportet enim, quod ce- rebrum propter sui superfluitatem et hu- rebrum propter sui superfluitatem et hu- miditatem nullum habeat tactum, cum miditatem nullum habeat tactum, cum ab ipso diffunditur spiritus animalis qui ab ipso diffunditur spiritus animalis qui est principium sensuum, sicut dicit Al- est principium sensuum, sicut dicit Al- gazel, quod tactus pertingit ad partes car- gazel, quod tactus pertingit ad partes car- nis et cutis mediante corpore subtili nis et cutis mediante corpore subtili quod est vehiculum ejus, quod dicitur quod est vehiculum ejus, quod dicitur spiritus, et discurrit per compagines ner- spiritus, et discurrit per compagines ner- vorum, quibus mediantibus pertingit ad vorum, quibus mediantibus pertingit ad partes carnis et cutis et hoc est corpus partes carnis et cutis et hoc est corpus subtile, et non acquirit neque haurit vir- subtile, et non acquirit neque haurit vir- tutem hanc nisi a corde et cerebro et tutem hanc nisi a corde et cerebro et secundum hunc modum nervus virtutem secundum hunc modum nervus virtutem recipit a cerebro et corde, et reddit carni recipit a cerebro et corde, et reddit carni et cuti. Immutatio autem a tangibili si- et cuti. Immutatio autem a tangibili si- mul fit tempore in carne et nervo, sed mul fit tempore in carne et nervo, sed natura prius in carne et nervo: et sic natura prius in carne et nervo: et sic caro quamdam rationem videtur habere caro quamdam rationem videtur habere quam non habet nervus, ut videtur Ari- quam non habet nervus, ut videtur Ari- stoteles velle. stoteles velle.

DICATUR ergo ad primum, quod licet DICATUR ergo ad primum, quod licet calidum et frigidum immutent a longe, calidum et frigidum immutent a longe, tamen in omnibus intermediis sunt sicut tamen in omnibus intermediis sunt sicut in materia, et in subjecto, et non sicut in in materia, et in subjecto, et non sicut in medio. Et hoc patet, quia cum medium medio. Et hoc patet, quia cum medium calefactivum est, etiam primo calefaciente calefactivum est, etiam primo calefaciente non præsente remanet caliditas in medio. non præsente remanet caliditas in medio. Sic autem non est in colorato et aere, eo Sic autem non est in colorato et aere, eo quod aer non se habet ad colorem nisi ut quod aer non se habet ad colorem nisi ut medium, et non sicut materia et sub- medium, et non sicut materia et sub- jectum. jectum.

Præterea, Elementa propria sunt sub- Præterea, Elementa propria sunt sub- jecta tangibilium qualitatum: non autem jecta tangibilium qualitatum: non autem sunt ita causæ et subjecta sonorum, sunt ita causæ et subjecta sonorum, odorum, et saporum: et propter hoc odorum, et saporum: et propter hoc quando aer calefactivus calefacit corpus, quando aer calefactivus calefacit corpus, est actio materiæ et non actio medii. Ta- est actio materiæ et non actio medii. Ta- men latius determinabitur istud, quæ sit men latius determinabitur istud, quæ sit differentia inter actionem medii, actionem differentia inter actionem medii, actionem materiæ, et actionem objecti. materiæ, et actionem objecti.

AD ALIUD dicendum, quod medium in AD ALIUD dicendum, quod medium in tactu non potest esse elementum sim- tactu non potest esse elementum sim- plex quia licet quodlibet elementum sit plex quia licet quodlibet elementum sit transmutabile a quolibet, tamen sensus transmutabile a quolibet, tamen sensus non sentit dissimile suo organo: et ideo non sentit dissimile suo organo: et ideo si organum tactus esset unius elementi, si organum tactus esset unius elementi,

illius elementi qualitates tantum perci- illius elementi qualitates tantum perci- peret tactus: et cum debeat percipere peret tactus: et cum debeat percipere qualitates omnium elementorum, opor- qualitates omnium elementorum, opor- tet quod ipsum sit ex omnibus commix- tet quod ipsum sit ex omnibus commix-

tum. tum.

Et hæc est solutio ad tertium. Et hæc est solutio ad tertium. AD SECUNDUM autem dicendum, quod AD SECUNDUM autem dicendum, quod duobus modis potest esse tactus in hu- duobus modis potest esse tactus in hu- mido, vel quod expellatur humidum a mido, vel quod expellatur humidum a superficie tangentis et tacti, vel quod superficie tangentis et tacti, vel quod primum tangens qualitatem suam gene- primum tangens qualitatem suam gene- ret in humido aereo vel aqueo, quod ret in humido aereo vel aqueo, quod postea agit in tactum actione materiæ, postea agit in tactum actione materiæ, et non actione medii, ut dictum est. Et et non actione medii, ut dictum est. Et utroque istorum modorum tactus non est utroque istorum modorum tactus non est per medium extra, sed intra. per medium extra, sed intra.

Ad Ad

Ad illud quod objicitur, quod tactus Ad 1 Ad illud quod objicitur, quod tactus Ad 1 nullum habet medium, jam patet solu- nullum habet medium, jam patet solu- tio. Tactus enim propter hoc quod non tio. Tactus enim propter hoc quod non tantum est potentia, sed etiam forma tantum est potentia, sed etiam forma animati corporis, apprehendit in omnibus animati corporis, apprehendit in omnibus partibus suæ materiæ simul tempore, et partibus suæ materiæ simul tempore, et non in una prius et altera posterius: sed non in una prius et altera posterius: sed tamen in comparatione ad objectum na- tamen in comparatione ad objectum na- tura prius immutatur caro quam ner- tura prius immutatur caro quam ner- vus quia vicinior est objecto agenti in vus quia vicinior est objecto agenti in

actu. actu.

Et per hoc patet solutio ad dictum Et per hoc patet solutio ad dictum Avicennæ. Avicennæ.

AD RATIONEM Aristotelis dicendum, AD RATIONEM Aristotelis dicendum, quod in veritate majorem rationem me- quod in veritate majorem rationem me- dii habet caro quam nervus, sed non dii habet caro quam nervus, sed non est médium quod prius immutatur tem- est médium quod prius immutatur tem- pore, sicut etiam ibidem dicit Aristote- pore, sicut etiam ibidem dicit Aristote- les. les.

A A

AD ALIUD dicendum, quod in veritate Ad AD ALIUD dicendum, quod in veritate Ad posito tangibili supra nervum fit subti- posito tangibili supra nervum fit subti- lissimus tactus: dissimiliter enim se lissimus tactus: dissimiliter enim se habet in tactu et in aliis sensibus. Et habet in tactu et in aliis sensibus. Et quod dicit Aristoteles quod neque in quod dicit Aristoteles quod neque in tactu neque in aliis sensibus sensibili tactu neque in aliis sensibus sensibili super instrumentum posito fit sensus, super instrumentum posito fit sensus, non potest intelligi nisi de cerebro. Ta- non potest intelligi nisi de cerebro. Ta- ctus enim secundum quod est judicium ctus enim secundum quod est judicium tangibilium, fluit a cerebro, et cere- tangibilium, fluit a cerebro, et cere- brum in se non habet tactum, licet in brum in se non habet tactum, licet in panniculis quibus circumponitur, sentiat panniculis quibus circumponitur, sentiat tangibilia. tangibilia.

AD ALIUD dicendum, quod caro quam. AD ALIUD dicendum, quod caro quam.

Ad Ad

II P. SUMME DE CREATURIS, QUÆST. 33. II P. SUMME DE CREATURIS, QUÆST. 33.

291 291

Ad 4. Ad 4.

dam rationem habet medii, ut supra di- dam rationem habet medii, ut supra di-

ctum est. ctum est.

AD ALIUD dicendum, quod Aristoteles AD ALIUD dicendum, quod Aristoteles non intendit, quod organum et medium non intendit, quod organum et medium in tactu sint idem numero quantum ad in tactu sint idem numero quantum ad materiam, sed quantum ad formam : materiam, sed quantum ad formam : forma enim carnis et nervi est sensus forma enim carnis et nervi est sensus tactus et propter hoc quod una forma tactus et propter hoc quod una forma uniuntur caro et nervus, una etiam uniuntur caro et nervus, una etiam actione immutantur, licet unum per al- actione immutantur, licet unum per al- terum immutetur: et propter hoc unum terum immutetur: et propter hoc unum fit ut medium, et alterum ut extremum fit ut medium, et alterum ut extremum et organum sicut etiam licet una per- et organum sicut etiam licet una per- cussione percutiatur clypeus et clypea- cussione percutiatur clypeus et clypea- tus, tamen clypeatus percutitur per cly- tus, tamen clypeatus percutitur per cly- peum, et non e contra: et sic clypeus peum, et non e contra: et sic clypeus percutitur in ratione medii, et clypeatus percutitur in ratione medii, et clypeatus in ratione postremi. in ratione postremi.

ARTICULUS IV. ARTICULUS IV.

Quid est tangibile proprium? Quid est tangibile proprium?

Quarto et ultimo quæritur, Quid sit Quarto et ultimo quæritur, Quid sit tangibile proprium? tangibile proprium?

Dicitur autem communiter, quod pri- Dicitur autem communiter, quod pri- mæ qualitates, scilicet calidum, humi- mæ qualitates, scilicet calidum, humi- dum, frigidum, siccum, sunt tangibilia. dum, frigidum, siccum, sunt tangibilia. Cum autem sint quædam qualitates con- Cum autem sint quædam qualitates con- sequentes has, quas enumerat Aristo- sequentes has, quas enumerat Aristo- teles in II de Generatione et Corru- teles in II de Generatione et Corru- HOC patet solutio ad aliud ptione 1, et in IV Meteororum. Sic enim HOC patet solutio ad aliud ptione 1, et in IV Meteororum. Sic enim 1 et 2. quod contra objicitur. 1 et 2. quod contra objicitur. dicit in II de Generatione et Corru- dicit in II de Generatione et Corru-

1 object. 1 object.

1 object. 1 object.

ET PER ET PER

Improbationes vero solutionis indu- ptione: « Eorum quæ prius tangibilium Improbationes vero solutionis indu- ptione: « Eorum quæ prius tangibilium

ctæ bene concedimus. ctæ bene concedimus.

Ad duas auctoritates Avicennæ dicen- Ad duas auctoritates Avicennæ dicen- 3 et 4. dum, quod tactus duas habet compara- 3 et 4. dum, quod tactus duas habet compara- tiones. Unam habet secundum quod re- tiones. Unam habet secundum quod re- cipit virtutem tactivam : et quia virtu- cipit virtutem tactivam : et quia virtu- tem illam recipit a corde et cerebro per tem illam recipit a corde et cerebro per spiritum et nervos, sic nervus erit spiritum et nervos, sic nervus erit primo recipiens, et ulterius reddens vir- primo recipiens, et ulterius reddens vir- tutem carni et cuti et quoad hanc com- tutem carni et cuti et quoad hanc com- parationem loquitur Avicenna. Aliam parationem loquitur Avicenna. Aliam habet comparationem quoad recipere habet comparationem quoad recipere tangibilium per immutationem et se- tangibilium per immutationem et se- cundum naturam pellis et caro erunt cundum naturam pellis et caro erunt primo recipientia, et ulterius primo recipientia, et ulterius reddentia et sic loquitur Aristoteles. reddentia et sic loquitur Aristoteles. Tres auctoritates Avicennæ sequentes Tres auctoritates Avicennæ sequentes 1,6 et 7. loquuntur de tactu secundum quod est 1,6 et 7. loquuntur de tactu secundum quod est forma corporis animati: quia secundum forma corporis animati: quia secundum hoc sicut cætera membra generantur a hoc sicut cætera membra generantur a corde a virtute informativa ipsius cor- corde a virtute informativa ipsius cor- dis sic etiam forma ipsorum membro- dis sic etiam forma ipsorum membro- rum principaliter effluit a corde et rum principaliter effluit a corde et secundum hunc modum etiam tactus secundum hunc modum etiam tactus non determinat sibi partem specialem in non determinat sibi partem specialem in corpore. corpore.

d object. d object.

nervo nervo

II de Generatione et Corruptione, tex. com. II de Generatione et Corruptione, tex. com.

dividendum quæ primo differentiæ et dividendum quæ primo differentiæ et contrarietates. Sunt autem qualitates contrarietates. Sunt autem qualitates secundum tactum hæ calidum et fri- secundum tactum hæ calidum et fri- gidum, humidum et siccum, grave et gidum, humidum et siccum, grave et leve, durum et molle, grossum et sub- leve, durum et molle, grossum et sub- tile. » tile. »

Quæritur ergo, Utrum omnes istæ Quæritur ergo, Utrum omnes istæ primo sensibiles sint secundum tactum, primo sensibiles sint secundum tactum, vel non primo ? vel non primo ?

Et videtur, quod non primo. Qualitas Et videtur, quod non primo. Qualitas enim sensibilis sentitur secundum quod enim sensibilis sentitur secundum quod ipsa est ergo si ipsa non est prima, ipsa est ergo si ipsa non est prima, non sentitur primo: sed inter istas non non sentitur primo: sed inter istas non sunt primæ nisi quatuor, duæ activæ, et sunt primæ nisi quatuor, duæ activæ, et duæ passivæ ergo videtur, quod omnes duæ passivæ ergo videtur, quod omnes aliæ consequentes sentiantur per actus aliæ consequentes sentiantur per actus eorum. Et hoc etiam dixerunt quidam. eorum. Et hoc etiam dixerunt quidam. SED CONTRA: SED CONTRA:

1. In coloribus sic est, quod medii colo- 1. In coloribus sic est, quod medii colo- res constituuntur ab extremis, et tamen res constituuntur ab extremis, et tamen non sentiuntur per extremos. non sentiuntur per extremos.

2. Præterea, Quidquid agit actu, hoc 2. Præterea, Quidquid agit actu, hoc est actu de necessitate: ergo si conse- est actu de necessitate: ergo si conse- quentes agant in sensum actu primarum, quentes agant in sensum actu primarum, de necessitate erunt actu primæ quali- de necessitate erunt actu primæ quali- tates, quod falsum est. tates, quod falsum est.

1 et 8. 1 et 8.

Sed contra. Sed contra.

Solutio. Solutio.

292 292

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

PRÆTEREA, Quæritur de quibusdam PRÆTEREA, Quæritur de quibusdam aliis quæ sentiuntur tactu, sicut est sen- aliis quæ sentiuntur tactu, sicut est sen- sus divisionis continui in dolore percus- sus divisionis continui in dolore percus- sionis, et sicut est sensus delectationis sionis, et sicut est sensus delectationis ex tactu aliquo, sicut est in coitu, Utrum ex tactu aliquo, sicut est in coitu, Utrum ista sint tangibilia per se, vel non? ista sint tangibilia per se, vel non?

Et videtur, quod per se: quia si detur, Et videtur, quod per se: quia si detur, quod per aliud, hoc erit per calidum quod per aliud, hoc erit per calidum vel frigidum, humidum vel siccum: sed vel frigidum, humidum vel siccum: sed patet, quod hoc est falsum quia illæ patet, quod hoc est falsum quia illæ qualitates æqualiter sentiuntur in cor- qualitates æqualiter sentiuntur in cor- pore divisio autem continuitatis in se- pore divisio autem continuitatis in se- cantia doloris sentitur inæqualiter. cantia doloris sentitur inæqualiter.