Quæst. 1. Quæst. 1.

192 192

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

PRÆTEREA, Quæritur de generatione PRÆTEREA, Quæritur de generatione mediorum colorum. mediorum colorum.

Et videtur dicere Philosophus in libro Et videtur dicere Philosophus in libro de Sensu et sentato, quod generantur de Sensu et sentato, quod generantur per mixturam albi et nigri, et super- per mixturam albi et nigri, et super- enatatione alternorum colorum. Sed hoc enatatione alternorum colorum. Sed hoc videtur falsum. Aut enim colores mi- videtur falsum. Aut enim colores mi- scentur secundum se, aut per accidens, scentur secundum se, aut per accidens, scilicet per mixtionem materiæ in qua scilicet per mixtionem materiæ in qua sunt. Si secundum se. CONTRA: Nihil se- sunt. Si secundum se. CONTRA: Nihil se- cundum se est miscibile, nisi quod se- cundum se est miscibile, nisi quod se- cundum se est divisibile in minima: co- cundum se est divisibile in minima: co- lores autem secundum se non sunt divi - lores autem secundum se non sunt divi - sibiles in minima : sibiles in minima : ergo non sunt ergo non sunt miscibiles secundum se. VERITAS PRIMÆ miscibiles secundum se. VERITAS PRIMÆ patet per hoc quod scribitur in fine primi patet per hoc quod scribitur in fine primi de Generatione et Corruptione', quod de Generatione et Corruptione', quod nihil miscetur nisi quod est divisibile in nihil miscetur nisi quod est divisibile in minima. SECUNDA vero patet per hoc minima. SECUNDA vero patet per hoc quod nulla qualitas per se divisibilis est. quod nulla qualitas per se divisibilis est. Præterea, In libro primo de Genera- Præterea, In libro primo de Genera- tione et Corruptione expresse scribi- tione et Corruptione expresse scribi- tur, quod qualitates sive passiones sunt tur, quod qualitates sive passiones sunt immiscibiles. immiscibiles.

2 2

Si propter hoc dicatur, quod miscen- Si propter hoc dicatur, quod miscen- tur extremi colores per mixturam mate- tur extremi colores per mixturam mate- riæ in qua sunt, tunc quæritur, quid mo- riæ in qua sunt, tunc quæritur, quid mo- vet ad mixturam illam, cum colores, ut vet ad mixturam illam, cum colores, ut probatum est, non sunt qualitates activa probatum est, non sunt qualitates activa vel passivæ ? vel passivæ ?

Præterea videtur falsum quod dicit, In Præterea videtur falsum quod dicit, In superenatatione alternorum colorum ge- superenatatione alternorum colorum ge- nerantur medii colores. Cum enim colo- nerantur medii colores. Cum enim colo- res superenatant, nec unus miscetur al- res superenatant, nec unus miscetur al- teri, neque materia ejus, sed uterque teri, neque materia ejus, sed uterque manet distinctus, et sic non constituunt manet distinctus, et sic non constituunt tertium. tertium.

Præterea, Illi alterni colores aut sic se Præterea, Illi alterni colores aut sic se habent, quod uterque est in materia habent, quod uterque est in materia transparente, aut uterque in materia ter- transparente, aut uterque in materia ter- minata, et alius in transparente. Si primo minata, et alius in transparente. Si primo modo, tunc uterque transducit visum, et modo, tunc uterque transducit visum, et non immutabit eum secundum aliquem non immutabit eum secundum aliquem medium colorem, sicut patet in vitro medium colorem, sicut patet in vitro puro et aere. Si secundo modo, tunc su- puro et aere. Si secundo modo, tunc su- perior operit inferiorem ita quod non perior operit inferiorem ita quod non

1 I de Generatione et Corruptione, tex. com. 1 I de Generatione et Corruptione, tex. com. 85 et 86. 85 et 86.

resultabit medius, sed tantum materiæ resultabit medius, sed tantum materiæ superioris color immutabit visum. Si superioris color immutabit visum. Si tertio modo, aut ergo superior est in tertio modo, aut ergo superior est in materia terminata et inferior in transpa- materia terminata et inferior in transpa- rente, aut e contra. Si primo modo, rente, aut e contra. Si primo modo, tunc iterum superior operiet inferiorem tunc iterum superior operiet inferiorem ita quod non resultabit medius. Si se- ita quod non resultabit medius. Si se- cundo modo, tunc visus penetrabit su- cundo modo, tunc visus penetrabit su- periorem, et stabit in inferiori, et ab illo periorem, et stabit in inferiori, et ab illo solo immutabitur: et ita iterum non re- solo immutabitur: et ita iterum non re- sultabit medius color: et ita nihil videtur sultabit medius color: et ita nihil videtur esse quod dicit de superenatatione co- esse quod dicit de superenatatione co-

lorum. lorum.

PRÆTEREA, Quæritur de hoc quod di- PRÆTEREA, Quæritur de hoc quod di- citur in libro de Sensu et sensato, quod citur in libro de Sensu et sensato, quod determinantur sapores sicut colores, determinantur sapores sicut colores, scilicet quod sint septem numero. scilicet quod sint septem numero.

Videntur enim multo plures esse co- Videntur enim multo plures esse co- lores, quam septem. Habemus enim al- lores, quam septem. Habemus enim al- bum et subpallidum et pallidum, et lu- bum et subpallidum et pallidum, et lu- cidum citrinum et subcitrinum, et simi- cidum citrinum et subcitrinum, et simi- liter subrubeum et rubeum, et similiter liter subrubeum et rubeum, et similiter in viridi multæ sunt diversitates. Præ- in viridi multæ sunt diversitates. Præ- terea, color purpureus, et sanguineus, terea, color purpureus, et sanguineus, et vinosus, et glaucus, et flavus, et et vinosus, et glaucus, et flavus, et multæ aliæ diversitates. multæ aliæ diversitates.

PRÆTEREA, Quæritur de hoc quod di- PRÆTEREA, Quæritur de hoc quod di- cuntur quidam colores esse asimetri aut cuntur quidam colores esse asimetri aut simetri. simetri.

Si enim attenditur mensura ad visum, Si enim attenditur mensura ad visum, sic omnis color qui in lumine est, sime- sic omnis color qui in lumine est, sime- ter est, quia commensuratur visui, et ter est, quia commensuratur visui, et solum ille qui est in tenebris, erit asi- solum ille qui est in tenebris, erit asi- meter. SED CONTRA hoc tunc erit, quod meter. SED CONTRA hoc tunc erit, quod sic asimetrum numquam potest esse si- sic asimetrum numquam potest esse si- metrum, et secundum hoc color qui est metrum, et secundum hoc color qui est in tenebris, non potest esse visibilis ad- in tenebris, non potest esse visibilis ad- veniente lumine, quod falsum est. Si veniente lumine, quod falsum est. Si dicatur, quod attenditur commensuratio dicatur, quod attenditur commensuratio ad delectationem quæ est in visu, tunc ad delectationem quæ est in visu, tunc omnis medius color erit simeter et nullus omnis medius color erit simeter et nullus asimeter quia delectatio semper est in asimeter quia delectatio semper est in medio, et numquam in extremo corrum- medio, et numquam in extremo corrum- pente. pente.

2 Ibidem, tex. com. 83. 2 Ibidem, tex. com. 83.

Quint Quint

Quant. Quant.

st. 5. st. 5.

Il P. SUMMÆ DE CREATURIS, QUÆST. 21. Il P. SUMMÆ DE CREATURIS, QUÆST. 21.

PRÆTEREA, Quæritur de hoc quod di- PRÆTEREA, Quæritur de hoc quod di- cit Avicenna, quod album mutatur in cit Avicenna, quod album mutatur in nigrum tribus modis, scilicet ut primo nigrum tribus modis, scilicet ut primo sit subpallidum, et postea pallidum, et sic sit subpallidum, et postea pallidum, et sic deinceps vel quod primo sit subrubeum, deinceps vel quod primo sit subrubeum, et postea rubeum: vel quod primo sit et postea rubeum: vel quod primo sit viride, et postea veniat ad colorem me- viride, et postea veniat ad colorem me- dium, et tandem ad nigredinem per- dium, et tandem ad nigredinem per- fectam. fectam.

1. Cum enim multa sint media, vide- 1. Cum enim multa sint media, vide- tur album posse mutari in nigrum per tur album posse mutari in nigrum per quodlibet illorum mediorum: et sic quodlibet illorum mediorum: et sic multiplex erit via: medium enim est, multiplex erit via: medium enim est, sicut dicit Philosophus, in quod prius sicut dicit Philosophus, in quod prius venit id quod mutatur, quam in extre- venit id quod mutatur, quam in extre-

mum. mum.

2. Præterea, Videtur non esse nisi 2. Præterea, Videtur non esse nisi una sola via. In inceptione enim motus una sola via. In inceptione enim motus ab albo in nigrum id quod mutatur, vi- ab albo in nigrum id quod mutatur, vi- cinius est albo quam nigro, et ita in eo cinius est albo quam nigro, et ita in eo obtinent qualitates albi : et sic restat illa obtinent qualitates albi : et sic restat illa sola via quæ est ab albo in subpallidum, sola via quæ est ab albo in subpallidum, et deinde in pallidum, et postea pro- et deinde in pallidum, et postea pro- gressione continua in nigrum. gressione continua in nigrum.

3. Secundum Avicennam etiam vide- 3. Secundum Avicennam etiam vide- tur, quod sunt infiniti colores medii, tur, quod sunt infiniti colores medii, cum in unoquoque fieri sint infinita cum in unoquoque fieri sint infinita facta, ut dicitur in secundo Posteriorum 2, facta, ut dicitur in secundo Posteriorum 2, et etiam probatur in sexto Physicorum 3. et etiam probatur in sexto Physicorum 3. Possumus enim nos signare motum albi Possumus enim nos signare motum albi in nigrum secundum quodlibet punctum in nigrum secundum quodlibet punctum intermedium et cum semper in signo intermedium et cum semper in signo illo sit in motu et factum esse, secun- illo sit in motu et factum esse, secun-

dum quodlibet illorum signorum habebit dum quodlibet illorum signorum habebit novum colorem medium: et cum illa novum colorem medium: et cum illa signa sint infinita, medii colores possunt signa sint infinita, medii colores possunt esse infiniti. esse infiniti.

QUÆRITUR etiam, Cum quodlibet al- QUÆRITUR etiam, Cum quodlibet al- bum possit immutari in nigrum per ar- bum possit immutari in nigrum per ar- tem et naturam, quare non quodlibet tem et naturam, quare non quodlibet nigrum possit mutari in album et alium nigrum possit mutari in album et alium colorem? Tinctores enim pannum ha- colorem? Tinctores enim pannum ha- bentem nigrum colorem non possunt bentem nigrum colorem non possunt mutare in album vel aliud medium. mutare in album vel aliud medium.

V Physicorum, tex. com. 22. V Physicorum, tex. com. 22.

2 II Posteriorum, tex. com. 14. 2 II Posteriorum, tex. com. 14.

193 193

Ad 1,2 et 3. Ad 1,2 et 3.

SOLUTIO. Dicimus, quod triplex est Solutio. SOLUTIO. Dicimus, quod triplex est Solutio. generatio colorum, scilicet in tempore generatio colorum, scilicet in tempore terminato, et hoc duobus modis, scilicet terminato, et hoc duobus modis, scilicet per mixturam, et per superenatationem: per mixturam, et per superenatationem: et in corpore perspicuo, sicut in nubibus, et in corpore perspicuo, sicut in nubibus, vel vapore, et hoc uno modo per immix- vel vapore, et hoc uno modo per immix- tionem lucis et quilibet horum modo- tionem lucis et quilibet horum modo- rum trium multiplex est. Et ut agnosca- rum trium multiplex est. Et ut agnosca- tur generatio quæ est per mixturam in tur generatio quæ est per mixturam in corpore determinato, sciendum est, quod corpore determinato, sciendum est, quod duplex est generans, scilicet, generans duplex est generans, scilicet, generans per se, et sic calidum generat calidum, per se, et sic calidum generat calidum, et frigidum generat frigidum: et gene- et frigidum generat frigidum: et gene- rans per aliud, sicut lumen generat calo- rans per aliud, sicut lumen generat calo- rem, et similiter motus: hæc enim non rem, et similiter motus: hæc enim non generant calorem per se, sed per hoc generant calorem per se, sed per hoc quod frigidum dissolvunt et faciunt di- quod frigidum dissolvunt et faciunt di- stare partem a parte, quæ est actio cali- stare partem a parte, quæ est actio cali- di unde quia actio calidi sequitur ad di unde quia actio calidi sequitur ad actiones eorum, generant ipsa calidum actiones eorum, generant ipsa calidum per accidens, sive per aliud. Dicimus igi- per accidens, sive per aliud. Dicimus igi- tur, quod colores generantur in corpore tur, quod colores generantur in corpore terminato per calidum et frigidum per terminato per calidum et frigidum per accidens sive per aliud, et non per se. accidens sive per aliud, et non per se.

Et per hoc patet solutio ad prima tria. Et per hoc patet solutio ad prima tria. Item, Notandum, quod contraria tri- Item, Notandum, quod contraria tri- pliciter sunt, activa et passiva et ad in- pliciter sunt, activa et passiva et ad in- vicem. Quædam enim sunt sic activa et vicem. Quædam enim sunt sic activa et passiva ad invicem, quod transmutant se passiva ad invicem, quod transmutant se ita quod non oportet aliquid de materia ita quod non oportet aliquid de materia ingredi in materiam alterius, sed tantum ingredi in materiam alterius, sed tantum virtus unus intrat substantiam alterius, virtus unus intrat substantiam alterius, et sic sunt activa ad invicem calidum et et sic sunt activa ad invicem calidum et

frigidum: si enim calidum ponatur juxta frigidum: si enim calidum ponatur juxta frigidum, subintrabit virtus calidi in frigidum, subintrabit virtus calidi in substantiam frigidi, et e contra, propter substantiam frigidi, et e contra, propter hoc quod aliquid de partibus materiali- hoc quod aliquid de partibus materiali- bus calidi subintrat partes materiales fri- bus calidi subintrat partes materiales fri- gidi. Sunt etiam quædam sic activa ad gidi. Sunt etiam quædam sic activa ad invicem, quod nec transmutant se, nec invicem, quod nec transmutant se, nec ingrediuntur in se sine materia in qua ingrediuntur in se sine materia in qua

sunt et hoc modo transmutant se invi- sunt et hoc modo transmutant se invi- cem humidum et siccum, et propter hoc cem humidum et siccum, et propter hoc sunt minus activa quam calidum et frigi- sunt minus activa quam calidum et frigi- dum, et dicuntur passiva respectu illo- dum, et dicuntur passiva respectu illo- rum. Tertio modo dicuntur passiva et rum. Tertio modo dicuntur passiva et

3 VI Physicorum, tex. com. 59. 3 VI Physicorum, tex. com. 59.

XXXV XXXV

13 13

194 194

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

activa quæ transmutant se, sed non pri- activa quæ transmutant se, sed non pri- ma actione propria vel subintratione ma actione propria vel subintratione propria sed oportet alia prius agere propria sed oportet alia prius agere et subintrare, sicut album et nigrum, et subintrare, sicut album et nigrum, dulce et amarum, et hujusmodi: hæc dulce et amarum, et hujusmodi: hæc enim non transmutant se ad invicem nisi enim non transmutant se ad invicem nisi per actionem calidi et frigidi, humidi et per actionem calidi et frigidi, humidi et sicci et sic etiam miscentur per actio- sicci et sic etiam miscentur per actio- nes illorum et mixtiones. Et per hunc nes illorum et mixtiones. Et per hunc modum generabimus multos colores a modum generabimus multos colores a calido et frigido. calido et frigido.

Est enim calidum adurens partes ter- Est enim calidum adurens partes ter- restres, et sic per consequens est gene- restres, et sic per consequens est gene- .rativum nigri: partes enim terrestres .rativum nigri: partes enim terrestres adustæ per separationem ab aereo et adustæ per separationem ab aereo et aqueo quæ fuerunt in ipsis, comprimun- aqueo quæ fuerunt in ipsis, comprimun- tur in seipsis, et obstruuntur pori ita tur in seipsis, et obstruuntur pori ita quod non potest eis misceri lux, eo quod quod non potest eis misceri lux, eo quod evolaverint partes diaphani aeris et aquæ evolaverint partes diaphani aeris et aquæ quæ fuerunt lucis perceptibiles, et per quæ fuerunt lucis perceptibiles, et per consequens remanet illud obscurum et consequens remanet illud obscurum et nigrum quod combustum est. Est etiam nigrum quod combustum est. Est etiam calidum dissolvens, et per hoc quod est calidum dissolvens, et per hoc quod est dissolvens, est ipsum rarificans substan- dissolvens, est ipsum rarificans substan- tiam materiæ, et per consequens intro- tiam materiæ, et per consequens intro- ductivum aeris, et cum hoc sit diapha- ductivum aeris, et cum hoc sit diapha- num et perceptibile luminis, sic genera- num et perceptibile luminis, sic genera- bitur albedo in corpore determinato. Est bitur albedo in corpore determinato. Est iterum calidum extractivum humidi con- iterum calidum extractivum humidi con- tinuantis, et per consequens discontinua- tinuantis, et per consequens discontinua- tivum substantiæ et rarefactivum, et tivum substantiæ et rarefactivum, et per consequens facit albedinem in disso- per consequens facit albedinem in disso- lutis et rarefactis, et sic causatur albedo lutis et rarefactis, et sic causatur albedo a calido in calce. Est iterum calidum a calido in calce. Est iterum calidum extractivum humidi aerei, et coagulati- extractivum humidi aerei, et coagulati- vum grossi aquei cum subtili terrestri vum grossi aquei cum subtili terrestri sibi commixto, et per consequens cau- sibi commixto, et per consequens cau- sativum albedinis in eo quod prius fuit sativum albedinis in eo quod prius fuit diaphanum, quando multæ partes aeris diaphanum, quando multæ partes aeris erant in eo facientes. distare partes terræ erant in eo facientes. distare partes terræ et partes aeris commixtas: et sic causa- et partes aeris commixtas: et sic causa- tur albedo in albumine ovi cocti. Est tur albedo in albumine ovi cocti. Est iterum calidum digerens et commiscens iterum calidum digerens et commiscens grossum terreum cum subtili aqueo con- grossum terreum cum subtili aqueo con- tinuante, et hoc est causativum albedi- tinuante, et hoc est causativum albedi- nis in ossibus, quæ omnia sunt fere alba. nis in ossibus, quæ omnia sunt fere alba. Est iterum calidum fugans frigidum in Est iterum calidum fugans frigidum in profundum, et cum frigidum inspisset profundum, et cum frigidum inspisset partes, prohibebit recessionem luminis partes, prohibebit recessionem luminis

in superficie, et per consequens relinquit in superficie, et per consequens relinquit nigredinem. nigredinem.

His ergo modis et multis aliis gene- His ergo modis et multis aliis gene- rantur album et nigrum a calido. rantur album et nigrum a calido.

Est etiam frigidum inducens humidum Est etiam frigidum inducens humidum aqueum, eo quod symbolum habet cum aqueum, eo quod symbolum habet cum ipso, quia utrumque est in aqua, et per ipso, quia utrumque est in aqua, et per consequens quia humidum est diapha- consequens quia humidum est diapha- num et receptivum luminis, causabit num et receptivum luminis, causabit albedinem. Est iterum frigidum coagu- albedinem. Est iterum frigidum coagu- lativum et congelativum partium terre- lativum et congelativum partium terre- strium, et per consequens distinctivum strium, et per consequens distinctivum claritatis in superficie et causativum ni- claritatis in superficie et causativum ni- gri. Est iterum frigidum expellens cali- gri. Est iterum frigidum expellens cali- dum, quod secum trahit humidum ad dum, quod secum trahit humidum ad superficiem et ideo coloratur superfi- superficiem et ideo coloratur superfi- cies, et fit color albus. Est iterum frigi- cies, et fit color albus. Est iterum frigi- dum fugans calidum in profundum, quod dum fugans calidum in profundum, quod multiplicatum in profundo inflammat et multiplicatum in profundo inflammat et incendit humidum, et tandem postquam incendit humidum, et tandem postquam exhalaverit humidum, exurit partes ter- exhalaverit humidum, exurit partes ter- restres, et relinquitur color niger, sicut restres, et relinquitur color niger, sicut patet in floribus quos occupat pruina in patet in floribus quos occupat pruina in arbore calidum enim naturale fugans arbore calidum enim naturale fugans intrinsecus ipsius floris inflammat humi- intrinsecus ipsius floris inflammat humi- dum et propter hoc flos cadens primo dum et propter hoc flos cadens primo est rubeus subtus ubi contingit ramum, est rubeus subtus ubi contingit ramum, deinde efficitur niger quando humidum deinde efficitur niger quando humidum evolaverit quia tunc non relinquitur evolaverit quia tunc non relinquitur nisi terrestre combustum. nisi terrestre combustum.

: :

His ergo modis et multis aliis genera- His ergo modis et multis aliis genera- tur album et nigrum in corpore determi- tur album et nigrum in corpore determi- nato. Sed Philosophi hanc generationem nato. Sed Philosophi hanc generationem non determinant: quia est per accidens, non determinant: quia est per accidens, et non habet principia eodem modo or- et non habet principia eodem modo or- dinata et stantia, et ideo non est termi- dinata et stantia, et ideo non est termi- nabilis generatio illa per artem. nabilis generatio illa per artem.

Iste ergo est unus modus generandi Iste ergo est unus modus generandi extremos colores in corpore determinato, extremos colores in corpore determinato, secundum illud esse colorum quo trans- secundum illud esse colorum quo trans- mutant corpora determinata, et non mutant corpora determinata, et non sensus tantum. Et bene concedimus, sensus tantum. Et bene concedimus, quod non generantur a luce sicut obje- quod non generantur a luce sicut obje-

ctum est. ctum est.

AD ID quod quæritur utrum album et AD ID quod quæritur utrum album et nigrum sint per se qualitates activæ et nigrum sint per se qualitates activæ et passivæ ? patet solutio per jam dicta. passivæ ? patet solutio per jam dicta.

AD ILLUD autem quod quæritur de mix- Ad qui AD ILLUD autem quod quæritur de mix- Ad qui

II P. SUMMÆ DE CREATURIS, QUÆST. 21. II P. SUMMÆ DE CREATURIS, QUÆST. 21.

tura, dicendum quod ille est secundus tura, dicendum quod ille est secundus modus generandi colores in corpore de- modus generandi colores in corpore de- terminato. Et quia extremi sunt simpli- terminato. Et quia extremi sunt simpli- ces immixti, isto modo non generantur ces immixti, isto modo non generantur extremi, sed medii. Ad mixtionem autem extremi, sed medii. Ad mixtionem autem bene concedimus, quod oportet commi- bene concedimus, quod oportet commi- sceri partes materiæ colorum. Et bene sceri partes materiæ colorum. Et bene concedimus, quod colores ad mixturam concedimus, quod colores ad mixturam non movent, sed calidum et frigidum, non movent, sed calidum et frigidum, humidum et siccum, ut prius dictum est. humidum et siccum, ut prius dictum est. Fit autem mixtio duobus modis, scilicet Fit autem mixtio duobus modis, scilicet secundum proportionem derelictam, et secundum proportionem derelictam, et sine proportione. Secundum autem pro- sine proportione. Secundum autem pro- portionem fit adhuc duobus modis secun- portionem fit adhuc duobus modis secun- dum Philosophum, scilicet secundum dum Philosophum, scilicet secundum proportionem arithmeticæ, et secundum proportionem arithmeticæ, et secundum proportionem musicæ. Secundum autem proportionem musicæ. Secundum autem proportionem arithmeticæ adhuc duobus proportionem arithmeticæ adhuc duobus modis, scilicet per æquidistantiam, et sic modis, scilicet per æquidistantiam, et sic non est nisi unum medium inter duo non est nisi unum medium inter duo extrema in hac enim proportione me- extrema in hac enim proportione me- dium se habet ad utrumqne extremorum dium se habet ad utrumqne extremorum sicut subduplum, et unum ad duo: quod sicut subduplum, et unum ad duo: quod patet quia medium tantum habet de patet quia medium tantum habet de uno contrario, quantum de alio, sicut uno contrario, quantum de alio, sicut album duplo plus habet de albo quam album duplo plus habet de albo quam medium, et nigrum duplo plus de ni- medium, et nigrum duplo plus de ni- gro quam medium: et hoc vocatur me- gro quam medium: et hoc vocatur me- dium æquidistans. Si autem est mixtura dium æquidistans. Si autem est mixtura secundum derelictam quidem proportio- secundum derelictam quidem proportio- nem, sed non per æquidistantiam, tunc nem, sed non per æquidistantiam, tunc non contingit misceri nisi duobus modis, non contingit misceri nisi duobus modis, scilicet secundum proportionem extremi scilicet secundum proportionem extremi ad medium æquidistans et per hanc ad medium æquidistans et per hanc mixturam generatur medium quod vici- mixturam generatur medium quod vici- nius est extremo quam medio æquidi- nius est extremo quam medio æquidi- stanti. Quod sic probatur: Illud medium stanti. Quod sic probatur: Illud medium naturam extremi in extremo accipit, et naturam extremi in extremo accipit, et accipit etiam naturam ejusdem extremi accipit etiam naturam ejusdem extremi in medio æquidistanti: quia in illo est na- in medio æquidistanti: quia in illo est na- tura extremi: natura autem alterius ex- tura extremi: natura autem alterius ex- tremi non accipit nisi una acceptione, tremi non accipit nisi una acceptione, scilicet secundum quod est in medio scilicet secundum quod est in medio æquidistante et sic vicinior erit uni æquidistante et sic vicinior erit uni extremorum, quam medio vel alteri ex- extremorum, quam medio vel alteri ex- tremorum quia natura unius extremo- tremorum quia natura unius extremo- rum in ipso se habet ad naturam alterius rum in ipso se habet ad naturam alterius extremi sicut duplum ad dimidium, et extremi sicut duplum ad dimidium, et duo ad unum. Secundus modus pro- duo ad unum. Secundus modus pro-

195 195

portionis est secundum comparationem portionis est secundum comparationem medi non æquidistantis ad medium medi non æquidistantis ad medium æquidistans: et sie relinquitur unus æquidistans: et sie relinquitur unus color qui vicinior est medio æquidi- color qui vicinior est medio æquidi- stanti, quam extremo. Quod sic pro- stanti, quam extremo. Quod sic pro- batur: In ista commixtione medium batur: In ista commixtione medium constitutum duplici acceptione accipit na- constitutum duplici acceptione accipit na- turam medii accipit enim naturam me- turam medii accipit enim naturam me- dii a medio æquidistanti, et a medio non dii a medio æquidistanti, et a medio non æquidistanti, et tantum simplici accep- æquidistanti, et tantum simplici accep- tione accipit naturam extremi, scilicet in tione accipit naturam extremi, scilicet in utroque modo: extremum enim non est utroque modo: extremum enim non est nisi in se et in medio. Cum igitur illud nisi in se et in medio. Cum igitur illud non accipiat naturam extremi in se, sed non accipiat naturam extremi in se, sed in medio tantum, non accipit extremum in medio tantum, non accipit extremum nisi in una acceptione: natura vero me- nisi in una acceptione: natura vero me- dii non solum est in medio æquidistanti, dii non solum est in medio æquidistanti, sed etiam in non æquidistanti: et ideo sed etiam in non æquidistanti: et ideo dupliciter accipit naturam medii, et per dupliciter accipit naturam medii, et per consequens est vicinius medio. In istis consequens est vicinius medio. In istis autem proportionibus non erunt nisi sep- autem proportionibus non erunt nisi sep- tem colores quia non sunt nisi tria ge- tem colores quia non sunt nisi tria ge- nera proportionum, scilicet extremi ad nera proportionum, scilicet extremi ad extremum, et sic resultant tres, scilicet extremum, et sic resultant tres, scilicet duo extremi, et unus æquidistans: et ex- duo extremi, et unus æquidistans: et ex- tremi unius ad medium æquidistans, et tremi unius ad medium æquidistans, et sic resultant duo: unus qui est vicinior sic resultant duo: unus qui est vicinior extremo in una parte, et alter qui vici- extremo in una parte, et alter qui vici- nior est extremo in altera parte : et isti nior est extremo in altera parte : et isti duo cum præhabitis tribus faciunt quin- duo cum præhabitis tribus faciunt quin- que et medii æquidistantis ad medium que et medii æquidistantis ad medium non æquidistans, et sic resultant iterum non æquidistans, et sic resultant iterum duo, unus qui vicinior est æquidistanti duo, unus qui vicinior est æquidistanti in una parte, et alter qui vicinior est in una parte, et alter qui vicinior est æquidistanti in altera parte. æquidistanti in altera parte.

Si autem quæratur, Quare non compa- Si autem quæratur, Quare non compa- ratur non æquidistans ad non æquidistans, ratur non æquidistans ad non æquidistans, et extremum ad non æquidistans, ut re- et extremum ad non æquidistans, ut re- sultarent alii duo colores? sultarent alii duo colores?

Dicendum, quod proportio illa non es- Dicendum, quod proportio illa non es- set immediata: jam enim habitum est, set immediata: jam enim habitum est, quod inæquidistans generatur ab æquidi- quod inæquidistans generatur ab æquidi- stanti et sic sua proportio immediata stanti et sic sua proportio immediata est ad æquidistans, et per ipsum ad inæ- est ad æquidistans, et per ipsum ad inæ- quidistans secundum rationem proportio- quidistans secundum rationem proportio- nis arithmeticæ. Similiter habitum est, nis arithmeticæ. Similiter habitum est, quod inæquidistans non generatur ab ex- quod inæquidistans non generatur ab ex- tremo nisi per comparationem ad æqui- tremo nisi per comparationem ad æqui- distans. Et ideo etiam comparatio extre- distans. Et ideo etiam comparatio extre-

Ad quæst. Ad quæst.

196 196

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

mi ad inæquidistans non est immediata mi ad inæquidistans non est immediata secundum regulam proportionis arithme- secundum regulam proportionis arithme- ticæ. Et propter hoc ex illis comparatio- ticæ. Et propter hoc ex illis comparatio- nibus non resultat aliquis color sic lo- nibus non resultat aliquis color sic lo- quendo. Unde isti colores esse dicuntur quendo. Unde isti colores esse dicuntur - simetri, hoc est, commensurabiles. Et si - simetri, hoc est, commensurabiles. Et si non attendatur talis regula proportionum, non attendatur talis regula proportionum, tunc generabuntur multi, qui omnes tunc generabuntur multi, qui omnes erunt asimetri secundum mensuram pro- erunt asimetri secundum mensuram pro- portionis arithmeticæ. Si vero fiat mixtu- portionis arithmeticæ. Si vero fiat mixtu- tura secundum principia et regulas pro- tura secundum principia et regulas pro- portionis musicæ, tunc fiet proportio in portionis musicæ, tunc fiet proportio in comparatione ad sensum, sicut semito- comparatione ad sensum, sicut semito- num cum diapente proportionem habet num cum diapente proportionem habet dulcem in auditu, sic etiam multum albe- dulcem in auditu, sic etiam multum albe- dinis cum parum rubedinis facit delecta- dinis cum parum rubedinis facit delecta- tionem in visu: et sic fiunt multi colores, tionem in visu: et sic fiunt multi colores, et simetri delectabiles, indelectabiles vero et simetri delectabiles, indelectabiles vero asimetri. asimetri.

Et per hoc patet solutio ad omnia quæ Et per hoc patet solutio ad omnia quæ quæsita sunt usque ad quæstionem quæ quæsita sunt usque ad quæstionem quæ est de superenatatione coloris. est de superenatatione coloris.

De superenatatione autem sciendum De superenatatione autem sciendum est, quod in superenatatione unius coloris est, quod in superenatatione unius coloris materia ponitur super aliam, et oportet, materia ponitur super aliam, et oportet, quod semper materia superioris sit per- quod semper materia superioris sit per- via, quia aliter tegeret inferiorem, sicut via, quia aliter tegeret inferiorem, sicut objectum est. Sed pervium est duobus objectum est. Sed pervium est duobus modis, scilicet absolute pervium sine co- modis, scilicet absolute pervium sine co- lore, sicut aer, , et sic non fit superenatatio: lore, sicut aer, , et sic non fit superenatatio: quia sic non resultaret medius ex supe. quia sic non resultaret medius ex supe. riori et inferiori. Et est pervium quod est riori et inferiori. Et est pervium quod est cum colore pervium, et tunc medius re- cum colore pervium, et tunc medius re- sultat ex superiori et inferiori, sicut patet sultat ex superiori et inferiori, sicut patet in ungue humano, qui habet colorem in ungue humano, qui habet colorem pervium, sanguis subtus colorem ru- pervium, sanguis subtus colorem ru- beum habet colorem terminatum : et ideo beum habet colorem terminatum : et ideo resultat ex utroque color medius: et sic resultat ex utroque color medius: et sic in picturis est, quando pictores aliquid fa- in picturis est, quando pictores aliquid fa- ciunt apparere per colorem aquæ, sicut ciunt apparere per colorem aquæ, sicut quando faciunt imagines quasi in aqua quando faciunt imagines quasi in aqua

stantes. stantes.

Et per hoc patet solutio ad ea quæ Et per hoc patet solutio ad ea quæ sunt objecta de superenatatione: superior sunt objecta de superenatatione: superior enim non simpliciter est transparens, sed enim non simpliciter est transparens, sed secundum quid. secundum quid.

SIMILITER per ante dicta patet, qualiter SIMILITER per ante dicta patet, qualiter 2 ct 3. colores sunt septem, et qualiter plures, 2 ct 3. colores sunt septem, et qualiter plures,

et qualiter quidam asimetri, et quidam et qualiter quidam asimetri, et quidam simetri. simetri.

Ad 1. Ad 1.

AD ID autem quod objicitur de Avicen- Ad quæ AD ID autem quod objicitur de Avicen- Ad quæ na, quod tribus viis mutatur album in na, quod tribus viis mutatur album in nigrum, dicendum quod ipse loquitur de nigrum, dicendum quod ipse loquitur de constitutione mediorum colorum secun- constitutione mediorum colorum secun- dum mutationem naturalem, et non se- dum mutationem naturalem, et non se- cundum proportiones arithmeticas et mu- cundum proportiones arithmeticas et mu- sicas secundum hunc modum enim sunt sicas secundum hunc modum enim sunt tot medii, quot possunt esse termini mo- tot medii, quot possunt esse termini mo- tus in alteratione ab albo in nigrum : tus in alteratione ab albo in nigrum : medium autem est, in quod ipsum pri- medium autem est, in quod ipsum pri- mum venit id quod mutatur, antequam mum venit id quod mutatur, antequam veniat in extremum. Sed hoc potest esse veniat in extremum. Sed hoc potest esse tribus modis, scilicet secundum domi- tribus modis, scilicet secundum domi- nium albi, et secundum dominium nigri, nium albi, et secundum dominium nigri, vel secundum utrumque. Et si dicatur, vel secundum utrumque. Et si dicatur, quod secundum dominium albi, sic´est quod secundum dominium albi, sic´est progressio prima: quia est naturalis, et progressio prima: quia est naturalis, et paulatim recedens ab alio : et ista est paulatim recedens ab alio : et ista est prima via, scilicet ab albo in subpalli- prima via, scilicet ab albo in subpalli- dum, et pallidum, et sic deinceps. Si au- dum, et pallidum, et sic deinceps. Si au- tem est secundum dominium nigri, sic tem est secundum dominium nigri, sic erit vehementer intensa causa nigredinis, erit vehementer intensa causa nigredinis, et valde debilis causa albedinis, et sic erit et valde debilis causa albedinis, et sic erit secunda via, quæ est ab albo in viride, secunda via, quæ est ab albo in viride, et sic in nigrum. Si vero est secundum et sic in nigrum. Si vero est secundum utrumque, tunc adhuc propter hoc quod utrumque, tunc adhuc propter hoc quod recessus est ab albo, deficientes erunt recessus est ab albo, deficientes erunt causæ albi, et invalescentes causæ nigri : causæ albi, et invalescentes causæ nigri : et propter hoc album erit subtus clarum, et propter hoc album erit subtus clarum, et super nigrum obtinens nigrum: et ex et super nigrum obtinens nigrum: et ex hoc resultat primo subrubeum, et postea hoc resultat primo subrubeum, et postea rubeum, et sic deinceps secundum defe- rubeum, et sic deinceps secundum defe- ctum causarum albedinis. ctum causarum albedinis.

AD ALIUD dicendum, quod una sola est AD ALIUD dicendum, quod una sola est progressio pura, ut dictum est: sed aliæ progressio pura, ut dictum est: sed aliæ contingunt ex fortificatione majori vel contingunt ex fortificatione majori vel minori causarum nigredinis super causas minori causarum nigredinis super causas albedinis. albedinis.

AD ALIUD dicendum, quod infiniti sunt AD ALIUD dicendum, quod infiniti sunt colores medii hoc modo dicendi, scilicet colores medii hoc modo dicendi, scilicet potentia, sed non actu: sicut potentia potentia, sed non actu: sicut potentia infinita facta sunt in uno fieri, sed non infinita facta sunt in uno fieri, sed non actu. actu.

Ad: Ad:

Ad: Ad:

AD ALIUD dicendum, quod natura bene Ad qu AD ALIUD dicendum, quod natura bene Ad qu transmutat nigrum in album, ut patet in transmutat nigrum in album, ut patet in

II P. SUMME DE CREATURIS, QUÆST. 21. II P. SUMME DE CREATURIS, QUÆST. 21.

197 197

canitie nigrorum pilorum : sed ars tin- canitie nigrorum pilorum : sed ars tin- ctorum non facit, quia non in omnibus ctorum non facit, quia non in omnibus potest imitari ars naturam: quia ars tin- potest imitari ars naturam: quia ars tin- ctoria facit nigrum ex colore penetrante ctoria facit nigrum ex colore penetrante rem tinctam et oppilante poros ejus, ita rem tinctam et oppilante poros ejus, ita quod non potest postea alius color subin- quod non potest postea alius color subin- trare et nigrum propter hoc ab arte non trare et nigrum propter hoc ab arte non mutatur in alium colorem, sed alii colo- mutatur in alium colorem, sed alii colo- res bene permutantur in nigrum, qui non res bene permutantur in nigrum, qui non sunt in materia adeo penetrante et oppi- sunt in materia adeo penetrante et oppi- lante poros rei tinctæ. lante poros rei tinctæ.

Ex his igitur patent duo modi quibus Ex his igitur patent duo modi quibus generantur colores in corpore terminato generantur colores in corpore terminato per mixtionem vel superenatationem. Et per mixtionem vel superenatationem. Et per hoc patet solutio ad omnia alia quæ- per hoc patet solutio ad omnia alia quæ- sita. sita.

Sed adhuc unus modus restat, quo ge- Sed adhuc unus modus restat, quo ge- nerantur colores in corpore non termi- nerantur colores in corpore non termi- nato, sicut sunt nubes. In illis enim vi- nato, sicut sunt nubes. In illis enim vi- detur multiplex color secundum diversam detur multiplex color secundum diversam admixtionem luminis superiorum corpo- admixtionem luminis superiorum corpo- rum ad materiam nubis. Si enim vapor rum ad materiam nubis. Si enim vapor sit aqueus disgregatus multus, ita quod sit aqueus disgregatus multus, ita quod non possit ipsum totus penetrare radius, non possit ipsum totus penetrare radius, tunc erit quasi inflammatum rubeum : et tunc erit quasi inflammatum rubeum : et dicitur color purpureus, qui frequentius dicitur color purpureus, qui frequentius in superioribus apparet. Si vero sit in superioribus apparet. Si vero sit aqueus et disgregatus magis et subtilis, aqueus et disgregatus magis et subtilis, ita quod super ipsum plus vincat lux su- ita quod super ipsum plus vincat lux su- perveniens, tunc erit quasi color auri perveniens, tunc erit quasi color auri fulgentis valde. Si autem sit vapor fulgentis valde. Si autem sit vapor aqueus quidem, sed subtus magis spis- aqueus quidem, sed subtus magis spis- sus, et supra magis rarus, et sic disgre- sus, et supra magis rarus, et sic disgre- gatus distans per partes et partes, tunc lu- gatus distans per partes et partes, tunc lu- men desuper mixtum faciet quasi colorem men desuper mixtum faciet quasi colorem velleris. Si autem sit vapor inspissatus velleris. Si autem sit vapor inspissatus ad palmam, et ex opposito opponatur so- ad palmam, et ex opposito opponatur so- li, ita quod lumen solis subtus venit in li, ita quod lumen solis subtus venit in ipsum ex parte concavi, tunc vapor ille ipsum ex parte concavi, tunc vapor ille distabit per partes: illud enim quod distabit per partes: illud enim quod grave est conversum ad naturam aquæ grave est conversum ad naturam aquæ et spissum, erit subtus, et lumen solis ad et spissum, erit subtus, et lumen solis ad hoc deveniens facit colorem viridem: hoc deveniens facit colorem viridem: sed id quod est supra in nube aquosum sed id quod est supra in nube aquosum jam incipiens inspissari, sed nondum jam incipiens inspissari, sed nondum adhuc inspissatum, hoc autem habet ca- adhuc inspissatum, hoc autem habet ca- lidum elevans ipsum, et lumen solis ad lidum elevans ipsum, et lumen solis ad hoc deveniens facit colorem rubeum, hoc deveniens facit colorem rubeum, secundum quod magis vel minus est secundum quod magis vel minus est

spissum: medium autem inter hæc est spissum: medium autem inter hæc est pervium, quia partes non multum distant pervium, quia partes non multum distant inter calidum elevans et frigidum depri- inter calidum elevans et frigidum depri- mens et inspissans, et idcirco lumen solis mens et inspissans, et idcirco lumen solis ad hoc deveniens facit colorem cæruleum ad hoc deveniens facit colorem cæruleum tendentem ad albedinem. Et isti sunt co- tendentem ad albedinem. Et isti sunt co- lores apparentes in iride. lores apparentes in iride.

Et ex hoc etiam apparet ratio, quare Et ex hoc etiam apparet ratio, quare in iride superior color semper est vino- in iride superior color semper est vino- sus, et inferior semper viridis, et medius sus, et inferior semper viridis, et medius cæruleus tendens ad albedinem. Si vero cæruleus tendens ad albedinem. Si vero sit vapor vehementer compressus per sit vapor vehementer compressus per frigidum constringens, tunc non potest frigidum constringens, tunc non potest immisceri lux desuper adveniens, et tunc immisceri lux desuper adveniens, et tunc apparebit color niger. apparebit color niger.

Quare autem in sublimi quædam appa- Quare autem in sublimi quædam appa- rent rotunda, et quædam semicircularia, rent rotunda, et quædam semicircularia, et quædam perpendicularia, alterius est et quædam perpendicularia, alterius est negotii determinare. negotii determinare.

ARTICULI TERTII ARTICULI TERTII

PARTICULA III. PARTICULA III.

Utrum color tantum sit objectum visus, Utrum color tantum sit objectum visus, quando videt colorem? quando videt colorem?

Tertio quæritur, Utrum color tantum Tertio quæritur, Utrum color tantum sit objectum visus, quando videt colo- sit objectum visus, quando videt colo-

rem? rem?

Et videtur, quod non. Et videtur, quod non.

Jam enim habitum est, quod color non Jam enim habitum est, quod color non est in actu visibilis, nisi per lumen quod est in actu visibilis, nisi per lumen quod est in extremitate perspicui immixtum est in extremitate perspicui immixtum superficiei corporis colorati et sic cum superficiei corporis colorati et sic cum colore videtur lumen: ergo non tantum colore videtur lumen: ergo non tantum color. color.

SED CONTRA hoc videtur esse, quod SED CONTRA hoc videtur esse, quod unus actus numero non habet nisi tan- unus actus numero non habet nisi tan- tum unum objectum : visio autem est tum unum objectum : visio autem est unus actus numero : ergo terminatur unus actus numero : ergo terminatur tantum ad colorem, vel ad lumen, et non tantum ad colorem, vel ad lumen, et non ad utrumque simul. ad utrumque simul.

198 198

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Quæst. 1. GRATIA etiam hujus quæritur de forma Quæst. 1. GRATIA etiam hujus quæritur de forma resultante in speculo, quæ nec color, nec resultante in speculo, quæ nec color, nec lumen videtur esse. lumen videtur esse.

Sed contra. Sed contra.

Et quæritur primo, Utrum sit, vel Et quæritur primo, Utrum sit, vel

non? non?

Et videtur, quod non : quia forma quæ Et videtur, quod non : quia forma quæ videtur in speculo, aut erit corpus, aut videtur in speculo, aut erit corpus, aut non. Si corpus, tunc duo corpora erunt non. Si corpus, tunc duo corpora erunt in eodem loco quia speculum propter in eodem loco quia speculum propter ipsam non occupat majorem locum. ipsam non occupat majorem locum.

Præterea, Cum omne corpus habeat Præterea, Cum omne corpus habeat profundum, oporteret, quod forma non profundum, oporteret, quod forma non videretur jacens super speculum, sed ele- videretur jacens super speculum, sed ele- vata superficiem speculi secundum quan- vata superficiem speculi secundum quan- titatem profunditatis corporis illius quod titatem profunditatis corporis illius quod cum sit falsum, impossibile, est illam cum sit falsum, impossibile, est illam formam esse corpus. Si autem dicatur, formam esse corpus. Si autem dicatur, quod sit non corpus quod videatur mo- quod sit non corpus quod videatur mo- veri motu locali super speculum, move- veri motu locali super speculum, move- bitur non corpus motu corporis, quod bitur non corpus motu corporis, quod multis rationibus impossibile esse proba- multis rationibus impossibile esse proba- tur. Dicitur enim in Sex principiis, quod tur. Dicitur enim in Sex principiis, quod impossibile est non corpus corpore mo- impossibile est non corpus corpore mo- veri, hoc est, motu corporis. Et in veri, hoc est, motu corporis. Et in VI Physicorum', quod omne quod mo- VI Physicorum', quod omne quod mo- vetur, est corpus continuum. Et in primo vetur, est corpus continuum. Et in primo de Anima, quod omne quod movetur, est de Anima, quod omne quod movetur, est in loco et nihil est in loco nisi corpus. in loco et nihil est in loco nisi corpus. Præterea, si movetur, aut movetur per se, Præterea, si movetur, aut movetur per se, aut per accidens. Non per se, ut probatum aut per accidens. Non per se, ut probatum est. Ergo per accidens: sed per accidens est. Ergo per accidens: sed per accidens movetur localiter, quod movetur motu movetur localiter, quod movetur motu ejus in quo est: ergo cum non sit nisi in ejus in quo est: ergo cum non sit nisi in superficie speculi et in extremitate per- superficie speculi et in extremitate per- spicui tangentis speculum, movebitur mo- spicui tangentis speculum, movebitur mo- tu illorum tantum: sed nos videmus, quod tu illorum tantum: sed nos videmus, quod speculo immoto manente et similiter ex- speculo immoto manente et similiter ex- tremitate perspicui, movetur imago ad tremitate perspicui, movetur imago ad molum adspicientis ad speculum: ergo molum adspicientis ad speculum: ergo videtur ipsa non mota esse per accidens: videtur ipsa non mota esse per accidens: et non erit non corpus, neque corpus, et et non erit non corpus, neque corpus, et ita nihil erit. ita nihil erit.

SED CONTRA hoc est, quod SED CONTRA hoc est, quod

1. Quidquid agit aliquid immutando, 1. Quidquid agit aliquid immutando, actu est forma illa actu agit immutando actu est forma illa actu agit immutando visum ergo actu est. visum ergo actu est.

2. Item, Quidquid videtur per se, vel 2. Item, Quidquid videtur per se, vel

1 VI Physicorum, tex. com. 38. 1 VI Physicorum, tex. com. 38.

per accidens, illud est : forma illa videtur per accidens, illud est : forma illa videtur per se, vel per accidens: ergo est. Si au- per se, vel per accidens: ergo est. Si au- tem est, tunc erit corpus, aut non corpus, tem est, tunc erit corpus, aut non corpus, vel substantia, vel accidens. Et videtur, vel substantia, vel accidens. Et videtur, quod sit corpus mobile. Quidquid enim quod sit corpus mobile. Quidquid enim variat situm, movetur et est corpus mo- variat situm, movetur et est corpus mo- bile forma illa variat situm, videlicet bile forma illa variat situm, videlicet quia modo est in una parte speculi, modo quia modo est in una parte speculi, modo in alia: ergo movetur et est corpus mo- in alia: ergo movetur et est corpus mo- bile. bile.

QUÆRITUR etiam ulterius, Si est, in quo Quæst. ? QUÆRITUR etiam ulterius, Si est, in quo Quæst. ? sit sicut in subjecto? sit sicut in subjecto?

Et videtur, quod non in speculo: dicit Et videtur, quod non in speculo: dicit enim Philosophus in Topicis, quod mo- enim Philosophus in Topicis, quod mo- ventibus nobis, moventur ea quæ in nobis ventibus nobis, moventur ea quæ in nobis sunt. Si igitur esset in speculo, moto sunt. Si igitur esset in speculo, moto speculo moveretur et ipsa : hoc autem speculo moveretur et ipsa : hoc autem videmus falsum esse quia videmus, videmus falsum esse quia videmus, quod speculo manente immoto apparet quod speculo manente immoto apparet forma veniens et recedens, et varians si- forma veniens et recedens, et varians si- tum ad motum adspicientis. Et propter tum ad motum adspicientis. Et propter hoc dicit Auctor sex principiorum quod hoc dicit Auctor sex principiorum quod impossibile est solvere, concesso quod impossibile est solvere, concesso quod ibi vere sit forma. Si autem non di- ibi vere sit forma. Si autem non di- catur ibi esse forma, erit incredibilis er- catur ibi esse forma, erit incredibilis er- ror in vulgo sequente sensum, licet hoc ror in vulgo sequente sensum, licet hoc probabilius sit dicere. Et propter hoc in- probabilius sit dicere. Et propter hoc in- nuitur, quod sit in extremitate aeris tan- nuitur, quod sit in extremitate aeris tan- gentis speculum: sed hoc videtur esse gentis speculum: sed hoc videtur esse falsum: quia tunc videretur etiam sine falsum: quia tunc videretur etiam sine speculo, quod falsum est. speculo, quod falsum est.

Præterea, Unumquodque est in illo sic- Præterea, Unumquodque est in illo sic- ut in subjecto a quo non differt per situm ut in subjecto a quo non differt per situm et locum forma speculi non distat per et locum forma speculi non distat per locum et situm a speculo: ergo est in ipso locum et situm a speculo: ergo est in ipso ut in subjecto. ut in subjecto.

Ad prædicta voluerunt quidam solvere Ad prædicta voluerunt quidam solvere dicentes, quod in veritate forma illa nihil dicentes, quod in veritate forma illa nihil est absolute, sed tantum est comparatio est absolute, sed tantum est comparatio quædam adspicientis ad speculum, sicut quædam adspicientis ad speculum, sicut etiam umbra privatio lucis est ex objecto etiam umbra privatio lucis est ex objecto corporis opaci resultans ad lumen. SED corporis opaci resultans ad lumen. SED CONTRA hoc est, quod in umbra non re- CONTRA hoc est, quod in umbra non re- sultat imago rei opacæ expresse secun- sultat imago rei opacæ expresse secun- dum omnia lineamenta, sed confuse tan- dum omnia lineamenta, sed confuse tan- tum secundum ea quæ primo intercipiunt tum secundum ea quæ primo intercipiunt

est. 3. est. 3.

uæst 4. uæst 4.

id contra. id contra.

II P. SUMME DE CREATURIS, QUÆST. 21. II P. SUMME DE CREATURIS, QUÆST. 21.

transitum luminis: in imagine autem in transitum luminis: in imagine autem in speculo resultant omnia. speculo resultant omnia.

Præterea, In umbra sic est, quod sem- Præterea, In umbra sic est, quod sem- per projicitur post corpus opacum, ita per projicitur post corpus opacum, ita quod opacum corpus inter umbram et quod opacum corpus inter umbram et corpus luminosum est: sed in speculo corpus luminosum est: sed in speculo imago sic resultat ex hoc quod lumen imago sic resultat ex hoc quod lumen directe illuminat faciem adspicientis ad directe illuminat faciem adspicientis ad speculum sine omni umbra media quæ speculum sine omni umbra media quæ sit inter adspicientem et speculum: ergo sit inter adspicientem et speculum: ergo forma illa de necessitate est in speculo. forma illa de necessitate est in speculo.

ET si hoc dicatur, tunc quæritur, Si ET si hoc dicatur, tunc quæritur, Si est accidens, in quo sit prædicamento? est accidens, in quo sit prædicamento?

Et videtur, quod sit passio vel passi- Et videtur, quod sit passio vel passi- bilis qualitas. Omne enim quod infert bilis qualitas. Omne enim quod infert passionem in sensú, est passio vel passi- passionem in sensú, est passio vel passi- bilis qualitas forma illa infert passionem bilis qualitas forma illa infert passionem in sensu, quia immutat ipsum: ergo est in sensu, quia immutat ipsum: ergo est passio vel passibilis qualitas. passio vel passibilis qualitas.

CONTRA hoc videtur esse, quod CONTRA hoc videtur esse, quod

1. Omnis passio vel passibilis qualitas 1. Omnis passio vel passibilis qualitas habet contrarium in specie: forma autem habet contrarium in specie: forma autem ista nihil habet contrarium : ergo non ista nihil habet contrarium : ergo non est passio vel passibilis qualitas. est passio vel passibilis qualitas.

2. Præterea, Videtur esse forma vel 2. Præterea, Videtur esse forma vel circa hoc aliquid constans figura. Illud circa hoc aliquid constans figura. Illud enim quod videtur in speculo, apparet enim quod videtur in speculo, apparet forma sub quantitate determinata ad fi- forma sub quantitate determinata ad fi- guram adspicientis. guram adspicientis.

PRÆTEREA, Quæritur illud quod in om- PRÆTEREA, Quæritur illud quod in om- nibus hic difficilius est, scilicet utrum nibus hic difficilius est, scilicet utrum recipiatur forma illa in superficie speculi recipiatur forma illa in superficie speculi ut in puncto, vel in superficie speculi? ut in puncto, vel in superficie speculi?

Et videtur, quod in superficie. Quid- Et videtur, quod in superficie. Quid- quid enim apparet sub longitudine et la quid enim apparet sub longitudine et la titudine, apparet secundum rationem su- titudine, apparet secundum rationem su- perficiei forma speculi sic apparet : ergo perficiei forma speculi sic apparet : ergo videtur esse in speculo ut in superficie et videtur esse in speculo ut in superficie et non in puncto. non in puncto.

199 199

est contra sensum : quia si speculum est contra sensum : quia si speculum frangatur in decem partes, in qualibet frangatur in decem partes, in qualibet illarum partium erit forma tota. illarum partium erit forma tota.

2. Item, Quidquid secundum eamdem 2. Item, Quidquid secundum eamdem quantitatem resultat in minori et majori quantitatem resultat in minori et majori simul et semel, hoc non est per dimensio- simul et semel, hoc non est per dimensio- nem quantitatis in ipsis: forma secundum nem quantitatis in ipsis: forma secundum eamdem quantitatem simul et semel re- eamdem quantitatem simul et semel re- sultat in majori et minori speculo : ergo sultat in majori et minori speculo : ergo non est per dimensionem quantitatis in non est per dimensionem quantitatis in ipsis. PRIMA probatur ex hoc quod ratio ipsis. PRIMA probatur ex hoc quod ratio dimensionis quantitatis est esse secundum dimensionis quantitatis est esse secundum majorem dimensionem in majori, et se- majorem dimensionem in majori, et se- cundum minorem in minori. SECUNDA cundum minorem in minori. SECUNDA autem patet ad sensum si duo specula autem patet ad sensum si duo specula opponantur simul et semel adspicienti. opponantur simul et semel adspicienti.

3. Præterea, Videtur per Euclidem, 3. Præterea, Videtur per Euclidem, quod sit in speculo sicut in puncto. Pro- quod sit in speculo sicut in puncto. Pro- bat enim Euclides in quodam suo libro bat enim Euclides in quodam suo libro de Speculo et visu, quod omnis visus de Speculo et visu, quod omnis visus perficitur sub triangulo amligono, hoc perficitur sub triangulo amligono, hoc est, quod habet unum angulum obtu- est, quod habet unum angulum obtu- sum, sive amplum, sive expansum, quod sum, sive amplum, sive expansum, quod idem est. Si igitur oculus est quoddam idem est. Si igitur oculus est quoddam speculum animatum, sicut dicit Philoso- speculum animatum, sicut dicit Philoso- plus, id quod immutabit oculum, sub plus, id quod immutabit oculum, sub lateribus trianguli immutabit ipsum et lateribus trianguli immutabit ipsum et sic attingit ipsum in puncto anguli. Cum sic attingit ipsum in puncto anguli. Cum igitur codem modo fiat immutatio spe- igitur codem modo fiat immutatio spe- culi, forma quæ resultabit in ipso, erit culi, forma quæ resultabit in ipso, erit sicut in puncto anguli, et non sicut in sicut in puncto anguli, et non sicut in superficie. superficie.

4. Præterea, Probatum est ab Euclide, 4. Præterea, Probatum est ab Euclide, quod reflexio luminis semper fit ad pares quod reflexio luminis semper fit ad pares angulos vel in seipsum. Et ad pares qui- angulos vel in seipsum. Et ad pares qui- dem fit, si radius ex obliquo veniat ad dem fit, si radius ex obliquo veniat ad superficiem speculi in seipsum, aut per- superficiem speculi in seipsum, aut per- pendiculariter. Ex hoc accipitur, quod pendiculariter. Ex hoc accipitur, quod omnis radius reflexus a speculo contin- omnis radius reflexus a speculo contin- git speculum, vel ad angulum rectum, git speculum, vel ad angulum rectum, vel ad acutum, vel ad obtusum. Si enim vel ad acutum, vel ad obtusum. Si enim

SI AUTEM hoc concedatur, objicitur sic perpendiculariter incidat radius super SI AUTEM hoc concedatur, objicitur sic perpendiculariter incidat radius super in contrarium : in contrarium :

1. Quidquid apparet ut in superficie, si 1. Quidquid apparet ut in superficie, si ipsum est totum in superficie una alicu- ipsum est totum in superficie una alicu- jus quantitatis, ipsum totum non erit in jus quantitatis, ipsum totum non erit in minori si ergo forma speculi est tota in minori si ergo forma speculi est tota in superficie alicujus quantitatis ut in super- superficie alicujus quantitatis ut in super- ficie, tunc non erit tota in minori, quod ficie, tunc non erit tota in minori, quod

speculum planum, tunc reflectitur in seip- speculum planum, tunc reflectitur in seip- sum in superficiem planam speculi, et sum in superficiem planam speculi, et tangit in puncto, et ex utraque parte tangit in puncto, et ex utraque parte contactus sui ad superficiem facit angu- contactus sui ad superficiem facit angu- lum rectum quia principium est in pri- lum rectum quia principium est in pri- mo Euclidis, quod linea recta perpen- mo Euclidis, quod linea recta perpen- diculariter cadens super lineam rectam, diculariter cadens super lineam rectam,

Quæst. 5. Quæst. 5.

200 200

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

facit duos angulos rectos. Si autem obli- facit duos angulos rectos. Si autem obli- que veniat radius super speculum, tunc que veniat radius super speculum, tunc de necessitate fient ibi tres anguli æqui de necessitate fient ibi tres anguli æqui duobus rectis, quorum unus est inter ra- duobus rectis, quorum unus est inter ra- dium incidentem et lineam superficiei dium incidentem et lineam superficiei speculi, et est acutus: alius inter radium speculi, et est acutus: alius inter radium reflexum et alteram partem lineæ super- reflexum et alteram partem lineæ super- ficiei speculi, et est similiter acutus æqua- ficiei speculi, et est similiter acutus æqua- lis prioritertius inter radium inciden- lis prioritertius inter radium inciden- tem et radium reflexum, et est obtusus, tem et radium reflexum, et est obtusus, et est quandoque rectus, quandoque acu- et est quandoque rectus, quandoque acu- tus. Cum autem omne quod venit ad spe- tus. Cum autem omne quod venit ad spe- culum, sub his angulis veniat ad ipsum : culum, sub his angulis veniat ad ipsum : tamen quod recipitur in speculo, recipi- tamen quod recipitur in speculo, recipi- tur ut in termino anguli: et terminus ille tur ut in termino anguli: et terminus ille punctum est ergo omne quod recipi- punctum est ergo omne quod recipi- tur in speculo, recipitur ut in puncto. Ut tur in speculo, recipitur ut in puncto. Ut hoc melius intelligatur, ponamus super- hoc melius intelligatur, ponamus super- ficiem speculi plani A B: et ponamus ficiem speculi plani A B: et ponamus radium incidentem perpendiculariter c, radium incidentem perpendiculariter c, et radium incidentem ex obliquo D pa- et radium incidentem ex obliquo D pa- rum elevatum super speculum, et altio- rum elevatum super speculum, et altio- rem illo ponamus E: iterum altiorem F, rem illo ponamus E: iterum altiorem F, et radios reflexos ab ipsis H G I, sicut est et radios reflexos ab ipsis H G I, sicut est in subjecta figura. in subjecta figura.

ITEM quæritur juxta hoc, Secundum ITEM quæritur juxta hoc, Secundum quam naturam speculum sit susceptibile quam naturam speculum sit susceptibile talis formæ ? talis formæ ?

Aut enim hoc ei convenit secundum Aut enim hoc ei convenit secundum quod est corpus, aut secundum quod est quod est corpus, aut secundum quod est transparens, aut secundum quod est transparens, aut secundum quod est transparens in altera parte extractum si- transparens in altera parte extractum si- ve terminatum. Si primo modo, tunc ve terminatum. Si primo modo, tunc debetur omni corpori, quod falsum est. debetur omni corpori, quod falsum est. Si secundo modo, tunc hoc magis debe- Si secundo modo, tunc hoc magis debe- tur aeri. Si tertio modo, tunc posset esse tur aeri. Si tertio modo, tunc posset esse speculum corpus quod non esset termi- speculum corpus quod non esset termi- natum in altera parte, quod videmus esse natum in altera parte, quod videmus esse falsum in aqua: quia aqua est speculum falsum in aqua: quia aqua est speculum adspicientis in ipsam. adspicientis in ipsam.

Præterea, De metallis videmus esse Præterea, De metallis videmus esse speculum quando sunt polita et tersa, speculum quando sunt polita et tersa, sicut de ferro, argento, et auro, et etiam sicut de ferro, argento, et auro, et etiam de quibusdam lapidibus politis. Et quæ- de quibusdam lapidibus politis. Et quæ- ritur, Secundum, quam naturam commu- ritur, Secundum, quam naturam commu- nem hoc contingat in his ? nem hoc contingat in his ?

11 Anima, tex. com. 103. 11 Anima, tex. com. 103.

ITEM quæritur, Quare imago in specu- Quant. ITEM quæritur, Quare imago in specu- Quant. lo videtur quandoque profunde in ipso, lo videtur quandoque profunde in ipso, et quandoque in superficie? et quandoque in superficie?

ITEM, Cum anterior pars adspiciens Quest.' ITEM, Cum anterior pars adspiciens Quest.' directe sit contra speculum, videtur ipsa directe sit contra speculum, videtur ipsa citius tangere speculum quam posterior: citius tangere speculum quam posterior: et ita nobis deberet resultare posterior et ita nobis deberet resultare posterior pars, et non anterior quasi cooperta pars, et non anterior quasi cooperta posteriori, sicut de homine recedente a posteriori, sicut de homine recedente a nobis non videmus nisi posteriorem par- nobis non videmus nisi posteriorem par-

tem. tem.

ITEM quæritur, Quare in quibusdam Quæst. 1 ITEM quæritur, Quare in quibusdam Quæst. 1 speculis apparet inferius superius, et e speculis apparet inferius superius, et e contra, scilicet superius apparet inferius, contra, scilicet superius apparet inferius, et sinistra dextra, et e contra in qui- et sinistra dextra, et e contra in qui- busdam autem apparent recte? busdam autem apparent recte?

Similiter, Quare in quibusdam appa- Similiter, Quare in quibusdam appa- rent plures facies ad unum adspectum, rent plures facies ad unum adspectum, et in quibusdam una sola ? et in quibusdam una sola ?

JUXTA hoc autem quæritur iterum de Quæst." JUXTA hoc autem quæritur iterum de Quæst." hoc quod dicit Philosophus in II de hoc quod dicit Philosophus in II de Anima', quod visus est visibilis et invi- Anima', quod visus est visibilis et invi- sibilis, et quod invisibile est secundum sibilis, et quod invisibile est secundum tres modos, scilicet nullo modo visibile, tres modos, scilicet nullo modo visibile, et vix visibile propter parvitatem, et et vix visibile propter parvitatem, et corruptivum visus propter excellen- corruptivum visus propter excellen- tiam. tiam.

SOLUTIO. Dicendum ad primum, quod Solutio SOLUTIO. Dicendum ad primum, quod Solutio visus secundum actum non est nisi unius visus secundum actum non est nisi unius visibilis color enim secundum actum visibilis color enim secundum actum cum lumine quo agit, unum visibile est : cum lumine quo agit, unum visibile est : sicut materia et forma non faciunt duo, sicut materia et forma non faciunt duo, sed unum et ideo cum lumen illud sit sed unum et ideo cum lumen illud sit ut forma, color autem ut materia, erit ut forma, color autem ut materia, erit ex illis duobus unum visibile secundum ex illis duobus unum visibile secundum actum et ideo visus non est nisi unius actum et ideo visus non est nisi unius visibilis. visibilis.

1. 1.

AD ID quod quæritur de imagine qua Ad quo AD ID quod quæritur de imagine qua Ad quo resultat in speculo, dicendum quod ipsa resultat in speculo, dicendum quod ipsa est aliquid, non tamen corpus, vel sub- est aliquid, non tamen corpus, vel sub- stantia, sed accidens. stantia, sed accidens.

Et ad hoc quod objicitur de motu ejus, Et ad hoc quod objicitur de motu ejus,

quæst. quæst.

2. 2.

II P. SUMME DE CREATURIS, QUÆST. 21. II P. SUMME DE CREATURIS, QUÆST. 21.

dicendum quod non movetur motu lo- dicendum quod non movetur motu lo- cali, sed potius generatur: sicut enim cali, sed potius generatur: sicut enim supra diximus de lumine, quod habet supra diximus de lumine, quod habet semper novam essentiam generatam ad semper novam essentiam generatam ad novam præsentiam illuminantis, ita di- novam præsentiam illuminantis, ita di- cimus hic, quod tribus modis forma ge- cimus hic, quod tribus modis forma ge- neratur in speculo, scilicet ex motu ad- neratur in speculo, scilicet ex motu ad- spicientis, et ex motu speculi, et ex motu spicientis, et ex motu speculi, et ex motu aeris intermedii. Et hoc contingit ideo, aeris intermedii. Et hoc contingit ideo, quia recta oppositio exigitur ad immu- quia recta oppositio exigitur ad immu- tationem speculi, et illa potest immutari tationem speculi, et illa potest immutari vel ex parte situs adspicientis, vel ex vel ex parte situs adspicientis, vel ex parte speculi et ideo corrumpitur una, parte speculi et ideo corrumpitur una, et generatur altera. Medium autem quod et generatur altera. Medium autem quod est deferens, etiam corrumpit eam si est deferens, etiam corrumpit eam si ipsum variatur: sed ad mutationem ejus ipsum variatur: sed ad mutationem ejus non videtur forma moveri : et hoc con- non videtur forma moveri : et hoc con- tingit duabus de causis. Quarum una est, tingit duabus de causis. Quarum una est, quia transitus imaginis per medium est quia transitus imaginis per medium est subito, sicut et luminis: sed mutatio subito, sicut et luminis: sed mutatio aeris de loco ad locum, non est subito. aeris de loco ad locum, non est subito. Secunda est, quia medium est receptibile Secunda est, quia medium est receptibile formæ, sed non servabile, ut habetur in formæ, sed non servabile, ut habetur in libro de Sensu et sensato : et propter hoc libro de Sensu et sensato : et propter hoc statim quando medius aer est extra re- statim quando medius aer est extra re- ctam oppositionem inter speculum et ctam oppositionem inter speculum et adspicientem, non apparet amplius in adspicientem, non apparet amplius in eo. In aqua autem secus est: quia illa eo. In aqua autem secus est: quia illa magis servat et propter hoc in aqua magis servat et propter hoc in aqua mota apparet facies majoris quantitatis : mota apparet facies majoris quantitatis : quia pars aquæ quæ movetur extra re- quia pars aquæ quæ movetur extra re- ctam oppositionem, tenet formam a ma- ctam oppositionem, tenet formam a ma- teria diu, et illa pars conjuncta cum teria diu, et illa pars conjuncta cum parte formæ quæ est in recta oppositione, parte formæ quæ est in recta oppositione, facit formam majoris quantitatis appare- facit formam majoris quantitatis appare- re, et quandoque duas, vel tres formas. re, et quandoque duas, vel tres formas.

Sic igitur patet, quod ista forma non Sic igitur patet, quod ista forma non movetur neque per se, neque per acci- movetur neque per se, neque per acci- dens, sed semper nova generatur. dens, sed semper nova generatur.

Ex HIS patet solutio ad omnia ea quæ Ex HIS patet solutio ad omnia ea quæ objecta sunt usque ad id quod quæ- objecta sunt usque ad id quod quæ- ritur, In quo sit sicut in subjecto? ritur, In quo sit sicut in subjecto?

Et ad hoc dicimus, quod est in speculo Et ad hoc dicimus, quod est in speculo ut in subjecto. Quod autem non movetur ut in subjecto. Quod autem non movetur motu speculi, sed corrumpitur, et ge- motu speculi, sed corrumpitur, et ge- neratur in altera parte, hoc est ideo, neratur in altera parte, hoc est ideo, quia suum generans est extra speculum, quia suum generans est extra speculum, scilicet adspiciens oppositum speculo scilicet adspiciens oppositum speculo

201 201

secundum rectum situm, sicut etiam secundum rectum situm, sicut etiam supra dictum est de generatione lucis. supra dictum est de generatione lucis.

Ad id autem quod objicitur de Aucto- Ad id autem quod objicitur de Aucto- re sex principiorum, dicimus quod error re sex principiorum, dicimus quod error est, quod sit in extremo aere tangente est, quod sit in extremo aere tangente speculum sicut in subjecto: sed est in speculum sicut in subjecto: sed est in ipso sicut in extremitate perspicui quod ipso sicut in extremitate perspicui quod confert ei actum immutandi visum, sicut confert ei actum immutandi visum, sicut diximus de colore: bene enim concedi- diximus de colore: bene enim concedi-

mus, quod falsum est, quod forma illa mus, quod falsum est, quod forma illa nihil est, sicut probatum est in obji- nihil est, sicut probatum est in obji- ciendo. ciendo.

AD ID autem quod quæritur, In quo Ad quæst. AD ID autem quod quæritur, In quo Ad quæst. prædicamento sit? prædicamento sit?

Dicimus, quod est in prædicamento Dicimus, quod est in prædicamento qualitatis secundum illam speciem quæ qualitatis secundum illam speciem quæ est habitus vel dispositio. Est enim est habitus vel dispositio. Est enim non proprie imago vel forma, sed spe- non proprie imago vel forma, sed spe- cies imaginis vel formæ, et talis quæ cies imaginis vel formæ, et talis quæ potest esse in anima ut in subjecto, et potest esse in anima ut in subjecto, et non est proprie longa vel lata, sed habet non est proprie longa vel lata, sed habet longitudinis vel latitudinis speciem : si longitudinis vel latitudinis speciem : si enim longum esset vel latum, cum lon- enim longum esset vel latum, cum lon- gitudo illa vel latitudo non terminetur gitudo illa vel latitudo non terminetur secundum terminos aeris vel speculi, sed secundum terminos aeris vel speculi, sed adspicientis, oporteret quod longitudo adspicientis, oporteret quod longitudo et latitudo alicujus essent extra ipsum, et latitudo alicujus essent extra ipsum, quod est inconveniens. Et propter hoc quod est inconveniens. Et propter hoc necesse est dicere, quod in veritate non necesse est dicere, quod in veritate non est longum neque latum, sed species est longum neque latum, sed species longi et lati, per quam cognoscitur figu- longi et lati, per quam cognoscitur figu- ra adspicientis. Et cum tales species sint ra adspicientis. Et cum tales species sint habitus vel dispositiones, erit illa forma habitus vel dispositiones, erit illa forma habitus vel dispositio, et est etiam in habitus vel dispositio, et est etiam in anima sicut habitus, in speculo vero sic- anima sicut habitus, in speculo vero sic- ut dispositio, et etiam in aere. ut dispositio, et etiam in aere.

3. 3.

1. 1.

AD ID autem quod contra hoc objici- Ad object. AD ID autem quod contra hoc objici- Ad object. tur, dicendum quod id quod immutat tur, dicendum quod id quod immutat sensum per se ut primum agens, est pas- sensum per se ut primum agens, est pas- sio vel passibilis qualitas, et hoc est co- sio vel passibilis qualitas, et hoc est co- lor sed non oportet, quod illud quod lor sed non oportet, quod illud quod receptum est in oculo et spiritu visibili receptum est in oculo et spiritu visibili vel in speculo, sit color secundum esse vel in speculo, sit color secundum esse coloris, sed potius erit species coloris, coloris, sed potius erit species coloris, quæ est principium cognoscendi colo- quæ est principium cognoscendi colo-

rem. rem.

AD ALIUD dicendum, quod non est Ad object. AD ALIUD dicendum, quod non est Ad object. forma vel circa hoc aliquid constans forma vel circa hoc aliquid constans

2. 2.

Ad quæst. Ad quæst.

Ad quæst. Ad quæst.