II P. SUMME DE CREATURIS, QUÆST. 21. II P. SUMME DE CREATURIS, QUÆST. 21.

facere vel pati vel aliud, supple, quid- facere vel pati vel aliud, supple, quid- quam habet, sed secundum quod-contra- quam habet, sed secundum quod-contra- rietas in unoquoque est. » PROBATIO SE- rietas in unoquoque est. » PROBATIO SE- • CUNDÆ accipitur a sensu : quia lumen • CUNDÆ accipitur a sensu : quia lumen immutat aerem. immutat aerem.

2. Item, Omnis forma substantialis est 2. Item, Omnis forma substantialis est perfectio ejus in quo est secundum esse: perfectio ejus in quo est secundum esse: ergo si lumen est forma substantialis, ergo si lumen est forma substantialis, erit perfectio aeris in quo est secundum erit perfectio aeris in quo est secundum esse aeris, quod patet esse falsum. esse aeris, quod patet esse falsum.

3. Item, Nulla forma substantialis ad- 3. Item, Nulla forma substantialis ad- venit materiæ secundum naturam et tem- venit materiæ secundum naturam et tem- pus post receptionem accidentis : lumen pus post receptionem accidentis : lumen advenit aeri ex accidentia aeris: ergo non advenit aeri ex accidentia aeris: ergo non est forma substantialis. est forma substantialis.

4. Item, Nulla forma substantialis se- 4. Item, Nulla forma substantialis se- cundum esse suum invenitur extra suam cundum esse suum invenitur extra suam

propriam materiam : lumen invenitur propriam materiam : lumen invenitur extra suam propriam materiam quæ est extra suam propriam materiam quæ est corpus naturaliter luminosum: ergo lu- corpus naturaliter luminosum: ergo lu- men non est forma substantialis. men non est forma substantialis.

5. Item, Philosophus in libro de Visu 5. Item, Philosophus in libro de Visu dicit: dicit: << Manifestum est, quod lux non << Manifestum est, quod lux non est corpus, sed accidens aeris. » Ex hoc est corpus, sed accidens aeris. » Ex hoc habetur, quod lux non est corpus, neque habetur, quod lux non est corpus, neque forma substantialis, neque substantia forma substantialis, neque substantia spiritualis, sed accidens. spiritualis, sed accidens.

6. Item, Ibidem, « Calor secundum 6. Item, Ibidem, « Calor secundum quem alteratur aer ab igne, lux dicitur. quem alteratur aer ab igne, lux dicitur. Differtque flamma a luce: nam flamma Differtque flamma a luce: nam flamma est fumus accensus, ideoque flamma est est fumus accensus, ideoque flamma est corpus cum sit fumus: lux vero non est corpus cum sit fumus: lux vero non est corpus, sed est passio diaphani corpo- corpus, sed est passio diaphani corpo- ris. » Ex hoc videtur, quod lux est pas- ris. » Ex hoc videtur, quod lux est pas- sio et passio est accidens: ergo lux est sio et passio est accidens: ergo lux est accidens. accidens.

: :

7. Item, Avicenna in VI de Naturali- 7. Item, Avicenna in VI de Naturali- bus Lumen est affectio corporis haben- bus Lumen est affectio corporis haben- tis lucem, cum oppositum fuerit illi: af- tis lucem, cum oppositum fuerit illi: af- fectio autem est impressio accidentis : fectio autem est impressio accidentis : ergo lux est accidens. ergo lux est accidens.

8. Item, Avicenna: Lux est qualitas, 8. Item, Avicenna: Lux est qualitas, quæ est perfectio translucentis secundum quæ est perfectio translucentis secundum quod est translucens : sed qualitas est quod est translucens : sed qualitas est accidens ergo lux est accidens. accidens ergo lux est accidens.

9. Item, Avicenna, ibidem: Ļumen 9. Item, Avicenna, ibidem: Ļumen est qualitas quam mutuat corpus translu- est qualitas quam mutuat corpus translu- cens a lucido, et translucens efficitur per cens a lucido, et translucens efficitur per eam translucens in effectu: ergo lumen eam translucens in effectu: ergo lumen

XXXV XXXV

177 177

cum sit qualitas mutuata, et omnis qua- cum sit qualitas mutuata, et omnis qua- litas mutata sit accidens, lumen erit acci- litas mutata sit accidens, lumen erit acci-

dens. dens.

SED CONTRA: SED CONTRA:

1. Si lumen sit accidens, non erit nisi 1. Si lumen sit accidens, non erit nisi in prædicamento qualitatis et cum sit in prædicamento qualitatis et cum sit visibile per se et alterans visum, non erit visibile per se et alterans visum, non erit nisi in illa specie quæ est passio vel pas- nisi in illa specie quæ est passio vel pas- sibilis qualitas ergo erit aliqua de pri- sibilis qualitas ergo erit aliqua de pri- mis, vel de posterioribus. Constat quod mis, vel de posterioribus. Constat quod non de primis: quia illæ sunt calidum non de primis: quia illæ sunt calidum et frigidum, humidum et siccum. Ergo et frigidum, humidum et siccum. Ergo erit de posterioribus: sed omnes poste- erit de posterioribus: sed omnes poste- riores causantur a primis ergo lumen riores causantur a primis ergo lumen causabitur a calido, frigido, humido, et causabitur a calido, frigido, humido, et sicco, vel a quibusdam eorum, quod pa- sicco, vel a quibusdam eorum, quod pa- tet esse falsum: quia invenitur in qui- tet esse falsum: quia invenitur in qui- busdam corporibus, quæ non subjiciun- busdam corporibus, quæ non subjiciun- tur qualitatibus primis. tur qualitatibus primis.

2. Item, Omnis passio vel passibilis 2. Item, Omnis passio vel passibilis qualitas habet contrarium in specie, qualitas habet contrarium in specie, quamvis non in genere: et veritas hujus quamvis non in genere: et veritas hujus patet per inductionem: lumen non habet patet per inductionem: lumen non habet contrarium in specie: ergo non est pas- contrarium in specie: ergo non est pas- sio vel passibilis qualitas. PROBATIO SE- sio vel passibilis qualitas. PROBATIO SE- CUNDÆ est, quia nihil alterans subito ha- CUNDÆ est, quia nihil alterans subito ha- bet contrarium: contrarium enim in bet contrarium: contrarium enim in subjecto resistit alterationi ne fiat subito. subjecto resistit alterationi ne fiat subito. Item, Si haberet contrarium, corrumpe- Item, Si haberet contrarium, corrumpe- retur per præsentiam illius in subjecto: retur per præsentiam illius in subjecto: lumen autem non sic corrupitur, sed per lumen autem non sic corrupitur, sed per absentiam illuminantis. absentiam illuminantis.

3. Item, Nullum accidens est forma 3. Item, Nullum accidens est forma perfectiva alterius accidentis et actus ip- perfectiva alterius accidentis et actus ip- sius mediante quo agit actualiter: sed sius mediante quo agit actualiter: sed lumen est forma perfectiva coloris, qua lumen est forma perfectiva coloris, qua mediante actualiter agit in visum : ergo mediante actualiter agit in visum : ergo lumen non est accidens. lumen non est accidens.

ITEM, Videtur, quod lumen sit corpus. ITEM, Videtur, quod lumen sit corpus. 1. Descendit enim a sole, et advenit ex 1. Descendit enim a sole, et advenit ex parte ignis venire autem et descendere parte ignis venire autem et descendere corporis est: ergo videtur, quod lux sit corporis est: ergo videtur, quod lux sit

corpus. corpus.

2. Item, Quidquid movetur localiter, 2. Item, Quidquid movetur localiter, est corpus lumen movetur localiter, est corpus lumen movetur localiter, quia sursum et deorsum : ergo lumen est quia sursum et deorsum : ergo lumen est

corpus. corpus.

3. Item, Quidquid attingit aliquid et 3. Item, Quidquid attingit aliquid et

12 12

Sed contra. Sed contra.

178 178

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

reflectitur ab illo, est corpus : lumen at reflectitur ab illo, est corpus : lumen at tingit radiosum corpus, et reflectitur ab tingit radiosum corpus, et reflectitur ab illo igitur est corpus. illo igitur est corpus.

FUERUNT autem quidam qui propter FUERUNT autem quidam qui propter istas rationes dixerunt lumen nihil aliud istas rationes dixerunt lumen nihil aliud esse quam coloris resplendentiam sive esse quam coloris resplendentiam sive manifestationem, utentes his rationibus. manifestationem, utentes his rationibus.

1. Dicit enim Aristoteles in libro de 1. Dicit enim Aristoteles in libro de Sensu et sensato: Quemadmodum in aere Sensu et sensato: Quemadmodum in aere hoc quidem lumen est, hoc vero tene- hoc quidem lumen est, hoc vero tene- bra ita et in corporibus fit album et ni- bra ita et in corporibus fit album et ni- grum. Ergo videtur, quod præsentia lu- grum. Ergo videtur, quod præsentia lu- minis in corpore terminato nihil aliud minis in corpore terminato nihil aliud est quam albedo, et absentia ejus nihil est quam albedo, et absentia ejus nihil aliud est quam nigredo. aliud est quam nigredo.

2. Item, In quibusdam corporibus non 2. Item, In quibusdam corporibus non determinatis, sicut est nubes, expresse determinatis, sicut est nubes, expresse videmus, quod præsentia luminis est al- videmus, quod præsentia luminis est al- bedo, absentia vero ejus nigredo. bedo, absentia vero ejus nigredo.

3. Item, Quidquid agit secundum na- 3. Item, Quidquid agit secundum na- turam, agit secundum aliquid intrinse- turam, agit secundum aliquid intrinse- cum sibi et essentiale. VERITAS hujus pa- cum sibi et essentiale. VERITAS hujus pa- tet per diffinitionem naturæ in secundo tet per diffinitionem naturæ in secundo Physicorum, ubi dicitur: Natura est prin- Physicorum, ubi dicitur: Natura est prin- cipium alicujus et causa movendi et cipium alicujus et causa movendi et quiescendi in quo est primum et per se et quiescendi in quo est primum et per se et non secundum accidens '. Color autem non secundum accidens '. Color autem secundum naturam agit in visum. Ergo secundum naturam agit in visum. Ergo color agit secundum aliquid intrinsecum color agit secundum aliquid intrinsecum et essentiale. SECUNDA probatur per diffi- et essentiale. SECUNDA probatur per diffi- nitionem coloris assignatam in secundo nitionem coloris assignatam in secundo de Anima, ubi dicitur: Color est immu- de Anima, ubi dicitur: Color est immu- tativum visus secundum actum lucidi et tativum visus secundum actum lucidi et hæc est ipsius natura 2. Similiter patet hæc est ipsius natura 2. Similiter patet per diffinitionem coloris in libro de Sensu per diffinitionem coloris in libro de Sensu et sensato, quod color est extremitas per- et sensato, quod color est extremitas per- spicui in corpore determinato, et ipsorum spicui in corpore determinato, et ipsorum perspicuorum. perspicuorum.

4. Item, Quæcumque sunt proprie 4. Item, Quæcumque sunt proprie comparabilia,illa sunt unius speciei. VERI- comparabilia,illa sunt unius speciei. VERI- TAS hujus patet in septimo Physicorum³, TAS hujus patet in septimo Physicorum³, ubi dicitur, quod si aliqua comparantur ubi dicitur, quod si aliqua comparantur in aliquo, illa erunt univoca in illo ; lux in aliquo, illa erunt univoca in illo ; lux autem et color comparantur per magis autem et color comparantur per magis et minus ergo videtur, quod sunt uni- et minus ergo videtur, quod sunt uni-

1 II Physicorum, tex. com. 3. 1 II Physicorum, tex. com. 3.

2 II de Anima, tex. com. 67. 2 II de Anima, tex. com. 67.

voca. PROBATIO minoris: quia propter voca. PROBATIO minoris: quia propter quod unumquodque tale et illud magis quod unumquodque tale et illud magis tale. Lumen visibile est propter lumen. tale. Lumen visibile est propter lumen. Ergo lumen magis: ergo color et lumen Ergo lumen magis: ergo color et lumen recipiunt magis et minus in visibilitate, et recipiunt magis et minus in visibilitate, et ita univoca sunt in natura illa in qua sunt ita univoca sunt in natura illa in qua sunt visibilia, et sic erunt ejusdem naturæ. visibilia, et sic erunt ejusdem naturæ. SED CONTRA est, SED CONTRA est,

1. Quod lumen sit resplendentia sive 1. Quod lumen sit resplendentia sive apparentia coloris, hoc potest intelligi apparentia coloris, hoc potest intelligi duobus modis, scilicet quod luminis esse duobus modis, scilicet quod luminis esse et coloris esse sit idem secundum unum et coloris esse sit idem secundum unum actum, vel quod esse coloris sit unum, et actum, vel quod esse coloris sit unum, et lumen nihil aliud addat nisi per compa- lumen nihil aliud addat nisi per compa- rationem illius ad visum. Quod si primo rationem illius ad visum. Quod si primo modo dicatur, hoc potest iterum esse modo dicatur, hoc potest iterum esse duobus modis, sed quod lumen habeat duobus modis, sed quod lumen habeat idem esse cum quolibet colore, vel quod idem esse cum quolibet colore, vel quod habeat idem esse cum albedine tantum, habeat idem esse cum albedine tantum, secundum quod dixit Empedocles, quod secundum quod dixit Empedocles, quod sol est alba res calida. Si primo modo, sol est alba res calida. Si primo modo, scilicet quod lumen habeat idem esse cum scilicet quod lumen habeat idem esse cum quolibet colore, sequitur tunc, quod ali- quolibet colore, sequitur tunc, quod ali- quid quod est lumen, sit contrarium al- quid quod est lumen, sit contrarium al- teri quod est lumen: quia albedo est teri quod est lumen: quia albedo est contraria nigredini. Hoc autem est impos- contraria nigredini. Hoc autem est impos- sibile idem enim non est contrarium sibile idem enim non est contrarium sibi. sibi.

2. Item, Quæcumque sunt diversa spe- 2. Item, Quæcumque sunt diversa spe- cie, opposita illis diversa sunt in specie. cie, opposita illis diversa sunt in specie. VERITAS hujus patet in primo Topicorum, VERITAS hujus patet in primo Topicorum, ubi dicit Philosophus, quod consideran- ubi dicit Philosophus, quod consideran- dum est, quod si huic quidem aliquid est dum est, quod si huic quidem aliquid est contrarium, illi autem simpliciter nihil : contrarium, illi autem simpliciter nihil : quia tunc illa non erunt ejusdem naturæ. quia tunc illa non erunt ejusdem naturæ. Sed lumini nihil est contrarium, tenebra Sed lumini nihil est contrarium, tenebra enim est privatio et non contrarium : enim est privatio et non contrarium : colori autem in specie aliquid est contra- colori autem in specie aliquid est contra- rium. Ergo lumen non est color. rium. Ergo lumen non est color.

3. Item, Intentio qua nigrum est visi- 3. Item, Intentio qua nigrum est visi- bile secundum actum est propter esse ni- bile secundum actum est propter esse ni- gredinis: quod patet ex hoc, quia si de- gredinis: quod patet ex hoc, quia si de- tur oppositum, nigredo semper erit visi- tur oppositum, nigredo semper erit visi- bilis secundum actum : ergo cum eadem bilis secundum actum : ergo cum eadem ratio sit de omni colore, etiam intentio ratio sit de omni colore, etiam intentio quia albedo est visibilis secundum actum, quia albedo est visibilis secundum actum,

3 VII Physicorum, tex. com. 31. 3 VII Physicorum, tex. com. 31.

Sed cont Sed cont

II P. SUMMÆ DE CREATURIS, QUÆST. 21. II P. SUMMÆ DE CREATURIS, QUÆST. 21.

179 179

et cæteri colores erunt præter esse ipso- actum proprium: lucidum enim est dia- et cæteri colores erunt præter esse ipso- actum proprium: lucidum enim est dia-

rum. rum.

4. Item, Si dicatur, quod esse luminis 4. Item, Si dicatur, quod esse luminis est esse generis in colore, et non esse est esse generis in colore, et non esse specierum. CONTRA: Esse generis in spe- specierum. CONTRA: Esse generis in spe- cie non est distinctum a specie ipsa : quia, cie non est distinctum a specie ipsa : quia, sicut dicit Avicenna, color qui est in ipsa sicut dicit Avicenna, color qui est in ipsa albedine, est albedo et color qui est in albedine, est albedo et color qui est in nigredine, est nigredo et ita lux secun- nigredine, est nigredo et ita lux secun- dum suum esse esset in contrariis, et causa dum suum esse esset in contrariis, et causa contrariorum, quod est impossibile: quia contrariorum, quod est impossibile: quia contrariæ sunt causæ contrariorum, ut contrariæ sunt causæ contrariorum, ut dicitur in quarto Meteororum '. dicitur in quarto Meteororum '.

5. Præterea, Si detur, quod tota essen- 5. Præterea, Si detur, quod tota essen- tia coloris sit lux, tunc ea quæ essentia- tia coloris sit lux, tunc ea quæ essentia- liter habent in se lucem, visum immuta- liter habent in se lucem, visum immuta- rent et ideo in tenebris potius deberet rent et ideo in tenebris potius deberet color videri, quam in lumine, quod non color videri, quam in lumine, quod non contingit. contingit.

6. Item, Videmus, quod oculo posito 6. Item, Videmus, quod oculo posito in tenebra et colore in luce accidit colo- in tenebra et colore in luce accidit colo- ratum videri secundum actum : et hoc ratum videri secundum actum : et hoc contingit, ut dicunt Philosophi, scilicet contingit, ut dicunt Philosophi, scilicet Alpharabius et Avicenna, quia ad visum Alpharabius et Avicenna, quia ad visum non exigitur nisi ut color sit in actu, non exigitur nisi ut color sit in actu, etiamsi medium non sit illuminatum. etiamsi medium non sit illuminatum. Quidam alii dicunt sequentes Platonem, Quidam alii dicunt sequentes Platonem, quod hoc contingit propter aliquod lumen quod hoc contingit propter aliquod lumen quod est conjunctum naturæ oculi, quod quod est conjunctum naturæ oculi, quod penetrat medium usque ad colorem exi- penetrat medium usque ad colorem exi- stentem in actu. Si ergo lumen est tota stentem in actu. Si ergo lumen est tota essentia coloris, multo fortius deberet co- essentia coloris, multo fortius deberet co- lor videri positus in tenebra ab oculo lor videri positus in tenebra ab oculo existente in lumine, quam e contra: quia existente in lumine, quam e contra: quia si illud quod lumen habet secundum par- si illud quod lumen habet secundum par- tem suæ essentiæ ut oculus, non impedi- tem suæ essentiæ ut oculus, non impedi- tur a tenebra: multo minus impedietur il- tur a tenebra: multo minus impedietur il- lud quod lumen habet secundum totam lud quod lumen habet secundum totam suam essentiam. suam essentiam.

7. Item, Unumquodque est magis acti- 7. Item, Unumquodque est magis acti- vum ex principiis naturæ, quam ex prin- vum ex principiis naturæ, quam ex prin- cipio alieno ergo si lumen est essentia cipio alieno ergo si lumen est essentia coloris, magis agit per seipsum et per coloris, magis agit per seipsum et per proprium lumen, quam per actum alterius proprium lumen, quam per actum alterius corporis ergo non debuit dicere Philo- corporis ergo non debuit dicere Philo- sophus, quod color est motivum visus sophus, quod color est motivum visus secundum actum lucidi, sed secundum secundum actum lucidi, sed secundum

1 IV Meteororum, tex. com. 29. 1 IV Meteororum, tex. com. 29.

V V

phanum actu illuminatum, cujus actus phanum actu illuminatum, cujus actus non est actus coloris. non est actus coloris.

Si forte dicatur, quod lumen est essen- Si forte dicatur, quod lumen est essen- tia albedinis tantum, et secundum magis tia albedinis tantum, et secundum magis et minus generantur ex lumine alii colo- et minus generantur ex lumine alii colo- res. CONTRA: Magis et minus non diver- res. CONTRA: Magis et minus non diver- sificant speciem : ergo secundum hoc om- sificant speciem : ergo secundum hoc om- nes colores essent in una specie coloris, nes colores essent in una specie coloris, quod patet esse falsum. Item, Contraria quod patet esse falsum. Item, Contraria sunt, quæ maxime a se invicem distant sunt, quæ maxime a se invicem distant sub eodem genere: participantes autem sub eodem genere: participantes autem extremum non maxime distant: ergo cum extremum non maxime distant: ergo cum nigredo maxime distat ab albedine, nihil nigredo maxime distat ab albedine, nihil participabit de essentia ipsius: ergo non participabit de essentia ipsius: ergo non generabitur aliunde nigredo, sed a priva- generabitur aliunde nigredo, sed a priva- tione luminis sed quidquid generatur a tione luminis sed quidquid generatur a privatione luminis, est privatio, cum pri- privatione luminis, est privatio, cum pri- vatio non possit dare speciem nec mate- vatio non possit dare speciem nec mate- riam generato ab ipsa, cum ipsa nihil riam generato ab ipsa, cum ipsa nihil sit ergo nigredo est privatio: et ex hoc sit ergo nigredo est privatio: et ex hoc sequitur, quod nigredo non est species sequitur, quod nigredo non est species coloris, quod est contra Philosophum in coloris, quod est contra Philosophum in libro de Sensu et sensato. libro de Sensu et sensato.

SI FORTE dicatur, quod albedo et nigre- SI FORTE dicatur, quod albedo et nigre- do sunt contraria, et tamen generantur a do sunt contraria, et tamen generantur a lumine generatione æquivoca et non uni- lumine generatione æquivoca et non uni- voca. Et dicitur generatio æquivoca, voca. Et dicitur generatio æquivoca, quando generans in generato non impri- quando generans in generato non impri- mit suam speciem. Univoca vero dicitur, mit suam speciem. Univoca vero dicitur, quando imprimit in eo suam speciem, sic- quando imprimit in eo suam speciem, sic- ut sol est æquivoca causa generationis ut sol est æquivoca causa generationis inferiorum, homo autem generat homi- inferiorum, homo autem generat homi- nem sicut causa univoca. Si, inquam, sic nem sicut causa univoca. Si, inquam, sic dicatur, quod lux est accidentalis causa dicatur, quod lux est accidentalis causa colorum, hoc est contra positionem eo- colorum, hoc est contra positionem eo- rum: quia generatio æquivoca est, quan- rum: quia generatio æquivoca est, quan- do generans non dat essentiam suam ge- do generans non dat essentiam suam ge- nerato. Ipsi autem dicunt, quod lucis es- nerato. Ipsi autem dicunt, quod lucis es- sentia est essentia colorum. sentia est essentia colorum.

Item, Licet generans æquivoce unum Item, Licet generans æquivoce unum existens in substantia generat multa, sic-· existens in substantia generat multa, sic-· ut sol omnia inferiora terrænascentia, ut sol omnia inferiora terrænascentia, non tamen eodem modo se habens: quia non tamen eodem modo se habens: quia dicit Philosophus 2, quod necesse est esse dicit Philosophus 2, quod necesse est esse duplicem allationem propter diversitatem duplicem allationem propter diversitatem

2 II de Generatione et Corruptione, tex.com.56. 2 II de Generatione et Corruptione, tex.com.56.

Quæst. 1. Quæst. 1.

180 180

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

quæ invenitur in generabilibus et corrup- quæ invenitur in generabilibus et corrup- tibilibus ergo similiter si lumen gene- tibilibus ergo similiter si lumen gene- rat diversos colores æquivoce, oportet rat diversos colores æquivoce, oportet quod ipsum diversimode se habeat : et quod ipsum diversimode se habeat : et iste diversus modus non invenitur in solo iste diversus modus non invenitur in solo lumine. lumine.

Pro hac tamen opinione videntur quæ- Pro hac tamen opinione videntur quæ- dam facere auctoritates Philosophorum : dam facere auctoritates Philosophorum : 1. Dicitur enim in capitulo quodam de 1. Dicitur enim in capitulo quodam de coloribus Dico lucem esse hypostasim coloribus Dico lucem esse hypostasim colorum sed hypostasis est substantia: colorum sed hypostasis est substantia: ergo lux est substantia colorum. ergo lux est substantia colorum.

2. Item, Alpharabius: Colores fiunt ex 2. Item, Alpharabius: Colores fiunt ex admixtione ignis cum corporibus: et lux admixtione ignis cum corporibus: et lux non est causa in inductione coloris tantum non est causa in inductione coloris tantum ad visum, sed in esse ejus. ad visum, sed in esse ejus.

3. Item, Experimentum videtur ad hoc 3. Item, Experimentum videtur ad hoc facere quia in eclipsi solis quando sol facere quia in eclipsi solis quando sol in parte tegitur, alba statim apparent pal- in parte tegitur, alba statim apparent pal- lida et hoc non contingit nisi ex subtra- lida et hoc non contingit nisi ex subtra- ctione lucis et ita cum lux subtracta di- ctione lucis et ita cum lux subtracta di- minuat colorem, et posita augmentet, vide- minuat colorem, et posita augmentet, vide- tur quod lux sit causa essentialis coloris. tur quod lux sit causa essentialis coloris.

4. Item, Aliud experimentum est in vi- 4. Item, Aliud experimentum est in vi- tro et vino quia si parum de vino rubeo tro et vino quia si parum de vino rubeo infundatur in vitro puro, sol penetrans infundatur in vitro puro, sol penetrans vinum in fundo vitri generabit albedi- vinum in fundo vitri generabit albedi- nem, quæ est color similior luci inter nem, quæ est color similior luci inter omnes colores: si autem multum infun- omnes colores: si autem multum infun- datur, non erit in fundo albedo : quia lux datur, non erit in fundo albedo : quia lux tunc non poterit penetrare ut in fundo tunc non poterit penetrare ut in fundo multiplicetur. multiplicetur.

JUXTA hoc iterum quæritur, Cum lumen JUXTA hoc iterum quæritur, Cum lumen non sit contrarium frigiditati, secundum non sit contrarium frigiditati, secundum quem modum ad multitudinem luminis quem modum ad multitudinem luminis sequatur multitudo caloris ? sequatur multitudo caloris ?

Si enim, ut quidam dicunt, radius lu- Si enim, ut quidam dicunt, radius lu- minis secum trahat calorem corporis il- minis secum trahat calorem corporis il- lius in quo est lumen, tunc deberet major lius in quo est lumen, tunc deberet major calor esse in corpore, quod vicinius est calor esse in corpore, quod vicinius est illi corpori a quo lumen sumit calorem, illi corpori a quo lumen sumit calorem, quam in remotiori: et sic major calor de- quam in remotiori: et sic major calor de- beret esse in medio aeris quam juxta ter- beret esse in medio aeris quam juxta ter- ram. Item etiam sequitur contra eos qui ram. Item etiam sequitur contra eos qui dicunt, quod radius superiorum transiens dicunt, quod radius superiorum transiens per ignem accipit calorem ab igne. Quod per ignem accipit calorem ab igne. Quod

II de Anima, tex. com. 68. II de Anima, tex. com. 68.

autem non sit major calor in medio aere, autem non sit major calor in medio aere, quam juxta terram, expresse dicit Philo- quam juxta terram, expresse dicit Philo- sophus in libro Meteororum, et per expe- sophus in libro Meteororum, et per expe- rimentum scitur vapores enim elevati rimentum scitur vapores enim elevati ex reverberatione luminis ab inferioribus ex reverberatione luminis ab inferioribus congelantur in grandines et nives in me - congelantur in grandines et nives in me - dio aeris et interstitio. dio aeris et interstitio.

Similiter patet ex hoc quod accidit in Similiter patet ex hoc quod accidit in speculis concavis aut convexis solari luci speculis concavis aut convexis solari luci objectis: reflectitur enim lux cum calore, objectis: reflectitur enim lux cum calore, ita etiam quod lux intensiva sit in loco ita etiam quod lux intensiva sit in loco ad quem conveniunt multæ reflexiones ex ad quem conveniunt multæ reflexiones ex omnibus partibus speculi. omnibus partibus speculi.

Præterea, Lux solis a proprio subjecto Præterea, Lux solis a proprio subjecto non potest trahere calorem: quia sol ne- non potest trahere calorem: quia sol ne- que calidus est, neque frigidus est. que calidus est, neque frigidus est.

JUXTA hoc iterum quæritur, Utrum lu- Quæst.: JUXTA hoc iterum quæritur, Utrum lu- Quæst.: men ignis et lumen superiorum corporum men ignis et lumen superiorum corporum sit unius rationis ? sit unius rationis ?

Et videtur, quod sic: quia utrumque Et videtur, quod sic: quia utrumque est actus diaphani. Item, utrumque facit est actus diaphani. Item, utrumque facit calores in actu. Item, utrumque immutat calores in actu. Item, utrumque immutat subito. Item, dicit Philosophus in II de subito. Item, dicit Philosophus in II de Anima: Non secundum quod aqua neque Anima: Non secundum quod aqua neque secundum quod aer, lucidum est, sed secundum quod aer, lucidum est, sed quoniam natura est eadem utrisque his, quoniam natura est eadem utrisque his, et in perpetuo superius corpore 1. Si igi- et in perpetuo superius corpore 1. Si igi- tur diaphanum est idem in aere et aqua tur diaphanum est idem in aere et aqua et in perpetuo corpore, et actus diaphani et in perpetuo corpore, et actus diaphani erit idem quantum ad rationem. Et hoc erit idem quantum ad rationem. Et hoc dicit etiam ibidem Commentator sic: dicit etiam ibidem Commentator sic: Una natura est in omni perspicuo, in qua Una natura est in omni perspicuo, in qua conveniunt perspicua cum coelo: sed in conveniunt perspicua cum coelo: sed in quibusdam est semper perfecta actu lu- quibusdam est semper perfecta actu lu- minis, ut in cœlo, et in igne, in quibus- minis, ut in cœlo, et in igne, in quibus- dam autem non, ut in aere, et in aqua. dam autem non, ut in aere, et in aqua. CONTRA: CONTRA:

1. Non est eadem ratio substantiæ cor- 1. Non est eadem ratio substantiæ cor- ruptibilis et incorruptibilis, eo quod ni- ruptibilis et incorruptibilis, eo quod ni- hil unum secundum rationem potest esse hil unum secundum rationem potest esse in corruptibili, et in incorruptibili: quia in corruptibili, et in incorruptibili: quia nec idem genus, nec eadem species, nec nec idem genus, nec eadem species, nec eadem propria passio. Cum ergo lumen eadem propria passio. Cum ergo lumen superiorum sit in incorruptibili, et lumen superiorum sit in incorruptibili, et lumen ignis sit in corruptibili, non erit lumen ignis sit in corruptibili, non erit lumen hinc inde ejusdem rationis. hinc inde ejusdem rationis.

Sed contr Sed contr

uæst. 3. uæst. 3.

Solutio. Solutio.

II P. SUMMA DE CREATURIS, QUÆST. 21. II P. SUMMA DE CREATURIS, QUÆST. 21.

2. Item, Miscibile et non miscibile non 2. Item, Miscibile et non miscibile non sunt ejusdem rationis: sed superiora in sunt ejusdem rationis: sed superiora in actibus suis et formis non sunt miscibi- actibus suis et formis non sunt miscibi- lia ignis autem miscibilis est cum suis lia ignis autem miscibilis est cum suis formis ergo non sunt ejusdem rationis formis ergo non sunt ejusdem rationis formæ eorum. formæ eorum.

3. Item, Ignis est generabilis substan- 3. Item, Ignis est generabilis substan- tia et corruptibilis, et per consequens ge- tia et corruptibilis, et per consequens ge- neratur et corrumpitur lumen in ipso: sic neratur et corrumpitur lumen in ipso: sic autem non est de lumine solis et supe- autem non est de lumine solis et supe- riorum corporum in comparatione ad riorum corporum in comparatione ad substantiam in qua est. substantiam in qua est.

ULTIMO quæritur de differentia lucis, et ULTIMO quæritur de differentia lucis, et luminis, et splendoris, et radii, et radiosi- luminis, et splendoris, et radii, et radiosi- tatis, et luminaris? tatis, et luminaris?

SOLUTIO. Circa istam quæstionem om- SOLUTIO. Circa istam quæstionem om- nes illæ opiniones sunt quæ sunt supra nes illæ opiniones sunt quæ sunt supra tactæ cum suis rationibus. Quidam enim tactæ cum suis rationibus. Quidam enim dicunt, quod lux est corpus, et sunt mul- dicunt, quod lux est corpus, et sunt mul- ta corpora parva radiosa descendentia in ta corpora parva radiosa descendentia in aerem et terram, quæ illuminant. Qui- aerem et terram, quæ illuminant. Qui- dam autem dicunt, quod lux est substan- dam autem dicunt, quod lux est substan- tia spiritualis adveniens ei quod illumi- tia spiritualis adveniens ei quod illumi- natur sine corruptione alicujus formæ in natur sine corruptione alicujus formæ in diaphano, sicut anima advenit corpori diaphano, sicut anima advenit corpori præter hoc quod corrumpat. Quidam ve- præter hoc quod corrumpat. Quidam ve- ro dicunt, quod sit substantialis forma ro dicunt, quod sit substantialis forma ejus in quo est. Quidam autem alii, quod ejus in quo est. Quidam autem alii, quod non sit nisi manifestatio colorum. Sunt non sit nisi manifestatio colorum. Sunt autem alii recte dicentes, quod lumen sit autem alii recte dicentes, quod lumen sit accidens, innitentes verbo Philosophi, accidens, innitentes verbo Philosophi, qui dicit in secundo de Anima, cap. de qui dicit in secundo de Anima, cap. de visu Lumen neque ignis est, neque om- visu Lumen neque ignis est, neque om- nino corpus, neque defluxus corporis nino corpus, neque defluxus corporis ullius (esset enim aliquod corpus), sed est ullius (esset enim aliquod corpus), sed est ignis, aut alicujus hujusmodi potentia in ignis, aut alicujus hujusmodi potentia in lucido neque enim duo corpora possi- lucido neque enim duo corpora possi- bile est in eodem esse 1. Videtur autem bile est in eodem esse 1. Videtur autem contrarium esse tenebræ : est autem te- contrarium esse tenebræ : est autem te- nebra privatio hujusmodi habitus a luci- nebra privatio hujusmodi habitus a luci- do. Et similiter illud dicit Avicenna. Ex do. Et similiter illud dicit Avicenna. Ex hoc patet, quod lux est habitus diaphani, hoc patet, quod lux est habitus diaphani, et quod colores non acquirunt habitum et quod colores non acquirunt habitum ex luce. Hoc etiam videntur dicere omnes ex luce. Hoc etiam videntur dicere omnes naturales Philosophi. Et ideo sine præ- naturales Philosophi. Et ideo sine præ-

1 II de Anima, tex. com. 69. 1 II de Anima, tex. com. 69.

181 181

judicio consentientes istis dicimus, quod judicio consentientes istis dicimus, quod lux est accidens quod est in quibusdam lux est accidens quod est in quibusdam habitus, et in quibusdam dispositio. habitus, et in quibusdam dispositio.

AD ID vero quod in contrarium objici- AD ID vero quod in contrarium objici- tur per rationes, dicendum quod expresse tur per rationes, dicendum quod expresse in textu habetur, quod lumen est habi- in textu habetur, quod lumen est habi- tus, etc. Et sic patet, quod non est pas- tus, etc. Et sic patet, quod non est pas- sio vel passibilis qualitas: et non opor- sio vel passibilis qualitas: et non opor- tet, quod habitus habeat contrarium: tet, quod habitus habeat contrarium: scientia enim non habet contrarium, sed scientia enim non habet contrarium, sed opponitur ei ignorantia ut privatio. opponitur ei ignorantia ut privatio.

Et ad hoc quod contra objicitur, quod Et ad hoc quod contra objicitur, quod quidquid infert passionem sensui, est quidquid infert passionem sensui, est passio vel passibilis qualitas : et lumen passio vel passibilis qualitas : et lumen infert passionem sensui: ergo, etc. Di- infert passionem sensui: ergo, etc. Di- cendum, quod quoddam est inferens pas- cendum, quod quoddam est inferens pas- sionem sensui vel alterans solum, et hoc sionem sensui vel alterans solum, et hoc est passio vel passibilis qualitas : quod- est passio vel passibilis qualitas : quod- dam autem non per se est alterans, sed ut dam autem non per se est alterans, sed ut perfectio visus et visibilis secundum quod perfectio visus et visibilis secundum quod est visibile, et secundum quod est visus est visibile, et secundum quod est visus ad actum, et hoc est habitus et dispositio. ad actum, et hoc est habitus et dispositio. Habitus autem et dispositio sunt quali- Habitus autem et dispositio sunt quali- tates perficientes potentias ad actum, sic- tates perficientes potentias ad actum, sic- ut visibile et lumen perficitur ad actum, ut visibile et lumen perficitur ad actum, et visus etiam lumine sibi conjuncto cum et visus etiam lumine sibi conjuncto cum humore crystallino perficitur ad actum humore crystallino perficitur ad actum videndi. Tamen si velimus vim facere in videndi. Tamen si velimus vim facere in verbo Philosophi, tunc visibile proprium verbo Philosophi, tunc visibile proprium est color, et lumen est non visibile, sed est color, et lumen est non visibile, sed est habitus vel dispositio quo visio perfi- est habitus vel dispositio quo visio perfi- citur secundum actum. Unde et ille actus citur secundum actum. Unde et ille actus communis est organo et medio et objecto communis est organo et medio et objecto visus oculus enim habet aliquod lumen visus oculus enim habet aliquod lumen innatum, et lumen actus diaphani, ut di- innatum, et lumen actus diaphani, ut di- cit Philosophus, et actus coloris per quem cit Philosophus, et actus coloris per quem movet visum. Nec sequitur hoc argumen- movet visum. Nec sequitur hoc argumen- tum Color videtur per lumen: ergo lu- tum Color videtur per lumen: ergo lu- men est magis objectum visus. Quia non men est magis objectum visus. Quia non in eodem modo color et lux se habent ad in eodem modo color et lux se habent ad visum unum enim se habet ut passio visum unum enim se habet ut passio vel passibilis qualitas, alterum ut habitus vel passibilis qualitas, alterum ut habitus vel dispositio. Et est instantia: quia con- vel dispositio. Et est instantia: quia con- ceptio sive sententia alicujus vocis pro- ceptio sive sententia alicujus vocis pro- latæ pervenit ad intellectum mediante latæ pervenit ad intellectum mediante voce nec tamen vox est objectum intel- voce nec tamen vox est objectum intel- lectus. lectus.

182 182

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Quia vero sic dicentes declinamus om- Quia vero sic dicentes declinamus om- nes objectiones, dicamus aliter, quod lu- nes objectiones, dicamus aliter, quod lu- men nihil prohibet esse passionem vel men nihil prohibet esse passionem vel passibilem qualitatem. Sed tunc distin- passibilem qualitatem. Sed tunc distin- guendum est inter passiones corporum guendum est inter passiones corporum passivorum et activorum, et inter passio- passivorum et activorum, et inter passio- nes quæ non habent contrarietatem, nec nes quæ non habent contrarietatem, nec agunt, nec patiuntur, sed tantum movent: agunt, nec patiuntur, sed tantum movent: sicut enim corpus cœleste se habet ad cor- sicut enim corpus cœleste se habet ad cor- pora inferiora, sic passio ejus ad passiones pora inferiora, sic passio ejus ad passiones corporum inferiorum. Unde sicut corpus corporum inferiorum. Unde sicut corpus coeli elementis nullum habet contrarium, coeli elementis nullum habet contrarium, ita nec passiones ejus in passionibus ele- ita nec passiones ejus in passionibus ele- mentorum. Philosophus vero cun dicit mentorum. Philosophus vero cun dicit secundas qualitates generari a primis, secundas qualitates generari a primis, intendit in generatione et corruptione intendit in generatione et corruptione circulari elementorum: et ideo dictum circulari elementorum: et ideo dictum suum intelligitur de passionibus et qua- suum intelligitur de passionibus et qua- litatibus quæ sunt propriæ elementorum. litatibus quæ sunt propriæ elementorum. AD ALIUD dicendum, quod lux non ha- AD ALIUD dicendum, quod lux non ha- bet contrarium, nec oportet, quod passi- bet contrarium, nec oportet, quod passi- bilis qualitas superiorum corporum ali- bilis qualitas superiorum corporum ali- quid habeat contrarium, sicut jam dictum quid habeat contrarium, sicut jam dictum est concedimus tamen bene, quod non est concedimus tamen bene, quod non proprie alterat quia ad hoc quod alte- proprie alterat quia ad hoc quod alte- ratio sit proprie, tria exiguntur, scilicet ratio sit proprie, tria exiguntur, scilicet quod forma alterans habeat aliam essen- quod forma alterans habeat aliam essen- tiam a qualitate et essentia materiæ: et tiam a qualitate et essentia materiæ: et propter hoc rarum et densum, cum non propter hoc rarum et densum, cum non dicant nisi quamdam compositionem par- dicant nisi quamdam compositionem par- tium materiæ, non proprie alterant. tium materiæ, non proprie alterant.

Secundum est, quod forma alterans Secundum est, quod forma alterans magis facta sive excellens abjiciat a sub- magis facta sive excellens abjiciat a sub- stantia corrumpendo substantiam : et hoc stantia corrumpendo substantiam : et hoc modo habitus et dispositio, sicut virtutes modo habitus et dispositio, sicut virtutes et scientiæ, et habitus corporei, ut sani- et scientiæ, et habitus corporei, ut sani- tas in homine, et lumen, si in ratione tas in homine, et lumen, si in ratione habitus accipiatur, non alterant: quia habitus accipiatur, non alterant: quia potius unusquisque dicitur perfectus se- potius unusquisque dicitur perfectus se- cundum Philosophum 1, cum attingit cundum Philosophum 1, cum attingit scientias et virtutes, quam corruptus vel scientias et virtutes, quam corruptus vel alteratus. alteratus.

Tertium est, quod forma alterans cor- Tertium est, quod forma alterans cor- rumpit aliam formam contrariam sibi in rumpit aliam formam contrariam sibi in subjecto et hoc modo iterum lumen non subjecto et hoc modo iterum lumen non alteratur. Hoc autem quod subito move- alteratur. Hoc autem quod subito move- tur, non est sufficiens causa, quod non tur, non est sufficiens causa, quod non

*VII Physicorum, tex. com. 20. *VII Physicorum, tex. com. 20.

: :

habet contrarium in subjecto quod im- habet contrarium in subjecto quod im- mutat sed oportet cum hoc quod ubique mutat sed oportet cum hoc quod ubique inveniat dispositionem sui in subjecto inveniat dispositionem sui in subjecto quod immutat: et hoc est natura diapha- quod immutat: et hoc est natura diapha- ni in perspicuo corpore. ni in perspicuo corpore.

AD ALIUD dicendum, quod hæc propo- AD ALIUD dicendum, quod hæc propo- sitio non est vera, quod nulla forma ac- sitio non est vera, quod nulla forma ac- cidentalis est actus alterius accidentis cidentalis est actus alterius accidentis mediante quo sit actu. Imo omnis forma mediante quo sit actu. Imo omnis forma accidentalis si habeat actum secundum accidentalis si habeat actum secundum esse formæ vel materiæ, ille erit actus esse formæ vel materiæ, ille erit actus accidentalis naturæ: quia ex substantia accidentalis naturæ: quia ex substantia et accidente non sit unum ut ex potentia et accidente non sit unum ut ex potentia et actu. Quid autem vocemus materiam et actu. Quid autem vocemus materiam coloris et quid formam, infra patebit. coloris et quid formam, infra patebit.

AD ALIUD quod objicitur, quod sit cor- AD ALIUD quod objicitur, quod sit cor- pus, dicendum, quod lumen non ascen- pus, dicendum, quod lumen non ascen- dit et descendit ut mobile per seipsum, dit et descendit ut mobile per seipsum, sed ut immutans subjectum superius et sed ut immutans subjectum superius et inferius secundum partes diaphani. inferius secundum partes diaphani.

AD ALIUD dicendum, quod lumen non. AD ALIUD dicendum, quod lumen non. movetur localiter, nisi sicut umbra, ut movetur localiter, nisi sicut umbra, ut dicit Avicenna, et forma quæ est in spe- dicit Avicenna, et forma quæ est in spe- culo non enim idem lumen est hic nunc, culo non enim idem lumen est hic nunc, et postea ibi, vel nunc hic, et post tene- et postea ibi, vel nunc hic, et post tene- bram iterum in eodem loco: sed destrui- bram iterum in eodem loco: sed destrui- tur lumen, et succedit alterum ad præ- tur lumen, et succedit alterum ad præ- sentiam et absentiam illuminantis corpo- sentiam et absentiam illuminantis corpo- ris, sicut et umbra ex objectu corporis ris, sicut et umbra ex objectu corporis opaci ad lumen et figuram in speculo ex opaci ad lumen et figuram in speculo ex directa oppositione adspicientis. directa oppositione adspicientis.

AD ALIUD dicendum, quod non refle- AD ALIUD dicendum, quod non refle- ctitur idem lumen, sed diversum, ut di- ctitur idem lumen, sed diversum, ut di-

ctum est. ctum est.

AD ID quod objicitur, quod sit coloris AD ID quod objicitur, quod sit coloris resplendentia tantum sive manifestatio, resplendentia tantum sive manifestatio, notandum, quod duplex est esse coloris, notandum, quod duplex est esse coloris, scilicet materiale, et formale. Dico autem scilicet materiale, et formale. Dico autem materiale, quod habet materiam in qua materiale, quod habet materiam in qua est, non quod sit ex materia aliqua : ma- est, non quod sit ex materia aliqua : ma- teria autem ejus in qua, est determina- teria autem ejus in qua, est determina- tum corpus, id est, non pervium: et hoc tum corpus, id est, non pervium: et hoc esse materiale habet color a qualitatibus esse materiale habet color a qualitatibus primis activis et passivis, scilicet calido, primis activis et passivis, scilicet calido, et frigido, humido, et sicco. Esse autem et frigido, humido, et sicco. Esse autem

II P. SUMME DE CREATURIS, QUÆST. 21. II P. SUMME DE CREATURIS, QUÆST. 21.

formale coloris est esse coloris quo est formale coloris est esse coloris quo est actu in potentia activa immutandi visum actu in potentia activa immutandi visum secundum actum et hoc esse color vi- secundum actum et hoc esse color vi- sus habet a luce. Et hoc est quod dicit sus habet a luce. Et hoc est quod dicit Philosophus, quod color est motivum Philosophus, quod color est motivum visus secundum actum lucidi : et hoc est visus secundum actum lucidi : et hoc est ipsius natura. Quia vero lumen multipli- ipsius natura. Quia vero lumen multipli- catur in loco reflexionis et percussionis catur in loco reflexionis et percussionis plus quam in loco ubi non reflectitur et plus quam in loco ubi non reflectitur et ubi non repercutitur, ideo lumen existens ubi non repercutitur, ideo lumen existens in diaphano secundum quod hujusmodi in diaphano secundum quod hujusmodi non est actus coloris, sed existens in ex- non est actus coloris, sed existens in ex- tremitate ipsius in loco contactus ad tremitate ipsius in loco contactus ad corpus determinatum. Et hoc patet ex corpus determinatum. Et hoc patet ex hoc quod solum coloratum existens posi- hoc quod solum coloratum existens posi- tum in lumine proprio vel alieno, et aere tum in lumine proprio vel alieno, et aere medio tenebroso existente præterquam in medio tenebroso existente præterquam in loco contactus, non videtur. Similiter et loco contactus, non videtur. Similiter et oculo in tenebris accidit videre: oculo oculo in tenebris accidit videre: oculo vero existente in lumine, et aere et colo- vero existente in lumine, et aere et colo- rato in tenebris posito, non contingit vi- rato in tenebris posito, non contingit vi- dere. Et ideo dicit Philosophus, quod dere. Et ideo dicit Philosophus, quod color est extremitas perspicui in corpore color est extremitas perspicui in corpore terminato, et non dicit, quod sit actus terminato, et non dicit, quod sit actus perspicui cujuscumque. Diffinitio enim co- perspicui cujuscumque. Diffinitio enim co- loris hæc est secundum esse formale ip- loris hæc est secundum esse formale ip- sius, per quod est in potentia completa sius, per quod est in potentia completa activa ad movendum sensum. Esse autem activa ad movendum sensum. Esse autem hoc non habet a quocumque actu diapha- hoc non habet a quocumque actu diapha- ni, sed ab actu qui est in loco contactus, ni, sed ab actu qui est in loco contactus, ut dictum est. ut dictum est.

Ad id autem quod primo objicitur, Ad id autem quod primo objicitur, dicendum quod dictum Philosophi in li- dicendum quod dictum Philosophi in li- bro de Sensu et sensato intelligitur parti- bro de Sensu et sensato intelligitur parti- culariter, et non universaliter, sed in culariter, et non universaliter, sed in quibusdam corporibus tantum, et non in quibusdam corporibus tantum, et non in omnibus. Ex præsentia enim luminis in omnibus. Ex præsentia enim luminis in quibusdam corporibus non determinatis quibusdam corporibus non determinatis generatur albedo, sicut in nube, et ex generatur albedo, sicut in nube, et ex privatione ipsius nigredo et ideo hoc privatione ipsius nigredo et ideo hoc intelligitur in corporibus diaphanis colo- intelligitur in corporibus diaphanis colo- ratis tantum, et non in aliis, quorum co- ratis tantum, et non in aliis, quorum co- lor non est idem propinquo et remoto, lor non est idem propinquo et remoto, sicut idem est color in corporibus deter- sicut idem est color in corporibus deter- minatis propinque et remote adspicienti. minatis propinque et remote adspicienti. Et per hoc patet etiam solutio ad se- Et per hoc patet etiam solutio ad se- cundum. cundum.

1 Lib. de Sensu et sensato. 1 Lib. de Sensu et sensato.

183 183

AD ALIUD dicendum, quod color secun- AD ALIUD dicendum, quod color secun- dum quod agit in visum, est in esse for- dum quod agit in visum, est in esse for- mali, et sic est connaturale sibi lumen mali, et sic est connaturale sibi lumen quo agit in ipsum est enim sibi semper quo agit in ipsum est enim sibi semper secundum hoc esse conjunctum secun- secundum hoc esse conjunctum secun- dum autem esse materiale non agit ali- dum autem esse materiale non agit ali- quid, quia sic lumen est extra ipsum. quid, quia sic lumen est extra ipsum.

AD ALIUD dicendum, quod cum dicitur, AD ALIUD dicendum, quod cum dicitur, Color est visibilis propter lucem sive pro- Color est visibilis propter lucem sive pro- pter actum lucidi, non sequitur, quod pter actum lucidi, non sequitur, quod actus lucidi sit magis visibilis sive lumen: actus lucidi sit magis visibilis sive lumen: quia non eodem modo se habent ad vi- quia non eodem modo se habent ad vi- sum lumen et color: sed unum est ut sum lumen et color: sed unum est ut objectum terminans visum, alterum au- objectum terminans visum, alterum au- tem in quo color movet visum, sive ut tem in quo color movet visum, sive ut cujus actus terminatur ad objectum visus cujus actus terminatur ad objectum visus quod est color. Et si eodem modo se ha- quod est color. Et si eodem modo se ha- berent ad visum, adhuc non sequeretur, berent ad visum, adhuc non sequeretur, quod essent comparabilia in omnibus, sed quod essent comparabilia in omnibus, sed in esse formali coloris tantum, illo scili- in esse formali coloris tantum, illo scili- cet esse formali, quo accipit potentiam cet esse formali, quo accipit potentiam completam activam ad movendum visum, completam activam ad movendum visum, et quoad hoc tantum essentia luminis erit et quoad hoc tantum essentia luminis erit in ipso et non simpliciter. in ipso et non simpliciter.

AD AUCTORITATES ultimo inductas et ex- AD AUCTORITATES ultimo inductas et ex- perimenta, dicendum quod intelliguntur perimenta, dicendum quod intelliguntur de esse formali coloris in comparatione de esse formali coloris in comparatione ad movendum visum. ad movendum visum.

AD HOC quod juxta hoc quæritur, Ad quæst. AD HOC quod juxta hoc quæritur, Ad quæst. Utrum lumen habeat diffundere calorem ? Utrum lumen habeat diffundere calorem ?

Videtur dicendum sicut supra in quæ- Videtur dicendum sicut supra in quæ- stione de qualitatibus stellarum dictum stione de qualitatibus stellarum dictum est lumen enim propria forma est supe- est lumen enim propria forma est supe- riorum corporum, et non inferiorum: riorum corporum, et non inferiorum: quia etiam ignis secundum quosdam quia etiam ignis secundum quosdam Philosophos non lucet in sua sphæra : et Philosophos non lucet in sua sphæra : et ideo caliditas sequitur ad lumen et ad lu- ideo caliditas sequitur ad lumen et ad lu- minis multiplicationem sicut ad causam minis multiplicationem sicut ad causam primam, quæ non de necessitate disponi- primam, quæ non de necessitate disponi- tur motu quo movet. Et simile est in tur motu quo movet. Et simile est in motu locali et motore primo, qui non motu locali et motore primo, qui non disponitur motu locali, et tamen movet disponitur motu locali, et tamen movet localiter. Aliæ etiam quæstiones tactæ localiter. Aliæ etiam quæstiones tactæ sunt supra. Similiter in quæstionibus de sunt supra. Similiter in quæstionibus de qualitatibus stellarum, et sumuntur a qualitatibus stellarum, et sumuntur a

1. 1.

Ad quæst. Ad quæst.

2. 2.

184 184

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Philosopho in libro de Essentia et natu- Philosopho in libro de Essentia et natu- ra orbis. ra orbis.

AD HOC quod ulterius quæritur, Utrum AD HOC quod ulterius quæritur, Utrum ejusdem rationis sit lumen coeli, et lumen ejusdem rationis sit lumen coeli, et lumen ignis, et corporum elementatorum? ignis, et corporum elementatorum?

Dicendum, quod non est una ratio ge- Dicendum, quod non est una ratio ge- neris et speciei, sed una ratio proportio- neris et speciei, sed una ratio proportio- nis ad actum utrumque enim est actus nis ad actum utrumque enim est actus diaphani et perfectio coloris secundum diaphani et perfectio coloris secundum actum lumen enim solis, ut objectum actum lumen enim solis, ut objectum est, in inferioribus manet secundum vir- est, in inferioribus manet secundum vir- tutem tantum, et secundum essentiam tutem tantum, et secundum essentiam non manet in aliquo nisi dispositio, et non manet in aliquo nisi dispositio, et non ut habitus, ut patet in coloribus et non ut habitus, ut patet in coloribus et coloratis quia lumine solis præsente coloratis quia lumine solis præsente sunt in actu, et recedente manent in ma- sunt in actu, et recedente manent in ma- teria tantum, sed lumen ignis manens in teria tantum, sed lumen ignis manens in substantia ignis commiscibile est cor- substantia ignis commiscibile est cor- poribus, et manet in eis ut habitus, sicut poribus, et manet in eis ut habitus, sicut patet in his quæ lucent in tenebris. patet in his quæ lucent in tenebris.

Et per hoc patet solutio omnium obje- Et per hoc patet solutio omnium obje-

ctorum. ctorum.

Si vero quæratur, Si lumen ignis ma- Si vero quæratur, Si lumen ignis ma- net in corporibus mixtis, quare non con- net in corporibus mixtis, quare non con- sumit corpora sibi conjuncta, sicut est sumit corpora sibi conjuncta, sicut est videre in oculo, ubi lumen ignis est cum videre in oculo, ubi lumen ignis est cum humore crystallino, et tamen non exsiccat humore crystallino, et tamen non exsiccat humorem crystallinum, nec exstinguitur humorem crystallinum, nec exstinguitur ab ipso ? ab ipso ?

Dicendum, quod substantia ignis du- Dicendum, quod substantia ignis du- plicem habet comparationem : unam sci- plicem habet comparationem : unam sci- licet cum forma perpetui corporis secun- licet cum forma perpetui corporis secun- dum proportionem quæ est lumen, et ab dum proportionem quæ est lumen, et ab hac habet, quod non sit elementum. hac habet, quod non sit elementum. Aliam habet cum qualitatibus activis et Aliam habet cum qualitatibus activis et passivis, et ab hac habet, quod sit ele- passivis, et ab hac habet, quod sit ele- mentum. Et istæ duæ comparationes sic mentum. Et istæ duæ comparationes sic ordinantur, quod prima secundum natu- ordinantur, quod prima secundum natu- ram et rationem est ante secundam: ram et rationem est ante secundam: quod patet ex hoc, quia si prima esset quod patet ex hoc, quia si prima esset ante secundam, tunc lumen non compo- ante secundam, tunc lumen non compo- neretur cum substantia ignis nisi me- neretur cum substantia ignis nisi me- diante calido et sicco, et tunc non esset diante calido et sicco, et tunc non esset componibile cum aliis elementis nisi per componibile cum aliis elementis nisi per easdem qualitates: quod patet esse fal- easdem qualitates: quod patet esse fal- sum in aere et aqua lumen enim ex par- sum in aere et aqua lumen enim ex par- te subjecti non quærit nisi naturam dia- te subjecti non quærit nisi naturam dia- phani, quæ est in tribus elementis phani, quæ est in tribus elementis

secundum rationem ante compositionem secundum rationem ante compositionem cum qualitatibus activis et passivis: et cum qualitatibus activis et passivis: et ideo ignis in mixto potest alterari a qua- ideo ignis in mixto potest alterari a qua- litatibus activis et passivis non retinendo litatibus activis et passivis non retinendo eas secundum actum et tamen non reti- eas secundum actum et tamen non reti- nebit lumen quod secundum naturam est nebit lumen quod secundum naturam est ante qualitates illas: et quia hoc non ha- ante qualitates illas: et quia hoc non ha- bet contrarietatem ad aliquam qualita- bet contrarietatem ad aliquam qualita- tem substantialium, propter hoc non tem substantialium, propter hoc non corrumpit eas, nec corrumpitur ab eis. corrumpit eas, nec corrumpitur ab eis.

AD ID quod ulterius quæritur, dicen- Ad que AD ID quod ulterius quæritur, dicen- Ad que dum quod secundum rationem nominum, dum quod secundum rationem nominum, ut dicit Avicenna, lux est in natura pro- ut dicit Avicenna, lux est in natura pro- pria, lumen autem in subjecto recipiente, pria, lumen autem in subjecto recipiente, radius vero est exitus luminis secundum radius vero est exitus luminis secundum rectam lineam: sed radiosum est corpus rectam lineam: sed radiosum est corpus politum in se habens lumen, reflectens politum in se habens lumen, reflectens tamen radios splendor autem est refle- tamen radios splendor autem est refle- xio luminis procedens a reflexione radio- xio luminis procedens a reflexione radio- rum. In hoc enim differt radius a lumine, rum. In hoc enim differt radius a lumine, quod radius non procedit immutando nisi quod radius non procedit immutando nisi recta linea, lumen autem etiam non ad recta linea, lumen autem etiam non ad rectam immutat: sicut est videre in sole rectam immutat: sicut est videre in sole ingrediente per fenestras, ubi radii ad ingrediente per fenestras, ubi radii ad rectam lineam ingrediuntur: lumen vero rectam lineam ingrediuntur: lumen vero sub fenestra juxta parietem illuminat ae- sub fenestra juxta parietem illuminat ae- rem, quo non potest trahi recta linea ab rem, quo non potest trahi recta linea ab illuminante. Similiter est de splendore et illuminante. Similiter est de splendore et radiositate et reflexione: radiositas enim radiositate et reflexione: radiositas enim inflectit radium, et splendor lumen. Lu- inflectit radium, et splendor lumen. Lu- minare autem secundum Damascenum minare autem secundum Damascenum est receptaculum luminis, ut corpus lunæ est receptaculum luminis, ut corpus lunæ

vel solis. vel solis.

ARTICULUS II. ARTICULUS II.

Utrum objecta visus in tenebris sint lu- Utrum objecta visus in tenebris sint lu- minosa, et a quo recipiunt lumen ? minosa, et a quo recipiunt lumen ?

Deinde, Quæritur de noctilucis quæ Deinde, Quæritur de noctilucis quæ sunt objecta visus in tenebris, sicut quer- sunt objecta visus in tenebris, sicut quer- cus putrefacta, et quædam ossa piscium, cus putrefacta, et quædam ossa piscium, et squamæ, et quædam animalia. et squamæ, et quædam animalia.

Quæritur autem, Unde sit lumen eo- Quæritur autem, Unde sit lumen eo-

rum? rum?

net. 1. net. 1.

pst. 2. pst. 2.

lutio. lutio.

II P. SUMMÆ DE CREATURIS, QUÆST. 21. II P. SUMMÆ DE CREATURIS, QUÆST. 21.

Et si dicitur, quod ab igne: tunc vide- Et si dicitur, quod ab igne: tunc vide- tur, quod non quia non potest esse ab tur, quod non quia non potest esse ab igne mixto, eo quod ignis non est in igne mixto, eo quod ignis non est in mixto actu, sed in potentia tantum, et mixto actu, sed in potentia tantum, et ignis non est lucere in potentia: aliter ignis non est lucere in potentia: aliter enim omnia mixta lucerent. enim omnia mixta lucerent.

Si vero dicatur, quod in talibus est Si vero dicatur, quod in talibus est ignis actu. CONTRA : Ignis in actu ustivus ignis actu. CONTRA : Ignis in actu ustivus est ejus in quo est, et talia nos non vi- est ejus in quo est, et talia nos non vi- demus aduri. demus aduri.

Præterea, Rationes supra positæ a Præterea, Rationes supra positæ a Philosopho in libro de Sensu et sensato Philosopho in libro de Sensu et sensato contra Platonicos dicentes ignem domi- contra Platonicos dicentes ignem domi- nari in oculo, videntur hic habere locum. nari in oculo, videntur hic habere locum. Si enim lumen est ab igne, tunc talia Si enim lumen est ab igne, tunc talia videntur debere exstingui in glacie et nive videntur debere exstingui in glacie et nive posita et aqua superfusa, cum, sicut di- posita et aqua superfusa, cum, sicut di- cit Philosophus, calido sicco contrarietur cit Philosophus, calido sicco contrarietur frigidum humidum. frigidum humidum.

Si forte dicatur, quod hoc est ex lu- Si forte dicatur, quod hoc est ex lu- mine coeli. CONTRA hoc est quod supra mine coeli. CONTRA hoc est quod supra probatum est de coelo, quod non est cor- probatum est de coelo, quod non est cor- pus generabile et non commiscibile aliis pus generabile et non commiscibile aliis elementis, cum non sit ejusdem materiæ elementis, cum non sit ejusdem materiæ cum aliis. cum aliis.

PRÆTEREA quæritur, Quare quædam PRÆTEREA quæritur, Quare quædam eorum de die videntur et de nocte, quæ- eorum de die videntur et de nocte, quæ- dam de nocte tantum, in die autem vi- dam de nocte tantum, in die autem vi- dentur alba in loco lucis? Ignis enim de dentur alba in loco lucis? Ignis enim de die et nocte videtur, ut dicit Aristoteles die et nocte videtur, ut dicit Aristoteles in libro II de Anima*. in libro II de Anima*.

Item quæritur, Quare quædam viden- Item quæritur, Quare quædam viden- tur in luce ignis de nocte, sicut vermiculi, tur in luce ignis de nocte, sicut vermiculi, in quibus apparet quasi similitudo igniti in quibus apparet quasi similitudo igniti carbonis successive sufflati: sed quercus carbonis successive sufflati: sed quercus putrefacta quasi apparet alba, et videtur putrefacta quasi apparet alba, et videtur sub colore? sub colore?

SOLUTIO. Dicendum, ut habitum est, SOLUTIO. Dicendum, ut habitum est, quod ignis habet duplicem comparatio- quod ignis habet duplicem comparatio- nem, proprietatem scilicet luminis quam nem, proprietatem scilicet luminis quam accipit a proprio corpore quod est cœ- accipit a proprio corpore quod est cœ- lum, et calidum et siccum secundum lum, et calidum et siccum secundum quod est elementum : et illa comparatio quod est elementum : et illa comparatio quæ est substantia ignis cum lumine, quæ est substantia ignis cum lumine,

1 II de Anima, tex. com. 72. 1 II de Anima, tex. com. 72.

185 185

prior est natura quam illa quæ est sub- prior est natura quam illa quæ est sub- stantia ignis cum calido et sicco tribus stantia ignis cum calido et sicco tribus rationibus. Quarum prima est, quia illam rationibus. Quarum prima est, quia illam habet per relationom ad primum corpus habet per relationom ad primum corpus quod est coelum. Dicit enim Philosophus, quod est coelum. Dicit enim Philosophus, quod coelum non recipit impressiones pe- quod coelum non recipit impressiones pe- regrinas, sed elementa: et idcirco ignis regrinas, sed elementa: et idcirco ignis receptivus est impressionum cœli et ma- receptivus est impressionum cœli et ma- xime inter elementa, eo quod vicinissi- xime inter elementa, eo quod vicinissi- mus coelo est, quia contingit ubique mus coelo est, quia contingit ubique sphæram lunæ prima vero impressio sphæram lunæ prima vero impressio cœli super inferiora est impressio lumi- cœli super inferiora est impressio lumi- nis. Secunda ratio, quia lumen commu- nis. Secunda ratio, quia lumen commu- nius est quam calidum et siccum inve- nius est quam calidum et siccum inve- nitur enim inseparabiliter in cœlo et igne nitur enim inseparabiliter in cœlo et igne inspissatis partibus, licet in partibus non inspissatis partibus, licet in partibus non adeo spissis non luceat, separabiliter au- adeo spissis non luceat, separabiliter au- tem in aere et aqua quod autem com- tem in aere et aqua quod autem com- munius est, convenit rationem prioris et munius est, convenit rationem prioris et communioris, quam id quod est pro- communioris, quam id quod est pro- prium secundum speciem. Tertia vero prium secundum speciem. Tertia vero ratio, quod lumen non est commiscibile ratio, quod lumen non est commiscibile cum aliquo per se. Cujus probatio est, cum aliquo per se. Cujus probatio est, quia non habet contrarium : et nihil quia non habet contrarium : et nihil commiscetur nisi quod habet contrarium, commiscetur nisi quod habet contrarium, ut probatur in libro de Generatione et ut probatur in libro de Generatione et Corruptione. Corruptione.

Dicimus igitur, quod ignis in mixto Dicimus igitur, quod ignis in mixto amissis proprietatibus posterioribus se- amissis proprietatibus posterioribus se- cundum actum non de necessitate amittit cundum actum non de necessitate amittit proprietatem priorem secundum natu- proprietatem priorem secundum natu- ram et mixtum secundum proprietates ram et mixtum secundum proprietates priores non de necessitate commiscetur priores non de necessitate commiscetur secundum priorem. secundum priorem.

Sed tamen notandum, quod causa lu- Sed tamen notandum, quod causa lu- centiæ non est natura coeli tantum, nec centiæ non est natura coeli tantum, nec etiam natura ignis. Aliter enim cœlum etiam natura ignis. Aliter enim cœlum in omni sui parte luceret, et similiter ignis in omni sui parte luceret, et similiter ignis in tota sphæra sua, sed oportet partes in tota sphæra sua, sed oportet partes esse conculcatas et propinquas ad invi- esse conculcatas et propinquas ad invi- cem. Et ideo necesse est in noctilucis cem. Et ideo necesse est in noctilucis partes conculcari et inspissari ipsius partes conculcari et inspissari ipsius ignis ad hoc ut luccant. Et hoc contingit ignis ad hoc ut luccant. Et hoc contingit tribus modis, scilicet in corruptis in qui- tribus modis, scilicet in corruptis in qui- bus cum calido natura partes evolant ad bus cum calido natura partes evolant ad exterius trahentes secum humidum na- exterius trahentes secum humidum na- turale ad superficiem : et quia humidum turale ad superficiem : et quia humidum

Ad quæst. Ad quæst.

186 186

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

aqueum servabile est luminis, ut dicit aqueum servabile est luminis, ut dicit Philosophus, propter hoc partes ignis Philosophus, propter hoc partes ignis multiplicatæ in parte exteriori tenentur multiplicatæ in parte exteriori tenentur et servantur ab humido, et per conse- et servantur ab humido, et per conse- quens inspissatur ad lucendum. Et hoc quens inspissatur ad lucendum. Et hoc non tantum fit in quercu putrefacta, sed non tantum fit in quercu putrefacta, sed etiam in aliis quibusdam. Unde Avicen- etiam in aliis quibusdam. Unde Avicen- na dicit, quod vidit gallum mortuum ta- na dicit, quod vidit gallum mortuum ta- lem et ovum gallinæ tale. Et similiter lem et ovum gallinæ tale. Et similiter nos videmus spinas interiores quorum- nos videmus spinas interiores quorum- dam piscium quæ sunt loco spondilium dam piscium quæ sunt loco spondilium in quibus est nucha descendens a capite in quibus est nucha descendens a capite sic fulgentes de nocte, quando exsiccatæ sic fulgentes de nocte, quando exsiccatæ sunt. In illis enim spinis est humidum sunt. In illis enim spinis est humidum medullosum, quod extractum ad super- medullosum, quod extractum ad super- ficiem, servat partes ignis. Et hujus si- ficiem, servat partes ignis. Et hujus si- gnum est, quod talia putrefacta vehe- gnum est, quod talia putrefacta vehe- menter exsiccata non fulgent, sed inve- menter exsiccata non fulgent, sed inve- niuntur scissa in partibus tamquam reci- niuntur scissa in partibus tamquam reci- dentia in cineres. Secundus modus est dentia in cineres. Secundus modus est in non corruptis quibusdam naturaliter in non corruptis quibusdam naturaliter frigidis et non habentibus sanguinem, in frigidis et non habentibus sanguinem, in quibus partes igneæ congregantur circa quibus partes igneæ congregantur circa locum digestionis nutrimenti ad hoc quod locum digestionis nutrimenti ad hoc quod compleri possit digestio: et idcirco in- compleri possit digestio: et idcirco in- cipiunt fulgere ibi, sicut est in vermiculis cipiunt fulgere ibi, sicut est in vermiculis qui lucent in nocte. Tertius modus est in qui lucent in nocte. Tertius modus est in quibusdam piscibus, in quibus propter quibusdam piscibus, in quibus propter conservationem caloris naturalis in loco conservationem caloris naturalis in loco frigido et humido natura extrinsecus cir- frigido et humido natura extrinsecus cir- cumponit partes duras terrestres, calido cumponit partes duras terrestres, calido digerente coagulatas et quia dura et digerente coagulatas et quia dura et spissa multum tenent calidum, propter spissa multum tenent calidum, propter hoc partes ignis multiplicantur in illis : hoc partes ignis multiplicantur in illis : et ideo incipiunt fulgere, sicut capita et ideo incipiunt fulgere, sicut capita quorumdam piscium et squamæ. quorumdam piscium et squamæ.

Ex his patet solutio ad omnes rationes Ex his patet solutio ad omnes rationes inductas. inductas.

AD ID quod quæritur, Quare quædam AD ID quod quæritur, Quare quædam videntur lucentia in die, ut ignis ? videntur lucentia in die, ut ignis ?

Dicendum, quod hæc est ratio, quia Dicendum, quod hæc est ratio, quia lux ignis fortior est quam aliorum: nihil- lux ignis fortior est quam aliorum: nihil- ominus tamen ignis si exponatur imme- ominus tamen ignis si exponatur imme- diate radiis solis, videbitur albus. Cujus diate radiis solis, videbitur albus. Cujus signum est, quod quando carbones ignei signum est, quod quando carbones ignei immediate exponuntur radiis solis, sta- immediate exponuntur radiis solis, sta-

1 II de Anima, tex. com. 76. 1 II de Anima, tex. com. 76.

tim videntur cooperti alba favilla : et ideo tim videntur cooperti alba favilla : et ideo contingit, quod fortius lumen vincit mi- contingit, quod fortius lumen vincit mi- nus, tangendo ipsum, et colorem pro- nus, tangendo ipsum, et colorem pro- prium in animatis: et ideo videntur tunc prium in animatis: et ideo videntur tunc sub colore, et non sub lumine. sub colore, et non sub lumine.

AD ULTIMUM dicendum, quod in putre- Ad AD ULTIMUM dicendum, quod in putre- Ad factis partes ignis sunt deficientes retentæ factis partes ignis sunt deficientes retentæ in humido extracto ad superficiem, et in humido extracto ad superficiem, et ideo sunt debiles in lumine et propter ideo sunt debiles in lumine et propter hoc lux ista apparet tamquam immixta hoc lux ista apparet tamquam immixta albedini: sed in illis quæ non sunt cor- albedini: sed in illis quæ non sunt cor- rupta, lumen est in partibus ignis caloris rupta, lumen est in partibus ignis caloris naturalis multiplicati circa locum dige- naturalis multiplicati circa locum dige- stionis, et ideo magis est fortis in illu- stionis, et ideo magis est fortis in illu- minando. Et quia, in talibus quando vo- minando. Et quia, in talibus quando vo- lant, ut dicit Aristoteles in libro de Somno lant, ut dicit Aristoteles in libro de Somno et vigilia, repercussio est spiritus ad et vigilia, repercussio est spiritus ad succintorium sive diaphragma, propter succintorium sive diaphragma, propter hoc illa lux videtur quasi sufflata suc- hoc illa lux videtur quasi sufflata suc- cessive. cessive.

ARTICULUS III. ARTICULUS III.

De coloribus qui sunt objecta visus in De coloribus qui sunt objecta visus in lumine. lumine.

Tertio quæritur de coloribus qui sunt Tertio quæritur de coloribus qui sunt objecta visus in lumine. objecta visus in lumine.

Et quæruntur tria, scilicet quid sit color? Et quæruntur tria, scilicet quid sit color? Et, Quæ generatio coloris ? Et, Quæ generatio coloris ?

Et, Utrum color sit tantum objectum Et, Utrum color sit tantum objectum visus quando videt colorem ? visus quando videt colorem ?

ARTICULI TERTII ARTICULI TERTII

PARTICULA I. PARTICULA I.

Quid sit color? Quid sit color?

Ad primum proceditur sic: Ad primum proceditur sic:

Dicit Aristoteles in secundo de Ani- Dicit Aristoteles in secundo de Ani- ma, quod color est motivum secun- ma, quod color est motivum secun-

ཀ ཀ

II P. SUMMÆ DE CREATURIS, QUÆST. 21. II P. SUMMÆ DE CREATURIS, QUÆST. 21.

dum actum lucidi, et hoc est ipsius na- dum actum lucidi, et hoc est ipsius na-

tura. » tura. »

Et in libro de Sensu et sensato dicit, Et in libro de Sensu et sensato dicit, quod « color utique erit perspicui extre- quod « color utique erit perspicui extre- mitas in determinato corpore, et ipsorum mitas in determinato corpore, et ipsorum perspicuorum. >> perspicuorum. >> Avicenna autem in VI de Naturali- Avicenna autem in VI de Naturali- bus dicit, quod « color est qualitas quæ bus dicit, quod « color est qualitas quæ perficitur ex luce. » perficitur ex luce. »

ОBJICITUR autem contra primam sic: ОBJICITUR autem contra primam sic:

1. In Topicis continetur, quod si quis 1. In Topicis continetur, quod si quis diffiniat aliquid per potentiam, et non diffiniat aliquid per potentiam, et non dixerit cujus potentia est, mala est diffi- dixerit cujus potentia est, mala est diffi- nitio motivum autem dicit potentiam nitio motivum autem dicit potentiam movendi, et non dicitur quid moveat: movendi, et non dicitur quid moveat: ergo videtur, quod male. ergo videtur, quod male.