162 162

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

dario frigidum est instrumentum, quibus dario frigidum est instrumentum, quibus duobus obediunt humidum et siccum. duobus obediunt humidum et siccum. Quod autem adjuncta debeat his esse Quod autem adjuncta debeat his esse vis animæ et vis coli, patet per Aristo- vis animæ et vis coli, patet per Aristo- telem in libro XVI de Animalibus, ubi telem in libro XVI de Animalibus, ubi sic dicit «Durities et mollities et visco- sic dicit «Durities et mollities et visco- sitas et omnia accidentia similiter erunt sitas et omnia accidentia similiter erunt in membris animatis ex calore et frigi- in membris animatis ex calore et frigi- ditate mixtio autem ex qua quoddam ditate mixtio autem ex qua quoddam erit caro, et quoddam os, non erit ex erit caro, et quoddam os, non erit ex calore et frigiditate, sed erit ex motu ge- calore et frigiditate, sed erit ex motu ge- nerationis secundum quod id quod est nerationis secundum quod id quod est in actu, est ex illo quod est in potentia : in actu, est ex illo quod est in potentia : sicut accidit in rebus artificialibus, quo- sicut accidit in rebus artificialibus, quo- niam calidum et frigidum faciunt durum niam calidum et frigidum faciunt durum et molle in ferro: gladius autem effici- et molle in ferro: gladius autem effici- tur ex motu instrumenti, quod movet tur ex motu instrumenti, quod movet secundum scientiam artificis, quoniam secundum scientiam artificis, quoniam ars est principium et forma illius quod ars est principium et forma illius quod erit'. » erit'. »

ARTICULUS V. ARTICULUS V.

per videtur esse in actu: generativa au per videtur esse in actu: generativa au tem non semper est in actu: in principio tem non semper est in actu: in principio enim ætatis non est generatio, nec in enim ætatis non est generatio, nec in fine, sed in medio tantum. fine, sed in medio tantum.

SED CONTRA hoc est, quod SED CONTRA hoc est, quod

1. In quolibet animato species et finis 1. In quolibet animato species et finis denominatur a forma substantiali: for- denominatur a forma substantiali: for- mam autem substantialem non inducit mam autem substantialem non inducit nisi generativa, ut jam habitum est. nisi generativa, ut jam habitum est.

2. Præterea, Hoc dicit expresse Phi- 2. Præterea, Hoc dicit expresse Phi- losophus in II de Anima, sic : Quoniam losophus in II de Anima, sic : Quoniam autem a sine omnia appellari justum autem a sine omnia appellari justum est finis autem est generare ut ipsum, est finis autem est generare ut ipsum, utique erit anima, generativa autem utique erit anima, generativa autem prima*. » Alibi dicit, quod unumquodque prima*. » Alibi dicit, quod unumquodque perfectum est cum potest producere ex perfectum est cum potest producere ex se alterum tale quale ipsum est. se alterum tale quale ipsum est.

3. Præterea, Dicit Avicenna, quod 3. Præterea, Dicit Avicenna, quod appetitus generationis est res quæ est a appetitus generationis est res quæ est a Deo, ut salvetur species et forma gene- Deo, ut salvetur species et forma gene- rativa. rativa.

QUÆRITUR etiam juxta hoc, Utrum QUÆRITUR etiam juxta hoc, Utrum ejusdem speciei sit in omnibus generan- ejusdem speciei sit in omnibus generan-

tibus ? tibus ?

Et videtur, quod sic: quia si potentiæ Et videtur, quod sic: quia si potentiæ

Utrum generativa est finis vegetativæ ? diffiniuntur per actus, et actus per ob- Utrum generativa est finis vegetativæ ? diffiniuntur per actus, et actus per ob-

Quinto quæritur, Quare generativa di- Quinto quæritur, Quare generativa di- citur finis a quo est denominatio inter citur finis a quo est denominatio inter vires animæ vegetabilis ? vires animæ vegetabilis ?

Et videtur, quod non sit finis. Et videtur, quod non sit finis. 1. Finis enim est in quo quiescit effi- 1. Finis enim est in quo quiescit effi- ciens generativa autem principium ha- ciens generativa autem principium ha- bet motus postquam movetur nutritiva bet motus postquam movetur nutritiva et augmentativa, conducendo ad debi- et augmentativa, conducendo ad debi- tam quantitatem et sic ille potius erit tam quantitatem et sic ille potius erit finis. finis.

2. Præterea, Generativa si est finis, 2. Præterea, Generativa si est finis, debet contineri intra efficientem: gene- debet contineri intra efficientem: gene- ratio autem semper est ad alterum, et ratio autem semper est ad alterum, et non ad idem. non ad idem.

3. Præterea quæritur, Si generativa 3. Præterea quæritur, Si generativa finis est in vegetabilibus, utrum sit idem finis est in vegetabilibus, utrum sit idem quod forma et differentia constitutiva? quod forma et differentia constitutiva? Et videtur, quod non forma enim sem- Et videtur, quod non forma enim sem-

1 Lib. XVI de Animalibus, cap. 3. 1 Lib. XVI de Animalibus, cap. 3.

jecta, tunc cum in omnibus sit generare jecta, tunc cum in omnibus sit generare ex superfluo nutrimenti, videbitur in ex superfluo nutrimenti, videbitur in omnibus esse ejusdem rationis genera- omnibus esse ejusdem rationis genera-

tiva. tiva.

Que Que

SOLUTIO. Dicendum est, quod genera- Solu SOLUTIO. Dicendum est, quod genera- Solu tiva finis est a quo denominatur et diffi- tiva finis est a quo denominatur et diffi- nitur vegetabilis anima. Et ratio est hæc : nitur vegetabilis anima. Et ratio est hæc : quia nutrimentum non attingit nisi re- quia nutrimentum non attingit nisi re- staurationem materiæ individui. Et cum staurationem materiæ individui. Et cum materia non sit finis, nutritiva non potest materia non sit finis, nutritiva non potest esse finis. Et idem judicium est de aug- esse finis. Et idem judicium est de aug- mentativa, quæ conducit ad perfectio- mentativa, quæ conducit ad perfectio- nem et figuram quantitatis quæ accidit nem et figuram quantitatis quæ accidit substantiæ, et ideo non est finis: gene- substantiæ, et ideo non est finis: gene- rativa autem ad salutem formæ et speciei rativa autem ad salutem formæ et speciei quæ simpliciter finis est, ideo generativa quæ simpliciter finis est, ideo generativa dicitur esse finis. Et hoc dico in his in dicitur esse finis. Et hoc dico in his in quibus vegetativa est ut species, et hæc quibus vegetativa est ut species, et hæc est in plantis solum. est in plantis solum.

2 II de Anima, tex. com. 49. 2 II de Anima, tex. com. 49.

01. 01.

id 2. id 2.

ld 3. ld 3.

II P. SUMMÆ DE CREATURIS, QUÆST. 18. II P. SUMMÆ DE CREATURIS, QUÆST. 18.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod ge- AD PRIMUM ergo dicendum, quod ge- nerativa quiescit in specie, et post spe- nerativa quiescit in specie, et post spe- ciem non est motus aliquis ad speciem. ciem non est motus aliquis ad speciem. Sed nutritiva est ad restaurationem par- Sed nutritiva est ad restaurationem par- tis materiæ, et vegetativa ad conductio- tis materiæ, et vegetativa ad conductio- nem quantitatis debitæ: et sic licet in nem quantitatis debitæ: et sic licet in eodem sequantur generationem, tamen eodem sequantur generationem, tamen quia non sunt ad idem, non impediunt quia non sunt ad idem, non impediunt quin generatio sit finis. quin generatio sit finis.

AD ALIUD dicendum, quod generatio AD ALIUD dicendum, quod generatio in eodem præcedit nutritivam et augmen- in eodem præcedit nutritivam et augmen- tativam, et generatum committitur eis. tativam, et generatum committitur eis. Sed generativa quæ est ad alterum in Sed generativa quæ est ad alterum in eadem specie, sequitur nutritivam et eadem specie, sequitur nutritivam et augmentativam, et subserviunt ei nutri- augmentativam, et subserviunt ei nutri- tiva et augmentativa. Et hæc habet du- tiva et augmentativa. Et hæc habet du- plicem finem: unum quem consequitur plicem finem: unum quem consequitur in motu uno qui est generatio unius, in motu uno qui est generatio unius, alium quem consequitur in omnibus mo- alium quem consequitur in omnibus mo- ribus qui est salus speciei per successio- ribus qui est salus speciei per successio- nem in omnibus. nem in omnibus.

AD ALIUD dicendum, quod generativa AD ALIUD dicendum, quod generativa dicitur finis, eo quod ipsa attingit duplex dicitur finis, eo quod ipsa attingit duplex perfectum, scilicet in actu, et subjectum perfectum, scilicet in actu, et subjectum in actu. In actu attingit formam specifi- in actu. In actu attingit formam specifi- cam quam inducit. In subjecto autem at- cam quam inducit. In subjecto autem at- tingit statum, qui medius est inter natu- tingit statum, qui medius est inter natu- ram deficientem, et profectum ipsius. In ram deficientem, et profectum ipsius. In profectu enim naturæ nihil de nutrimento profectu enim naturæ nihil de nutrimento est superfluum, et propter hoc totum cedit est superfluum, et propter hoc totum cedit in substantiam. in substantiam.

163 163

Præterea, Corpus quantum ad comple- Præterea, Corpus quantum ad comple- xionem et robur membrorum non est xionem et robur membrorum non est completum : et ideo etiamsi descindere- completum : et ideo etiamsi descindere- tur semen, non esset conveniens genera- tur semen, non esset conveniens genera- tioni, sicut dicit Philosophus in libro de tioni, sicut dicit Philosophus in libro de Animalibus. In statu autem naturæ defi- Animalibus. In statu autem naturæ defi- cientis vincit frigidum et siccum : et per cientis vincit frigidum et siccum : et per siccum quidem diminuitur semen, per siccum quidem diminuitur semen, per frigidum autem efficitur non conveniens frigidum autem efficitur non conveniens generationi. Et propter hoc generativa generationi. Et propter hoc generativa non agit nisi in statu perfecto. Et tamen non agit nisi in statu perfecto. Et tamen dicitur finis propter hanc duplicem per- dicitur finis propter hanc duplicem per- fectionem quam attingit. Forma vero est fectionem quam attingit. Forma vero est ipsa anima vegetabilis, et ipsa est poten- ipsa anima vegetabilis, et ipsa est poten- tia. tia.

Quare autem in vegetabilibus multi- Quare autem in vegetabilibus multi- formis sit generatio, supra est expeditum. formis sit generatio, supra est expeditum.

AD HOC quod juxta hoc quæritur, Ad quæst. AD HOC quod juxta hoc quæritur, Ad quæst. Utrum generativa in omnibus sit ejus- Utrum generativa in omnibus sit ejus- dem speciei? jam supra respondimus in dem speciei? jam supra respondimus in quæstione de nutritiva. quæstione de nutritiva.

Dicimus enim, quod non. Et conve- Dicimus enim, quod non. Et conve- nientia actus et subjecti non est nisi in nientia actus et subjecti non est nisi in genere. Non enim ejusdem speciei est genere. Non enim ejusdem speciei est superfluum ex quo est generatio in plan- superfluum ex quo est generatio in plan- tis et animalibus, nec in una specie plan- tis et animalibus, nec in una specie plan- tæ et alia. Et similiter est in forma indu- tæ et alia. Et similiter est in forma indu- cta per actum. Et propter hoc in nullis cta per actum. Et propter hoc in nullis quæ non sunt ejusdem speciei, est. gene- quæ non sunt ejusdem speciei, est. gene- ratio ejusdem speciei, etc. ratio ejusdem speciei, etc.

QUESTIO XVIII. QUESTIO XVIII.

De sufficientia partium vegetativæ. De sufficientia partium vegetativæ.

Consequenter quæritur de his partibus Consequenter quæritur de his partibus vegetabilibus animæ in communi. vegetabilibus animæ in communi.

Et quæritur de earum sufficientia, et Et quæritur de earum sufficientia, et de ordine earum. de ordine earum.

Et ad hoc dicendum est, quod de tali- Et ad hoc dicendum est, quod de tali- bus, ut supra probatum est, non potest bus, ut supra probatum est, non potest

esse specialis potentia animæ: quia vi- esse specialis potentia animæ: quia vi- ta est actus animæ secundum se. Simi- ta est actus animæ secundum se. Simi- liter attractiva, digestiva, retentiva, ex- liter attractiva, digestiva, retentiva, ex- pulsiva, non sunt potentiæ animæ spe- pulsiva, non sunt potentiæ animæ spe- ciales, sed ministrantes nutritivæ. Et ideo ciales, sed ministrantes nutritivæ. Et ideo potentiæ animæ vegetabiles quæ nihil potentiæ animæ vegetabiles quæ nihil

164 164

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

respiciunt extra substantiam, aut sunt ad respiciunt extra substantiam, aut sunt ad substantiam quæ est forma, aut ad sub- substantiam quæ est forma, aut ad sub- stantiam quæ est materia, aut ad robur stantiam quæ est materia, aut ad robur utriusque. Si ad materiam, tunc est nu- utriusque. Si ad materiam, tunc est nu- tritiva. Si ad formam, tunc est generati- tritiva. Si ad formam, tunc est generati- va. Si ad robur utriusque, tunc est aug- va. Si ad robur utriusque, tunc est aug- mentativa. mentativa.

De ordine autem dicendum, quod du- De ordine autem dicendum, quod du- pliciter possunt ordinari, scilicet secun- pliciter possunt ordinari, scilicet secun- dum respectum individuorum, vel secun- dum respectum individuorum, vel secun-

dum respectum speciei. Si primo modo, dum respectum speciei. Si primo modo, tunc generativa erit prima, et sequitur tunc generativa erit prima, et sequitur eam nutritiva, et ultima erit augmentati- eam nutritiva, et ultima erit augmentati- va. Si secundo modo, tunc generativa va. Si secundo modo, tunc generativa erit ultima, cui ministrat augmentativa erit ultima, cui ministrat augmentativa corroborando et maturando organa a qui- corroborando et maturando organa a qui- bus descenditur semen generationis. Nu- bus descenditur semen generationis. Nu- tritiva autem servit utrique ministrando tritiva autem servit utrique ministrando materiam, etc. materiam, etc.

QUÆSTIO XIX. QUÆSTIO XIX.

De visu. De visu.

Deinde transeundum est ad animam sensitivam. Deinde transeundum est ad animam sensitivam.

Et primo disputandum est de partibus ejus, et postea de ipsa in com- Et primo disputandum est de partibus ejus, et postea de ipsa in com- muni. muni.

Sed quia partium quædam est apprehensiva, quædam motiva, et ap- Sed quia partium quædam est apprehensiva, quædam motiva, et ap- prehensio præcedit motum, quærendum est primo de apprehensiva, et prehensio præcedit motum, quærendum est primo de apprehensiva, et postea de motiva. postea de motiva.

Quia vero iterum apprehensivarum quædam est apprehensiva deforis, Quia vero iterum apprehensivarum quædam est apprehensiva deforis, et quædam apprehensiva deintus, primo quærendum est de apprehensiva et quædam apprehensiva deintus, primo quærendum est de apprehensiva deforis, postea deintus. deforis, postea deintus.

Sed quia iterum apprehensiva deforis duplex est, scilicet sensus pro- Sed quia iterum apprehensiva deforis duplex est, scilicet sensus pro- prius, et sensus communis, ideo primo quærendum est de sensu proprio, prius, et sensus communis, ideo primo quærendum est de sensu proprio, et postea de communi. et postea de communi.

De sensu vero proprio dupliciter agendum est, scilicet sigillatim de uno- De sensu vero proprio dupliciter agendum est, scilicet sigillatim de uno- quoque, et in communi de omnibus, scilicet qualiter quilibet sensus sus- quoque, et in communi de omnibus, scilicet qualiter quilibet sensus sus- ceptivus sit specierum sensibilium præsente materia. ceptivus sit specierum sensibilium præsente materia.

Sensus autem proprius quintuplex est, scilicet visus, odoratus, gustus, Sensus autem proprius quintuplex est, scilicet visus, odoratus, gustus, auditus, et tactus. auditus, et tactus.

Quærendum est ergo primo de visu. Quærendum est ergo primo de visu.

Et quæruntur quatuor, scilicet quid sit visus ? et, Quare visus ponatur Et quæruntur quatuor, scilicet quid sit visus ? et, Quare visus ponatur primus sensuum ? primus sensuum ?

Et secundo, De visu ex parte organi. Et secundo, De visu ex parte organi.

II P. SUMME DE CREATURIS, QUÆST. 19. II P. SUMME DE CREATURIS, QUÆST. 19.

165 165

Tertio, De visu ex parte objecti et medii. Tertio, De visu ex parte objecti et medii.

Quarto, De visu ex parte modi et actus videndi. Quarto, De visu ex parte modi et actus videndi.

Circa primum quæruntur duo, Quid scilicet visus est ? Circa primum quæruntur duo, Quid scilicet visus est ?

Et, Quare ponatur primus sensuum? Et, Quare ponatur primus sensuum?

ARTICULUS I. ARTICULUS I. Quid sit visus ? Quid sit visus ?

Ad primum proceditur sic: Ad primum proceditur sic:

Dicit Damascenus in libro secundo de Dicit Damascenus in libro secundo de Fide orthodoxa : « Visus est primus Fide orthodoxa : « Visus est primus sensus, cujus organa sunt qui ex cere- sensus, cujus organa sunt qui ex cere- bro nervi et oculi, et sentit secundum bro nervi et oculi, et sentit secundum primam rationem colorem, cognoscit au- primam rationem colorem, cognoscit au- tem et cum colore coloratum corpus '. » tem et cum colore coloratum corpus '. » Item, Gregorius Nyssenus videtur sic Item, Gregorius Nyssenus videtur sic diffinire « Visus est sensus, qui in ante- diffinire « Visus est sensus, qui in ante- rioribus cerebri secundum rectam lineam rioribus cerebri secundum rectam lineam accipit colorem, et cum colore colora- accipit colorem, et cum colore colora- tum. » tum. »

Item, Avicenna sic: « Visus est vis Item, Avicenna sic: « Visus est vis ordinata in nervo optico ad apprehen- ordinata in nervo optico ad apprehen- dendum formam ejus quod formatur in dendum formam ejus quod formatur in humore crystallino ex similitudinibus humore crystallino ex similitudinibus corporum habentium colorem, quæ ve- corporum habentium colorem, quæ ve- niunt per corpora radiosa in effectum ad niunt per corpora radiosa in effectum ad superficies corporum tersorum. » superficies corporum tersorum. »

CONTRA PRIMAM diffinitionem videtur CONTRA PRIMAM diffinitionem videtur

esse, esse,

1. Quod dicit Avicenna, quod primus 1. Quod dicit Avicenna, quod primus sensus propter quem animal est, est sensus propter quem animal est, est tactus. tactus.

2. Præterea, Propriæ virtutis secun- 2. Præterea, Propriæ virtutis secun- dum quod est hujusmodi, non est orga- dum quod est hujusmodi, non est orga- num commune: sed qui ex cerebro ner- num commune: sed qui ex cerebro ner- vi, supponunt organum commune omni- vi, supponunt organum commune omni- bus virtutibus motivis et sensibilibus: bus virtutibus motivis et sensibilibus: ergo videtur, quod male ponantur in dif- ergo videtur, quod male ponantur in dif- finitione visus. finitione visus.

1 S. J. DAMASCENUS, Lib. II de Fide orthodoxa, 1 S. J. DAMASCENUS, Lib. II de Fide orthodoxa, cap. 18. cap. 18.

3. Præterea, Unius virtutis numero et 3. Præterea, Unius virtutis numero et specie non videtur esse organum com- specie non videtur esse organum com- mune nervi autem et oculi differunt mune nervi autem et oculi differunt per speciem membri : ergo videtur, quod per speciem membri : ergo videtur, quod organum visus non sunt nervi et oculi. organum visus non sunt nervi et oculi.

4. Præterea, Id quod sentitur proprio 4. Præterea, Id quod sentitur proprio actu, secundum propriam rationem sen- actu, secundum propriam rationem sen- titur magis quam id quod actu alieno : titur magis quam id quod actu alieno : lux autem sentitur actu proprio, et color lux autem sentitur actu proprio, et color actu alieno ergo videtur, quod visus actu alieno ergo videtur, quod visus sentiat secundum primam rationem lu- sentiat secundum primam rationem lu- cem et sic falsum est quod dicit, quod cem et sic falsum est quod dicit, quod sentit secundum primam rationem colo- sentit secundum primam rationem colo-

rem. rem.

CONTRA SECUNDAM diffinitionem videtur CONTRA SECUNDAM diffinitionem videtur esse, quod anteriora cerebri sunt inte- esse, quod anteriora cerebri sunt inte- rius apprehensivæ autem virtutes de- rius apprehensivæ autem virtutes de- foris debent habere organa sua exterius. foris debent habere organa sua exterius.

CONTRA TERTIAM videtur esse quod dicit CONTRA TERTIAM videtur esse quod dicit Philosophus in secundo de Anima: Si Philosophus in secundo de Anima: Si oculus esset animal, quod visus esset oculus esset animal, quod visus esset anima ejus 2. Ex hoc enim relinquitur, anima ejus 2. Ex hoc enim relinquitur, quod visus sit vis ordinata in oculo: et quod visus sit vis ordinata in oculo: et sic falsum est quod dicit, quod visus sit sic falsum est quod dicit, quod visus sit vis ordinata in nervo optico: quia ner- vis ordinata in nervo optico: quia ner- vus opticus non est oculus. vus opticus non est oculus.

SED QUIA hæc omnia melius patebunt Solutio. SED QUIA hæc omnia melius patebunt Solutio. in sequentibus, ideo respondendum est, in sequentibus, ideo respondendum est, quod omnes istæ diffinitiones dantur de quod omnes istæ diffinitiones dantur de visu secundum quod est potentia quæ- visu secundum quod est potentia quæ- dam organo conjuncta, in quo operatur, dam organo conjuncta, in quo operatur, et passiva ex objecto exteriori. et passiva ex objecto exteriori.

Prima tamen cum substantia visus Prima tamen cum substantia visus tangit ordinem ipsius ad alios sensus, et tangit ordinem ipsius ad alios sensus, et ordinem objectorum ipsius visus. Per hoc ordinem objectorum ipsius visus. Per hoc enim quod est primus sensus, tangit or- enim quod est primus sensus, tangit or- dinem ad alios sensus. Per hoc vero dinem ad alios sensus. Per hoc vero quod dicit, Et sentit secundum primam quod dicit, Et sentit secundum primam

21 de Anima, tex. com. 9. 21 de Anima, tex. com. 9.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

Ad 4. Ad 4.

166 166

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

rationem colorem, tangit ordinem obje- rationem colorem, tangit ordinem obje- ctorum ipsius visus. Per hoc vero quod ctorum ipsius visus. Per hoc vero quod dicit, Cujus organa sunt qui ex cerebro dicit, Cujus organa sunt qui ex cerebro nervi et oculi, tangit substantiam visus nervi et oculi, tangit substantiam visus secundum quod est vis determinata ad secundum quod est vis determinata ad organum. organum.

Secunda vero datur penes substantiam Secunda vero datur penes substantiam et objectum visus, et modum videndi, qui et objectum visus, et modum videndi, qui importatur per hoc quod dicit, Rectam importatur per hoc quod dicit, Rectam lineam, etc. lineam, etc.

Tertia vero magis exprimit esse visus Tertia vero magis exprimit esse visus quam duæ præhabitæ : illa enim dicit quam duæ præhabitæ : illa enim dicit proprium organum visus, quod est ner- proprium organum visus, quod est ner- vus opticus ad oculum terminatus: et dicit vus opticus ad oculum terminatus: et dicit esse ipsius visus, secundum quod est po- esse ipsius visus, secundum quod est po- tentia passiva recipiens impressa in hu- tentia passiva recipiens impressa in hu- more crystallino, et dicitur agens pro- more crystallino, et dicitur agens pro- prium, quod facit visum in actum, qui prium, quod facit visum in actum, qui est color secundum actum lucidi. est color secundum actum lucidi.

DICIMUS ergo ad primum, quod tactus DICIMUS ergo ad primum, quod tactus est primus sensus in constituendo ani- est primus sensus in constituendo ani- mal, sed visus est prius in apprehenden- mal, sed visus est prius in apprehenden- do, ut patebit inferius. do, ut patebit inferius.

AD ALIUD dicendum, quod cum dicitur, AD ALIUD dicendum, quod cum dicitur, Qui ex cerebro nervi, etc., fit restrictio Qui ex cerebro nervi, etc., fit restrictio per hoc quod additur, Oculi, ad nervos per hoc quod additur, Oculi, ad nervos opticos, id est, visibiles. opticos, id est, visibiles.

AD ALIUD dicendum, quod virtus visiva AD ALIUD dicendum, quod virtus visiva secundum sui perfectionem est in ante- secundum sui perfectionem est in ante- riori parte cerebri, sed secundum incep- riori parte cerebri, sed secundum incep- tionem est in humore crystallino, sed tionem est in humore crystallino, sed secundum progressum ad perfectionem secundum progressum ad perfectionem est in nervo optico et spiritu visibili qui est in nervo optico et spiritu visibili qui discurrit in illo et sic nihil prohibet, discurrit in illo et sic nihil prohibet, quin vis visiva diversimode considerata quin vis visiva diversimode considerata diversa habeat instrumenta, sicut etiam diversa habeat instrumenta, sicut etiam una vis visiva habet duos oculos. una vis visiva habet duos oculos.

AD ALIUD dicendum, quod lux et color AD ALIUD dicendum, quod lux et color secundum esse formale coloris in ratione secundum esse formale coloris in ratione objecti visus non differunt: esse enim. objecti visus non differunt: esse enim. formale secundum quod est actu color formale secundum quod est actu color visibilis est a luce: secundum etiam visibilis est a luce: secundum etiam quod dicitur : « Color est extremitas quod dicitur : « Color est extremitas perspicui in corpore determinato. » Et perspicui in corpore determinato. » Et sic utrumque æque primo videtur: quia sic utrumque æque primo videtur: quia per unam rationem videtur. per unam rationem videtur.

AD ID quod objicitur contra secundam, AD ID quod objicitur contra secundam,

1 II de Anima, tex. com. 16. 1 II de Anima, tex. com. 16.

dicendum est, quod vis visiva diversi- dicendum est, quod vis visiva diversi- mode est in anteriori parte cerebri, et mode est in anteriori parte cerebri, et in nervis opticis, et in oculo, ut dictum in nervis opticis, et in oculo, ut dictum est. est.

Et per hoc patet solutio etiam ad id Et per hoc patet solutio etiam ad id quod objicitur contra tertiam. quod objicitur contra tertiam.

ARTICULUS II. ARTICULUS II.

Quare visus dicatur esse primus sen- Quare visus dicatur esse primus sen- suum? suum?

Secundo quæritur, Quare visus dicatur Secundo quæritur, Quare visus dicatur primus sensus a quibusdam ? primus sensus a quibusdam ?

1. Primum enim videtur esse ex parte 1. Primum enim videtur esse ex parte sentientis quod est constitutuum ipsius: sentientis quod est constitutuum ipsius: sed hoc est tactus: ergo tactus est pri- sed hoc est tactus: ergo tactus est pri-

mus sensus. mus sensus.

2. Item Cujuscumque sensus instru- 2. Item Cujuscumque sensus instru- mentum sive organum est fundamentum mentum sive organum est fundamentum organorum sensuum aliorum, ille sensus organorum sensuum aliorum, ille sensus est primus tactus est sensus, cujus or- est primus tactus est sensus, cujus or- gamum est tale: ergo ipse est primus. gamum est tale: ergo ipse est primus. PRIMA patet per se. SECUNDA scribitur in PRIMA patet per se. SECUNDA scribitur in libro primo de Sommo et vigilia. libro primo de Sommo et vigilia.

3. Item, Prius est natura a quo non 3. Item, Prius est natura a quo non convertitur consequentia, ut dicitur in convertitur consequentia, ut dicitur in Prædicamentis: sed quocumque sensu Prædicamentis: sed quocumque sensu posito sequitur inesse tactum, et non posito sequitur inesse tactum, et non convertitur : ergo tactus est primus convertitur : ergo tactus est primus

sensus natura. sensus natura.

4. Item, Philosophus in libro primo 4. Item, Philosophus in libro primo de Somno et vigilia dicit, quod primum de Somno et vigilia dicit, quod primum organum est organum tactus, quod cum organum est organum tactus, quod cum impotens fuerit, necesse est organa sen- impotens fuerit, necesse est organa sen- tiendi omnia habere defectum sensuum. tiendi omnia habere defectum sensuum. Cum vero aliquod eorum defecerit, non Cum vero aliquod eorum defecerit, non est necesse hoc deficere. est necesse hoc deficere.

5. Item, In secundo de Anima 1 dicit, 5. Item, In secundo de Anima 1 dicit, quod vivere inest animalibus secundum quod vivere inest animalibus secundum sensibile primum, et primum sensibile sensibile primum, et primum sensibile

vocat tactum. vocat tactum.

Si forte diceretur, quod visus est pri- Si forte diceretur, quod visus est pri-

contra. contra.

II P. SUMME DE CREATURIS, QUÆST. 19. II P. SUMME DE CREATURIS, QUÆST. 19.

mus secundum objectum, et non secun- mus secundum objectum, et non secun- dum rationem organi. CONTRA: Tactus dum rationem organi. CONTRA: Tactus est primarum qualitatum, ex quarum est primarum qualitatum, ex quarum commixtione omnia objecta sensata cau- commixtione omnia objecta sensata cau- santur ergo priora sunt objecta tactus santur ergo priora sunt objecta tactus omnibus aliis sensibus. omnibus aliis sensibus.

6. Præterea, Per rationem medii vide- 6. Præterea, Per rationem medii vide- tur esse primus tactus : prius enim est tur esse primus tactus : prius enim est conjunctum in natura quam distans per conjunctum in natura quam distans per substantiam et naturam. Medium vero substantiam et naturam. Medium vero tactus conjunctum est in natura cum tactus conjunctum est in natura cum organo tangendi, sed medium visus est organo tangendi, sed medium visus est distans per substantiam et naturam: er- distans per substantiam et naturam: er- go tactus secundum rationem medii prius go tactus secundum rationem medii prius est quam visus. est quam visus.

SED CONTRA : SED CONTRA :

1. Damascenus dicit, quod visus est 1. Damascenus dicit, quod visus est primus sensus. primus sensus.

: :

2. Item, Vires sensibiles sunt principia 2. Item, Vires sensibiles sunt principia cognitionis ergo quæ magis facit cogno- cognitionis ergo quæ magis facit cogno- scere, illa erit prior inter eas: sed visus scere, illa erit prior inter eas: sed visus magis facit cognoscere: ergo visus est magis facit cognoscere: ergo visus est prius. Quod vero visus magis facit co- prius. Quod vero visus magis facit co- gnoscere, accipitur ex primo Metaphysi- gnoscere, accipitur ex primo Metaphysi- cæ, ubi dicit, quod visus plures differen- cæ, ubi dicit, quod visus plures differen- tias ostendit et ideo magis facit cogno- tias ostendit et ideo magis facit cogno-

scere. scere.

: :

3. Item, Potentiæ sensitivæ diffiniun- 3. Item, Potentiæ sensitivæ diffiniun- tur per actus, et actus per objecta : ergo tur per actus, et actus per objecta : ergo secundum prioritatem objectorum habe- secundum prioritatem objectorum habe- bunt ordinem potentiæ sensitivæ : sed bunt ordinem potentiæ sensitivæ : sed objectum quod invenitur in omnibus objectum quod invenitur in omnibus corruptibilibus et incorruptibilibus, prius corruptibilibus et incorruptibilibus, prius est, quam illud quod invenitur in corrup- est, quam illud quod invenitur in corrup- tibilibus ergo sensus universalis objecti tibilibus ergo sensus universalis objecti prior est quam sensus particularis ob- prior est quam sensus particularis ob- jecti et talis est visus : lux enim et co- jecti et talis est visus : lux enim et co- lor, quæ sunt objecta visus, in coelestibus lor, quæ sunt objecta visus, in coelestibus et inferioribus inveniuntur, et tangibilia et inferioribus inveniuntur, et tangibilia tantum in inferioribus sunt: ergo visus tantum in inferioribus sunt: ergo visus est prior tactu. est prior tactu.

4. Item, Tantum duo sunt sensus dis- 4. Item, Tantum duo sunt sensus dis- ciplinabiles, ut dicit Philosophus in libro ciplinabiles, ut dicit Philosophus in libro primo de Sensu et sensato: et visus de- primo de Sensu et sensato: et visus de- servit disciplinæ, quæ per inventionem servit disciplinæ, quæ per inventionem est, auditus autem ei, quæ per doctrinam est, auditus autem ei, quæ per doctrinam

1 I Metaphys., in prooemio. 1 I Metaphys., in prooemio.

2 III de Anima, tex. com. 67. 2 III de Anima, tex. com. 67.

167 167

est. Cum igitur invenire sit ante addi- est. Cum igitur invenire sit ante addi- scere, visus erit ante auditum, et multo scere, visus erit ante auditum, et multo magis ante quemlibet alium sensum qui magis ante quemlibet alium sensum qui non est per se disciplinabilis. non est per se disciplinabilis.

5. Item, Sensus qui perficitur in actu 5. Item, Sensus qui perficitur in actu movente natura prima, videtur esse pri- movente natura prima, videtur esse pri- mus visus est huiusmodi, quia efficitur mus visus est huiusmodi, quia efficitur in actu per lumen, quod est in natura in actu per lumen, quod est in natura prius quam calidum et frigidum, eo quod prius quam calidum et frigidum, eo quod est corporis primi, illa vero corporum est corporis primi, illa vero corporum inferiorum ergo visus est primus sen- inferiorum ergo visus est primus sen-

sus. sus.

6. Item, Omnes sensus perficiunt ope- 6. Item, Omnes sensus perficiunt ope- rationes suas per spiritum animalem : rationes suas per spiritum animalem : sed visus hunc habet purissimum et cla- sed visus hunc habet purissimum et cla- rissimum, ut dicitur in libro de Differen- rissimum, ut dicitur in libro de Differen- tia spiritus et animæ: ergo ipse est sen- tia spiritus et animæ: ergo ipse est sen- sus primus. sus primus.

7. Item, Secundum quemcumque sen- 7. Item, Secundum quemcumque sen- sum accipitur sensatum proprium et sum accipitur sensatum proprium et commune, ille videtur esse prior in ra- commune, ille videtur esse prior in ra- tione sentiendi talis est visus, et sic tione sentiendi talis est visus, et sic dicit Philosophus in libro secundo de dicit Philosophus in libro secundo de Sensu et sensato: ergo ipse est sensus Sensu et sensato: ergo ipse est sensus prior. prior.

SOLUTIO. Dicendum, quod sensus du- Solutio. SOLUTIO. Dicendum, quod sensus du- Solutio. plicem comparationem habet, scilicet ad plicem comparationem habet, scilicet ad sensitivum, et ad sensibile. Ad sensiti- sensitivum, et ad sensibile. Ad sensiti- vum in constituendo ipsum, ad sensibile vum in constituendo ipsum, ad sensibile ut in cognoscendo. Et secundum primum ut in cognoscendo. Et secundum primum modum tactus est primus sensus, secun- modum tactus est primus sensus, secun- dus gustus qui est sensus alimenti, et dus gustus qui est sensus alimenti, et quidam tactus. Et ideo dicit Philosophus quidam tactus. Et ideo dicit Philosophus in tertio de Anima 2, quod isti duo sen- in tertio de Anima 2, quod isti duo sen- sus sunt propter esse, reliqui vero tres sus sunt propter esse, reliqui vero tres sunt propter bene esse. Tertius vero est sunt propter bene esse. Tertius vero est odoratus quia sicut dicit Philosophus odoratus quia sicut dicit Philosophus in libro de Sensu et sensato, odores in in libro de Sensu et sensato, odores in aliis animalibus præter hominem non ha- aliis animalibus præter hominem non ha- bent propriam delectationem, sed tantum bent propriam delectationem, sed tantum eam quæ est cibi : quia odores indicant eam quæ est cibi : quia odores indicant cibum et ideo dicitur in Ethicis, ³ quod cibum et ideo dicitur in Ethicis, ³ quod canes non gaudent odoribus leporum canes non gaudent odoribus leporum vel cervorum propter delectationem odo- vel cervorum propter delectationem odo- ris, sed quia propinquus est, scilicet ris, sed quia propinquus est, scilicet

3 III Ethicorum, cap. 10. 3 III Ethicorum, cap. 10.

3 3

168 168

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

cervus ad devorandum. In hominibus cervus ad devorandum. In hominibus autem quædam sunt delectationes odo- autem quædam sunt delectationes odo- rum, et florum, et aromatum quorum- rum, et florum, et aromatum quorum- dam et de his tractatur in sequentibus. dam et de his tractatur in sequentibus. Quartus vero erit auditus, et ultimus Quartus vero erit auditus, et ultimus visus. visus.

Secundum hanc comparationem pro- Secundum hanc comparationem pro- cedunt rationes primæ, et istum ordinem cedunt rationes primæ, et istum ordinem sequitur Avicenna. Secundum autem ra- sequitur Avicenna. Secundum autem ra-

tionem cognitionis visus est primus, ut tionem cognitionis visus est primus, ut probant rationes inductæ secundo, et probant rationes inductæ secundo, et consequenter auditus est, tertio odoratus consequenter auditus est, tertio odoratus qui ducit ad cibum distantem longe quæ- qui ducit ad cibum distantem longe quæ- dam animalia, deinde gustus, et ultimo dam animalia, deinde gustus, et ultimo tactus et hunc ordinem sequuntur tactus et hunc ordinem sequuntur Gregorius, Damascenus, et Aristote- Gregorius, Damascenus, et Aristote- les, etc. les, etc.

QUESTIO XX. QUESTIO XX.

De visu ex parte organi. De visu ex parte organi.

Deinde, Quæritur de visu ex parte or- Deinde, Quæritur de visu ex parte or- gani, scilicet utrum consistentia oculi gani, scilicet utrum consistentia oculi sit tantum in humido aquoso, vel igneo sit tantum in humido aquoso, vel igneo luminoso ? De hoc enim altercatio est luminoso ? De hoc enim altercatio est inter Aristotelem et Platonem et sequa- inter Aristotelem et Platonem et sequa-

ces eorum. ces eorum.

Videtur enim, quod in oculo domine- Videtur enim, quod in oculo domine- tur ignis vel lumen sic: tur ignis vel lumen sic:

1. Visus perficitur secundum actum 1. Visus perficitur secundum actum lucidi. Sed contingit quædam animalia lucidi. Sed contingit quædam animalia videre de nocte, ut lupos et cattos, quan- videre de nocte, ut lupos et cattos, quan- do medium non est actu lucidum a luce do medium non est actu lucidum a luce exteriori. Ergo erit lucidum tunc a luce exteriori. Ergo erit lucidum tunc a luce egrediente ab oculis, et ita in oculo do- egrediente ab oculis, et ita in oculo do- minatur lumen. minatur lumen.

2. Item, Nihil videtur in tenebris nisi 2. Item, Nihil videtur in tenebris nisi in quo dominatur lumen oculi quorum- in quo dominatur lumen oculi quorum- dam animalium videntur in tenebris ad dam animalium videntur in tenebris ad modum candelarum, ut luporum oculi modum candelarum, ut luporum oculi et cattorum et canum : ergo et in illis et cattorum et canum : ergo et in illis dominatur lumen: sed eadem est ratio dominatur lumen: sed eadem est ratio de omni oculo quantum ad videre: ergo de omni oculo quantum ad videre: ergo in omni oculo cujuslibet animalis erit in omni oculo cujuslibet animalis erit dominium ignis. dominium ignis.

3. Item, Adspectus non ponit lineam 3. Item, Adspectus non ponit lineam

1 II de Coelo et Mundo, tex. com. 48 et infra. 1 II de Coelo et Mundo, tex. com. 48 et infra.

visualem per imaginationem tantum, sed visualem per imaginationem tantum, sed per rem egredientem ab oculis, et linea per rem egredientem ab oculis, et linea visualis non est nisi radius qui non egre- visualis non est nisi radius qui non egre- ditur nisi a luminoso : ergo in oculo do- ditur nisi a luminoso : ergo in oculo do- minabitur luminosum. minabitur luminosum.

4. Item, Dicit Aristoteles in secundo de 4. Item, Dicit Aristoteles in secundo de Coelo et Mundo', quod in videndo stellas Coelo et Mundo', quod in videndo stellas fixas involvitur visus propter elongatio- fixas involvitur visus propter elongatio- nem earum, et non consequitur eas con- nem earum, et non consequitur eas con- secutione forti, sed tremit: sed planetas secutione forti, sed tremit: sed planetas consequitur consecutione forti, et ideo consequitur consecutione forti, et ideo non tremit. Ex hoc accipitur, quod visus non tremit. Ex hoc accipitur, quod visus tremit per aliquod quod exit ab ipso et tremit per aliquod quod exit ab ipso et elongatur et hoc non est nisi radius: elongatur et hoc non est nisi radius: ergo radius exit a visu. Cum ergo radius ergo radius exit a visu. Cum ergo radius non egrediatur nisi a luminoso, in oculo non egrediatur nisi a luminoso, in oculo dominabitur lumen. dominabitur lumen.

5. Item, In libro secundo de Somno et 5. Item, In libro secundo de Somno et vigilia dicit Philosophus, quod oculus vigilia dicit Philosophus, quod oculus splendentium est: nihil autem est splen- splendentium est: nihil autem est splen- dentium nisi quod est luminosum : er- dentium nisi quod est luminosum : er- go, etc. go, etc.

6. Item, In Timæo Platonis dicitur, 6. Item, In Timæo Platonis dicitur, quod radius interior conjungitur radio quod radius interior conjungitur radio exteriori, et terminatur ad sensibile: et exteriori, et terminatur ad sensibile: et

II P. SUMMÆ DE CREATURIS, QUÆST. 20. II P. SUMMÆ DE CREATURIS, QUÆST. 20.

repercussi motu recto redeunt ad oculum, repercussi motu recto redeunt ad oculum,

et recurrentes interius ad animam ope- et recurrentes interius ad animam ope- rantur visum. rantur visum.

7. Item, Chalcidius dicit, quod jubar 7. Item, Chalcidius dicit, quod jubar exterius descendens conjungitur interiori, exterius descendens conjungitur interiori, tamquam ei quod est ejusdem naturæ. tamquam ei quod est ejusdem naturæ. Cum enim duplex sit natura ignis, scili- Cum enim duplex sit natura ignis, scili- cet edax quæ est ardor, et lux quam in- cet edax quæ est ardor, et lux quam in- fluit super inferiora secundum naturæ lu- fluit super inferiora secundum naturæ lu- cis influentiam, superius corpus constituit cis influentiam, superius corpus constituit oculum et ideo interior exteriori con- oculum et ideo interior exteriori con- jungitur ad operandum visum. jungitur ad operandum visum.

8. Item, Expresse dicit Augustinus in li- 8. Item, Expresse dicit Augustinus in li- bro I super Genesim ad litteram 1,quod in bro I super Genesim ad litteram 1,quod in oculo dominatur lux ignis, et quod radii oculo dominatur lux ignis, et quod radii egrediuntur ab oculo prius tangentes hoc egrediuntur ab oculo prius tangentes hoc vicinum quam remotum. vicinum quam remotum.

9. Ad hoc ipsum inducit Gregorius 9. Ad hoc ipsum inducit Gregorius Nyssenus multas sententias Philosopho- Nyssenus multas sententias Philosopho- rum dicens, quod Hesperus ait radios ab rum dicens, quod Hesperus ait radios ab oculis extensos finibus sui et ipsorum oculis extensos finibus sui et ipsorum quemadmodum manuum palpationibus quemadmodum manuum palpationibus tangentes corpora exteriora, et susceptio- tangentes corpora exteriora, et susceptio- nes earum ad visum reddere. Item, In- nes earum ad visum reddere. Item, In- ducit geometras adspectivos, qui dicunt ducit geometras adspectivos, qui dicunt radios emitti ab oculis ad modum figuræ radios emitti ab oculis ad modum figuræ pineæ sive pyramidis a dextro in sini- pineæ sive pyramidis a dextro in sini- strum, et a sinistro in dextrum : et hos strum, et a sinistro in dextrum : et hos discurrere super latitudinem visibilis discurrere super latitudinem visibilis quousque conjungantur et ideo accidit quousque conjungantur et ideo accidit quandoque, quod super pavimentum non quandoque, quod super pavimentum non videmus nummum jacentem, quem post- videmus nummum jacentem, quem post- ea videmus concursu radiorum ad num- ea videmus concursu radiorum ad num- mum. Et postea inducit rationem Plato- mum. Et postea inducit rationem Plato- nis, quæ superius posita est, cui dicit nis, quæ superius posita est, cui dicit consentire Galenum. consentire Galenum.

10. Item, In principio libri de Sensu et 10. Item, In principio libri de Sensu et sensato ponuntur quædam rationes. Qua- sensato ponuntur quædam rationes. Qua- rum prima est ab auctoritate: quia pri- rum prima est ab auctoritate: quia pri- mi Philosophi faciunt visum ignis. mi Philosophi faciunt visum ignis.

11. Secunda est a quadam passione 11. Secunda est a quadam passione quæ accidit in oculis in tenebris, vel quæ accidit in oculis in tenebris, vel supervelatis compressis, vel subito per- supervelatis compressis, vel subito per- cussis accidit enim ignem lucere inte- cussis accidit enim ignem lucere inte- rius in oculo: non autem lucet interius rius in oculo: non autem lucet interius nisi sit interius. nisi sit interius.

1 S. AUGUSTINUS, Lib. I super Genesim ad 1 S. AUGUSTINUS, Lib. I super Genesim ad litteram, cap. 16. litteram, cap. 16.

169 169

12. Item, Ad idem potest objici sic: 12. Item, Ad idem potest objici sic: Habentium symbolum facilior est trans- Habentium symbolum facilior est trans- mutatio ad invicem 2. Cum igitur oculus mutatio ad invicem 2. Cum igitur oculus debeat transmutari in colorem actu, vi- debeat transmutari in colorem actu, vi- detur quod idem debeat in ipso dominari, detur quod idem debeat in ipso dominari, quod facit colorem actu: hoc autem quod facit colorem actu: hoc autem est lux ergo lux debet dominari in est lux ergo lux debet dominari in oculo. oculo.

SED CONTRA hoc sunt rationes plures Sed contra. SED CONTRA hoc sunt rationes plures Sed contra. Aristotelis et imitantium eum, proban- Aristotelis et imitantium eum, proban- tium quod in oculo dominatur aqua. tium quod in oculo dominatur aqua. Quarum quædam jacent in libro de Sen- Quarum quædam jacent in libro de Sen- Isu et sensato. Et sic : Isu et sensato. Et sic :

: :

1. Si ignis dominaretur in oculo, ut 1. Si ignis dominaretur in oculo, ut dicit Empedocles, et in Timæo scribitur, dicit Empedocles, et in Timæo scribitur, cum ignis emittit radios ad illuminatio- cum ignis emittit radios ad illuminatio- nem diaphani sicut lumen egrediens a nem diaphani sicut lumen egrediens a lucerna, accideret tunc lumen egrediens lucerna, accideret tunc lumen egrediens ab oculo illuminare medium et secun- ab oculo illuminare medium et secun- dum hoc contingeret colores videri in dum hoc contingeret colores videri in tenebris, quod falsum est. Item, Non tenebris, quod falsum est. Item, Non potest stare solutio quæ dicit, quod ex- potest stare solutio quæ dicit, quod ex- stinguitur radius egrediens ab oculo in stinguitur radius egrediens ab oculo in tenebris, sicut dicit Timæus: hoc enim tenebris, sicut dicit Timæus: hoc enim vanum est omnino nihil enim exstingui- vanum est omnino nihil enim exstingui- tur nisi a suo contrario: exstinguitur tur nisi a suo contrario: exstinguitur enim a frigido calidum, aut ab humido enim a frigido calidum, aut ab humido siccum, quemadmodum dicunt quidam, siccum, quemadmodum dicunt quidam, ut dicitur in carbonibus ignis flamma ut dicitur in carbonibus ignis flamma exstingui. Cum igitur nihil sit contrarium exstingui. Cum igitur nihil sit contrarium luci, non potest exstingui. Item, Non luci, non potest exstingui. Item, Non potest stare solutio quæ videtur solvere potest stare solutio quæ videtur solvere sic, quod non exstinguitur quidem lu- sic, quod non exstinguitur quidem lu- men ignis quod est in oculo, sed debili- men ignis quod est in oculo, sed debili- tatur intantum quod latet nos. Si enim tatur intantum quod latet nos. Si enim talis ignis in oculo est, tunc oportet talis ignis in oculo est, tunc oportet etiam ipsum per diem exstingui frigido etiam ipsum per diem exstingui frigido et humido et ita in glaciebus et in aqua et humido et ita in glaciebus et in aqua fierent majores tenebræ : flamma enim fierent majores tenebræ : flamma enim et ignita corpora exstinguuntur in illis. et ignita corpora exstinguuntur in illis. Cum ergo non accidant tenebræ in glacie Cum ergo non accidant tenebræ in glacie et in aqua, patet quod non dominatur et in aqua, patet quod non dominatur ignis in oculo. ignis in oculo.

2. Deinde, Ponit Philosophus ratio- 2. Deinde, Ponit Philosophus ratio- nem quæ sumitur ab organo oculi ad nem quæ sumitur ab organo oculi ad actum recipiendi visibilia. Cum enim actum recipiendi visibilia. Cum enim

25. 25.

2 II de Generatione et Corruptione, tex.com 2 II de Generatione et Corruptione, tex.com

170 170

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

una sit forma visibilis quæ recipitur a una sit forma visibilis quæ recipitur a medio et ab oculo, oportet unam natu- medio et ab oculo, oportet unam natu- ram esse receptibilitatis in medio et in ram esse receptibilitatis in medio et in oculo. Cum igitur in medio recipiat na- oculo. Cum igitur in medio recipiat na- turam perspicui, in oculo dominatur ali- turam perspicui, in oculo dominatur ali- quid perspicuorum. Sed tantum duo sunt quid perspicuorum. Sed tantum duo sunt perspicua, scilicet aer, et aqua. Ergo in perspicua, scilicet aer, et aqua. Ergo in oculo dominabitur alterum horum. Dif- oculo dominabitur alterum horum. Dif- ferunt autem aer et aqua in recipiendo ferunt autem aer et aqua in recipiendo in hoc quod aqua servabilius est elemen- in hoc quod aqua servabilius est elemen- tum quam aer et hoc tripliciter: melius tum quam aer et hoc tripliciter: melius enim servat quantitatem et figuram ip- enim servat quantitatem et figuram ip- sius oculi quæ fabricatur ex ipsa. Simi- sius oculi quæ fabricatur ex ipsa. Simi- liter etiam melius servat actum luminis liter etiam melius servat actum luminis ab extrinseco egredientem in ipsum hu- ab extrinseco egredientem in ipsum hu- morem oculi. Et servat etiam melius morem oculi. Et servat etiam melius species receptas visibiles, quæ tantum species receptas visibiles, quæ tantum transeunt per ipsum aerem. Cum igitur transeunt per ipsum aerem. Cum igitur oculi sit recipere et tenere aliquantulum, oculi sit recipere et tenere aliquantulum, relinquitur quod ipso dominetur ele- relinquitur quod ipso dominetur ele- mentum aquæ. mentum aquæ.

3. Deinde, Ponit Philosophus conse- 3. Deinde, Ponit Philosophus conse- quenter quatuor rationes a quatuor par- quenter quatuor rationes a quatuor par- tibus oculi. Quarum prima hæc est : tibus oculi. Quarum prima hæc est : Unumquodque corrumpitur in eo ex quo Unumquodque corrumpitur in eo ex quo consistit materialiter: sed nos videmus consistit materialiter: sed nos videmus oculo corrupto aquam exire : ergo con- oculo corrupto aquam exire : ergo con- sistit materialiter ex ipsa aqua. sistit materialiter ex ipsa aqua.

4. Secunda est per experimentum 4. Secunda est per experimentum sumptum in elementis, in quibus cali- sumptum in elementis, in quibus cali- dum superat cerebrum frigidum, et ca- dum superat cerebrum frigidum, et ca- lore resolvit, et facit fluere humidum lore resolvit, et facit fluere humidum oculi frigido coagulatum, et ex vapori- oculi frigido coagulatum, et ex vapori- bus calidis et grossis diminuit ipsum in bus calidis et grossis diminuit ipsum in parte, et turbat quantitatem perspicui, parte, et turbat quantitatem perspicui, et facit tremere spiritum visibilem : hoc et facit tremere spiritum visibilem : hoc enim non accideret si dominaretur in enim non accideret si dominaretur in oculo ignis calidum enim a calido non oculo ignis calidum enim a calido non diminueretur, sed augeretur. diminueretur, sed augeretur.

5. Tertia ratio est sumpta per experi- 5. Tertia ratio est sumpta per experi- mentum in abundantibus multum calido mentum in abundantibus multum calido sanguine, in quibus natura ponit cere- sanguine, in quibus natura ponit cere- brum frigidissimum, et album oculi facit brum frigidissimum, et album oculi facit crassius quod ideo fit, ut permaneat crassius quod ideo fit, ut permaneat humidum non coagulatum. Corpus enim humidum non coagulatum. Corpus enim oculi sic frigidum est, quod non potest oculi sic frigidum est, quod non potest amplius infrigidari salva complexione amplius infrigidari salva complexione

1 IV Mete ororum, tex. com. 30. 1 IV Mete ororum, tex. com. 30.

oculi. Si autem esset natura oculi ex oculi. Si autem esset natura oculi ex igne, tunc non oporteret naturam inge- igne, tunc non oporteret naturam inge- niari qualiter oculus salvaretur in calo- niari qualiter oculus salvaretur in calo- re cordis in abundantibus sanguine ca- re cordis in abundantibus sanguine ca- lido: quia tanto melius conservaretur lido: quia tanto melius conservaretur oculus, quanto calidius esset cor. oculus, quanto calidius esset cor.

6. Quarta ratio sumitur de experimen- 6. Quarta ratio sumitur de experimen- to in non habentibus sanguinem. In illis to in non habentibus sanguinem. In illis enim propter defectum caloris intantum enim propter defectum caloris intantum coagulatur exteriori tunica oculi et in- coagulatur exteriori tunica oculi et in- duratur, quod non indiget palpebris ve- duratur, quod non indiget palpebris ve- lantibus. Probatum autem est in IV Me- lantibus. Probatum autem est in IV Me- teororum, quod a frigido non coagula- teororum, quod a frigido non coagula- tur nisi aqua et species aquæ. Ergo tur nisi aqua et species aquæ. Ergo relinquitur, quod in oculo aqua domi- relinquitur, quod in oculo aqua domi-

natur. natur.

7. Deinde, Ponit Philosophus aliam 7. Deinde, Ponit Philosophus aliam rationem sic: quia si in oculo dominare- rationem sic: quia si in oculo dominare- tur ignis ex quo exirent radii, oporteret tur ignis ex quo exirent radii, oporteret visum in radiis illis extendi usque ad visum in radiis illis extendi usque ad astra quæ videmus, et oporteret ipsum astra quæ videmus, et oporteret ipsum prodeuntem ex oculo per radios coadhæ- prodeuntem ex oculo per radios coadhæ- rere omnibus visibilibus et ex hoc se- rere omnibus visibilibus et ex hoc se- queretur, quod virtus visiva extenderetur queretur, quod virtus visiva extenderetur extra oculum, quod est inconveniens, extra oculum, quod est inconveniens, cum nulla virtus extendatur per essen- cum nulla virtus extendatur per essen- tiam extra proprium subjectum. tiam extra proprium subjectum.

8. Præterea, Inconveniens est dicere 8. Præterea, Inconveniens est dicere exterius lumen conjungi interiori: illa exterius lumen conjungi interiori: illa enim non conjunguntur, quorum aliquid enim non conjunguntur, quorum aliquid est medium: sed inter extrinsecum et est medium: sed inter extrinsecum et intrinsecum tunicæ oculi intersunt quæ intrinsecum tunicæ oculi intersunt quæ a Philosopho miringæ dicuntur. a Philosopho miringæ dicuntur.

ram ram

9. Præterea, In omni figurato corpore 9. Præterea, In omni figurato corpore et animato necesse est secundum natu- et animato necesse est secundum natu- dominari elementum receptibile dominari elementum receptibile illius figuræ. Ignis autem et aer non sunt illius figuræ. Ignis autem et aer non sunt corpora receptibilia figurarum propter corpora receptibilia figurarum propter sui spiritualitatem. Ergo in oculo non sui spiritualitatem. Ergo in oculo non dominatur alterum horum, sed terra, vel dominatur alterum horum, sed terra, vel aqua. Non terra: quia ipsa non est per- aqua. Non terra: quia ipsa non est per- spicua. Ergo relinquitur, quod aqua do- spicua. Ergo relinquitur, quod aqua do- minetur in oculo. Si forte diceretur, minetur in oculo. Si forte diceretur, quod in oculo dominatur lumen coeli et quod in oculo dominatur lumen coeli et non ignis. Hoc erit dictum secundum non ignis. Hoc erit dictum secundum ignorantiam: quia cœlum non est per- ignorantiam: quia cœlum non est per- miscibile cum aliquo corpore : et propter miscibile cum aliquo corpore : et propter

lutio. lutio.

II P. SUMME DE CREATURIS, QUÆST. 20. II P. SUMME DE CREATURIS, QUÆST. 20.

hoc Philosophus non disputat contra hoc, hoc Philosophus non disputat contra hoc, sed relinquit pro absurdo. sed relinquit pro absurdo.

10. Item, In libro de Animalibus dici- 10. Item, In libro de Animalibus dici- tur, quod in oculo dominatur aqua: et tur, quod in oculo dominatur aqua: et ideo etiam ultimo inter membra corpo- ideo etiam ultimo inter membra corpo- ris completur. ris completur.

11. Item, Alpharabius in suo libro de 11. Item, Alpharabius in suo libro de Sensu et sensato dicit sic: Instrumentum Sensu et sensato dicit sic: Instrumentum virtutis visibilis est oculus, et in isto virtutis visibilis est oculus, et in isto instrumento dominatur aqua, quæ est instrumento dominatur aqua, quæ est substantia diaphana, ut fiat talis quod in substantia diaphana, ut fiat talis quod in eo describantur formæ sensibilium ut in eo describantur formæ sensibilium ut in speculo et ideo pars glacialis est valde speculo et ideo pars glacialis est valde clara et alba. clara et alba.

: :

12. Item, Dicit Avicenna in suo libro 12. Item, Dicit Avicenna in suo libro de Animalibus: Dico, quod visus exigit de Animalibus: Dico, quod visus exigit humiditatem claram, quæ recipiat im- humiditatem claram, quæ recipiat im- pressiones. Sed quia Auctores naturalium pressiones. Sed quia Auctores naturalium communiter hoc dicunt, ideo super hoc communiter hoc dicunt, ideo super hoc multos Auctores inducere supervacuum multos Auctores inducere supervacuum est. est.

VIDETUR autem, quod neutrum horum VIDETUR autem, quod neutrum horum sit verum, sit verum, sed quod in oculo dominetur sed quod in oculo dominetur terra. terra.

1. In omni enim corpore composito et 1. In omni enim corpore composito et commixto animato dominatur terra et commixto animato dominatur terra et aqua, et præcipue terra: quia omnia aqua, et præcipue terra: quia omnia talia quiescunt in ipsa. talia quiescunt in ipsa.

2. Item, Dicitur in libro I de Cœlo et 2. Item, Dicitur in libro I de Cœlo et mundo, quod in omni corpore compo- mundo, quod in omni corpore compo- sito dominatur illud elementum, cujus sito dominatur illud elementum, cujus sequitur motum: sed oculus descendit ad sequitur motum: sed oculus descendit ad terram ergo in ipso dominatur terra. terram ergo in ipso dominatur terra.

SOLUTIO. Dicimus, quod in oculo do- SOLUTIO. Dicimus, quod in oculo do- minatur aqua quantum ad illam partem minatur aqua quantum ad illam partem in qua fit impressio. Est enim in oculo in qua fit impressio. Est enim in oculo duplex humor, quorum unus est in acie, duplex humor, quorum unus est in acie, qui dicitur crystallinus propter purita- qui dicitur crystallinus propter purita- tem, et glacialis sive grandinosus pro- tem, et glacialis sive grandinosus pro- pter frigidum complexionale dominans pter frigidum complexionale dominans in ipso quia, sicut dicit Philosophus, in ipso quia, sicut dicit Philosophus, oculus est ita frigidus, quod servata com- oculus est ita frigidus, quod servata com- plexione non infrigidatur amplius: et plexione non infrigidatur amplius: et ideo in temporibus et in locis in quibus ideo in temporibus et in locis in quibus infrigidantur oculi supra temperamen- infrigidantur oculi supra temperamen-

1 I de Coelo et Mundo, tex. com. 7. 1 I de Coelo et Mundo, tex. com. 7.

171 171

tum, generatur obscuritas visus. Et hoc tum, generatur obscuritas visus. Et hoc patet ex hoc quod diu ambulantibus in patet ex hoc quod diu ambulantibus in nive, vel glacie, vel aqua, obscura appa- nive, vel glacie, vel aqua, obscura appa- rent loca nivium et glaciei et ripæ aqua- rent loca nivium et glaciei et ripæ aqua- rum et littora marium. Alius humor est rum et littora marium. Alius humor est post illum in textura venarum, qui ha- post illum in textura venarum, qui ha- bet colorem vitri aliquantulum tenden- bet colorem vitri aliquantulum tenden- tem ad ruborem: et ideo a quibusdam tem ad ruborem: et ideo a quibusdam Philosophis dicitur vitreus: claritatem Philosophis dicitur vitreus: claritatem enim vitri habet ex convenientia cum enim vitri habet ex convenientia cum crystallo, cujus ille est nutrimentum : crystallo, cujus ille est nutrimentum : sed ruborem participat ex convenientia sed ruborem participat ex convenientia cum sanguine ex quo generatur in extre- cum sanguine ex quo generatur in extre- mitate venarum tangentium oculum; su- mitate venarum tangentium oculum; su- perfluitas autem ponitur in albumine, ut perfluitas autem ponitur in albumine, ut sit scutum humoris crystallini. Circa hos sit scutum humoris crystallini. Circa hos autem humores sunt tunicæ sive retia autem humores sunt tunicæ sive retia oculi, quæ tunicæ ex parte sunt perspi- oculi, quæ tunicæ ex parte sunt perspi- cuæ, ut per ipsas possit fieri immutatio cuæ, ut per ipsas possit fieri immutatio humoris crystallini, et circumducitur humoris crystallini, et circumducitur acies cum circumferentia nigra vel glau- acies cum circumferentia nigra vel glau- ca, ut ex illo colore fiat congregatio et ca, ut ex illo colore fiat congregatio et coadunatio virtutis visivæ, cujus natura coadunatio virtutis visivæ, cujus natura est turbari claritate nivis. Et hac etiam est turbari claritate nivis. Et hac etiam de causa velamina, ut palpebræ et super- de causa velamina, ut palpebræ et super- cilia, ponuntur extrinsecus: et ideo acci- cilia, ponuntur extrinsecus: et ideo acci- dit, quod adspiciens diu ad magnam al- dit, quod adspiciens diu ad magnam al- bedinem vel claritatem, postea non bene bedinem vel claritatem, postea non bene videt nisi prius coadunetur visus. Cum videt nisi prius coadunetur visus. Cum vero humidum crystallinum receptibile vero humidum crystallinum receptibile sit luminis et coloris, oportet quod pelli- sit luminis et coloris, oportet quod pelli- culæ quæ sunt ante ipsum, perviæ sint, culæ quæ sunt ante ipsum, perviæ sint, ita quod per ipsas possit immutando in- ita quod per ipsas possit immutando in- gredi color et lumen: quia color non gredi color et lumen: quia color non immutat visum, ut postea dicetur, nisi immutat visum, ut postea dicetur, nisi per actum luminis et ideo contingit per actum luminis et ideo contingit quando aliquis habuerit oculos diu clau- quando aliquis habuerit oculos diu clau- sos, vel in tenebris fuerit, et postea su- sos, vel in tenebris fuerit, et postea su- bito vadit ad lumen, quod non bene vi- bito vadit ad lumen, quod non bene vi- det antequam ingrediatur lumen tempe- det antequam ingrediatur lumen tempe- rate immutans ab extrinseco. Quia vero rate immutans ab extrinseco. Quia vero iterum visus perficitur spiritu visibili qui iterum visus perficitur spiritu visibili qui defertur ad oculos per nervos opticos et defertur ad oculos per nervos opticos et concavos ab interiori parte cerebri, qui concavos ab interiori parte cerebri, qui spiritus secum trahunt temperatum ca- spiritus secum trahunt temperatum ca- lorem, ideo contingit, quod post som- lorem, ideo contingit, quod post som- num in quo spiritus omnes moventur ad num in quo spiritus omnes moventur ad

Ad 1. Ad 1.

172 172

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

interiora ad locum digestionis relin- interiora ad locum digestionis relin- quendo organa exteriora sensuum, sta- quendo organa exteriora sensuum, sta- tim aperiens oculos non bene videat tim aperiens oculos non bene videat ante reditum spirituum et caloris ab in- ante reditum spirituum et caloris ab in- terioribus ad exteriora organa sensuum. terioribus ad exteriora organa sensuum. Quia vero illi spiritus clari et puri sunt, Quia vero illi spiritus clari et puri sunt, qui deferuntur ad oculos, super omnes qui deferuntur ad oculos, super omnes spiritus sensibiles, ideo turbatio quæ- spiritus sensibiles, ideo turbatio quæ- cumque contingens in cerebro, magis cumque contingens in cerebro, magis apparet in ipsis: et ideo contingit in apparet in ipsis: et ideo contingit in ebriis, in quibus multus vapor fertur ad ebriis, in quibus multus vapor fertur ad cerebrum, quod obscuratur visus. Et cerebrum, quod obscuratur visus. Et eadem causa est quare visus obscura- eadem causa est quare visus obscura- tur in iratis: quia ira accendit sanguinem tur in iratis: quia ira accendit sanguinem circa cor, et elevat vapores ad caput. circa cor, et elevat vapores ad caput. Cum vero iterum spiritus ille fervidus Cum vero iterum spiritus ille fervidus sit, iterum contingit ipsum a vaporibus sit, iterum contingit ipsum a vaporibus calidis moveri extra situm proprium in calidis moveri extra situm proprium in quibusdam infirmitatibus et ebrietatibus quibusdam infirmitatibus et ebrietatibus et ira, et tunc apparet unum duo. Spiri- et ira, et tunc apparet unum duo. Spiri- tus vero accipiens formam in situ uno, tus vero accipiens formam in situ uno, antequam renuntiet eam, et plene impri- antequam renuntiet eam, et plene impri- matur ab ea, accipit eamdem in alio matur ab ea, accipit eamdem in alio statu et sic unum in duplici situ accep- statu et sic unum in duplici situ accep- tum apparet duo. Et hæc eadem causa tum apparet duo. Et hæc eadem causa est quare unum apparet duo, quando di- est quare unum apparet duo, quando di- gitus supponitur et elevatur oculus ad gitus supponitur et elevatur oculus ad situm altiorem, vel deprimitur ad infe- situm altiorem, vel deprimitur ad infe- riorem et ideo quanto magis ponitur riorem et ideo quanto magis ponitur extra situm proprium inferius vel altius, extra situm proprium inferius vel altius, tanto magis apparet dissonantia inter id tanto magis apparet dissonantia inter id in duplici situ acceptum. Et hujus simile in duplici situ acceptum. Et hujus simile est videre in sole percutiente super est videre in sole percutiente super aquam fluentem, quæ videtur esse majo- aquam fluentem, quæ videtur esse majo- ris quantitatis secundum duplum vel tri- ris quantitatis secundum duplum vel tri- plum secundum motum aquæ. Est etiam plum secundum motum aquæ. Est etiam tersum corpus et politum in acie, ut ad tersum corpus et politum in acie, ut ad ipsum fiat reflexio luminis extrinseci, ipsum fiat reflexio luminis extrinseci, sub quo fit immutatio a coloribus et abs- sub quo fit immutatio a coloribus et abs- tractio coloris. Sed de hoc plenius di- tractio coloris. Sed de hoc plenius di- cetur infra in quæstione de coloribus. cetur infra in quæstione de coloribus.

AD PRIMUM igitur dicatur, quod quæ- AD PRIMUM igitur dicatur, quod quæ- dam animalia sunt, quæ debilem habent dam animalia sunt, quæ debilem habent visum et non bene coadunatum, et illa visum et non bene coadunatum, et illa claritate diei vincuntur et propter hoc in claritate diei vincuntur et propter hoc in die quiescunt, et de nocte moventur, die quiescunt, et de nocte moventur, quando lumen lunæ et stellarum est in quando lumen lunæ et stellarum est in aere, quod debilius est lumine solis. Sed aere, quod debilius est lumine solis. Sed si essent omnino tenebræ, sicut est sub si essent omnino tenebræ, sicut est sub

tecto in domibus, dico quod tunc nihil tecto in domibus, dico quod tunc nihil viderent. Et si tunc venantur, odoratu viderent. Et si tunc venantur, odoratu venantur, et non visu. venantur, et non visu.

AD ALIUD dicendum, quod noctiluca, AD ALIUD dicendum, quod noctiluca, sicut oculi quorumdam animalium et ca- sicut oculi quorumdam animalium et ca- pita piscium et corpora putrefacta, sunt pita piscium et corpora putrefacta, sunt actu lucida in tenebris, et non tamen sic actu lucida in tenebris, et non tamen sic semper, quod illuminent medium. Quod semper, quod illuminent medium. Quod patet ex hoc quod si medium esset illu- patet ex hoc quod si medium esset illu- minatum, tunc non lucerent illa: aliter minatum, tunc non lucerent illa: aliter enim lucerent die ac nocte, quod non vi- enim lucerent die ac nocte, quod non vi- demus unde illa lux in talibus est a par- demus unde illa lux in talibus est a par- tibus igneis, quæ sunt in exteriori parte, tibus igneis, quæ sunt in exteriori parte, et non progreditur ab interiori parte et non progreditur ab interiori parte oculi ad projectionem radiorum per quos oculi ad projectionem radiorum per quos illuminentur medium et objectum visi- illuminentur medium et objectum visi- bile: aliter enim circumstans aer et co- bile: aliter enim circumstans aer et co- lorata omnia illuminarentur sicut a can- lorata omnia illuminarentur sicut a can- dela, quod non videmus: proxima enim dela, quod non videmus: proxima enim quæ sunt juxta noctiluca, non videntur, quæ sunt juxta noctiluca, non videntur, sicut nasus lupi et maxilla. sicut nasus lupi et maxilla.

AD ALIUD dicendum, quod non tene- AD ALIUD dicendum, quod non tene- mus sententiam adspectivorum tenen- mus sententiam adspectivorum tenen- tium radios esse corpora egredientia ab tium radios esse corpora egredientia ab oculis sed dicimus radios esse immuta- oculis sed dicimus radios esse immuta- tiones secundum rectas lineas in dia- tiones secundum rectas lineas in dia- phano factas: et quia oculus politus est phano factas: et quia oculus politus est et tersus, reflectitur super ipsum lumen, et tersus, reflectitur super ipsum lumen, quod est actus visibilis rei sicut super quod est actus visibilis rei sicut super speculum: et quia reflexio lucis fit ad speculum: et quia reflexio lucis fit ad pares angulos cum incidentia ejusdem, et pares angulos cum incidentia ejusdem, et ideo sicut radii a primo illuminante di- ideo sicut radii a primo illuminante di- riguntur secundum figuram pyramida- riguntur secundum figuram pyramida- lem, cujus punctum est in corpore pro- lem, cujus punctum est in corpore pro- jiciente radios, et dilatantur plus et plus jiciente radios, et dilatantur plus et plus secundum quod radii procedunt ab illo. secundum quod radii procedunt ab illo. Similiter in corpore reflectente lumen et Similiter in corpore reflectente lumen et radios, colliguntur radii in punctum py- radios, colliguntur radii in punctum py- ramidis, et ampliantur plus et plus se- ramidis, et ampliantur plus et plus se- cundum quod radii distant magis a cor- cundum quod radii distant magis a cor- pore reflectente lumen et radios. Et cum pore reflectente lumen et radios. Et cum tale corpus sit oculus, per hunc modum tale corpus sit oculus, per hunc modum fit reflexio lucis ab ipso, et non sic quod fit reflexio lucis ab ipso, et non sic quod radii procedant ex ipso sicut ex primo radii procedant ex ipso sicut ex primo illuminante. Nec est etiam de proprietate illuminante. Nec est etiam de proprietate scientiæ adspectivorum determinare de scientiæ adspectivorum determinare de natura radii: sed potius ponit ipsum in natura radii: sed potius ponit ipsum in passionibus geometricis, quæ sunt cur- passionibus geometricis, quæ sunt cur- vum, et rectum, et hujusmodi. Naturalis vum, et rectum, et hujusmodi. Naturalis

Ad I Ad I

Ad Ad

4. 4.

15. 15.

1 6. 1 6.

0 7. 0 7.

d 8. d 8.

II P. SUMME DE CREATURIS, QUÆST. 21. II P. SUMME DE CREATURIS, QUÆST. 21.

autem habet quærere, An sit corpus vel autem habet quærere, An sit corpus vel qualitas alia a corpore? De hoc tamen qualitas alia a corpore? De hoc tamen planius habebitur infra. planius habebitur infra.

AD ALIUD dicendum est, quod tremor AD ALIUD dicendum est, quod tremor ille de quo loquitur Philosophus, est in ille de quo loquitur Philosophus, est in spiritu visibili interiori, qui sicut exigit spiritu visibili interiori, qui sicut exigit proportionem in claritate et obscuritate proportionem in claritate et obscuritate visibilis, ita etiam exigit proportionem visibilis, ita etiam exigit proportionem in distantia conveniente sibi et si tre- in distantia conveniente sibi et si tre- mor aliquis est in radio, ille erit in radio mor aliquis est in radio, ille erit in radio reflexo ad oculum, et non in emisso reflexo ad oculum, et non in emisso illo. illo.

AD ALIUD dicendum, quod oculus AD ALIUD dicendum, quod oculus splendentium est sicut tersum et politum splendentium est sicut tersum et politum reflectens lumen, et non sicut projiciens reflectens lumen, et non sicut projiciens lumen per se. lumen per se.

AD ALIUD dicendum, quod si debeat AD ALIUD dicendum, quod si debeat salvari Timæus, non potest intelligi nisi salvari Timæus, non potest intelligi nisi de radiis exterius reflexis, et non ab inte- de radiis exterius reflexis, et non ab inte- riori procedentibus: sed tamen hæc non riori procedentibus: sed tamen hæc non est intentio sua. est intentio sua.

AD ALIUD dicendum, quod Chalcidius AD ALIUD dicendum, quod Chalcidius sequitur Platonem tamen idem dicemus sequitur Platonem tamen idem dicemus de specie ignis edacis et lucis. de specie ignis edacis et lucis.

AD ALIUD dicendum, quod auctoritas AD ALIUD dicendum, quod auctoritas Augustini intelligitur de radiis exterio- Augustini intelligitur de radiis exterio- ribus. ribus.

173 173

AD ID quod objicitur de opinionibus AD ID quod objicitur de opinionibus inductis a Gregorio Nysseno, patet solu- inductis a Gregorio Nysseno, patet solu- tio per prædicta. tio per prædicta.

AD ID quod objicitur de libro de Sensu AD ID quod objicitur de libro de Sensu et sensato, dicendum quod primi Philo- et sensato, dicendum quod primi Philo- sophi si dicebant ignem dominari in sophi si dicebant ignem dominari in oculo, falsum dicebant, sicut bene pro- oculo, falsum dicebant, sicut bene pro- batur ab Aristotele. Si autem dicebant batur ab Aristotele. Si autem dicebant visum secundum actum non perfici sine visum secundum actum non perfici sine luce, et lucem appellaverunt ignem, tunc luce, et lucem appellaverunt ignem, tunc verum dicebant. verum dicebant.