II P. SUMMÆ DE CREATURIS, QUÆST. 4. II P. SUMMÆ DE CREATURIS, QUÆST. 4.

Aristotele in II de Anima 1, quæ est Aristotele in II de Anima 1, quæ est talis Anima est principium et causa talis Anima est principium et causa vitæ in mortalibus. Dicit enim Philoso- vitæ in mortalibus. Dicit enim Philoso- phus ibidem, quod ista diffinitio conve- phus ibidem, quod ista diffinitio conve- nit animæ secundum se et partibus ejus, nit animæ secundum se et partibus ejus, et quod ipsa demonstrat causam in esse, et quod ipsa demonstrat causam in esse, et non tantum dicit quid est esse rei. et non tantum dicit quid est esse rei. Præcedentes autem duæ sunt sicut con- Præcedentes autem duæ sunt sicut con- clusiones conclusæ per istam. clusiones conclusæ per istam.

Quæratur igitur primum de ipsa diffi- Quæratur igitur primum de ipsa diffi- nitione, et qualiter ipsa est faciens nitione, et qualiter ipsa est faciens cognoscere animam secundum quam cognoscere animam secundum quam ipsa est natura et demonstrans causam ipsa est natura et demonstrans causam in esse? Quæratur igitur, Secundum in esse? Quæratur igitur, Secundum quem modum ipsa dicitur principium? quem modum ipsa dicitur principium? Est enim principium esse causa forma- Est enim principium esse causa forma- lis et in præcedentibus diffinitionibus lis et in præcedentibus diffinitionibus est ipsa diffinita secundum quod est est ipsa diffinita secundum quod est forma ergo videtur, quod in composi- forma ergo videtur, quod in composi- tione illa etiam dicatur principium. tione illa etiam dicatur principium.

Si forte dicatur, quod non dicitur Si forte dicatur, quod non dicitur principium vitæ, hoc erit contra diffini- principium vitæ, hoc erit contra diffini- tionem. tionem.

1. Actus enim potentia vitam habentis 1. Actus enim potentia vitam habentis est principium vitæ et hoc totum sup- est principium vitæ et hoc totum sup- positum est per præcedentes diffini- positum est per præcedentes diffini- tiones. tiones.

2. Præterea, Per causam supponitur 2. Præterea, Per causam supponitur principium, et per principium causa: principium, et per principium causa: et ita videtur esse superfluum quando et ita videtur esse superfluum quando dicit, quod anima est principium et dicit, quod anima est principium et

causa vitæ. causa vitæ.

3. Item, Vita videtur esse actus deter- 3. Item, Vita videtur esse actus deter- minatæ potentiæ animæ, ut videtur minatæ potentiæ animæ, ut videtur Damascenus poneré in libro II de Fide Damascenus poneré in libro II de Fide orthodoxa Inobediens quidem et quod orthodoxa Inobediens quidem et quod non persuadetur ratione, vitale est, quod non persuadetur ratione, vitale est, quod etiam pulsativum vocatur, et seminati- etiam pulsativum vocatur, et seminati- vum, sive generativum, augmentati- vum, sive generativum, augmentati- vum, et nutritivum, et omnino genera- vum, et nutritivum, et omnino genera- tivum quod et plasmat corpora. tivum quod et plasmat corpora.

4. Item, Omnis actus procedens ab 4. Item, Omnis actus procedens ab organo determinato in corpore, est actus organo determinato in corpore, est actus determinatæ potentiæ et non animæ determinatæ potentiæ et non animæ secundum se. Vita est hominis actus. secundum se. Vita est hominis actus. Ergo erit actus determinatæ potentiæ, Ergo erit actus determinatæ potentiæ,

57 57

et non animæ secundum se: et ita non et non animæ secundum se: et ita non erit diffinitivus animæ. PRIMA patet ex erit diffinitivus animæ. PRIMA patet ex hoc quod dicit Philosophus, quod anima hoc quod dicit Philosophus, quod anima secundum se est actus totius, et secun- secundum se est actus totius, et secun- dum suas partes est actus partium. Unde dum suas partes est actus partium. Unde pars animæ est in organo corporis, et pars animæ est in organo corporis, et ita actus organi erit specialis actus partis ita actus organi erit specialis actus partis animæ. SECUNDA probatur per supposi- animæ. SECUNDA probatur per supposi- tionem naturalium et medicorum, scili- tionem naturalium et medicorum, scili- cet quod a corde est influxus vitæ per cet quod a corde est influxus vitæ per arterias, et spiritus vitalis in totum arterias, et spiritus vitalis in totum corpus. corpus.

5. Hoc idem videtur per diffinitionem 5. Hoc idem videtur per diffinitionem Dionysii Philosophi, quæ tangitur in Dionysii Philosophi, quæ tangitur in VII Topicorum, scilicet quod vita est VII Topicorum, scilicet quod vita est motus generis nutribilis naturam asse- motus generis nutribilis naturam asse- quens. Genus enim nutribile est genus quens. Genus enim nutribile est genus vegetabile tantum. Naturam autem asse- vegetabile tantum. Naturam autem asse- quens dicitur, quod mo vet ad motum quens dicitur, quod mo vet ad motum naturæ, secundum etiam quod Damasce- naturæ, secundum etiam quod Damasce- nus dicit, quod actus vegetabilis poten- nus dicit, quod actus vegetabilis poten- tiæ gubernatur tam natura quam ra- tiæ gubernatur tam natura quam ra- tione. tione.

6. Item, Omnis effectus in aliquo 6. Item, Omnis effectus in aliquo genere causæ inventus, reducitur ad genere causæ inventus, reducitur ad causam primam in genere illo, sicut causam primam in genere illo, sicut omne calidum ad calidissimum, ut pro- omne calidum ad calidissimum, ut pro- batur in II Metaphysicæ 3. Igitur cum batur in II Metaphysicæ 3. Igitur cum vivere sit effectus inventus in genere vivere sit effectus inventus in genere causæ quod est anima, reducitur ad causæ quod est anima, reducitur ad primum in genere illo: sed primum in primum in genere illo: sed primum in genere illo est vegetabile: ergo vivere genere illo est vegetabile: ergo vivere erit actus vegetabilis: inter potentias erit actus vegetabilis: inter potentias autem vegetabiles est primo nutritiva: autem vegetabiles est primo nutritiva: ergo videtur, quod vita sit proprius ergo videtur, quod vita sit proprius actus nutritivæ potentiæ. actus nutritivæ potentiæ.

7. Hoc etiam videtur per illam propo- 7. Hoc etiam videtur per illam propo- sitionem Auctoris libri Causarum : sitionem Auctoris libri Causarum : Omnis causa primaria plus est influens Omnis causa primaria plus est influens super causatum quam secundaria. Prima super causatum quam secundaria. Prima enim causa est, quæ causat non causante enim causa est, quæ causat non causante alia secundaria vero, quæ non causat alia secundaria vero, quæ non causat sine prima et in hoc plus influit prima, sine prima et in hoc plus influit prima, quia subtrahente secundaria causalitatem quia subtrahente secundaria causalitatem suam, non de necessitate subtrahit pri- suam, non de necessitate subtrahit pri- ma. Et secundum hunc modum videtur ma. Et secundum hunc modum videtur

1 II de Anima, tex. com. 15. 1 II de Anima, tex. com. 15.

2 S. J. DAMASCENUS, Lib. II de Fide orthodoxa, 2 S. J. DAMASCENUS, Lib. II de Fide orthodoxa,

cap. 12. cap. 12.

3 II Metaphys., tex. com. 4. 3 II Metaphys., tex. com. 4.

Sed contra. Sed contra.

Quæst. 1. Quæst. 1.

58 58

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

esse de vita in vegetabili et sensibili et esse de vita in vegetabili et sensibili et rationali sensibili enim et rationali rationali sensibili enim et rationali subtrahentibus influxum vitæ sensibilis subtrahentibus influxum vitæ sensibilis et rationalis, non de necessitate subtrahit et rationalis, non de necessitate subtrahit nutritiva vegetabilis: ergo vita erit pro- nutritiva vegetabilis: ergo vita erit pro- prius actus vegetabilis. Et similiter est prius actus vegetabilis. Et similiter est in potentiis animæ, scilicet nutritiva, in potentiis animæ, scilicet nutritiva, augmentativa, et generativa. Augmen- augmentativa, et generativa. Augmen- tativa enim et generativa subtrahentibus tativa enim et generativa subtrahentibus causalitatem suam, non de necessitate causalitatem suam, non de necessitate subtrahit nutritiva. Ergo nutritiva erit subtrahit nutritiva. Ergo nutritiva erit potentia, cujus actus erit vita: et sic non potentia, cujus actus erit vita: et sic non erit vita diffinitiva animæ, sed potius erit vita diffinitiva animæ, sed potius nutritivæ potentiæ. nutritivæ potentiæ.

QUOD SI concedatur. CONTRA: QUOD SI concedatur. CONTRA:

1. Omnis actus animæ in omni organo 1. Omnis actus animæ in omni organo corporis est actus secundum se, et non corporis est actus secundum se, et non secundum aliquam partem ipsius: vita secundum aliquam partem ipsius: vita est hujusmodi actus animæ: ergo est est hujusmodi actus animæ: ergo est actus animæ secundum se, et non secun- actus animæ secundum se, et non secun- dum aliquam partem ipsius. VERITAS dum aliquam partem ipsius. VERITAS PRIMÆ patet ex hoc quod actus partis PRIMÆ patet ex hoc quod actus partis animæ est in parte corporis secundum animæ est in parte corporis secundum aliquod organum speciale, sicut actus aliquod organum speciale, sicut actus virtutis visivæ est in pupilla oculi tan- virtutis visivæ est in pupilla oculi tan- tum. SECUNDA patet ex hoc quod totum tum. SECUNDA patet ex hoc quod totum corpus dicitur vivum in omnibus orga- corpus dicitur vivum in omnibus orga- nis, sicut et totum est potentia vitam nis, sicut et totum est potentia vitam suscipiens. suscipiens.

2. Item, Omnis actus qui secundum 2. Item, Omnis actus qui secundum omnes vel multas potentias est alicujus, omnes vel multas potentias est alicujus, non videtur esse alicujus illarum poten- non videtur esse alicujus illarum poten- tiarum proprius: vita est hujusmodi tiarum proprius: vita est hujusmodi actus in potentiis animæ: ergo non est actus in potentiis animæ: ergo non est alicujus virtutis animæ proprius. PRIMA alicujus virtutis animæ proprius. PRIMA patet per diffinitionem proprii proprium patet per diffinitionem proprii proprium enim est, quod uni soli convenit. SE- enim est, quod uni soli convenit. SE- CUNDA patet in secundo de Anima 1, ubi CUNDA patet in secundo de Anima 1, ubi dicitur Multipliciter autem ipso vivere dicitur Multipliciter autem ipso vivere dicto et si unum horum aliquid insit, dicto et si unum horum aliquid insit, solum ipsum dicimus vivere, ut intel- solum ipsum dicimus vivere, ut intel- lectus, sensus, et motus, et status secun- lectus, sensus, et motus, et status secun- dum locum, adhuc et motus secundum dum locum, adhuc et motus secundum alimentum est vivere. alimentum est vivere.

: :

JUXTA hoc quæritur, Quomodo hæc JUXTA hoc quæritur, Quomodo hæc

1 II de Anima, tex. com. 13. 1 II de Anima, tex. com. 13.

2 II Posteriorum, tex. com. 2. 2 II Posteriorum, tex. com. 2.

diffinitio sit dicens causam propter quid diffinitio sit dicens causam propter quid in demonstratione, præcedentes vero sint in demonstratione, præcedentes vero sint ut conclusiones demonstrationum? ut conclusiones demonstrationum?

2 2

Probatur enim in secundo Posteric- Probatur enim in secundo Posteric- rum per multas rationes, quod diffinitio rum per multas rationes, quod diffinitio non potest esse conclusio demonstratio- non potest esse conclusio demonstratio- nis, sed medium. Unde dicit ibidem, nis, sed medium. Unde dicit ibidem, quod principia demonstrationum diffini- quod principia demonstrationum diffini- tiones sunt, quarum non esse demon- tiones sunt, quarum non esse demon- strationem ostensum est: prius autem strationem ostensum est: prius autem erunt principia demonstrabilia et princi- erunt principia demonstrabilia et princi- piorum principia: et hoc in infinitum piorum principia: et hoc in infinitum ibit. ibit.

Item, Ibidem, Diffinitio quidem ipsius Item, Ibidem, Diffinitio quidem ipsius quid est et substantia est: sed demon- quid est et substantia est: sed demon- strationes omnes videntur esse omnes strationes omnes videntur esse omnes suppositivæ et accipientes quid est, ut suppositivæ et accipientes quid est, ut mathematicæ, quid est unitas, quid par, mathematicæ, quid est unitas, quid par, quid impar. Et alibi ponit ibidem plu- quid impar. Et alibi ponit ibidem plu- ries, quod diffinitio non potest esse con- ries, quod diffinitio non potest esse con- clusio demonstrationis. Ergo videtur, clusio demonstrationis. Ergo videtur, quod non verum dicat Philosophus de quod non verum dicat Philosophus de ista diffinitione, quod est ut medium ista diffinitione, quod est ut medium demonstrationis, aliæ vero duæ ut con- demonstrationis, aliæ vero duæ ut con-

clusio. clusio.

PRÆTEREA quæritur juxta hoc, PRÆTEREA quæritur juxta hoc,

1. Quomodo hæc diffinitio demonstrat 1. Quomodo hæc diffinitio demonstrat naturam animæ ? naturam animæ ?

2. Quomodo applicatur toti animæ 2. Quomodo applicatur toti animæ et partibus ejus? et partibus ejus?

Quæst. Quæst.

SOLUTIO. Dicendum, quod in omni Soluti SOLUTIO. Dicendum, quod in omni Soluti natura tres causæ coincidunt in unam, natura tres causæ coincidunt in unam, sicut dicit Aristoteles in II Physicorum ³, sicut dicit Aristoteles in II Physicorum ³, efficiens, finalis, et forma. Dico autem efficiens, finalis, et forma. Dico autem has incidere in unam, non quod modus has incidere in unam, non quod modus causalitatis sit unus, sed quia una res causalitatis sit unus, sed quia una res quæ est forma, diversis rationibus et quæ est forma, diversis rationibus et considerationibus sit forma efficiens et considerationibus sit forma efficiens et finalis efficiens autem non est formam : finalis efficiens autem non est formam : quia sic efficeret seipsam, sed est effi- quia sic efficeret seipsam, sed est effi- ciens esse compositi et compositiones ciens esse compositi et compositiones consequentes esse: sed esse compositi consequentes esse: sed esse compositi efficit per seipsam formam, composi- efficit per seipsam formam, composi- tiones autem consequentes efficit per tiones autem consequentes efficit per

3 II Physicorum, tex. com. 70. 3 II Physicorum, tex. com. 70.

II P. SUMMÆ DE CREATURIS, QUÆST. 4. II P. SUMMÆ DE CREATURIS, QUÆST. 4.

potentias et virtutes suas. Et de hoc potentias et virtutes suas. Et de hoc effectivo proprie intelligitur quod dicit effectivo proprie intelligitur quod dicit Philosophus in II de Anima', quod in Philosophus in II de Anima', quod in patienti et disposito activorum videtur patienti et disposito activorum videtur esse actus. Secundum enim hunc mo- esse actus. Secundum enim hunc mo- dum vult ibi dicere, quod anima est acti- dum vult ibi dicere, quod anima est acti- vum, et etiam est actus ejus in animato vum, et etiam est actus ejus in animato corpore. Unde distinguit, quod dicitur corpore. Unde distinguit, quod dicitur dupliciter quo vivimus, et quo sanamur, dupliciter quo vivimus, et quo sanamur, et quo scimus. Uno enim modo dicitur et quo scimus. Uno enim modo dicitur quo vivimus ut forma effectiva vitæ : et quo vivimus ut forma effectiva vitæ : et alio modo ut corpore organico vitam alio modo ut corpore organico vitam suscipiente, et secundum hunc modum suscipiente, et secundum hunc modum vivere viventibus est esse secundum na- vivere viventibus est esse secundum na- turam, ut dicit ibidem: et quo vivimus turam, ut dicit ibidem: et quo vivimus sicut effectivo formali vitæ, est ratio et sicut effectivo formali vitæ, est ratio et substantia viventis: sicut et quo sana- substantia viventis: sicut et quo sana- mur et quo scimus ut formali effectivo, mur et quo scimus ut formali effectivo, est sanitas et scientia: quo autem sana- est sanitas et scientia: quo autem sana- mur et quo scimus ut suscipientes sani- mur et quo scimus ut suscipientes sani- tatem et scientiam, est subjectum scien- tatem et scientiam, est subjectum scien- tiæ quod est anima, et subjectum sani- tiæ quod est anima, et subjectum sani- tatis, quod est corpus secundum totum tatis, quod est corpus secundum totum vel secundum partes. Anima vero est vel secundum partes. Anima vero est forma secundum quod est in hac ma- forma secundum quod est in hac ma- teria, et est finis secundum quod est teria, et est finis secundum quod est intenta ab efficiente primout ter- intenta ab efficiente primout ter- minans operationem ejus super mate- minans operationem ejus super mate- riam. riam.

1 of 2. AD PRIMUM ergo dicendum, quod ut 1 of 2. AD PRIMUM ergo dicendum, quod ut vult Aristoteles in IV Topicorum pri- vult Aristoteles in IV Topicorum pri- mum et principium sunt idem et mum et principium sunt idem et propter hoc principium non supponit propter hoc principium non supponit hic causam, sed conditionem causæ, hic causam, sed conditionem causæ, quæ conditio est principium esse et quæ conditio est principium esse et proprium proximum sive immediatum, proprium proximum sive immediatum, causa vero supponit efficientem, efficiens causa vero supponit efficientem, efficiens vero secundum rationem suæ causali- vero secundum rationem suæ causali- tatis solum sic causa est et non est. tatis solum sic causa est et non est. causata. Quod patet, quia forma effecti- causata. Quod patet, quia forma effecti- va est per efficientem, et finis est in- va est per efficientem, et finis est in- ductus per operationem ejus materia ductus per operationem ejus materia vero transmutata est per motum qui vero transmutata est per motum qui est ab efficiente. Unde causalitas efficien- est ab efficiente. Unde causalitas efficien- tis est super tres alias causas: et ideo tis est super tres alias causas: et ideo ipsa principium dicitur causarum : et ipsa principium dicitur causarum : et sic sumitur hic causa in diffinitione sic sumitur hic causa in diffinitione

1 II de Anima, tex. com. 24 et 26. 1 II de Anima, tex. com. 24 et 26.

59 59

Aristotelis quando dicitur: Anima est Aristotelis quando dicitur: Anima est principium et causa vitæ. principium et causa vitæ.

Et per hoc patet solutio ad duo Et per hoc patet solutio ad duo prima. prima.

AD ALIUD quod objicitur de vita, di- AD ALIUD quod objicitur de vita, di- cendum quod ut probant objectiones, cendum quod ut probant objectiones, vita est actus animæ secundum se, et vita est actus animæ secundum se, et non alicujus partis animæ per se. Et non alicujus partis animæ per se. Et hoc ctiam patet per diffinitionem animæ hoc ctiam patet per diffinitionem animæ supra habitam, in qua ex parte corporis supra habitam, in qua ex parte corporis animati ponitur vitam suscipiens: ex animati ponitur vitam suscipiens: ex quo de necessitate relinquitur, quod quo de necessitate relinquitur, quod eadem est potentia corporis organici ad eadem est potentia corporis organici ad vitam, et ad esse animati secundum vitam, et ad esse animati secundum naturam. Damascenus autem non inten- naturam. Damascenus autem non inten- dit dicere, nisi quod vita sit alicujus dit dicere, nisi quod vita sit alicujus partis animæ secundum quod vivere est partis animæ secundum quod vivere est opus non gubernatum ratione. opus non gubernatum ratione.

ut ut

AD ALIUD dicendum, quod cor non AD ALIUD dicendum, quod cor non tantum est organum, sed etiam princi- tantum est organum, sed etiam princi- pium membrorum omnium, supra pium membrorum omnium, supra habitum est: et in quantum sic consi- habitum est: et in quantum sic consi- deratur, fluit ab ipso actus vitæ,. qui est deratur, fluit ab ipso actus vitæ,. qui est actus animæ secundum se: quia cor actus animæ secundum se: quia cor talem rationem habet ad membra, qua- talem rationem habet ad membra, qua- lem anima ad vires. lem anima ad vires.

AD ALIUD dicendum, quod anima in AD ALIUD dicendum, quod anima in suis partibus est ut totum potestativum, suis partibus est ut totum potestativum, ut infra determinabitur totum autem ut infra determinabitur totum autem potestativum unum est in propriis parti- potestativum unum est in propriis parti- bus suis sine sequentibus, in sequentibus bus suis sine sequentibus, in sequentibus autem non sine primis, secundum quod autem non sine primis, secundum quod dicit Philosophus, quod vegetativum dicit Philosophus, quod vegetativum tantum separabile est a sensitivo et tantum separabile est a sensitivo et rationali, sed non e converso: et simi- rationali, sed non e converso: et simi- liter nutritivum bene separabile est in liter nutritivum bene separabile est in

opere opere

illo ab opere augmentativæ et illo ab opere augmentativæ et generativæ, et non e converso. Dicatur generativæ, et non e converso. Dicatur ergo, quod vivere non reducitur ad nu- ergo, quod vivere non reducitur ad nu- tritivam ut proprius actus illius potentiæ, tritivam ut proprius actus illius potentiæ, quia sic non conveniret aliis: sed redu- quia sic non conveniret aliis: sed redu- citur ad ipsam ut in qua salvatur anima citur ad ipsam ut in qua salvatur anima prius ut totum potestativum operans: prius ut totum potestativum operans: quod tamen quando conjungentur ei quod tamen quando conjungentur ei cæteræ partes potestatis ejus, etiam in cæteræ partes potestatis ejus, etiam in illis exercet eumdem actum ex hoc illis exercet eumdem actum ex hoc enim quod vita est actus animæ secun- enim quod vita est actus animæ secun-

Ad 3. Ad 3.

Ad 4. Ad 4.

Ad 5. Ad 5.

60 60

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

dum se, et anima secundum se salvatur dum se, et anima secundum se salvatur in qualibet parte ejus potestativa, relin- in qualibet parte ejus potestativa, relin- quitur vitam esse actum cuilibet parti quitur vitam esse actum cuilibet parti animæ convenientem. animæ convenientem. Ad 6. AD ALIUD dicendum, quod vita est Ad 6. AD ALIUD dicendum, quod vita est primæ animæ quæ est vegetabilis: sed primæ animæ quæ est vegetabilis: sed quia non convenit ei per partes vegeta- quia non convenit ei per partes vegeta- biles, sed per seipsum, ideo etiam est biles, sed per seipsum, ideo etiam est actus animæ sensibilis et rationalis. actus animæ sensibilis et rationalis. Unde sicut dicit Philosophus, vivere Unde sicut dicit Philosophus, vivere viventibus est esse: ita dicitur, quod viventibus est esse: ita dicitur, quod vivere inest animalibus propter sensum vivere inest animalibus propter sensum primum qui est tactus: tactus enim inter primum qui est tactus: tactus enim inter sensus solus est, et sensus et differentia sensus solus est, et sensus et differentia constitutiva animalis, ut infra probabi- constitutiva animalis, ut infra probabi- tur. Et ideo dicit, quod sentire sentien- tur. Et ideo dicit, quod sentire sentien- tibus est esse: hoc autem sentire non est tibus est esse: hoc autem sentire non est nisi sensibilem animam habere. Et se- nisi sensibilem animam habere. Et se- cundum hunc modum etiam intelligere cundum hunc modum etiam intelligere intelligentibus est esse, et hoc intelligere intelligentibus est esse, et hoc intelligere erit intelligibilem animam habere secun- erit intelligibilem animam habere secun- dum actum et sicut anima diffinitur dum actum et sicut anima diffinitur per sensum et intellectum in specie, ita per sensum et intellectum in specie, ita determinatur actus ejus qui est vita per determinatur actus ejus qui est vita per sentire et intelligere aliter enim, ut sentire et intelligere aliter enim, ut supra habitum est, male diceretur cor- supra habitum est, male diceretur cor- pus animatum potentia vitam susci- pus animatum potentia vitam susci- piens. piens.

Ad 7. Ad 7.

Ad quæst. Ad quæst.

1. 1.

AD ALIUD dicendum, quod verum est AD ALIUD dicendum, quod verum est quod prima causa plus influit: sed hoc quod prima causa plus influit: sed hoc non est prima causa potentia aliqua ani- non est prima causa potentia aliqua ani- mæ, sed potius anima secundum se: mæ, sed potius anima secundum se: cujus prima potestas in vegetabili, se- cujus prima potestas in vegetabili, se- cunda in sensibili, tertia in rationali. cunda in sensibili, tertia in rationali. Rationes autem quæ contra hoc sunt, Rationes autem quæ contra hoc sunt, concedimus de plano. concedimus de plano.

AD ILLUD quod ulterius quæritur, scili- AD ILLUD quod ulterius quæritur, scili- cet quando hæc diffinitio dicit causam cet quando hæc diffinitio dicit causam propter quid? Dicendum, quod duplex propter quid? Dicendum, quod duplex est diffinitio, sicut supra habitum est, est diffinitio, sicut supra habitum est, scilicet logica, et physica quæ est per scilicet logica, et physica quæ est per essentialia rei. Diffinitio autem logica essentialia rei. Diffinitio autem logica prædicatum est in problematibus, et ideo prædicatum est in problematibus, et ideo habet principia et considerationes, qui- habet principia et considerationes, qui- bus constituitur et destruitur in esse ut bus constituitur et destruitur in esse ut diffinitio, et hoc ex probabilibus com- diffinitio, et hoc ex probabilibus com-

1 II de Anima, tex. com. 30. 1 II de Anima, tex. com. 30.

munibus, et non propriis immediatis: et munibus, et non propriis immediatis: et de hac nihil ad præsens: quia hæc nec de hac nihil ad præsens: quia hæc nec est medium demonstrationis, nec con- est medium demonstrationis, nec con- clusio. Illa vero quæ est per essentiam clusio. Illa vero quæ est per essentiam rei, est duplex; quædam enim non dicit rei, est duplex; quædam enim non dicit nisi quid est, et hæc reducitur ad scien- nisi quid est, et hæc reducitur ad scien- tiam quia quædam autem dicit propter tiam quia quædam autem dicit propter quid et quid, et illa reducta ad demon- quid et quid, et illa reducta ad demon- strationem facit scientiam propter quid. strationem facit scientiam propter quid. Exemplum primæ est, ut si diffiniatur Exemplum primæ est, ut si diffiniatur eclipsis solis sic: Eclipsis solis solum est eclipsis solis sic: Eclipsis solis solum est defectus luminis in sole: sic enim dicen- defectus luminis in sole: sic enim dicen- do dicitur quid est eclipsis, sed non do dicitur quid est eclipsis, sed non determinatur causa in esse. Aliud exem- determinatur causa in esse. Aliud exem- plum ejusdem datum est a Philosopho plum ejusdem datum est a Philosopho in II de Anima 1, ut si diffiniatur tetra- in II de Anima 1, ut si diffiniatur tetra- gonismus sic: Tetragonismus est qua- gonismus sic: Tetragonismus est qua- dratum orthogonum æquilaterale æquale dratum orthogonum æquilaterale æquale altera parte longiori quadrato: hæc enim altera parte longiori quadrato: hæc enim diffinitio non dicit nisi quid est tetrago- diffinitio non dicit nisi quid est tetrago- nismus quod patet: quia tetragonismus nismus quod patet: quia tetragonismus nihil aliud est, quam figura quadrata nihil aliud est, quam figura quadrata æqualium laterum tantæ capacitatis, æqualium laterum tantæ capacitatis, quantæ est quadratum non æqualium quantæ est quadratum non æqualium laterum, sed habens duo latera longiora laterum, sed habens duo latera longiora duobus aliis. Verbi gratia: protrahantur duobus aliis. Verbi gratia: protrahantur duæ lineæ, quarum utraque sit sex cubi- duæ lineæ, quarum utraque sit sex cubi- torum, et conjungantur per duas reclas torum, et conjungantur per duas reclas lineas cadentes super ipsas in extremis lineas cadentes super ipsas in extremis punctis, quarum utraque sit duorum punctis, quarum utraque sit duorum cubitorum. Superficies igitur inter has cubitorum. Superficies igitur inter has duas lineas contenta, quadratum erit duas lineas contenta, quadratum erit habens duo latera longiora duobus aliis, habens duo latera longiora duobus aliis, quod habebit in universo latera sedecim quod habebit in universo latera sedecim cubitorum. Tetragonismus autem est cubitorum. Tetragonismus autem est quadratum æqualium laterum æquale quadratum æqualium laterum æquale illi et orthogonum, id est, rectorum illi et orthogonum, id est, rectorum angulorum, ut scilicet quatuor latera angulorum, ut scilicet quatuor latera habeat, quorum quodlibet sit quatuor habeat, quorum quodlibet sit quatuor cubitorum. Illud enim quadratum erit cubitorum. Illud enim quadratum erit sedecim cubitorum, sicut et illud quod sedecim cubitorum, sicut et illud quod est altera parte longius. Diffinitio autem est altera parte longius. Diffinitio autem propter quid est dicens essentiam et cau- propter quid est dicens essentiam et cau- sam illius propter quam est, sicut si sam illius propter quam est, sicut si diffiniatur eclipsis solis, quod est de- diffiniatur eclipsis solis, quod est de- fectus luminis in sole ex eo quod subjici- fectus luminis in sole ex eo quod subjici- tur ei luna sic enim tangitur essentia tur ei luna sic enim tangitur essentia

II P. SUMME DE CREATURIS, QUÆST. 4. II P. SUMME DE CREATURIS, QUÆST. 4.

eclipsis per hoc quod dicitur defectus lu- eclipsis per hoc quod dicitur defectus lu- minis in sole, et tangitur causa propter minis in sole, et tangitur causa propter quam est per hoc quod dicitur, eo quod quam est per hoc quod dicitur, eo quod subjicitur ei luna. Et etiam in exemplo subjicitur ei luna. Et etiam in exemplo Philosophi in II de Anima, ubi dicit, Philosophi in II de Anima, ubi dicit, quod media inventio est causa æquali quod media inventio est causa æquali tatis tetragoni cum altera parte longiori tatis tetragoni cum altera parte longiori quadrato, est hæc diffinitio dicens pro- quadrato, est hæc diffinitio dicens pro- pter quid quia tetragonus est orthogo- pter quid quia tetragonus est orthogo- num æquilaterale æquale altera parte num æquilaterale æquale altera parte longiori quadrato, ex inventione media longiori quadrato, ex inventione media inter latus brevius et latus longius. inter latus brevius et latus longius. Quod sic patet Supra dictum est, quod Quod sic patet Supra dictum est, quod tetragonus sit omnium laterum æqua- tetragonus sit omnium laterum æqua- lium, vel quodlibet latus habens latitu- lium, vel quodlibet latus habens latitu- dinem quatuor cubitorum. Quadratum dinem quatuor cubitorum. Quadratum vero altera parte longius unum latus vero altera parte longius unum latus habet sex cubitorum, alter vero duo- habet sex cubitorum, alter vero duo- rum. Medium autem inter sex et duo rum. Medium autem inter sex et duo sunt quatuor, eo quod æqualiter distant sunt quatuor, eo quod æqualiter distant a duobus et sex vincunt enim duo in a duobus et sex vincunt enim duo in duobus, et vincuntur a sex in duobus. duobus, et vincuntur a sex in duobus. Et ita patet, quod hæc inventio media Et ita patet, quod hæc inventio media inter duo et sex, causa est æqualitatis inter duo et sex, causa est æqualitatis tetragoni ad tetragonum altera parte tetragoni ad tetragonum altera parte longius. longius.

Dicendum ergo, quod diffinitiones di- Dicendum ergo, quod diffinitiones di- centes quid tantum et præcipue mate- centes quid tantum et præcipue mate- riales, sunt communes in demonstra- riales, sunt communes in demonstra- tionibus, et non notæ per se: sed diffi- tionibus, et non notæ per se: sed diffi- nitiones dicentes quid et propter quid, nitiones dicentes quid et propter quid, sunt principia demonstrationum secun- sunt principia demonstrationum secun- dum quod medium dicitur primum: dum quod medium dicitur primum: quia illæ sunt notæ per se. Et de his quia illæ sunt notæ per se. Et de his intelligit Philosophus in II Posteriorum, intelligit Philosophus in II Posteriorum, quod non possunt esse conclusiones in quod non possunt esse conclusiones in demonstrationibus. demonstrationibus.

Si vero quæratur, Quomodo conclu- Si vero quæratur, Quomodo conclu- datur una per alteram ? fiat talis demon- datur una per alteram ? fiat talis demon- stratio : Omne per se lucens cui suppo- stratio : Omne per se lucens cui suppo- nitur corpus non pervium, deficit in nitur corpus non pervium, deficit in illuminando sol eclipsatus est per se illuminando sol eclipsatus est per se lucens cui supponitur corpus non per- lucens cui supponitur corpus non per- vium, deficit in illuminando: sol eclipsa- vium, deficit in illuminando: sol eclipsa- tus est per se lucens, cui supponitur cor- tus est per se lucens, cui supponitur cor- pus non pervium: ergo deficit in illumi- pus non pervium: ergo deficit in illumi- nando. Item, Secundum aliud exemplum nando. Item, Secundum aliud exemplum quadratum orthogonum æquilaterum quadratum orthogonum æquilaterum protractum super lineam, quæ est media protractum super lineam, quæ est media

61 61

inventio proportionis lateris longioris et inventio proportionis lateris longioris et brevioris in quadrato altera parte longio- brevioris in quadrato altera parte longio- ri, est æquale quadrato altera parte lon- ri, est æquale quadrato altera parte lon- giori: tetragonus est quadratum ortho- giori: tetragonus est quadratum ortho- gonum protractum super lineam, quæ gonum protractum super lineam, quæ est media inventio proportionis lateris est media inventio proportionis lateris longioris et brevioris quadrato altera longioris et brevioris quadrato altera parte longiori : ergo tetragonus est qua- parte longiori : ergo tetragonus est qua- dratum orthogonum æquilaterale æquale dratum orthogonum æquilaterale æquale quadrato altera parte longiori. quadrato altera parte longiori.

Similiter se habent diffinitiones datæ Similiter se habent diffinitiones datæ de anima. Primæ enim diffinitiones non de anima. Primæ enim diffinitiones non dicunt nisi quid est anima, secundum dicunt nisi quid est anima, secundum quod est actus corporis physici organici quod est actus corporis physici organici potentia vitam habentis, et quod est potentia vitam habentis, et quod est substantia talis corporis vel substantia substantia talis corporis vel substantia secundum rationem. Propter quam secundum rationem. Propter quam autem causam sit actus talis corporis autem causam sit actus talis corporis vel substantia secundum rationem, non vel substantia secundum rationem, non demonstratur illis diffinitionibus: et ideo demonstratur illis diffinitionibus: et ideo sunt ut conclusiones et non ut principia sunt ut conclusiones et non ut principia in demonstratione. Et quia conclusiones in demonstratione. Et quia conclusiones sunt ut incertæ certificatæ tamen ex cer- sunt ut incertæ certificatæ tamen ex cer- tioribus, ideo necesse est aliam diffini- tioribus, ideo necesse est aliam diffini- tionem reperiri, quæ dicat causam tionem reperiri, quæ dicat causam propter quam anima est actus talis cor- propter quam anima est actus talis cor- poris vel substantia secundum ratio- poris vel substantia secundum ratio- nem hæc autem est ista, quia anima nem hæc autem est ista, quia anima est principium et causa vitæ corporis est principium et causa vitæ corporis physici potentia vitam habentis. Poten- physici potentia vitam habentis. Poten- tia enim viventis actus est vita: actus tia enim viventis actus est vita: actus enim viventis potentia est vita. Causa enim viventis potentia est vita. Causa igitur propter quam anima est actus igitur propter quam anima est actus potentia viventis, est quia est princi- potentia viventis, est quia est princi- pium et causa vitæ. Fiat ergo talis pium et causa vitæ. Fiat ergo talis demonstratio: Omne quod est per se demonstratio: Omne quod est per se principium et causa vitæ, est actus po- principium et causa vitæ, est actus po- tentia viventis et substantia ejus secun- tentia viventis et substantia ejus secun- dum rationem: anima est per se prin- dum rationem: anima est per se prin- cipium et causa vitæ : ergo est actus cipium et causa vitæ : ergo est actus potentia viventis et substantia secundum potentia viventis et substantia secundum

rationem. rationem.

AD ILLUD quod dicitur, Quomodo Ad quæst. AD ILLUD quod dicitur, Quomodo Ad quæst. monstrat naturam animæ ? monstrat naturam animæ ?

Dicendum, quod hoc modo quo mon- Dicendum, quod hoc modo quo mon- strat animam ut naturam: natura enim strat animam ut naturam: natura enim est intrinsecum principium movendi et est intrinsecum principium movendi et quiescendi. Unde cum dicitur, Anima quiescendi. Unde cum dicitur, Anima

2. 2.

Ad 2. Ad 2.

62 62

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

est principium et causa vitæ, et vivere est principium et causa vitæ, et vivere dicitur multipliciter secundum opera dicitur multipliciter secundum opera animæ, accipitur anima ut natura mo- animæ, accipitur anima ut natura mo- vens ad opera illa. vens ad opera illa.

AD ULTIMUM dicendum, quod sicut se AD ULTIMUM dicendum, quod sicut se habet anima ad corpus, ita partes ipsius habet anima ad corpus, ita partes ipsius se habent ad partes corporis. Unde sicut se habent ad partes corporis. Unde sicut ipsa est causa vitæ in toto, ita per partes ipsa est causa vitæ in toto, ita per partes influit vitam partibus corporis: propter influit vitam partibus corporis: propter quod dicit Philosophus, quod si oculus quod dicit Philosophus, quod si oculus esset animal, visio esset anima ipsius. esset animal, visio esset anima ipsius. Et ideo ista diffinitio tangit causas acci- Et ideo ista diffinitio tangit causas acci- dentium et passionum. Animæ enim dentium et passionum. Animæ enim omnia accidentia et passiones sunt se- omnia accidentia et passiones sunt se-

cundum partes ipsius et secundum opera cundum partes ipsius et secundum opera ejus in quibus ipsa anima est principium ejus in quibus ipsa anima est principium

et causa. et causa.

Sic igitur patet determinatio duorum Sic igitur patet determinatio duorum quæ quæruntur de anima, scilicet sub- quæ quæruntur de anima, scilicet sub- stantia ipsius, et natura. Restat quærere stantia ipsius, et natura. Restat quærere modo quæcumque accidunt circa ipsam.. modo quæcumque accidunt circa ipsam.. Et sic patet qualiter hæ diffinitiones sic Et sic patet qualiter hæ diffinitiones sic se habent, quod una concluditur per se habent, quod una concluditur per aliam, et qualiter causæ accidentium aliam, et qualiter causæ accidentium animæ cognoscuntur per ipsas: et ideo animæ cognoscuntur per ipsas: et ideo non est necesse specialiter de ipsis dis- non est necesse specialiter de ipsis dis- putare. putare.

QUÆSTIO V. QUÆSTIO V.

De partibus animæ. De partibus animæ.

Deinde transeundum est ad quæstionem de partibus animæ, et de divi- Deinde transeundum est ad quæstionem de partibus animæ, et de divi- sione, et de propriis passionibus et operationibus quæ accidunt illi, et sione, et de propriis passionibus et operationibus quæ accidunt illi, et quæ divisio videtur manifestare substantiam ipsius per posteriora. quæ divisio videtur manifestare substantiam ipsius per posteriora.

Quærendum est primo de ipsa. Quærendum est primo de ipsa.

Et quia unum individuum est in se, quæratur primo, Utrum anima sit Et quia unum individuum est in se, quæratur primo, Utrum anima sit una, vel multæ in omnibus animatis ? una, vel multæ in omnibus animatis ?

Et si multæ, quæratur, Utrum ante corpus fuerint creatæ in comparibus Et si multæ, quæratur, Utrum ante corpus fuerint creatæ in comparibus stellis, ut dicit Plato, vel in corpore sint creatæ vel multiplicatæ ? stellis, ut dicit Plato, vel in corpore sint creatæ vel multiplicatæ ?

Et si sint in corpore creatæ, Utrum immediate causentur a Deo, vel ab Et si sint in corpore creatæ, Utrum immediate causentur a Deo, vel ab intelligentiis angelicis, sicut videntur dicere quidam Philosophorum ? intelligentiis angelicis, sicut videntur dicere quidam Philosophorum ?

Postea vero consequenter quærendum est de divisione animæ per has Postea vero consequenter quærendum est de divisione animæ per has differentias vegetabilis, sensibilis, et rationalis, qualis scilicet sit ista differentias vegetabilis, sensibilis, et rationalis, qualis scilicet sit ista divisio? divisio?

Et, Utrum sit insufficiens, vel non ? Et, Utrum sit insufficiens, vel non ?

Et, Utrum dividi possit anima per rationale et irrationale, sicut dividitur Et, Utrum dividi possit anima per rationale et irrationale, sicut dividitur animal ? animal ?

II P. SUMMÆ DE CREATURIS, QUÆST. 5. II P. SUMMÆ DE CREATURIS, QUÆST. 5.

63 63

Et consequenter quæritur, Utrum istæ tres differentiæ animæ sint una Et consequenter quæritur, Utrum istæ tres differentiæ animæ sint una substantia in aliquo uno corpore animato, vel non ? substantia in aliquo uno corpore animato, vel non ?

Et, Utrum in quolibet animato sint plures animæ, vel non ? Et, Utrum in quolibet animato sint plures animæ, vel non ? Et tandem, Quærendum de singulis istarum differentiarum. Et tandem, Quærendum de singulis istarum differentiarum.

ARTICULUS I. ARTICULUS I.

Utrum anima sit una, vel multæ in Utrum anima sit una, vel multæ in omnibus animatis? omnibus animatis?

Quæratur ergo primo, Utrum anima Quæratur ergo primo, Utrum anima sit una, vel multæ in omnibus anima- sit una, vel multæ in omnibus anima- tis ? tis ?

: :

1. Quidam enim Philosophi unam 1. Quidam enim Philosophi unam animam esse dixerunt, quæ pro diversi- animam esse dixerunt, quæ pro diversi- tate corporum animatorum diversa in tate corporum animatorum diversa in eis operatur, utentes pro ratione, duplici eis operatur, utentes pro ratione, duplici simili, quorum unum est in anima ra- simili, quorum unum est in anima ra- tionali in homine, quæ cum sit una, in tionali in homine, quæ cum sit una, in diversis partibus corporis diversimode diversis partibus corporis diversimode operatur in partibus enim terrestribus, operatur in partibus enim terrestribus, sicut sunt ossa, ungues, et pili, operatur sicut sunt ossa, ungues, et pili, operatur solummodo opus vegetativæ : in parti- solummodo opus vegetativæ : in parti- bus autem commixtis accidentibus ad bus autem commixtis accidentibus ad temperamentum, sicut est caro, et ner- temperamentum, sicut est caro, et ner- vus sensibilis, vegetationem et sensus : vus sensibilis, vegetationem et sensus : in spiritibus vero lucidis et directis ad in spiritibus vero lucidis et directis ad virtutes animales, quæ sunt in capite, virtutes animales, quæ sunt in capite, operatur opus rationis. operatur opus rationis.

2. Secundum, Simile est in igne, qui 2. Secundum, Simile est in igne, qui in juxta se corpora posita pro diversitate in juxta se corpora posita pro diversitate eorum diversimode operatur : quibus eorum diversimode operatur : quibus dam enim tantum communicat calo- dam enim tantum communicat calo- rem, quibusdam calorem et lumen, rem, quibusdam calorem et lumen, quibusdam calorem et lumen et speciem quibusdam calorem et lumen et speciem

suam. suam.

3. Isti etiam nitebantur tali ratione : 3. Isti etiam nitebantur tali ratione : Distinctio est inter formam materialem, Distinctio est inter formam materialem, et non materialem. Et dico formam ma- et non materialem. Et dico formam ma- terialem, sive sit accidentalis, sive sub- terialem, sive sit accidentalis, sive sub- stantialis, quæ divisa sua materia manet stantialis, quæ divisa sua materia manet in qualibet sui parte, sicut forma lapidis in qualibet sui parte, sicut forma lapidis

in lapide, et forma calidi in calido. Cum in lapide, et forma calidi in calido. Cum autem anima non sic dividatur ad divi- autem anima non sic dividatur ad divi- sionem sui subjecti, ipsa non erit forma sionem sui subjecti, ipsa non erit forma materialis ergo non erit forma quæ est materialis ergo non erit forma quæ est in materia, eo quod omnis forma quæ in materia, eo quod omnis forma quæ est in materia, materialis est: igitur erit est in materia, materialis est: igitur erit forma separata nulla autem forma se- forma separata nulla autem forma se- parata et immaterialis diversificatur pro parata et immaterialis diversificatur pro diversitate materiæ in qua operatur : diversitate materiæ in qua operatur : ergo nec anima: sed arbor, brutum, ergo nec anima: sed arbor, brutum, et homo sunt subjecta in quibus opera- et homo sunt subjecta in quibus opera- tur ergo ipsa non erit diversificata pro- tur ergo ipsa non erit diversificata pro- pter illa, sed remanebit una. pter illa, sed remanebit una.

4. Item, Detur, quod diversitas subje- 4. Item, Detur, quod diversitas subje- ctorum facit ei diversitatem, et suppona- ctorum facit ei diversitatem, et suppona- tur quia sicut anima hominis tota est tur quia sicut anima hominis tota est actus totius, ita secundum partes est actus totius, ita secundum partes est actus partium hoc enim similiter supra actus partium hoc enim similiter supra probatum est. Inde procedatur sic: Di- probatum est. Inde procedatur sic: Di- versitatem essentialem animæ efficit di- versitatem essentialem animæ efficit di- versitas materiæ: sed in corpore homi- versitas materiæ: sed in corpore homi- nis pro diversis partibus hæc diversitas nis pro diversis partibus hæc diversitas invenitur : quia quædam sunt partes invenitur : quia quædam sunt partes terrestres, et quædam commixtæ ad tem- terrestres, et quædam commixtæ ad tem- peramentum plus accendentes: ergo peramentum plus accendentes: ergo oportet, quod in anima humana una oportet, quod in anima humana una pars diversa esset essentialiter ab alia, pars diversa esset essentialiter ab alia, quod non est verum: ergo diversitas quod non est verum: ergo diversitas materiæ non facit diversitatem animæ: materiæ non facit diversitatem animæ: et sic iterum redit, quod ipsa est una in et sic iterum redit, quod ipsa est una in omni animato. Prima vero duo similia omni animato. Prima vero duo similia hujus sectæ scripta sunt in libro Ptole- hujus sectæ scripta sunt in libro Ptole- mæi. Rationes autem continentur in li- mæi. Rationes autem continentur in li- bro Avicennæ. bro Avicennæ.

5. Potest autem objicere aliquis ad 5. Potest autem objicere aliquis ad idem sic Omnis forma generis si divi- idem sic Omnis forma generis si divi- datur, necesse est ipsam dividi per diffe- datur, necesse est ipsam dividi per diffe- rentias quæ non possunt similiter in rentias quæ non possunt similiter in unum congregari. Veritas hujus patet unum congregari. Veritas hujus patet per inductionem divisionis omnis gene- per inductionem divisionis omnis gene- ris. Ergo si anima secundum se et in ris. Ergo si anima secundum se et in genere accepta dividatur per esse, ne- genere accepta dividatur per esse, ne-

Sed contra Sed contra

64 64

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

cesse est, quod hoc fiat per differentias cesse est, quod hoc fiat per differentias ex opposito ipsam dividentes: ergo a de- ex opposito ipsam dividentes: ergo a de- structione consequentis si dividunt ip- structione consequentis si dividunt ip- sam per oppositum, non erit necesse sam per oppositum, non erit necesse dividi animam per esse: sed differentiæ dividi animam per esse: sed differentiæ animæ sunt vegetabilis et sensibilis et animæ sunt vegetabilis et sensibilis et rationalis, quæ non sunt oppositæ diffe- rationalis, quæ non sunt oppositæ diffe- rentiæ, sicut patet ex hoc quod sunt actu rentiæ, sicut patet ex hoc quod sunt actu in uno, scilicet rationali: ergo non divi- in uno, scilicet rationali: ergo non divi- dunt animam per se et sic relinquitur, dunt animam per se et sic relinquitur, quod anima sit una secundum esse in quod anima sit una secundum esse in omnibus animatis. omnibus animatis.

6. Item, Dicit Philosophus in IV To- 6. Item, Dicit Philosophus in IV To- picorum, quod æquilaterus et quadratus picorum, quod æquilaterus et quadratus eadem figura sunt, sed non idem trian- eadem figura sunt, sed non idem trian- gulus. Ex hoc accipitur, quod quæcum- gulus. Ex hoc accipitur, quod quæcum- que diversitas consequitur rem, quod que diversitas consequitur rem, quod illam rem præcedentem non facit unam illam rem præcedentem non facit unam neque multam. Quod patet ex hoc quod neque multam. Quod patet ex hoc quod unumquodque est a forma sua: id autem unumquodque est a forma sua: id autem quod consequitur, non est forma sua : quod consequitur, non est forma sua : cum igitur vegetabilis, sensibilis, et ra- cum igitur vegetabilis, sensibilis, et ra- tionalis sint consequentia animam secun- tionalis sint consequentia animam secun- dum se, anima ab eis non erit una neque dum se, anima ab eis non erit una neque multæ. multæ.

7. Item, Quod convenit alicui per ac- 7. Item, Quod convenit alicui per ac- cidens, non facit ipsum unum vel mul- cidens, non facit ipsum unum vel mul- tum esse vegetabile, et sensibile, et tum esse vegetabile, et sensibile, et rationale accidit animæ: ergo non facit rationale accidit animæ: ergo non facit ipsam esse unam vel multam. PROBATIO ipsam esse unam vel multam. PROBATIO minoris est: quia quidquid non convenit minoris est: quia quidquid non convenit alicui per se, convenit ei per accidens : alicui per se, convenit ei per accidens : sicut enim ens per se et ens per accidens sicut enim ens per se et ens per accidens immediate opponuntur, ita convenire immediate opponuntur, ita convenire per se et convenire per accidens: quod per se et convenire per accidens: quod autem alicui convenit per se, convenit autem alicui convenit per se, convenit ubique et semper unde si rationalis et ubique et semper unde si rationalis et sensibilis convenirent per se animæ, sensibilis convenirent per se animæ, oporteret, quod omne animatum esset oporteret, quod omne animatum esset sensibile et rationale, quod falsum est: sensibile et rationale, quod falsum est: et ita redit, quod conveniunt per acci- et ita redit, quod conveniunt per acci- dens, et sic non faciunt divisionem ani- dens, et sic non faciunt divisionem ani- mæ secundum esse. mæ secundum esse.

SED CONTRA hoc sunt multæ rationes SED CONTRA hoc sunt multæ rationes Collectani et Avicennæ. Collectani et Avicennæ.

1. Quarum una est, quod necesse est 1. Quarum una est, quod necesse est unumquodque ens in natura propria unumquodque ens in natura propria

1 II de Anima, tex. com. 24 et 26. 1 II de Anima, tex. com. 24 et 26.

habere formam numéro et specie diffe- habere formam numéro et specie diffe- rentem ab alio quod est in alia specie rentem ab alio quod est in alia specie secundum naturam: sed homo, brutum, secundum naturam: sed homo, brutum, et planta sunt in natura numero et spe- et planta sunt in natura numero et spe- cie differentia ergo necesse est ea habere cie differentia ergo necesse est ea habere diversas formas numero et specie diffe- diversas formas numero et specie diffe- rentes sed forma animati non est nisi rentes sed forma animati non est nisi anima quæ dat animato speciem et esse : anima quæ dat animato speciem et esse : ergo necesse est animam in istis diver- ergo necesse est animam in istis diver- sam esse specie et numero. sam esse specie et numero.

2. Item, Habitum est supra, quod 2. Item, Habitum est supra, quod anima est substantia secundum rationem anima est substantia secundum rationem omnium animatorum. Hoc autem patet omnium animatorum. Hoc autem patet esse falsum quia si aliquis assignaverit esse falsum quia si aliquis assignaverit rationem physicam hominis, bruti, et rationem physicam hominis, bruti, et plantæ, diversam hinc inde assignabit. plantæ, diversam hinc inde assignabit.

3. Item, Omnis diversitas quæ est in 3. Item, Omnis diversitas quæ est in materia, causatur a diversitate formæ. materia, causatur a diversitate formæ. Veritas autem hujus patet ex hoc quod Veritas autem hujus patet ex hoc quod materia non indigeat transmutatione et materia non indigeat transmutatione et dispositione per alterationes, nisi per hoc dispositione per alterationes, nisi per hoc ut aptetur ad recipiendam formam. Sed ut aptetur ad recipiendam formam. Sed expresse videmus magnam diversitatem expresse videmus magnam diversitatem materiæ in hominibus, brutis, et plan- materiæ in hominibus, brutis, et plan- tis. Ergo hæc diversitas causabitur a tis. Ergo hæc diversitas causabitur a diversis formis substantialibus et natura- diversis formis substantialibus et natura- libus. Horum autem forma substantialis libus. Horum autem forma substantialis et naturalis non est nisi anima. Ergo et naturalis non est nisi anima. Ergo anima diversificatur ab illis. anima diversificatur ab illis.

Hoc idem accipitur ab Aristotele in Hoc idem accipitur ab Aristotele in II de Anima, ubi sic dicit: Unusquis- II de Anima, ubi sic dicit: Unusquis- que actus et in eo quod in potentia et in que actus et in eo quod in potentia et in propria materia sit, aptus natus est fieri. propria materia sit, aptus natus est fieri. Ergo videtur, quod secundum diversita- Ergo videtur, quod secundum diversita- tem propriæ materiæ rei naturalis diver- tem propriæ materiæ rei naturalis diver- sificetur actus a forma: sed actus et sificetur actus a forma: sed actus et forma animati est anima: ergo diversa forma animati est anima: ergo diversa erit in diversis animatis. erit in diversis animatis.

4. Præterea, Si eadem esset anima in 4. Præterea, Si eadem esset anima in omnibus animatis, quæ diversa ageret omnibus animatis, quæ diversa ageret pro diversitate materiæ, tunc oporteret, pro diversitate materiæ, tunc oporteret, quod in omnibus animatis ejusdem spe- quod in omnibus animatis ejusdem spe- ciei anima haberet easdem operationes. ciei anima haberet easdem operationes. ergo oporteret, quod in omnibus homi- ergo oporteret, quod in omnibus homi- nibus esset ignorans vel sapiens æqua- nibus esset ignorans vel sapiens æqua- liter, quod aperte falsum est. liter, quod aperte falsum est.

Si forte dicatur, quod anima variatur Si forte dicatur, quod anima variatur

Molutio. Molutio.

Ad 1. Ad 1.

II P. SUMMÆ DE CREATURIS, QUÆST. 5. II P. SUMMÆ DE CREATURIS, QUÆST. 5.

in sapientia et ignorantia ex respectu ad in sapientia et ignorantia ex respectu ad corpus hoc vel illud. CONTRA hoc est: corpus hoc vel illud. CONTRA hoc est: quia sapientia et ignorantia non sunt quia sapientia et ignorantia non sunt formæ respectivæ, sed absolutæ, quæ formæ respectivæ, sed absolutæ, quæ non in corpore aliquo, sed in ipsa ani- non in corpore aliquo, sed in ipsa ani- ma sunt ut in subjecto. Ergo videtur, ma sunt ut in subjecto. Ergo videtur, quod non diversificentur ex respectu ad quod non diversificentur ex respectu ad hoc corpus vel illud, cum non sint in hoc corpus vel illud, cum non sint in hoc corpore vel illo, sed in anima se- hoc corpore vel illo, sed in anima se- cundum se, et non per respectum vel cundum se, et non per respectum vel per relationem sibi convenientes. Vide- per relationem sibi convenientes. Vide- mus enim in simili, quod homo non est mus enim in simili, quod homo non est in respectu omnium hominum pater, vel in respectu omnium hominum pater, vel filius, vel frater, vel soror, sed respectu filius, vel frater, vel soror, sed respectu hujus vel illius eo quod formæ signifi- hujus vel illius eo quod formæ signifi- catæ pro illa natura per respectum non catæ pro illa natura per respectum non omni conveniunt: sed respectu omnium omni conveniunt: sed respectu omnium est sapiens si sapiens est, et ignorans est sapiens si sapiens est, et ignorans si ignorans est, vel senex si senex est, si ignorans est, vel senex si senex est, vel juvenis si juvenis est, eo quod istæ vel juvenis si juvenis est, eo quod istæ formæ absolutæ sunt in homine. formæ absolutæ sunt in homine.

SOLUTIO. Concedendum est, quod ani- SOLUTIO. Concedendum est, quod ani- ma nec una numero est nec specie in ma nec una numero est nec specie in diversis, sed in animatis differentibus diversis, sed in animatis differentibus specie est ipsa diversa specie, et in dif- specie est ipsa diversa specie, et in dif- ferentibus numero est ipsa diversa nu- ferentibus numero est ipsa diversa nu- mero, sicut probant ultimæ rationes, mero, sicut probant ultimæ rationes, quæ propriæ sunt et physicæ. quæ propriæ sunt et physicæ.

AD PRIMUM ergo quod objicitur, dicen- AD PRIMUM ergo quod objicitur, dicen- dum quod non est simile de partibus dum quod non est simile de partibus corporis humani, et de corporibus diver- corporis humani, et de corporibus diver- sorum animatorum specie et genere et sorum animatorum specie et genere et numero et hoc duplici ratione, quarum numero et hoc duplici ratione, quarum una est, quia membra corporis humani una est, quia membra corporis humani secundum originem reducuntur ad unum secundum originem reducuntur ad unum membrum quod est cor, a quo recipiunt membrum quod est cor, a quo recipiunt influxum vitæ, sicut superius habitum influxum vitæ, sicut superius habitum est. Influens autem est unum numero et est. Influens autem est unum numero et specie. Talis autem reductio non est in specie. Talis autem reductio non est in corporibus diversorum animatorum nu- corporibus diversorum animatorum nu- mero et specie et genere. Secunda est : mero et specie et genere. Secunda est : quia partes corporis humani inveniuntur quia partes corporis humani inveniuntur omnes in forma totius compositi corpo- omnes in forma totius compositi corpo- ris talis autem unio non invenitur in ris talis autem unio non invenitur in corporibus diversorum animatorum spe- corporibus diversorum animatorum spe- cie et genere et numero. cie et genere et numero.

1 III de Anima, tex. com. 66. 1 III de Anima, tex. com. 66.

XXXV XXXV

65 65

AD ALIUD dicendum, quod illud non- AD ALIUD dicendum, quod illud non- est simile duplici ratione, quarum una est simile duplici ratione, quarum una est: quia ignis habet qualitatem activam est: quia ignis habet qualitatem activam quæ est caliditas, quæ transmutat mate- quæ est caliditas, quæ transmutat mate- riam, ad hoc ut sit susceptibilis ignis: riam, ad hoc ut sit susceptibilis ignis: et cum actio omnis sit inter contraria, et cum actio omnis sit inter contraria, est illud in quod agit caliditas ignis, est illud in quod agit caliditas ignis, primo distans a natura ignis, et postea primo distans a natura ignis, et postea magis appropinquans, et postea speciem magis appropinquans, et postea speciem recipiens: talis autem virtus activa non recipiens: talis autem virtus activa non est in anima: quia aliter oporteret, quod est in anima: quia aliter oporteret, quod planta alteraretur et fieret brutum, et planta alteraretur et fieret brutum, et brutum alteraretur et fieret rationalis, brutum alteraretur et fieret rationalis, quod non contingit. Secunda ratio est : quod non contingit. Secunda ratio est : quia ignis de se et lumen de se non quæ- quia ignis de se et lumen de se non quæ- rit materiam diversificatam in partibus rit materiam diversificatam in partibus dissimilibus, sed accidit ei hoc. Animæ dissimilibus, sed accidit ei hoc. Animæ vero non convenit esse nisi in tali mate- vero non convenit esse nisi in tali mate- ria quæ ria quæ dissimiles habet partes. Sicut dissimiles habet partes. Sicut enim dicit Philosophus in III de Anima ³, enim dicit Philosophus in III de Anima ³, impossibile est simplex corpus esse ani- impossibile est simplex corpus esse ani- malis. malis.

3 3

AD ALIUD dicendum, quod forma ma- AD ALIUD dicendum, quod forma ma- terialis dicitur quatuor modis in forma terialis dicitur quatuor modis in forma substantiali, et etiam duobus modis in substantiali, et etiam duobus modis in forma accidentali. In forma substantiali forma accidentali. In forma substantiali unus modus est, quod est actus materiæ unus modus est, quod est actus materiæ simplicis non resolubilis in partes, quæ simplicis non resolubilis in partes, quæ virtute et potentia sint ipsa et sic forma virtute et potentia sint ipsa et sic forma elementi est forma materialis. Secundus elementi est forma materialis. Secundus modus est, quod est actus materiæ com- modus est, quod est actus materiæ com- mixtæ, cujus quælibet pars est in actu mixtæ, cujus quælibet pars est in actu illius mixti et sic forma lapidis et mi- illius mixti et sic forma lapidis et mi- neralium est forma materialis. Tertius neralium est forma materialis. Tertius modus est, quod est actus materiæ com- modus est, quod est actus materiæ com- plexionatæ, quæ secundum diversas sui plexionatæ, quæ secundum diversas sui partes diversos habet actus mixtionis, partes diversos habet actus mixtionis, sicut alius est actus mixtionis in carne, sicut alius est actus mixtionis in carne, et alius in osse et hoc modo anima et alius in osse et hoc modo anima vegetabilis et sensibilis sunt formæ vegetabilis et sensibilis sunt formæ materiales. Quartus modus est, quod est materiales. Quartus modus est, quod est actus materiæ complexionatæ et diver- actus materiæ complexionatæ et diver- simode commixtæ in partibus, sed non simode commixtæ in partibus, sed non secundum omnes partes sui est actus secundum omnes partes sui est actus partium corporis et hoc modo anima partium corporis et hoc modo anima rationalis est forma materialis. Et cum rationalis est forma materialis. Et cum sic diversis modis dicatur forma mate- sic diversis modis dicatur forma mate-

5 5

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

66 66

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

rialis, diversimode etiam dividitur a rialis, diversimode etiam dividitur a divisione materiæ. Primæ enim duæ divisione materiæ. Primæ enim duæ propter hoc quod sunt in materia simili propter hoc quod sunt in materia simili per totum in partibus, divisa materia per totum in partibus, divisa materia sunt in qualibet parte ipsius, et in qua- sunt in qualibet parte ipsius, et in qua- libet parte materiæ exercent omnes ope- libet parte materiæ exercent omnes ope- rationes quas exercuerunt in toto. Tertia rationes quas exercuerunt in toto. Tertia vero propter hoc quod est actus corporis vero propter hoc quod est actus corporis totius dissimilis in partibus, et secundum totius dissimilis in partibus, et secundum omnes partes est actus partium ejus, omnes partes est actus partium ejus, divisa est materia in utraque parte divi- divisa est materia in utraque parte divi- dente tota quidem, sed non de necessi- dente tota quidem, sed non de necessi- tate exercet omnes operationes in parti- tate exercet omnes operationes in parti- bus quas exercuit in toto : sed quandoque bus quas exercuit in toto : sed quandoque sic, quandoque non. Planta enim divisa sic, quandoque non. Planta enim divisa habet usum alimenti et augmenti et ge- habet usum alimenti et augmenti et ge- nerationis in utraque parte. Sed brutum nerationis in utraque parte. Sed brutum divisum animam habet in utraque parte divisum animam habet in utraque parte quidem per sensum et motum, sed non quidem per sensum et motum, sed non de necessitate exercet in illis opera quæ de necessitate exercet in illis opera quæ exercuit in toto, et præcipue digestionis exercuit in toto, et præcipue digestionis et alimenti et idcirco etiam talia non et alimenti et idcirco etiam talia non convalescunt. Contingit autem hoc pro- convalescunt. Contingit autem hoc pro- pter defectum organorum. Quarta vero pter defectum organorum. Quarta vero diviso corpore in nulla parte est et hoc diviso corpore in nulla parte est et hoc contingit ex hoc quod ipsa trahitur in contingit ex hoc quod ipsa trahitur in speciem per hoc ipsum quod est rationa- speciem per hoc ipsum quod est rationa- le, et secundum illud nullius partis actus le, et secundum illud nullius partis actus est, et ideo non manet in partibus diver- est, et ideo non manet in partibus diver- sis. sis.

Forma vero accidentalis, ut dictum est, Forma vero accidentalis, ut dictum est, duobus modis dicitur materialis: quo- duobus modis dicitur materialis: quo- rum primus est, quando talis est, quod rum primus est, quando talis est, quod nullam essentiam activam vel passivam nullam essentiam activam vel passivam vel ex his consequentem adjicit materiæ vel ex his consequentem adjicit materiæ naturali generabilium et corruptibilium, naturali generabilium et corruptibilium, sed tantum dicit positionem partium, vel sed tantum dicit positionem partium, vel illud quod consequitur positionem par- illud quod consequitur positionem par- tium ejus et hoc modo formæ materia- tium ejus et hoc modo formæ materia- les sunt rarum et spissum, grave et le- les sunt rarum et spissum, grave et le- verarum enim est, cujus partes distant verarum enim est, cujus partes distant a se invicem spissum autem, cujus a se invicem spissum autem, cujus partes sunt propinquæ : leve autem se- partes sunt propinquæ : leve autem se- quitur ad rarum, et grave ad spissum. quitur ad rarum, et grave ad spissum. Secundus modus est, quando addit ma- Secundus modus est, quando addit ma- teriæ generabilium et corruptibilium teriæ generabilium et corruptibilium essentiam activam et passivam, vel con- essentiam activam et passivam, vel con- sequentem ex his, sicut calidum, frigi- sequentem ex his, sicut calidum, frigi- dum, humidum, et siccum, dulce, ama- dum, humidum, et siccum, dulce, ama-

rum, album, et nigrum, quæ consequun- rum, album, et nigrum, quæ consequun- tur ex his et istæ formæ accidentales tur ex his et istæ formæ accidentales dividuntur etiam divisione materiæ. Sed dividuntur etiam divisione materiæ. Sed aliter sunt in partibus dividentibus quam aliter sunt in partibus dividentibus quam formæ substantiales: formæ enim sub- formæ substantiales: formæ enim sub- stantiales vel materiales in partibus ma- stantiales vel materiales in partibus ma- teriæ magnis sunt nec magnæ nec par- teriæ magnis sunt nec magnæ nec par- væ accidentales autem in partibus mate- væ accidentales autem in partibus mate- riæ magnis sunt magnæ, et in parvis riæ magnis sunt magnæ, et in parvis parvæ. Quantitas autem secundum in- parvæ. Quantitas autem secundum in- tellectum est ante materiam generabi- tellectum est ante materiam generabi- lium et corruptibilium: eo quod inveni- lium et corruptibilium: eo quod inveni- tur in non generabilibus et corruptibili- tur in non generabilibus et corruptibili- bus, ut in cœlo : et tamen non dividitur bus, ut in cœlo : et tamen non dividitur in his in quibus dividitur materia, sicut in his in quibus dividitur materia, sicut dividuntur formæ accidentales materia- dividuntur formæ accidentales materia- les. Patet igitur, quod non sequitur hoc: les. Patet igitur, quod non sequitur hoc: Si anima non est tota in qualibet parte Si anima non est tota in qualibet parte corporis divisi, quod sit forma non mȧ- corporis divisi, quod sit forma non mȧ- terialis et separata. Et ita non sequitur terialis et separata. Et ita non sequitur ulterius, quod propter diversitatem cor- ulterius, quod propter diversitatem cor- poris non recipiat diversitatem. poris non recipiat diversitatem.

AD ALIUD dicendum, quod non est si- AD ALIUD dicendum, quod non est si- mile de partibus humani corporis, ut mile de partibus humani corporis, ut patet ex prædictis. patet ex prædictis.

AD ALIUD dicendum, quod vegetabile AD ALIUD dicendum, quod vegetabile sensibile et corruptibile possunt sumi du- sensibile et corruptibile possunt sumi du- pliciter, ut differentiæ specificæ constitu- pliciter, ut differentiæ specificæ constitu- tivæ et divisivæ sui generis: et hoc modo tivæ et divisivæ sui generis: et hoc modo sunt oppositæ: quia sic vegetabile non sunt oppositæ: quia sic vegetabile non est nisi in plantis, et sensibile non nisi in est nisi in plantis, et sensibile non nisi in brutis, et rationale non nisi in homini- brutis, et rationale non nisi in homini- bus et anima secundum esse dividitur bus et anima secundum esse dividitur ex illis. Possunt etiam sumi ut potentiæ ex illis. Possunt etiam sumi ut potentiæ et vires animæ ejusdem numero: et de et vires animæ ejusdem numero: et de hoc plenius habebitur infra. hoc plenius habebitur infra.

AD ALIUD dicendum, quod consequen- AD ALIUD dicendum, quod consequen- tia sunt duobus modis, scilicet conse- tia sunt duobus modis, scilicet conse- quentia potentiam materiæ, et conse- quentia potentiam materiæ, et conse- quentia ens perfectum. Consequentia quentia ens perfectum. Consequentia potentiam materiæ semper faciunt ipsam potentiam materiæ semper faciunt ipsam materiam unum vel multa secundum materiam unum vel multa secundum esse et hoc modo differentiæ substan- esse et hoc modo differentiæ substan- tiales consequuntur genus et formæ natu- tiales consequuntur genus et formæ natu- rales materiam et ideo etiam genus rales materiam et ideo etiam genus secundum esse multiplicatur per diffe- secundum esse multiplicatur per diffe- rentias, et materia per formas. Conse- rentias, et materia per formas. Conse- quentia autem ens perfectum sunt acci- quentia autem ens perfectum sunt acci- dentia et de illis est verum quod dicitur. dentia et de illis est verum quod dicitur.

Ad 4. Ad 4.

Ad 5. Ad 5.

Ad 6. Ad 6.

4 7. 4 7.

II P. SUMMÆ DE CREATURIS, QUÆST. 5. II P. SUMMÆ DE CREATURIS, QUÆST. 5.

AD ALIUD dicendum, quod convenire per AD ALIUD dicendum, quod convenire per se dicitur duobus modis, scilicet conve- se dicitur duobus modis, scilicet conve- nire immediate et convenire substantia- nire immediate et convenire substantia- liter. Convenire autem immediate adhuc liter. Convenire autem immediate adhuc duobus modis dicitur, scilicet per se so- duobus modis dicitur, scilicet per se so- lum, vel in disjunctione ad alterum. Per lum, vel in disjunctione ad alterum. Per se solum, sicut homini convenit risibile, se solum, sicut homini convenit risibile, triangulo habere tres angulos æquales triangulo habere tres angulos æquales duobus rectis. In disjunctione vero ad duobus rectis. In disjunctione vero ad alterum, sicut par et impar conveniunt alterum, sicut par et impar conveniunt numero et hoc modo differentiæ oppo- numero et hoc modo differentiæ oppo- sitæ conveniunt generi, sicut rationale sitæ conveniunt generi, sicut rationale et irrationale conveniunt animali et et irrationale conveniunt animali et hoc modo vegetabile et sensibile et ra- hoc modo vegetabile et sensibile et ra- tionale insunt animæ ubique et semper tionale insunt animæ ubique et semper conveniunt. Et hæc distinctio sumitur in conveniunt. Et hæc distinctio sumitur in primo Posteriorum Aristotelis. primo Posteriorum Aristotelis.

Substantialiter autem convenire con- Substantialiter autem convenire con- tingit etiam dupliciter, scilicet gratia in- tingit etiam dupliciter, scilicet gratia in- ferioris, cujus superius est substantia ferioris, cujus superius est substantia secundum partem, et gratia superioris secundum partem, et gratia superioris quod est substantia inferioris secundum quod est substantia inferioris secundum totum. Exemplum primi est sicut risibile totum. Exemplum primi est sicut risibile convenit animali, et habere tres angulos convenit animali, et habere tres angulos æquales duobus rectis, convenit figuræ: æquales duobus rectis, convenit figuræ: risibile enim convenit animali gratia ho- risibile enim convenit animali gratia ho- minis cujus substantia est animal. Se- minis cujus substantia est animal. Se- cundum partem habere angulos tres con- cundum partem habere angulos tres con- venit figuræ gratia trianguli, cujus venit figuræ gratia trianguli, cujus substantia secundum partem est figura: substantia secundum partem est figura: genus enim pars est substantiæ speciei, genus enim pars est substantiæ speciei, et differentia pars altera. Exemplum au- et differentia pars altera. Exemplum au- tem secundi est sicut risibile convenit tem secundi est sicut risibile convenit Petro, et habere tres angulos convenit Petro, et habere tres angulos convenit huic triangulo plumbeo: superius enim huic triangulo plumbeo: superius enim quod est homo et species, est totum esse quod est homo et species, est totum esse formale Petri et superius quod est trian- formale Petri et superius quod est trian- gulus et species, est totum esse hujus gulus et species, est totum esse hujus trianguli plumbei. trianguli plumbei.

Similiter per accidens convenire dici- Similiter per accidens convenire dici- tur duobus modis oppositis, scilicet per tur duobus modis oppositis, scilicet per oppositum ad immediate convenire, et oppositum ad immediate convenire, et per oppositum ad substantialiter conve- per oppositum ad substantialiter conve-

1 Cf. Opp. B. Alberti Comment. in I-Senten- 1 Cf. Opp. B. Alberti Comment. in I-Senten- tiarum, Dist. XX, Art. 1. Tom. XXV novæ edi- tiarum, Dist. XX, Art. 1. Tom. XXV novæ edi- tionis nostræ. Item, II a Part. Summæ theolo- tionis nostræ. Item, II a Part. Summæ theolo- giæ, Quæst. 4, membr. 3. Tom. XXXII ejusdem giæ, Quæst. 4, membr. 3. Tom. XXXII ejusdem editionis. Cf. adhuc eamdem partem Summæ editionis. Cf. adhuc eamdem partem Summæ

-67 -67

nire. Primo modo accidit rationali Pe- nire. Primo modo accidit rationali Pe- trum esse, et eidem accidit animal esse. trum esse, et eidem accidit animal esse. Secundo modo accidit albedo Socrati: et Secundo modo accidit albedo Socrati: et de hoc solo procedit ratio prius habita. de hoc solo procedit ratio prius habita.

ARTICULUS II. ARTICULUS II.

Utrum anima sit idem quod Deus vel Utrum anima sit idem quod Deus vel hyle, ut dixerunt quidam ¹? hyle, ut dixerunt quidam ¹?

Deinde quæritur, Utrum omnes animæ Deinde quæritur, Utrum omnes animæ ante corpus fuerunt creatæ in comparibus ante corpus fuerunt creatæ in comparibus stellis, ut dicit Plato, vel in corpore sint stellis, ut dicit Plato, vel in corpore sint creatæ et multiplicatæ ? creatæ et multiplicatæ ?

Et quia sententia ponentium animas Et quia sententia ponentium animas ante corpus duplex est, scilicet Pythago - ante corpus duplex est, scilicet Pythago - ricorum et Platonicorum, ideo disputan- ricorum et Platonicorum, ideo disputan- dum est de utraque. dum est de utraque.

Et primo de sententia Pythagorico- Et primo de sententia Pythagorico- rum. Ponebant autem Pythagorici ani- rum. Ponebant autem Pythagorici ani- mam esse Deum, ut refert Joannes Chry- mam esse Deum, ut refert Joannes Chry- sostomus in prima homilia super sostomus in prima homilia super Joannem, sic dicens: « Pythagorici se- Joannem, sic dicens: « Pythagorici se- cundum superabundantiam confusionis cundum superabundantiam confusionis delinquentes, muscas, et sciniphes, et delinquentes, muscas, et sciniphes, et arbores, hominum animas fieri, et Deum arbores, hominum animas fieri, et Deum ipsum animam esse, et alia quædam hu- ipsum animam esse, et alia quædam hu- jusmodi turpissime asserebant. » jusmodi turpissime asserebant. »