42 42

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

pura separata, vel anima. Si autem est. pura separata, vel anima. Si autem est. intelligentia pura separata, cum illa sit intelligentia pura separata, cum illa sit super totum universale, quod non varie- super totum universale, quod non varie- tur nec removeatur in partibus ejus, esset tur nec removeatur in partibus ejus, esset motus coeli non renovatus in partibus: motus coeli non renovatus in partibus: quod falsum est: quia motus coeli non vi- quod falsum est: quia motus coeli non vi- detur aliud esse quam renovatio situs in detur aliud esse quam renovatio situs in partibus igitur oportet, quod sit ab partibus igitur oportet, quod sit ab anima tamquam a motore proximo. anima tamquam a motore proximo. Anima enim habet imaginationem et Anima enim habet imaginationem et æstimationem particularium, et appeti- æstimationem particularium, et appeti- tum consequendi illa per motum partium tum consequendi illa per motum partium diversis sitibus et ita anima est actus diversis sitibus et ita anima est actus coeli, quod est corpus simplex physi- coeli, quod est corpus simplex physi-

cum. cum.

6. Item, Averroes super librum II de 6. Item, Averroes super librum II de Colo et mundo, et super XII Metaphy- Colo et mundo, et super XII Metaphy- sicæ dicit', quod coelum habet animam: sicæ dicit', quod coelum habet animam: sed diversificatur ab Avicenna in hoc sed diversificatur ab Avicenna in hoc quod dicit, quod anima hæc non habet quod dicit, quod anima hæc non habet vegetationem, nec sensum, sed est intelle- vegetationem, nec sensum, sed est intelle- ctus purus: si enim haberet vegetatio- ctus purus: si enim haberet vegetatio- nem, esset ipsum corpus corruptibile: nem, esset ipsum corpus corruptibile: eo quod omnes partes vegetabilis animæ eo quod omnes partes vegetabilis animæ sunt propter corruptionem corporis, sic- sunt propter corruptionem corporis, sic- ut nutritiva ad deperditi restaurationem, ut nutritiva ad deperditi restaurationem, augmentativa propter quantitatis perfe- augmentativa propter quantitatis perfe- ctionem, generativa propter impossibili- ctionem, generativa propter impossibili- tatem permanendi in identitate secun- tatem permanendi in identitate secun- dum numerum. Similiter partes animæ dum numerum. Similiter partes animæ sensibilis sunt, ita quod prima est tactus, sensibilis sunt, ita quod prima est tactus, sine quo anima sensibilis non est. Tactus. sine quo anima sensibilis non est. Tactus. autem est secundum mutationem prima- autem est secundum mutationem prima- rum qualitatum activarum et passiva- rum qualitatum activarum et passiva- rum, quæ non competit cœlo. Cæteri vero. rum, quæ non competit cœlo. Cæteri vero. ,sensus sunt in organis determinatis, quæ ,sensus sunt in organis determinatis, quæ non videntur esse in corpore cœli. Po- non videntur esse in corpore cœli. Po- tentiæ autem apprehensivæ sensibilis tentiæ autem apprehensivæ sensibilis animæ sunt sicut phantasia: et cum animæ sunt sicut phantasia: et cum phantasia sit motus a sensu secundum phantasia sit motus a sensu secundum _actum factus, cum non sit in corpore _actum factus, cum non sit in corpore coeli sensus, non erit in ipso phantasia, coeli sensus, non erit in ipso phantasia, neque cæteræ potentiæ quæ sine phan- neque cæteræ potentiæ quæ sine phan- tasia esse non possunt. tasia esse non possunt.

Et si forte diceretur, quod anima diffi- Et si forte diceretur, quod anima diffi-

21 AVERROES, Super II de Coelo et Mundo, com. 21 AVERROES, Super II de Coelo et Mundo, com. 71, et super XII Metaphys., com. 41. 71, et super XII Metaphys., com. 41.

In libro de sensu et sensibili (Nota edit. In libro de sensu et sensibili (Nota edit.

nitur tribus, scilicet motivo secundum nitur tribus, scilicet motivo secundum locum, et cognitivo, et incorporeo. Unde locum, et cognitivo, et incorporeo. Unde licet cœlum sensibilem animam non ha- licet cœlum sensibilem animam non ha- beat secundum partes sensibiles appre- beat secundum partes sensibiles appre- hensivas deintus vel foris, habet tamen hensivas deintus vel foris, habet tamen sensibilem animam secundum partem sensibilem animam secundum partem ejus motivam, eo quod motiva potentia ejus motivam, eo quod motiva potentia pars sit sensibilis animæ, ut dicit Philo- pars sit sensibilis animæ, ut dicit Philo- sophus 2. Si, inquam, sic dicatur, hoc sophus 2. Si, inquam, sic dicatur, hoc patet nihil esse: quia phantasia movet, patet nihil esse: quia phantasia movet, et appetitus sequens phantasiam. Unde et appetitus sequens phantasiam. Unde cui phantasia inesse non potest, eidem cui phantasia inesse non potest, eidem non potest inesse motus processivus. non potest inesse motus processivus.

2. Præterea, Cujus est potentia, ejus 2. Præterea, Cujus est potentia, ejus est actus. Unde si potentia movendi in est actus. Unde si potentia movendi in loco inesset coelo, oporteret quod cœlum loco inesset coelo, oporteret quod cœlum haberet motum processivum, quod a haberet motum processivum, quod a Philosopho in libro II de Cœlo et mundo ³ Philosopho in libro II de Cœlo et mundo ³ improbatum est, et a nobis supra in improbatum est, et a nobis supra in quæstione de cœlo. Relinquitur igitur, quæstione de cœlo. Relinquitur igitur, quod si habet animam, quod illa non quod si habet animam, quod illa non erit nisi intellectualis. erit nisi intellectualis.

3. Item probatur hoc per rationem. 3. Item probatur hoc per rationem. Omnis enim motor principium ponens Omnis enim motor principium ponens motus in parte sui mobilis, et non in motus in parte sui mobilis, et non in toto, est motor discretus a natura et na- toto, est motor discretus a natura et na- turæ ratione: motor cœli est hujusmodi: turæ ratione: motor cœli est hujusmodi: ergo est discretus a natura et naturæ ra- ergo est discretus a natura et naturæ ra- tione. PRIMA probatur ex hoc quod in tione. PRIMA probatur ex hoc quod in motu naturali locali idem est motus par- motu naturali locali idem est motus par- tis et totius, sicut glebæ et totius terræ, tis et totius, sicut glebæ et totius terræ, et scintillæ et totius ignis. In motu enim et scintillæ et totius ignis. In motu enim locali naturali movens est forma substan- locali naturali movens est forma substan- tialis ipsius mobilis, ut probatum est tialis ipsius mobilis, ut probatum est in VIII Physicorum. Cum autem om- in VIII Physicorum. Cum autem om- nes partes mobiles in actu sint per for- nes partes mobiles in actu sint per for- mam illam, omnes partes æqualiter se mam illam, omnes partes æqualiter se habent ad motum localem per formam habent ad motum localem per formam illam. MINOR probatur ex hoc quod mo- illam. MINOR probatur ex hoc quod mo- tus coeli est a dextra incipiens et regy- tus coeli est a dextra incipiens et regy- rans per sinistram. rans per sinistram.

Si concedatur, quod anima sit actus Si concedatur, quod anima sit actus corporis quod est coelum. CONTRA: Omne corporis quod est coelum. CONTRA: Omne corpus cujus actus est anima, est orga- corpus cujus actus est anima, est orga- nicum ergo si anima est actus corporis nicum ergo si anima est actus corporis

Lugd.) Lugd.)

3 II de Coelo et Mundo, tex. com. 50. 3 II de Coelo et Mundo, tex. com. 50. VIII Physicorum, tex. com. 32. VIII Physicorum, tex. com. 32.

Quwet. Quwet.

II P. SUMMÆ DE CREATURIS, QUÆST. 4. II P. SUMMÆ DE CREATURIS, QUÆST. 4.

quod est cœlum, ipsum erit organicum, quod est cœlum, ipsum erit organicum, quod falsum est. quod falsum est.

1. JUXTA hoc iterum quæritur de opi- 1. JUXTA hoc iterum quæritur de opi- nione Orphei, qui dicebat elementa plena nione Orphei, qui dicebat elementa plena esse animabus, et præcipue aerem. Unde esse animabus, et præcipue aerem. Unde dicebat animas afferri in corpora respi- dicebat animas afferri in corpora respi- rantibus ventis, id est, ab aura tracta rantibus ventis, id est, ab aura tracta per respirationem. Nihil autem affertur per respirationem. Nihil autem affertur ex aliquo quod non est in eo. Ergo vide- ex aliquo quod non est in eo. Ergo vide- tur, quod totus mundus et maxime aer tur, quod totus mundus et maxime aer sit plenus animabus. sit plenus animabus.

2. Ad idem Tharsis Philosophus in- 2. Ad idem Tharsis Philosophus in- duxit rationem, quod anima est forma duxit rationem, quod anima est forma simplex et imperceptibilis. Cum ergo simplex et imperceptibilis. Cum ergo perfectioni debeat respondere perfecti- perfectioni debeat respondere perfecti- bile, anima magis erit perfectio corporis bile, anima magis erit perfectio corporis simplicis quam ejus quod est divisibile simplicis quam ejus quod est divisibile in partibus et ita anima magis erit in partibus et ita anima magis erit actus aeris vel ignis, quam corporis actus aeris vel ignis, quam corporis complexionati. complexionati.

3. Item sic potest objici: Uumquodque 3. Item sic potest objici: Uumquodque movetur ad hoc ut participet esse divi- movetur ad hoc ut participet esse divi- num in quantum potest: esse autem di- num in quantum potest: esse autem di- vinum est esse permanens: et quæ non vinum est esse permanens: et quæ non possunt manere in identitate numeri, per possunt manere in identitate numeri, per generationem moventur ad hoc ut per- generationem moventur ad hoc ut per- maneant eadem secundum speciem ¹. maneant eadem secundum speciem ¹. Cum igitur simplicia corpora quæ ele- Cum igitur simplicia corpora quæ ele- menta vocantur, corruptibilia sint, opor- menta vocantur, corruptibilia sint, opor- tet quod reiterentur per generationem, tet quod reiterentur per generationem, non eadem numero, sed eadem specie. non eadem numero, sed eadem specie. Cujus autem est actus, ejus est potentia: Cujus autem est actus, ejus est potentia: et cujus est motus, ejus est et motor. Ergo et cujus est motus, ejus est et motor. Ergo in talibus erit motor ad generationem, et in talibus erit motor ad generationem, et potentia sive virtus generativa. Hoc au- potentia sive virtus generativa. Hoc au- tem est animæ vegetabilis. Ergo talia ha- tem est animæ vegetabilis. Ergo talia ha- bent animam vegetabilem. bent animam vegetabilem.

4. Item, Nutritiva est ad restauratio- 4. Item, Nutritiva est ad restauratio- nem deperditi in corpore complexionato: nem deperditi in corpore complexionato: ergo ubi est eadem necessitas, ibi erit ergo ubi est eadem necessitas, ibi erit eadem potentia, nisi natura deficiat in eadem potentia, nisi natura deficiat in necessariis, quod non contingit. Sed in necessariis, quod non contingit. Sed in elementis est eadem necessitas: quia per elementis est eadem necessitas: quia per maximam actionem et passionem deper- maximam actionem et passionem deper- duntur in partibus. Ergo eadem virtus duntur in partibus. Ergo eadem virtus inerit eis ergo habebunt nutritivam. inerit eis ergo habebunt nutritivam.

1 Cf. II de Anima, tex. com. 34. 1 Cf. II de Anima, tex. com. 34.

43 43

Omne autem quod nutritur, habet ani- Omne autem quod nutritur, habet ani- mam vegetabilem. mam vegetabilem.

5. Item dicit Philosophus in II de 5. Item dicit Philosophus in II de Anima: «Aqua quidem ignis alimentum Anima: «Aqua quidem ignis alimentum est; ignis autem non alit aquam ². » Et est; ignis autem non alit aquam ². » Et ita videtur, quod ignis habeat potentiam ita videtur, quod ignis habeat potentiam nutritivam. nutritivam.

SED CONTRA ponit Philosophus plures Sed contra. SED CONTRA ponit Philosophus plures Sed contra. rationes sic: rationes sic:

1. Si anima est in aere, aut in igne, 1. Si anima est in aere, aut in igne, et in quocumque est anima, illud facit et in quocumque est anima, illud facit esse animal, tunc ignis et aer erunt ani- esse animal, tunc ignis et aer erunt ani- malia: vel dicatur quare in commixtis malia: vel dicatur quare in commixtis corporibus potentior est facere animal, corporibus potentior est facere animal, quam in simplicibus: cujus ratio non quam in simplicibus: cujus ratio non poterit assignari. poterit assignari.

2. Item, Nihil existens dissimilium 2. Item, Nihil existens dissimilium partium potest esse actus ejus quod est partium potest esse actus ejus quod est similium. Anima est dissimilium par- similium. Anima est dissimilium par- tium. Ergo non erit actus ignis et aeris, tium. Ergo non erit actus ignis et aeris, quæ sunt corpora similia in partibus. quæ sunt corpora similia in partibus. VERITAS PRIMÆ patet ex hoc quod actus VERITAS PRIMÆ patet ex hoc quod actus secundum se est actus totius, et secun- secundum se est actus totius, et secun- dum partes est actus partium, ut scribi- dum partes est actus partium, ut scribi- tur in libro secundo de Anima. VERITAS tur in libro secundo de Anima. VERITAS autem secundæ patet in enumeratione par- autem secundæ patet in enumeratione par- tium animæ. tium animæ.

3. Actus diversus in partibus secun-. 3. Actus diversus in partibus secun-. dum omnes partes diversas non inest dum omnes partes diversas non inest corpori simili in partibus: ergo si anima corpori simili in partibus: ergo si anima inest aeri ut actus, cum sit divisa in par- inest aeri ut actus, cum sit divisa in par- tibus, et aer corpus simile in partibus, tibus, et aer corpus simile in partibus, non inerit aeri secundum omnes partes: non inerit aeri secundum omnes partes: et ita secundum aliquas partes est in et ita secundum aliquas partes est in aere, et secundum aliquas extra, quod aere, et secundum aliquas extra, quod est inconveniens dicere. Et eadem ratio est inconveniens dicere. Et eadem ratio est de quolibet aliorum elementorum. est de quolibet aliorum elementorum.

SOLUTIO. Dicendum, quod anima est Solutio. SOLUTIO. Dicendum, quod anima est Solutio. actus corporis physici, non simplicis, sed actus corporis physici, non simplicis, sed complexionati. complexionati.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod Phi- AD PRIMUM ergo dicendum, quod Phi- losophus in illo loco non intendit dicere, losophus in illo loco non intendit dicere, quod cœlum habeat animam quæ sit quod cœlum habeat animam quæ sit ejusdem rationis cum nostra anima, sed ejusdem rationis cum nostra anima, sed quod secundum nobilitatem et dignita- quod secundum nobilitatem et dignita- tem complexionis corporum infundantur tem complexionis corporum infundantur

2 Ibid., tex. com. 43. 2 Ibid., tex. com. 43.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

44 44

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

etiam animæ nobiliores, et motori coeli etiam animæ nobiliores, et motori coeli magis similes, secundum etiam quod magis similes, secundum etiam quod sancti, scilicet Dionysius et Gregorius di- sancti, scilicet Dionysius et Gregorius di- cunt, quod quanto aliquis plus congre- cunt, quod quanto aliquis plus congre- gat de bonitatibus naturalibus, quæ sunt gat de bonitatibus naturalibus, quæ sunt esse, vivere, sentire, ratiocinari, et in- esse, vivere, sentire, ratiocinari, et in- telligere, tanto ipsum est propinquius telligere, tanto ipsum est propinquius principio universitatis et motori cœle- principio universitatis et motori cœle- stium. Et hoc patet per eumdem Philo- stium. Et hoc patet per eumdem Philo- sophum, qui dicit ibidem in VI de Na- sophum, qui dicit ibidem in VI de Na- turalibus, solvens prædictam objectio- turalibus, solvens prædictam objectio- nem Animalia et cœlum non conveniunt nem Animalia et cœlum non conveniunt in intellectu nominis vitæ, sed in in- in intellectu nominis vitæ, sed in in- tellectu nominis rationalitatis. Rationali- tellectu nominis rationalitatis. Rationali- tas autem quæ est hic, convenit animæ tas autem quæ est hic, convenit animæ habenti duos intellectus materiales: hoc habenti duos intellectus materiales: hoc autem non est possibile esse illic: in- autem non est possibile esse illic: in- tellectus enim illic est intellectus in effe- tellectus enim illic est intellectus in effe- ctu intellectus autem in effectu non est ctu intellectus autem in effectu non est constituens animam quæ est pars diffi- constituens animam quæ est pars diffi- nitionis animalis. Similiter etiam sensus nitionis animalis. Similiter etiam sensus dicitur hic vis quæ apprehendit sensibi- dicitur hic vis quæ apprehendit sensibi- lia ad modum recipiendi similitudines lia ad modum recipiendi similitudines eorum et patiendi ab eis: hoc autem eorum et patiendi ab eis: hoc autem non potest esse illic. Materialis autem non potest esse illic. Materialis autem intellectus debet intelligi, sicut supra ex- intellectus debet intelligi, sicut supra ex- positum est de potentia propinqua et re- positum est de potentia propinqua et re- mota in quæstione de diffinitione animæ mota in quæstione de diffinitione animæ quam ponit Damascenus. Fuerunt tamen quam ponit Damascenus. Fuerunt tamen quidam, qui dixerunt solventes ad ra- quidam, qui dixerunt solventes ad ra- tionem, quod coelum habeat animam tionem, quod coelum habeat animam sicut hic diffinitur, et quod vis cujuslibet sicut hic diffinitur, et quod vis cujuslibet stellæ conficitur non tantum ex se, sed stellæ conficitur non tantum ex se, sed ex multis sibi conjunctis, tum ex pro- ex multis sibi conjunctis, tum ex pro- prietate partium orbis, tum etiam ex prietate partium orbis, tum etiam ex proprietate quæ sit per motum stellæ, proprietate quæ sit per motum stellæ, quæ est in sphæra una ad stellam quæ quæ est in sphæra una ad stellam quæ est in sphæra alia. Sed hæc solutio quoad est in sphæra alia. Sed hæc solutio quoad ejus primam partem, scilicet quod ejus primam partem, scilicet quod coelum habeat animam, prout hic tracta- coelum habeat animam, prout hic tracta- tur de ea, inter Philosophos est repro- tur de ea, inter Philosophos est repro-

bata. bata.

AD ALIUD dicendum, quod perfectio AD ALIUD dicendum, quod perfectio nobilissima quæ est corporis complexio- nobilissima quæ est corporis complexio- nati est anima: sed non oportet propter nati est anima: sed non oportet propter hoc, quod sit perfectio corporis simpli- hoc, quod sit perfectio corporis simpli- citer nobilissimi, sed illius perfectio erit citer nobilissimi, sed illius perfectio erit intelligentia hoc modo, quo motor est intelligentia hoc modo, quo motor est perfectio mobilis. Et hoc dico nisi anima perfectio mobilis. Et hoc dico nisi anima

æquivoce hic sumatur: quia hoc modo æquivoce hic sumatur: quia hoc modo non erit inconveniens cœlum habere non erit inconveniens cœlum habere animam sed quidquid tunc de illa con- animam sed quidquid tunc de illa con- cluditur et nostra anima, nihil valet, sic- cluditur et nostra anima, nihil valet, sic- ut quod cœlum sit animal, et quod ut quod cœlum sit animal, et quod anima ejus possit mereri et demereri anima ejus possit mereri et demereri sicut nostra, sicut supra in quæstione sicut nostra, sicut supra in quæstione de cœlo patenter ostensum est. de cœlo patenter ostensum est.

AD ALIUD dicendum, quod si volumus Ad 3 et AD ALIUD dicendum, quod si volumus Ad 3 et salvare Avicennam, tunc faciemus vim salvare Avicennam, tunc faciemus vim in verbo ejus quod dicit, quod omnis in verbo ejus quod dicit, quod omnis comparatio animæ cœli ad cœlum, est comparatio animæ cœli ad cœlum, est sicut intellectus activus ad corpus no- sicut intellectus activus ad corpus no- strum. Intellectus autem activus in nobis strum. Intellectus autem activus in nobis in quatuor distinguitur ab intellectu spe- in quatuor distinguitur ab intellectu spe- culativo. Quorum primum est, quod culativo. Quorum primum est, quod activus habet formam quæ principium est activus habet formam quæ principium est operis, quod possibile est fieri per vo- operis, quod possibile est fieri per vo- luntatem. Speculativus autem habet for- luntatem. Speculativus autem habet for- mam scibilis secundum quod scibile est mam scibilis secundum quod scibile est causativum scientiæ in nobis. Dico autem causativum scientiæ in nobis. Dico autem opus possibile fieri per voluntatem, sive opus possibile fieri per voluntatem, sive sit opus civilitatis, sive sit opus artis me- sit opus civilitatis, sive sit opus artis me- chanicæ. Secundum est, quod forma quæ chanicæ. Secundum est, quod forma quæ est in intellectu activo est operativa rei, est in intellectu activo est operativa rei, et propter hoc magis dicitur forma com- et propter hoc magis dicitur forma com- positionis quam abstractionis, eo quod positionis quam abstractionis, eo quod ipsa quasi ab anima movetur in rem ex- ipsa quasi ab anima movetur in rem ex- tra, secundum quod dicit Philosophus, tra, secundum quod dicit Philosophus, quod sanitas quæ est in ægro, inducta quod sanitas quæ est in ægro, inducta est a sanitate quæ est in scientia medici. est a sanitate quæ est in scientia medici. Forma vero quæ est in intellectu specu- Forma vero quæ est in intellectu specu- lativo, est a re extra, quæ est causa lativo, est a re extra, quæ est causa scientiæ et ideo magis dicitur forma scientiæ et ideo magis dicitur forma abstractionis et separationis a materia abstractionis et separationis a materia et appendiciis materialibus. Tertium est, et appendiciis materialibus. Tertium est, quod ideo quia omnes actus et operatio- quod ideo quia omnes actus et operatio- nes sunt particulares et particularium in nes sunt particulares et particularium in singularibus circumstantiis loci et tem- singularibus circumstantiis loci et tem- poris et partium materiæ circa quam est poris et partium materiæ circa quam est opus, forma quæ est in intellectu activo, opus, forma quæ est in intellectu activo, est considerans particularia: et fertur est considerans particularia: et fertur non tantum circa totam materiam, sed non tantum circa totam materiam, sed etiam super partes ipsius, et super ordi- etiam super partes ipsius, et super ordi- nem partium inter se, et ad formam to- nem partium inter se, et ad formam to- tius artificiati, sicut patet in forma quæ tius artificiati, sicut patet in forma quæ est in intellectu arcarii. Hic enim primo est in intellectu arcarii. Hic enim primo præparat lignum pro materia, postea præparat lignum pro materia, postea partes ligni diversas, postea fertur ad fun- partes ligni diversas, postea fertur ad fun-

: :

II P. SUMMÆ DE CREATURIS, QUÆST. 4. II P. SUMMÆ DE CREATURIS, QUÆST. 4.

dum, latera, et operculum, et ordinem dum, latera, et operculum, et ordinem istarum partium et compositionem, ut istarum partium et compositionem, ut æqualiter congregatæ in unum uniantur æqualiter congregatæ in unum uniantur sub forma totius. Sed forma quæ est in sub forma totius. Sed forma quæ est in intellectu speculativo, propter hoc quod intellectu speculativo, propter hoc quod est universalium in quibus est scientia, est universalium in quibus est scientia, nihil considerat de materia et de partibus nihil considerat de materia et de partibus in quibus diversificatur tantum secun- in quibus diversificatur tantum secun- dum numerum, sed accipit intentiones dum numerum, sed accipit intentiones communes simplices denudatas in parti- communes simplices denudatas in parti- bus et indifferentes secundum ipsa parti- bus et indifferentes secundum ipsa parti- cularia. Quartum est, quod propter hoc cularia. Quartum est, quod propter hoc quod intellectus activus est movens, fluit quod intellectus activus est movens, fluit ab ipso vis et dispositio mobilitatis in ab ipso vis et dispositio mobilitatis in organa exsequentia motum. Unde ipse organa exsequentia motum. Unde ipse non accipit a corpore, sed influit in ip- non accipit a corpore, sed influit in ip- sum et idcirco dicitur inniti corpori se- sum et idcirco dicitur inniti corpori se- cundum Avicennam. Sed intellectus spe- cundum Avicennam. Sed intellectus spe- culativus non influit aliquid corpori, eo culativus non influit aliquid corpori, eo quod ipse non est movens, sed potius re- quod ipse non est movens, sed potius re- cipiens unde et accipit a corpore hoc cipiens unde et accipit a corpore hoc modo acceptiones quoad inferiores vir-- modo acceptiones quoad inferiores vir-- tutes, quæ affixæ sunt organis, ut sensus tutes, quæ affixæ sunt organis, ut sensus et imaginatio subserviunt sibi ut com- et imaginatio subserviunt sibi ut com- pleatur abstractio universalis a particula- pleatur abstractio universalis a particula-

ribus. ribus.

Dicendum ergo, quod Avicenna vult Dicendum ergo, quod Avicenna vult dicere, quod propinquus motor cœli pro dicere, quod propinquus motor cœli pro tanto dicitur anima ejus, quia influit ei tanto dicitur anima ejus, quia influit ei motum, cognoscens particularia quæ motum, cognoscens particularia quæ consequuntur per motum partium coeli consequuntur per motum partium coeli et per partes motus cognoscens autem et per partes motus cognoscens autem non per formam acceptam ab ipso mobili non per formam acceptam ab ipso mobili per abstractionem, sed potius per for- per abstractionem, sed potius per for- mam compositionis ad rem motam: et mam compositionis ad rem motam: et si est accepta, hoc erit per alium motum, si est accepta, hoc erit per alium motum, secundum quem scilicet intelligentia se- secundum quem scilicet intelligentia se- parata et prima movet secundam intel- parata et prima movet secundam intel- ligentiam inferiorem conjunctam mobili ligentiam inferiorem conjunctam mobili de bonitatibus suis influendis ei, quas de bonitatibus suis influendis ei, quas bonitates possibile est assequi et acqui- bonitates possibile est assequi et acqui- rere per motum et propter hoc quod rere per motum et propter hoc quod illæ sunt particulares secundum partes illæ sunt particulares secundum partes mobilis et motus, dicit Avicenna moto- mobilis et motus, dicit Avicenna moto- rem proximum coeli habere imaginatio- rem proximum coeli habere imaginatio- I nem et æstimationem. Imaginatio enim, I nem et æstimationem. Imaginatio enim, ut dicit Philosophus in libro de Memoria ut dicit Philosophus in libro de Memoria et reminiscentia, est forma imitans rem et reminiscentia, est forma imitans rem et ad rem extra, quæ est particularis. et ad rem extra, quæ est particularis.

45 45

Estimatio autem accipit intentiones boni Estimatio autem accipit intentiones boni vel mali in imaginationibus. Non tamen vel mali in imaginationibus. Non tamen intendit Avicenna, quod habeat imagi- intendit Avicenna, quod habeat imagi- nationem et æstimationem, quæ sunt nationem et æstimationem, quæ sunt partes sensibilis animæ: quia illæ non partes sensibilis animæ: quia illæ non sunt certæ, sed deceptoriæ frequenter. sunt certæ, sed deceptoriæ frequenter. Et hoc innuit in modo loquendi, cum Et hoc innuit in modo loquendi, cum dicit « Imaginationes vel quæ videntur dicit « Imaginationes vel quæ videntur imaginationes, et æstimationes vel quæ imaginationes, et æstimationes vel quæ videntur æstimationes, sunt certæ. » videntur æstimationes, sunt certæ. »

Et Et

per hoc patet solutio ad sequentem per hoc patet solutio ad sequentem auctoritatem ipsius. auctoritatem ipsius.

AD RATIONEM ejus dicendum, quod ipse AD RATIONEM ejus dicendum, quod ipse non negat quin motus cœli sit a natura, non negat quin motus cœli sit a natura, sed non est a natura tantum, sed, sicut sed non est a natura tantum, sed, sicut probatum est supra in quæstione de cœlo, probatum est supra in quæstione de cœlo, motor cœli est movens cœlum secundum motor cœli est movens cœlum secundum naturam ipsius mobilis et iste motor naturam ipsius mobilis et iste motor non potest esse intelligentia simplex et non potest esse intelligentia simplex et pura, id est, quæ nullo modo consideret pura, id est, quæ nullo modo consideret materiam et partes materiæ: hæc enim, materiam et partes materiæ: hæc enim, ut habitum est, nihil influit corpori, et ut habitum est, nihil influit corpori, et non diversificatur secundum variationem non diversificatur secundum variationem aliquam motus vel partium mobilis. aliquam motus vel partium mobilis. Unde hæc intelligentia non est movens, Unde hæc intelligentia non est movens, nisi ut desideratum movet desiderium et nisi ut desideratum movet desiderium et desiderantem et hoc modo non movet desiderantem et hoc modo non movet corpus, sed intelligentiam inferiorem, corpus, sed intelligentiam inferiorem, quæ est proximus motor coeli. Nihilomi- quæ est proximus motor coeli. Nihilomi- nus tamen motor cœli potest esse intel- nus tamen motor cœli potest esse intel- ligentia activa, quæ si dicatur anima a ligentia activa, quæ si dicatur anima a Philosophis, eo quod comparatur ad Philosophis, eo quod comparatur ad coelum sicut intellectus activus ad cor- coelum sicut intellectus activus ad cor- pus, erit anima æquivoce dicta cum ani- pus, erit anima æquivoce dicta cum ani- Ima nostra. Unde si Sancti contradicunt Ima nostra. Unde si Sancti contradicunt hic dictis Philosophorum, non erit con- hic dictis Philosophorum, non erit con- tradictio in re, sed in nomine tantum: tradictio in re, sed in nomine tantum: non enim contra Sanctos est nec Catho- non enim contra Sanctos est nec Catho- licam fidem Angelos aliquos Deo subser- licam fidem Angelos aliquos Deo subser- vire in hoc quod movent sphæras ad vire in hoc quod movent sphæras ad generationem et complexionem inferio- generationem et complexionem inferio- rum. Quod autem sic intelligentia pura rum. Quod autem sic intelligentia pura moveat motores sphærarum influendo moveat motores sphærarum influendo bonitates, et illi moti moveant ulterius bonitates, et illi moti moveant ulterius naturalem productionem rerum, patet ex naturalem productionem rerum, patet ex secunda propositione libri Causarum, secunda propositione libri Causarum, quæ sic dicit: « Omnis intelligentia scit quæ sic dicit: « Omnis intelligentia scit quod est sub se, et quod est supra se: quod est sub se, et quod est supra se: sed hoc quod est sub se, scit, quoniam sed hoc quod est sub se, scit, quoniam

Ad 5. Ad 5.

Ad 6. Ad 6.

Ad quæst. Ad quæst. Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

Ad 4. Ad 4.

Ad 5. Ad 5.

46 46

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

est causa ejus et scit quod est supra se, est causa ejus et scit quod est supra se, quoniam acquirit ab eo bonitates. » quoniam acquirit ab eo bonitates. »

AD ILLUD quod objicitur ex dictis Aver- AD ILLUD quod objicitur ex dictis Aver- rois patet solutio similiter et bene con- rois patet solutio similiter et bene con- cedimus, quod in cœlo non est anima cedimus, quod in cœlo non est anima sensibilis, nec etiam simpliciter anima, sensibilis, nec etiam simpliciter anima, si anima stricte accipiatur. si anima stricte accipiatur.

AD ILLUD quod ulterius quæritur de AD ILLUD quod ulterius quæritur de elementis, dicendum est, quod opinio elementis, dicendum est, quod opinio Orphei falsa est. Orphei falsa est.

AD RATIONEM Tharsis dicendum, quod AD RATIONEM Tharsis dicendum, quod anima est simplex et indivisibilis secun- anima est simplex et indivisibilis secun- dum quantitatem, et tamen divisibilis dum quantitatem, et tamen divisibilis est secundum discretionem suarum vi- est secundum discretionem suarum vi- rium, et secundum harum divisibilitatem rium, et secundum harum divisibilitatem est ipsa actus corporis similis in parti- est ipsa actus corporis similis in parti- bus. Similiter ex aere non trahitur ani- bus. Similiter ex aere non trahitur ani- ma, ut dicebant carmina Orphei, sed at- ma, ut dicebant carmina Orphei, sed at- trahitur aer ad refrigerium pectoris. trahitur aer ad refrigerium pectoris.

AD ALIUD dicendum, quod generatio, AD ALIUD dicendum, quod generatio, sicut quilibet alius motus, diversos habet sicut quilibet alius motus, diversos habet motores, secundum quod est ad diversa motores, secundum quod est ad diversa ut ad fines et ideo ad ignem movet ut ad fines et ideo ad ignem movet species ignis, et ad animam anima: et species ignis, et ad animam anima: et ideo licet generatio sit in omnibus gene- ideo licet generatio sit in omnibus gene- rabilibus et corruptibilibus, non tamen rabilibus et corruptibilibus, non tamen oportet quod anima in eis sit: quia ani- oportet quod anima in eis sit: quia ani- ma non movet ad quamlibet generatio- ma non movet ad quamlibet generatio- nem, sed ad generationem animati tan- nem, sed ad generationem animati tan- tum, et non quolibet motu generationis, tum, et non quolibet motu generationis, sed motu qui expletur per organum in sed motu qui expletur per organum in corpore complexionato. corpore complexionato.

: :

AD ALIUD dicendum, quod est nutri- AD ALIUD dicendum, quod est nutri- mentum quod alteratur, non a virtute mentum quod alteratur, non a virtute sumente, sed digerente et assimilante, sumente, sed digerente et assimilante, et hoc est nutrimentum animati corpo- et hoc est nutrimentum animati corpo- ris et est nutrimentum quod consumi- ris et est nutrimentum quod consumi- tur a virtute consumente ignei caloris, et tur a virtute consumente ignei caloris, et cujus actio infinita est, eo quod non po- cujus actio infinita est, eo quod non po- nit terminum alterationis suæ nisi in nit terminum alterationis suæ nisi in specie alterantis, et hoc modo dictum specie alterantis, et hoc modo dictum est a quibusdam, licet improprie, quod est a quibusdam, licet improprie, quod fit restauratio in elementis per circula- fit restauratio in elementis per circula- rem generationem elementi ex elemen- rem generationem elementi ex elemen-

to. to.

AD ULTIMUM dicendum, quod illius AD ULTIMUM dicendum, quod illius

1 S. GREGORIUS NYSSENUS, Lib. de Homine, 1 S. GREGORIUS NYSSENUS, Lib. de Homine,

quod nutritur proprie in aliquo, anima quod nutritur proprie in aliquo, anima est primus motor, et calor ut concausa est primus motor, et calor ut concausa sive instrumentum, et nutrimentum per sive instrumentum, et nutrimentum per digestionem assimilatum, et calore divi- digestionem assimilatum, et calore divi- dente per partes membrorum introdu- dente per partes membrorum introdu- ctum ad singulas partes corporis nutriti. ctum ad singulas partes corporis nutriti. Improprie autem nutritur id ab aliquo, Improprie autem nutritur id ab aliquo, quod habet virtutem simpliciter activam, quod habet virtutem simpliciter activam, licet non digerat, nec per digestionem licet non digerat, nec per digestionem introducat ad partes ipsum nutrimen- introducat ad partes ipsum nutrimen- tum. Et hoc modo dicit Philosophus in tum. Et hoc modo dicit Philosophus in II de Anima, quod aqua alit ignem se- II de Anima, quod aqua alit ignem se- cundum Empedoclem, et non e conver- cundum Empedoclem, et non e conver- so. Et hoc modo etiam intelligitur in so. Et hoc modo etiam intelligitur in principio quarti Meteororum, quod tria principio quarti Meteororum, quod tria elementa materia erunt igni. elementa materia erunt igni.

ARTICULUS IV. ARTICULUS IV.

Quomodo anima sit actus corporis Quomodo anima sit actus corporis potentia vitam habentis? potentia vitam habentis?

Quarto quæritur, Quomodo anima sit Quarto quæritur, Quomodo anima sit actus corporis potentia vitam haben- actus corporis potentia vitam haben- tis? tis?

CONTRA hoc enim ostendit Gregorius CONTRA hoc enim ostendit Gregorius Nyssenus in libro suo de Homine, di- Nyssenus in libro suo de Homine, di- cens « Aristoteles ait corpus potestate cens « Aristoteles ait corpus potestate vitam habere etiam antequam generata vitam habere etiam antequam generata sit anima. Dicit enim corpus potestate sit anima. Dicit enim corpus potestate vitam habere etiam in seipso. Oportet vitam habere etiam in seipso. Oportet autem corpus quod potestate vitam ha- autem corpus quod potestate vitam ha- bet, prius actu esse corpus. Non potest bet, prius actu esse corpus. Non potest autem esse corpus antequam suscipiat autem esse corpus antequam suscipiat speciem hyle. Hyle autem est sine qua- speciem hyle. Hyle autem est sine qua- litate, et non corpus est. Impossibile litate, et non corpus est. Impossibile ergo est quod non est actu, potestate ha- ergo est quod non est actu, potestate ha- bere ut fiat quid ex eo. Si autem et cor- bere ut fiat quid ex eo. Si autem et cor- pus potestate est, qualiter quod potestate pus potestate est, qualiter quod potestate est corpus, potestate vitam habere in est corpus, potestate vitam habere in seipso potest ¹. » Sensus hujus objectio- seipso potest ¹. » Sensus hujus objectio- nis est iste: Potentia est ante actum : nis est iste: Potentia est ante actum : ergo corpus potestate habens vitam, est ergo corpus potestate habens vitam, est

cap. 2. cap. 2.

II P. SUMMÆ DE CREATURIS, QUÆST. 4. II P. SUMMÆ DE CREATURIS, QUÆST. 4.

ante vitam et ante vitam corpus est, ante vitam et ante vitam corpus est, non in specie corporis organici: organi- non in specie corporis organici: organi- cum enim jam habet vitam ergo non cum enim jam habet vitam ergo non tantum est in potentia habens vitam, tantum est in potentia habens vitam, sed etiam in potentia corpus: et opor- sed etiam in potentia corpus: et opor- tet, quod prius educatur ad actum cor- tet, quod prius educatur ad actum cor- poris, quam ad actum vitæ. Si autem poris, quam ad actum vitæ. Si autem propter talem potestatem materialem propter talem potestatem materialem dicitur potentia vitam habens, tunc quæ- dicitur potentia vitam habens, tunc quæ- libet potentia est vitam habens: quod libet potentia est vitam habens: quod non est verum quia nihil est in potentia non est verum quia nihil est in potentia in alio nisi quod uno motore educitur ex in alio nisi quod uno motore educitur ex ipso, ut dicit Averroes super IX Meta- ipso, ut dicit Averroes super IX Meta- physicæ in commento¹. physicæ in commento¹.

2. Item, Objicit similiter dicens, quod 2. Item, Objicit similiter dicens, quod « aliter in aliis actibus possibile est ha- « aliter in aliis actibus possibile est ha- bentem quidem non uti eo, in anima bentem quidem non uti eo, in anima autem impossibile est : neque enim qui autem impossibile est : neque enim qui dormit, sine speciali actu est: etenim dormit, sine speciali actu est: etenim nutritur et augetur et imaginatur et nutritur et augetur et imaginatur et respirat, quod maxime vitæ est argu- respirat, quod maxime vitæ est argu- mentum. » Ex his igitur manifestum est, mentum. » Ex his igitur manifestum est, quoniam potestate vivere non potest ali- quoniam potestate vivere non potest ali- cui inesse, sed omnino actu: ergo nihil cui inesse, sed omnino actu: ergo nihil est dicere, potentia vitam habens, sed est dicere, potentia vitam habens, sed

actu. actu.

3. Adhuc, Objicit tertio sic: « Quod 3. Adhuc, Objicit tertio sic: « Quod principaliter et antecedenter specificat principaliter et antecedenter specificat animam, vita est et non aliud: nam animam, vita est et non aliud: nam animæ quidem copulata et innata est animæ quidem copulata et innata est vita, corpori autem secundum participa- vita, corpori autem secundum participa- tionem. » Dicit igitur sanitatem esse tionem. » Dicit igitur sanitatem esse proportionalem vitæ, non autem hanc proportionalem vitæ, non autem hanc animæ vitam esse dicit, sed eam quæ est animæ vitam esse dicit, sed eam quæ est corporis et ita sophisticatur, et inten- corporis et ita sophisticatur, et inten- dit, quod decipiatur Aristoteles in hoc dit, quod decipiatur Aristoteles in hoc quod dicit, Corporis potentia vitam ha- quod dicit, Corporis potentia vitam ha- bentis quia vita est antecedens et pri- bentis quia vita est antecedens et pri- mus actus animæ, non corporis, et ita mus actus animæ, non corporis, et ita anima est potentia vitam habens, et non anima est potentia vitam habens, et non corpus. corpus.

4. Item, Objicitur sic: Quidquid adve- 4. Item, Objicitur sic: Quidquid adve- nit corpori jam habenti vitam, si ipsum nit corpori jam habenti vitam, si ipsum est actus, illud erit actus corporis, non est actus, illud erit actus corporis, non potentia, sed actu jam vitam habentis : potentia, sed actu jam vitam habentis : anima sensibilis et rationalis sic adve- anima sensibilis et rationalis sic adve-

1 Comment. 1. 1 Comment. 1.

2 II de Anima, tex. com. 13. 2 II de Anima, tex. com. 13.

47 47

niunt corpori ergo sunt actus corporis niunt corpori ergo sunt actus corporis actu vitam habentis. PRIMA patet per se. actu vitam habentis. PRIMA patet per se. SECUNDA scribitur in libro XVI de Ani- SECUNDA scribitur in libro XVI de Ani- malibus, ubi dicitur, quod embryonibus malibus, ubi dicitur, quod embryonibus inest anima vegetabilis propter acceptio- inest anima vegetabilis propter acceptio- nem nutrimenti ante sensum et ratio- nem nutrimenti ante sensum et ratio- nem. Et per hanc rationem ulterius con- nem. Et per hanc rationem ulterius con- cludit Avicenna, quod anima sensibilis cludit Avicenna, quod anima sensibilis et rationalis sunt accidentia, sic dicens: et rationalis sunt accidentia, sic dicens: Videtur, quod vegetabilis perficiat ma- Videtur, quod vegetabilis perficiat ma- teriam ad quam postea advenit anima teriam ad quam postea advenit anima animalis ergo anima advenit materiæ animalis ergo anima advenit materiæ quæ prius constituta est ab illa, quæ est quæ prius constituta est ab illa, quæ est causa perficiendi materiam, in qua ad- causa perficiendi materiam, in qua ad- venit illa alia, scilicet animalis : ergo venit illa alia, scilicet animalis : ergo non est animalis nisi existens in sub- non est animalis nisi existens in sub- jecto: ergo est accidens. jecto: ergo est accidens.

5. Item, Vita quæ est in potentia vita, 5. Item, Vita quæ est in potentia vita, est in potentia materiæ secundum intel- est in potentia materiæ secundum intel- lectum Philosophi. Cum igitur sola ani- lectum Philosophi. Cum igitur sola ani- ma vegetabilis sit in tali potentia, sola ma vegetabilis sit in tali potentia, sola ipsa erit actus talis, qui est actus cor- ipsa erit actus talis, qui est actus cor- poris potentia vitam habentis. poris potentia vitam habentis.

6. Item, Vivere dicitur multipliciter, 6. Item, Vivere dicitur multipliciter, ut dicit Aristoteles in II de Anima': et ut dicit Aristoteles in II de Anima': et uno modo est intelligere : ergo aliquid uno modo est intelligere : ergo aliquid habens vitam in potentia, est habens vi- habens vitam in potentia, est habens vi- tam intellectivam in potentia: et secun- tam intellectivam in potentia: et secun- dum hoc intellectus esset ejus actus, dum hoc intellectus esset ejus actus, quod est contra Philosophum qui dicit, quod est contra Philosophum qui dicit, quod intellectus nullius corporis est quod intellectus nullius corporis est

actus. actus.

7. Item, Anima intellectiva est actus 7. Item, Anima intellectiva est actus habentis intelligere in potentia³ : nihil habentis intelligere in potentia³ : nihil autem potest intelligere nisi ipsa : ergo autem potest intelligere nisi ipsa : ergo ipsa est actus suiipsius. ipsa est actus suiipsius.

8. Item, Philosophus in libro I de 8. Item, Philosophus in libro I de Somno et Vigilia dicit, quod cujus est Somno et Vigilia dicit, quod cujus est potentia, ejus est actus. Si igitur vivere potentia, ejus est actus. Si igitur vivere dicitur intelligere, cujus est potentia vi- dicitur intelligere, cujus est potentia vi- vere, ejus erit intelligere secundum vere, ejus erit intelligere secundum actum sed corporis est potentia vivere: actum sed corporis est potentia vivere: ergo ejus erit secundum actum intelli- ergo ejus erit secundum actum intelli- gere, quod falsum est. gere, quod falsum est.

9. Item quæritur, Quare dicat, Po- 9. Item quæritur, Quare dicat, Po- tentia vitam habens, non potentia vivens. tentia vitam habens, non potentia vivens.

3 Cf. III de Anima, tex. com. 4 et infra. Cf. 3 Cf. III de Anima, tex. com. 4 et infra. Cf. etiam II de Generatione animalium cap. 3. etiam II de Generatione animalium cap. 3.

Solutio. Solutio.

48 48

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

10. Item, Cum suscipere vitam, se- 10. Item, Cum suscipere vitam, se- cundum rationem, sit ante habere vitam, cundum rationem, sit ante habere vitam, videtur quod potius deberet dicere, Po- videtur quod potius deberet dicere, Po- tentia vitam suscipiens, quam potentia tentia vitam suscipiens, quam potentia vitam habens. vitam habens.

11. Item, Semina animalium et fru- 11. Item, Semina animalium et fru- ctus plantarum sunt potentia vitam ha- ctus plantarum sunt potentia vitam ha- bentia et corpora physica: ergo videtur, bentia et corpora physica: ergo videtur, quod anima talium corporum sit actus, quod anima talium corporum sit actus, quod falsum est: quia nullus actus ani- quod falsum est: quia nullus actus ani- mæ manifestatur in illis, nisi transmuta- mæ manifestatur in illis, nisi transmuta- tis illis corporibus ad aliam formam. tis illis corporibus ad aliam formam.

SOLUTIO. Dicimus et supponimus hic, SOLUTIO. Dicimus et supponimus hic, quod anima vegetabilis prout est species quod anima vegetabilis prout est species animæ, non est nisi in plantis, sed prout animæ, non est nisi in plantis, sed prout est potentia est in animalibus. Etiam est potentia est in animalibus. Etiam sensibilis prout est species animæ, non sensibilis prout est species animæ, non est nisi in brutis prout autem est in est nisi in brutis prout autem est in potentia, est in hominibus. Similiter ra- potentia, est in hominibus. Similiter ra- tionalis prout est species animæ, est in tionalis prout est species animæ, est in hominibus. Si vero accipiatur anima hominibus. Si vero accipiatur anima secundum suum genus, tunc illud genus secundum suum genus, tunc illud genus ponet naturam animæ secundum primas ponet naturam animæ secundum primas potestates animæ, quæ postea determi- potestates animæ, quæ postea determi- nantur per consequentes differentias: et nantur per consequentes differentias: et illæ sunt potestates vegetabilis : et sic illæ sunt potestates vegetabilis : et sic dicta anima vegetabilis secundum genus dicta anima vegetabilis secundum genus erit in qualibet suarum specierum. Dico erit in qualibet suarum specierum. Dico igitur, quod anima vegetabilis non est igitur, quod anima vegetabilis non est actus corporis hominis, nec etiam sen- actus corporis hominis, nec etiam sen- sibilis. Similiter non est actus corporis sibilis. Similiter non est actus corporis bruti, sed illius, id est, hominis est actus bruti, sed illius, id est, hominis est actus rationalis tantum, et illius, id est, bruti rationalis tantum, et illius, id est, bruti sensibilis, tunc et plantæ vegetabilis sensibilis, tunc et plantæ vegetabilis tantum. tantum.

Ad 1. AD PRIMUM ergo dicendum, quod dif- Ad 1. AD PRIMUM ergo dicendum, quod dif- finitio animæ physica est, hoc est, ex- finitio animæ physica est, hoc est, ex- plicans substantiam animæ in hac mate- plicans substantiam animæ in hac mate- ria hoc modo quo proprium est natu- ria hoc modo quo proprium est natu- ralis diffinire et ideo necesse est corpus ralis diffinire et ideo necesse est corpus organicum oblique cadere in diffini- organicum oblique cadere in diffini- tione quia forma naturalis habet diffi- tione quia forma naturalis habet diffi- nitionem, secundum quod habet esse nitionem, secundum quod habet esse in hac materia. Et quod Aristoteles di- in hac materia. Et quod Aristoteles di- cit, Potentia vitam habentis, ly potentia cit, Potentia vitam habentis, ly potentia non dicit nisi respectum materiæ ad non dicit nisi respectum materiæ ad

1 II de Anima, tex. com. 10 1 II de Anima, tex. com. 10

actum animæ qui est vivere. Ille enim actum animæ qui est vivere. Ille enim respectus potentiæ est, et non actus : respectus potentiæ est, et non actus : numquam enim Aristoteles intendit hoc numquam enim Aristoteles intendit hoc quod Gregorius ei imponit, scilicet quod quod Gregorius ei imponit, scilicet quod sit anima actus corporis existentis in po- sit anima actus corporis existentis in po- tentia ad animam, imo illius non est tentia ad animam, imo illius non est actus. Et hoc patet per Philosophum, actus. Et hoc patet per Philosophum, qui dicit in II de Anima: «Est autem qui dicit in II de Anima: «Est autem non abjiciens animam et cum potentia non abjiciens animam et cum potentia sit sicque vivere secundum quod est sit sicque vivere secundum quod est habens vitam, illud non est abjiciens habens vitam, illud non est abjiciens animam, quia ipsa est jam actus ejus. animam, quia ipsa est jam actus ejus. Illud autem quod est potentia corpus Illud autem quod est potentia corpus hujusmodi, non est habens animam, sic- hujusmodi, non est habens animam, sic- ut est semen animalis, vel fructus plan- ut est semen animalis, vel fructus plan- tæ ¼. » Potentia enim vitam habens poni- tæ ¼. » Potentia enim vitam habens poni- tur in diffinitione ad differentiam quo- tur in diffinitione ad differentiam quo- rumdam physicorum corporum, quæ rumdam physicorum corporum, quæ non habent potestatem vivendi, sicut non habent potestatem vivendi, sicut mineralia, et lapides. mineralia, et lapides.

AD ALIUD dicendum, quod licet cor- AD ALIUD dicendum, quod licet cor- pus suscipiat vitam, tamen respectus pus suscipiat vitam, tamen respectus corporis ad actum est respectus poten- corporis ad actum est respectus poten- tiæ. tiæ.

AD AIUD dicendum, quod vita est AD AIUD dicendum, quod vita est animæ sicut potentiæ activæ, et corporis animæ sicut potentiæ activæ, et corporis sicut passive. Unde patet, quod illæ ra- sicut passive. Unde patet, quod illæ ra- tiones Gregorii ex prava intelligentia tiones Gregorii ex prava intelligentia litteræ Aristotelis procedunt. litteræ Aristotelis procedunt.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

AD ALIUD dicendum secundum præha- Ad 4 et AD ALIUD dicendum secundum præha- Ad 4 et bita, quod in solis plantis est anima ve- bita, quod in solis plantis est anima ve- getabilis ut species et ut actus: in brutis getabilis ut species et ut actus: in brutis autem sensibilis est ut actus et prop- autem sensibilis est ut actus et prop- ter hoc illa immediate advenit corpori ter hoc illa immediate advenit corpori organico, et vegetabilis non est in eo organico, et vegetabilis non est in eo nisi ut potentia. Nihil tamen prohibet, nisi ut potentia. Nihil tamen prohibet, quin operatio unius potentiæ sensibilis quin operatio unius potentiæ sensibilis animæ prius manifestetur, quam opera- animæ prius manifestetur, quam opera- tio alterius potentiæ. Et similiter dico de tio alterius potentiæ. Et similiter dico de anima rationali in homine. Et hoc dicit anima rationali in homine. Et hoc dicit Avicenna in VI de Naturalibus. Dicit Avicenna in VI de Naturalibus. Dicit enim, quod anima vegetabilis est in enim, quod anima vegetabilis est in plantis faciens suum corpus, et sensibilis plantis faciens suum corpus, et sensibilis in brutis in qua non est vegetabilis nisi in brutis in qua non est vegetabilis nisi ut potentia, et similiter est de rationali ut potentia, et similiter est de rationali in hominibus. Et hoc innuit etiam Phi- in hominibus. Et hoc innuit etiam Phi- losophus in II de Anima dicens, quod losophus in II de Anima dicens, quod

2Jbid., tex. com. 37. 2Jbid., tex. com. 37.

d 6. d 6.

d 7. d 7.

1 8. 1 8.

d 9 d 9

| 10. | 10.

| 11. | 11.

II P. SUMME DE CREATURIS, QUÆST. 4. II P. SUMME DE CREATURIS, QUÆST. 4.

vivere viventibus est esse, et sentire sen- vivere viventibus est esse, et sentire sen- tientibus est esse hoc enim vivere tientibus est esse hoc enim vivere quod est esse secundum actum viventi- quod est esse secundum actum viventi- bus, est tantum habere principium vitæ, bus, est tantum habere principium vitæ, quod est anima vegetabilis. Sed vivere quod est anima vegetabilis. Sed vivere non est esse sentientibus, sed sentire, non est esse sentientibus, sed sentire, hoc est, principium primi sensus ha- hoc est, principium primi sensus ha- bere, quod non est anima vegetabilis, bere, quod non est anima vegetabilis, sed sensibilis. Et per hoc patet quod sed sensibilis. Et per hoc patet quod anima rationalis et sensibilis non sunt anima rationalis et sensibilis non sunt accidentia quia proxime adveniunt ma- accidentia quia proxime adveniunt ma- teriæ. teriæ.

Et per hoc patet solutio ad sequens. Et per hoc patet solutio ad sequens. AD ALIUD dicendum, quod vivere quod AD ALIUD dicendum, quod vivere quod dicitur intelligere, est illud quod est ab dicitur intelligere, est illud quod est ab anima intellectiva. Non quidem a poten- anima intellectiva. Non quidem a poten- tia est, quæ dicitur intellectus. Et hoc tia est, quæ dicitur intellectus. Et hoc bene potest suscipere corpus organicum bene potest suscipere corpus organicum hominis. hominis.

AD ALIUD patet solutio per diffinitio- AD ALIUD patet solutio per diffinitio- nem duplicis potentiæ, scilicet activæ, et nem duplicis potentiæ, scilicet activæ, et suscipientis. suscipientis.

AD ALIUD dicendum, quod cum dici- AD ALIUD dicendum, quod cum dici- tur, Cujus est potentia, ejus est actus : tur, Cujus est potentia, ejus est actus : actus potest intelligi duobus modis, sci- actus potest intelligi duobus modis, sci- licet secundus et primus. Secundus au- licet secundus et primus. Secundus au- tem est operatio : et si de hoc intelliga- tem est operatio : et si de hoc intelliga- tur, potentia supponit potentiam acti- tur, potentia supponit potentiam acti- vam, quæ non convenit corpori, nec vam, quæ non convenit corpori, nec actus ejus et sic procedunt objecta. Si actus ejus et sic procedunt objecta. Si autem actus supponit actum primum, autem actus supponit actum primum, tunc potentia est potentia materialis tunc potentia est potentia materialis receptiva, quæ convenit corpori et simi- receptiva, quæ convenit corpori et simi- liter actus, et hoc modo objectio non liter actus, et hoc modo objectio non procedit. procedit.

AD ALIUD dicendum, quod habere so- AD ALIUD dicendum, quod habere so- nat in habitum, qui competit actui for- nat in habitum, qui competit actui for- mali vivens autem sonat in agere, quod mali vivens autem sonat in agere, quod competit corpori : bene autem convenit competit corpori : bene autem convenit ei habere actum formæ quæ est actus ei habere actum formæ quæ est actus perfectivus secundum esse. perfectivus secundum esse.

AD ALIUD dicendum, quod anima non AD ALIUD dicendum, quod anima non est actus corporis vitam suscipientis, sed est actus corporis vitam suscipientis, sed habentis, ut patet ex prædictis. habentis, ut patet ex prædictis.

AD ULTIMUM patet solutio per prædi- AD ULTIMUM patet solutio per prædi-

cta. cta.

XXXV XXXV

ARTICULUS V. ARTICULUS V.

49 49

Quomodo anima sit actus corporis or- Quomodo anima sit actus corporis or- ganici? et, Utrum hoc sit de diffini- ganici? et, Utrum hoc sit de diffini-

tione animæ ? tione animæ ?

Quinto quæritur, Quomodo hujusmo- Quinto quæritur, Quomodo hujusmo- di est quodcumque organicum ? et, di est quodcumque organicum ? et, Utrum hoc sit de diffinitione ? Utrum hoc sit de diffinitione ?

Videtur autem non esse de diffinitio- Videtur autem non esse de diffinitio- ne : quia ne : quia

1. Potentia vitam habens non est nisi 1. Potentia vitam habens non est nisi corpus organicum, ut dicit Constabuli- corpus organicum, ut dicit Constabuli- nus. Ergo videtur supponi per hoc quod nus. Ergo videtur supponi per hoc quod potentia vitam habens, non est nisi cor- potentia vitam habens, non est nisi cor- pus organicum, ut dicit Constabulinus. pus organicum, ut dicit Constabulinus.

2. Præterea, Dicit Philosophus in IV 2. Præterea, Dicit Philosophus in IV Topicorum, quod peccant ponentes ge- Topicorum, quod peccant ponentes ge- nus in partem quia genus prædicatur nus in partem quia genus prædicatur de eo cujus est genus: pars autem non. de eo cujus est genus: pars autem non. Cum igitur corpus vivens secundum Cum igitur corpus vivens secundum Porphyrium sit genus totius animalis, Porphyrium sit genus totius animalis, non debet poni in diffinitione partis. non debet poni in diffinitione partis.

Si forte dicatur, quod hæc diffinitio Si forte dicatur, quod hæc diffinitio materialis est. CONTRA hoc est, quod materialis est. CONTRA hoc est, quod non assignatur in ea ex qua fit, sicut in non assignatur in ea ex qua fit, sicut in diffinitione materiali assignari consuevit. diffinitione materiali assignari consuevit.

3. Item, Omne organicum est corpus 3. Item, Omne organicum est corpus perfectum in distinctione suarum par- perfectum in distinctione suarum par- tium, et figura suorum organicorum, et tium, et figura suorum organicorum, et compositione suarum partium. In toto compositione suarum partium. In toto igitur erit actu existens. Nullum autem igitur erit actu existens. Nullum autem actu existens sic. unitur alteri, quod ex actu existens sic. unitur alteri, quod ex ipso et altero essentialiter fiat unum. ipso et altero essentialiter fiat unum. Ergo ex tali corpore et anima non fiet Ergo ex tali corpore et anima non fiet

unum. unum.

4. Item, Omnis motor, præcipue se- 4. Item, Omnis motor, præcipue se- cundum locum in motu processivo, non cundum locum in motu processivo, non tantum est actus, sed etiam est actu ens tantum est actus, sed etiam est actu ens in seipso anima sensibilis et rationalis in seipso anima sensibilis et rationalis est talis motor : ergo est actu ens in est talis motor : ergo est actu ens in seipso ex actu autem ente in seipso et seipso ex actu autem ente in seipso et alio non fit unum essentialiter: ergo ex alio non fit unum essentialiter: ergo ex anima tali et corpore non fit unum. anima tali et corpore non fit unum.

4 4

Quæst. Quæst.

Sed contra. Sed contra.

50 50

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

lia non possunt esse unum: ergo cor- lia non possunt esse unum: ergo cor- pus organicum non est unum. pus organicum non est unum.

2. Præterea, Si esset unum simplici- 2. Præterea, Si esset unum simplici- ter, tunc vel esset ratione unum, vel ut ter, tunc vel esset ratione unum, vel ut indivisibile, vel ut continuum. Non ra- indivisibile, vel ut continuum. Non ra- tione quia os non habet rationem car- tione quia os non habet rationem car- nis, nec caro nervi, nec pes manus. Nec nis, nec caro nervi, nec pes manus. Nec ut indivisibile, nec ut continuum : quia ut indivisibile, nec ut continuum : quia continua sunt, quorum terminus idem : continua sunt, quorum terminus idem : sed non est idem terminus carnis et sed non est idem terminus carnis et

5. Item, Substantia cognoscitur actu 5. Item, Substantia cognoscitur actu ens in seipsa et non habere dependen- ens in seipsa et non habere dependen- tiam ad accidens per hoc quod separa- tiam ad accidens per hoc quod separa- tur ab accidente, licet accidens corrum- tur ab accidente, licet accidens corrum- patur quando non est substantia. Cum patur quando non est substantia. Cum igitur anima rationalis separetur a cor- igitur anima rationalis separetur a cor- pore et maneat in seipsa, ipsa substan- pore et maneat in seipsa, ipsa substan- tia erit in se perfecta: nihil autem ta- tia erit in se perfecta: nihil autem ta- lium unibile est alteri per essentiam, ut lium unibile est alteri per essentiam, ut probatur in VII Metaphysicæ : ergo probatur in VII Metaphysicæ : ergo videtur, quod anima rationalis non pos- ossis, cum sint diversarum naturarum : videtur, quod anima rationalis non pos- ossis, cum sint diversarum naturarum : sit esse actus corporis. sit esse actus corporis. ergo nullo modo est unum. ergo nullo modo est unum.

1 1

Item, Materia magis est separabilis a Item, Materia magis est separabilis a forma, quam forma a materia:quia, forma, quam forma a materia:quia, sicut habetur in fine primi Physicorum2, sicut habetur in fine primi Physicorum2, una materia numero potest esse sub di- una materia numero potest esse sub di- versis formis successive, sed non una versis formis successive, sed non una forma in diversis materiis: ergo vide- forma in diversis materiis: ergo vide- tur, quod magis contingat corpus esse tur, quod magis contingat corpus esse sine anima, quam animam sine corpore : sine anima, quam animam sine corpore : sed anima rationalis est sine corpore : sed anima rationalis est sine corpore : ergo corpus multo magis sine anima: ergo corpus multo magis sine anima: ergo utrumque actu ens est sine altero : ergo utrumque actu ens est sine altero : ergo ex ipsis non fiet essentialiter ergo ex ipsis non fiet essentialiter

unum. . unum. .

3 3

6. Item, Commentator super Meta- 6. Item, Commentator super Meta- physicam dicit, quod si duo componan- physicam dicit, quod si duo componan- tur, et unum eorum inveniatur sine al- tur, et unum eorum inveniatur sine al- tero, quod et reliquum potest inveniri tero, quod et reliquum potest inveniri sine alio et dat exemplum in hydro- sine alio et dat exemplum in hydro- melle. Cum ergo anima inveniatur sine melle. Cum ergo anima inveniatur sine corpore, corpus erit sine ea, ita quod corpore, corpus erit sine ea, ita quod utrumque sit actu ens: ergo ex ipsis utrumque sit actu ens: ergo ex ipsis non fit unum. non fit unum.

JUXTA hoc quæritur, Utrum corpus JUXTA hoc quæritur, Utrum corpus organicum sit unum vel plura? organicum sit unum vel plura?

Et videtur, quod unum: quia omnis Et videtur, quod unum: quia omnis perfectio una est unius perfectibilis. Cum perfectio una est unius perfectibilis. Cum igitur anima sit una in quolibet corpore igitur anima sit una in quolibet corpore ut perfectio in perfectibili, ipsum corpus ut perfectio in perfectibili, ipsum corpus organicum est unum. organicum est unum.

SED CONTRA hoc est, quod SED CONTRA hoc est, quod

1. Corpus organicum diversitatem ha- 1. Corpus organicum diversitatem ha- beat partium in natura et specie: et ta- beat partium in natura et specie: et ta-

1 VII Metaphys., tex. com. 49. 1 VII Metaphys., tex. com. 49.

2 I Physicorum, tex. com. 62 et 63. 2 I Physicorum, tex. com. 62 et 63.

3 Cf. XII Metaphys., com. 35. Cf. etiam VIII 3 Cf. XII Metaphys., com. 35. Cf. etiam VIII

Si forte dicatur, quod est unum in Si forte dicatur, quod est unum in ordine ad unum. CONTRA: Unitas in or- ordine ad unum. CONTRA: Unitas in or- dine dicit multitudinem simpliciter et dine dicit multitudinem simpliciter et unitatem secundum quid et talis unitas unitatem secundum quid et talis unitas non est receptiva unius formæ naturalis non est receptiva unius formæ naturalis et substantialis: ergo videtur, quod cor- et substantialis: ergo videtur, quod cor- pus organicum non habeat animam pus organicum non habeat animam unam, cum anima sit forma naturalis et unam, cum anima sit forma naturalis et substantialis. Et hic fuit quidam error substantialis. Et hic fuit quidam error antiquorum, quem tangit Avicenna in antiquorum, quem tangit Avicenna in libro VI de Naturalibus, dicens quod libro VI de Naturalibus, dicens quod secta fuit quæ dixit, quod anima non secta fuit quæ dixit, quod anima non est una, sed multæ : et quod anima quæ est una, sed multæ : et quod anima quæ est in uno corpore, est collectio anima- est in uno corpore, est collectio anima- scilicet animæ regentis et appre- scilicet animæ regentis et appre- hendentis, et animæ rationalis et ira- hendentis, et animæ rationalis et ira- scibilis. Et ratiocinati sunt dicentes, scibilis. Et ratiocinati sunt dicentes, quoniam non possumus dicere omnes quoniam non possumus dicere omnes animas esse unam animam, cum una- animas esse unam animam, cum una- quæque differat ab alia, et habeat pro- quæque differat ab alia, et habeat pro- prium locum rationalis enim habet ce- prium locum rationalis enim habet ce- rebrum, irascibilis cor habet, concupisci- rebrum, irascibilis cor habet, concupisci- bilis habet hepar. bilis habet hepar.

rum, rum,

In idem videtur incidere sententia de In idem videtur incidere sententia de harmonia, quam tangit Aristoteles in harmonia, quam tangit Aristoteles in primo de Anima, et est sententia Empe- primo de Anima, et est sententia Empe- doclis. Et quia hæc sententia credibilis doclis. Et quia hæc sententia credibilis fuit multis, et est hodie credibilis, ideo fuit multis, et est hodie credibilis, ideo fortius disputandum contra ipsam. fortius disputandum contra ipsam.

Et ponantur primo rationes Aristote- Et ponantur primo rationes Aristote- lis quibus eam esse improbat ", et suæ lis quibus eam esse improbat ", et suæ rationes in universo sunt septem. rationes in universo sunt septem.

Quarum prima hæc est: Omnis har- Quarum prima hæc est: Omnis har-

Physicorum, tex. com. 37. Physicorum, tex. com. 37.

I de Anima, tex. com. 52 usque ad tex. I de Anima, tex. com. 52 usque ad tex. com. 61. com. 61.

: :

II P. SUMME DE CREATURIS, QUÆST. 1. II P. SUMME DE CREATURIS, QUÆST. 1.

monia ratio sive concordia est contrario- monia ratio sive concordia est contrario- rum compositorum, vel ipsa compositio rum compositorum, vel ipsa compositio eorumdem nulla anima est talis : ergo eorumdem nulla anima est talis : ergo nulla anima est harmonia sive conso- nulla anima est harmonia sive conso- nantia contrariorum. PRIMA probatur ex nantia contrariorum. PRIMA probatur ex diffinitione harmoniæ: quia harmonia diffinitione harmoniæ: quia harmonia nihil aliud est, quam concordia sive nihil aliud est, quam concordia sive æqualitas contrariorum commixtorum in æqualitas contrariorum commixtorum in compositione corporis complexionati. compositione corporis complexionati. SECUNDA probatur ex hoc, quod anima SECUNDA probatur ex hoc, quod anima movet motu alio quam corpus comple- movet motu alio quam corpus comple-

xionatum moveatur ex natura: movet xionatum moveatur ex natura: movet enim processive, qui motus inducit pœ- enim processive, qui motus inducit pœ- nam et lassitudinem, propter hoc quod nam et lassitudinem, propter hoc quod non est de natura corporis complexio- non est de natura corporis complexio-

nati sic moveri. nati sic moveri.

Secunda hæc est: Nulla harmonia Secunda hæc est: Nulla harmonia movet aliquid nisi ad locum unum: movet aliquid nisi ad locum unum: anima sensibilis et rationalis movent ad anima sensibilis et rationalis movent ad loca multa ergo non sunt harmonia. loca multa ergo non sunt harmonia. PRIMA probatur in primo de Cœlo et PRIMA probatur in primo de Cœlo et Mundo, quod corpus compositum et Mundo, quod corpus compositum et commixtum sequitur motum dominantis commixtum sequitur motum dominantis in ipso. Et ideo si dominatur in eo in ipso. Et ideo si dominatur in eo grave, movetur deorsum: si vero leve, grave, movetur deorsum: si vero leve, movetur sursum. Sed in omnibus corpo- movetur sursum. Sed in omnibus corpo- ribus animatorum dominatur grave, sci- ribus animatorum dominatur grave, sci- licet aqua et terra, ut dicitur in secundo licet aqua et terra, ut dicitur in secundo de Generatione et Corruptione 2. Ergo, de Generatione et Corruptione 2. Ergo, etc. SECUNDA probatur ad sensum : quia etc. SECUNDA probatur ad sensum : quia videmus animalia moveri ante et retro, videmus animalia moveri ante et retro, ad dextrum et sinistrum, sursum et ad dextrum et sinistrum, sursum et deorsum. deorsum.

Tertia est hæc: Omnis harmonia est Tertia est hæc: Omnis harmonia est in contrariis commixtis ut corporea in contrariis commixtis ut corporea virtus sive forma corporalis : nulla virtus sive forma corporalis : nulla anima sic est in contrariis: ergo, etc. anima sic est in contrariis: ergo, etc. PRIMA probatur sic: Dicitur in fine primi PRIMA probatur sic: Dicitur in fine primi de Generatione et Corruptione, quod de Generatione et Corruptione, quod commixtio est mixtibilium alteratorum commixtio est mixtibilium alteratorum unio, et illa unio eorum est harmonia unio, et illa unio eorum est harmonia mixtorum. Unio autem illa est in ipsis mixtorum. Unio autem illa est in ipsis mixtis ut forma corporis quæ resultat ex mixtis ut forma corporis quæ resultat ex contrariis sic adæquatis, et ita erit forma contrariis sic adæquatis, et ita erit forma corporea. SECUNDA vero probatur indi- corporea. SECUNDA vero probatur indi- recte sic: quia si daretur, quod anima recte sic: quia si daretur, quod anima

1 I de Coelo et Mundo, tex. com. 7. 1 I de Coelo et Mundo, tex. com. 7.

2 II de Generatione et Corruptione, tex. com. 2 II de Generatione et Corruptione, tex. com.

51 51

esset talis unio mixtorum, oporteret esset talis unio mixtorum, oporteret quod ubicumque esset unio mixtorum, quod ubicumque esset unio mixtorum, quod ibi esset anima et ita lapides quod ibi esset anima et ita lapides haberent animam. Præterea, Cum ars haberent animam. Præterea, Cum ars faciat multas commixtiones electuario- faciat multas commixtiones electuario- rum et colorum et aliorum, oporteret rum et colorum et aliorum, oporteret quod in qualibet mixtura esset anima. quod in qualibet mixtura esset anima.

Quarta est hæc: Quorumcumque pas- Quarta est hæc: Quorumcumque pas- siones et opera habent diversas rationes siones et opera habent diversas rationes penes essentiam sumptas, illa differunt penes essentiam sumptas, illa differunt per substantiam et rationem: passiones per substantiam et rationem: passiones et opera animæ et passiones harmoniæ et opera animæ et passiones harmoniæ et opera ejus habent diversas rationes et opera ejus habent diversas rationes penes essentiam sumptas: ergo anima penes essentiam sumptas: ergo anima differt ab harmonia per substantiam et differt ab harmonia per substantiam et rationem. PRIMA patet per se. SECUNDA rationem. PRIMA patet per se. SECUNDA vero probatur per inductionem passio- vero probatur per inductionem passio- num et operum harmoniæ et animæ. num et operum harmoniæ et animæ. Opus enim harmoniæ est æquare con- Opus enim harmoniæ est æquare con- traria in mixto: opus vero animæ est traria in mixto: opus vero animæ est sentire, intelligere, et movere secundum sentire, intelligere, et movere secundum locum, et vegetare, et nutrire, quorum locum, et vegetare, et nutrire, quorum patet esse diversas rationes secundum patet esse diversas rationes secundum substantiam sumptas. substantiam sumptas.

Quinta est procedens super divisione: Quinta est procedens super divisione: in harmonia enim non possunt accipi in harmonia enim non possunt accipi nisi duo, scilicet composita, et compo- nisi duo, scilicet composita, et compo- sitio. Composita autem nihil faciunt ad sitio. Composita autem nihil faciunt ad propositum secundum quod penes mate- propositum secundum quod penes mate- riam tantum considerantur: quia sic non riam tantum considerantur: quia sic non constituunt corpus animatum, et ita non constituunt corpus animatum, et ita non erunt proxima animæ ita quod habeant erunt proxima animæ ita quod habeant convenientiam ad ipsam. Compositio convenientiam ad ipsam. Compositio vero facit contraria esse in corpore ani- vero facit contraria esse in corpore ani- mato substantialiter diversa ab anima: mato substantialiter diversa ab anima: cujus probatio hæc est: Quæcumque cujus probatio hæc est: Quæcumque sunt composita et non aliter habent po- sunt composita et non aliter habent po- tentiam ut moveantur ab aliquo motore, tentiam ut moveantur ab aliquo motore, illa sic composita differunt substantia- illa sic composita differunt substantia- liter a motore illo contraria sic compo- liter a motore illo contraria sic compo- sita et complexionata in tali harmonia sita et complexionata in tali harmonia habent potentiam, quod moveantur ab habent potentiam, quod moveantur ab anima unde compositio talis substan- anima unde compositio talis substan- tialiter differt ab ipsa anima. PRIMA pro- tialiter differt ab ipsa anima. PRIMA pro- batur ex hoc quod motor et motum batur ex hoc quod motor et motum substantialiter differunt. SECUNDA patet substantialiter differunt. SECUNDA patet

49. 49.

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

ex hoc quod anima non movet omne ex hoc quod anima non movet omne corpus, sed sic complexionatum. corpus, sed sic complexionatum.

Sexta ratio est hæc: Omnis harmonia Sexta ratio est hæc: Omnis harmonia quæ est in multis, multipliciter fit. In quæ est in multis, multipliciter fit. In quibusdam enim fit dominante sicco, in quibusdam enim fit dominante sicco, in quibusdam dominante frigido, in quibus- quibusdam dominante frigido, in quibus- dam calido, in quibusdam humido, in dam calido, in quibusdam humido, in quibusdam frigido et sicco, in quibus- quibusdam frigido et sicco, in quibus- dam calido et sicco, in quibusdam frigido dam calido et sicco, in quibusdam frigido et humido, in quibusdam calido et hu- et humido, in quibusdam calido et hu- mido. Et dominium eorum multiplex mido. Et dominium eorum multiplex est, scilicet in parte dupla, et tripla, et est, scilicet in parte dupla, et tripla, et quadrupla, etc., vel sextupla, vel sexqui- quadrupla, etc., vel sextupla, vel sexqui- tertia, etc., vel superbipartiente, et sub- tertia, etc., vel superbipartiente, et sub- quadripartiente, etc. Est autem harmonia quadripartiente, etc. Est autem harmonia ad æquale omnium contrariorum. Cum ad æquale omnium contrariorum. Cum igitur diversæ sint potentiæ animæ, si igitur diversæ sint potentiæ animæ, si anima est harmonia, causabitur diversi- anima est harmonia, causabitur diversi- tas potentiarum animæ ex diversitate tas potentiarum animæ ex diversitate harmoniæ et ita ex aliqua harmonia harmoniæ et ita ex aliqua harmonia causabitur intellectus, et ex aliqua sen- causabitur intellectus, et ex aliqua sen- sus, et sic de aliis, quod omnino absur- sus, et sic de aliis, quod omnino absur- dum est et impossibile, et etiam volenti dum est et impossibile, et etiam volenti fingere impossibile assignare. fingere impossibile assignare.