Solutio. Solutio.

12 12

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

cum sit una numero: ergo recipit oppo- cum sit una numero: ergo recipit oppo- sita igitur est substantia. sita igitur est substantia.

2. Item, Quidquid movet substantiam 2. Item, Quidquid movet substantiam secundum loca diversa, est substantia: secundum loca diversa, est substantia: anima est talis: ergo, etc. Prima harum anima est talis: ergo, etc. Prima harum rationum probat, quod anima rationalis rationum probat, quod anima rationalis est substantia. SECUNDA, quod est et sen- est substantia. SECUNDA, quod est et sen- sibilis. sibilis.

3. Item, Collectanus: Quidquid est, 3. Item, Collectanus: Quidquid est, aut est accidens, aut substantia: nihil aut est accidens, aut substantia: nihil autem quod adveniens constituit speciem autem quod adveniens constituit speciem substantiæ, et recedens destruit eamdem, substantiæ, et recedens destruit eamdem, est accidens quælibet species animæ est accidens quælibet species animæ adveniens constituit speciem plantæ, ani- adveniens constituit speciem plantæ, ani- malis, et hominis, et recedens destruit malis, et hominis, et recedens destruit eamdem ergo quælibet species animæ eamdem ergo quælibet species animæ est substantia. est substantia.

4. Item, Avicenna: Proprium subje- 4. Item, Avicenna: Proprium subje- ctum animæ impossibile est esse id quod ctum animæ impossibile est esse id quod est nisi per animam, et ipsa est causa est nisi per animam, et ipsa est causa unde est si ergo anima dat actum et unde est si ergo anima dat actum et rationem specificam corpori in genere rationem specificam corpori in genere quod est substantia, ergo est substantia. quod est substantia, ergo est substantia. 5. Item, Omnes Philosophi dicunt, 5. Item, Omnes Philosophi dicunt, quod sit substantia ut forma animati quod sit substantia ut forma animati corporis. corporis.

6. Item, Accidens est, quod cum sit 6. Item, Accidens est, quod cum sit in aliquo, non est in eo velut pars, et in aliquo, non est in eo velut pars, et impossibile est esse sine eo in quo est : impossibile est esse sine eo in quo est : sed anima est in animato sicut quædam sed anima est in animato sicut quædam pars ipsius esse: ergo non est accidens. pars ipsius esse: ergo non est accidens.

7. Item, Differentia constitutiva sub- 7. Item, Differentia constitutiva sub- stantiæ non sumitur ab actu vel poten- stantiæ non sumitur ab actu vel poten- tia accidentis sed vegetabile, sensibile, tia accidentis sed vegetabile, sensibile, et rationale sunt differentiæ constitutivæ et rationale sunt differentiæ constitutivæ substantiarum : ergo non sumuntur ab substantiarum : ergo non sumuntur ab actu vel potentia accidentali: sumuntur actu vel potentia accidentali: sumuntur autem a potentiis et actibus animæ : ergo autem a potentiis et actibus animæ : ergo anima non est accidens. anima non est accidens.

SOLUTIO. Quod concedimus dicentes, SOLUTIO. Quod concedimus dicentes, quod anima est in duplici considera- quod anima est in duplici considera- tione, scilicet rationis, et rei. Rationis tione, scilicet rationis, et rei. Rationis secundum quod accipitur ut universale secundum quod accipitur ut universale vel particulare et sic est in considera- vel particulare et sic est in considera- tione logici. Rei autem duobus modis, tione logici. Rei autem duobus modis, scilicet secundum quod habet esse in scilicet secundum quod habet esse in natura, et sic est in consideratione natu- natura, et sic est in consideratione natu- ralis Philosophi et secundum quod est ralis Philosophi et secundum quod est

substantia non comparata ad corpus ge- substantia non comparata ad corpus ge- nerabile et corruptibile, et sic considerat nerabile et corruptibile, et sic considerat de ipsa primus Philosophus. Loquendo de ipsa primus Philosophus. Loquendo autem naturaliter et secundum esse, non autem naturaliter et secundum esse, non quæruntur principia quæ sunt genus et quæruntur principia quæ sunt genus et differentia hæc enim sunt principia differentia hæc enim sunt principia cognitionis et non esse : nec ipsa hoc cognitionis et non esse : nec ipsa hoc modo est species in natura, sed pars modo est species in natura, sed pars speciei. Et idcirco rationes quæ fiunt speciei. Et idcirco rationes quæ fiunt circa ipsam, quærentes substantiam ut circa ipsam, quærentes substantiam ut genus de ipsa, quod per differentias genus de ipsa, quod per differentias contrahitur, logicæ sunt et transcen- contrahitur, logicæ sunt et transcen- dentes. dentes.

Si autem accipitur in ratione univer- Si autem accipitur in ratione univer- salis et particularis, tamen adhuc duo- salis et particularis, tamen adhuc duo- bus modis potest considerari, scilicet ut bus modis potest considerari, scilicet ut species, et sic improprie sumetur et species, et sic improprie sumetur et vane: quia species non est, licet quidam vane: quia species non est, licet quidam aliter dicant : vel ut differentia, et sic aliter dicant : vel ut differentia, et sic magis proprie sumetur, sicut differen- magis proprie sumetur, sicut differen- tiam unam dicimus vegetabile, aliam tiam unam dicimus vegetabile, aliam sensibile, aliam rationale. Et anima hoc sensibile, aliam rationale. Et anima hoc modo est sumpta logice. Sed non differt modo est sumpta logice. Sed non differt proprie loquendo ab hac differentia ani- proprie loquendo ab hac differentia ani- matum esse, nisi tantum in nomine: matum esse, nisi tantum in nomine: aliter enim oporteret dicere, quod anima aliter enim oporteret dicere, quod anima esset species constituta, quod non est esset species constituta, quod non est verum, sed est potius differentia consti- verum, sed est potius differentia consti- tuens, si logice sumatur. Ergo hoc modo tuens, si logice sumatur. Ergo hoc modo loquendo, secundum diversum modum loquendo, secundum diversum modum prædicatur de anima et animali rationali prædicatur de anima et animali rationali et homine, sicut diversimode prædicatur et homine, sicut diversimode prædicatur de specie et differentia: de specie enim de specie et differentia: de specie enim prædicatur ut de composito in quo est prædicatur ut de composito in quo est genus actu de differentia autem non genus actu de differentia autem non sic, quia differentia simplex est, sed re- sic, quia differentia simplex est, sed re- ducitur prædicatio illa per similitudinem ducitur prædicatio illa per similitudinem ad prædicationem subjecti de passione, ad prædicationem subjecti de passione, licet non omnino sit idem modus prædi- licet non omnino sit idem modus prædi- candi, quia passio est de genere acciden- candi, quia passio est de genere acciden- tium et non differentia. Si quis autem tium et non differentia. Si quis autem vellet omnino illum modum prædicandi vellet omnino illum modum prædicandi exprimere, diceret quod genus prædica- exprimere, diceret quod genus prædica- tur de differentia sicut potentia indeter- tur de differentia sicut potentia indeter- minata formalis de actu, qui agente in- minata formalis de actu, qui agente in- tellectu eductus est de illa. tellectu eductus est de illa.

Et per hoc patet solutio ad primum, Et per hoc patet solutio ad primum, quod anima non est species in genere quod anima non est species in genere substantiæ, sed differentia. substantiæ, sed differentia.

Ad 1 Ad 1

| 2. | 2.

. 4 et 5. . 4 et 5.

id 0. id 0.

II P. SUMMÆ DE CREATURIS, QUÆST. 2. II P. SUMMÆ DE CREATURIS, QUÆST. 2.

Si autem quis dixerit, quod est spe- Si autem quis dixerit, quod est spe- cies, et dividitur divisione generis subal- cies, et dividitur divisione generis subal- terni in vegetabilem, sensibilem, et ratio- terni in vegetabilem, sensibilem, et ratio- nalem, ille non loquitur nisi ad similitu- nalem, ille non loquitur nisi ad similitu- dinem eorum quæ sunt species per se dinem eorum quæ sunt species per se existentes et patet, quod anima non est existentes et patet, quod anima non est species secundum hunc modum : et ideo species secundum hunc modum : et ideo talis intellectus de anima error est, etsi talis intellectus de anima error est, etsi logice loquamur de ea. logice loquamur de ea.

: :

AD ALIUD dicendum, ut habitum est, AD ALIUD dicendum, ut habitum est, quod ipsa anima non est species, sed quod ipsa anima non est species, sed differentia et ideo constituit speciem. differentia et ideo constituit speciem.

AD ALIUD dicendum, quod cum dividi- AD ALIUD dicendum, quod cum dividi- tur substantia in substantiam corpoream tur substantia in substantiam corpoream et incorpoream, omnino, non accipitur et incorpoream, omnino, non accipitur anima ut constituta per differentiam quæ anima ut constituta per differentiam quæ est incorporea, quia sic acciperetur ut est incorporea, quia sic acciperetur ut species sed potius cum dividitur cor- species sed potius cum dividitur cor- pus per animatum et inanimatum, ani- pus per animatum et inanimatum, ani- ma accipitur ut differentia corporis di- ma accipitur ut differentia corporis di- visi, et non differt a differentia illa, visi, et non differt a differentia illa, nisi sub hoc nomine anima significe- nisi sub hoc nomine anima significe- tur ut forma naturalis, quæ est forma tur ut forma naturalis, quæ est forma partis, scilicet materiæ quæ non præ- partis, scilicet materiæ quæ non præ- dicatur in parte vel toto sub anima- dicatur in parte vel toto sub anima- to autem significatur ut forma de toto to autem significatur ut forma de toto prædicabili nihilominus tamen hæc prædicabili nihilominus tamen hæc forma quæ est differentia, abstrahitur a forma quæ est differentia, abstrahitur a toto secundum potentiam inventam in toto secundum potentiam inventam in parte, scilicet in anima. parte, scilicet in anima.

Per hoc etiam patet solutio ad duo Per hoc etiam patet solutio ad duo sequentia quia anima loquendo logice sequentia quia anima loquendo logice est differentia remoti generis, quæ col- est differentia remoti generis, quæ col- lecta cum aliis differentiis minus com- lecta cum aliis differentiis minus com- munibus constituit species ultimas. munibus constituit species ultimas.

AD ALIUD dicendum, quod aliud est prin- AD ALIUD dicendum, quod aliud est prin- cipium quantitatis secundum rationem cipium quantitatis secundum rationem continui vel discreti, et aliud est prin- continui vel discreti, et aliud est prin- cipium quantitatis secundum esse quod cipium quantitatis secundum esse quod habet in quanto et in natura. Primo habet in quanto et in natura. Primo enim modo principium quantitatis est enim modo principium quantitatis est indivisibile continuum enim non con- indivisibile continuum enim non con- tinuat ad continuum, quia sic iretur in tinuat ad continuum, quia sic iretur in infinitum, sed continuum continuatur ad infinitum, sed continuum continuatur ad terminum continui, et primus continui terminum continui, et primus continui terminus est punctum. Similiter discre- terminus est punctum. Similiter discre- tum in ratione discreti non tollitur ex tum in ratione discreti non tollitur ex dissimilibus, sed ex unitatibus, et unitas dissimilibus, sed ex unitatibus, et unitas est indivisibilis. Quantitas autem secun- est indivisibilis. Quantitas autem secun-

13 13

dum suum esse quod habet in quanto, dum suum esse quod habet in quanto, principium habet perfectum et imper- principium habet perfectum et imper- fectum, inter quæ est motus augmenti fectum, inter quæ est motus augmenti vel diminutionis, et acquiritur vel per- vel diminutionis, et acquiritur vel per- ditur ex additione vel subtractione ad ditur ex additione vel subtractione ad magnitudinem præexistentem quod au- magnitudinem præexistentem quod au- getur vel minuitur. Loquendo autem getur vel minuitur. Loquendo autem proprie de anima, dicimus ipsam esse proprie de anima, dicimus ipsam esse substantialem formam, quæ constituit id substantialem formam, quæ constituit id cujus est forma secundum esse et ratio- cujus est forma secundum esse et ratio- nēm specificam. nēm specificam.

AD ILLUD autem quod contra hoc est, AD ILLUD autem quod contra hoc est, dicendum quod in corpore organico nulla dicendum quod in corpore organico nulla forma specifica est ante animam. Caro forma specifica est ante animam. Caro enim non est enim non est caro, nisi per hoc quod est caro, nisi per hoc quod est medium in sensu tactus. Similiter ner- medium in sensu tactus. Similiter ner- vus non est nervus, nisi per hoc quod vus non est nervus, nisi per hoc quod est organum animæ influentis per ipsum est organum animæ influentis per ipsum corpori sensum et motum. Similiter ve- corpori sensum et motum. Similiter ve- na non est vena, nisi in quantum est na non est vena, nisi in quantum est organum nutritivæ deportantis in ipsa organum nutritivæ deportantis in ipsa sanguinem ad nutrimentum membro- sanguinem ad nutrimentum membro- rum corporis et sic est de aliis mem- rum corporis et sic est de aliis mem- bris similibus et dissimilibus. Et hæc re- bris similibus et dissimilibus. Et hæc re- gula supra melius expedita est in quæ- gula supra melius expedita est in quæ- stione de natura. stione de natura.

AD ALIUD dicendum, quod vegetabile Ad 7 et 8. AD ALIUD dicendum, quod vegetabile Ad 7 et 8. et sensibile in homine, nec sunt in eo ut et sensibile in homine, nec sunt in eo ut formæ substantiales, nec ut formæ acci- formæ substantiales, nec ut formæ acci- dentales, sed ut potentiæ et virtutes dentales, sed ut potentiæ et virtutes formæ substantialis, quæ est anima ra- formæ substantialis, quæ est anima ra- tionalis: et ideo non sunt mediæ inter tionalis: et ideo non sunt mediæ inter corpus et illam. Similiter dicimus de corpus et illam. Similiter dicimus de vegetabili quæ est in brutis. Hujus autem vegetabili quæ est in brutis. Hujus autem dicti causa infra explanabitur, ubi quæ- dicti causa infra explanabitur, ubi quæ- retur, Utrum anima vegetabilis, sensi- retur, Utrum anima vegetabilis, sensi- bilis, et rationalis in homine sint una bilis, et rationalis in homine sint una substantia? substantia?

Et per hoc patet solutio ad sequens. Et per hoc patet solutio ad sequens. AD ULTIMUM dicendum, quod lignum AD ULTIMUM dicendum, quod lignum aridum non est arbor, sicut nec asinus aridum non est arbor, sicut nec asinus mortuus est asinus vel animal, nisi mortuus est asinus vel animal, nisi æquivoce. æquivoce.

Ad 9. Ad 9.

Sed contra. Sed contra.

14 14

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

ARTICULUS II. ARTICULUS II.

Utrum anima sit incorporea? Utrum anima sit incorporea?

Deinde quæritur de hoc quod diffini- Deinde quæritur de hoc quod diffini- tur per incorporeum a tribus, scilicet tur per incorporeum a tribus, scilicet Remigio, et Damasceno, et Bernardo. Remigio, et Damasceno, et Bernardo.

Videtur enim, quod non sit incor- Videtur enim, quod non sit incor- porea. porea.

1. Dicit enim Augustinus, quod etiam 1. Dicit enim Augustinus, quod etiam Angeli in comparatione primi spiritus Angeli in comparatione primi spiritus corpora sunt. Et idem dicit Damascenus. corpora sunt. Et idem dicit Damascenus. Ergo multo magis anima corporea erit. Ergo multo magis anima corporea erit. 2. Item, Quidquid est subjectum cor- 2. Item, Quidquid est subjectum cor- porearum formarum, est corpus : anima porearum formarum, est corpus : anima secundum sensum et phantasiam est hu- secundum sensum et phantasiam est hu- jusmodi ergo est corpus. PRIMA patet jusmodi ergo est corpus. PRIMA patet per se. SECUNDA probatur per hoc quod per se. SECUNDA probatur per hoc quod formæ sensibiles et imaginabiles sunt formæ sensibiles et imaginabiles sunt cum magnitudine et figura. cum magnitudine et figura.

3. Item, Cum dicitur anima incorpo- 3. Item, Cum dicitur anima incorpo- rea, aut intelligitur, quod ipsa non sit rea, aut intelligitur, quod ipsa non sit corpus, aut intelligitur, quod hæc diffe- corpus, aut intelligitur, quod hæc diffe- rentia qua dividitur substantia per incor- rentia qua dividitur substantia per incor- poreum et corporeum, sit constitutiva poreum et corporeum, sit constitutiva ipsius animæ. Si primo modo, hoc non ipsius animæ. Si primo modo, hoc non erit differentia: quia nulla forma est erit differentia: quia nulla forma est corpus. Si secundo modo, tunc anima corpus. Si secundo modo, tunc anima erit species constituta in genere substan- erit species constituta in genere substan- tiæ, quod supra improbatum est. Præ- tiæ, quod supra improbatum est. Præ- terea etiam tunc oppositæ differentiæ in terea etiam tunc oppositæ differentiæ in specie convenirent in constitutione spe- specie convenirent in constitutione spe- ciei, scilicet corporeum et incorporeum, ciei, scilicet corporeum et incorporeum, quod falsum est: ergo male diffinitur quod falsum est: ergo male diffinitur per incorporeum. per incorporeum.

SED CONTRA sunt rationes Constabulini SED CONTRA sunt rationes Constabulini in libro de Differentia spiritus et ani- in libro de Differentia spiritus et ani- mæ, sic: mæ, sic:

1. Omnes corporeæ qualitates sunt 1. Omnes corporeæ qualitates sunt perceptibiles sensu, et cujus qualitates perceptibiles sensu, et cujus qualitates sensu corporeo percipiuntur, est pro sensu corporeo percipiuntur, est pro certo corporeum qualitates autem ani- certo corporeum qualitates autem ani- mæ sunt virtutes et vitia, quæ sunt in- mæ sunt virtutes et vitia, quæ sunt in- sensibilia ergo anima est incorporea. sensibilia ergo anima est incorporea.

2. Item, Omne corpus alicui subjacet 2. Item, Omne corpus alicui subjacet sensuum anima autem nulli omnino: sensuum anima autem nulli omnino: anima ergo non est corpus. anima ergo non est corpus.

3. Item, Omne corpus aut est anima- 3. Item, Omne corpus aut est anima- tum, aut inanimatum. Si ergo anima tum, aut inanimatum. Si ergo anima erit corpus, erit animatum vel inanima- erit corpus, erit animatum vel inanima- tum. Si inanimatum, tunc non animat tum. Si inanimatum, tunc non animat corpus organicum animalis vel plantæ : corpus organicum animalis vel plantæ : quod dicere ridiculosum et inconveniens quod dicere ridiculosum et inconveniens est. Si animatum, tunc restabit nobis est. Si animatum, tunc restabit nobis sermo de anima animæ, scilicet utrum sermo de anima animæ, scilicet utrum sit corpus vel non, et hoc in infinitum. sit corpus vel non, et hoc in infinitum. Non est igitur anima corpus. Non est igitur anima corpus.

4. Item, Si anima est quoddam corpus 4. Item, Si anima est quoddam corpus subtile, ut quidam dixerunt, aut erit aer, subtile, ut quidam dixerunt, aut erit aer, aut spiritus subtilis per totum corpus aut spiritus subtilis per totum corpus diffusus, aut erit ignis. Et si ita fuerit, diffusus, aut erit ignis. Et si ita fuerit, necesse est ut iste spiritus vel ignis vel necesse est ut iste spiritus vel ignis vel aer aut habeat propriam speciem vel aer aut habeat propriam speciem vel virtutem differentem a specie et virtute virtutem differentem a specie et virtute illorum corporum, aut non. Si habet, illorum corporum, aut non. Si habet, tunc illa species potius erit anima, quam tunc illa species potius erit anima, quam ignis, vel aer, vel spiritus : et hoc con- ignis, vel aer, vel spiritus : et hoc con- tra propositionem primam. Si autem tra propositionem primam. Si autem non habet, tunc omnis ignis erit anima, non habet, tunc omnis ignis erit anima, et omnis aer, et omnis spiritus, quod et omnis aer, et omnis spiritus, quod aperte videmus esse falsum. aperte videmus esse falsum.

5. Item, Si anima est corpus, aut erit 5. Item, Si anima est corpus, aut erit corpus simplex, aut compositum. Quod corpus simplex, aut compositum. Quod si fuerit simplex, tunc erit ignis, vel aer, si fuerit simplex, tunc erit ignis, vel aer, aqua, vel terra. Et si fuerit anima unum aqua, vel terra. Et si fuerit anima unum ex his elementis absolute, id est, absque ex his elementis absolute, id est, absque alia propria specie qua reparetur ab eo alia propria specie qua reparetur ab eo quod convenit ei in suo genere, omne quod convenit ei in suo genere, omne quod fuerit in genere illo, erit anima. quod fuerit in genere illo, erit anima. Sicque probatur, quod si anima fuerit Sicque probatur, quod si anima fuerit ignis, quod omnis ignis erit anima: et ignis, quod omnis ignis erit anima: et similiter de aliis elementis. Et si ita similiter de aliis elementis. Et si ita fuerit, omne corpus quod continet tale fuerit, omne corpus quod continet tale elementum quod est anima, est anima- elementum quod est anima, est anima- tum. Verbi gratia si fuerit aer: tunc tum. Verbi gratia si fuerit aer: tunc pulsus, id est, vena pulsatilis et pulmo pulsus, id est, vena pulsatilis et pulmo et uter inflatus erunt animata. Et si ani- et uter inflatus erunt animata. Et si ani- ma fuerit aqua, erit vas plenum aqua ma fuerit aqua, erit vas plenum aqua animatum. Hujusmodi autem verba tur- animatum. Hujusmodi autem verba tur- pia sunt et inania. Quod si fuerint ani- pia sunt et inania. Quod si fuerint ani- mæ corpus compositum, vel erunt la- mæ corpus compositum, vel erunt la- pis, vel cor, vel manus, vel aliquid hu- pis, vel cor, vel manus, vel aliquid hu- jusmodi. jusmodi.

II P. SUMME DE CREATURIS, QUÆST. 2. II P. SUMME DE CREATURIS, QUÆST. 2.

6. Istæ sunt rationes Constabulini. Et 6. Istæ sunt rationes Constabulini. Et quasdam etiam istarum ponit Collecta- quasdam etiam istarum ponit Collecta- nus, et addit unam quæ sumpta est ab nus, et addit unam quæ sumpta est ab Avicenna, quæ est de anima rationali Avicenna, quæ est de anima rationali simpliciter, hanc scilicet: Species intel- simpliciter, hanc scilicet: Species intel- ligibiles quæ sunt in intellectu, aut sunt ligibiles quæ sunt in intellectu, aut sunt in eo ut in corpore, vel in habente esse in eo ut in corpore, vel in habente esse per corpus, sicut potentia quæ operatur per corpus, sicut potentia quæ operatur in organo, habet esse per corpus. Si in organo, habet esse per corpus. Si primo modo, aut illæ formæ sunt di- primo modo, aut illæ formæ sunt di- visibiles, aut indivisibiles. Si indivisi- visibiles, aut indivisibiles. Si indivisi- biles, aut sunt in illo quod est cor- biles, aut sunt in illo quod est cor- pus vel potentia habens esse per pus vel potentia habens esse per corpus, ut in divisibili, vel indivisibili : corpus, ut in divisibili, vel indivisibili : sunt in indivisibili, ergo illud indivisi- sunt in indivisibili, ergo illud indivisi- bile habebit esse separatum in natura. bile habebit esse separatum in natura. Omne enim subjectum, ut dicit Philo- Omne enim subjectum, ut dicit Philo- sophus, est ens in se completum occasio sophus, est ens in se completum occasio alteri existendi in eo. Si autem sic est, alteri existendi in eo. Si autem sic est, tunc erit punctum separatum esse ha- tunc erit punctum separatum esse ha- bens extra lineam, quod est inconve- bens extra lineam, quod est inconve- niens et secundum hoc linea habebit niens et secundum hoc linea habebit aliud punctum terminans ipsam versus aliud punctum terminans ipsam versus punctum illud et de illo puncto est punctum illud et de illo puncto est eadem ratio, et iterum de alio etiam eadem ratio, et iterum de alio etiam puncto eadem, et secundum hoc accidet puncto eadem, et secundum hoc accidet puncta ordinari ad constituendam li- puncta ordinari ad constituendam li- neam, quod est inconveniens, ut proba- neam, quod est inconveniens, ut proba- tum est in VI Physicorum a Philoso- tum est in VI Physicorum a Philoso- pho', quod si puncto punctum addas, pho', quod si puncto punctum addas, nihil majus efficies. Ergo species intel- nihil majus efficies. Ergo species intel- ligibiles si indivisibiles sunt, non erunt ligibiles si indivisibiles sunt, non erunt in corpore vel potentia habente esse per in corpore vel potentia habente esse per corpus ut in subjecto indivisibili. Si au- corpus ut in subjecto indivisibili. Si au- tem fuerint divisibiles, et omnis formæ tem fuerint divisibiles, et omnis formæ divisibilis est subjectum, tunc magis in- divisibilis est subjectum, tunc magis in- conveniens erit existere eas in illo sub- conveniens erit existere eas in illo sub- jecto ut in indivisibili. Si autem detur jecto ut in indivisibili. Si autem detur altera pars superioris divisionis, scilicet altera pars superioris divisionis, scilicet quod sunt in eo sicut in divisibili, tunc quod sunt in eo sicut in divisibili, tunc hoc sustineri non potest: quia for- hoc sustineri non potest: quia for- mæ vel species sunt indivisibiles. Omnis mæ vel species sunt indivisibiles. Omnis enim forma adveniens subjecto divisi- enim forma adveniens subjecto divisi- bili, et per accidens, dividitur divisione bili, et per accidens, dividitur divisione subjecti. Relinquitur ergo, quad sint subjecti. Relinquitur ergo, quad sint divisibiles species. Aut ergo dividuntur divisibiles species. Aut ergo dividuntur in partes similes, aut in partes dissimi- in partes similes, aut in partes dissimi-

VI Physicorum, tex. com. 1 et infra. VI Physicorum, tex. com. 1 et infra.

15 15

les. Si in partes similes aut illæ partes les. Si in partes similes aut illæ partes sunt secundum intellectum suum totum, sunt secundum intellectum suum totum, quia de speciebus quæ sunt intelligibiles quia de speciebus quæ sunt intelligibiles loquitur, aut non. Si primo modo, tunc loquitur, aut non. Si primo modo, tunc pars vel partes est totum, quod non est pars vel partes est totum, quod non est verum secundum intellectum : quia alius verum secundum intellectum : quia alius est intellectus partium, et est alius in- est intellectus partium, et est alius in- tellectus totius. Si secundo modo, tunc tellectus totius. Si secundo modo, tunc semper remanet aliquid extra divisio- semper remanet aliquid extra divisio- nem, quod non est simile dividentibus: nem, quod non est simile dividentibus: et hoc est species per quam intelligitur et hoc est species per quam intelligitur totum ut totum : ergo non dividitur in totum ut totum : ergo non dividitur in partes similes, quod est contra positum. partes similes, quod est contra positum. Si autem dividitur in partes dissimiles, Si autem dividitur in partes dissimiles, tunc cum species intellecta partes dissi- tunc cum species intellecta partes dissi- miles non habeat nisi genus et differen- miles non habeat nisi genus et differen- tiam, non dividetur divisione sui subje- tiam, non dividetur divisione sui subje- cti nisi in illas: sed subjectum in infini- cti nisi in illas: sed subjectum in infini- tum est divisibile: ergo species intelle- tum est divisibile: ergo species intelle- cta in infinita genera vel in infinitas cta in infinita genera vel in infinitas differentias dividetur, quod falsum est : differentias dividetur, quod falsum est : quia probatum est, quod cujuslibet ge- quia probatum est, quod cujuslibet ge-

nera et differentiæ sunt infinita. Præte- nera et differentiæ sunt infinita. Præte- rea, prima genera et primæ differentiæ rea, prima genera et primæ differentiæ sunt simplices divisione generis et diffe- sunt simplices divisione generis et diffe- rentiæ ergo non omnia intelligibilia rentiæ ergo non omnia intelligibilia dividuntur divisione subjecti, quod est dividuntur divisione subjecti, quod est contra positum : ergo species intelligi- contra positum : ergo species intelligi- biles sunt in anima, non ut in corpore, biles sunt in anima, non ut in corpore, vel ut in potentia existente per corpus. vel ut in potentia existente per corpus.

SOLUTIO. Concedimus, quod anima est Solutio. SOLUTIO. Concedimus, quod anima est Solutio. incorporea. incorporea.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod An- AD PRIMUM ergo dicendum, quod An- geli et anima dicuntur corpus, non a geli et anima dicuntur corpus, non a natura corporis, sed a quadam proprie- natura corporis, sed a quadam proprie- tate corporis, quæ est diffiniti loco, sicut tate corporis, quæ est diffiniti loco, sicut supra in diffinitione Angeli dictum est. supra in diffinitione Angeli dictum est.

AD ALIUD dicendum, quod formæ sen- AD ALIUD dicendum, quod formæ sen- sibiles et imaginabiles non imprimun- sibiles et imaginabiles non imprimun- tur in anima, sed potius in spiritu cor- tur in anima, sed potius in spiritu cor- poreo, et in organis sensuum et phantasiæ. poreo, et in organis sensuum et phantasiæ.

AD ALIUD dicendum, quod incorpo- AD ALIUD dicendum, quod incorpo- reum est negatio consequens quamdam reum est negatio consequens quamdam differentiam positivam, quæ est de na- differentiam positivam, quæ est de na- tura animæ, et est spiritualis, quia ani- tura animæ, et est spiritualis, quia ani- ma est spiritualis. ma est spiritualis.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

Solutio. Solutio.

Ad 1. Ad 1.

16 16

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

ARTICULUS III. ARTICULUS III.

Utrum anima regat corpus, et quomodo? Utrum anima regat corpus, et quomodo?

Deinde, Quæritur de prima diffini- Deinde, Quæritur de prima diffini- tione animæ, in qua conveniunt Au- tione animæ, in qua conveniunt Au- gustinus et Remigius, quæ est animam gustinus et Remigius, quæ est animam esse regnum corporis. esse regnum corporis.

Et videtur, quod hoc non primo con- Et videtur, quod hoc non primo con- veniat animæ. veniat animæ.

1. Regere enim est secundum recti- 1. Regere enim est secundum recti- ficationem operum: anima autem primo ficationem operum: anima autem primo facit corpus in actu. facit corpus in actu.

2. Præterea, Videtur quod non omni 2. Præterea, Videtur quod non omni animæ conveniat : regere enim attribui- animæ conveniat : regere enim attribui- tur cognoscenti rectum et dirigenti in tur cognoscenti rectum et dirigenti in illo. Non autem omnis anima est co- illo. Non autem omnis anima est co- gnitiva recti, verbi gratia vegetabi- gnitiva recti, verbi gratia vegetabi- lis. lis.

3. Præterea, Non omnes partes ani- 3. Præterea, Non omnes partes ani- mæ regunt, sed superiores tantum in- mæ regunt, sed superiores tantum in- feriores autem reguntur : ergo videtur, feriores autem reguntur : ergo videtur, quod anima non debeat tantum diffiniri quod anima non debeat tantum diffiniri ab actu regiminis, sed etiam a pas- ab actu regiminis, sed etiam a pas- sione. sione.

Solutio. Dicendum, quod regimen Solutio. Dicendum, quod regimen duobus modis dicitur, scilicet cogno- duobus modis dicitur, scilicet cogno- scentis, et operantis. Et secundum per- scentis, et operantis. Et secundum per- fectam rationem ipsius est utriusque : fectam rationem ipsius est utriusque : secundum diminutionem tamen quan- secundum diminutionem tamen quan- doque est cognoscentis tantum, quan- doque est cognoscentis tantum, quan- doque operantis tantum. Cognoscentis doque operantis tantum. Cognoscentis tantum, ut in rege malo, vel ratione tantum, ut in rege malo, vel ratione perversa. Operantis tantum, sicut in perversa. Operantis tantum, sicut in natura, et in vi regitiva simpliciter, sicut natura, et in vi regitiva simpliciter, sicut ponunt medici in corpore animato et ponunt medici in corpore animato et hoc modo regere est formæ conducentis hoc modo regere est formæ conducentis materiam ad esse, et ad operationes materiam ad esse, et ad operationes naturales. naturales.

ET PER ET PER HOC patet solutio ad pri- HOC patet solutio ad pri- mum : quia anima secundum quod est mum : quia anima secundum quod est primus actus, conducit corpus ad esse: primus actus, conducit corpus ad esse: et secundum quod est actus secundus et et secundum quod est actus secundus et

motor corporis, conducit ipsum ad ope- motor corporis, conducit ipsum ad ope-

rationes. rationes.

AD ALIUD dicendum, quod regimen AD ALIUD dicendum, quod regimen corporis universaliter convenit naturæ et corporis universaliter convenit naturæ et animæ. animæ.

AD ULTIMUM dicendum, quod si una AD ULTIMUM dicendum, quod si una potentia comparetur ad aliam, tunc potentia comparetur ad aliam, tunc convenit animæ regi et regere secun- convenit animæ regi et regere secun- dum diversas sui partes. Si autem com- dum diversas sui partes. Si autem com- paretur ad corpus, tunc convenit om- paretur ad corpus, tunc convenit om- nibus potentiis animæ regere tantum. nibus potentiis animæ regere tantum.

Et ita intelligitur de diffinitionibus Et ita intelligitur de diffinitionibus quæ dicunt ipsam regere corpus. quæ dicunt ipsam regere corpus.

ARTICULUS IV. ARTICULUS IV.

Quare anima non magis diffinitur per Quare anima non magis diffinitur per sensum quam per rationem? sensum quam per rationem?

Deinde, Quæritur de illa differentia Deinde, Quæritur de illa differentia in qua conveniunt tres : quia dicit Au- in qua conveniunt tres : quia dicit Au- gustinus, rationis particeps. Item, Da- gustinus, rationis particeps. Item, Da- mascenus, rationalis. Bernardus autem, mascenus, rationalis. Bernardus autem, rationis capax. Et quia infra quæstio rationis capax. Et quia infra quæstio erit per se de ratione, hic non disputa- erit per se de ratione, hic non disputa- bimus nisi quantum sufficit diffinitioni. bimus nisi quantum sufficit diffinitioni.

1. Quæramus ergo, Cum anima sit ca- 1. Quæramus ergo, Cum anima sit ca- pax sensus et rationis, et generalius pax sensus et rationis, et generalius sensus quam rationis, quare non potius sensus quam rationis, quare non potius diffinitur a sensu, quam a ratione? diffinitur a sensu, quam a ratione?

2. Præterea, Anima dicitur rationa- 2. Præterea, Anima dicitur rationa- lis et omne rationale est animal: ergo lis et omne rationale est animal: ergo anima videtur esse animal. anima videtur esse animal.

3. Item quæritur, Secundum quem 3. Item quæritur, Secundum quem modum anima differenter dicitur esse modum anima differenter dicitur esse rationalis, et homo? rationalis, et homo?

4. Item, Cum dicitur particeps ratio- 4. Item, Cum dicitur particeps ratio- nis, et participare est partem capere ex nis, et participare est partem capere ex modo loquendi, videtur relinqui, quod modo loquendi, videtur relinqui, quod aliquid rationis sit extra animam. Et ad aliquid rationis sit extra animam. Et ad hoc sequitur duplex inconveniens, scili- hoc sequitur duplex inconveniens, scili- cet quod aliquid inanimatum sit ratio- cet quod aliquid inanimatum sit ratio- nale, et quod rationale non sit ultima nale, et quod rationale non sit ultima differentia constitutiva alicujus animati. differentia constitutiva alicujus animati. 5. Præterea, Cum dicitur rationis ca- 5. Præterea, Cum dicitur rationis ca-

A A

A A

Intio. Intio.

11. 11.

! et 3. ! et 3.

14. 14.

15. 15.

II P. SUMME DE CREATURIS, QUÆST. 2. II P. SUMME DE CREATURIS, QUÆST. 2.

pax, et capacitas debetur continenti, pax, et capacitas debetur continenti, continere autem est formæ, videtur ex continere autem est formæ, videtur ex modo loquendi relinqui, quod ratio sit modo loquendi relinqui, quod ratio sit materialis ad animam, quod non conve- materialis ad animam, quod non conve- nit, sed est differentia ultima in diffini- nit, sed est differentia ultima in diffini- tione ejus. tione ejus.

SOLUTIO. Dicendum ad primum, quod SOLUTIO. Dicendum ad primum, quod sensus non uno modo convenit anima- sensus non uno modo convenit anima- tis quædam enim habent sensus plures, tis quædam enim habent sensus plures, et quædam sensus pauciores. Ratio au- et quædam sensus pauciores. Ratio au- tem univoce dicta tantum uno modo tem univoce dicta tantum uno modo convenit animatis, licet per alium mo- convenit animatis, licet per alium mo- dum conveniat non animatis : et ideo dum conveniat non animatis : et ideo anima potius diffinitur a rationali, quam anima potius diffinitur a rationali, quam

a sensitivo. a sensitivo.

AD ALIUD dicendum, quod anima dici- AD ALIUD dicendum, quod anima dici- tur rationalis non a differentia quæ di- tur rationalis non a differentia quæ di- vidit animal, sicut patet ex supra dictis, vidit animal, sicut patet ex supra dictis, sed a virtute et potentia sua quæ dici- sed a virtute et potentia sua quæ dici- tur ratio. tur ratio.

Et ex hoc patet solutio ad sequens. Et ex hoc patet solutio ad sequens.

AD ALIUD dicendum, quod ratio duo- AD ALIUD dicendum, quod ratio duo- bus modis dicitur, ut supra habitum est bus modis dicitur, ut supra habitum est in quæstione de Angelis, scilicet ratio in quæstione de Angelis, scilicet ratio quæ est in umbra intelligentiæ, sicut quæ est in umbra intelligentiæ, sicut dicit Isaac in libro de Diffinitionibus : dicit Isaac in libro de Diffinitionibus : et ratio quæ est lumen intelligentiæ. et ratio quæ est lumen intelligentiæ. Primo modo est in hominibus, secundo Primo modo est in hominibus, secundo modo in Angelis. Ratio autem per prius modo in Angelis. Ratio autem per prius et posterius sic est dicta. Unde modus et posterius sic est dicta. Unde modus loquendi Augustini innuit, quod in om- loquendi Augustini innuit, quod in om- ni modo dicta ratio est anima. ni modo dicta ratio est anima.

AD ULTIMUM autem dicendum, quod AD ULTIMUM autem dicendum, quod sicut patebit inferius, anima considerata sicut patebit inferius, anima considerata in totalitate potentiarum suarum, est to- in totalitate potentiarum suarum, est to- tum potestativum uniens in se partes tum potestativum uniens in se partes quæ sunt potentiæ speciales. Hoc au- quæ sunt potentiæ speciales. Hoc au- tem modo ipsa est ut forma et partes tem modo ipsa est ut forma et partes ejus ut materiales. Et hunc modum lo- ejus ut materiales. Et hunc modum lo- quendi innuit Bernardus in sua diffini- quendi innuit Bernardus in sua diffini- tione. tione.

11 de Anima, tex. com. 24 et 26. 11 de Anima, tex. com. 24 et 26.

XXXV XXXV

ARTICULUS V. ARTICULUS V.

17 17

Utrum anima sit substantia vivens? et, Utrum anima sit substantia vivens? et, Quomodo dicitur simplex et intel- Quomodo dicitur simplex et intel- lectualis? lectualis?

Deinde quæritur de diffinitione in spe- Deinde quæritur de diffinitione in spe- ciali Damasceni, quæ plura aliis conti- ciali Damasceni, quæ plura aliis conti-

net. net.

1. Et videtur primo, quod anima non 1. Et videtur primo, quod anima non sit substantia vivens. Dicit enim Phi- sit substantia vivens. Dicit enim Phi- losophus in libro II de Anima : « Vide- losophus in libro II de Anima : « Vide- tur in patiente et disposito activorum tur in patiente et disposito activorum inesse actus ¹. » Sed anima est activa inesse actus ¹. » Sed anima est activa vitæ, et vita est actus ejus. Ergo vita vitæ, et vita est actus ejus. Ergo vita erit in patiente et disposito. Hoc autem erit in patiente et disposito. Hoc autem est corpus animatum. Ergo vita erit in est corpus animatum. Ergo vita erit in corpore animato: sed in quocumque est corpore animato: sed in quocumque est vita ut actus, illud est vivens proprie : vita ut actus, illud est vivens proprie : ergo corpus est vivens proprie, et non ergo corpus est vivens proprie, et non

anima. anima.

2. Item, Illud est proprie albescens 2. Item, Illud est proprie albescens in quo recipitur albedo ut in subjecto, in quo recipitur albedo ut in subjecto, et sic de aliis formis advenientibus: ergo et sic de aliis formis advenientibus: ergo illud erit proprie vivens, in quo est vita illud erit proprie vivens, in quo est vita ut in subjecto: sed hoc est corpus et ut in subjecto: sed hoc est corpus et non anima ergo, etc. non anima ergo, etc.

3. Item, Philosophus dicit in II de 3. Item, Philosophus dicit in II de Anima 2, quia vita dicitur ut intellectus, Anima 2, quia vita dicitur ut intellectus, et sensus, et motus, et status secundum et sensus, et motus, et status secundum locum, adhuc secundum augmentum, et locum, adhuc secundum augmentum, et detrimentum, et alimentum est. Ergo detrimentum, et alimentum est. Ergo illa proprie vivunt, in quibus insunt illa proprie vivunt, in quibus insunt hujusmodi motus: sed anima dicitur ut hujusmodi motus: sed anima dicitur ut principium et causa horum motuum, et principium et causa horum motuum, et hi motus insunt corporibus animatis : hi motus insunt corporibus animatis : ergo ut prius. ergo ut prius.

4. Item, Objicitur de eo quod dicitur 4. Item, Objicitur de eo quod dicitur simplex. Nihil enim quod habet multa simplex. Nihil enim quod habet multa ut partes, est simplex. Anima habet ut partes, est simplex. Anima habet multa ut partes, sicut supponitur in hac multa ut partes, sicut supponitur in hac ipsa diffinitione, quando dicitur, quod ipsa diffinitione, quando dicitur, quod

Ibidem, tex. com. 13. Ibidem, tex. com. 13.

18 18

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

intellectus est pars sui purissima. Ergo intellectus est pars sui purissima. Ergo non simplex. non simplex.

5. Item quæritur, Quare dicitur, Cor- 5. Item quæritur, Quare dicitur, Cor- poralibus oculis secundum propriam na- poralibus oculis secundum propriam na- turam invisibilis ? Sicut enim est invisi turam invisibilis ? Sicut enim est invisi bilis secundum propriam naturam, ita bilis secundum propriam naturam, ita inaudibilis, et ita de cæteris sensibus. inaudibilis, et ita de cæteris sensibus.

6. Præterea, Hoc quod dicit, Immor- 6. Præterea, Hoc quod dicit, Immor- talis, non omni animæ convenit: animæ talis, non omni animæ convenit: animæ enim plantarum et brutorum moriuntur enim plantarum et brutorum moriuntur in ipsis corporibus. in ipsis corporibus.

7. Item, De hoc quod dicit, Intel- 7. Item, De hoc quod dicit, Intel- lectualis. Magis enim videtur esse diffe- lectualis. Magis enim videtur esse diffe- rentia Angeli, ut supra in diffinitione rentia Angeli, ut supra in diffinitione Angeli est disputatum. Angeli est disputatum.

8. Item, Per hoc quod dixit eam esse 8. Item, Per hoc quod dixit eam esse invisibilem, satis ostendit eam esse infi- invisibilem, satis ostendit eam esse infi- gurabilem et ita inutiliter videtur addi. gurabilem et ita inutiliter videtur addi.

9. Præterea, Cum dicitur, Vitæ te 9. Præterea, Cum dicitur, Vitæ te augmentationis et sensus et generationis augmentationis et sensus et generationis tributiva, quæritur quare omittat intel- tributiva, quæritur quare omittat intel-

lectum et rationem? lectum et rationem?

10. Præterea quæritur, Cum generatio 10. Præterea quæritur, Cum generatio opus sit vegetabilis sicut et augmentatio, opus sit vegetabilis sicut et augmentatio, quare inter augmentum et generationem quare inter augmentum et generationem ponit sensum, cum sensus naturaliter sit ponit sensum, cum sensus naturaliter sit post opera vegetabilis. post opera vegetabilis.

11. Præterea, Quare omittitur nutri- 11. Præterea, Quare omittitur nutri- tiva, cum illa etiam sit pars vegetabi- tiva, cum illa etiam sit pars vegetabi- lis? lis?

12. Item, Quare dicit, Organico utens 12. Item, Quare dicit, Organico utens corpore? plantæ enim non videntur ha- corpore? plantæ enim non videntur ha- bere organa secundum Empedoclem. bere organa secundum Empedoclem. Organum enim est membrum dissimile Organum enim est membrum dissimile in partibus. Partes autem plantæ viden- in partibus. Partes autem plantæ viden- tur esse similes si dividantur. tur esse similes si dividantur.

13. Item, Quæritur de hoc quod dicit. 13. Item, Quæritur de hoc quod dicit. Non habens aliud præter seipsam intel_ Non habens aliud præter seipsam intel_ lectum, sed partem sui purissimam. Vi- lectum, sed partem sui purissimam. Vi- detur enim implicare opposita in locu- detur enim implicare opposita in locu- tione quia si habet intellectum ut tione quia si habet intellectum ut partem, tunc habet eum ut aliud præter partem, tunc habet eum ut aliud præter seipsam. seipsam.

14. Item, Quare dicitur hoc potius de 14. Item, Quare dicitur hoc potius de intellectu, quam de sensu, vel vegeta- intellectu, quam de sensu, vel vegeta- tivo, cum quodlibet istorum sit pars tivo, cum quodlibet istorum sit pars animæ ? animæ ?

1 II de Anima, tex. com. 24. 1 II de Anima, tex. com. 24.

15. Item, Quare dicit hanc partem 15. Item, Quare dicit hanc partem purissimam, cum quælibet pars ejus si purissimam, cum quælibet pars ejus si idonea ? idonea ?

16. Ultimo quæritur, Penes quid acci- 16. Ultimo quæritur, Penes quid acci- piantur diffinitiones Sanctorum? piantur diffinitiones Sanctorum?

in in

SOLUTIO. Dicendum ad primum se SOLUTIO. Dicendum ad primum se cundum distinctionem Aristotelis cundum distinctionem Aristotelis II de Anima', quod quo vivimus, dicitur II de Anima', quod quo vivimus, dicitur duplex, sicut quo scimus, et quo sana- duplex, sicut quo scimus, et quo sana- mur. Quo enim scimus, est scientia et mur. Quo enim scimus, est scientia et anima sed scientia ut causa et princi- anima sed scientia ut causa et princi- pium et forma, anima autem ut subje- pium et forma, anima autem ut subje- ctum et potentia. Similiter sanitate sana- ctum et potentia. Similiter sanitate sana- mur ut forma, sed thorace vel pede ut mur ut forma, sed thorace vel pede ut potentia et subjecto. Ita et quo vivimus, potentia et subjecto. Ita et quo vivimus, dicitur duplex, scilicet anima ut causa dicitur duplex, scilicet anima ut causa et principium, corpus autem ut potentia et principium, corpus autem ut potentia et subjectum. et subjectum.

Sed notandum, quod motor et causa Sed notandum, quod motor et causa duplicem sui proprietatem influit in sub- duplicem sui proprietatem influit in sub- jectum et mobile, scilicet illam quæ sibi jectum et mobile, scilicet illam quæ sibi inest, et illam quæ sibi non inest. Quæ inest, et illam quæ sibi non inest. Quæ non sibi inest, est motus: motor enim non sibi inest, est motus: motor enim prius in ordine immobilis est. Quæ au- prius in ordine immobilis est. Quæ au- tem sibi inest, dicitur ut esse et actus : tem sibi inest, dicitur ut esse et actus : mobile enim habet et esse et actum a mobile enim habet et esse et actum a motore quorum utrumque convenit motore quorum utrumque convenit motori et sic anima influit vitam et motori et sic anima influit vitam et sensum. Vivere enim secundum Philo- sensum. Vivere enim secundum Philo- sophum viventibus est esse, et sentire sophum viventibus est esse, et sentire sentientibus est esse. sentientibus est esse.

Et per hoc patet solutio ad tria pri- Et per hoc patet solutio ad tria pri-

ma. ma.

AD ALIUD dicendum, quod anima non AD ALIUD dicendum, quod anima non dicitur simplex a privatione omnis com- dicitur simplex a privatione omnis com- positionis, ut patebit, sed a privatione positionis, ut patebit, sed a privatione quantitatis compositionis tantum, vel quantitatis compositionis tantum, vel ejus quæ non est sine illa. ejus quæ non est sine illa.

AD ALIUD dicendum, quod quædam AD ALIUD dicendum, quod quædam percipiuntur solo visu, et non alio sensu, percipiuntur solo visu, et non alio sensu, ut astra sed nihil percipitur aliquo isto- ut astra sed nihil percipitur aliquo isto- rum sensuum, quin etiam visu sit per- rum sensuum, quin etiam visu sit per- ceptibile: et ideo visus principalior est ceptibile: et ideo visus principalior est quoad objecta, quam aliquis aliorum quoad objecta, quam aliquis aliorum sensuum, ut dicit Philosophus in princi- sensuum, ut dicit Philosophus in princi- pio Metaphysicæ 2. Maxime enim alio- pio Metaphysicæ 2. Maxime enim alio-

2 I Metaphys., In proœmio. 2 I Metaphys., In proœmio.

Solu Solu

Adi, i Adi, i

A A

Αν Αν

6. 6.

Ad 7. Ad 7.

II P. SUMMÆ DE CREATURIS, QUÆST. 2. II P. SUMMÆ DE CREATURIS, QUÆST. 2.

rum sensuum diligitur, qui est per ocu- rum sensuum diligitur, qui est per ocu- los, non solum ut agamus, sed ut nihil los, non solum ut agamus, sed ut nihil debentes agere ipsum videre desidera- debentes agere ipsum videre desidera- mus præ omnibus, ut dicunt alii. Causa mus præ omnibus, ut dicunt alii. Causa autem est, quoniam maxime facit nos autem est, quoniam maxime facit nos cognoscere hic sensus, et multas diffe- cognoscere hic sensus, et multas diffe- rentias ostendit. Per hoc igitur quod rentias ostendit. Per hoc igitur quod anima est invisibilis, supponitur etiam, anima est invisibilis, supponitur etiam, quod sit sensibilis per alios sensus. Ni- quod sit sensibilis per alios sensus. Ni- hilominus tamen quædam percipiuntur hilominus tamen quædam percipiuntur specie propria sensibili, ut qualitates specie propria sensibili, ut qualitates sensibiles. Quædam autem specie, quæ sensibiles. Quædam autem specie, quæ est in ipsis ut subjecto, ut substantiæ est in ipsis ut subjecto, ut substantiæ quæ sunt subjecta sensibilium qualita- quæ sunt subjecta sensibilium qualita- tum. Quædam vero nec sic, nec illo mo- tum. Quædam vero nec sic, nec illo mo- do, sed per speciem sui motus cadunt in do, sed per speciem sui motus cadunt in sensuum cognitionem, et per illam per- sensuum cognitionem, et per illam per- cipiuntur substantiæ eorum a ratione: cipiuntur substantiæ eorum a ratione: et hoc modo percipitur natura animæ et et hoc modo percipitur natura animæ et natura motorum orbium. Et hoc innuit natura motorum orbium. Et hoc innuit quando dicit, secundum propriam na- quando dicit, secundum propriam na- turam invisibilis. turam invisibilis.

AD ALIUD dicendum, quod Damasce- AD ALIUD dicendum, quod Damasce- nus diffinit hic principaliter animam hu- nus diffinit hic principaliter animam hu- manam, et illa est immortalis. manam, et illa est immortalis.

AD ALIUD dicendum, quod aliter intel- AD ALIUD dicendum, quod aliter intel- lectuale cadit in ratione animæ, et aliter lectuale cadit in ratione animæ, et aliter in ratione Angeli, ut dicit Avicenna: in ratione Angeli, ut dicit Avicenna: quia humanus intellectus est in duplici quia humanus intellectus est in duplici potentia possibilis, angelicus autem in potentia possibilis, angelicus autem in actu est perfectus. Una autem potentia actu est perfectus. Una autem potentia est, quæ est disposita et remota ab actu, est, quæ est disposita et remota ab actu, ut potentia pueri ad ædificandum, scri- ut potentia pueri ad ædificandum, scri- bendum, et militandum quoniam nec bendum, et militandum quoniam nec ædificatoriam, nec scriptoriam, nec mi- ædificatoriam, nec scriptoriam, nec mi- litariam scit, nec instrumenta earum co- litariam scit, nec instrumenta earum co- gnoscit. Alia potentia est propinquior, gnoscit. Alia potentia est propinquior, et aliquo modo disposita, ut qualis est in et aliquo modo disposita, ut qualis est in juvene quoniam artem quidem prædi- juvene quoniam artem quidem prædi- ctarum non scit, sed tamen instrumenta ctarum non scit, sed tamen instrumenta earum cognoscit. Sed potentiæ istæ sunt earum cognoscit. Sed potentiæ istæ sunt in actu quando novit artes, et potest in actu quando novit artes, et potest agere secundum eas quando vult nisi agere secundum eas quando vult nisi impediatur extrinsecus. Similiter est de impediatur extrinsecus. Similiter est de intellectu possibili in nobis ad scientiam. intellectu possibili in nobis ad scientiam. Primo enim est in potentia sola, nec ha- Primo enim est in potentia sola, nec ha-

* Vide AVERROEM, III de Anima, com. 5 circa * Vide AVERROEM, III de Anima, com. 5 circa dimidium (Nota edit. Lugd.) dimidium (Nota edit. Lugd.)

19 19

bens scientiam, nec cognoscens terminos bens scientiam, nec cognoscens terminos principiorum. Secundo est in potentia principiorum. Secundo est in potentia habens in se cognitionem principiorum habens in se cognitionem principiorum per notitiam terminorum. Tertio effici- per notitiam terminorum. Tertio effici- tur in actu per scientias ipsas. Intellectus tur in actu per scientias ipsas. Intellectus autem angelicus tantum est in actu. Et autem angelicus tantum est in actu. Et ita patet quomodo aliter et aliter intel- ita patet quomodo aliter et aliter intel- lectuale cadit in diffinitione animæ et lectuale cadit in diffinitione animæ et Angeli. Angeli.

AD ALIUD dicendum, quod anima se- AD ALIUD dicendum, quod anima se- cundum se est actus totius, et secundum cundum se est actus totius, et secundum suas partes est actus partium corporis. suas partes est actus partium corporis. Et quia partes corporis diversimode figu- Et quia partes corporis diversimode figu- rantur, et diversitas figurarum in organis rantur, et diversitas figurarum in organis est propter diversitatem potentiarum est propter diversitatem potentiarum animæ, posset aliquis credere ex hoc quod animæ, posset aliquis credere ex hoc quod partes animæ diversas habeant figuras, partes animæ diversas habeant figuras, sicut dicit Juliana hæresis: et huic oc- sicut dicit Juliana hæresis: et huic oc- currit quando dicit, Infigurabilis. Unde currit quando dicit, Infigurabilis. Unde infigurabilis refertur ad partes, et invisibi- infigurabilis refertur ad partes, et invisibi- lis ad naturam: et ita neutrum superfluit. lis ad naturam: et ita neutrum superfluit.

AD ALIUD dicendum, quod hanc par- AD ALIUD dicendum, quod hanc par- tem quæ est ratio vel intellectus, non tem quæ est ratio vel intellectus, non tribuit anima corpori ut actus specialis tribuit anima corpori ut actus specialis organi, ut infra in quæstione de intellectu organi, ut infra in quæstione de intellectu erit manifestum. Alias autem potentias erit manifestum. Alias autem potentias bene tribuit ei ut actus specialium orga- bene tribuit ei ut actus specialium orga- norum, et idcirco rationem et intellectum norum, et idcirco rationem et intellectum dicit ipsam habere partem: quia minus dicit ipsam habere partem: quia minus de illis videbatur. de illis videbatur.

Ad 8. Ad 8.

Ad 9. Ad 9.

AD ALIUD dicendum, quod generatio Ad 10. AD ALIUD dicendum, quod generatio Ad 10. inest plantæ ut finis a quo diffinitur et inest plantæ ut finis a quo diffinitur et denominatur vegetabilis: aliter enim con- denominatur vegetabilis: aliter enim con- venit sensibili huic enim convenit ut po- venit sensibili huic enim convenit ut po- tentia.Et quia sic diversimode utrique con- tentia.Et quia sic diversimode utrique con- venit, propterea ponitur post utrumque. venit, propterea ponitur post utrumque.

AD ALIUD dicendum quod nutritiva AD ALIUD dicendum quod nutritiva supponitur in vita: quia nutrire est pri- supponitur in vita: quia nutrire est pri- mus actus secundum quem dicitur vivere mus actus secundum quem dicitur vivere in corpore animato, ut habetur in libro X in corpore animato, ut habetur in libro X de Animalibus. de Animalibus.

AD ALIUD dicendum, quod plantæ ha- AD ALIUD dicendum, quod plantæ ha- bent organa. Organum enim proprie de- bent organa. Organum enim proprie de- terminatur ab actu, ut dicit Philosophus terminatur ab actu, ut dicit Philosophus in II de Anima 2, sicut caput est anima- in II de Anima 2, sicut caput est anima- lium, sic radices sunt plantarum. Con- lium, sic radices sunt plantarum. Con-

2 II de Anima, tex. com. 38. 2 II de Anima, tex. com. 38.

Ad 11. Ad 11.

Ad 12. Ad 12.

Ad 13. Ad 13.

Ad 14. Ad 14.

20 20

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

gruit enim instrumenta dicere diversa, et gruit enim instrumenta dicere diversa, et eadem opera. Nec est hoc verum, quod eadem opera. Nec est hoc verum, quod semper organa in partes dissimiles divi- semper organa in partes dissimiles divi- dantur: quia nervus est organum virtu- dantur: quia nervus est organum virtu- tis motivæ et sensitivæ, nec tamen in tis motivæ et sensitivæ, nec tamen in partes dissimiles dividitur. partes dissimiles dividitur.

AD ALIUD dicendum, quod secundum AD ALIUD dicendum, quod secundum Philosophum partes nec sun eædem cum Philosophum partes nec sun eædem cum suo toto, nec diversæ. Non enim sunt in suo toto, nec diversæ. Non enim sunt in actu, nisi per actum totius. Tamen diffe- actu, nisi per actum totius. Tamen diffe- runt ab ipso per naturam et situm. Et runt ab ipso per naturam et situm. Et hoc innuit Damascenus cum dicit, Non hoc innuit Damascenus cum dicit, Non aliud præter ipsam habens intellectum : aliud præter ipsam habens intellectum : et tamen intellectus dicit partem. Nec ta- et tamen intellectus dicit partem. Nec ta- men ideo dicimus hic, quod intellectus men ideo dicimus hic, quod intellectus sit ex materia: sed sicut partes materia- sit ex materia: sed sicut partes materia- les distant per situm et ordinem in toto, les distant per situm et ordinem in toto, ita partes spirituales per ordinem solum. ita partes spirituales per ordinem solum.

AD ALIUD dicendum, quod anima se- AD ALIUD dicendum, quod anima se- cundum aliquas partes est actus partium cundum aliquas partes est actus partium corporis, sicut ipsa est actus totius: se- corporis, sicut ipsa est actus totius: se- cundum intellectum autem non. Et ideo cundum intellectum autem non. Et ideo posset aliquis dicere, quod intellectus non posset aliquis dicere, quod intellectus non esset pars ejus, sicut dixerunt quidam esset pars ejus, sicut dixerunt quidam

errantes in scientia de anima. Et his ob- errantes in scientia de anima. Et his ob- viat per talem modum loquendi. viat per talem modum loquendi.

Ad Ad

AD ALIUD dicendum, quod intellectus AD ALIUD dicendum, quod intellectus in actu suo potentior est cæteris poten- in actu suo potentior est cæteris poten- tiis animæ, et quod non miscetur mate- tiis animæ, et quod non miscetur mate- riæ organorum, cæteræ vero immiscentur. riæ organorum, cæteræ vero immiscentur. AD ULTIMUM dicendum, quod diffinitio Ad AD ULTIMUM dicendum, quod diffinitio Ad Augustini non est data nisi de anima hu- Augustini non est data nisi de anima hu- mana et tangit ea quæ conveniunt animæ mana et tangit ea quæ conveniunt animæ in se, et quæ conveniunt ei in quantum in se, et quæ conveniunt ei in quantum est anima. In se convenit ei, quod sit est anima. In se convenit ei, quod sit substantia rationis particeps. In quan- substantia rationis particeps. In quan- tum est anima, convenit ei regere corpus. tum est anima, convenit ei regere corpus. Eadem respicit diffinitio Remigii, nisi Eadem respicit diffinitio Remigii, nisi quod est de omni anima generaliter, dif- quod est de omni anima generaliter, dif- finitio vero Bernardi est de anima hu- finitio vero Bernardi est de anima hu- mana tantum per eadem, et addit pri- mana tantum per eadem, et addit pri- mum actum quem habet anima in corpus, mum actum quem habet anima in corpus, qui est vivificare. Diffinitio autem Da- qui est vivificare. Diffinitio autem Da- masceni est de anima humana tantum, masceni est de anima humana tantum, et respicit ea qua conveniunt animæ in et respicit ea qua conveniunt animæ in se, et in quantum est anima, et tangit se, et in quantum est anima, et tangit tam actum primum quam consequen- tam actum primum quam consequen- tes, quos habet anima in corpus. tes, quos habet anima in corpus.

QUÆSTIO III. QUÆSTIO III.

De diffinitionibus Philosophorum de eo quid sit anima. De diffinitionibus Philosophorum de eo quid sit anima.

Consequenter tractandæ sunt diffinitiones Philosophorum. Dicit enim Consequenter tractandæ sunt diffinitiones Philosophorum. Dicit enim Plato, quod « anima est substantia incorporea movens corpus. » Seneca Plato, quod « anima est substantia incorporea movens corpus. » Seneca autem dicit, quod « anima est spiritus intellectualis ad habitudinem in se et autem dicit, quod « anima est spiritus intellectualis ad habitudinem in se et in corpore ordinatus. » In libro II de Motu cordis sic diffinitur: « Anima in corpore ordinatus. » In libro II de Motu cordis sic diffinitur: « Anima est substantia incorporea, susceptiva illuminationum, quæ sunt a primo. >> est substantia incorporea, susceptiva illuminationum, quæ sunt a primo. >> Quia vero Aristoteles et sequentes ipsum aliter diffiniunt animam, propter Quia vero Aristoteles et sequentes ipsum aliter diffiniunt animam, propter hoc prius disputetur de ipsis, et postea ponantur diffinitiones suæ. hoc prius disputetur de ipsis, et postea ponantur diffinitiones suæ.

II P. SUMMÆ DE CREATURIS, QUÆST. 3. II P. SUMMÆ DE CREATURIS, QUÆST. 3.

21 21

ARTICULUS I. ARTICULUS I.

Quomodo anima movet corpus ? Quomodo anima movet corpus ?

Circa primam vero diffinitionem Pla- Circa primam vero diffinitionem Pla- tonis de hoc quod dicitur substantia in- tonis de hoc quod dicitur substantia in- corporea, supra disputatum est. corporea, supra disputatum est.

Quæratur ergo, Per quem modum mo- Quæratur ergo, Per quem modum mo- veat corpus? Aut enim movet ipsum cum veat corpus? Aut enim movet ipsum cum ipsa sit immobilis, aut cum et ipsa mo- ipsa sit immobilis, aut cum et ipsa mo-

veatur. veatur.

1. Et Plato videtur probare, quod 1. Et Plato videtur probare, quod non primo modo supponit enim, sicut non primo modo supponit enim, sicut dicit Philosophus in I de Anima¹, hoc dicit Philosophus in I de Anima¹, hoc quod omnes supponebant, scilicet nihil quod omnes supponebant, scilicet nihil movere, et quod ipsum non moveatur. movere, et quod ipsum non moveatur. Cum igitur anima moveat, et ipsa move- Cum igitur anima moveat, et ipsa move- bitur. bitur.

2. Item, Nihil dat quod non habet : 2. Item, Nihil dat quod non habet : sed anima dat motum corpori: ergo ha- sed anima dat motum corpori: ergo ha- bet ipsum. Quidquid autem habet mo- bet ipsum. Quidquid autem habet mo- tum, movetur: ergo anima movetur. tum, movetur: ergo anima movetur.

3. Item, Motus est proprietas quæ est 3. Item, Motus est proprietas quæ est in mobili a motore. Si igitur hæc pro- in mobili a motore. Si igitur hæc pro- prietas est a motore, effluit ab ipso mo- prietas est a motore, effluit ab ipso mo- tore in mobile. Quidquid autem effluit tore in mobile. Quidquid autem effluit ab aliquo, est in ipso. Ergo motus erit ab aliquo, est in ipso. Ergo motus erit in motore. Et ita cum anima sit motor, in motore. Et ita cum anima sit motor, motus erit in ipsa et sic per consequens motus erit in ipsa et sic per consequens movebitur. movebitur.

: :

4. Præterea, Videmus animam gau- 4. Præterea, Videmus animam gau- dere, tristari, et confidere, et sperare, et dere, tristari, et confidere, et sperare, et misereri quæ omnia molus esse viden- misereri quæ omnia molus esse viden- tur ergo movetur. tur ergo movetur.

5. Item, Philosophus dicit in II de 5. Item, Philosophus dicit in II de Anima Cum non sit simplex quod po- Anima Cum non sit simplex quod po- tentia dicitur sic, id est, ut agens, sed. tentia dicitur sic, id est, ut agens, sed. aliud utique, sicut si dicamus puerum aliud utique, sicut si dicamus puerum posse militare: aliud autem, sicut in posse militare: aliud autem, sicut in ætate existentem: sic et sensitivum se ætate existentem: sic et sensitivum se habet. Unde dicit³, quod prima mutatio habet. Unde dicit³, quod prima mutatio

1 I de Anima, tex. com. 44. 1 I de Anima, tex. com. 44.

2 II de Anima, tex. com. 53 et 55. 2 II de Anima, tex. com. 53 et 55.

sensitivi a generatione est, hoc est, a sensitivi a generatione est, hoc est, a sensibili generante sensum secundum sensibili generante sensum secundum actum. Sicut autem est in sensu, ita est actum. Sicut autem est in sensu, ita est in intellectu ad species intelligibiles. in intellectu ad species intelligibiles. Ergo videtur, quod anima secundum sen- Ergo videtur, quod anima secundum sen- sum et secundum intellectum movetur sum et secundum intellectum movetur motu alterationis. motu alterationis.

Sed quæritur de motu secundum lo- Sed quæritur de motu secundum lo-

cum. cum.

: :

Videtur, quod possit moveri secun- Videtur, quod possit moveri secun- dum locum minus enim videtur, quod dum locum minus enim videtur, quod motus localis conveniat magis simplici motus localis conveniat magis simplici quam anima sit: sed convenit : ergo et quam anima sit: sed convenit : ergo et animæ. Quod vero conveniat, probatum animæ. Quod vero conveniat, probatum est supra in quæstione de Angelis qui est supra in quæstione de Angelis qui probati sunt moveri secundum locum. probati sunt moveri secundum locum.

SED CONTRA hoc sunt multæ rationes SED CONTRA hoc sunt multæ rationes positæ a Philosophis sic: positæ a Philosophis sic:

1. Dupliciter enim dicitur aliquid mo- 1. Dupliciter enim dicitur aliquid mo- veri, scilicet secundum se, et secundum veri, scilicet secundum se, et secundum accidens. Per accidens, quando aliquid accidens. Per accidens, quando aliquid movetur motu ejus in quo est, et non movetur motu ejus in quo est, et non motu proprio, ut albedo in re alba, et motu proprio, ut albedo in re alba, et nauta in navi. Per se autem movetur, nauta in navi. Per se autem movetur, quando movetur motu proprio, et est quando movetur motu proprio, et est subjectum motus. Cum igitur anima di- subjectum motus. Cum igitur anima di- citur moveri, non potest intelligi per ac- citur moveri, non potest intelligi per ac- cidens moveri quia illo motu moveretur cidens moveri quia illo motu moveretur a corpore, et non moveret corpus: ergo a corpore, et non moveret corpus: ergo intelligitur per se moveri. Sed dicit Phi- intelligitur per se moveri. Sed dicit Phi- losophus in fine tertii Topicorum : « Am- losophus in fine tertii Topicorum : « Am- plius autem in quibus est aut specie aut plius autem in quibus est aut specie aut numero determinare, perspiciendum est numero determinare, perspiciendum est si in nullo horum est. » Quatuor igitur si in nullo horum est. » Quatuor igitur cum sint species motus, aut movetur se- cum sint species motus, aut movetur se- cundum duas, aut secundum plures, aut cundum duas, aut secundum plures, aut secundum unam; et quidquid horum de- secundum unam; et quidquid horum de- tur, cum omne mobile tale sit in loco, tur, cum omne mobile tale sit in loco, sequitur quod anima sit in loco: ergo sequitur quod anima sit in loco: ergo anima est corpus. anima est corpus.

2. Amplius, Quidquid movetur natura 2. Amplius, Quidquid movetur natura præter solum coelum, movetur etiam præter solum coelum, movetur etiam violentia anima autem movetur natura violentia anima autem movetur natura ad aliquem locum, et in eodem quiescit. ad aliquem locum, et in eodem quiescit. naturaliter, et ad oppositum locum mo- naturaliter, et ad oppositum locum mo- vetur violenter, et quiescit in ipso vio- vetur violenter, et quiescit in ipso vio-

3 Ibidem, tex. com. 59. 3 Ibidem, tex. com. 59.

22 22

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

lenter ergo secundum hoc anima mo- lenter ergo secundum hoc anima mo- veretur ad aliquem locum violenter, et veretur ad aliquem locum violenter, et quiesceret in eodem violenter, et ad op- quiesceret in eodem violenter, et ad op- positum moveretur naturaliter, quod positum moveretur naturaliter, quod ridiculosum est: quia dicit Philoso- ridiculosum est: quia dicit Philoso- phus : « Quales violenti motus animæ phus : « Quales violenti motus animæ erunt et quietes, nec fingere volentibus erunt et quietes, nec fingere volentibus facile est reddere '. » facile est reddere '. »

3. Amplius, Quidquid movetur ad lo- 3. Amplius, Quidquid movetur ad lo- cum, movetur a sursum ad deorsum, vel cum, movetur a sursum ad deorsum, vel a deorsum ad sursum, vel ad medium a deorsum ad sursum, vel ad medium inter hæc. Si autem desursum movetur, inter hæc. Si autem desursum movetur, erit ignis si a deorsum, erit terra: si ad erit ignis si a deorsum, erit terra: si ad medium, erit aqua vel aer. medium, erit aqua vel aer.

4. Amplius, Si dicatur, quod movetur 4. Amplius, Si dicatur, quod movetur motu quo movetur corpus, in converten- motu quo movetur corpus, in converten- tibus erit verum dicere, quod quocum- tibus erit verum dicere, quod quocum- que motu movetur corpus, movetur et que motu movetur corpus, movetur et anima. Aut ergo per se, aut per accidens. anima. Aut ergo per se, aut per accidens. Non per accidens: cum motus ponatur Non per accidens: cum motus ponatur distinctivum animæ. Si autem per se mo- distinctivum animæ. Si autem per se mo- vetur, et corpus movetur localiter: ergo vetur, et corpus movetur localiter: ergo possibile est, quod anima exeat a suo possibile est, quod anima exeat a suo corpore, et vadat ad aliud corpus, sicut corpore, et vadat ad aliud corpus, sicut corpus exit de uno loco et vadit in alium. corpus exit de uno loco et vadit in alium.

5. Amplius, Cum non intret in corpus 5. Amplius, Cum non intret in corpus nisi sicut in locum, et locus ejus invenia- nisi sicut in locum, et locus ejus invenia- tur in corpore mortuo, potest intrare in tur in corpore mortuo, potest intrare in corpus mortuum sicut in locum et ita corpus mortuum sicut in locum et ita quando aliquod animal mortuum est, quando aliquod animal mortuum est, potest anima quæ prius fuit in loco, vel potest anima quæ prius fuit in loco, vel alia redire ad illud corpus et ad hoc se- alia redire ad illud corpus et ad hoc se- queretur omnia animalia mortua posse queretur omnia animalia mortua posse resurgere, quod est hæresis Manichæo- resurgere, quod est hæresis Manichæo- et Pythagoræ. et Pythagoræ.

6. Amplius, Omne movens essentiali- 6. Amplius, Omne movens essentiali- ter distinctum est a mobili, ut probatum ter distinctum est a mobili, ut probatum est in principio septimi, et in octavo est in principio septimi, et in octavo Physicorum. Ergo si anima movet seip- Physicorum. Ergo si anima movet seip- sam, et movetur ipsa, essentialiter dis- sam, et movetur ipsa, essentialiter dis- tincta erit a seipsa, quod falsum est. tincta erit a seipsa, quod falsum est.

Præterea, Quidam Philosophi dixerunt Præterea, Quidam Philosophi dixerunt animam movere corpus in eo quod anima animam movere corpus in eo quod anima movetur, sicut Democritus et Leucippus. movetur, sicut Democritus et Leucippus. Democritus autem dixit animam esse ca- Democritus autem dixit animam esse ca-

lorem igneum, rationem sumens ex ca- lorem igneum, rationem sumens ex ca- lore naturali et hæc est quæ movet cor- lore naturali et hæc est quæ movet cor- pus voluit enim, quod substantia animæ pus voluit enim, quod substantia animæ esset ex atomis sphæricis igneis, ut ab esset ex atomis sphæricis igneis, ut ab ipsa indivisibilitate atomorum haberet ipsa indivisibilitate atomorum haberet incorporeitatem, et a rotunditate mobi- incorporeitatem, et a rotunditate mobi- litatem, et ab igneitate calorem et levi- litatem, et ab igneitate calorem et levi- tatem. Leucippus autem dixit animam tatem. Leucippus autem dixit animam esse frigus temperatum respirationis: per esse frigus temperatum respirationis: per respirationem autem attrahuntur atomi respirationem autem attrahuntur atomi sphærici, qui sunt de substantia animæ, sphærici, qui sunt de substantia animæ, et condensantur in corporibus animatis, et condensantur in corporibus animatis, et prohibentur exire qui jam intro sunt. et prohibentur exire qui jam intro sunt. Unde videmus, quod respiratio est vi- Unde videmus, quod respiratio est vi- vendi terminus. Sed utrumque eorum vendi terminus. Sed utrumque eorum improbatur pluribus rationibus. Si enim improbatur pluribus rationibus. Si enim hoc esset verum, quod atomus esset hoc esset verum, quod atomus esset causa motus animæ: cum atomos non causa motus animæ: cum atomos non contingat quiescere etiamsi sit tranquilli- contingat quiescere etiamsi sit tranquilli- tas nimia, non continget animam quie- tas nimia, non continget animam quie- scere, quod videmus esse falsum. Isti ta- scere, quod videmus esse falsum. Isti ta- men probant rationem suam per simile 3: men probant rationem suam per simile 3: Philosophus enim quidam de sequacibus Philosophus enim quidam de sequacibus eorum comoediarum didascalus refert Dæ- eorum comoediarum didascalus refert Dæ- dalum fecisse ligneam statuam mobilem dalum fecisse ligneam statuam mobilem effundentem argentum vivum, et propter effundentem argentum vivum, et propter hoc quod argentum vivum non posset hoc quod argentum vivum non posset quiescere in statua, statua movebatur. quiescere in statua, statua movebatur. Sic dicebant isti animam esse constan- Sic dicebant isti animam esse constan- tem ex atomis sphæricis, et quod non tem ex atomis sphæricis, et quod non poterat quiescere, et sic corpus moveri poterat quiescere, et sic corpus moveri