13. 13.

\d 4 \d 4

2. 2.

SUMMA DE CREATURIS, TRACT. IV, QUÆST. 71. SUMMA DE CREATURIS, TRACT. IV, QUÆST. 71.

AD ALIUD dicendum, quod ornatus pri- AD ALIUD dicendum, quod ornatus pri- mo dictus qui est de bene esse, est alte- mo dictus qui est de bene esse, est alte- rius naturæ quam res quæ ornatur: sed rius naturæ quam res quæ ornatur: sed ornatus secundo modo dictus est in re ornatus secundo modo dictus est in re quam ornat sicut species in materia: et quam ornat sicut species in materia: et non oportet, quod habeat diversitatem non oportet, quod habeat diversitatem ab ipsa. ab ipsa.

AD ALIUD dicendum, quod Strabus ac- AD ALIUD dicendum, quod Strabus ac- cipit ornatum generali nomine pro omni cipit ornatum generali nomine pro omni forma, sive sit communis sive determi- forma, sive sit communis sive determi- nata in specie et hoc modo verum est, nata in specie et hoc modo verum est, quod opus distinctionis comprehenditur quod opus distinctionis comprehenditur sub opere ornatus: sed quia ornatus di- sub opere ornatus: sed quia ornatus di- cit decorum, et decorum non ita apparet cit decorum, et decorum non ita apparet in communi sicut in speciali, ideo alii in communi sicut in speciali, ideo alii Sancti opus ornatus dividunt contra opus Sancti opus ornatus dividunt contra opus distinctionis sive dispositionis. distinctionis sive dispositionis.

AD ALIUD dicendum, quod tribus de AD ALIUD dicendum, quod tribus de causis vegetabilia pertinent ad opus dis- causis vegetabilia pertinent ad opus dis- tinctionis et non ornatus. Quarum prima tinctionis et non ornatus. Quarum prima est et præcipua hæc : quia planta non de est et præcipua hæc : quia planta non de necessitate producitur a planta, sed ad necessitate producitur a planta, sed ad productionem plantæ sufficit proportio productionem plantæ sufficit proportio mixtionis agentium et patientium in in- mixtionis agentium et patientium in in- ferioribus ad naturam plantæ, et propor- ferioribus ad naturam plantæ, et propor- tio stellarum moventium in superiori- tio stellarum moventium in superiori- bus in animalibus autem maxime per- bus in animalibus autem maxime per- fectis non sufficit hoc oportet enim, fectis non sufficit hoc oportet enim, quod animal ex animali producatur. Et quod animal ex animali producatur. Et hanc causam tangit Philosophus in pri- hanc causam tangit Philosophus in pri- mo de Vegetabilibus, quod principium mo de Vegetabilibus, quod principium cibi plantarum est a terra, et principium cibi plantarum est a terra, et principium generationis fructuum a sole: quia Ana- generationis fructuum a sole: quia Ana- xagoras dixit, quod earum fructus est ab xagoras dixit, quod earum fructus est ab aere et ideo dixit Letynion, quod terra aere et ideo dixit Letynion, quod terra est mater plantarum, et sol pater. Quod est mater plantarum, et sol pater. Quod autem animal producatur ab animali, et autem animal producatur ab animali, et non sufficiant elementa et stellæ ad pro- non sufficiant elementa et stellæ ad pro- ductionem perfectorum animalium, ex- ductionem perfectorum animalium, ex- presse dicit Averroes in commento su- presse dicit Averroes in commento su- per XI Metaphysicæ 1, et Damascenus in per XI Metaphysicæ 1, et Damascenus in secundo libro de Fide orthodoxa, dicens secundo libro de Fide orthodoxa, dicens quod oportet scire, quod quorumlibet quod oportet scire, quod quorumlibet animalium primæ hypostases factæ sunt animalium primæ hypostases factæ sunt per creationem. per creationem.

Secunda causa est quam tangit Glossa, Secunda causa est quam tangit Glossa, scilicet quod radicibus terræ adhærent scilicet quod radicibus terræ adhærent

1 Comment. 13 et 18. 1 Comment. 13 et 18.

729 729

immobiliter: une et ipsa diversitatem ac- immobiliter: une et ipsa diversitatem ac- cipiunt in sapore et fructu et natura se- cipiunt in sapore et fructu et natura se- cundum diversitatem locorum in quibus cundum diversitatem locorum in quibus plantantur. Et hoc est quod dicit Philo- plantantur. Et hoc est quod dicit Philo- sophus in primo de Vegetabilibus: Plan- sophus in primo de Vegetabilibus: Plan- ta est terræ affixa, et non separatur ab ta est terræ affixa, et non separatur ab ea quidam vero loci sunt meliores qui- ea quidam vero loci sunt meliores qui- busdam. Similiter meliores sunt fructus busdam. Similiter meliores sunt fructus in uno loco quam in alio. Et alibi circa in uno loco quam in alio. Et alibi circa finem primi Vegetabilium dicit, quod finem primi Vegetabilium dicit, quod belenium perniciosum natum in Persia, belenium perniciosum natum in Persia, in Ægyptum et Jerusalem transplanta- in Ægyptum et Jerusalem transplanta- tum, factum est comestibile. tum, factum est comestibile.

Tertia causa est, quia cum præcipuus Tertia causa est, quia cum præcipuus ornatus in inferioribus sit adeptio ani- ornatus in inferioribus sit adeptio ani- mæ, plantæ non habent animam perfe- mæ, plantæ non habent animam perfe- ctam. Et ideo dicit Gregorius in quadam ctam. Et ideo dicit Gregorius in quadam Homilia paschali, quod plantæ vivunt Homilia paschali, quod plantæ vivunt non per animam, sed per viriditatem. Et non per animam, sed per viriditatem. Et Philosophus dicit in primo de Vegetabi- Philosophus dicit in primo de Vegetabi- libus Planta non indiget dormitione libus Planta non indiget dormitione propter multas causas: quia posita est propter multas causas: quia posita est et plantata in terra, et alligata ei non ha- et plantata in terra, et alligata ei non ha- bet motum in se, neque terminum ter- bet motum in se, neque terminum ter- minatum in partibus suis, hoc est, quod minatum in partibus suis, hoc est, quod anima ipsius non terminatur ad specialia anima ipsius non terminatur ad specialia organa in suis operibus, nec habet sen- organa in suis operibus, nec habet sen- sum, nec motum voluntarium, nec ani- sum, nec motum voluntarium, nec ani- mam perfectam, imo non habet nisi par- mam perfectam, imo non habet nisi par- tem partis animæ. Et ideo dixit etiam tem partis animæ. Et ideo dixit etiam Abrutallus, quod planta habuit genera- Abrutallus, quod planta habuit genera- tionem mundo adhuc diminuto et non tionem mundo adhuc diminuto et non perfecto in complemento suo, et eo perfecto in complemento suo, et eo completo generabatur animal. completo generabatur animal.

ARTICULUS III. ARTICULUS III.

De tribus his operibus in communi. De tribus his operibus in communi.

Tertio, Quæritur de tribus his operi- Tertio, Quæritur de tribus his operi- bus in communi. bus in communi.

Et videtur, quod plura sint opera: Et videtur, quod plura sint opera:

quia quia

Quæst. Quæst.

Solutio. Solutio. Ad quæst. Ad quæst.

730 730

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

1. Sicut dicit Alcuinus super Genesim 1. Sicut dicit Alcuinus super Genesim in principio, quatuor modis operatur in principio, quatuor modis operatur Deus. Primo, in Verbo. Secundo, in ma- Deus. Primo, in Verbo. Secundo, in ma- teria unde, Qui vivit in æternum, crea- teria unde, Qui vivit in æternum, crea- vit omnia simul 1. Tertio, per opera sex vit omnia simul 1. Tertio, per opera sex dierum varias distinxit creaturas. Quarto, dierum varias distinxit creaturas. Quarto, ex primordiis seminalibus vel primordia- ex primordiis seminalibus vel primordia- libus seminibus non incognitæ oriuntur libus seminibus non incognitæ oriuntur naturæ, sed notæ sæpius, ne pereant, naturæ, sed notæ sæpius, ne pereant, informantur. Unde in Joanne : Pater informantur. Unde in Joanne : Pater meus usque modo operatur, et ego ope- meus usque modo operatur, et ego ope- ror. Cum igitur secundum hanc Glos- ror. Cum igitur secundum hanc Glos- sam, quatuor modis distinguatur opus sam, quatuor modis distinguatur opus divinum, videtur quod Sancti insufficien- divinum, videtur quod Sancti insufficien- ter distinguunt për tria. ter distinguunt për tria.

2. Item, Videtur quod quinque sunt 2. Item, Videtur quod quinque sunt opera quia Glossa non facit mentionem opera quia Glossa non facit mentionem de opere ornatus, sed tantum de opere de opere ornatus, sed tantum de opere distinctionis et creationis. distinctionis et creationis.

3. Item, Videtur Glossa esse diminu- 3. Item, Videtur Glossa esse diminu- ta quia est quoddam opus divinum mi- ta quia est quoddam opus divinum mi- raculosum et de hoc non facit mentio- raculosum et de hoc non facit mentio-

nem. nem.

Item quæritur, Quare penes tres mo- Item quæritur, Quare penes tres mo- dos operationes sex dierum accipiantur ? dos operationes sex dierum accipiantur ?

SOLUTIO. Ad hoc ultimum, dicendum, SOLUTIO. Ad hoc ultimum, dicendum, quod opus sex dierum, ut dicit Augusti- quod opus sex dierum, ut dicit Augusti- nus in libro super Genesim ad litteram, nus in libro super Genesim ad litteram, est ad instaurandum opus naturæ in per- est ad instaurandum opus naturæ in per- fectione causarum naturalium, et ideo fectione causarum naturalium, et ideo terminatur in quiete sabbati, quando jam terminatur in quiete sabbati, quando jam nihil novum creavit Deus, nec in forma, nihil novum creavit Deus, nec in forma, nec in materia, sed ex primordialibus nec in materia, sed ex primordialibus causis natura operante propagavit ea quæ causis natura operante propagavit ea quæ creaverat et distinxerat et ornaverat. Et creaverat et distinxerat et ornaverat. Et ideo sufficientia horum trium operum ideo sufficientia horum trium operum habetur ex sufficientia principiorum na- habetur ex sufficientia principiorum na- turæ imo exigitur substantia ipsorum turæ imo exigitur substantia ipsorum principiorum, sicut est in substantia cœ- principiorum, sicut est in substantia cœ- li, quod est primum principium movens li, quod est primum principium movens in natura, et materia quatuor elemento- in natura, et materia quatuor elemento- rum, quæ primum subjectum est mobi- rum, quæ primum subjectum est mobi- lium in natura : et ad hanc substantiam lium in natura : et ad hanc substantiam principiorum est opus ipsius creationis. principiorum est opus ipsius creationis. Secundo vero exigitur in natura, quod Secundo vero exigitur in natura, quod

1 Eccli. XVIII, 1. 1 Eccli. XVIII, 1.

in ipsis substantiis principiorum sint for- in ipsis substantiis principiorum sint for- mæ quibus movent et agunt et patiuntur, mæ quibus movent et agunt et patiuntur, eo quod substantia secundum se nec mo- eo quod substantia secundum se nec mo- vet nec movetur, nec agit nec patitur. vet nec movetur, nec agit nec patitur. Et ad formas est opus distinctionis. Et Et ad formas est opus distinctionis. Et quia formæ illæ contrariæ sunt, propter quia formæ illæ contrariæ sunt, propter hoc distinctio est etiam per consequens hoc distinctio est etiam per consequens ad contraria loco. Quia vero natura non ad contraria loco. Quia vero natura non tantum agit et patitur, sed determinate tantum agit et patitur, sed determinate etiam producit generabilia et corruptibi- etiam producit generabilia et corruptibi- lia in formis specialibus perfecta, propter lia in formis specialibus perfecta, propter hoc necessarium fuit distinguere moto- hoc necessarium fuit distinguere moto- res per formas speciales, sicut patet in res per formas speciales, sicut patet in superioribus in stellis, et in inferioribus superioribus in stellis, et in inferioribus agentia et patientia, sicut patet in ani- agentia et patientia, sicut patet in ani- malibus distinctis per species: et ad hoc malibus distinctis per species: et ad hoc est opus ornatus. Et quia non exiguntur est opus ornatus. Et quia non exiguntur plura ad perfectionem naturæ operantis plura ad perfectionem naturæ operantis secundum ipsius naturæ principia, ideo secundum ipsius naturæ principia, ideo non sunt plura opera in prima perfectio- non sunt plura opera in prima perfectio- ne mundi. ne mundi.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod Glos- AD PRIMUM ergo dicendum, quod Glos- sa non distinguit tantum opera quæ prin- sa non distinguit tantum opera quæ prin- cipia prima mundi ad esse conducunt, cipia prima mundi ad esse conducunt, sed quæcumque opera, sive sint opera sed quæcumque opera, sive sint opera simpliciter, sive secundum quid. Et dico simpliciter, sive secundum quid. Et dico opus secundum quid opus in Verbo : hoc opus secundum quid opus in Verbo : hoc enim proprie loquendo non est opus : enim proprie loquendo non est opus : nihil aliud enim est quam generatio Filii, nihil aliud enim est quam generatio Filii, secundum quod Verbum dicitur Filius et secundum quod Verbum dicitur Filius et sapientia Patris, et ars plena rationibus sapientia Patris, et ars plena rationibus omnium creandorum, ut dicit Augusti- omnium creandorum, ut dicit Augusti- nus. Et ideo res factæ non sunt in Ver- nus. Et ideo res factæ non sunt in Ver- bo nisi scundum quid, hoc est, secun- bo nisi scundum quid, hoc est, secun- dum ideas, quæ sunt lux et vita in arte dum ideas, quæ sunt lux et vita in arte et verbo primi artificis : et hoc patebit et verbo primi artificis : et hoc patebit alibi. alibi.

AD ALIUD dicendum, quod Glossa dis- AD ALIUD dicendum, quod Glossa dis- tinctionem appellat quamlibet determina- tinctionem appellat quamlibet determina- tionem materiæ ad formam, sive illa tionem materiæ ad formam, sive illa forma sit communis principii in natu- forma sit communis principii in natu- ra omnium, creatorum, sive specialis ra omnium, creatorum, sive specialis principii in natura quorumdam tantum, principii in natura quorumdam tantum, ut asini, et capræ: et ideo ornatus com- ut asini, et capræ: et ideo ornatus com- prehenditur sub distinctione: quia or- prehenditur sub distinctione: quia or- natus nihil aliud est quam distinctio natus nihil aliud est quam distinctio principiorum communium. principiorum communium.

2 Joan. v. 17. 2 Joan. v. 17.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

SUMMA DE CREATURIS, TRACT. IV, QUÆST. 72. SUMMA DE CREATURIS, TRACT. IV, QUÆST. 72.

AD ALIUD dicendum, quod opus mira- AD ALIUD dicendum, quod opus mira- culi sub opere tertio comprehenditur: culi sub opere tertio comprehenditur: omnia enim miracula in forma et in omnia enim miracula in forma et in materia quoad aliquas rationes semina- materia quoad aliquas rationes semina- les continentur in operibus sex dierum. les continentur in operibus sex dierum.

731 731

Et hoc est quod dicit Augustinus, quod Et hoc est quod dicit Augustinus, quod in primordiis rerum Deus disposuit cau- in primordiis rerum Deus disposuit cau- sales rationes, quibus postea operaretur sales rationes, quibus postea operaretur miracula, ut patebit in quæstione de miracula, ut patebit in quæstione de miraculis. miraculis.

QUESTIO LXXII. QUESTIO LXXII.

De ipsis creatis distinctis et ornatis. Et primo, An omnia simul De ipsis creatis distinctis et ornatis. Et primo, An omnia simul creata sunt ? creata sunt ?

Consequenter quæritur de ipsis creatis distinctis et ornatis. Et duæ Consequenter quæritur de ipsis creatis distinctis et ornatis. Et duæ sunt circa hoc sanctorum patrum opiniones. Dicunt enim quidam omnia sunt circa hoc sanctorum patrum opiniones. Dicunt enim quidam omnia creata fuisse simul in materia et forma, ut Augustinus in libro super Gene- creata fuisse simul in materia et forma, ut Augustinus in libro super Gene- sim ad litteram probat. Alii vero dicunt omnia quidem simul creata fuisse sim ad litteram probat. Alii vero dicunt omnia quidem simul creata fuisse in substantia materiæ, sed non simul per speciem formæ. in substantia materiæ, sed non simul per speciem formæ.

Quærendum est igitur primo, Utrum omnia simul facta sunt in materia Quærendum est igitur primo, Utrum omnia simul facta sunt in materia et forma, vel non? et forma, vel non?

Et si sunt simul creata, secundum quemdam modum, quid vocetur ibi Et si sunt simul creata, secundum quemdam modum, quid vocetur ibi dies primus, et secundus, et tertius, etc. ? dies primus, et secundus, et tertius, etc. ?

Postea vero quærendum est de singulis operibus, quæ in principio Postea vero quærendum est de singulis operibus, quæ in principio Genesis enumerantur. Genesis enumerantur.

ARTICULUS I. ARTICULUS I.

Utrum omnia simul facta sunt ¹ ? Utrum omnia simul facta sunt ¹ ?

Ad primum proceditur sic: Ad primum proceditur sic:

1. Dicitur, Eccli. XVIII, 1: Qui vivit 1. Dicitur, Eccli. XVIII, 1: Qui vivit

1 Cf Opp. B. Alberti Comment. in II Senten- 1 Cf Opp. B. Alberti Comment. in II Senten- tiarum, Dist. XII, Art. 1. Tom. XXVII hujusce tiarum, Dist. XII, Art. 1. Tom. XXVII hujusce novæ editionis. Cf. etiam IIam Part. Summa novæ editionis. Cf. etiam IIam Part. Summa theologiæ, Quæst. 46. Tom. XXXII ejusdem theologiæ, Quæst. 46. Tom. XXXII ejusdem

in æternum, creavit omnia simul. Ergo in æternum, creavit omnia simul. Ergo videtur, quod simul omnia sint facta. videtur, quod simul omnia sint facta.

2. Item, Glossa super eumdem locum: 2. Item, Glossa super eumdem locum: « Cum simul factum coelum et terra de- « Cum simul factum coelum et terra de- scribitur, simul facta spiritualia et corpo- scribitur, simul facta spiritualia et corpo- ralia, simul quidquid de coelo oritur, si- ralia, simul quidquid de coelo oritur, si- mul factum quidquid de terra producitur, mul factum quidquid de terra producitur, indicatur. » Ergo cum de terra produ- indicatur. » Ergo cum de terra produ- cantur animalia et plantæ, et stellæ de cantur animalia et plantæ, et stellæ de coelo quæ per distinctionem dierum a coelo quæ per distinctionem dierum a

editionis. editionis.

2 Cf. S. GREGORIUM, Lib. XXXII Moralium, 2 Cf. S. GREGORIUM, Lib. XXXII Moralium,

cap. 10. cap. 10.

732 732

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Moyse facta narrantur, facta videntur quis, in cujus habitatione esset dies, ita Moyse facta narrantur, facta videntur quis, in cujus habitatione esset dies, ita esse simul. esse simul.

3. Item, Adducantur rationes Augu- 3. Item, Adducantur rationes Augu- stini. Quarum prima sumitur ex illo stini. Quarum prima sumitur ex illo verbo Genesis Istæ snnt generationes verbo Genesis Istæ snnt generationes caeli et terræ, quando creata sunt, in die caeli et terræ, quando creata sunt, in die quo fecit Dominus Deus cælum et ter- quo fecit Dominus Deus cælum et ter- ram et omne virgultum agri antequam ram et omne virgultum agri antequam oriretur in terra, omnemque herbam re- oriretur in terra, omnemque herbam re- gionis priusquam germinaret ³. Sed con- gionis priusquam germinaret ³. Sed con- stat, quod virgultum agri et herba regio- stat, quod virgultum agri et herba regio- nis facta sunt tertio die et hic dicuntur nis facta sunt tertio die et hic dicuntur facta in die quo fecit Deus cœlum et facta in die quo fecit Deus cœlum et terram, et hæc fuit prima dies. Ergo terram, et hæc fuit prima dies. Ergo opera omnium dierum facta sunt illa die, opera omnium dierum facta sunt illa die, cum non est alia ratio de aliis: et sic cum non est alia ratio de aliis: et sic tertia dies est idem cum prima die. tertia dies est idem cum prima die.

4. Item, Hoc expressius accipitur ex 4. Item, Hoc expressius accipitur ex alia translatione in eodem loco, quæ sic alia translatione in eodem loco, quæ sic

habet: «Hic est liber creaturæ cœli et habet: «Hic est liber creaturæ cœli et terræ, cum factus est dies, fecit Deus terræ, cum factus est dies, fecit Deus coelum et terram, etc. » Ex hoc enim, coelum et terram, etc. » Ex hoc enim, ut ait Augustinus ³, intelligitur Deus fe- ut ait Augustinus ³, intelligitur Deus fe- cisse unum diem, in quo fecit Deus cœ- cisse unum diem, in quo fecit Deus cœ- lum et terram et virgultum agri. Unde in lum et terram et virgultum agri. Unde in hoc die tempus intelligimus, quo ante hoc die tempus intelligimus, quo ante omnem creaturam hujus sæculi dicit, omnem creaturam hujus sæculi dicit, facta sunt omnia simul. facta sunt omnia simul.

5. Item, Job, XL, 10: Ecce Behemoth, 5. Item, Job, XL, 10: Ecce Behemoth, quem feci tecum. Constat enim, quod quem feci tecum. Constat enim, quod Behemoth antiquum hostem significat, Behemoth antiquum hostem significat, qui cum aliis Angelis factus est, et homo qui cum aliis Angelis factus est, et homo sexto die. Ergo opus primæ diei factus sexto die. Ergo opus primæ diei factus est cum opere sextæ diei: et ita facta sunt est cum opere sextæ diei: et ita facta sunt omnia simul. omnia simul.

6. Item, Sunt rationes Augustini in li- 6. Item, Sunt rationes Augustini in li- bro primo super Genesim ad litteram, bro primo super Genesim ad litteram, ducentes ad inconveniens distinctionem ducentes ad inconveniens distinctionem trium dierum, qui fuerunt ante creatio- trium dierum, qui fuerunt ante creatio- nem solis et lunæ et stellarum. nem solis et lunæ et stellarum.

Dicit enim, quod non potest dici: Fiat Dicit enim, quod non potest dici: Fiat lux et dies per circulum aliquem: quia lux et dies per circulum aliquem: quia non erat circulus distinctus, in quo lux non erat circulus distinctus, in quo lux illa rotaretur nec erant animalia, ad illa rotaretur nec erant animalia, ad quorum salutem hoc fieret: nec erat ali- quorum salutem hoc fieret: nec erat ali-

1 S. AUGUSTINUS, Lib. V super Genesim ad lit- 1 S. AUGUSTINUS, Lib. V super Genesim ad lit- teram, cap. 1. teram, cap. 1.

2 Genes. II, 4 et 5. 2 Genes. II, 4 et 5.

quod in opposita habitatione esset nox, quod in opposita habitatione esset nox, sicut modo quando dies est in nostro he- sicut modo quando dies est in nostro he- misphærio, in inferiori est nox. misphærio, in inferiori est nox.

Nec potest adstrui aliquo exemplo, Nec potest adstrui aliquo exemplo, nisi forte dicatur de radio oculi: sed hoc nisi forte dicatur de radio oculi: sed hoc non est simile: quia in coelo non inveni- non est simile: quia in coelo non inveni- tur claudens et aperiens lucem. Similiter tur claudens et aperiens lucem. Similiter radius oculi propter sui debilitatem indi- radius oculi propter sui debilitatem indi- get ut exteriori luce juvetur: lux autem get ut exteriori luce juvetur: lux autem superior non indiget. superior non indiget.

Nec potest intelligi, quod per contra- Nec potest intelligi, quod per contra- ctionem et emissionem luminis fuerit illa ctionem et emissionem luminis fuerit illa distinctio: quia ratio hujus nulla habe- distinctio: quia ratio hujus nulla habe-

retur. retur.

Præterea, Hæc expositio auctorita- Præterea, Hæc expositio auctorita- tem a sacra Scriptura non habet. Et sic tem a sacra Scriptura non habet. Et sic probat Augustinus, quod nulla est distin- probat Augustinus, quod nulla est distin- ctio primorum trium dierum. Et eadem ctio primorum trium dierum. Et eadem est ratio de omnibus. Ergo videtur, quod est ratio de omnibus. Ergo videtur, quod sex illi dies per moras temporum non sex illi dies per moras temporum non sunt distincti. sunt distincti.

7. Item, Aliter potest objici pro hac 7. Item, Aliter potest objici pro hac opinione. Dicitur in Psalmo xxxII, 9 : opinione. Dicitur in Psalmo xxxII, 9 : Ipse dixit, et facta sunt: ipse mandavit, Ipse dixit, et facta sunt: ipse mandavit, et creata sunt. Cum igitur dictio Dei et creata sunt. Cum igitur dictio Dei non exigat moras temporis, non videtur, non exigat moras temporis, non videtur, quod sex illi dies per moras temporum quod sex illi dies per moras temporum sunt distincti. sunt distincti.

Item, Totum spatium sex dierum de- Item, Totum spatium sex dierum de- putatur operi, et septimus dies quieti. putatur operi, et septimus dies quieti.

Quæratur ergo, Cum opus unius diei Quæratur ergo, Cum opus unius diei in momento factum sit, quid per resi- in momento factum sit, quid per resi- duum spatium ejusdem diei fecit Deus? duum spatium ejusdem diei fecit Deus? Non enim quievit: quia non quiescit ar- Non enim quievit: quia non quiescit ar- tifex donec aliquid restat operandum, tifex donec aliquid restat operandum, nisi lassetur in opere: Deus autem infa- nisi lassetur in opere: Deus autem infa- tigabilis artifex est: et restabat aliquid tigabilis artifex est: et restabat aliquid operandum, sicut patet in opere sequen- operandum, sicut patet in opere sequen- tis diei ergo non quievit et tamen non tis diei ergo non quievit et tamen non invenitur quid operatus sit: ergo patet, invenitur quid operatus sit: ergo patet, quod opus diei per spatia temporis non quod opus diei per spatia temporis non distenditur. distenditur.

8. Item, Perfectissimi agentis perfecta 8. Item, Perfectissimi agentis perfecta est operatio: sed perfectissima est opera- est operatio: sed perfectissima est opera-

3 S. AUGUSTINUS, Lib. V super Genesim ad 3 S. AUGUSTINUS, Lib. V super Genesim ad litteram, cap. 3. litteram, cap. 3.

SUMMA DE CREATURIS, TRACT. IV, QUÆST. 72. SUMMA DE CREATURIS, TRACT. IV, QUÆST. 72.

tio omnia creare simul in materia et tio omnia creare simul in materia et forma ergo hæc debetur perfectissimo forma ergo hæc debetur perfectissimo agenti, qui est Deus: ergo Deus simul agenti, qui est Deus: ergo Deus simul omnia creavit in materia et forma. omnia creavit in materia et forma.

9. Item, Si factæ essent res in materia, 9. Item, Si factæ essent res in materia, aut hoc esset in materia sola, aut in ma- aut hoc esset in materia sola, aut in ma- teria cum forma aliqua, sed non distincta teria cum forma aliqua, sed non distincta et perfecta, qualis est forma confusionis. et perfecta, qualis est forma confusionis.

SED CONTRA objicitur multiplici ratione. SED CONTRA objicitur multiplici ratione. Si enim in materia sola essent, oporteret Si enim in materia sola essent, oporteret quod materia sola sine omni forma quan- quod materia sola sine omni forma quan- doque in esse actuali esset, quod est im- doque in esse actuali esset, quod est im- possibile quia omne esse actuale mate- possibile quia omne esse actuale mate- riæ est a forma. riæ est a forma.

Item, Secundum hoc nulla esset ratio, Item, Secundum hoc nulla esset ratio, quare materia illa terra vel aqua nomina- quare materia illa terra vel aqua nomina- retur potius, quam alio nomine. retur potius, quam alio nomine.

Item, Secundum hoc materia esset sola Item, Secundum hoc materia esset sola terminus creationis: quia sola materia terminus creationis: quia sola materia per creationem ad esse deduceretur: per creationem ad esse deduceretur: quod iterum falsum: quia materia sola quod iterum falsum: quia materia sola non potest esse terminus alicujus opera- non potest esse terminus alicujus opera- tionis. Si enim esset terminus, cum nihil tionis. Si enim esset terminus, cum nihil terminet opus nisi quod est actu, oporte- terminet opus nisi quod est actu, oporte- ret quod ipsa esset actu: et sic esset ali- ret quod ipsa esset actu: et sic esset ali- quid sine omni forma, quod est impossi- quid sine omni forma, quod est impossi- bile. Si vero dicatur materia cum aliqua bile. Si vero dicatur materia cum aliqua forma supponi, et non sub forma distin- forma supponi, et non sub forma distin- cta, sed forma confusa et permixta. Con- cta, sed forma confusa et permixta. Con- TRA Aut hæc forma est accidenta- TRA Aut hæc forma est accidenta- lis, aut substantialis. Si accidentalis, lis, aut substantialis. Si accidentalis, ergo substantia materiæ prius recipit ergo substantia materiæ prius recipit formam accidentalem, quam substan- formam accidentalem, quam substan- tialem, quod est impossibile: quia ma tialem, quod est impossibile: quia ma teria primam potentiam habet ad for- teria primam potentiam habet ad for- mam substantialem per quam perficitur, mam substantialem per quam perficitur, et sine qua non potest esse subjectum et sine qua non potest esse subjectum accidentium. Item, Materia desiderat for- accidentium. Item, Materia desiderat for- Imam sicut fœmina masculum et turpe Imam sicut fœmina masculum et turpe bonum, hoc est, quod desiderat in quan- bonum, hoc est, quod desiderat in quan- tum est imperfecta forma ut perficiatur. tum est imperfecta forma ut perficiatur. Et propter hoc forma divinum dicitur et Et propter hoc forma divinum dicitur et optimum et appetibile in fine primi Phy- optimum et appetibile in fine primi Phy- sicorum. Ab accidentali autem non per- sicorum. Ab accidentali autem non per- ficitur. Ergo illam non desiderat: ergo ficitur. Ergo illam non desiderat: ergo forma illa confusionis non est ex formis forma illa confusionis non est ex formis

1 I Physicorum, tex. com. 81. 1 I Physicorum, tex. com. 81.

"I de Generatione et Corruptione, tex. com. 3 "I de Generatione et Corruptione, tex. com. 3

733 733

accidentalibus præter formas substantia- accidentalibus præter formas substantia- les. Si vero dicatur, quod formæ substan- les. Si vero dicatur, quod formæ substan- tiales erant ibi confusæ et mixtæ. CONTRA tiales erant ibi confusæ et mixtæ. CONTRA hoc erit, quod miscibilia sunt ante mix- hoc erit, quod miscibilia sunt ante mix- tum, et ea quæ confunduntur ante confu- tum, et ea quæ confunduntur ante confu- sum, ut dicit Philosophus 2, et compo- sum, ut dicit Philosophus 2, et compo- nentia ante compositum. Ergo prius nentia ante compositum. Ergo prius fuerunt distincta quam confusa : et ita fuerunt distincta quam confusa : et ita ante primam confusionem fuerunt ele- ante primam confusionem fuerunt ele- menta distincta in suo esse et in suis for- menta distincta in suo esse et in suis for- mis. mis.

Si vero dicatur, quod hoc est secun- Si vero dicatur, quod hoc est secun- dum naturam et non secundum tempus, dum naturam et non secundum tempus, secundum hoc opus Dei non habebit or- secundum hoc opus Dei non habebit or- dinem naturæ, sed erit contrarium ordini, dinem naturæ, sed erit contrarium ordini, quod est contra sapientiam artificis om- quod est contra sapientiam artificis om- nia sub ordine recto ad esse deducentis, nia sub ordine recto ad esse deducentis, quod est inconveniens. quod est inconveniens.

10. Præterea, Elementa non confun- 10. Præterea, Elementa non confun- duntur et commiscentur, nisi aliquid duntur et commiscentur, nisi aliquid moveat ad confusionem et commixtio- moveat ad confusionem et commixtio- nem illam. Et quæratur, Quid hoc fue- nem illam. Et quæratur, Quid hoc fue- rit? Et cum non possit corpus aliquod rit? Et cum non possit corpus aliquod assignari movens, quia nullum corpus assignari movens, quia nullum corpus coeleste adhuc movebatur secundum hanc coeleste adhuc movebatur secundum hanc opinionem, non erit movens nisi volun- opinionem, non erit movens nisi volun- tas Dei ad mixtionem et confusionem tas Dei ad mixtionem et confusionem illam. illam.

Et tunc quæratur, Quare voluntas Dei Et tunc quæratur, Quare voluntas Dei potius fuit contra ordinem naturæ, quam potius fuit contra ordinem naturæ, quam ordini consentanea? et non erit assignare. ordini consentanea? et non erit assignare. IN CONTRARIUM Sic objicitur: IN CONTRARIUM Sic objicitur:

1. Dicit Chrysostomus super Joannem 1. Dicit Chrysostomus super Joannem in homilia 32 : « Oportebat generari in homilia 32 : « Oportebat generari creaturas, sed non simul, et hominem creaturas, sed non simul, et hominem cum muliere, sed non hæc simul. » cum muliere, sed non hæc simul. »

2. Item, Gregorius in libro XXXII 2. Item, Gregorius in libro XXXII Moralium: « Rerum substantia simul Moralium: « Rerum substantia simul creata est, sed simul species formata non creata est, sed simul species formata non est et quod simul existit per substan- est et quod simul existit per substan- tiam materiæ, non simul apparuit per tiam materiæ, non simul apparuit per speciem formæ³. » speciem formæ³. »

3. Item, Beda super Genesim: « Co- 3. Item, Beda super Genesim: « Co- lum creatura spiritualis est ab exordio lum creatura spiritualis est ab exordio perfecta et beata, terra vero corporalis perfecta et beata, terra vero corporalis materies adhuc imperfecta. »> materies adhuc imperfecta. »>

S. GREGORIUS, Lib. XXXII Moralium, cap. 10. S. GREGORIUS, Lib. XXXII Moralium, cap. 10.

Sed contra. Sed contra.

734 734

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

4. Item, Hoc accipitur ex verbis Al- 4. Item, Hoc accipitur ex verbis Al- cuini supra positis, qui secundum opus cuini supra positis, qui secundum opus Dei dicit esse in materia, tertium vero Dei dicit esse in materia, tertium vero per opera sex dierum varias distinguere per opera sex dierum varias distinguere creaturas. Et quia multi Sanctorum ad creaturas. Et quia multi Sanctorum ad hoc concordant, quod non omnia simul hoc concordant, quod non omnia simul facta sint in materia et specie, videlicet facta sint in materia et specie, videlicet Damascenus, Dionysius, Basilius in Damascenus, Dionysius, Basilius in Hexameron, Ambrosius in Hexameron, Hexameron, Ambrosius in Hexameron, et Strabus, et alii, sufficiant auctoritates et Strabus, et alii, sufficiant auctoritates præinductæ. præinductæ.

5. Præterea, Augustinus ipse hoc vi- 5. Præterea, Augustinus ipse hoc vi- detur dicere. Dicit enim per cœlum in- detur dicere. Dicit enim per cœlum in- formem naturam spiritualem significari, formem naturam spiritualem significari, quæ per lucem postea est formata. quæ per lucem postea est formata.

6. Item, Dicit Augustinus in libro II 6. Item, Dicit Augustinus in libro II super Genesim ad litteram, quod « major super Genesim ad litteram, quod « major est Scripturæ Genesis auctoritas, quam est Scripturæ Genesis auctoritas, quam omnis humani ingenii capacitas ¹. « Cum omnis humani ingenii capacitas ¹. « Cum ergo Genesis apte sex distinguat sex dies, ergo Genesis apte sex distinguat sex dies, videtur quod humanum ingenium con- videtur quod humanum ingenium con- tra hoc non debeat laborare. tra hoc non debeat laborare.

7. Item, Super illud, Terra erat inanis 7. Item, Super illud, Terra erat inanis et vacua, dicit in libro XII Confessio- et vacua, dicit in libro XII Confessio- num: « Nonne tu, Domine, docuisti me, num: « Nonne tu, Domine, docuisti me, quod prius quam istam informem mate- quod prius quam istam informem mate- riam formares atque distingueres, non riam formares atque distingueres, non erat aliquid, non color, non figura, non erat aliquid, non color, non figura, non corpus, non spiritus, non tamen omnino corpus, non spiritus, non tamen omnino nihil? erat enim quædam informitas sine nihil? erat enim quædam informitas sine ulla specie ³. » ulla specie ³. »

8. Item, Per rationem sic objicitur : 8. Item, Per rationem sic objicitur : Omne quod est in natura, causaliter et Omne quod est in natura, causaliter et exemplariter acceptum est a Deo: sed in exemplariter acceptum est a Deo: sed in natura est processus ab imperfecto ad per- natura est processus ab imperfecto ad per- fectum, hoc est, a potentia ad actum, fectum, hoc est, a potentia ad actum, sive a materia ad formam: ergo hoc erit sive a materia ad formam: ergo hoc erit per prius per exempla in operibus divi- per prius per exempla in operibus divi- nis sed non potest esse nisi prius sit ma- nis sed non potest esse nisi prius sit ma- teria per creationem, et postea distin- teria per creationem, et postea distin- guatur per formas et ornetur: ergo vide- guatur per formas et ornetur: ergo vide- tur, quod creationis et distinctionis et tur, quod creationis et distinctionis et ornatus opus non fuerit simul, sed per ornatus opus non fuerit simul, sed per successionem temporis. successionem temporis.

in tempore, non possunt esse simul : sed in tempore, non possunt esse simul : sed creatio materiæ est subito, cum inter creatio materiæ est subito, cum inter ens et nihil nullum est medium: perfectio ens et nihil nullum est medium: perfectio autem materiæ secundum formam fit in autem materiæ secundum formam fit in tempore, quia omnis motus et mutatio tempore, quia omnis motus et mutatio sunt in tempore, ut dicit Philosophus *. sunt in tempore, ut dicit Philosophus *. Cum ergo opus distinctionis et ornatus Cum ergo opus distinctionis et ornatus sit opus materiam ad formas deducens, sit opus materiam ad formas deducens, non erunt simul tria hæc opera creatio- non erunt simul tria hæc opera creatio- nis, distinctionis, et ornatus. nis, distinctionis, et ornatus.

10. Item, Quatuor sunt extrema, scili- 10. Item, Quatuor sunt extrema, scili- cet ens et nihil, potentia et actus et cet ens et nihil, potentia et actus et hæc sunt extrema mutationum, quæ in- hæc sunt extrema mutationum, quæ in- veniuntur in rebus. Istæ autem mutatio- veniuntur in rebus. Istæ autem mutatio- nes non sunt ejusdem rationis: quia una nes non sunt ejusdem rationis: quia una habet subjectum, et altera non, et una habet subjectum, et altera non, et una fit subito, et altera in tempore, et una fit subito, et altera in tempore, et una habet medium, et altera non. Cum igi- habet medium, et altera non. Cum igi- tur summæ sapientiæ sit ostendere tur summæ sapientiæ sit ostendere unumquodque in suo esse distincto, vi- unumquodque in suo esse distincto, vi- detur quod istæ mutationes non poterunt detur quod istæ mutationes non poterunt simul esse in eodem, sed una post aliam. simul esse in eodem, sed una post aliam. Cum igitur creatio sit inter ens et non Cum igitur creatio sit inter ens et non ens, dispositio autem et ornatus inter ens, dispositio autem et ornatus inter potentiam et actum, illa opera non erunt potentiam et actum, illa opera non erunt simul. simul.

11. Præterea, Omnia in principio 11. Præterea, Omnia in principio fuisse confusa dicunt quidam Philosophi, fuisse confusa dicunt quidam Philosophi, sicut Anaxagoras et Empedocles et Plato sicut Anaxagoras et Empedocles et Plato et Ovidius et Boetius. Dicitur enim in et Ovidius et Boetius. Dicitur enim in primo Physicorum 5: Quidam ex uno primo Physicorum 5: Quidam ex uno mixto scilicet inhærentes contrarietates mixto scilicet inhærentes contrarietates segregant, quemadmodum Anaximan- segregant, quemadmodum Anaximan- der dixit, et quicumque alii unum et der dixit, et quicumque alii unum et multa dicunt esse, sicut Empedocles et multa dicunt esse, sicut Empedocles et Anaxagoras: ex commixtione enim se- Anaxagoras: ex commixtione enim se- gregant alia. Differunt autem ab invicem gregant alia. Differunt autem ab invicem in eo quod hic, scilicet Empedocles, cir- in eo quod hic, scilicet Empedocles, cir- culationem horum facit: hic autem, sci- culationem horum facit: hic autem, sci- licet Anaxagoras semel. Et hic, scili licet Anaxagoras semel. Et hic, scili cet Anaxagoras," infinitas simul partes cet Anaxagoras," infinitas simul partes et contrarias: ille vero, scilicet Empedo- et contrarias: ille vero, scilicet Empedo- cles, vocata elementa solum. Plato au- cles, vocata elementa solum. Plato au- tem in Timæo in ultima parte, ubi agit tem in Timæo in ultima parte, ubi agit

9. Item, Id quod fit subito et id quod fit de materia, sic dicit: « Mixta siquidem 9. Item, Id quod fit subito et id quod fit de materia, sic dicit: « Mixta siquidem

1 Genes. 1, 2. 1 Genes. 1, 2.

2 S. AUGUSTINUS, Lib. XII Confessionum, cap. 3. 2 S. AUGUSTINUS, Lib. XII Confessionum, cap. 3. 3 IDEM, Lib. II super Genesim ad litteram. 3 IDEM, Lib. II super Genesim ad litteram.

cap. 5. cap. 5.

* VI Physicorum, tex. com. 50. * VI Physicorum, tex. com. 50.

I Physicorum, tex. com. 32. I Physicorum, tex. com. 32.

SUMMA DE CREATURIS, TRACT. IV, QUÆST. 72. SUMMA DE CREATURIS, TRACT. IV, QUÆST. 72.

735 735

15. Item, Boetius in libro III de Con- 15. Item, Boetius in libro III de Con- solatione philosophiæ : solatione philosophiæ :

O qui perpetua mundum ratione gubernas, O qui perpetua mundum ratione gubernas, Terrarum coelique sator, qui tempus ab ævo Terrarum coelique sator, qui tempus ab ævo Ire jubes, stabilisque manens das cuncta mo- Ire jubes, stabilisque manens das cuncta mo- [veri [veri

mundi sensibilis ex necessitatis intelli- mundi sensibilis ex necessitatis intelli- gentiæque coetu constitit generatio, do- gentiæque coetu constitit generatio, do- minante intellectu, et salubri persuasione minante intellectu, et salubri persuasione rigorem necessitatis assidue trahente ad rigorem necessitatis assidue trahente ad optimos actus, hoc est, generatio mundi optimos actus, hoc est, generatio mundi sensibilis prima mixta erat, ex cœtu quo- sensibilis prima mixta erat, ex cœtu quo- que constitit necessitatis et intelligen- Quem non externæ pepulerunt fingere causæ tiæ, hoc est, materiæ et idearum, quæ que constitit necessitatis et intelligen- Quem non externæ pepulerunt fingere causæ tiæ, hoc est, materiæ et idearum, quæ fuerunt in intelligentia prima et constitit fuerunt in intelligentia prima et constitit postea formata dominante intellectu di- postea formata dominante intellectu di- vino super materiam, et trahente ipsam vino super materiam, et trahente ipsam materiam rigidam, hoc est, nulli formæ materiam rigidam, hoc est, nulli formæ inclinatam, ad optimos actus uniuscu- inclinatam, ad optimos actus uniuscu- jusque formæ substantialis. » jusque formæ substantialis. »

12. Item, Plato, « Quo fit, ut nullam 12. Item, Plato, « Quo fit, ut nullam sibi propriam habeat speciem, quod est sibi propriam habeat speciem, quod est omnia genera suscepturum. Ut qui un- omnia genera suscepturum. Ut qui un- guenta suaviter redolentia confecturi guenta suaviter redolentia confecturi sunt, humidam materiam quam certo sunt, humidam materiam quam certo condire odore volunt, ita præparant, ut condire odore volunt, ita præparant, ut odorem nullum proprium habeat: et qui odorem nullum proprium habeat: et qui materiis mollibus impressionique ceden- materiis mollibus impressionique ceden- tibus figuras imprimere aliquas volunt, tibus figuras imprimere aliquas volunt, nullam omnino priorem in eis figuram nullam omnino priorem in eis figuram apparere patiuntur, sed exactissima qua- apparere patiuntur, sed exactissima qua- dam lævigatione eas poliunt. Ita illud dam lævigatione eas poliunt. Ita illud quod in omnibus passim æternorum om- quod in omnibus passim æternorum om- nium simulacris recte figurandum est, nium simulacris recte figurandum est, his omnibus formis natura sua carere his omnibus formis natura sua carere necesse est. » necesse est. »

13. Item, Plato, « Opinor omnium quæ 13. Item, Plato, « Opinor omnium quæ gignuntur, receptaculum esse quasi gignuntur, receptaculum esse quasi quamdam nutriculam. quamdam nutriculam.

14. Item, Plato, « Tria in præsenti ge- 14. Item, Plato, « Tria in præsenti ge- nera sumenda sunt. Unum quod gigni- nera sumenda sunt. Unum quod gigni- tur: aliud in quo gignitur: aliud a quo tur: aliud in quo gignitur: aliud a quo similitudinem trahit quod nascitur. Id- similitudinem trahit quod nascitur. Id- circo comparare hæc ità decet. Quod re- circo comparare hæc ità decet. Quod re- cipit, matri: unde recipit, patri: naturam cipit, matri: unde recipit, patri: naturam istorum mediam, proli. » Et propter istorum mediam, proli. » Et propter học etiam dicit Philosophus in fine học etiam dicit Philosophus in fine primi Physicorum loquens de mate- primi Physicorum loquens de mate- ria, quod est parens in totam natu- ria, quod est parens in totam natu-

ram'. ram'.

1 I Physicorum, tex. com. 80. 1 I Physicorum, tex. com. 80.

2 Boetius, Lib. III de Consolatione philoso- 2 Boetius, Lib. III de Consolatione philoso- phiæ, metr. 9. phiæ, metr. 9.

Materiæ fluitantis opus. Materiæ fluitantis opus.

16. Item, Ovidius 3 : 16. Item, Ovidius 3 :

Ante mare, et terras, et quod tegit omnia Ante mare, et terras, et quod tegit omnia [cœlum, [cœlum, Unus erat toto naturæ vultus in orbe, Unus erat toto naturæ vultus in orbe, Quem dixere chaos, rudis indigestaque moles. Quem dixere chaos, rudis indigestaque moles.

SOLUTIO. Sine præjudicio sententiæ Solutio. SOLUTIO. Sine præjudicio sententiæ Solutio. melioris, videtur Augustino consentien- melioris, videtur Augustino consentien-

dum. dum.

Et ut melius intelligantur solutiones, Et ut melius intelligantur solutiones, accipienda est ejus sententia in libro accipienda est ejus sententia in libro super Genesim ad litteram, ubi sic dicit super Genesim ad litteram, ubi sic dicit in primo libro: « Sicut vox materia ver- in primo libro: « Sicut vox materia ver- borum est, verba vero formatam vocem borum est, verba vero formatam vocem indicant: non autem qui loquitur, prius indicant: non autem qui loquitur, prius emittit informem vocem, quam postea emittit informem vocem, quam postea possit colligere, atque in verba formare: possit colligere, atque in verba formare: ita creator Deus non priorem tempore ita creator Deus non priorem tempore fecit informem materiam, et eam postea fecit informem materiam, et eam postea per ordinem quarumcumque naturam per ordinem quarumcumque naturam quasi secunda consideratione formavit, quasi secunda consideratione formavit, formatam quippe creavit materiam : sed formatam quippe creavit materiam : sed quia illud unde fit aliquid, etsi non tem- quia illud unde fit aliquid, etsi non tem- pore, tamen quadam origine prius est pore, tamen quadam origine prius est quam illud quod inde fit, potuit dividere quam illud quod inde fit, potuit dividere Scriptura loquendi temporibus, quod Scriptura loquendi temporibus, quod Deus faciendi temporibus non divisit 4. » Deus faciendi temporibus non divisit 4. »

Dicendum ergo, quod per distin- Dicendum ergo, quod per distin- clionem quam ponit Moyses, intelligi- clionem quam ponit Moyses, intelligi- tur distinctio rerum secundum naturæ tur distinctio rerum secundum naturæ principia, et non distinctio temporum, principia, et non distinctio temporum, secundum quem modum distinguitur secundum quem modum distinguitur substantia materiæ a forma, et forma substantia materiæ a forma, et forma generalis activorum et passivorum sicut generalis activorum et passivorum sicut elementorum a forma speciali, quæ de- elementorum a forma speciali, quæ de-

13 OVIDIUS, I Metamorphoseon, ŷ. 1 et seq. 13 OVIDIUS, I Metamorphoseon, ŷ. 1 et seq.

4 S. AUGUSTINUS, Lib. I super Genesim ad lit- 4 S. AUGUSTINUS, Lib. I super Genesim ad lit- teram, cap. 15. teram, cap. 15.

Ad object. Ad object. 1, 2, 3 et 4. 1, 2, 3 et 4.

Ad object. Ad object.

5. 5.

Ad object. Ad object.

6. 6.

Ad object. Ad object.

7. 7.

Ad object. Ad object.

8. 8.

736 736

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

terminatam in specie habet actionem et terminatam in specie habet actionem et passionem, secundum quod supra dis- passionem, secundum quod supra dis- tinximus opus creationis ab opere dis- tinximus opus creationis ab opere dis- positionis sive distinctionis, et opus positionis sive distinctionis, et opus distinctionis ab opere ornatus. distinctionis ab opere ornatus.

AD AUCTORITATES Sanctorum supra po- AD AUCTORITATES Sanctorum supra po- sitas dicendum, quod simul potest notare sitas dicendum, quod simul potest notare simultatem temporis: et in hoc sensu simultatem temporis: et in hoc sensu esset contrarietas ad Augustinum. Si esset contrarietas ad Augustinum. Si vero notetur simultas in ordine princi- vero notetur simultas in ordine princi- piorum naturæ secundum viam genera- piorum naturæ secundum viam genera- tionis, sic non erit contrarietas: quia tionis, sic non erit contrarietas: quia secundum illam viam substantia mate- secundum illam viam substantia mate- riæ sive potentia est ante actum. Et riæ sive potentia est ante actum. Et actus primorum principiorum, cœli vi- actus primorum principiorum, cœli vi- delicet et elementorum, est ante actum delicet et elementorum, est ante actum creaturarum, quæ sunt in determinatis creaturarum, quæ sunt in determinatis speciebus. speciebus.

AD ID quod objicitur de Augustino, AD ID quod objicitur de Augustino, dicendum quod loquitur secundum con- dicendum quod loquitur secundum con- sequentiam naturæ, et hoc quando lo- sequentiam naturæ, et hoc quando lo- quitur de terra. Cum vero per cœlum quitur de terra. Cum vero per cœlum dicit intelligi angelicam naturam, loqui- dicit intelligi angelicam naturam, loqui- tur allegorice, et informitatem appellat tur allegorice, et informitatem appellat considerationem illius naturæ in se, for- considerationem illius naturæ in se, for- mationem autem vocat perfectionem mationem autem vocat perfectionem ipsius per gratiam: nec tamen intelli- ipsius per gratiam: nec tamen intelli- git, quod natura gratiam tempore præ- git, quod natura gratiam tempore præ- cesserit, sed ratione, ut supra est osten- cesserit, sed ratione, ut supra est osten-

sum. sum.

AD ALIUD est dicendum, quod huma- AD ALIUD est dicendum, quod huma- num ingenium non laborat contra Scri- num ingenium non laborat contra Scri- pturam a Deo omnia simul esse creata, pturam a Deo omnia simul esse creata, sed nititur ad expositionem quæ secun- sed nititur ad expositionem quæ secun- dum rationem est verisimilior. dum rationem est verisimilior.

AD ALIUD dicendum, quod Augustinus AD ALIUD dicendum, quod Augustinus appellat informitatem puram substan- appellat informitatem puram substan- tiam materiæ sine omni forma, quæ ta- tiam materiæ sine omni forma, quæ ta- men numquam tempore fuit sine forma, men numquam tempore fuit sine forma, ut supra in quæstione de materia est ut supra in quæstione de materia est probatum. probatum.

AD ALIUD dicendum, quod natura non AD ALIUD dicendum, quod natura non in toto potest imitari opus divinum: ex in toto potest imitari opus divinum: ex nihilo enim non potest facere aliquid: nihilo enim non potest facere aliquid: quia, sicut dicit Philosophus in fine quia, sicut dicit Philosophus in fine primi Physicorum: Nos autem dicimus primi Physicorum: Nos autem dicimus et ipsum fieri quidem simpliciter nihil et ipsum fieri quidem simpliciter nihil

* I Physicorum, tex. com. 73. * I Physicorum, tex. com. 73.

ex eo quod non est, sed tamen fieri ex ex eo quod non est, sed tamen fieri ex eo quod non est ut secundum accidens. eo quod non est ut secundum accidens. Ex privatione enim aliquid fit, ut ex non Ex privatione enim aliquid fit, ut ex non homine homo. Similiter non potest na- homine homo. Similiter non potest na- tura imitari opus Dei in subito faciendo tura imitari opus Dei in subito faciendo aliquid omnia enim quæ facit natura, aliquid omnia enim quæ facit natura, in tempore facit. Sed natura imitatur in tempore facit. Sed natura imitatur opus Dei, quod est ex nihilo aliquid fa- opus Dei, quod est ex nihilo aliquid fa- cere, faciendo ex eo quod quodammodo cere, faciendo ex eo quod quodammodo est nihil, et non simpliciter nihil. Aliud est nihil, et non simpliciter nihil. Aliud autem opus quod est subito facere, imi- autem opus quod est subito facere, imi- tatur faciendo in brevissimo tempore tatur faciendo in brevissimo tempore quod potest. Nihil enim multiplićem ha- quod potest. Nihil enim multiplićem ha- bet expositionem, ut dicit Anselmus in bet expositionem, ut dicit Anselmus in libro de Casu diaboli, ubi dicit quod libro de Casu diaboli, ubi dicit quod tribus modis dicitur aliquid fieri de tribus modis dicitur aliquid fieri de nihilo. Primo modo, quando volumus nihilo. Primo modo, quando volumus intelligi, quod aliquid penitus non sit intelligi, quod aliquid penitus non sit factum, quod factum dicitur de nihilo, factum, quod factum dicitur de nihilo, quia nihil est et est simile cum aliquis quia nihil est et est simile cum aliquis tacet, et quæritur, de quo loquatur? re- tacet, et quæritur, de quo loquatur? re- spondetur de nihilo: quia nihil loquitur. spondetur de nihilo: quia nihil loquitur. Secundo modo dicitur, sed non vere ali- Secundo modo dicitur, sed non vere ali- quid fieri de nihilo ut ex ipso nihil, id quid fieri de nihilo ut ex ipso nihil, id est, ex eo quod penitus non est, effectum est, ex eo quod penitus non est, effectum sit, quasi ipsum nihil sit aliquid exi- sit, quasi ipsum nihil sit aliquid exi- stens, ex quo aliquid possit fieri. Tert'o stens, ex quo aliquid possit fieri. Tert'o modo, cum intelligimus esse quid fa- modo, cum intelligimus esse quid fa- ctum, sed non intelligimus unde factum ctum, sed non intelligimus unde factum sit, sicut ex materia: sicut nihil accipitur sit, sicut ex materia: sicut nihil accipitur in diffinitione creationis, quando dicitur, in diffinitione creationis, quando dicitur, quod creare est de nihilo aliquid facere. quod creare est de nihilo aliquid facere. Et est simile cum homo contristatur sine Et est simile cum homo contristatur sine causa, dicitur de nihilo esse contrista- causa, dicitur de nihilo esse contrista- tus. Est etiam quoddam nihil secundum tus. Est etiam quoddam nihil secundum quem modum dicimus aliquem de nihilo quem modum dicimus aliquem de nihilo recepisse sanitatem, cum ex ægritudine recepisse sanitatem, cum ex ægritudine sanus factus est et aliquem ex nihilo sanus factus est et aliquem ex nihilo factum esse divitem, cum ex paupertate factum esse divitem, cum ex paupertate factus est dives: quia ægritudo nihil est factus est dives: quia ægritudo nihil est sanitatis, et paupertas nihil est divitia- sanitatis, et paupertas nihil est divitia- rum et hoc nihil est nihil privationis, rum et hoc nihil est nihil privationis, non negationis puræ relinquit enim non negationis puræ relinquit enim materiam cum privatione, et ex illo ope- materiam cum privatione, et ex illo ope-

ratur natura. ratur natura.

9. 9.

AD ALIUD dicendum, quod mutatio Ad obje AD ALIUD dicendum, quod mutatio Ad obje materiæ ad formam est in tempore, materiæ ad formam est in tempore,

SUMMA DE CREATURIS, TRACT. IV, QUÆST. 72. SUMMA DE CREATURIS, TRACT. IV, QUÆST. 72.

quando motor materiæ est natura sive quando motor materiæ est natura sive virtus alicujus corporis physici: et hoc virtus alicujus corporis physici: et hoc ideo, quia necesse est prius disponi ma- ideo, quia necesse est prius disponi ma- teriam ante formam, quæ dispositio exi- teriam ante formam, quæ dispositio exi- git tempus et prius et posterius in ipso git tempus et prius et posterius in ipso tempore. tempore.

Item, Omnis motus est mutatio in Item, Omnis motus est mutatio in natura, et ut ad causam primam in ge- natura, et ut ad causam primam in ge- nere suo reducitur ad motum coeli, et nere suo reducitur ad motum coeli, et ille est in tempore. Cum vero motus ille est in tempore. Cum vero motus materiæ ad formam reducitur ad moto- materiæ ad formam reducitur ad moto- rem primum qui est Deus, sicut est in rem primum qui est Deus, sicut est in opere dispositionis et ornatus, tunc fit opere dispositionis et ornatus, tunc fit subito. Et ita patet, quod simul potest subito. Et ita patet, quod simul potest esse cum opere creationis, præcipue esse cum opere creationis, præcipue cum ante in materia non sint inventæ cum ante in materia non sint inventæ formæ contrariæ et dispositiones, quas formæ contrariæ et dispositiones, quas necessarium fuit purgari per alterationes necessarium fuit purgari per alterationes præcedentes inductionem formæ sub- præcedentes inductionem formæ sub- stantialis in materiam, sicut est in opere stantialis in materiam, sicut est in opere naturæ ibi enim generatio unius est naturæ ibi enim generatio unius est corruptio alterius, et e converso, quod corruptio alterius, et e converso, quod non fuit in primordiali rerum creatione, non fuit in primordiali rerum creatione, dispositione, et ornatu. dispositione, et ornatu.

object. AD ALIUD dicendum, quod sapientia object. AD ALIUD dicendum, quod sapientia

10. 10.

1 object. 1 object.

11. 11.

requirit ordinem qui est secundum ra- requirit ordinem qui est secundum ra- tionem rectam naturæ, et non requirit tionem rectam naturæ, et non requirit ordinem temporis. Sæpe enim sequun- ordinem temporis. Sæpe enim sequun- tur in tempore, quæ priora sunt in na- tur in tempore, quæ priora sunt in na- tura, sicut dicit Philosophus in libro I tura, sicut dicit Philosophus in libro I de Anima', quod animal universale de Anima', quod animal universale posterius est particulari, cum tamen posterius est particulari, cum tamen secundum naturam sit prius. Et Joannes secundum naturam sit prius. Et Joannes Baptista dixit de Christo: Qui post me Baptista dixit de Christo: Qui post me venturus est fortior me est, cujus non venturus est fortior me est, cujus non sum dignus calceamenta portare ³. sum dignus calceamenta portare ³.

AD ILLUD quod objicitur de Anaxa- AD ILLUD quod objicitur de Anaxa- gora et Empedocle, dicendum quod ipsi gora et Empedocle, dicendum quod ipsi de plano mentiti sunt. Anaxagoras au- de plano mentiti sunt. Anaxagoras au- tem posuit omnia esse in omnibus per tem posuit omnia esse in omnibus per materiam et formam, et per intellectum materiam et formam, et per intellectum agentem segregari potius quam gene- agentem segregari potius quam gene- rari, et unumquodque accipere nomen rari, et unumquodque accipere nomen a dominante in ipso. Lignum enim se- a dominante in ipso. Lignum enim se- cundum eum non dicitur lignum, quia cundum eum non dicitur lignum, quia non sit in eo lapis, sed potius quia vin- non sit in eo lapis, sed potius quia vin-

I de Anima, tex. com. 8. I de Anima, tex. com. 8.

2 Matth. 1, 11. Cf. Marc. I, 8; Luc. III, 16; 2 Matth. 1, 11. Cf. Marc. I, 8; Luc. III, 16;

XXXIV XXXIV

737 737

cit in eo natura ligni. Hanc autem con- cit in eo natura ligni. Hanc autem con- fusionem dicit tantum fuisse semel in fusionem dicit tantum fuisse semel in principio mundi, et postea semper ex principio mundi, et postea semper ex illo confuso fuisse segregationem per illo confuso fuisse segregationem per operationem intellectus agentis. Empe- operationem intellectus agentis. Empe- docles autem non ponebat omnia.com- docles autem non ponebat omnia.com- misceri, sed tantum quatuor elementa : misceri, sed tantum quatuor elementa : et cum hoc dicebat unum corporum non et cum hoc dicebat unum corporum non transmutari in formam alterius, sed re- transmutari in formam alterius, sed re- sumere formas easdem. Causas autem sumere formas easdem. Causas autem congregationis in illud unum mixtum, congregationis in illud unum mixtum, et segregationis ab illo, dicebat esse li- et segregationis ab illo, dicebat esse li- tem et amicitiam: amicitia enim congre- tem et amicitiam: amicitia enim congre- gat, et lis segregat. Et dicebat etiam, gat, et lis segregat. Et dicebat etiam, quod quandoque omnia congregantur in quod quandoque omnia congregantur in mixtum, et quandoque segregantur ab mixtum, et quandoque segregantur ab ipso. Et hæc vicissitudo fit multis modis ipso. Et hæc vicissitudo fit multis modis et vicibus in infinito tempore. et vicibus in infinito tempore.

Unde patet, quod ratio horum Philo- Unde patet, quod ratio horum Philo- sophorum non concordat alicui opinioni sophorum non concordat alicui opinioni Sanctorum. Sanctorum.

Ad primam vero auctoritatem Plato- Ad primam vero auctoritatem Plato- nis dicendum, quod ipse mixtionem im- nis dicendum, quod ipse mixtionem im- proprie accipit: mixtio enim proprie, ut proprie accipit: mixtio enim proprie, ut dicit Philosophus in fine primi nep dicit Philosophus in fine primi nep γενέσεως, est miscibilium alteratorum γενέσεως, est miscibilium alteratorum unio 3. Et secundum hanc rationem unio 3. Et secundum hanc rationem mixtionis, miscibilia præcedunt mixtum mixtionis, miscibilia præcedunt mixtum secundum materiam et formam. Sed secundum materiam et formam. Sed Plato vocat mixtionem ibi, quæ est ma- Plato vocat mixtionem ibi, quæ est ma- teriæ solius. teriæ solius.

Et ad hoc intelligendum, notandum Et ad hoc intelligendum, notandum quod materia accipitur duobus modis, quod materia accipitur duobus modis, scilicet ut prima, quæ non est disposita scilicet ut prima, quæ non est disposita vel inclinata ad aliquam formam, quam vel inclinata ad aliquam formam, quam Plato vocat rigidam necessitatem : et Plato vocat rigidam necessitatem : et est materia disposita et inclinata ad hanc est materia disposita et inclinata ad hanc vel illam formam. In materia vero primo vel illam formam. In materia vero primo modo dicta dicitur esse natura mixti, modo dicta dicitur esse natura mixti, non ideo quia formæ miscibilium sint non ideo quia formæ miscibilium sint ibi alteratæ, sed quia sicut in mixto in- ibi alteratæ, sed quia sicut in mixto in- determinati sunt actus miscibilium ad determinati sunt actus miscibilium ad unum vel ad alterum, ita in materia illa unum vel ad alterum, ita in materia illa indeterminatæ sunt potentiæ et deside- indeterminatæ sunt potentiæ et deside- ria materiæ ad unam formam vel ad ria materiæ ad unam formam vel ad aliam. Et propter hoc dicit Plato, quod aliam. Et propter hoc dicit Plato, quod

Joan. 1, 26. Joan. 1, 26.

3 Tex. com. ultim. 3 Tex. com. ultim.

47 47

Ad object. Ad object. 12. 12.

738 738

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

divinus intellectus sapientiæ scilicet divinus intellectus sapientiæ scilicet creantis, assidue distinguendo et or- creantis, assidue distinguendo et or- nando traxit eam ad oppositos actus in nando traxit eam ad oppositos actus in natura, scilicet substituens ideatum juxta natura, scilicet substituens ideatum juxta exemplar ideæ, quæ est in sapientia exemplar ideæ, quæ est in sapientia

creante. creante.

AD ALIUD dicendum, quod Plato ibi AD ALIUD dicendum, quod Plato ibi assimilat materiam primam duplici ma- assimilat materiam primam duplici ma- teriæ in arte mechanica architectonica: teriæ in arte mechanica architectonica: hi enim qui per sigillationem quærunt hi enim qui per sigillationem quærunt inducere formam, accipiunt materias inducere formam, accipiunt materias molles unicuique sigillationi de facili molles unicuique sigillationi de facili obedientes, quæ tamen posterius reti- obedientes, quæ tamen posterius reti- nent sigillationem. Sic etiam est mate- nent sigillationem. Sic etiam est mate- ria prima obedibilis quidem ad omnis ria prima obedibilis quidem ad omnis formæ susceptionem, et etiam retinens formæ susceptionem, et etiam retinens hanc et illam impressam. Hi vero qui hanc et illam impressam. Hi vero qui volunt inducere formam incisionis, acci- volunt inducere formam incisionis, acci- piunt ligna lævigabilia per detruncatio- piunt ligna lævigabilia per detruncatio- nem partium, et polibilia per remotio- nem partium, et polibilia per remotio- nem præcedentium figurarum, ut sic non nem præcedentium figurarum, ut sic non obstante figura præcedente inducatur obstante figura præcedente inducatur forma incisionis. Sic materia prima talis forma incisionis. Sic materia prima talis creata est, quæ dividi possit per actum creata est, quæ dividi possit per actum generationis, ita quod pars ejus sit sub generationis, ita quod pars ejus sit sub forma una, et pars altera sub forma forma una, et pars altera sub forma altera. Similiter creata est talis, quæ altera. Similiter creata est talis, quæ possit amittere formam unam et recipere possit amittere formam unam et recipere alteram. Ponit etiam Plato similitudi- alteram. Ponit etiam Plato similitudi- nem ad proprium subjectum saporum, nem ad proprium subjectum saporum, quod est humidum aqueum: hoc enim quod est humidum aqueum: hoc enim nullum saporem habet actu, potentia au- nullum saporem habet actu, potentia au- tem omnes. Si enim aliquem haberet tem omnes. Si enim aliquem haberet actu, ille impediret generationem cæte- actu, ille impediret generationem cæte- rorum in humido illo. Et similiter est de rorum in humido illo. Et similiter est de materia prima, quod nullam habet for- materia prima, quod nullam habet for- mam actu potens est tamen suscipere mam actu potens est tamen suscipere omnes. Et hoc est quod dicit Plato, quod omnes. Et hoc est quod dicit Plato, quod materiam non est appellandum ex qui- materiam non est appellandum ex qui- bus et ipsa sustinuit, hoc est, ex elemen- bus et ipsa sustinuit, hoc est, ex elemen- tis sensibilibus: sed appellandum est tis sensibilibus: sed appellandum est eam potius invisibilem quamdam et in. eam potius invisibilem quamdam et in. formem capacitatem mira quadam et in- formem capacitatem mira quadam et in- comprehensibili ratione inter nullam et comprehensibili ratione inter nullam et aliquam substantiam, nec plane intelli- aliquam substantiam, nec plane intelli- gibilem, nec plane sensibilem positam : gibilem, nec plane sensibilem positam : sed quæ ex his quæ in ea commutantur, sed quæ ex his quæ in ea commutantur,

1 S. GREGORIUS, Lib. XXXII Moralium, cap. 10. 1 S. GREGORIUS, Lib. XXXII Moralium, cap. 10.

intelligi tamen posse videatur. Et de intelligi tamen posse videatur. Et de hoc dicit Augustinus in libro XII Con- hoc dicit Augustinus in libro XII Con- fessionum, quod « prima informitas quæ fessionum, quod « prima informitas quæ pene nihil est, extra omne tempus est : pene nihil est, extra omne tempus est : capax tamen ipsa est formarum om- capax tamen ipsa est formarum om- nium, in quas mutantur res mutabiles. >> nium, in quas mutantur res mutabiles. >> Non tamen intelligunt Plato et Augusti- Non tamen intelligunt Plato et Augusti- nus, quod hæc materia aliquando sic fuerit nus, quod hæc materia aliquando sic fuerit tempore, sed natura, ut supra in quæ- tempore, sed natura, ut supra in quæ- stione de materia satis explanatum est. stione de materia satis explanatum est.

13. 13.

AD ALIUD dicendum, quod materia dici- Ad obje AD ALIUD dicendum, quod materia dici- Ad obje tur nutricula, eo quod forma convalescit tur nutricula, eo quod forma convalescit in ipsa sicut infans in nutrice et matre. in ipsa sicut infans in nutrice et matre.

14. 14.

AD ALIUD dicendum, quod mater dici- Ad obje AD ALIUD dicendum, quod mater dici- Ad obje tur materia ex eo quod actus efficientis. tur materia ex eo quod actus efficientis. non est ab ipsa. Et ideo intellectus idea- non est ab ipsa. Et ideo intellectus idea- lis qui agit secundum speciem idealem, lis qui agit secundum speciem idealem, a Platone dicitur pater et res generata a Platone dicitur pater et res generata composita ex materia et forma, dicitur composita ex materia et forma, dicitur proles: materia vero in qua fit forma, di- proles: materia vero in qua fit forma, di-

citur mater. citur mater.

15. 15.

AD ID quod objicitur de Boetio, di- Ad obje AD ID quod objicitur de Boetio, di- Ad obje cendum quod materia dicitur fluitans, cendum quod materia dicitur fluitans, non ab actu humidi, sed a similitudine: non ab actu humidi, sed a similitudine: quia sicut humidum facile recipit om- quia sicut humidum facile recipit om- nem figuram, ita materia apta est ad nem figuram, ita materia apta est ad suscipiendam omnem formam. Unde suscipiendam omnem formam. Unde Boetius concordat cum Platone: et ideo Boetius concordat cum Platone: et ideo tunc sequitur: tunc sequitur:

Tu cuncta superno Tu cuncta superno Ducis ab exemplo, pulchrum pulcherrimus ipse Ducis ab exemplo, pulchrum pulcherrimus ipse Mundum mente gerens, similique imagine for- Mundum mente gerens, similique imagine for- [mans, [mans,

Perfectasque jubes perfectum absolvere partes. Perfectasque jubes perfectum absolvere partes.

16. 16.

AD ULTIMUM dicendum, quod Ovidius Ad objec AD ULTIMUM dicendum, quod Ovidius Ad objec consentit cum Anaxagora et Empedo- consentit cum Anaxagora et Empedo- cle: et non concordat cum aliqua opi- cle: et non concordat cum aliqua opi- nione Sanctorum. nione Sanctorum.

Si quis autem aliam velit tenere opi- Si quis autem aliam velit tenere opi- nionem, scilicet quod non omnia simul nionem, scilicet quod non omnia simul tempore facta sunt, sed secundum ordi- tempore facta sunt, sed secundum ordi- nem illum quem ponit Genesis. nem illum quem ponit Genesis.

Respondebit ad objecta in contrarium, Respondebit ad objecta in contrarium, quod omnia simul facta sunt duobus quod omnia simul facta sunt duobus modis, scilicet in substantia materiæ, et modis, scilicet in substantia materiæ, et sic respondet Gregorius in libro XXXII sic respondet Gregorius in libro XXXII Moralium et ex parte efficientis, qui Moralium et ex parte efficientis, qui

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

Ad 4. Ad 4.

SUMMA DE CREATURIS, TRACT. IV, QUÆST. 72. SUMMA DE CREATURIS, TRACT. IV, QUÆST. 72.

non variatur in operando per vicissitu- non variatur in operando per vicissitu- dines temporum: sed ex parte formatio- dines temporum: sed ex parte formatio- nis non sunt simul facta, sed per sena- nis non sunt simul facta, sed per sena- rium dierum spatium, ut distinguit rium dierum spatium, ut distinguit Moyses. Moyses. AD ALIUD AD ALIUD Ecclesiastici Ecclesiastici

dicendum, quod Glossa dicendum, quod Glossa sumitur ex verbis Gre- sumitur ex verbis Gre- gorii et non intelligit Glossa, quod gorii et non intelligit Glossa, quod stellæ cœli cum coelo simul factæ sunt in stellæ cœli cum coelo simul factæ sunt in forma, sed simul in materiæ substantia: forma, sed simul in materiæ substantia: et similiter est de plantis ad terram. Et et similiter est de plantis ad terram. Et hoc patet per originale, in quo sic post hoc patet per originale, in quo sic post supradictam Glossam infertur: << Sol supradictam Glossam infertur: << Sol quippe, luna, et sidera quarto die in quippe, luna, et sidera quarto die in coelo esse facta perhibentur: sed quod coelo esse facta perhibentur: sed quod quarto die processit in speciem, primo quarto die processit in speciem, primo die in coeli substantia exstitit per condi- die in coeli substantia exstitit per condi- tionem. Primo die creata terra dicitur, tionem. Primo die creata terra dicitur, et tertio arbusta condita, et cuncta terræ et tertio arbusta condita, et cuncta terræ virentia describuntur: sed quod die virentia describuntur: sed quod die tertio se in specie protulit, nimirum tertio se in specie protulit, nimirum primo in ipsa de qua ortum est terræ primo in ipsa de qua ortum est terræ substantia, conditum fuit. » substantia, conditum fuit. »

AD ALIUD dicendum, quod Moyses AD ALIUD dicendum, quod Moyses post senarium dierum infert: Istæ sunt post senarium dierum infert: Istæ sunt generationes cœli et terræ, quando creata generationes cœli et terræ, quando creata sunt, in die quo fecit Dominus, etc. ¹, sunt, in die quo fecit Dominus, etc. ¹, ut ostendat successione creata esse, dis- ut ostendat successione creata esse, dis- posita et ornata, et tamen simul facta posita et ornata, et tamen simul facta fuisse in substantia. Unde Gregorius: fuisse in substantia. Unde Gregorius: «Qui diversis diebus creatum cœlum et «Qui diversis diebus creatum cœlum et terram, virgultum herbamque narrave- terram, virgultum herbamque narrave- rat, nunc uno die facta manifestat, ut rat, nunc uno die facta manifestat, ut liquido ostenderet, quod creatura omnis liquido ostenderet, quod creatura omnis simul per substantiam exstitit, quamvis simul per substantiam exstitit, quamvis non simul per speciem processit. »> non simul per speciem processit. »>