SUMMA DE CREATURIS, TRACT. IV, QUÆST. 60. SUMMA DE CREATURIS, TRACT. IV, QUÆST. 60.

quuntur omnes omnibus, sed tantum su- quuntur omnes omnibus, sed tantum su- periores inferioribus de his quæ per illu- periores inferioribus de his quæ per illu- minationes perceperunt. minationes perceperunt.

Sed hoc videtur non posse stare : nus- Sed hoc videtur non posse stare : nus- quam enim legitur, quod Angelus appli- quam enim legitur, quod Angelus appli- cetur ad Angelum sicut per speculum ad cetur ad Angelum sicut per speculum ad speculum. Præterea oporteret, quod ex speculum. Præterea oporteret, quod ex immutatione quadam id quod est in uno immutatione quadam id quod est in uno Angelo resultaret in alio: quod iterum Angelo resultaret in alio: quod iterum non contingit, ut patet supra in quæstio- non contingit, ut patet supra in quæstio- ne de agalmatibus. Item, nihil est di- ne de agalmatibus. Item, nihil est di- ctum, quod induunt se intellectu qui est ctum, quod induunt se intellectu qui est exemplar rei, et per hoc loquantur : quia, exemplar rei, et per hoc loquantur : quia, sicut dictum est, plus ad loqui exigitur sicut dictum est, plus ad loqui exigitur quam intelligere secundum actum. Præ- quam intelligere secundum actum. Præ- terea, accipere cognitionem ex factis est terea, accipere cognitionem ex factis est accipere cognitionem ex conjecturis : et accipere cognitionem ex conjecturis : et conjecturæ non faciunt nisi probabilita- conjecturæ non faciunt nisi probabilita- tem: quod non convenit angelicæ perfe- tem: quod non convenit angelicæ perfe-

ctioni. ctioni.

ET IDEO dicimus, quod de omnibus lo- ET IDEO dicimus, quod de omnibus lo- quuntur naturali locutione: sed, sicut quuntur naturali locutione: sed, sicut supra tactum est, aliud est loqui simpli- supra tactum est, aliud est loqui simpli- citer, et aliud loqui ad illuminandum. citer, et aliud loqui ad illuminandum.

ARTICULUS VI. ARTICULUS VI.

Utrum Angeli eodem modo loquantur ad Utrum Angeli eodem modo loquantur ad animas, et ad se invicem, et ad Deum ¹? animas, et ad se invicem, et ad Deum ¹?

Sexto quæritur, Utrum eodem modo Sexto quæritur, Utrum eodem modo loquantur ad animas, et ad se invicem, et loquantur ad animas, et ad se invicem, et ad Deum ? ad Deum ?

Et videtur, quod non. Et videtur, quod non.

Dicit enim Augustinus in libro XI super Dicit enim Augustinus in libro XI super Genesim ad litteram 2, quod Deus per Genesim ad litteram 2, quod Deus per Angeles suos loquitur, sive in exstasi spi- Angeles suos loquitur, sive in exstasi spi- ritus corporalibus imaginibus, sive ipsis ritus corporalibus imaginibus, sive ipsis sensibus corporis aliqua imagine sensi- sensibus corporis aliqua imagine sensi- bili præsentata vel ad videndum vel ad bili præsentata vel ad videndum vel ad

1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Sen- 1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Sen- tentiarum, Dist. IX, Art. 15. Tom. XXVII hu- tentiarum, Dist. IX, Art. 15. Tom. XXVII hu- jusce novæ editionis. Cf. etiam II Part. Sum- jusce novæ editionis. Cf. etiam II Part. Sum- mæ theologiæ, Quæst. 35, membr. 6. Tom. XXXII mæ theologiæ, Quæst. 35, membr. 6. Tom. XXXII

XXXIV XXXIV

.611 .611

audiendum. Ex hoc accipitur quod Angeli audiendum. Ex hoc accipitur quod Angeli loquuntur animabus duobus modis, ad loquuntur animabus duobus modis, ad phantasiam, et ad sensum. Sic autem phantasiam, et ad sensum. Sic autem non loquuntur Angeli ad Angelos. non loquuntur Angeli ad Angelos.

Alibi etiam dicit Augustinus, quod Alibi etiam dicit Augustinus, quod loquitur Angelus ad intellectum animæ loquitur Angelus ad intellectum animæ miris modis, quibus imprimit species ip- miris modis, quibus imprimit species ip- si intellectui animæ et constat etiam, si intellectui animæ et constat etiam, quod hoc modo non loquitur Angelus quod hoc modo non loquitur Angelus Angelo: quia nullus Angelus imprimit Angelo: quia nullus Angelus imprimit species alteri. species alteri.

QUÆRITUR etiam juxta hoc de locutio- Quæst. 1. QUÆRITUR etiam juxta hoc de locutio- Quæst. 1. ne Angelorum ad homines ad sensum, ne Angelorum ad homines ad sensum, quare a quibusdam auditur, et ab aliis quare a quibusdam auditur, et ab aliis æque distantibus non auditur ? æque distantibus non auditur ?

PRÆTEREA quæritur, Utrum anima Quæst. 2. PRÆTEREA quæritur, Utrum anima Quæst. 2. æque possit loqui Angelo sicut Angelus æque possit loqui Angelo sicut Angelus

sibi ? sibi ?

Et videtur, quod non. Nulla enim Et videtur, quod non. Nulla enim potestas est in aliqua substantia, quin potestas est in aliqua substantia, quin aliquo manifestetur actu: aliter enim aliquo manifestetur actu: aliter enim esset frustra et vana. Nos autem non esset frustra et vana. Nos autem non percipimus, quod per intellectum loqua- percipimus, quod per intellectum loqua- mur Angelis. mur Angelis.

QUÆRITUR etiam, Qualiter loquantur Quæst. 3. QUÆRITUR etiam, Qualiter loquantur Quæst. 3. Angeli Deo, et e converso? Angeli Deo, et e converso?

SOLUTIO. Dicimus cum Augustino, Solutio. SOLUTIO. Dicimus cum Augustino, Solutio. quod tribus modis loquuntur Angeli ad quod tribus modis loquuntur Angeli ad animam, scilicet ad sensum, ad phanta- animam, scilicet ad sensum, ad phanta- siam, et ad intellectum. Et hoc qualiter siam, et ad intellectum. Et hoc qualiter sit, expeditum est supra in quæstione sit, expeditum est supra in quæstione qua quæritur, Qualiter Angeli illuminant qua quæritur, Qualiter Angeli illuminant animas? animas?

QUOD AUTEM unus percipit voces ad Ad quæst. QUOD AUTEM unus percipit voces ad Ad quæst. sensum, alius non, est ideo, quia talis sensum, alius non, est ideo, quia talis locutio est mirabilis. Sicut enim a sonan- locutio est mirabilis. Sicut enim a sonan- te non profertur in organis materialibus te non profertur in organis materialibus secundum naturam, ita nec circulariter secundum naturam, ita nec circulariter immutat medium quemadmodum vox immutat medium quemadmodum vox

ejusdem editionis. ejusdem editionis.

2 S. AUGUSTINUS, Lib. XI super Genesim ad 2 S. AUGUSTINUS, Lib. XI super Genesim ad litteram, cap. 33. litteram, cap. 33.

41 41

Ad quæst. Ad quæst.

642 642

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

naturalis. Hujus autem causa est, quia naturalis. Hujus autem causa est, quia locutio Angeli perficitur conversione et locutio Angeli perficitur conversione et ordine ad eum cui loquitur: et ideo non ordine ad eum cui loquitur: et ideo non sonat nisi apud eum ad quem convertitur sonat nisi apud eum ad quem convertitur et ordinatur. Et simile est de apparitioni- et ordinatur. Et simile est de apparitioni- bus Angelorum, quos quidam vident et bus Angelorum, quos quidam vident et alii æque propinqui non vident, ut patet alii æque propinqui non vident, ut patet in Eliseo carmelita et puero ejus. Eliseus in Eliseo carmelita et puero ejus. Eliseus vidit plenum montem equorum et curruum vidit plenum montem equorum et curruum igneorum, puer autem ejus non vidit, igneorum, puer autem ejus non vidit, donec per orationes Eliseus revelavit ei. donec per orationes Eliseus revelavit ei.

AD ID quod quæritur, Utrum anima AD ID quod quæritur, Utrum anima habet potestatem loquendi Angelo ? habet potestatem loquendi Angelo ?

Dicendum quod non habet in corpore Dicendum quod non habet in corpore existens, sed habebit exuta a corpore. existens, sed habebit exuta a corpore.

Hoc autem est ideo, quia potestas lo- Hoc autem est ideo, quia potestas lo- quendi in homine jam est per voces, et quendi in homine jam est per voces, et illas voces bene percipit Angelus sicut illas voces bene percipit Angelus sicut alia sensibilia et ideo speciali potestate alia sensibilia et ideo speciali potestate loquendi ad Angelos non indiget. loquendi ad Angelos non indiget.

AD HOC autem quod quæritur de locu- Ad qui AD HOC autem quod quæritur de locu- Ad qui tionibus Angelorum ad Deum, dicendum tionibus Angelorum ad Deum, dicendum quod, sicut dicit Gregorius in Morali- quod, sicut dicit Gregorius in Morali- bus, loquuntur Angeli Deo suos affectus bus, loquuntur Angeli Deo suos affectus ei repræsentando, quos tamen sciunt eum ei repræsentando, quos tamen sciunt eum minime latere Deus autem in eis per minime latere Deus autem in eis per internæ veritatis contemplationem : ani- internæ veritatis contemplationem : ani- mæ autem Deo per desiderium quod ab mæ autem Deo per desiderium quod ab eo accipiunt et Deus animabus per in- eo accipiunt et Deus animabus per in- spirationem, et per infusionem. Et ideo spirationem, et per infusionem. Et ideo dicit Bernardus, quod de novo est lingua dicit Bernardus, quod de novo est lingua

animæ. animæ.

Et prædictis patet solutio ad illud quod Et prædictis patet solutio ad illud quod consuevit quæri, Utrum Angeli possint consuevit quæri, Utrum Angeli possint mentiri ? Et patet, quod non per hoc mentiri ? Et patet, quod non per hoc quod confirmati sunt in incommutabili quod confirmati sunt in incommutabili

veritate. veritate.

De locutionibus autem dæmonum et De locutionibus autem dæmonum et mendaciis eorum infra habebitur. mendaciis eorum infra habebitur.

QUÆSTIO LXI. QUÆSTIO LXI.

De formis et figuris angelicorum corporum. De formis et figuris angelicorum corporum.

Deinde quæritur de formis et figuris corporum angelicorum. Deinde quæritur de formis et figuris corporum angelicorum. Et quæruntur tria. Et quæruntur tria.

Primo, Quæritur de causa apparitionis eorum in corpore. Primo, Quæritur de causa apparitionis eorum in corpore.

Secundo, De ipsis corporibus assumptis, utrum faciant unum cum assu- Secundo, De ipsis corporibus assumptis, utrum faciant unum cum assu-

mente? mente?

Tertio, De anagogicis significationibus formarum corporalium. Tertio, De anagogicis significationibus formarum corporalium.

1 S. GREGORIUS, Lib. II Moralium, capp. 5 et 6. 1 S. GREGORIUS, Lib. II Moralium, capp. 5 et 6.

SUMMA DE CREATURIS, TRACT. IV, QUÆST. 61. SUMMA DE CREATURIS, TRACT. IV, QUÆST. 61.

ARTICULUS I. ARTICULUS I.

1 1

Quare Angeli apparent in corpore ¹ ? Quare Angeli apparent in corpore ¹ ?

Ad primum proceditur sic: Ad primum proceditur sic:

643 643

novissimas circumpositas multiformita- novissimas circumpositas multiformita- tes, supple, debuisse. Et hujus tangit duas tes, supple, debuisse. Et hujus tangit duas causas consequenter. Unam ex parte no- causas consequenter. Unam ex parte no- stri, sic dicens de corpore nostro, quod stri, sic dicens de corpore nostro, quod nobilius est « Hoc quidem et nostrum, nobilius est « Hoc quidem et nostrum, scilicet corpus, sublimius futurum esset, scilicet corpus, sublimius futurum esset, et supermundanas manifestationes non et supermundanas manifestationes non deduceret in inconvenientes dissimilitudi- deduceret in inconvenientes dissimilitudi- nes. » Et postea subjungit causam aliam nes. » Et postea subjungit causam aliam dicens « Hoc etiam in divinas simul in- dicens « Hoc etiam in divinas simul in-

Dionysius ponit rationes pro et contra juste non injuriam faceret virtutes, et Dionysius ponit rationes pro et contra juste non injuriam faceret virtutes, et in libro de Caelesti hierarchia *. in libro de Caelesti hierarchia *.

1. Quod enim non debeant apparere in 1. Quod enim non debeant apparere in corporibus, accipitur ex hoc, quod ex corporibus, accipitur ex hoc, quod ex corporibus eorum venimus in immundas corporibus eorum venimus in immundas intelligentias, ut æstimemus, ut dicit intelligentias, ut æstimemus, ut dicit Dionysius, coelestes et deiformes animos Dionysius, coelestes et deiformes animos multipedes esse quosdam, et multorum multipedes esse quosdam, et multorum vultuum, et ad boum pecudalitatem, aut vultuum, et ad boum pecudalitatem, aut leonum bestialem imaginationem forma- leonum bestialem imaginationem forma- tos, et ad aquilarum curvo rostro spe- tos, et ad aquilarum curvo rostro spe- ciem, aut ad volatilium tripartitam ala- ciem, aut ad volatilium tripartitam ala- rum commotionem effiguratos, et rotas rum commotionem effiguratos, et rotas quasdam igneas super coelum imagine- quasdam igneas super coelum imagine- mur, et thronos materiales divinitati ad mur, et thronos materiales divinitati ad recubitum necessarios, et equos quosdam recubitum necessarios, et equos quosdam multicolores et armiferos archistrategos, multicolores et armiferos archistrategos, id est, principes ducum exercitus, et id est, principes ducum exercitus, et quæcumque alia ex eloquiis nobis sacre quæcumque alia ex eloquiis nobis sacre et formaliter in varietate manifestativo- et formaliter in varietate manifestativo- rum symbolorum tradita sunt. rum symbolorum tradita sunt.

2. Præterea, Dionysius inducit ratio- 2. Præterea, Dionysius inducit ratio- nem, quod si debent assumere corpora, nem, quod si debent assumere corpora, quod ex nobilioribus rebus debent illa quod ex nobilioribus rebus debent illa assumere, sic dicens debuisse Theologos assumere, sic dicens debuisse Theologos ad corpoream facturam universaliter, id ad corpoream facturam universaliter, id est, omnino, incorporalium venientes est, omnino, incorporalium venientes propriis ea in quantum possibile cognatis propriis ea in quantum possibile cognatis et formare et manifestare figurationibus et formare et manifestare figurationibus ex apud nos pretiosissimis et immateria- ex apud nos pretiosissimis et immateria- libus quoquo modo et supereminentibus libus quoquo modo et supereminentibus essentiis (sicut subsunt astra in cœlo et essentiis (sicut subsunt astra in cœlo et coelestia corpora) et non coelestibus et coelestia corpora) et non coelestibus et deiformibus simplicitatibus terrenas et deiformibus simplicitatibus terrenas et

1. Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Sen- 1. Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Sen- tentiarum. Dist. VIII, Art. 2. Tom. XXVII novæ tentiarum. Dist. VIII, Art. 2. Tom. XXVII novæ editionis nostræ. Cf. etiam Iam Part. Summæ editionis nostræ. Cf. etiam Iam Part. Summæ theologiæ, Quæst. 75, membr. 1. Tom. XXXI theologiæ, Quæst. 75, membr. 1. Tom. XXXI

æque nostrum non seduceret animum, in æque nostrum non seduceret animum, in immundas se inferentem compositiones. »> immundas se inferentem compositiones. »> Postea subjungit rationem aliam dicens : Postea subjungit rationem aliam dicens : « Et fortassis etiam æstimabuntur super- « Et fortassis etiam æstimabuntur super- cœlestia leoninis quibusdam et equinis cœlestia leoninis quibusdam et equinis repleri, et mugitiva laudum oratione, repleri, et mugitiva laudum oratione, volatili Angelorum principalu, et anima- volatili Angelorum principalu, et anima- libus aliis, et materiis ignobilioribus, libus aliis, et materiis ignobilioribus, tamquam ad inconsequens ét ignobile et tamquam ad inconsequens ét ignobile et passibile reclusa: dum describuntur per passibile reclusa: dum describuntur per omnia deiformes clare manifestativorum omnia deiformes clare manifestativorum eloquiorum similitudines. » Ex his patet, eloquiorum similitudines. » Ex his patet, quod non convenit Angelis apparere in quod non convenit Angelis apparere in corporibus: vel si apparent in ipsis, quod corporibus: vel si apparent in ipsis, quod non nisi in nobilioribus debent apparere. non nisi in nobilioribus debent apparere. 3. Ad hoc etiam aliæ rationes possunt 3. Ad hoc etiam aliæ rationes possunt induci. Dicitur in Glossa super epist. ad induci. Dicitur in Glossa super epist. ad Romanos, 1, 20 et seq, quod a duobus Romanos, 1, 20 et seq, quod a duobus juvatur homo in cognitione Dei, scilicet juvatur homo in cognitione Dei, scilicet a natura quæ rationalis est, et de creatu- a natura quæ rationalis est, et de creatu- ris quæ creatorem repræsentant. Cum ris quæ creatorem repræsentant. Cum igitur duplex sit pars hominis, scilicet in- igitur duplex sit pars hominis, scilicet in- tellectualis, et sensibilis, ex utraque par- tellectualis, et sensibilis, ex utraque par- te, ut dicit Magister Hugo de sancto Vi- te, ut dicit Magister Hugo de sancto Vi- ctore, proposuit eis Deus mundanam ctore, proposuit eis Deus mundanam theologiam. Ergo sicut creatura sensibi- theologiam. Ergo sicut creatura sensibi- lis manendo sensibilis, instruit sensum : lis manendo sensibilis, instruit sensum : sic creatura intelligibilis manendo intelli- sic creatura intelligibilis manendo intelli- gibilis, debet instruere intellectum et gibilis, debet instruere intellectum et sic Angeli non debent apparere in corpo- sic Angeli non debent apparere in corpo- ribus sensibilibus. ribus sensibilibus.

4. Præterea, Si sensibile sit aliter ap- 4. Præterea, Si sensibile sit aliter ap- parens quam. est, deceptionem facit in parens quam. est, deceptionem facit in

ejusdem editionis. ejusdem editionis.

2 S. DIONYSIUS, Lib. de Coelesti hierarchia, 2 S. DIONYSIUS, Lib. de Coelesti hierarchia,

cap. 2. cap. 2.

Sed contra. Sed contra.

644 644

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

phantasia : ergo et intelligibile aliter ap- phantasia : ergo et intelligibile aliter ap- parens quam est, errorem inducit in in- parens quam est, errorem inducit in in- tellectum. Cum igitur Angeli appareant tellectum. Cum igitur Angeli appareant ut instruant, non debent aliter apparere ut instruant, non debent aliter apparere quam sint et ideo non habent, ut vide- quam sint et ideo non habent, ut vide- tur, assumere corpora. tur, assumere corpora.

5. Item, His qui addicti sunt incommu- 5. Item, His qui addicti sunt incommu- tabili veritati, inconveniens est aliud tabili veritati, inconveniens est aliud prætendere, quam sit in rei veritate: sed prætendere, quam sit in rei veritate: sed Angeli sancti sunt : ergo, etc.: sed in Angeli sancti sunt : ergo, etc.: sed in rei veritate non habent corpora: ergo rei veritate non habent corpora: ergo non debent, ut videtur, corporibus ap- non debent, ut videtur, corporibus ap- parere. parere.

SED CONTRA sunt rationes Dionysii, SED CONTRA sunt rationes Dionysii, quas ponit in libro de Cœlesti hierar- quas ponit in libro de Cœlesti hierar- chia 1. chia 1.

1. Quarum prima est, quod naturale 1. Quarum prima est, quod naturale est humano intellectui manuduci : quæ- est humano intellectui manuduci : quæ- cumque enim, ut in capite 1 dicit, cœlesti- cumque enim, ut in capite 1 dicit, cœlesti- bus essentiis sunt supermundane, tradun- bus essentiis sunt supermundane, tradun- tur nobis symbolice. Et hoc contingit tur nobis symbolice. Et hoc contingit propter conjunctionem nostri intellectus propter conjunctionem nostri intellectus ad phantasiam et ideo oportet spiritua- ad phantasiam et ideo oportet spiritua- lia figurare corporalibus, ex quorum pro- lia figurare corporalibus, ex quorum pro- prietatibus intelligantur. Et hoc dicit prietatibus intelligantur. Et hoc dicit Dionysius per hæc verba : « Quia qui- Dionysius per hæc verba : « Quia qui- dem pulchre procuratæ sunt informium dem pulchre procuratæ sunt informium formæ, et figuræ carentium figuris, non formæ, et figuræ carentium figuris, non unam causam, id est, non solum causam unam causam, id est, non solum causam dicet quis esse nostram analogiam non dicet quis esse nostram analogiam non valentem immediate in invisibiles extendi valentem immediate in invisibiles extendi contemplationes, et desiderantem pro- contemplationes, et desiderantem pro- prias et generales reductiones, quæ pos- prias et generales reductiones, quæ pos- sibiles nobis formationem prætendunt in- sibiles nobis formationem prætendunt in- formium supernaturaliumque speculatio- formium supernaturaliumque speculatio-

num. » num. »

2. Aliam causam tangit Dionysius : 2. Aliam causam tangit Dionysius : quia ab immundis sic debent abscondi quia ab immundis sic debent abscondi divina et hæc sunt verba sua : « Sed divina et hæc sunt verba sua : « Sed quia et hoc est mysticis eloquiis decen- quia et hoc est mysticis eloquiis decen- tissimum per incomprehensibilia divina tissimum per incomprehensibilia divina ænigmata occultare, et inviam multis ænigmata occultare, et inviam multis ponere sacram additamque supermun- ponere sacram additamque supermun- danorum intellectuum veritatem : est danorum intellectuum veritatem : est enim non omnis sacer, neque omnium, enim non omnis sacer, neque omnium, ut eloquia aiunt, scientia. » ut eloquia aiunt, scientia. »

quasi a minori : quia minus videtur quasi a minori : quia minus videtur quod theologia figurare imaginibus de- quod theologia figurare imaginibus de- buerit Deum quam Angelos: et figurat buerit Deum quam Angelos: et figurat eum imaginibus columbæ et leonum: eum imaginibus columbæ et leonum: ergo multo magis Angelos. ergo multo magis Angelos.

4. Præterea, Inducit Dionysius ratio- 4. Præterea, Inducit Dionysius ratio- nes, quod etiam indignioribus corpori- nes, quod etiam indignioribus corpori- bus habent uti Angeli in apparitioni- bus habent uti Angeli in apparitioni- bus. Et prima ratio est hæc ; «< In divi- bus. Et prima ratio est hæc ; «< In divi- nis negationes sunt veræ, affirmationes nis negationes sunt veræ, affirmationes vero incompactæ. » Ergo obscuritati vero incompactæ. » Ergo obscuritati arcanorum magis apta est per dissimiles arcanorum magis apta est per dissimiles formationes manifestatio. Et sensus ra- formationes manifestatio. Et sensus ra- tionis hujus est, quia cum nihil possit tionis hujus est, quia cum nihil possit secundum rei proprietatem affirmari de secundum rei proprietatem affirmari de Deo, quod negationes verius conveniunt Deo, quod negationes verius conveniunt ei tamquam existenti super omnia quæ ei tamquam existenti super omnia quæ de ipso ab humano intellectu possunt de ipso ab humano intellectu possunt affirmari. Sic ergo cum corporales simi- affirmari. Sic ergo cum corporales simi- litudines non conveniunt Angelis secun- litudines non conveniunt Angelis secun- dum naturam sui, similitudines corpo- dum naturam sui, similitudines corpo- rum ignobiliorum quæ statim ostendunt rum ignobiliorum quæ statim ostendunt se non inesse Angelis, magis conveniunt se non inesse Angelis, magis conveniunt quam similitudines nobiliorum, quas ali- quam similitudines nobiliorum, quas ali- quis posset credere inesse Angelis secun- quis posset credere inesse Angelis secun- dum naturam. dum naturam.

5. Alia ratio est quam ponens sic di- 5. Alia ratio est quam ponens sic di- cit: cit: « Quia vero et nostrum animum « Quia vero et nostrum animum reducunt magis dissimiles similitudines, reducunt magis dissimiles similitudines, non æstimo quemquam bene sapientem non æstimo quemquam bene sapientem contradicere per quidem enim pretio- contradicere per quidem enim pretio- siores sacras formationes consequens est siores sacras formationes consequens est seduci, auriformes quasdam æstimantes seduci, auriformes quasdam æstimantes esse cœlestes essentias, et quosdam vi- esse cœlestes essentias, et quosdam vi- ros fulgureos decora indutos vestimenta, ros fulgureos decora indutos vestimenta, candidum et igneum innocue respergen- candidum et igneum innocue respergen- tes, et quibusdam aliis similibus imagi- tes, et quibusdam aliis similibus imagi- natis formis theologia coelestes figuravit natis formis theologia coelestes figuravit intellectus. Quod quidem ne paterentur intellectus. Quod quidem ne paterentur qui nihil visibilibus bonis altius intelli- qui nihil visibilibus bonis altius intelli- gunt, sanctorum theologorum restitu- gunt, sanctorum theologorum restitu- tiva sapientia, ad indecoras dissimilitu- tiva sapientia, ad indecoras dissimilitu- dines mirabiliter descendit, non conce- dines mirabiliter descendit, non conce- dens materiale nostrum in turpibus dens materiale nostrum in turpibus imaginibus remanens quiescere. »> imaginibus remanens quiescere. »>

6. Aliam rationem ponit, cujus sensus 6. Aliam rationem ponit, cujus sensus

3. Aliam rationem inducit Dionysius est. Hoc apparet propter diversa officia 3. Aliam rationem inducit Dionysius est. Hoc apparet propter diversa officia

1 S. DIONYSIUS, Lib. de Coelesti hierarchia, 1 S. DIONYSIUS, Lib. de Coelesti hierarchia,

cap. 2. cap. 2.

Nolutio. Nolutio.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

SUMMA DE CREATURIS, TRACT. IV, QUÆST. 61. SUMMA DE CREATURIS, TRACT. IV, QUÆST. 61.

et propter diversa ministeria: diverso- et propter diversa ministeria: diverso- rum autem ministeriorum diversæ sunt rum autem ministeriorum diversæ sunt proprietates, qnæ non manifestantur in proprietates, qnæ non manifestantur in corpore unius figuræ: sed oportet ex- corpore unius figuræ: sed oportet ex- primi illuminationem multis, ut fortitu- primi illuminationem multis, ut fortitu- dinem in leone, et sic de aliis : ergo dinem in leone, et sic de aliis : ergo oportet quandoque apparere in corpori- oportet quandoque apparere in corpori- bus nobilioribus, quandoque in minus bus nobilioribus, quandoque in minus nobilibus, secundum quod illa corporea nobilibus, secundum quod illa corporea possunt ostendere diversas proprietates possunt ostendere diversas proprietates ministerii. ministerii.

SOLUTIO. Concedendæ sunt ultimæ ra- SOLUTIO. Concedendæ sunt ultimæ ra- tiones, quod conveniens est apparere tiones, quod conveniens est apparere Angelos in corporibus diversarum figu- Angelos in corporibus diversarum figu- rarum, et non propter se, sed propter rarum, et non propter se, sed propter

homines. homines.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod id AD PRIMUM ergo dicendum, quod id quod apparet ad sensum, apparet vel in quod apparet ad sensum, apparet vel in se, vet in ordine ad rationem ex simili se, vet in ordine ad rationem ex simili comprehenso. Si primo modo, sic non comprehenso. Si primo modo, sic non apparent Angeli : quia sic apparerent apparent Angeli : quia sic apparerent æqualiter brutis et hominibus. Si secun- æqualiter brutis et hominibus. Si secun- do modo, hoc contingit duobus modis, do modo, hoc contingit duobus modis, scilicet prout ratio juvatur ex symbolis scilicet prout ratio juvatur ex symbolis corporalibus ad intellectum spiritualium, corporalibus ad intellectum spiritualium, vel prout adjuvatur ad considerationem vel prout adjuvatur ad considerationem universalis abstracti a sensibilibus et universalis abstracti a sensibilibus et

645 645

turam habent corpus, habent corpus de- turam habent corpus, habent corpus de- terminatum et unum in natura. Ut ergo terminatum et unum in natura. Ut ergo sciatur, quod nullum corpus habent se- sciatur, quod nullum corpus habent se- cundum naturam, apparent in corpori- cundum naturam, apparent in corpori- bus diversis. bus diversis.

AD ALIUD dicendum, quod intellectus AD ALIUD dicendum, quod intellectus noster immixtus est phantasiis, et ideo noster immixtus est phantasiis, et ideo ad intellectum creatoris non elevatur, ad intellectum creatoris non elevatur, nisi in speculo et ænigmate. Nec objici- nisi in speculo et ænigmate. Nec objici- tur ei creatura spiritualis, nisi vestiat se tur ei creatura spiritualis, nisi vestiat se similitudinibus sensibilibus. similitudinibus sensibilibus.

AD ALIUD dicendum, quod sensibile AD ALIUD dicendum, quod sensibile quantum est de se, numquam apparet quantum est de se, numquam apparet aliter quam est: sed deceptio accidit in aliter quam est: sed deceptio accidit in phantasia quæ componit sensibile cum phantasia quæ componit sensibile cum eo cum quo non est componibile, vel eo cum quo non est componibile, vel dividit ab eo a quo non est divisibile. Et dividit ab eo a quo non est divisibile. Et ulterius decipitur ratio abstrabens a ulterius decipitur ratio abstrabens a phantasia sic componente vel dividente. phantasia sic componente vel dividente. Sic autem non est in Angelis: juvat Sic autem non est in Angelis: juvat enim ad hoc ut intelligatur proprietas ad enim ad hoc ut intelligatur proprietas ad quam sunt in ministrando. quam sunt in ministrando.

ARTICULUS II. ARTICULUS II.

hoc ultimo modo non apparent Angeli,. De ipsis corporibus, utrum assumenti- hoc ultimo modo non apparent Angeli,. De ipsis corporibus, utrum assumenti- sed primo modo. sed primo modo.

Si vero quæratur, Quid juvat animam Si vero quæratur, Quid juvat animam ad hoc quod sensibile non stat in sensu, ad hoc quod sensibile non stat in sensu, vel quod ratio magis procedit una via vel quod ratio magis procedit una via quam alia? Dicendum, quod Angelus quam alia? Dicendum, quod Angelus per ministerium et illuminationem, de per ministerium et illuminationem, de quibus in superioribus dictum est. quibus in superioribus dictum est.

AD ALIUD patet solutio ex verbis Dio- AD ALIUD patet solutio ex verbis Dio- nysii objectis in contrarium, scilicet nysii objectis in contrarium, scilicet quod magis oriretur deceptio ex corpori- quod magis oriretur deceptio ex corpori- bus nobilioribus, quam ignobilioribus, bus nobilioribus, quam ignobilioribus, propter convenientiam in nobilitate. propter convenientiam in nobilitate.

AD ALIUD dicendum, quod in diver- AD ALIUD dicendum, quod in diver- sis corporibus debent apparere propter sis corporibus debent apparere propter rationem ultimo objectam. Et etiam rationem ultimo objectam. Et etiam propter hoc, quia ea quæ secundum na- propter hoc, quia ea quæ secundum na-

1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Sen- 1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Sen- tentiarum, Dist. VIII, Art. 6. Tom. XXVII no- tentiarum, Dist. VIII, Art. 6. Tom. XXVII no- væ editionis nostræ. Cf. etiam Iam Part. Sum- væ editionis nostræ. Cf. etiam Iam Part. Sum-

bus uniantur ¹? bus uniantur ¹?

Secundo quæritur de ipsis corporibus, Secundo quæritur de ipsis corporibus, Utrum faciant unum cum assumente ? Utrum faciant unum cum assumente ? Et videtur, quod sic. Et videtur, quod sic.

1. Dicit Augustinus in libro de Civi- 1. Dicit Augustinus in libro de Civi- tate Dei « Providentia divina ob hoc tate Dei « Providentia divina ob hoc dæmonibus quibus nos constat esse po- dæmonibus quibus nos constat esse po- tiores, data sunt quædam potiora corpo- tiores, data sunt quædam potiora corpo- rum munera, ut illud quo eis præponi- rum munera, ut illud quo eis præponi- mur, etiam isto modo nobis commenda- mur, etiam isto modo nobis commenda- retur multo majori cura excolendum retur multo majori cura excolendum esse quam corpus ipsamque excellen- esse quam corpus ipsamque excellen- tiam corporalem quam dæmones habere tiam corporalem quam dæmones habere nossemus, præ bonitate vitæ, qua illis nossemus, præ bonitate vitæ, qua illis

mæ theologiæ, Quæst. 75, membr. 3. Tom. XXXI mæ theologiæ, Quæst. 75, membr. 3. Tom. XXXI ejusdem editionis. ejusdem editionis.

Ad 4 Ad 4

Ad 5. Ad 5.

646 646

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

anteponimur, contemnere disceremus, anteponimur, contemnere disceremus, habituri et nos immortalitatem corpo- habituri et nos immortalitatem corpo- rum, non quam suppliciorum æter- rum, non quam suppliciorum æter- nitas torqueat, sed quam puritas præ- nitas torqueat, sed quam puritas præ- cedat animorum. » Ex hoc accipi- cedat animorum. » Ex hoc accipi- tur, quod dæmones habeant corpora tur, quod dæmones habeant corpora naturalia et cum sint naturæ ange- naturalia et cum sint naturæ ange- licæ, videtur a simili, quod etiam ha- licæ, videtur a simili, quod etiam ha- beant Angeli. beant Angeli.

2. Item, Ibidem, « Sicut enim fieri 2. Item, Ibidem, « Sicut enim fieri potuit ut aereæ volucres terrestribus potuit ut aereæ volucres terrestribus nobis non solummodo non præferantur, nobis non solummodo non præferantur, verum etiam subjiciantur propter ratio- verum etiam subjiciantur propter ratio- nalis animæ, quæ in nobis est, dignita- nalis animæ, quæ in nobis est, dignita- tem ita fieri potuit, ut dæmones quam- tem ita fieri potuit, ut dæmones quam- vis magis aerei sint, terrestribus nobis, vis magis aerei sint, terrestribus nobis, non ideo meliores sint, quia est aer non ideo meliores sint, quia est aer quam terra superior: sed ideo eis ho- quam terra superior: sed ideo eis ho- mines præferendi sunt, quia spei pio- mines præferendi sunt, quia spei pio- rum hominum nequaquam illorum de- rum hominum nequaquam illorum de- speratio comparanda est. » speratio comparanda est. »

3. Idem accipitur ex diffinitione Apu- 3. Idem accipitur ex diffinitione Apu- leii quam ibidem innuit Augustinus, leii quam ibidem innuit Augustinus, quod « dæmones sunt genere animalia, quod « dæmones sunt genere animalia, animo passiva, mente rationalia, cor- animo passiva, mente rationalia, cor- pore aerea, tempore æterna 2. » pore aerea, tempore æterna 2. »

4. Item, Augustinus : « Dæmones ae- 4. Item, Augustinus : « Dæmones ae- rea dicuntur animalia, quia corporum rea dicuntur animalia, quia corporum aereorum natura vigent nec per mortem aereorum natura vigent nec per mortem dissolvuntur, quia prævalet in eis ele- dissolvuntur, quia prævalet in eis ele- mentum aptius ad agendum quam ad mentum aptius ad agendum quam ad patiendum ad patiendum enim humor patiendum ad patiendum enim humor et humus, ad faciendum vero aer et ignis et humus, ad faciendum vero aer et ignis aptitudinem præbent ³. » aptitudinem præbent ³. »

: :

4 4

5. Item, Augustinus movet quæstio- 5. Item, Augustinus movet quæstio- nem, Cum Angeli mittantur, utrum ma- nem, Cum Angeli mittantur, utrum ma- nentes in corporibus suis spiritualibus nentes in corporibus suis spiritualibus assumant ex corpulenta inferiorum ele- assumant ex corpulenta inferiorum ele- mentorum materia aliquam speciem cor- mentorum materia aliquam speciem cor- poralem, quam coaptatam quasi aliquam poralem, quam coaptatam quasi aliquam vestem mutarent in quaslibet vestes cor- vestem mutarent in quaslibet vestes cor- porales veras quidem, aut corpus suum porales veras quidem, aut corpus suum verterent proprium in species aptas actio- verterent proprium in species aptas actio- nibus suis per virtutem a Deo sibi datam? nibus suis per virtutem a Deo sibi datam?

1 S. AUGUSTINUS, Lib. VIII de Civitate Dei, 1 S. AUGUSTINUS, Lib. VIII de Civitate Dei, cap. 15. cap. 15.

2 IDEM, Ibidem, cap. 16. 2 IDEM, Ibidem, cap. 16.

3 IDEM, Lib III super Genesim ad litteram. 3 IDEM, Lib III super Genesim ad litteram.

6. Item, Bernardus in libro V de Con- 6. Item, Bernardus in libro V de Con- sideratione: « Cives sanctos spiritus sideratione: « Cives sanctos spiritus esse illic, potentes, gloriosos, beatos, esse illic, potentes, gloriosos, beatos, distinctos in personas, dispositos in di- distinctos in personas, dispositos in di- gnitates, ab initio stantes in ordine suo, gnitates, ab initio stantes in ordine suo, perfectos in genere suo, corpore æthe- perfectos in genere suo, corpore æthe- reos, immortalitate perpetuos, impassi- reos, immortalitate perpetuos, impassi- biles, non creatos, sed sanctos, id est, biles, non creatos, sed sanctos, id est, gratia, non natura, mente puros, affe- gratia, non natura, mente puros, affe- ctu benignos, religione pios, castimonia ctu benignos, religione pios, castimonia integros, unanimitate individuos, pace integros, unanimitate individuos, pace securos, a Deo conditos, divinis laudi- securos, a Deo conditos, divinis laudi- bus et obsequiis deditos. Hæc omnia le- bus et obsequiis deditos. Hæc omnia le- gendo comperimus, fide tenemus. Quam- gendo comperimus, fide tenemus. Quam- quam de corporibus horum non modo quam de corporibus horum non modo unde sint, sed unde aliquatenus sint, unde sint, sed unde aliquatenus sint, haberet sententia aliquorum. Unde si haberet sententia aliquorum. Unde si quis inter opinabilia magis id ponendum quis inter opinabilia magis id ponendum censuerit, non contendo *. » censuerit, non contendo *. »

7. Item, Super cantica, sermone 5 : 7. Item, Super cantica, sermone 5 : « Quonam modo implent ministerium « Quonam modo implent ministerium suum absque corpore, præsertim apud suum absque corpore, præsertim apud viventes in corpore? Denique non est viventes in corpore? Denique non est discurrere, neque de loco ad locum trans- discurrere, neque de loco ad locum trans- ire, nisi corporum, quod frequenter An-. ire, nisi corporum, quod frequenter An-. gelos facere tam indubitata, quam nota gelos facere tam indubitata, quam nota probat auctoritas. » probat auctoritas. »

8. Item, Ibidem, « Cum absque cor- 8. Item, Ibidem, « Cum absque cor- poris adminiculo nec bestialis spiritus poris adminiculo nec bestialis spiritus servilis conditionis solvere debitum, nec servilis conditionis solvere debitum, nec spiritualis coelestisque creatura implere spiritualis coelestisque creatura implere ministerium pietatis, nec rationalis ani- ministerium pietatis, nec rationalis ani- ma tam proximo quam sibi sufficiat ma tam proximo quam sibi sufficiat consulere ad salutem, liquet omnem spi- consulere ad salutem, liquet omnem spi- ritum creatum sive ut juvet, sive ut ju- ritum creatum sive ut juvet, sive ut ju- vetur simul et juvet, corporis prorsus vetur simul et juvet, corporis prorsus indigere solatio. » indigere solatio. »

9. Item, Isidorus: « Angeli boni cor- 9. Item, Isidorus: « Angeli boni cor- pora in quibus hominibus apparent, de pora in quibus hominibus apparent, de superno æthere sumunt, solidumque superno æthere sumunt, solidumque spiritum ex solido induunt elemento, per spiritum ex solido induunt elemento, per quod demonstrentur : mali vero de infe- quod demonstrentur : mali vero de infe- riori aere. » riori aere. »

10. Item, Gregorius in homilia Epi- 10. Item, Gregorius in homilia Epi-

cap. 10. cap. 10.

4 IDEM, Lib. III de Trinitate, cap. 7. 4 IDEM, Lib. III de Trinitate, cap. 7.

5 S. BERNARDUS, Lib. V de Consideratione, 5 S. BERNARDUS, Lib. V de Consideratione, cap. 4. cap. 4.

Sed contra. Sed contra.

SUMMA DE CREATURIS, TRACT. IV, QUÆST. 61. SUMMA DE CREATURIS, TRACT. IV, QUÆST. 61.

phaniæ dicit, quod Judæis Angelus exi- phaniæ dicit, quod Judæis Angelus exi- stens animal rationale evangelizavit: stens animal rationale evangelizavit: sed omne animal est substantia corpo- sed omne animal est substantia corpo- rea: ergo naturalia habent corpora. rea: ergo naturalia habent corpora.

11. Item, Gregorius et Damascenus 11. Item, Gregorius et Damascenus dicunt, quod Angeli in comparatione ad dicunt, quod Angeli in comparatione ad incircumscriptum spiritum corpora sunt. incircumscriptum spiritum corpora sunt. 12. Item, Per rationem videtur idem: 12. Item, Per rationem videtur idem: omnis enim operatio supponit esse ope- omnis enim operatio supponit esse ope- rantis ergo operatio conjuncti suppónit rantis ergo operatio conjuncti suppónit esse conjuncti: sed loqui, ire, et hu- esse conjuncti: sed loqui, ire, et hu- jusmodi, sunt operationes conjuncti : et jusmodi, sunt operationes conjuncti : et tales operationes sunt Angeli apparentis tales operationes sunt Angeli apparentis in corpore ergo unum conjunctum erit in corpore ergo unum conjunctum erit ex corpore et Angelo et ita videtur, ex corpore et Angelo et ita videtur, quod Angelus cum corpore assumpto fa- quod Angelus cum corpore assumpto fa- cit unum. cit unum.

13. Item, Quidquid habet operationem 13. Item, Quidquid habet operationem alicujus naturæ, potest in naturam illam alicujus naturæ, potest in naturam illam potentia quæ est anterior: sed Angelus potentia quæ est anterior: sed Angelus potest in actum substantiæ corporeæ : potest in actum substantiæ corporeæ : ergo et naturali potest uniri corpori, ergo et naturali potest uniri corpori, cum igitur nulla naturalium potentiarum cum igitur nulla naturalium potentiarum sit incompleta, Angelus habebit corpus sit incompleta, Angelus habebit corpus ex natura. ex natura.

SED CONTRA: SED CONTRA:

1. Omne corpus materiale est : nullus 1. Omne corpus materiale est : nullus Angelorum materialis est : ergo nullus Angelorum materialis est : ergo nullus Angelorum est corporeus. PROBATIO PRI- Angelorum est corporeus. PROBATIO PRI- MÆ est per Philosophum in XI Metaphy- MÆ est per Philosophum in XI Metaphy- sicæ sicæ

quia omne corpus vel est sim- quia omne corpus vel est sim- plex, vel est compositum. Et si est com- plex, vel est compositum. Et si est com- positum, tunc est ex quatuor elementis. positum, tunc est ex quatuor elementis. Si autem est simplex, tunc est unum ex Si autem est simplex, tunc est unum ex quatuor elementis, vel cœlum : sed quatuor elementis, vel cœlum : sed unumquodque eorum habet materiam unumquodque eorum habet materiam secundum quod habet potentiam et secundum quod habet potentiam et transmutationem vel motum naturalem. transmutationem vel motum naturalem. PROBATIO MINORIS est in libro de Cole- PROBATIO MINORIS est in libro de Cole- stia hierarchia 2, ubi dicitur, quod im- stia hierarchia 2, ubi dicitur, quod im- materiales hierarchias sacra theologia materiales hierarchias sacra theologia materialibus figuris et formalibus com- materialibus figuris et formalibus com- positionibus verificans, tradidit propor- positionibus verificans, tradidit propor- tionaliter nobisipsis. tionaliter nobisipsis.

1 XI Metaphys., comm. 39 et 41. 1 XI Metaphys., comm. 39 et 41.

2 S. DIONYSIUS, Lib. de Coelesti hierarchia, 2 S. DIONYSIUS, Lib. de Coelesti hierarchia, cap. 1. cap. 1.

8 IDEM, Ibidem, cap. 2. 8 IDEM, Ibidem, cap. 2.

647 647

2. Item, Omne corpus figuratum est : 2. Item, Omne corpus figuratum est : nullus Angelorum figuratus est : ergo nullus Angelorum figuratus est : ergo nullus Angelorum corporeus est. PRIMA nullus Angelorum corporeus est. PRIMA patet per se quia nullum corpus est in- patet per se quia nullum corpus est in- finitum. PROBATIO SECUNDÆ est in libro finitum. PROBATIO SECUNDÆ est in libro de Cœlesti hierarchia 3, ubi dicitur : de Cœlesti hierarchia 3, ubi dicitur : « Valde artificialiter theologia sacris « Valde artificialiter theologia sacris poeticis formationibus in non figuratis poeticis formationibus in non figuratis intellectibus usa est, nostrum, ut di- intellectibus usa est, nostrum, ut di- ctum est, animum revelans et ipsi pro- ctum est, animum revelans et ipsi pro- pria et naturali reductione providens, et pria et naturali reductione providens, et ad ipsum reformans anagogicas sanctas ad ipsum reformans anagogicas sanctas scripturas. » scripturas. »

3. Item, Omnis substantia spiritualis 3. Item, Omnis substantia spiritualis determinata ad corpus, determinatur ad determinata ad corpus, determinatur ad ipsum ut forma et actus ejus : omnis ipsum ut forma et actus ejus : omnis autem talis substantia principium vitæ autem talis substantia principium vitæ est in corpore tali si igitur Angeli ha- est in corpore tali si igitur Angeli ha- berent corpus, esset Angelus substantia berent corpus, esset Angelus substantia spiritualis principium et causa vitæ in spiritualis principium et causa vitæ in corpore et sic nulla esset differentia corpore et sic nulla esset differentia sui et animæ, quod est inconveniens. sui et animæ, quod est inconveniens.

4. Item, Omne corpus sumptum de 4. Item, Omne corpus sumptum de elemento generabili et corruptibili, est elemento generabili et corruptibili, est generabile et corruptibile. Si igitur An- generabile et corruptibile. Si igitur An- geli haberent corpora aerea, vel ignea, geli haberent corpora aerea, vel ignea, cum aer et ignis sint elementa genera- cum aer et ignis sint elementa genera- bilia et corruptibilia, essent corpora An- bilia et corruptibilia, essent corpora An- gelorum generabilia et corruptibilia: et gelorum generabilia et corruptibilia: et ita oporteret eos generare, et discretio- ita oporteret eos generare, et discretio- nes sexus habere, nuptiis uti et mori : nes sexus habere, nuptiis uti et mori : quod est contra Damascenum *, qui di- quod est contra Damascenum *, qui di- cit quod extra substantiam sanctifica- cit quod extra substantiam sanctifica- tionem a Spiritu sancto habent: et non tionem a Spiritu sancto habent: et non sunt nuptiis indigentes, quia non sunt sunt nuptiis indigentes, quia non sunt mortales. mortales.

: :

5. Item, Omne corpus tribus dimen- 5. Item, Omne corpus tribus dimen- sionibus est determinatum nullus An- sionibus est determinatum nullus An- gelorum tribus dimensionibus est deter- gelorum tribus dimensionibus est deter- minatus : ergo nullus Angelorum est minatus : ergo nullus Angelorum est corporeus. PROBATIO PRIMÆ accipitur in corporeus. PROBATIO PRIMÆ accipitur in libro primo de Calo et Mundo 5. Et in libro primo de Calo et Mundo 5. Et in V Metaphysicæ 6, ubi dicit Philosophus, V Metaphysicæ 6, ubi dicit Philosophus, quod magnitudinum quæ unam habent quod magnitudinum quæ unam habent

* S. J. DAMASCENUS, Lib. II de Fide orthodoxa, * S. J. DAMASCENUS, Lib. II de Fide orthodoxa, cap. cap. 3. 3. 5 I de Coelo et Mundo, tex. com. 2. 5 I de Coelo et Mundo, tex. com. 2.

V Metaphys., tex. com. 18. V Metaphys., tex. com. 18.

Quæst. 1. Quæst. 1.

Quæst. 3. Quæst. 3.

648 648

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

dimensionem, est linea quæ duas, su- dimensionem, est linea quæ duas, su- perficies quæ tres, corpus. MINOR pro- perficies quæ tres, corpus. MINOR pro- batur ex Damasceno in libro de Fide batur ex Damasceno in libro de Fide orthodoxa, ubi dicit sic : « Intellectus orthodoxa, ubi dicit sic : « Intellectus vero existentes in intellectualibus locis vero existentes in intellectualibus locis sunt, non corporaliter circumscripti : sunt, non corporaliter circumscripti : non enim corporaliter secundum natu- non enim corporaliter secundum natu- ram figurantur, neque tres habent di- ram figurantur, neque tres habent di- mensiones 1. » mensiones 1. »

6. Item, indirecte: Si Angelus habet 6. Item, indirecte: Si Angelus habet corpus, aut est simplex, aut compositum corpus, aut est simplex, aut compositum corpus illud. Si est compositum, cum corpus illud. Si est compositum, cum omne corpus compositum sit ex contra- omne corpus compositum sit ex contra- riis, et per consequens generabile et riis, et per consequens generabile et corruptibile, oporteret Angelum gene- corruptibile, oporteret Angelum gene- rari, et corrumpi, et comedere, et dor- rari, et corrumpi, et comedere, et dor- mire, et talia absurda pati. Si autem mire, et talia absurda pati. Si autem esset simplex, sequuntur plura inconve- esset simplex, sequuntur plura inconve- nientia, quorum unum est, quod nullum nientia, quorum unum est, quod nullum simplex est distinguibile per organa : simplex est distinguibile per organa : sed corpora Angelorum ponuntur habere sed corpora Angelorum ponuntur habere organa. Secundum est, quod nullum organa. Secundum est, quod nullum simplicium corporum magis est vivifica- simplicium corporum magis est vivifica- bile in parte una quam in altera : ergo bile in parte una quam in altera : ergo oporteret ipsum totum simplex corpus oporteret ipsum totum simplex corpus habere organa vel nullam partem. Ter- habere organa vel nullam partem. Ter- tium est, quia illud esset vel cœleste, tium est, quia illud esset vel cœleste, vel elementare. Et si esset coeleste, tunc vel elementare. Et si esset coeleste, tunc non moveretur nisi circulariter. Si au- non moveretur nisi circulariter. Si au- tem esset elementare, tunc esset ignis, tem esset elementare, tunc esset ignis, vel aer, etc., et haberet motum rectum vel aer, etc., et haberet motum rectum de medio, vel ad medium. de medio, vel ad medium.

ITEM quæritur juxta hoc, Utrum mo- ITEM quæritur juxta hoc, Utrum mo- veant Angeli corpora per medium, vel veant Angeli corpora per medium, vel sine medio? sine medio?

Et videtur, quod cum medio. Anima Et videtur, quod cum medio. Anima enim quæ non est adeo simplex, utitur enim quæ non est adeo simplex, utitur medio spiritu animali naturali et vitali, medio spiritu animali naturali et vitali, qui secundum Philosophos est corpus : qui secundum Philosophos est corpus : ergo videtur, quod multo fortius Angeli. ergo videtur, quod multo fortius Angeli.

ITEM quæritur ulterius, Cum anima ITEM quæritur ulterius, Cum anima rationalis per voluntatem movens corpus rationalis per voluntatem movens corpus moveat per virtutes affixas membris, moveat per virtutes affixas membris, utrum similiter Angelus corpus suum utrum similiter Angelus corpus suum

1 S. J. DAMASCENUS, Lib. II de Fide ortho- 1 S. J. DAMASCENUS, Lib. II de Fide ortho- doxa, cap. 3. doxa, cap. 3.

moveat per virtutes affixas partibus ip- moveat per virtutes affixas partibus ip- sius corporis? sius corporis?

Et videtur, quod sic: quia distinctio Et videtur, quod sic: quia distinctio organorum apparet in corporibus Ange- organorum apparet in corporibus Ange- lorum. lorum.

Sed si hoc datur, tunc videtur, quod Sed si hoc datur, tunc videtur, quod habent visum in oculo, et auditum in habent visum in oculo, et auditum in aure, et sic de aliis et tunc non vide- aure, et sic de aliis et tunc non vide- buntur differre a corporibus, vel a cor- buntur differre a corporibus, vel a cor- pore animato. pore animato.

PRÆTEREA quæritur, Cum loquitur Quæst. PRÆTEREA quæritur, Cum loquitur Quæst. Angelus, vel videt, utrum organa illa Angelus, vel videt, utrum organa illa moveantur a motore intrinseco, vel ex- moveantur a motore intrinseco, vel ex- trinseco? Si ab intrinseco, cum non mo- trinseco? Si ab intrinseco, cum non mo- veantur a natura, oporteret quod motor veantur a natura, oporteret quod motor ille sit anima. Si autem ab intrinseco, ille sit anima. Si autem ab intrinseco, tunc oporteret, quod Angelus esset extra tunc oporteret, quod Angelus esset extra corpus, et moveret ipsum violenter : et corpus, et moveret ipsum violenter : et cum sint quatuor species motus cum sint quatuor species motus lenti, ut dicitur in VII Physicorum?, sic: lenti, ut dicitur in VII Physicorum?, sic: Qui enim sunt ab altero motus quatuor Qui enim sunt ab altero motus quatuor sunt, scilicet pulsio, tractio, vectio et sunt, scilicet pulsio, tractio, vectio et vertigo : oporteret quod uno istorum vertigo : oporteret quod uno istorum motuum moverentur: et constat, quod motuum moverentur: et constat, quod nullo: ergo nec moventur naturaliter nullo: ergo nec moventur naturaliter nec violenter. nec violenter.

vio- vio-

ITEM quæritur, Utrum corpora Angelo- Sed contr ITEM quæritur, Utrum corpora Angelo- Sed contr rum interius sicut exterius habeant linea- rum interius sicut exterius habeant linea- menta membrorum? menta membrorum?

Et videtur, quod non ut enim dicit Et videtur, quod non ut enim dicit Augustinus, adaptant ea ad sensus eo- Augustinus, adaptant ea ad sensus eo- rum quibus apparent: et sensus homi- rum quibus apparent: et sensus homi- num non pertingunt ad interiora corpo- num non pertingunt ad interiora corpo- rum ergo videtur, quod non sit neces- rum ergo videtur, quod non sit neces- saria distinctio illa membrorum interio- saria distinctio illa membrorum interio- rum propter se: interiora enim membra rum propter se: interiora enim membra maxime sunt propter vires animæ vege- maxime sunt propter vires animæ vege- tabilis ordinatæ ad vitam animalem, sic- tabilis ordinatæ ad vitam animalem, sic- ut nervi ad ligamenta membrorum, ve- ut nervi ad ligamenta membrorum, ve- næ ad viam sanguinis et spirituum, sto- næ ad viam sanguinis et spirituum, sto- machus ad digestionem, et sic de aliis: machus ad digestionem, et sic de aliis: et talia non habent Angeli : ergo et talia non habent Angeli : ergo non indigent tali distinctione membro- non indigent tali distinctione membro-

rum. rum.

2 VII Physicorum, tex. com. 10. 2 VII Physicorum, tex. com. 10.

contra. contra.

Nolutio. Nolutio.

Ad 1 et 2. Ad 1 et 2.

SED CONTRA: SED CONTRA:

SUMMA DE CREATURIS, TRACT. IV, QUÆST. 61. SUMMA DE CREATURIS, TRACT. IV, QUÆST. 61.

Angeli in apparitionibus non inten- Angeli in apparitionibus non inten- dunt decipere eos quibus apparent. Cum dunt decipere eos quibus apparent. Cum ergo appareant in figura corporis hu- ergo appareant in figura corporis hu- mani vel alterius, ostendent veritatem mani vel alterius, ostendent veritatem illius corporis quantum ad figuram: et illius corporis quantum ad figuram: et ita oportet perfectam esse assimilationem ita oportet perfectam esse assimilationem unius corporis ad aliud : perfecta autem unius corporis ad aliud : perfecta autem assimilatio consistit in figuratione inte- assimilatio consistit in figuratione inte- riorum et exteriorum: et ita corpora riorum et exteriorum: et ita corpora eorum habebunt distinctiones interiorum eorum habebunt distinctiones interiorum membrorum. membrorum.

SOLUTIO. Dicendum, quod dæmones SOLUTIO. Dicendum, quod dæmones non habent corpora eis naturaliter unita : non habent corpora eis naturaliter unita : aliter enim unitur motor organo ad aliter enim unitur motor organo ad actum, et aliter instrumento ad actum. actum, et aliter instrumento ad actum. Organum enim est, quod movetur a mo- Organum enim est, quod movetur a mo- tore intrinseco unito sibi per animam : tore intrinseco unito sibi per animam : quod patet in diffinitione animæ in II de quod patet in diffinitione animæ in II de Anima, ubi dicitur, quod « anima est Anima, ubi dicitur, quod « anima est endelechia corporis organici vitam ha- endelechia corporis organici vitam ha- bentis potentia. » Anima enim est motor bentis potentia. » Anima enim est motor intrinsecus indigens ad actus suos orga- intrinsecus indigens ad actus suos orga- no naturaliter sibi unito. Instrumentum no naturaliter sibi unito. Instrumentum autem est, quod movetur a motore ex- autem est, quod movetur a motore ex- trinseco, non naturaliter sibi unito, sed trinseco, non naturaliter sibi unito, sed conjuncto tantum, ut securis ad secan- conjuncto tantum, ut securis ad secan- tem se habet et hoc modo corpora An- tem se habet et hoc modo corpora An- gelorum uniuntur Angelis. Et hujus gelorum uniuntur Angelis. Et hujus conjunctionis duplex est causa, scilicet conjunctionis duplex est causa, scilicet qualitas operis, et natura eorum circa qualitas operis, et natura eorum circa quos est opus. Exemplum primi est com- quos est opus. Exemplum primi est com- edere, bibere, ambulare, et hujusmodi edere, bibere, ambulare, et hujusmodi actiones quæ sine motibus corporalibus actiones quæ sine motibus corporalibus expleri non possunt. Exemplum secundi expleri non possunt. Exemplum secundi est sensibilitas humana, quæ spiritualia est sensibilitas humana, quæ spiritualia non percipit naturaliter nisi sub figuris non percipit naturaliter nisi sub figuris et apparitionibus corporalibus. et apparitionibus corporalibus.

DICIMUS ergo ad primum, quod dæmo- DICIMUS ergo ad primum, quod dæmo- nes naturaliter non habent corpora, et nes naturaliter non habent corpora, et auctoritates Augustini (ut volunt qui- auctoritates Augustini (ut volunt qui- dam) loquuntur secundum hypothesim dam) loquuntur secundum hypothesim antiquorum Philosophorum Platonico- antiquorum Philosophorum Platonico- rum, qui ponebant ipsos habere corpora. rum, qui ponebant ipsos habere corpora. Vel potest dici, quod dæmones habent Vel potest dici, quod dæmones habent corporum munera, non ex quibus con- corporum munera, non ex quibus con- stet natura eorum, sed in quibus tentant stet natura eorum, sed in quibus tentant homines et illis dicuntur torqueri : homines et illis dicuntur torqueri :

649 649

quia quocumque vadunt, infernum infe- quia quocumque vadunt, infernum infe- riorem interius secum portant, sicut in riorem interius secum portant, sicut in quæstione de inferno disputabitur. quæstione de inferno disputabitur.

AD SEQUENTEM autem auctoritatem di- Ad 3 et 4. AD SEQUENTEM autem auctoritatem di- Ad 3 et 4. cimus, quod corpora dæmonum dicuntur cimus, quod corpora dæmonum dicuntur aerea propter tria: quorum unum est, aerea propter tria: quorum unum est, quod habitans et habitaculum sive locus quod habitans et habitaculum sive locus et locatum unius debent esse naturæ, et locatum unius debent esse naturæ, quemadmodum terrestria locantur in quemadmodum terrestria locantur in terra, et aquestria in aquis, et aerea in terra, et aquestria in aquis, et aerea in aere. Sic cum dæmones quamdiu sunt in aere. Sic cum dæmones quamdiu sunt in exercitio tentationum, habent caligino- exercitio tentationum, habent caligino- sum aerem tamquam locum proprium. sum aerem tamquam locum proprium. Unde corpora in quibus apparent, magis Unde corpora in quibus apparent, magis dicuntur aerea quam alterius elementi. dicuntur aerea quam alterius elementi. Secundum est, quia inter quatuor ele- Secundum est, quia inter quatuor ele- menta aer facilius recipit condensatio- menta aer facilius recipit condensatio- nem et subtiliationem: subtiliatur enim nem et subtiliationem: subtiliatur enim in ignem, et condensatur in aquam. Et in ignem, et condensatur in aquam. Et similiter potest condensari in figuras similiter potest condensari in figuras corporales facile iterum solubiles, quæ corporales facile iterum solubiles, quæ figuræ sunt in ipso contentæ non virtute figuræ sunt in ipso contentæ non virtute alicujus mixti depressi et densi, sicut alicujus mixti depressi et densi, sicut retinentur figuræ in organis naturalibus retinentur figuræ in organis naturalibus corporalibus, in quibus humidum figura- corporalibus, in quibus humidum figura- liter terminatur sicco admixto sibi ut liter terminatur sicco admixto sibi ut figura remaneat, sed retinentur virtute figura remaneat, sed retinentur virtute spiritus apparentis in eis qui format eas: spiritus apparentis in eis qui format eas: et est similitudo illius de figuris sensibi- et est similitudo illius de figuris sensibi- lium, quæ imprimuntur in aere, quæ sub lium, quæ imprimuntur in aere, quæ sub eisdem terminationibus quibus aeri im- eisdem terminationibus quibus aeri im- primuntur, perveniunt ad sensum et primuntur, perveniunt ad sensum et phantasiam sed tantum additur, quod phantasiam sed tantum additur, quod istæ figuræ corporum in aere sunt sicut istæ figuræ corporum in aere sunt sicut in re figurata, non sicut in medio, quan- in re figurata, non sicut in medio, quan- do in corporibus aeris apparent Angeli. do in corporibus aeris apparent Angeli. Tertium est resolutio corporum eorum: Tertium est resolutio corporum eorum: cum enim quælibet resolutio cujuslibet cum enim quælibet resolutio cujuslibet corporis indicet naturam compositionis corporis indicet naturam compositionis ejusdem corporis, et corpora Angelorum ejusdem corporis, et corpora Angelorum disparentia solvantur in aerem, naturæ disparentia solvantur in aerem, naturæ aereæ esse probantur. aereæ esse probantur.

Animalia autem dicuntur propter ani- Animalia autem dicuntur propter ani- males actus quos exercent in corporibus males actus quos exercent in corporibus illis. illis.

Et dicuntur vigere natura eorum cor- Et dicuntur vigere natura eorum cor- porum non simpliciter, sed in exercitio porum non simpliciter, sed in exercitio tentationum. tentationum.

Quod autem dicit, Nec per mortem Quod autem dicit, Nec per mortem

Ad 5. Ad 5.

Ad 6. Ad 6.

650 650

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

dissolvuntur, non intelligitur de morte dissolvuntur, non intelligitur de morte quæ est divisio spiritus moventis a cor- quæ est divisio spiritus moventis a cor- pore moto, sed de morte quæ est cor- pore moto, sed de morte quæ est cor- ruptio secundum naturam: corruptio ruptio secundum naturam: corruptio autem secundum naturam proprie putre- autem secundum naturam proprie putre- factio est putrefactio autem proprie factio est putrefactio autem proprie non convenit nisi corpori mixto, in quo non convenit nisi corpori mixto, in quo dominatur naturæ inferiorum elemento- dominatur naturæ inferiorum elemento- rum, scilicet aquæ et terræ. Et hoc pa- rum, scilicet aquæ et terræ. Et hoc pa- tet per diffinitionem putrefactionis in tet per diffinitionem putrefactionis in IV Meteororum, ubi dicitur: « Putrefa- IV Meteororum, ubi dicitur: « Putrefa- ctio est corruptio in unoquoque humido ctio est corruptio in unoquoque humido proprie, et secundum naturam caliditatis proprie, et secundum naturam caliditatis ab aliena caliditate: » aliena autem ca- ab aliena caliditate: » aliena autem ca- liditas est caliditas continentis secundum liditas est caliditas continentis secundum Philosophum continens autem in medio Philosophum continens autem in medio est aer, in quo est caliditas continens se- est aer, in quo est caliditas continens se- cundum circulum quod est ignis, et con- cundum circulum quod est ignis, et con- tinens secundum circulationem quod est tinens secundum circulationem quod est sol quæ caliditas in continente localiter sol quæ caliditas in continente localiter vincens calidum conservans locatum, vincens calidum conservans locatum, educit ipsum, et illud eductum secum educit ipsum, et illud eductum secum trahit humidum, et inducitur putrefactio trahit humidum, et inducitur putrefactio et resolutio corporum mixtorum in ele- et resolutio corporum mixtorum in ele- menta componentia. Sed cum corpora menta componentia. Sed cum corpora Angelorum sint aerea, non sic vincuntur Angelorum sint aerea, non sic vincuntur ab aliena caliditate: et ita non inducitur ab aliena caliditate: et ita non inducitur putrefactio in eis. Et sic etiam intelligi- putrefactio in eis. Et sic etiam intelligi- tur quod dicit subsequenter, quod tam tur quod dicit subsequenter, quod tam ad agendum quam ad patiendum aptio- ad agendum quam ad patiendum aptio- ra sunt aer et ignis ad patiendum au- ra sunt aer et ignis ad patiendum au- tem magis quam ad agendum humor tem magis quam ad agendum humor et humus. Hoc enim est verum in et humus. Hoc enim est verum in mixtis et in via putrefactionis, ut dictum mixtis et in via putrefactionis, ut dictum est. est.

AD QUÆSTIONEM Augustini jam patet AD QUÆSTIONEM Augustini jam patet solutio: quia sumunt corporà de aere solutio: quia sumunt corporà de aere eo modo quo habitum est, scilicet ut eo modo quo habitum est, scilicet ut instrumenta, non ut organa. instrumenta, non ut organa.

AD PRIMAM auctoritatem Bernardi di- AD PRIMAM auctoritatem Bernardi di- cendum, quod æther dicitur elementum cendum, quod æther dicitur elementum inflammabile, prout flamma est species inflammabile, prout flamma est species ignis, quæ dicitur lux. Et propter hoc ignis, quæ dicitur lux. Et propter hoc æther quandoque dicitur cœlum, quan- æther quandoque dicitur cœlum, quan- doque ignis, quandoque purior aer: et doque ignis, quandoque purior aer: et ideo propter nobilitatem Angelorum, ideo propter nobilitatem Angelorum, corpora in quibus apparent, beatus Ber- corpora in quibus apparent, beatus Ber-

1 IV Meteororum, tex. com. 6. 1 IV Meteororum, tex. com. 6.

nardus dicit esse ætherea, prout æther nardus dicit esse ætherea, prout æther accipitur pro puriori aere. accipitur pro puriori aere.

AD DUAS auctoritates sequentes dicen- Ad 7 AD DUAS auctoritates sequentes dicen- Ad 7 dum, quod ex illis non habetur, quod dum, quod ex illis non habetur, quod Angeli habeant corpora, nisi instrumen- Angeli habeant corpora, nisi instrumen- taliter ad explendum ministerium pieta- taliter ad explendum ministerium pieta- tis, quod est custodia animarum. tis, quod est custodia animarum.

Per prædicta patet solutio ad auctori- Per prædicta patet solutio ad auctori- tatem Isidori, hoc solo addito, quod bo- tatem Isidori, hoc solo addito, quod bo- nos dicit sumere corpora de superiori nos dicit sumere corpora de superiori aere propter congruentiam nobilioris aere propter congruentiam nobilioris naturæ, et Angelos malos de inferiori, naturæ, et Angelos malos de inferiori, qui caliginosus est, et habet similitudi- qui caliginosus est, et habet similitudi- nem cum caligine peccati et malitiæ ipso- nem cum caligine peccati et malitiæ ipso-

rum. rum.

AD ID quod objicitur de Gregorio, so- AD ID quod objicitur de Gregorio, so- lutum est supra in quæstione de diffini- lutum est supra in quæstione de diffini- tione Angeli. tione Angeli.

Ibidem etiam est solutum quod objici- Ibidem etiam est solutum quod objici- tur de Damasceno. tur de Damasceno.

Ad Ad

AD ID quod objicitur per rationem, di- Ad 10 el AD ID quod objicitur per rationem, di- Ad 10 el cendum quod operatio conjuncti per na- cendum quod operatio conjuncti per na- turam eo modo quo ipsa est operatio, turam eo modo quo ipsa est operatio, conjuncti est. Si enim est operatio con- conjuncti est. Si enim est operatio con- juncti per naturam, sicut est operatio juncti per naturam, sicut est operatio organici, præcedit esse conjuncti, quod organici, præcedit esse conjuncti, quod ex duobus est per naturam. Si autem est ex duobus est per naturam. Si autem est operatio conjuncti instrumentalis, præ- operatio conjuncti instrumentalis, præ- cedit esse conjuncti duorum quæ non cedit esse conjuncti duorum quæ non faciunt unum, sed unum eorum est cum faciunt unum, sed unum eorum est cum

alio. alio.

AD ALIUD dicendum, quod Angelus Ad 12 AD ALIUD dicendum, quod Angelus Ad 12 non potest potentia naturali univoce di- non potest potentia naturali univoce di- cta in operationes naturæ, corporeæ : cta in operationes naturæ, corporeæ : patet enim ex supra dictis, quod poten- patet enim ex supra dictis, quod poten- tia Angeli utitur corporibus ut instru- tia Angeli utitur corporibus ut instru- mento, et non ut organo. Conjuncta au- mento, et non ut organo. Conjuncta au- tem ex corpore et anima utuntur eis ut tem ex corpore et anima utuntur eis ut organo, et non ut instrumento. Et ideo organo, et non ut instrumento. Et ideo propositio prima sic est intelligenda : propositio prima sic est intelligenda : Quidquid potest in operationes alicujus Quidquid potest in operationes alicujus naturæ potentia univoca illius naturæ, naturæ potentia univoca illius naturæ, potest in naturam illam sed patet, quod potest in naturam illam sed patet, quod Angelus tali potentia non potest in ope- Angelus tali potentia non potest in ope- rationes naturæ corporeæ. rationes naturæ corporeæ.

Rationes in contrarium adductas con- Rationes in contrarium adductas con- cedimus. cedimus.

id id

13. 13.

SUMMA DE CREATURIS, TRACT. IV, QUÆST. 61. SUMMA DE CREATURIS, TRACT. IV, QUÆST. 61.

Ad Hoc quod juxta hoc quæritur, di- Ad Hoc quod juxta hoc quæritur, di- cendum quod Angeli movent corpora cendum quod Angeli movent corpora sine medio : motor enim instrumenti sine medio : motor enim instrumenti non utitur medio, sed potius motor or- non utitur medio, sed potius motor or- gani. Organum enim a motore suo parti- gani. Organum enim a motore suo parti- cipat sensum et vitam per medium quod cipat sensum et vitam per medium quod est spiritus instrumentum autem non est spiritus instrumentum autem non participat hæc et ideo non oportet ibi participat hæc et ideo non oportet ibi esse medium. Ratio autem illa procede- esse medium. Ratio autem illa procede- ret, si Angelus corpori ut organo con- ret, si Angelus corpori ut organo con- jungeretur tunc enim propter majorem jungeretur tunc enim propter majorem simplicitatem quam sit simplicitas ani- simplicitatem quam sit simplicitas ani- mæ, oportet magis habere medium quam mæ, oportet magis habere medium quam animam. animam.

quæst. AD ALIUD quod iterum juxta hoc quæ- quæst. AD ALIUD quod iterum juxta hoc quæ- ritur, dicendum quod in figuris membro- ritur, dicendum quod in figuris membro- rum corporis assumpti non sunt virtutes rum corporis assumpti non sunt virtutes affixæ. Cujus est duplex ratio, quarum affixæ. Cujus est duplex ratio, quarum una habetur ex habitis, scilicet quia una habetur ex habitis, scilicet quia corpus illud est ut instrumentum, et in corpus illud est ut instrumentum, et in instrumento nulla est virtus affixa, sed instrumento nulla est virtus affixa, sed tantum habilitas et dispositio ad opus. tantum habilitas et dispositio ad opus. Altera est, quia si essent virtutes affixæ, Altera est, quia si essent virtutes affixæ, illæ principaliter essent virtutes sen- illæ principaliter essent virtutes sen- suum sed illæ in Angelis superfluerent, suum sed illæ in Angelis superfluerent, cum nobiliori modo cognoscendi quam cum nobiliori modo cognoscendi quam eo qui est per sensum, cognoscant, sicut eo qui est per sensum, cognoscant, sicut supra habitum est in quæstione de cog- supra habitum est in quæstione de cog- nitione Angelorum. nitione Angelorum.

quæst. quæst.

Ad quæst. Ad quæst.

Si vero quæratur, Ad quid sint tales Si vero quæratur, Ad quid sint tales figuræ organorum in corporibus illis as- figuræ organorum in corporibus illis as- sumptis? Dicendum, quod propter actus sumptis? Dicendum, quod propter actus tantum exteriores, et ut familiarius inno- tantum exteriores, et ut familiarius inno- tescant his quibus apparent. tescant his quibus apparent.

AD ID quod quæritur consequenter, AD ID quod quæritur consequenter, dicendum quod moventur a motore ex- dicendum quod moventur a motore ex- trinseco, et motu violento qui est pul- trinseco, et motu violento qui est pul- sio : et cum sint duæ species pulsionis, sio : et cum sint duæ species pulsionis, scilicet impulsio, et expulsio, moventur scilicet impulsio, et expulsio, moventur motu illo qui dicitur impulsio. motu illo qui dicitur impulsio.

AD ID quod ulterius quæritur, dicen- AD ID quod ulterius quæritur, dicen- dum quod corpora illa non habent inte- dum quod corpora illa non habent inte- rius distinctiones membrorum corpora- rius distinctiones membrorum corpora-

1 Cf. Opp. B. Alberti. Ilª Part. Summa theo- 1 Cf. Opp. B. Alberti. Ilª Part. Summa theo- logiæ, Quæst. 33, membr. 1. Tom. XXXII no- logiæ, Quæst. 33, membr. 1. Tom. XXXII no-

651 651

lium animalium propter rationes indu- lium animalium propter rationes indu- ctas: nec tamen ideo decipiunt eos quibus ctas: nec tamen ideo decipiunt eos quibus apparent quia non fit apparitio ad hoc apparent quia non fit apparitio ad hoc ut probetur natura corporis illius, sed ut ut probetur natura corporis illius, sed ut expleatur veritas illius operis, et ulterius expleatur veritas illius operis, et ulterius per hoc adstruatur fides divinitatis. per hoc adstruatur fides divinitatis.

Quod autem restat quærendum de cibo Quod autem restat quærendum de cibo quem accipiunt Angeli, et potu, proprio quem accipiunt Angeli, et potu, proprio loco habet determinari in quæstione de loco habet determinari in quæstione de apparitionibus: quia habet eamdem ra- apparitionibus: quia habet eamdem ra- tionem manducatio Angeli et resurgen- tionem manducatio Angeli et resurgen- tium. tium.

ARTICULUS III. ARTICULUS III.

De anagogicis significationibus forma- De anagogicis significationibus forma- rum corporalium '. rum corporalium '.

Tertio, Quæritur de anagogicis signi- Tertio, Quæritur de anagogicis signi- ficationibus formarum corporalium. ficationibus formarum corporalium.

Et sequamur in hoc Dionysium in Et sequamur in hoc Dionysium in ultimo capite Coelestis hierarchiæ, qui ultimo capite Coelestis hierarchiæ, qui dicit, quod theologia coelestibus essen- dicit, quod theologia coelestibus essen- tiis conformat rotas igneas, et animalia tiis conformat rotas igneas, et animalia ignita, et viros quasi ignem fulgurantes, ignita, et viros quasi ignem fulgurantes, et circa eos coelestes essentias cumulos et circa eos coelestes essentias cumulos carbonum ignis circumponit, et flumina carbonum ignis circumponit, et flumina immensurabili sonitu igne flagrantia. Sed immensurabili sonitu igne flagrantia. Sed et Thronos ait igneos esse, et ipsos ex- et Thronos ait igneos esse, et ipsos ex- cellentissimos Seraphim cœlitus ardentes cellentissimos Seraphim cœlitus ardentes ex cognominatione significat, et ignis ex cognominatione significat, et ignis proprietatem et operationem ipsis distri- proprietatem et operationem ipsis distri- buit, et omnino sursum deorsumque buit, et omnino sursum deorsumque ignitum honorificat selectim formarum ignitum honorificat selectim formarum facturam. Et ideo dicit Dionysius : « Ergo facturam. Et ideo dicit Dionysius : « Ergo igneum significare censeo cœlestium ani- igneum significare censeo cœlestium ani- morum deifortissimum. » Et consequen- morum deifortissimum. » Et consequen- ter enumerat proprietates ignis dicens: ter enumerat proprietates ignis dicens: « Ignis enim sensibilis est quidem, sic « Ignis enim sensibilis est quidem, sic dicendum in omnibus, et per omnia clare dicendum in omnibus, et per omnia clare venit, removetur ab omnibus, et lucidus venit, removetur ab omnibus, et lucidus est simul et quasi occultus, incognitus est simul et quasi occultus, incognitus

væ editionis nostræ. væ editionis nostræ.

652 652

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

ipse per seipsum non accumbente mate- ipse per seipsum non accumbente mate- ria, in qua propriam manifestat actio- ria, in qua propriam manifestat actio- nem, immensurabilisque et invisibilis, nem, immensurabilisque et invisibilis, per seipsum potens simul omnium, et per seipsum potens simul omnium, et quæcunque in eis fiunt ad actionem pro- quæcunque in eis fiunt ad actionem pro- priam, mobilis tradens seipsum omnibus priam, mobilis tradens seipsum omnibus quoquo modo proximantibus, renovati quoquo modo proximantibus, renovati vus naturæ custodia, illuminativus cir- vus naturæ custodia, illuminativus cir- cumvelatis splendoribus, incomprehensi- cumvelatis splendoribus, incomprehensi- bilis, clarus, discretus, resiliens, sursum bilis, clarus, discretus, resiliens, sursum ferens, acute means, excelsus, non re- ferens, acute means, excelsus, non re- ceptus contumelia minorationis, semper ceptus contumelia minorationis, semper motus, per seipsum motus, movens alte- motus, per seipsum motus, movens alte- rum, comprehendens, incomprehensus, rum, comprehendens, incomprehensus, non indigens alterius, latenter crescens a non indigens alterius, latenter crescens a seipso, et ad susceptas materias manife- seipso, et ad susceptas materias manife- stans suimet magnitudinem, activus, po- stans suimet magnitudinem, activus, po- tens, simul omnibus præsens invisibiliter, tens, simul omnibus præsens invisibiliter, neglectus non esse putatur, attritu autem neglectus non esse putatur, attritu autem sicuti quadam vindicta generaliter et sicuti quadam vindicta generaliter et proprie subito reducens, et iterum incom- proprie subito reducens, et iterum incom- prehensibiliter impalpabilis, non minu- prehensibiliter impalpabilis, non minu- tus in omnibus ditissimis suimet traditio- tus in omnibus ditissimis suimet traditio- nibus et multas fortassis quis inveniet nibus et multas fortassis quis inveniet ignis proprietates pulchras, ut in sensi- ignis proprietates pulchras, ut in sensi- bilibus imaginibus divinæ operationis. bilibus imaginibus divinæ operationis. Hoc ergo scientes theologi coelestes es- Hoc ergo scientes theologi coelestes es- sentias ex igne conformant, significantes sentias ex igne conformant, significantes deiforme earum et quantum possibile Dei deiforme earum et quantum possibile Dei imitabile. ». imitabile. ».