626 626

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

bilitatem rationis supra positæ dicunt An- bilitatem rationis supra positæ dicunt An- gelum posse esse in pluribus locis, et gelum posse esse in pluribus locis, et etiam ubique si voluerit. etiam ubique si voluerit.

Tertius est eorum qui dicunt Angelum Tertius est eorum qui dicunt Angelum sic venire de fine spatii uno ad alium sic venire de fine spatii uno ad alium finem, quod non transit media, sed trans- finem, quod non transit media, sed trans- ilit. ilit.

Quartus est eorum qui dicunt, quod Quartus est eorum qui dicunt, quod sic transit medium, quod est in termino sic transit medium, quod est in termino a quo et ad quem secundum suum a quo et ad quem secundum suum motum aliquo modo sicut aliud mobile. motum aliquo modo sicut aliud mobile. Prima autem harum opinionum et se- Prima autem harum opinionum et se- cunda sunt hæreticæ aliæ vero duæ sunt cunda sunt hæreticæ aliæ vero duæ sunt fatuæ. fatuæ.

ARTICULUS II. ARTICULUS II.

Per quem modum motus moventur Per quem modum motus moventur Angeli ? Angeli ?

Secundo quæritur, Per quem modum Secundo quæritur, Per quem modum motus moveantur ? motus moveantur ?

Et videtur, quod circulariter. Et videtur, quod circulariter.

1. Per Dionysium in libro de Cœlesti 1. Per Dionysium in libro de Cœlesti hierarchia, ubi dicit, quod sunt in cir- hierarchia, ubi dicit, quod sunt in cir- cuitu Dei chorum facientes. cuitu Dei chorum facientes.

2 2

2. Item, In libro de Divinis nomini- 2. Item, In libro de Divinis nomini- bus dicit, quod moventur circulariter, bus dicit, quod moventur circulariter, et in directum, et obliquum et hi om- et in directum, et obliquum et hi om- nes sunt motus secundum locum. nes sunt motus secundum locum.

: :

3. Damascenus autem in diffinitione 3. Damascenus autem in diffinitione superius inducta dicit, quod Angelus est superius inducta dicit, quod Angelus est substantia semper mobilis et intelligit substantia semper mobilis et intelligit de motu alterationis secundum quod ipse de motu alterationis secundum quod ipse dicit, quod quidquid creatum est, verti- dicit, quod quidquid creatum est, verti- bile est. bile est.

4. Similiter, Videtur quod moventur 4. Similiter, Videtur quod moventur motu substantiæ, scilicet generationis: motu substantiæ, scilicet generationis: quia ita dicit Apostolus: Flecto genua quia ita dicit Apostolus: Flecto genua mea ad Deum Patrem Domini nostri mea ad Deum Patrem Domini nostri

1 S. DIONYSIUS, Lib. de Coelesti hierarchia, 1 S. DIONYSIUS, Lib. de Coelesti hierarchia, cap. 7. cap. 7.

2 IDEM, Lib. de Divinis nominibus, cap. 4. 2 IDEM, Lib. de Divinis nominibus, cap. 4. Ad Ephes. III, 14 et 15. Ad Ephes. III, 14 et 15.

4 S. DIONYSIUS, Lib. de Divinis nominibus, 4 S. DIONYSIUS, Lib. de Divinis nominibus,

Jesu Christi, ex quo omnis paternitas in Jesu Christi, ex quo omnis paternitas in cælis et in terra nominatur 3. Paternitas cælis et in terra nominatur 3. Paternitas enim quæ ex Deo in cœlo nominatur, enim quæ ex Deo in cœlo nominatur, non est nisi inter Angelos, secundum non est nisi inter Angelos, secundum quod etiam dicit Dionysius in libro de quod etiam dicit Dionysius in libro de Divinis nominibus: « Usquè ad hoc om- Divinis nominibus: « Usquè ad hoc om- nis nostræ intellectualis operationis vir- nis nostræ intellectualis operationis vir- tus est, quod omnis divina paternitas et tus est, quod omnis divina paternitas et filiatio data est et nobis et supercolesti- filiatio data est et nobis et supercolesti- bus virtutibus, ex patriarchia ab omni- bus virtutibus, ex patriarchia ab omni- bus segregata, et filiarchia ex qua dii et bus segregata, et filiarchia ex qua dii et deorum filii et deorum patres deiformes deorum filii et deorum patres deiformes fiunt et nominantur mentes, spiritualiter fiunt et nominantur mentes, spiritualiter videlicet tali paternitate et filiatione per- videlicet tali paternitate et filiatione per- fecta, hoc est, incorporaliter et immate- fecta, hoc est, incorporaliter et immate- rialiter intelligitur ‘. » rialiter intelligitur ‘. »

SOLUTIO. Ad hoc dicendum, quod An- Soluti SOLUTIO. Ad hoc dicendum, quod An- Soluti geli moventur secundum locum tantum, geli moventur secundum locum tantum, et modus motus illius est secundum loca et modus motus illius est secundum loca opportuna ad custodiam, ut prius di- opportuna ad custodiam, ut prius di-

ctum est. ctum est.

QUOD AUTEM dicit Dionysius, intelligi- Ad 1 e QUOD AUTEM dicit Dionysius, intelligi- Ad 1 e tur de motibus intelligentiæ per compa- tur de motibus intelligentiæ per compa- rationem ad intelligibilia, ut supra habi- rationem ad intelligibilia, ut supra habi-

tum est. tum est.

ET QUOD dicit Damascenus, intelligitur Ad 3 ET QUOD dicit Damascenus, intelligitur Ad 3 de motu alterationis in voluntate secun- de motu alterationis in voluntate secun- dum comparationem ad naturam, et non dum comparationem ad naturam, et non ad statum confirmationis, ut supra dixi- ad statum confirmationis, ut supra dixi-

mus. mus.

Ultima vero auctoritas Dionysii intelli- Ultima vero auctoritas Dionysii intelli- gitur de generatione secundum quid, gitur de generatione secundum quid, secundum quod dicimus, quod musicalis secundum quod dicimus, quod musicalis per generationem fit musicus, non tamen per generationem fit musicus, non tamen musicalis generatur simpliciter. Similiter musicalis generatur simpliciter. Similiter homo vel Angelus per infusionem illu- homo vel Angelus per infusionem illu- minationum fit Deus, sicut dicit Psalmi- minationum fit Deus, sicut dicit Psalmi- sta Ego dixi: Dii estis, et filii Excelsi sta Ego dixi: Dii estis, et filii Excelsi omnes. Et Apostolus: In Christo Jesu omnes. Et Apostolus: In Christo Jesu per Evangelium ego vos genui.Et iterum per Evangelium ego vos genui.Et iterum alibi: Filioli mei, quos iterum parturio, alibi: Filioli mei, quos iterum parturio, donec formetur Christus in vobis ". donec formetur Christus in vobis ".

cap. 2. cap. 2.

5 Psal. LXXXI, 6. 5 Psal. LXXXI, 6.

I ad Corinth. IV, 15. I ad Corinth. IV, 15.

7 Ad Galat. IV, 19. 7 Ad Galat. IV, 19.

Ad 4. Ad 4.

SUMMA DE CREATURIS, TRACT. IV, QUÆST. 59. SUMMA DE CREATURIS, TRACT. IV, QUÆST. 59.

627 627

ARTICULUS III. ARTICULUS III.

Utrum motus Angelorum sit in tempore, Utrum motus Angelorum sit in tempore, vel non? vel non?

Tertio quæritur, Utrum motus eorum Tertio quæritur, Utrum motus eorum sit in tempore, vel non ? sit in tempore, vel non ?

Et videtur in tempore: quia Et videtur in tempore: quia

1. Dicit Augustinus in libro VIII super 1. Dicit Augustinus in libro VIII super Genesim ad litteram, quod « Deus cor- Genesim ad litteram, quod « Deus cor- poralem naturam movet per tempus et poralem naturam movet per tempus et locum, spiritualem autem per tempus et locum, spiritualem autem per tempus et non locum. » Et ex hoc etiam videtur non locum. » Et ex hoc etiam videtur relinqui, quod Angeli non moventur lo- relinqui, quod Angeli non moventur lo- caliter. caliter.

2. Item, Omnis motus localis est in 2. Item, Omnis motus localis est in tempore Angeli moventur localiter: tempore Angeli moventur localiter:

ergo moventur in tempore. ergo moventur in tempore.

3. Item, Nullum idem unum mobile in 3. Item, Nullum idem unum mobile in eodem potest esse in motum et mo- eodem potest esse in motum et mo- verised probat Philosophus in VI Phy- verised probat Philosophus in VI Phy- sicorum, quod id quod fertur, in quoli- sicorum, quod id quod fertur, in quoli- bet nunc est in motum esse: ergo in bet nunc est in motum esse: ergo in nullo nunc est in moveri. Cum igitur nullo nunc est in moveri. Cum igitur Angelus movetur localiter, in nullo Angelus movetur localiter, in nullo nunc movebitur, sed erit in motum nunc movebitur, sed erit in motum

esse. esse.

4. Item, Philosophus in VI Physico- 4. Item, Philosophus in VI Physico- rum Omnis motus in tempore est : rum Omnis motus in tempore est : tempus autem omne divisibile, etsi in tempus autem omne divisibile, etsi in minori minor motus, necesse est omnem minori minor motus, necesse est omnem motum dividi secundum tempus *. Ex motum dividi secundum tempus *. Ex hoc accipitur, quod Angeli si moventur hoc accipitur, quod Angeli si moventur localiter, moventur in tempore. localiter, moventur in tempore.

5. Item, Ibidem 5, Quod nihil in ipso 5. Item, Ibidem 5, Quod nihil in ipso nunc movetur, ex his manifestum est. Si nunc movetur, ex his manifestum est. Si namque est, contingit et velocius et tar- namque est, contingit et velocius et tar-

1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in 1 Senten- 1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in 1 Senten- tiarum, Dist. XXXVII, Art. 24. Tom. XXVI nova tiarum, Dist. XXXVII, Art. 24. Tom. XXVI nova editionis nostræ. Cf. etiam Iam Part. Summæ editionis nostræ. Cf. etiam Iam Part. Summæ theologiæ, Quæst. 74, membr. 2, art. 3. Tom. theologiæ, Quæst. 74, membr. 2, art. 3. Tom. XXXI ejusdem editionis. XXXI ejusdem editionis.

2 S. AUGUSTINUS, Lib. VIII super Genesim ad 2 S. AUGUSTINUS, Lib. VIII super Genesim ad

dius in ipso moveri. Sit igitur ipsum dius in ipso moveri. Sit igitur ipsum nunc in quo est N : moveatur autem in nunc in quo est N : moveatur autem in ipso velocius per A: B ergo tardius in ipso velocius per A: B ergo tardius in ipso per minorem longitudinem movebi- ipso per minorem longitudinem movebi- tur, ut per A, G velocius in minori quam tur, ut per A, G velocius in minori quam hoc movebitur. Quare dividetur ipsum hoc movebitur. Quare dividetur ipsum nunc sed erat indivisibile: ergo non nunc sed erat indivisibile: ergo non est moveri in ipso nunc. Et ratio Philo- est moveri in ipso nunc. Et ratio Philo- sophi est ista, quod si detur motus esse sophi est ista, quod si detur motus esse in nunc, tunc velox aliquid transibit spa- in nunc, tunc velox aliquid transibit spa- tium in nunc, et tardum in eodem nunc tium in nunc, et tardum in eodem nunc transibit minus spatium et illud minus transibit minus spatium et illud minus spatium quod in toto nunc transibit tar- spatium quod in toto nunc transibit tar- dum, velox transibit in minori quam in dum, velox transibit in minori quam in nunc quia velox dividit tempus: tar- nunc quia velox dividit tempus: tar- dum autem magnitudinem spatii : ergo dum autem magnitudinem spatii : ergo sequitur, quod nunc sit divisibile. Et po-- sequitur, quod nunc sit divisibile. Et po-- nit Philosophus N pro nota ipsius nunc : nit Philosophus N pro nota ipsius nunc : A B autem pro longitudine spatii : A G A B autem pro longitudine spatii : A G vero pro aliquali parte ejusdem longitu- vero pro aliquali parte ejusdem longitu- dinis, ut & tertia, vel quarta, vel dimi- dinis, ut & tertia, vel quarta, vel dimi- dia. dia.

6. Item, Detur moveri Angelum in 6. Item, Detur moveri Angelum in nunc. Cum igitur Angelus sit per motum nunc. Cum igitur Angelus sit per motum in diversis locis, tunc in eodem nunc in diversis locis, tunc in eodem nunc erit in coelo et in terra, quod est contra erit in coelo et in terra, quod est contra Damascenum, qui dicit, quod quando Damascenum, qui dicit, quod quando

sunt in coelo, non sunt in terra, ut su- sunt in coelo, non sunt in terra, ut su- pra habitum est. Item, Damascenus : pra habitum est. Item, Damascenus : << Non possunt secundum idem hic et il- << Non possunt secundum idem hic et il- lic operari. » lic operari. »

7. Item, Angelus in motu aut est in 7. Item, Angelus in motu aut est in termino a quo primo est motus ejus, aut termino a quo primo est motus ejus, aut in eo ad quem ultimo est motus ejus, in eo ad quem ultimo est motus ejus, aut in medio non enim sunt plura in aut in medio non enim sunt plura in spatio per quod movetur. Si est in ter- spatio per quod movetur. Si est in ter- mino a quo primo est motus. CONTRA: In mino a quo primo est motus. CONTRA: In illo termino toto quiescit : ergo in illo illo termino toto quiescit : ergo in illo

non est in motu. non est in motu.

PROBATIO, quod quiescit in illo. Dicit PROBATIO, quod quiescit in illo. Dicit enim Philosophus, quod in quocumque enim Philosophus, quod in quocumque mobile se nunc habet ut prius, quod in mobile se nunc habet ut prius, quod in

litteram, cap, 20. litteram, cap, 20.

3 VI Physicorum, tex. com. 69, 44 et 54. 3 VI Physicorum, tex. com. 69, 44 et 54. * Ibidem, tex. com. 50. * Ibidem, tex. com. 50.

5 Ibidem, tex. com. 29. 5 Ibidem, tex. com. 29.

6 S. J. DAMASCENUS, Lib. II de Fide ortho- 6 S. J. DAMASCENUS, Lib. II de Fide ortho- doxa, cap. 3. doxa, cap. 3.

628 628

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

illo toto quiescit: sed in termino a quo illo toto quiescit: sed in termino a quo primo est motus mobile se nunc habet ut primo est motus mobile se nunc habet ut prius, quia etiam prius fuit in illo: er- prius, quia etiam prius fuit in illo: er- go in illo toto quiescit. go in illo toto quiescit.

Si dicatur, quod inest termino ad Si dicatur, quod inest termino ad quem ultimo est motus. CONTRA: In illo quem ultimo est motus. CONTRA: In illo termino non est plus de motu: ergo in termino non est plus de motu: ergo in illo est in motum esse : non ergo in illo est in motum esse : non ergo in motu. motu.

: :

: :

Si propter hoc dicatur, quod in motu Si propter hoc dicatur, quod in motu est in medio sicut et omne quod move- est in medio sicut et omne quod move- tur. CONTRA: Medium in duplici est ra- tur. CONTRA: Medium in duplici est ra- tione, scilicet partim in ratione termini tione, scilicet partim in ratione termini a quo, et partim in ratione termini ad a quo, et partim in ratione termini ad quem ergo Angelus existens ibi partim quem ergo Angelus existens ibi partim est sic, et partim sic: ergo ipse est divi- est sic, et partim sic: ergo ipse est divi- sibilis et motus ejus est id quod men- sibilis et motus ejus est id quod men- surat ipsum ab ante enim et post cau- surat ipsum ab ante enim et post cau- satur quod mobile est secundum aliquid satur quod mobile est secundum aliquid ante et secundum aliquid post et sic est ante et secundum aliquid post et sic est divisibile. Causatur etiam ab eodem prius divisibile. Causatur etiam ab eodem prius et posterius in motu, et in eo quod men- et posterius in motu, et in eo quod men- surat ipsum ergo movetur in tempore, surat ipsum ergo movetur in tempore, et non in nunc. Et hæc est etiam ratio et non in nunc. Et hæc est etiam ratio Philosophi in VI Physicorum 1, per Philosophi in VI Physicorum 1, per quam probat, quod indivisibile non mo- quam probat, quod indivisibile non mo- vetur. vetur.

SED CONTRA: SED CONTRA:

1. Damascenus in libro II de Fide 1. Damascenus in libro II de Fide orthodoxa « Confestim inveniuntur na- orthodoxa « Confestim inveniuntur na- turæ agilitate ubicumque divinus jusse- turæ agilitate ubicumque divinus jusse- rit nutus » sed nihil confestim inveni- rit nutus » sed nihil confestim inveni- tur in loco ad quem est motus, nisi tur in loco ad quem est motus, nisi moveatur in nunc ergo Angeli moven- moveatur in nunc ergo Angeli moven-

tur in nunc. tur in nunc.

2. Item, Nihil indivisibile secundum 2. Item, Nihil indivisibile secundum quantitatem dividit spatium secundum quantitatem dividit spatium secundum partes divisibiles. Cum igitur motus, ut partes divisibiles. Cum igitur motus, ut dicit Philosophus in IV Physicorum ³, dicit Philosophus in IV Physicorum ³, dividatur secundum id in quo est motus, dividatur secundum id in quo est motus, motus etiam ejus non habebit partes motus etiam ejus non habebit partes divisibiles. Cum autem mora sequatur divisibiles. Cum autem mora sequatur motum, mora ipsa iterum non habebit motum, mora ipsa iterum non habebit partes divisibiles. Cum igitur Angelus partes divisibiles. Cum igitur Angelus sit indivisibilis secundum quantitatem, sit indivisibilis secundum quantitatem,

1 VI Physicorum, tex. com. 86 et infra. 1 VI Physicorum, tex. com. 86 et infra.

2 S. J. DAMASCENUS, Lib. II de Fide ortho- 2 S. J. DAMASCENUS, Lib. II de Fide ortho- doxa, cap. 3. doxa, cap. 3.

motus ejus erit secundum hoc et hoc in- motus ejus erit secundum hoc et hoc in- divisibilia et nunc et nunc indivisibi- divisibilia et nunc et nunc indivisibi- lia. lia.

3. Item, Quidquid secundum idem et 3. Item, Quidquid secundum idem et uniformem motum in velocitate et tardi- uniformem motum in velocitate et tardi- tate transit totum spatium et partem, tate transit totum spatium et partem, motus illius non est in tempore: Ange- motus illius non est in tempore: Ange- lus facit sic ergo motus ejus non est in lus facit sic ergo motus ejus non est in tempore. PROBATIO MINORIS. Dicit Philo- tempore. PROBATIO MINORIS. Dicit Philo- sophus in IV Physicorum *, quod si mo- sophus in IV Physicorum *, quod si mo- tus esset in vacuo, motus esset in nunc. tus esset in vacuo, motus esset in nunc. Et hujus tangit duas causas, quarum Et hujus tangit duas causas, quarum una est, quod motus retardatur per spis- una est, quod motus retardatur per spis- situdinem majorem vel minorem medii situdinem majorem vel minorem medii per quod est motus, sicut citius movetur per quod est motus, sicut citius movetur aliquid per aerem quam per aquam. Alia aliquid per aerem quam per aquam. Alia causa est figura mobilis: quia citius per causa est figura mobilis: quia citius per idem medium movetur acutum quam idem medium movetur acutum quam latum. Cum enim velocissimum per ple- latum. Cum enim velocissimum per ple- num aliquod transeat in aliquo tempore, num aliquod transeat in aliquo tempore, verbi gratia trium horarum vel quatuor, verbi gratia trium horarum vel quatuor, illud idem transibit per vacuum eadem illud idem transibit per vacuum eadem comparatione ad tempus quam habet va- comparatione ad tempus quam habet va- cuum ad plenum: sed nulla est talis cuum ad plenum: sed nulla est talis comparatio in vacuo et pleno : ergo comparatio in vacuo et pleno : ergo nulla est illic in tempore mensurante : nulla est illic in tempore mensurante : ergo transibit in nunc, quod nullam habet ergo transibit in nunc, quod nullam habet comparationem ad tempus. Similiter comparationem ad tempus. Similiter igitur Angelus, quia nec per figuram nec igitur Angelus, quia nec per figuram nec per spissitudinem medii habet compara- per spissitudinem medii habet compara- tionem ad spatium per quod transit, tionem ad spatium per quod transit, motus ejus erit in nunc et non in tem- motus ejus erit in nunc et non in tem- pore. pore.

SOLUTIO. Sine præjudicio dicimus, quod Solutio SOLUTIO. Sine præjudicio dicimus, quod Solutio duplex est tempus. Unum scilicet quod duplex est tempus. Unum scilicet quod est mensura motus continuorum, et illud est mensura motus continuorum, et illud est continuum, et de ipso tractant Phi- est continuum, et de ipso tractant Phi- losophi. Aliud autem est, quod est men- losophi. Aliud autem est, quod est men- sura motus indivisibilium, et illud non sura motus indivisibilium, et illud non est continuum, sed est collectio ipsorum est continuum, sed est collectio ipsorum nunc, inter quæ nunc non est tempus nunc, inter quæ nunc non est tempus medium: et de illo nunc dicit Augustinus, medium: et de illo nunc dicit Augustinus, quod Deus spiritualem creaturam movet quod Deus spiritualem creaturam movet per tempus tantum. Et hanc distinctio- per tempus tantum. Et hanc distinctio-

3 IV Physicorum, tex. com. 32. 3 IV Physicorum, tex. com. 32.

4 Ibidem, tex. com. 71. 4 Ibidem, tex. com. 71.

№ 1 № 1

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

14 et 5. 14 et 5.

Ad 6. Ad 6.

SUMMA DE CREATURIS, TRACT. IV, QUÆST. 39. SUMMA DE CREATURIS, TRACT. IV, QUÆST. 39.

nem determinavimus supra in quæstione nem determinavimus supra in quæstione de secundo coæquævo. Dico igitur, quod de secundo coæquævo. Dico igitur, quod motus Angeli localis est in nunc, inter motus Angeli localis est in nunc, inter quæ non est medium tempus, hoc est, quæ non est medium tempus, hoc est, per tempus secundo modo dictum. per tempus secundo modo dictum.

AD PRIMUM autem dicendum, quod An- AD PRIMUM autem dicendum, quod An- gelus movetur per tempus quod dicimus, gelus movetur per tempus quod dicimus, quod collectio est ipsorum nunc. Quod quod collectio est ipsorum nunc. Quod autem videtur supponere, quod spiritua- autem videtur supponere, quod spiritua- lis creatura non movetur per locum, hoc lis creatura non movetur per locum, hoc ideo dicit: quia non transit locum com- ideo dicit: quia non transit locum com- mensurando se loco et numerando ipsum mensurando se loco et numerando ipsum per motum suum sicut mobile corpus per motum suum sicut mobile corpus physicum numerat ipsum. physicum numerat ipsum.

AD ALIUD dicendum, quod generaliter AD ALIUD dicendum, quod generaliter intellecta propositio est falsa, nisi tem- intellecta propositio est falsa, nisi tem- pus accipiatur in communi ad duos mo- pus accipiatur in communi ad duos mo- dos determinatos. dos determinatos.

AD ALIUD dicendum, quod illa ratio AD ALIUD dicendum, quod illa ratio tenet de nunc, cujus substantia est una in tenet de nunc, cujus substantia est una in toto tempore, et per esse suum constituit toto tempore, et per esse suum constituit tempus tale autem non est nunc secun- tempus tale autem non est nunc secun- do modo dicti temporis et propter hoc do modo dicti temporis et propter hoc non est necesse, quod mobile in illo non est necesse, quod mobile in illo nunc sit in motum esse et non in mo- nunc sit in motum esse et non in mo- veri. veri.

AD ALIUD dicendum, quod Philosophi AD ALIUD dicendum, quod Philosophi ratio tenet in mobilibus capientibus di- ratio tenet in mobilibus capientibus di- versitatem in motu per velox et tardum: versitatem in motu per velox et tardum: quæ cuncta sunt a gravitate et levitate quæ cuncta sunt a gravitate et levitate majori vel minori: talia autem mobilia majori vel minori: talia autem mobilia non sunt Angeli. non sunt Angeli.

Per hoc etiam patet solutio ad se- Per hoc etiam patet solutio ad se- quens. quens.

AD PENULTIMUM dicunt quidam, quod AD PENULTIMUM dicunt quidam, quod nihil prohibet in uno nunc secundum nihil prohibet in uno nunc secundum substantiam Angelum esse in diversis substantiam Angelum esse in diversis locis, sed non secundum idem locis, sed non secundum idem

habet habet

enim nunc rationem finis et principii. enim nunc rationem finis et principii. Unde secundum rationem principii est in Unde secundum rationem principii est in loco a quo, secundum rationem autem loco a quo, secundum rationem autem finis in loco ad quem. Sed hoc nihil est: finis in loco ad quem. Sed hoc nihil est: quia ista divisio non est nisi secundum quia ista divisio non est nisi secundum rationem ipsius nunc, et non secundum rationem ipsius nunc, et non secundum partes sed terminus a quo est primo partes sed terminus a quo est primo motus, et ad quem est ultimo motus dif- motus, et ad quem est ultimo motus dif- ferunt secundum naturam et secundum ferunt secundum naturam et secundum

1 Cf. VII Physicorum, tex. com. 14 et in- 1 Cf. VII Physicorum, tex. com. 14 et in-

629 629

substantiam. Unde multo melius est ut substantiam. Unde multo melius est ut dicatur, quod motus Angeli est in tem- dicatur, quod motus Angeli est in tem- pore secundo modo dicto, in quo succe- pore secundo modo dicto, in quo succe- dunt sibi ipsa nunc: quia ipsum tempus dunt sibi ipsa nunc: quia ipsum tempus non continuatur ex nunc, sed est collectio non continuatur ex nunc, sed est collectio ipsorum. ipsorum.

Sunt tamen qui dicunt, quod motus Sunt tamen qui dicunt, quod motus Angeli est in tempore continuo proprie Angeli est in tempore continuo proprie sumpto et dicunt, quod sicut triplex est sumpto et dicunt, quod sicut triplex est alteratio, ita triplex est motus secundum alteratio, ita triplex est motus secundum locum. Alteratur enim aliquid cum in- locum. Alteratur enim aliquid cum in- terceptione medii et mutatione causarum, terceptione medii et mutatione causarum, sicut quando est alteratio in formis ha- sicut quando est alteratio in formis ha- bentibus medium causatis a qualitatibus bentibus medium causatis a qualitatibus primis, sicut album et nigrum. Cum enim primis, sicut album et nigrum. Cum enim alteratur aliquid de albo in nigrum, in- alteratur aliquid de albo in nigrum, in- tercipitur aliquid de nigro, et immutan- tercipitur aliquid de nigro, et immutan- tur cause, scilicet calidum et frigidum. tur cause, scilicet calidum et frigidum. Alteratur etiam aliquid cum mutatione Alteratur etiam aliquid cum mutatione causarum tantum, et non cum intercep- causarum tantum, et non cum intercep- tione medii, sicut sanum et ægrum, quæ tione medii, sicut sanum et ægrum, quæ non habent medium: mutantur tamen non habent medium: mutantur tamen causæ quæ sunt calidum et frigidum, causæ quæ sunt calidum et frigidum, humidum et siccum, licet Philosophus humidum et siccum, licet Philosophus probet, quod in hujusmodi habitibus probet, quod in hujusmodi habitibus qui sunt sanum et ægrum, non sit altera- qui sunt sanum et ægrum, non sit altera- tio nisi per accidens: et ideo illud tio nisi per accidens: et ideo illud exemplum non est competens. Tertio exemplum non est competens. Tertio modo alteratur aliquid secundum quali- modo alteratur aliquid secundum quali- tates non habentes causas nec medium, tates non habentes causas nec medium, sicut sint qualitates primæ, calidum et sicut sint qualitates primæ, calidum et frigidum, humidum et siccum: et in frigidum, humidum et siccum: et in illis est alteratio per recessum ab uno et illis est alteratio per recessum ab uno et accessum ad alterum. accessum ad alterum.

Et similiter dicunt esse triplicem mo- Et similiter dicunt esse triplicem mo- tum localiter quoddam enim movetur tum localiter quoddam enim movetur localiter ita quod ultima pars ejus est in localiter ita quod ultima pars ejus est in termino a quo, et prima in termino ad termino a quo, et prima in termino ad quem: et sic partim est in termino a quem: et sic partim est in termino a quo, et partim in termino ad quem: et quo, et partim in termino ad quem: et sic movetur habens magnitudinem et pro- sic movetur habens magnitudinem et pro- prie: et iste modus motus respondet prie: et iste modus motus respondet primo modo alterationis. Item, Quoddam primo modo alterationis. Item, Quoddam movetur localiter, ita quod non est partim movetur localiter, ita quod non est partim in termino a quo, et partim in termino in termino a quo, et partim in termino ad quem, sed id in quo est, sicut se ha- ad quem, sed id in quo est, sicut se ha- bet punctum quando movetur in linea bet punctum quando movetur in linea

fra. fra.

630 630

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

mota et iste modus respondet secundo mota et iste modus respondet secundo modo. Tertio, Movetur aliquid localiter modo. Tertio, Movetur aliquid localiter tantum per recessum a termino a quo, et tantum per recessum a termino a quo, et per accessum ad terminum ad quem, per accessum ad terminum ad quem, absque eo quod sit partim hic et partim absque eo quod sit partim hic et partim ibi per se vel in alio: et sic dicunt moveri ibi per se vel in alio: et sic dicunt moveri Angelos, et dicunt, quod iste modus re- Angelos, et dicunt, quod iste modus re- spondet tertio modo aterationis. spondet tertio modo aterationis.

: :

Sed hæc distinctio multipliciter funda- Sed hæc distinctio multipliciter funda- tur super falsum. Primo, quia ponit, quod tur super falsum. Primo, quia ponit, quod aliqua alteratio non sit per medium, aliqua alteratio non sit per medium, cum hoc sit contra philosophiam natura- cum hoc sit contra philosophiam natura- lem medium enim dicitur duobus modis lem medium enim dicitur duobus modis secundum Philosophum¹: dicitur enim secundum Philosophum¹: dicitur enim medium in quod prius movetur mobile medium in quod prius movetur mobile quam in extremum: et sic in omni motu quam in extremum: et sic in omni motu physico est medium, ut dicit Philoso- physico est medium, ut dicit Philoso- phus et cum illud medium habeat ra- phus et cum illud medium habeat ra- tionem finis et principii, per rationem tionem finis et principii, per rationem ejus semper mobile intercipit aliquid de ejus semper mobile intercipit aliquid de extremo. Dicitur etiam medium quod ad extremo. Dicitur etiam medium quod ad utrumque extremorum est extremum, ut utrumque extremorum est extremum, ut dicit Philosophus in V Physicorum³: et dicit Philosophus in V Physicorum³: et hoc modo non omnis qualitas habet me- hoc modo non omnis qualitas habet me- dium. dium.

Secundo, fundatur super falsum: quia Secundo, fundatur super falsum: quia ponit alterationem proprie esse in habitu ponit alterationem proprie esse in habitu et dispositione, ut sanum et ægrum: cum et dispositione, ut sanum et ægrum: cum hoc reprobet Philosophus in VII Physi- hoc reprobet Philosophus in VII Physi- corum 3, volens quod alteratio non est corum 3, volens quod alteratio non est nisi in specie qualitatis, quæ est passio nisi in specie qualitatis, quæ est passio vel passibilis qualitas: in aliis autem spe- vel passibilis qualitas: in aliis autem spe- ciebus qualitatis est alteratio quædam et ciebus qualitatis est alteratio quædam et secundum quid. secundum quid.

Tertio, quia secundum hanc distinctio- Tertio, quia secundum hanc distinctio- nem ultimus modus alterationis est nem ultimus modus alterationis est maxime improprius: cum e converso sit maxime improprius: cum e converso sit secundum philosophiam naturalem, se- secundum philosophiam naturalem, se- cundum quam alteratio primo et per se cundum quam alteratio primo et per se est in qualitatibus primis, ut habetur in est in qualitatibus primis, ut habetur in principio libri secundi de Generatione et principio libri secundi de Generatione et Corruptione, et ex principio quarti Corruptione, et ex principio quarti Meteororum B. Meteororum B.

Quarto, quia ponit hic distinctionem, Quarto, quia ponit hic distinctionem,

1 V Physicorum, tex. com. 22. 1 V Physicorum, tex. com. 22.

2 Ibidem, tex. com. 6. 2 Ibidem, tex. com. 6.

s VII Physicorum, tex. com. 14 et infra. s VII Physicorum, tex. com. 14 et infra.

* II de Generatione et Corruptione, tex. * II de Generatione et Corruptione, tex.

quod mobile in loco dicatur partim esse quod mobile in loco dicatur partim esse in termino a quo, et partim in termino in termino a quo, et partim in termino ad quem: ideo quod ultima pars ejus sit ad quem: ideo quod ultima pars ejus sit in termino a quo, et prima in termino ad in termino a quo, et prima in termino ad quem, tamquam ei conveniat partim esse quem, tamquam ei conveniat partim esse hic et partim ibi secundum diversitatem hic et partim ibi secundum diversitatem partium, quæ sint in diversis spatii par- partium, quæ sint in diversis spatii par- tibus. Cum hoc sit falsum secundum tibus. Cum hoc sit falsum secundum scientiam naturalem: quia mobili non scientiam naturalem: quia mobili non gratia partium attribuitur motus: quia gratia partium attribuitur motus: quia sic moveretur per accidens, nec ipsum sic moveretur per accidens, nec ipsum dicitur esse partim hic partim ibi, quod dicitur esse partim hic partim ibi, quod sit in diversis partibus spatii, cum ipsum sit in diversis partibus spatii, cum ipsum secundum se non possit esse nisi in una secundum se non possit esse nisi in una parte quæ est medium, quod tamen me- parte quæ est medium, quod tamen me- dium habet rationem finis et principii dium habet rationem finis et principii secundum quod est motus per ipsum. Et secundum quod est motus per ipsum. Et sic propter duas rationes medii dicitur sic propter duas rationes medii dicitur mobile partim esse in termino a quo, et mobile partim esse in termino a quo, et partim in termino ad quem. partim in termino ad quem.

Quinto, quia punctum in linea non Quinto, quia punctum in linea non movetur nisi per accidens, scilicet motu movetur nisi per accidens, scilicet motu lineæ: et ista distinctio ponit, quod mo- lineæ: et ista distinctio ponit, quod mo- veatur per se quia aliter secundus mo- veatur per se quia aliter secundus mo- dus non esset magis proprius quam ter- dus non esset magis proprius quam ter- tius. tius.

Sexto, quia tertius modus in motu lo- Sexto, quia tertius modus in motu lo- cali debet demonstrari in exemplis philo- cali debet demonstrari in exemplis philo- sophiæ, cum tamen ibi ille modus expres- sophiæ, cum tamen ibi ille modus expres- se reprobetur. se reprobetur.

Dicimus ergo, quod omne quod transit Dicimus ergo, quod omne quod transit spatium, non quiescens vel habens con- spatium, non quiescens vel habens con- trarietatem in illo, sed habens semper in trarietatem in illo, sed habens semper in ipso disponere ut recipiatur, transit ipsum ipso disponere ut recipiatur, transit ipsum subito, et eadem velocitate ad extremum subito, et eadem velocitate ad extremum se habet et ad medium, sicut patet in lu- se habet et ad medium, sicut patet in lu- mine quod non habet contrarietatem in mine quod non habet contrarietatem in transparenti, et dispositionem habet in transparenti, et dispositionem habet in ipso semper manentem, scilicet diapha- ipso semper manentem, scilicet diapha- neitatem. Et ideo dicit Philosophus in neitatem. Et ideo dicit Philosophus in libro de Sensu et sensato, quod immuta- libro de Sensu et sensato, quod immuta- tio illa non est in tempore, sed æque tio illa non est in tempore, sed æque velociter ad extremum et ad medium. velociter ad extremum et ad medium. Et similiter dicimus de Angelis, quod Et similiter dicimus de Angelis, quod

com. 8. com. 8.

5 IV Meteororum, tex. com. 1. 5 IV Meteororum, tex. com. 1.

6 Cf. V Physicorum, tex. com. 1. 6 Cf. V Physicorum, tex. com. 1.

SUMMA DE CREATURIS, TRACT. IV, QUÆST. 60. SUMMA DE CREATURIS, TRACT. IV, QUÆST. 60.

distantia et contrarietas spatii non obsi- distantia et contrarietas spatii non obsi- stunt motibus eorum: et ideo moventur stunt motibus eorum: et ideo moventur subito, et non in tempore. subito, et non in tempore.

631 631

ante dictum quia Angelus non sic com- ante dictum quia Angelus non sic com- paratur ad spatium ut indivisibile quan- paratur ad spatium ut indivisibile quan-

titatis. titatis.

7. 7.

AD ULTIMUM autem patet solutio per AD ULTIMUM autem patet solutio per

QUESTIO LX. QUESTIO LX.

De locutionibus Angelorum. De locutionibus Angelorum.

Consequenter quærendum est de locutionibus Angelorum. Consequenter quærendum est de locutionibus Angelorum.

Et quæruntur sex. Et quæruntur sex.

Quorum primum est, An loquantur? Quorum primum est, An loquantur?

Secundum, Quo sermone loquantur? Secundum, Quo sermone loquantur?

Tertium, De organis loquentium et audientium. Tertium, De organis loquentium et audientium.

Quartum, Utrum omnes omnibus loquantur, vel quidam quibus- Quartum, Utrum omnes omnibus loquantur, vel quidam quibus-

dam? dam?

Quintum, Utrum omnia vel quædam loquantur? Quintum, Utrum omnia vel quædam loquantur?

Sextum, Utrum eodem modo loquantur ad animas, et ad se invicem, et Sextum, Utrum eodem modo loquantur ad animas, et ad se invicem, et ad Deum? ad Deum?

ARTICULUS I. ARTICULUS I.

An loquantur Angeli¹? An loquantur Angeli¹?

Ad primum proceditur sic: Ad primum proceditur sic:

1. I ad Corinth. x111, 1, dicit Aposto- 1. I ad Corinth. x111, 1, dicit Aposto- lus: Si linguis hominum loquar, et An- lus: Si linguis hominum loquar, et An- gelorum. Etiam ibi innuitur, quod An- gelorum. Etiam ibi innuitur, quod An- geli loquantur quibusdam linguis. geli loquantur quibusdam linguis.

1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Sen- 1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Sen- tentiarum, Dist. IX, Art. 12. Tom. XXVII novæ tentiarum, Dist. IX, Art. 12. Tom. XXVII novæ editionis nostræ. Cf. etiam IIam Part. Summæ editionis nostræ. Cf. etiam IIam Part. Summæ

2. Item, Glossa ibidem dicit, quod su- 2. Item, Glossa ibidem dicit, quod su- periores significant inferioribus quod de periores significant inferioribus quod de Dei voluntate perceperunt, nutibus et si- Dei voluntate perceperunt, nutibus et si- gnis. gnis.

3. Item, Dicit Dionysius, quod « quid- 3. Item, Dicit Dionysius, quod « quid- quid potest potentia inferior, potest et quid potest potentia inferior, potest et superior. » Cum igitur homo secundum superior. » Cum igitur homo secundum rationem sit potentiæ inferioris quam rationem sit potentiæ inferioris quam Angelus, et possit interpretari alteri con- Angelus, et possit interpretari alteri con- ceptum cordis sui, multo magis potest ceptum cordis sui, multo magis potest hoc facere Angelus. Similiter, Isa. xı, 3, hoc facere Angelus. Similiter, Isa. xı, 3, dicitur, quod clamabant alter ad alte- dicitur, quod clamabant alter ad alte- rum. Et in Zacharia et in Daniele. rum. Et in Zacharia et in Daniele.

SED CONTRA Dicit Basilius super Deu- Sed contra. SED CONTRA Dicit Basilius super Deu- Sed contra.

theologiæ, Quæst. 35, membr. 1. Tom. XXXII theologiæ, Quæst. 35, membr. 1. Tom. XXXII ejusdem editionis. ejusdem editionis.

632 632

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

teronomium, xxx, 1, in quadam homilia : teronomium, xxx, 1, in quadam homilia : « Sermonis nobis usum Deus qui nos « Sermonis nobis usum Deus qui nos creavit, indulsit pro eo ut cordis occulta creavit, indulsit pro eo ut cordis occulta invicem nobis verbi ministerio pandere- invicem nobis verbi ministerio pandere- mus: ut communi in alterutrum affectio- mus: ut communi in alterutrum affectio- ne naturæ unusquisque nostrum proximo ne naturæ unusquisque nostrum proximo suo velut ex arcanis quibusdam domici- suo velut ex arcanis quibusdam domici- liis consilii secreta depromeret. Si enim liis consilii secreta depromeret. Si enim nuda solummodo atque intecta anima nuda solummodo atque intecta anima viveremus, ex ipsis tantum mentis moti- viveremus, ex ipsis tantum mentis moti- bus atque intentionibus cogitationum al- bus atque intentionibus cogitationum al- terutrum nosceremus. » Ex hoc accipi terutrum nosceremus. » Ex hoc accipi tur, quod animarum non est loqui, et tur, quod animarum non est loqui, et multo fortius Angelorum. multo fortius Angelorum.

2. Job, xxvi, 17: Non adæquabitur 2. Job, xxvi, 17: Non adæquabitur ei aurum vel vitrum. Super idem dicit ei aurum vel vitrum. Super idem dicit Gregorius, quod « uniuscujusque men- Gregorius, quod « uniuscujusque men- tem in resurrectione ab alterius oculis tem in resurrectione ab alterius oculis membrorum corpulentia non abscon- membrorum corpulentia non abscon- det. » Ergo multo magis, cum spiritua- det. » Ergo multo magis, cum spiritua- lior sit natura Angeli, in uno Angelo lior sit natura Angeli, in uno Angelo mens ab alterius intellectu non abscon- mens ab alterius intellectu non abscon- ditur et ita non erit necesse loqui. ditur et ita non erit necesse loqui.

: :

3. Item, Basilius: « Quoniam vi- 3. Item, Basilius: « Quoniam vi- gor animæ velamine carnis cooperitur, gor animæ velamine carnis cooperitur, ad indicanda atque in publicam faciem ad indicanda atque in publicam faciem proferenda ea quæ sunt in profundo proferenda ea quæ sunt in profundo cordis vel cogitationibus vel sensibus cordis vel cogitationibus vel sensibus commoventur nobis, et nominibus et commoventur nobis, et nominibus et vocabulis indigemus. » Ergo videtur, vocabulis indigemus. » Ergo videtur, quod ubi non est velamen carnis, non quod ubi non est velamen carnis, non erit necessarius usus loquendi. erit necessarius usus loquendi.

4. Item, I ad Corinth. iv, 5, super 4. Item, I ad Corinth. iv, 5, super illud Nolite ante tempus judicare, illud Nolite ante tempus judicare, dicit Glossa « Gesta et cogitata bona dicit Glossa « Gesta et cogitata bona vel mala tunc erunt aperta: et quia om- vel mala tunc erunt aperta: et quia om- nia tunc erunt nota, tunc omnes pote- nia tunc erunt nota, tunc omnes pote- runt judicare de se et de aliis. »> Ex hoc runt judicare de se et de aliis. »> Ex hoc accipitur, quod etiam mali tunc videbunt accipitur, quod etiam mali tunc videbunt cogitationes omnium. Ergo multo fortius cogitationes omnium. Ergo multo fortius Angeli vident cogitationes suas in cœ- Angeli vident cogitationes suas in cœ- lis. lis.

5. Item, Augustinus: « In patria non 5. Item, Augustinus: « In patria non erunt cogitationes volubiles hinc illuc erunt cogitationes volubiles hinc illuc atque inde huc, sed omnia simul videbi- atque inde huc, sed omnia simul videbi-

1 S. GREGORIUS, Lib. XVIII Moralium, cap. 30. 1 S. GREGORIUS, Lib. XVIII Moralium, cap. 30. 2 S. AUGUSTINUS, Lib. XV de Trinitate, 2 S. AUGUSTINUS, Lib. XV de Trinitate, cap. 16. cap. 16.

mus. » Ergo et Angeli vident omnia mus. » Ergo et Angeli vident omnia simul: et ita non egent locutione. simul: et ita non egent locutione.

6. Item, Gregorius in Dialogis: « Quid 6. Item, Gregorius in Dialogis: « Quid est quod non videant, qui videntem om- est quod non videant, qui videntem om- nia vident³. » Et loquitur de Angelis. nia vident³. » Et loquitur de Angelis. Ergo Angeli omnia vident: et sic idem Ergo Angeli omnia vident: et sic idem sequitur quod prius. sequitur quod prius.

7. Item, In visione corporali sic est, 7. Item, In visione corporali sic est, quod si visibile sit illuminatum, et non quod si visibile sit illuminatum, et non sit medium prohibens inter videntem et sit medium prohibens inter videntem et visibile, et sit proportionata distantia, vi- visibile, et sit proportionata distantia, vi- debit videns omne quod visibile est : debit videns omne quod visibile est : ergo similiter est in visione spirituali : ergo similiter est in visione spirituali : sed quidquid est in mente cujuslibet An- sed quidquid est in mente cujuslibet An- geli, est in lumine, cum Angelus sit lux, geli, est in lumine, cum Angelus sit lux, et de aliis impedimentis nullum est in et de aliis impedimentis nullum est in Angelo quin possit videre: ergo non in- Angelo quin possit videre: ergo non in- diget locutione. diget locutione.

8. Item, Augustinus in libro de Bono 8. Item, Augustinus in libro de Bono conjugali: « Post hanc peregrinationem conjugali: « Post hanc peregrinationem futurum est, ut omnium cogitationes pa- futurum est, ut omnium cogitationes pa- tebunt invicem, nec invicem repugna- tebunt invicem, nec invicem repugna- bunt. » Sed in futuro similes erimus bunt. » Sed in futuro similes erimus Angelis Dei, ut dicit Dominus in Mat- Angelis Dei, ut dicit Dominus in Mat- thæo, XXII, 30. Ergo Angelis patent mo- thæo, XXII, 30. Ergo Angelis patent mo- do invicem suæ cogitationes. do invicem suæ cogitationes.

9. Item, Eadem est ratio in genere co- 9. Item, Eadem est ratio in genere co- gnoscendi omnia spiritualia in quantum gnoscendi omnia spiritualia in quantum spiritualia sunt: sed in Angelo substan- spiritualia sunt: sed in Angelo substan- tia est spiritualis, et quidquid est in tia est spiritualis, et quidquid est in mente sua, est spirituale: ergo eadem mente sua, est spirituale: ergo eadem ratio erit cognoscendi utrumque: sed ratio erit cognoscendi utrumque: sed substantia sua cognoscitur sine locutione substantia sua cognoscitur sine locutione ab Angelo ergo et id quod est in mente, ab Angelo ergo et id quod est in mente, cognoscibile est sine locutione. cognoscibile est sine locutione.

10. Item, Dicit Avicenna in VI de 10. Item, Dicit Avicenna in VI de Naturalibus, quod « multitudo deside- Naturalibus, quod « multitudo deside- riorum in homine causa est loquendi : » riorum in homine causa est loquendi : » multitudo autem desideriorum est ex multitudo autem desideriorum est ex multis deficientibus, in quæ protenditur multis deficientibus, in quæ protenditur desiderium talia autem deficientia non desiderium talia autem deficientia non sunt in Angelis: ergo nec multitudo sunt in Angelis: ergo nec multitudo desideriorum, nec per consequens lo- desideriorum, nec per consequens lo- quela. quela.

3 S. GREGORIUS, Lib. IV Dialogorum, cap. 33, 3 S. GREGORIUS, Lib. IV Dialogorum, cap. 33, et lib. II Moralium, cap. 3. et lib. II Moralium, cap. 3.

Nolutio. Nolutio.

4 object. 4 object. 1. 1.

object. object.

2. 2.

Ad object Ad object 3. 3.

Ad object. Ad object. 4. 4.

Ad object. Ad object.

5. 5.

SUMMA DE CREATURIS, TRACT. IV, QUÆST. 60. SUMMA DE CREATURIS, TRACT. IV, QUÆST. 60.

SOLUTIO. Dicimus, quod Angeli lo- SOLUTIO. Dicimus, quod Angeli lo- quuntur, sicut probatur per primas au- quuntur, sicut probatur per primas au- ctoritates. ctoritates.

AD ID autem quod objicitur in contra- AD ID autem quod objicitur in contra- rium, dicendum quod Basilius intendit, rium, dicendum quod Basilius intendit, quod sermo exterior qui sonat in aere, quod sermo exterior qui sonat in aere, non est in substantia spirituali naturali- non est in substantia spirituali naturali- ter est tamen ibi locutio, ut ipse innuit, ter est tamen ibi locutio, ut ipse innuit, quæ expletur mentis motibus et inten- quæ expletur mentis motibus et inten- tionibus cogitationum. Et quid sit hoc tionibus cogitationum. Et quid sit hoc dictu, patebit inferius. dictu, patebit inferius.

AD ALIUD dicendum, quod est quod- AD ALIUD dicendum, quod est quod- dam in mente ut beatificans et causa bea- dam in mente ut beatificans et causa bea- titudinis, scilicet Deus et meritum : et de titudinis, scilicet Deus et meritum : et de hoc intelligitur dictum Gregorii. Sicut hoc intelligitur dictum Gregorii. Sicut enim vinum inficit vitrum ad judicium enim vinum inficit vitrum ad judicium coloris vini per vitrum, sic in resurre- coloris vini per vitrum, sic in resurre- ctione dotes animæ resultabunt in doti- ctione dotes animæ resultabunt in doti- bus corporis ad cognoscendum id quod bus corporis ad cognoscendum id quod est beatificans et ut causa beatitudinis. est beatificans et ut causa beatitudinis. Est etiam quoddam in mente ut cujus Est etiam quoddam in mente ut cujus causa est mens, scilicet conceptus a causa est mens, scilicet conceptus a mente formatus et non est necesse ut mente formatus et non est necesse ut illud cognoscatur ab altero aliter enim illud cognoscatur ab altero aliter enim unusquisque tot cognosceret, quot alter : unusquisque tot cognosceret, quot alter : et essent omnes æqualiter in numero et essent omnes æqualiter in numero cognitorum : quod nec in Angelis modo cognitorum : quod nec in Angelis modo est verum, nec in hominibus est verum, est verum, nec in hominibus est verum, vel erit post resurrectionem. vel erit post resurrectionem.

AD ALIUD patet solutio per prædicta. AD ALIUD patet solutio per prædicta. AD ALIUD dicendum, quod in judicio AD ALIUD dicendum, quod in judicio omnia ea quæ sunt damnationis et causæ omnia ea quæ sunt damnationis et causæ ipsius, et beatitudinis et causæ ipsius, ipsius, et beatitudinis et causæ ipsius, erunt palam, et non alia: de his enim erunt palam, et non alia: de his enim tantum erit judicium, et non de aliis. tantum erit judicium, et non de aliis. Quod qualiter fiat, in tractatu de judicio Quod qualiter fiat, in tractatu de judicio erit determinatum. erit determinatum.

AD ALIUD dicendum, quod Augustinus AD ALIUD dicendum, quod Augustinus intelligit de intelligentia quæ est in Ver- intelligit de intelligentia quæ est in Ver- bo in quo omnia congregantur in unum. bo in quo omnia congregantur in unum. Verbum enim, ut dicit Augustinus in Verbum enim, ut dicit Augustinus in libris de Trinitate, est ars plena rationi- libris de Trinitate, est ars plena rationi- bus omnium creatorum et illæ rationes bus omnium creatorum et illæ rationes prout sunt in Verbo, non sunt distantes prout sunt in Verbo, non sunt distantes et multæ et ideo in ipsis non sunt co- et multæ et ideo in ipsis non sunt co- gnitiones volubiles, sed potius intelli- gnitiones volubiles, sed potius intelli- gentia simplex et in unum congregata : gentia simplex et in unum congregata : sed in aliis cognoscibilibus quæ ortum sed in aliis cognoscibilibus quæ ortum habent ab ipsa voluntate et mente Angeli habent ab ipsa voluntate et mente Angeli

633 633

et hominis, vel ab ipsis creatis, non opor- et hominis, vel ab ipsis creatis, non opor- tet congregatam esse cognitionem sic, tet congregatam esse cognitionem sic, quod omnia sint in ipsa simul, sicut nec quod omnia sint in ipsa simul, sicut nec ipsi conceptus congregati sunt simul, ipsi conceptus congregati sunt simul, nec ipsæ res quæ cognoscuntur et de nec ipsæ res quæ cognoscuntur et de talibus necessaria est locutio.. talibus necessaria est locutio..

6. 6.

AD ALIUD dicendum, quod auctoritas Ad object. AD ALIUD dicendum, quod auctoritas Ad object. Gregorii intelligi potest dupliciter, scili- Gregorii intelligi potest dupliciter, scili- cet quod Angeli omnia videant quantum cet quod Angeli omnia videant quantum est de ratione objecti tantum, vel quoad est de ratione objecti tantum, vel quoad objectum et judicium de re distinctum. objectum et judicium de re distinctum. Dico autem rationem objecti : quia ob- Dico autem rationem objecti : quia ob- jectum visionis angelicæ est Verbum in jectum visionis angelicæ est Verbum in quo sunt omnia. Unde videndo Verbum, quo sunt omnia. Unde videndo Verbum, quodammodo vident omnia: sicut viden- quodammodo vident omnia: sicut viden- do universale, quodammodo vident quid- do universale, quodammodo vident quid- quid est in ipso particularium : et hæc quid est in ipso particularium : et hæc visio est omnium in potentia et non in visio est omnium in potentia et non in actu et sic intelligitur dictum Gregorii. actu et sic intelligitur dictum Gregorii. Dico autem objectum et judicium de re Dico autem objectum et judicium de re distinctum, quando objectum reducitur distinctum, quando objectum reducitur ad propriam naturam cujuslibet cogno- ad propriam naturam cujuslibet cogno- scibilis resultantis in ipso, ut certum ju- scibilis resultantis in ipso, ut certum ju- dicium intelligentiæ de quolibet cogno- dicium intelligentiæ de quolibet cogno- scibili particulari accipiatur : et hoc scibili particulari accipiatur : et hoc modo Angeli non vident omnia in Deo : modo Angeli non vident omnia in Deo : quia ex hoc sequeretur, quod inferiores quia ex hoc sequeretur, quod inferiores tot viderent in Verbo, quot superiores: tot viderent in Verbo, quot superiores: et quod omnes Angeli tot cognoscerent, et quod omnes Angeli tot cognoscerent, quot Deus, quod absurdum est. quot Deus, quod absurdum est.

7. 7.

AD ALIUD dicendum; quod ea quæ sunt Ad object. AD ALIUD dicendum; quod ea quæ sunt Ad object. voluntatis et mentis Angeli sunt quasi in voluntatis et mentis Angeli sunt quasi in luce clausa signaculo voluntatis : ea vero luce clausa signaculo voluntatis : ea vero quæ sunt in natura sicut in luce aperta : quæ sunt in natura sicut in luce aperta : et de hoc patebit magis inferius. et de hoc patebit magis inferius.

8. 8.

AD ALLUD solvendum est per prædictam Ad object. AD ALLUD solvendum est per prædictam Ad object. distinctionem, scilicet quod cogitationes distinctionem, scilicet quod cogitationes habent reduci ad beatitudinem et causam habent reduci ad beatitudinem et causam beatitudinis, et ad libertatem mentis: et beatitudinis, et ad libertatem mentis: et primo modo erunt patentes, secundo mo- primo modo erunt patentes, secundo mo- do non. do non.

9. 9.

AD ALIUD dicendum, quod ratio cogno- Ad object. AD ALIUD dicendum, quod ratio cogno- Ad object. scendi sumitur ex ratione causæ : unum- scendi sumitur ex ratione causæ : unum- quodque enim cognoscitur per suam quodque enim cognoscitur per suam causam et ideo cum non sit nisi una causam et ideo cum non sit nisi una causa eorum quæ subsunt voluntati, et causa eorum quæ subsunt voluntati, et eorum quæ sunt in natura, non erit idem eorum quæ sunt in natura, non erit idem modus cognoscendi. Ex syllogismo vero modus cognoscendi. Ex syllogismo vero inducto non probatur, quod idem sit inducto non probatur, quod idem sit

Ad object. Ad object. 10. 10.

634 634

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

modus in specie cognoscendi speciali, sed modus in specie cognoscendi speciali, sed quod sit eadem potentia perceptiva om- quod sit eadem potentia perceptiva om- nium spiritualium. Et cum dicitur, quod nium spiritualium. Et cum dicitur, quod est eadem ratio cognoscendi spiritualia est eadem ratio cognoscendi spiritualia in quantum spiritualia sunt, verum est in quantum spiritualia sunt, verum est hoc de ratione cognoscendi in genere et hoc de ratione cognoscendi in genere et in potentia. in potentia.

AD ULTIMUM dicendum, quod locutionis AD ULTIMUM dicendum, quod locutionis duplex est finis: unus est postulare ab duplex est finis: unus est postulare ab alio, ad quæ non sufficit ipse homo sibi : alio, ad quæ non sufficit ipse homo sibi : alius est communicare intelligentiam alius est communicare intelligentiam alteri. Et primum finem tantum tangit : alteri. Et primum finem tantum tangit : et quoad illum non est in Angelis, sed et quoad illum non est in Angelis, sed quoad secundum. quoad secundum.

ARTICULUS II. ARTICULUS II.

Quo sermone loquantur Angeli¹? Quo sermone loquantur Angeli¹?

allocutionem in uno idiomate præcedit allocutionem in uno idiomate præcedit disciplina idiomatis illius, ita etiam in disciplina idiomatis illius, ita etiam in Angelis oporteret allocutionem per signa Angelis oporteret allocutionem per signa præcedere disciplinam signorum. Et cum præcedere disciplinam signorum. Et cum illa disciplina sit per loquelam, vel per illa disciplina sit per loquelam, vel per inventionem, cum inventio sit per expe- inventionem, cum inventio sit per expe- rimentum rerum, ut dicitur in primo rimentum rerum, ut dicitur in primo Metaphysicæ³ : erit ergo per loquelam, Metaphysicæ³ : erit ergo per loquelam, et illa loquela per signa, et sic ibitur in et illa loquela per signa, et sic ibitur in infinitum in signis, quod refutat intelle- infinitum in signis, quod refutat intelle- ctus: ergo non videntur loqui per signa. ctus: ergo non videntur loqui per signa.

3. Item, Ostensio per causam rei facit 3. Item, Ostensio per causam rei facit demonstrationem et scientiam: ostensio demonstrationem et scientiam: ostensio autem per signa facit opinionem tantum: autem per signa facit opinionem tantum: signum enim commune est quoddam in- signum enim commune est quoddam in- ventum in pluribus, ut dicitur in fine ventum in pluribus, ut dicitur in fine secundi Priorum. Signum sic proprium secundi Priorum. Signum sic proprium est quoniam totius generis propria est est quoniam totius generis propria est passio, et non solum propria. Si ergo passio, et non solum propria. Si ergo locutio Angelorum est per talia signa, locutio Angelorum est per talia signa, tunc facit imperfectam ostensionem ani- tunc facit imperfectam ostensionem ani- mi. mi.

4. Si vero dicatur, quod signum acci- 4. Si vero dicatur, quod signum acci- Secundo quæritur, Quo sermone lo- pitur hic secundum diffinitionem Augu- Secundo quæritur, Quo sermone lo- pitur hic secundum diffinitionem Augu- quantur? quantur?

Et videtur, quod nutibus et signis : Et videtur, quod nutibus et signis : quia quia

1. Ita dicit Glossa super primam epi- 1. Ita dicit Glossa super primam epi- stolam ad Corinthios, XIII, 1, super illud: stolam ad Corinthios, XIII, 1, super illud: Si linguis hominum loquar et Angelo- Si linguis hominum loquar et Angelo- rum: « In quibus linguis Angeli præpositi rum: « In quibus linguis Angeli præpositi minoribus quod de Dei voluntate primi minoribus quod de Dei voluntate primi sentiunt, significant, quod fit aliquibus sentiunt, significant, quod fit aliquibus nutibus et signis. » Sed videtur hoc non nutibus et signis. » Sed videtur hoc non posse stare nutus enim potius servit posse stare nutus enim potius servit demonstrationi ipsius rei quam locu- demonstrationi ipsius rei quam locu-

tioni. tioni.

2. Item, De signis illis quæritur, 2. Item, De signis illis quæritur, Utrum sint a natura, vel ad placitum? Utrum sint a natura, vel ad placitum? Et si sunt a natura, tunc sunt eadem Et si sunt a natura, tunc sunt eadem apud omnes et non erit locutio per ipsa. apud omnes et non erit locutio per ipsa. Si autem sunt ad placitum, tunc secun- Si autem sunt ad placitum, tunc secun- dum Philosophum non erunt eadem apud dum Philosophum non erunt eadem apud omnes et sicut in hominibus mutuam omnes et sicut in hominibus mutuam

1. Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Sen- 1. Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Sen- tentiarum, Dist. IX, art. 13. Tom. XXVII novæ tentiarum, Dist. IX, art. 13. Tom. XXVII novæ editionis nostræ. Cf. etiam IIam Part. Summa editionis nostræ. Cf. etiam IIam Part. Summa theologiæ, Quæst. 35, membr. 2. Tom. XXXII theologiæ, Quæst. 35, membr. 2. Tom. XXXII

stini, scilicet quod signum est id quod stini, scilicet quod signum est id quod præter speciem quam ingerit sensibus, præter speciem quam ingerit sensibus, aliud facit in notitiam venire. Licet enim aliud facit in notitiam venire. Licet enim

Angelus non habeat sensus, tamen inge- Angelus non habeat sensus, tamen inge- ritur ei signum, et per illud accipit noti- ritur ei signum, et per illud accipit noti- tiam rei de qua est locutio. Tunc quæra- tiam rei de qua est locutio. Tunc quæra- tur, In quo differat signum a nutu? Si tur, In quo differat signum a nutu? Si enim nutus est directio ad rem, et si- enim nutus est directio ad rem, et si- gnum est quod significat id ad quod in- gnum est quod significat id ad quod in- nuitur, oportet signum esse aliquod di- nuitur, oportet signum esse aliquod di- visum veniens a loquente ad audientem": visum veniens a loquente ad audientem": et sic non videtur differre a voce sonan- et sic non videtur differre a voce sonan- te, quod est contra Damascenum, qui te, quod est contra Damascenum, qui dicit, quod tradunt sibi suas intelligen- dicit, quod tradunt sibi suas intelligen- tias sine voce prolato sermone. tias sine voce prolato sermone.

5. Præterea quæritur, Utrum signa 5. Præterea quæritur, Utrum signa illa sint in Angelo loquente, vel non? Et illa sint in Angelo loquente, vel non? Et si sunt in ipso, tunc erunt passiones, si sunt in ipso, tunc erunt passiones, vel habitus, vel potentiæ. Et constat, vel habitus, vel potentiæ. Et constat, quod non passiones: quia passiones sunt quod non passiones: quia passiones sunt

ejusdem editionis. ejusdem editionis.

I Metaphys., In proœe mio. I Metaphys., In proœe mio.

3 S. AUGUSTINUS, Lib. II de Doctrina chri- 3 S. AUGUSTINUS, Lib. II de Doctrina chri- stiana, cap. 1. stiana, cap. 1.

SUMMA DE CREATURIS, TRACT. IV, QUÆST. 60. SUMMA DE CREATURIS, TRACT. IV, QUÆST. 60.

secundum quas est delectatio et tristitia, secundum quas est delectatio et tristitia,

ut dicit Philosophus. Secundum signa ut dicit Philosophus. Secundum signa autem illa neutrum est. Si autem essent autem illa neutrum est. Si autem essent potentiæ, cum semper eorumdem sint potentiæ, cum semper eorumdem sint potentiæ, semper essent in eodem actu potentiæ, semper essent in eodem actu loquendi, quod est inconveniens. Eodem loquendi, quod est inconveniens. Eodem modo etiam sequitur de habitu. Cum modo etiam sequitur de habitu. Cum enim non habeant habitus acquisitos, enim non habeant habitus acquisitos, sed datos cum creatione, semper eodem sed datos cum creatione, semper eodem modo se habebunt in habitibus illis. modo se habebunt in habitibus illis.

6. Præterea cum dicat Dionysius, 6. Præterea cum dicat Dionysius, quod intellectus divini per tria dividun- quod intellectus divini per tria dividun- tur, scilicet essentiam, virtutem, et ope- tur, scilicet essentiam, virtutem, et ope- rationem, loquela autem sit contenta sub rationem, loquela autem sit contenta sub operatione, et signa sint per quæ fit lo- operatione, et signa sint per quæ fit lo- quela, videtur quod signa sint sub vir- quela, videtur quod signa sint sub vir- tute quia a virtute egreditur operatio : tute quia a virtute egreditur operatio : sed cum virtutes determinentur penes sed cum virtutes determinentur penes ultimum potentiæ, videtur quod signa ultimum potentiæ, videtur quod signa illa nihil aliud dicant quam completi- illa nihil aliud dicant quam completi- vam potentiam in Angelis: quod est in- vam potentiam in Angelis: quod est in- conveniens quia signum dicit relatio- conveniens quia signum dicit relatio- nem ad id quod significatur et cui: virtus nem ad id quod significatur et cui: virtus autem comparationem ad opus tantum. autem comparationem ad opus tantum.

7. Item, Objicitur de hoc quod dicit 7. Item, Objicitur de hoc quod dicit Basilius in auctoritate prænominata, Basilius in auctoritate prænominata, quod si nuda atque intecta anima vive- quod si nuda atque intecta anima vive- remus, ex ipsis tantum mentis motibus remus, ex ipsis tantum mentis motibus atque intentionibus cogitationum alter- atque intentionibus cogitationum alter- utrum nosceremus. Motus enim mentis utrum nosceremus. Motus enim mentis est actus intelligentiæ. Intentio autem est actus intelligentiæ. Intentio autem cogitationum est id per quod tangitur in cogitationum est id per quod tangitur in re cogitando et hoc est species rei et re cogitando et hoc est species rei et sic videtur loqui nihil aliud esse, quam sic videtur loqui nihil aliud esse, quam secundum actum de re per speciem pro- secundum actum de re per speciem pro- priam cogitare et sic idem esset cogi- priam cogitare et sic idem esset cogi- tare et loqui, quod non est verum: quia tare et loqui, quod non est verum: quia cogitare ante loqui: quia prius cogitatur cogitare ante loqui: quia prius cogitatur de re, et postea pronuntiatur ad alte- de re, et postea pronuntiatur ad alte-

rum. rum.

Præterea, Secundum hoc nihil esset Præterea, Secundum hoc nihil esset secretum, si idem esset loqui quod cogi- secretum, si idem esset loqui quod cogi- tare: quia statim quando unus cogitaret, tare: quia statim quando unus cogitaret, alter perciperet cogitatum ejus sicut per- alter perciperet cogitatum ejus sicut per- cipit loquelam. Ex hoc patet, quod fal- cipit loquelam. Ex hoc patet, quod fal-

I de Anima, tex. com. 12 et 14. I de Anima, tex. com. 12 et 14.

2 S. DIONYSIUS, Lib. de Coelesti hierarchia, 2 S. DIONYSIUS, Lib. de Coelesti hierarchia, сар. 11. сар. 11.

635 635

sum est quod dicunt quidam, quod loqui sum est quod dicunt quidam, quod loqui Angelorum est intelligere secundum Angelorum est intelligere secundum actum, sicut verbum cordis nihil aliud actum, sicut verbum cordis nihil aliud est quam de re cogitare. est quam de re cogitare.

8. Præterea, Quæritur de auctoritate 8. Præterea, Quæritur de auctoritate Damasceni prænotata, qua dicitur, quod Damasceni prænotata, qua dicitur, quod tradunt sibi suas intelligentias sine voce tradunt sibi suas intelligentias sine voce prolato sermone. Quæritur enim, Quis prolato sermone. Quæritur enim, Quis sit sermo prolatus sine voce? Dicit enim sit sermo prolatus sine voce? Dicit enim Damascenus in libro II de Fide ortho- Damascenus in libro II de Fide ortho- doxa «Rursus autem dividitur ratio- doxa «Rursus autem dividitur ratio- nale animæ in interius dispositum ser- nale animæ in interius dispositum ser- monem, et prolatum. Est autem interius monem, et prolatum. Est autem interius dispositus quidem sermo, motus animæ dispositus quidem sermo, motus animæ in excogitativo intellectus sine aliqua in excogitativo intellectus sine aliqua enuntiatione. Unde multoties et silentes enuntiatione. Unde multoties et silentes sermonem totum apud nosmetipsos trans- sermonem totum apud nosmetipsos trans- imus, et in somniis disputamus ³. » Et imus, et in somniis disputamus ³. » Et infra, « Prolatus vero sermo in syllabis infra, « Prolatus vero sermo in syllabis et in voce operationem habet. » Secun- et in voce operationem habet. » Secun- dum hoc videtur, quod sine voce prola- dum hoc videtur, quod sine voce prola- tus sermo est motus rationis in excogi- tus sermo est motus rationis in excogi- tativo et secundum hoc loqui erit cogi- tativo et secundum hoc loqui erit cogi- tare, et sequuntur inconvenientia præ- tare, et sequuntur inconvenientia præ- habita. habita.

9. Juxta hoc iterum quæritur, Utrum 9. Juxta hoc iterum quæritur, Utrum signa per quæ loquuntur Angeli, sint signa per quæ loquuntur Angeli, sint communia et æquivoca, sicut sunt signa communia et æquivoca, sicut sunt signa per quæ loquuntur homines? Videtur per quæ loquuntur homines? Videtur enim, quod sic: cum enim sit infinita enim, quod sic: cum enim sit infinita multiplicatio rerum per potentiam natu- multiplicatio rerum per potentiam natu- ræ, oportet plures res reduci ad unum ræ, oportet plures res reduci ad unum signum. Ex hoc autem causantur æqui- signum. Ex hoc autem causantur æqui- vocationes et amphibologiæ et commu- vocationes et amphibologiæ et commu- nitates, sicut dicitur in primo Elencho- nitates, sicut dicitur in primo Elencho- rum*. Nomina quidem finita sunt, et rum*. Nomina quidem finita sunt, et orationum finita multitudo, res autem orationum finita multitudo, res autem numero infinitæ sunt: necesse est ergo numero infinitæ sunt: necesse est ergo plura eamdem orationem et nomen unum plura eamdem orationem et nomen unum significare. Sed si hoc est, tunc videtur significare. Sed si hoc est, tunc videtur ulterius, quod causentur paralogismi et ulterius, quod causentur paralogismi et deceptiones in locutionibus Angelorum, deceptiones in locutionibus Angelorum, sicut dicit Philosophus ibidem, quemad- sicut dicit Philosophus ibidem, quemad- modum illi qui non sciunt numerum. modum illi qui non sciunt numerum. prompte proferre, a scientibus expellun- prompte proferre, a scientibus expellun-

3 S. J. DAMASCENUS, Lib. II de Fide orthodoxa, 3 S. J. DAMASCENUS, Lib. II de Fide orthodoxa, cap. 21. cap. 21. 4 I Elenchorum, cap. 1. 4 I Elenchorum, cap. 1.

Quæst. Quæst.

Sed contra. Sed contra.

Solutio. Solutio.

636 636

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

tur, eodem modo et in orationibus qui tur, eodem modo et in orationibus qui nominum virtutis sunt ignari paralogi- nominum virtutis sunt ignari paralogi- zantur et ipsi disputantes, et alios au- zantur et ipsi disputantes, et alios au- dientes. dientes.

JUXTA hoc etiam quæritur, Utrum JUXTA hoc etiam quæritur, Utrum utantur pluribus idiomatibus, vel uno utantur pluribus idiomatibus, vel uno tantum ? Et videtur, quod non pluribus: tantum ? Et videtur, quod non pluribus: quia pluralitas idiomatum est ex parte quia pluralitas idiomatum est ex parte vocum tantum, et non intellectuum: vel vocum tantum, et non intellectuum: vel ideo, sicut dicitur in principio Periher- ideo, sicut dicitur in principio Periher- menias, quemadmodum neque litteræ menias, quemadmodum neque litteræ omnibus eædem sunt, sic nec voces eæ- omnibus eædem sunt, sic nec voces eæ- dem. Quarum autem hæc primum notæ dem. Quarum autem hæc primum notæ sunt, eædem omnibus passiones animæ sunt, eædem omnibus passiones animæ sunt et quarum hæ similitudines, res sunt et quarum hæ similitudines, res etiam eædem. Ex hoc accipitur, quod etiam eædem. Ex hoc accipitur, quod intellectus et res apud omnes sunt eæ- intellectus et res apud omnes sunt eæ- dem, sed non voces, Cum ergo locutio dem, sed non voces, Cum ergo locutio Angelorum sit sine voce prolato ser- Angelorum sit sine voce prolato ser- mone, non utuntur nisi idiomate uno. mone, non utuntur nisi idiomate uno. SED CONTRA: SED CONTRA:

Dicit in Dialogis Gregorius, quod in Dicit in Dialogis Gregorius, quod in cœlo est notitia omnium linguarum³. Et cœlo est notitia omnium linguarum³. Et hoc probat per quemdam puerum, qui hoc probat per quemdam puerum, qui fuit raptus in cœlum in spiritu, et cum fuit raptus in cœlum in spiritu, et cum reverteretur, dixit se scire omnes linguas, reverteretur, dixit se scire omnes linguas, et loquebatur cum adstantibus Græcum et loquebatur cum adstantibus Græcum et Vulgaricum, cum ante neutrum sci- et Vulgaricum, cum ante neutrum sci-

ret. ret.

SOLUTIO. Dicimus, quod solutio istius SOLUTIO. Dicimus, quod solutio istius quæstionis accipienda est ex simili. Ad quæstionis accipienda est ex simili. Ad hoc enim quod lumen conjungatur lumi- hoc enim quod lumen conjungatur lumi- ni nihil exigitur amplius, quam quod ni nihil exigitur amplius, quam quod non sit medium impediens conjunctio- non sit medium impediens conjunctio- nem illam, et quod sit unum directe or- nem illam, et quod sit unum directe or- dinatum contra alterum in situ, et quod dinatum contra alterum in situ, et quod sit distantia proportionata potentiæ im- sit distantia proportionata potentiæ im- mutandi ipsorum luminum : quia si mutandi ipsorum luminum : quia si distarent ultra quam possent diffundere distarent ultra quam possent diffundere radios, tunc non conjungerentur, sicut radios, tunc non conjungerentur, sicut lumen in Anglia non conjungitur lumi- lumen in Anglia non conjungitur lumi- ni in Italia. Si vero ponatur, quod ha- ni in Italia. Si vero ponatur, quod ha- beat lumen potentiam cognoscendi et ap- beat lumen potentiam cognoscendi et ap- prehendendi, iterum non exigitur plus prehendendi, iterum non exigitur plus