SUMMA DE CREATURIS, TRACT. IV, QUÆST. 58. SUMMA DE CREATURIS, TRACT. IV, QUÆST. 58.

611 611

| 1. | 1.

Id 2. Id 2.

Ad 3. Ad 3.

Ad 4. Ad 4.

Ad 5. Ad 5.

Ad 6. Ad 6.

enim major justitia Dei apparebit contra enim major justitia Dei apparebit contra

eum. eum.

AD ID quod objicitur in contrarium, di- AD ID quod objicitur in contrarium, di- cendum quod diabolum habebit in seipso, cendum quod diabolum habebit in seipso, non unitum sibi, sicut Christus divinita- non unitum sibi, sicut Christus divinita- tem, sed habebit eum per consensum et tem, sed habebit eum per consensum et ut consiliarium ad mala. ut consiliarium ad mala.

AD ALIUD dicendum, quod diabolus AD ALIUD dicendum, quod diabolus non ministrabit materiam ex qua gene- non ministrabit materiam ex qua gene- rabitur vel educabitur corpus Antichristi : rabitur vel educabitur corpus Antichristi : sed Glossa dicit pro tanto quia incen- sed Glossa dicit pro tanto quia incen- dium fomitis et corruptio ad malum quæ dium fomitis et corruptio ad malum quæ est ex parte corporis, per nullum effe- est ex parte corporis, per nullum effe- ctum gratiæ tentabitur: sed quia pote- ctum gratiæ tentabitur: sed quia pote- stas dæmonis in illa corruptione est, et stas dæmonis in illa corruptione est, et augmentabitur de die in diem, propter augmentabitur de die in diem, propter hoc dicitur ministerio diaboli nutriri et hoc dicitur ministerio diaboli nutriri et vegetari. vegetari.

AD ALIUD dicendum, quod diabolus to- AD ALIUD dicendum, quod diabolus to- tum possidebit eum quoad sensum et tum possidebit eum quoad sensum et consensum et opus: non tamen sic totum, consensum et opus: non tamen sic totum, quin habeat possibilitatem ad bonum: quin habeat possibilitatem ad bonum: quia liberum arbitrium habiturus est, et quia liberum arbitrium habiturus est, et gratia illius (ut justior sit damnatio ejus) gratia illius (ut justior sit damnatio ejus) debetur ei Angelus bonus ad custodiam. debetur ei Angelus bonus ad custodiam.

AD ALIUD dicendum, quod non est otio- AD ALIUD dicendum, quod non est otio- sus quia (sicut dictum est) ex hoc ap- sus quia (sicut dictum est) ex hoc ap- parebit justitia divina magis contra eum. parebit justitia divina magis contra eum. AD ALIUD dicendum, quod præsidio AD ALIUD dicendum, quod præsidio Angelorum quantum ad actualem incli- Angelorum quantum ad actualem incli- nationem bonorum carebit, et non sim- nationem bonorum carebit, et non sim- pliciter. pliciter.

AD ALIUD dicendum, quod omnem AD ALIUD dicendum, quod omnem actum Satanæ suscipiet per consensum. actum Satanæ suscipiet per consensum. Quod autem dicitur, quod concedet Do- Quod autem dicitur, quod concedet Do- minus in eo habitare diabolum, intelli- minus in eo habitare diabolum, intelli- gendum est de concessione permissionis, gendum est de concessione permissionis, et de habitatione, de qua supra locuti et de habitatione, de qua supra locuti

sumus. sumus.

1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Sen- 1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Sen- tentiarum, Dist. XI, Art. 3. Tom. XXVII novæ tentiarum, Dist. XI, Art. 3. Tom. XXVII novæ editionis nostræ. Cf. etiam IIam Part. Summæ editionis nostræ. Cf. etiam IIam Part. Summæ theologiæ, Quæst. 36, membr. 5. Tom. XXXII theologiæ, Quæst. 36, membr. 5. Tom. XXXII

ARTICULUS V. ARTICULUS V.

Utrum semper custodiant Angeli, vel. Utrum semper custodiant Angeli, vel. aliquando recedant a custodiendo '? aliquando recedant a custodiendo '?

Quinto quæritur, Utrum semper cu- Quinto quæritur, Utrum semper cu- stodiant Angeli, vel aliquando recedant a stodiant Angeli, vel aliquando recedant a custodiendo? custodiendo?

Et videtur, quod recedant a custo- Et videtur, quod recedant a custo- diendo: quia diendo: quia

1. Dicit Bernardus in sermone 7 super 1. Dicit Bernardus in sermone 7 super Cantica, tractans illud verbum: In con- Cantica, tractans illud verbum: In con- spectu Angelorum psallam tibi : « Do- spectu Angelorum psallam tibi : « Do- leo proinde aliquos vestrum in sacris vi- leo proinde aliquos vestrum in sacris vi- giliis gravi deprimi somno, nec cœli cives giliis gravi deprimi somno, nec cœli cives revereri, sed in præsentia principum revereri, sed in præsentia principum tamquam mortuos apparere: cum vestra tamquam mortuos apparere: cum vestra ipsi alacritate permoti, vestris interesse ipsi alacritate permoti, vestris interesse solemniis delectarentur. Vereor ne ve- solemniis delectarentur. Vereor ne ve- stram desidiam quandoque abominantes stram desidiam quandoque abominantes cum indignatione recedant, et unusquis- cum indignatione recedant, et unusquis- que vestrum incipiat sero cum gemitu que vestrum incipiat sero cum gemitu dicere Longe fecisti notos meos a me : dicere Longe fecisti notos meos a me : posuerunt me abominationem sibi ³. Et posuerunt me abominationem sibi ³. Et illud, Elongasti a me amicum et proxi- illud, Elongasti a me amicum et proxi- mum, etc. 4. » mum, etc. 4. »

2. Item, In Evangelio Nazaræorum 2. Item, In Evangelio Nazaræorum dicitur, quod malitia Judæorum multi- dicitur, quod malitia Judæorum multi- plicata, et imminente passione Christi plicata, et imminente passione Christi auditæ sunt voces Angelorum in aere di- auditæ sunt voces Angelorum in aere di- centium Transeamus ab his sedibus. centium Transeamus ab his sedibus.

3. Item, Jerem. LI, 9, super illud: 3. Item, Jerem. LI, 9, super illud: Curavimus Babylonem, et non est sana- Curavimus Babylonem, et non est sana- ta, dicit Glossa Augustini : « Supremi ta, dicit Glossa Augustini : « Supremi medici sunt Angeli curantes animas, medici sunt Angeli curantes animas, quos a nobis repellimus, cum eorum quos a nobis repellimus, cum eorum consilio nolumus acquiescere. » consilio nolumus acquiescere. »

4. Item, Supra Zachariam, iv, 1, dicit 4. Item, Supra Zachariam, iv, 1, dicit Augustinus: « Quotiescumque humana Augustinus: « Quotiescumque humana

ejusdem editionis. ejusdem editionis.

2 Psal. cxxxvii, 1. 2 Psal. cxxxvii, 1. 3 Psal. LXXXVII, 9. 3 Psal. LXXXVII, 9.

* Ibidem, ŷ. 19. * Ibidem, ŷ. 19.

Quæst. Quæst.

612 612

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

fragilitas suæ relinquitur imbecillitati, fragilitas suæ relinquitur imbecillitati, meretur ut ab ea recedat auxilium Dei et meretur ut ab ea recedat auxilium Dei et sanctorum Angelorum. » sanctorum Angelorum. »

5. Præterea, Talia possunt apparere 5. Præterea, Talia possunt apparere signa mortis, quod medicus recedit' : signa mortis, quod medicus recedit' : ergo cum Angeli sint medici animarum, ergo cum Angeli sint medici animarum, talia possunt signa mortis æternæ osten- talia possunt signa mortis æternæ osten- di, quod recedunt ab eis. di, quod recedunt ab eis.

SED CONTRA : SED CONTRA :

1. Bernardus in sermone 31 super 1. Bernardus in sermone 31 super Cantica dicit: « Angelus est, qui in Cantica dicit: « Angelus est, qui in omni loco sedulus quidem pedissequus omni loco sedulus quidem pedissequus animæ non cessat sollicitare eam, et as- animæ non cessat sollicitare eam, et as- siduis suggestionibus monere eam, di- siduis suggestionibus monere eam, di- cens: Delectare in Domino, et dabit tibi cens: Delectare in Domino, et dabit tibi petitiones cordis tui. Et illud, Exspecta petitiones cordis tui. Et illud, Exspecta Dominum, viriliter age, et confortetur Dominum, viriliter age, et confortetur cor tuum, etc. 3. Ad Deum autem dicit: cor tuum, etc. 3. Ad Deum autem dicit: Quemadmodum desiderat cervus ad fon- Quemadmodum desiderat cervus ad fon- tes aquarum, ita desiderat anima mea tes aquarum, ita desiderat anima mea ad te, Deus. » Et sequitur: « Discurrit ad te, Deus. » Et sequitur: « Discurrit medius inter dilectam et dilectum, vota medius inter dilectam et dilectum, vota offerens, referens dona. Excitat istam, offerens, referens dona. Excitat istam, placat illum. Interdum quoque licet raro, placat illum. Interdum quoque licet raro, repræsentat eos pariter sibi sive hanc repræsentat eos pariter sibi sive hanc rapiens, sive illum adducens. » rapiens, sive illum adducens. »

2. Præterea, De nemine desperandum 2. Præterea, De nemine desperandum est dum est in via: ergo propter quæ- est dum est in via: ergo propter quæ- cumque mortalia peccata fidelissimi me- cumque mortalia peccata fidelissimi me- dici animæ non est reliquere animam, dici animæ non est reliquere animam, quamdiu manet spes vitæ. quamdiu manet spes vitæ.

Si hoc concedatur, tunc habet locum Si hoc concedatur, tunc habet locum quæstio beati Dionysii, quam movet in quæstio beati Dionysii, quam movet in libro de Cœlesti hierarchia, et est ista: libro de Cœlesti hierarchia, et est ista: « Cum unaquæque gens habet Angelum « Cum unaquæque gens habet Angelum sibi deputatum, quia statuit Excelsus ter- sibi deputatum, quia statuit Excelsus ter- minos gentium juxta numerum Angelo- minos gentium juxta numerum Angelo- rum Dei: quomodo Hebræorum populus rum Dei: quomodo Hebræorum populus reductus est solus in divinas illumina- reductus est solus in divinas illumina- tiones? an ab Angelis suis sint idolola- tiones? an ab Angelis suis sint idolola- træ relicti ? et tunc Angeli eorum viden. træ relicti ? et tunc Angeli eorum viden. tur culpari de negligentia ³. » tur culpari de negligentia ³. »

* Juxta illud Galeni in prima particula Apho- * Juxta illud Galeni in prima particula Apho- rismorum. «< Morituri solis prognosticis sunt rismorum. «< Morituri solis prognosticis sunt relinquendi. » (Nota edit. Lugd.) relinquendi. » (Nota edit. Lugd.)

2 Psal. xxxvi, 4. 2 Psal. xxxvi, 4.

3 Psal. xxvi, 14. 3 Psal. xxvi, 14.

SOLUTIO. Dicendum, quod Angelus non Solu SOLUTIO. Dicendum, quod Angelus non Solu recedit a custodiendo: non enim est ne- recedit a custodiendo: non enim est ne- cesse quia simul potest custodire et cesse quia simul potest custodire et frui Deo, et videre ipsum quia, sicut frui Deo, et videre ipsum quia, sicut dicit Gregorius, intra Deum currunt, dicit Gregorius, intra Deum currunt, quocumque mittantur. quocumque mittantur.

AD ILLUD autem quod objicitur in con- AD ILLUD autem quod objicitur in con- trarium, dicendum quod longinquitas illa trarium, dicendum quod longinquitas illa non est in loco, sed in participando effi- non est in loco, sed in participando effi- caciam custodia: et hoc non ex desidia caciam custodia: et hoc non ex desidia Angeli, sed quia custoditus per torporem Angeli, sed quia custoditus per torporem et peccatum se inhabilem reddit ut effe- et peccatum se inhabilem reddit ut effe- ctum custodiæ percipiat. Et est simile de ctum custodiæ percipiat. Et est simile de regione dissimilitudinis, in quam longe regione dissimilitudinis, in quam longe recedit peccator a Deo, non distantia lo- recedit peccator a Deo, non distantia lo- ci, sed meriti. ci, sed meriti.

Ad I Ad I

AD ALIUD dicendum, quod ad illa se- Ad 1. AD ALIUD dicendum, quod ad illa se- Ad 1. mina synagogæ typice Archangeli et An- mina synagogæ typice Archangeli et An- geli sunt deputati populo : et ideo cum geli sunt deputati populo : et ideo cum typus transivit in veritatem, et promissa typus transivit in veritatem, et promissa in exhibitionem, synagoga in Ecclesiam, in exhibitionem, synagoga in Ecclesiam, tunc etiam Angeli custodes populi Dei tunc etiam Angeli custodes populi Dei facti sunt custodes Ecclesiæ. facti sunt custodes Ecclesiæ.

AD ALIUD dicendum, quod relinquere Ad 3. AD ALIUD dicendum, quod relinquere Ad 3. Babylonem non est intelligendum quoad Babylonem non est intelligendum quoad effectum custodiæ, sed quoad hoc quod effectum custodiæ, sed quoad hoc quod exhibuerunt tribulationibus, ut redirent exhibuerunt tribulationibus, ut redirent per tribulationes, qui recesserant per per tribulationes, qui recesserant per prosperitatem. prosperitatem.

AD ALIUD dicendum, quod recedit a no- AD ALIUD dicendum, quod recedit a no- bis auxilium Dei et Angelorum per peccata bis auxilium Dei et Angelorum per peccata quoad participationem, non ita quod quoad participationem, non ita quod non exhibeatur nobis quamdiu sumus in non exhibeatur nobis quamdiu sumus in via. via.

Ad 4. Ad 4.

AD QUÆSTIONEM Dionysii aptanda est Ad que AD QUÆSTIONEM Dionysii aptanda est Ad que solutio ejusdem: quia non habemus. solutio ejusdem: quia non habemus. compulsam virtutem: unde Angeli sua- compulsam virtutem: unde Angeli sua- dent, non cogunt, et consentientes redu- dent, non cogunt, et consentientes redu- cunt in divinas illuminationes, non con- cunt in divinas illuminationes, non con- sentientes autem permittunt oberrare. sentientes autem permittunt oberrare. Quod autem aliis gentibus persuaserint, Quod autem aliis gentibus persuaserint, probat Dionysius ex somniis Pharaonis probat Dionysius ex somniis Pharaonis

• Psal. XLI, 1. • Psal. XLI, 1.

* S. DIONYSIUS, Lib. de Coelesti hierarchia, * S. DIONYSIUS, Lib. de Coelesti hierarchia, cap. 9. cap. 9.

6 S. GREGORIUS, Homil. 34 in Evangelium. 6 S. GREGORIUS, Homil. 34 in Evangelium.

SUMMA DE CREATURIS, TRACT. IV, QUÆST. 58. SUMMA DE CREATURIS, TRACT. IV, QUÆST. 58.

et Nabuchodonosor et aliorum, quæ per et Nabuchodonosor et aliorum, quæ per Angelos sunt ministrata. Angelos sunt ministrata.

ARTICULUS VI. ARTICULUS VI.

Utrum aliquid accrescat Angelis ex Utrum aliquid accrescat Angelis ex custodiendo? custodiendo?

Sexto quæritur, Utrum aliquid accre. Sexto quæritur, Utrum aliquid accre. scat Angelis ex custodiendo? scat Angelis ex custodiendo?

Et quæruntur tria, scilicet. Utrum ac- Et quæruntur tria, scilicet. Utrum ac- crescat eis gaudium et tristitia? crescat eis gaudium et tristitia?

Secundo, Utrum accrescat eis meri- Secundo, Utrum accrescat eis meri- tum et demeritum ? tum et demeritum ?

613 613

SOLUTIO. Dicendum, quod affectus do- Solutio. SOLUTIO. Dicendum, quod affectus do- Solutio. loris pertinet ad miseriam: miseria au- loris pertinet ad miseriam: miseria au- tem et felicitas in eodem esse non potest tem et felicitas in eodem esse non potest simul, ut dicit Bernardus in libro V de simul, ut dicit Bernardus in libro V de Consideratione. Et ideo dicimus Angelos Consideratione. Et ideo dicimus Angelos non dolere, sed semper gaudere vel in non dolere, sed semper gaudere vel in justitia Dei, vel in bonitate et misericor- justitia Dei, vel in bonitate et misericor- dia. dia.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod litte- Ad 1. et 2. AD PRIMUM ergo dicendum, quod litte- Ad 1. et 2. raliter Angeli pacis intelliguntur nuntii raliter Angeli pacis intelliguntur nuntii Ezechiæ, missi ad Sennacherib et ad Ezechiæ, missi ad Sennacherib et ad Rapsacem pro pace, qui flebant non inve- Rapsacem pro pace, qui flebant non inve- nientes verba pacis. Moraliter autem in- nientes verba pacis. Moraliter autem in- telligitur de prælatis et prædicatoribus, telligitur de prælatis et prædicatoribus, qui fient non invenientes pacem peccatoris qui fient non invenientes pacem peccatoris in peccatoribus. Anagogice intelligitur de in peccatoribus. Anagogice intelligitur de Angelis coeli, non quod plorent, neque Angelis coeli, non quod plorent, neque

Tertio, Utrum accrescat eis pugna et quod affectum misericordiæ habeant, sed Tertio, Utrum accrescat eis pugna et quod affectum misericordiæ habeant, sed contradictio inter seipsos. contradictio inter seipsos.

ARTICULI SEXTI ARTICULI SEXTI

PARTICULA I. PARTICULA I.

Utrum accrescat Angelis gaudium et Utrum accrescat Angelis gaudium et tristitia * ? tristitia * ?

Ad primum proceditur sic: Ad primum proceditur sic: Isaiæ, xxx111, 73, dicitur: Angeli pa- Isaiæ, xxx111, 73, dicitur: Angeli pa- cis amare flebunt. Ergo videtur, quod cis amare flebunt. Ergo videtur, quod accrescat eis dolor. accrescat eis dolor.

Similiter, In Evangelio: Gaudium erit Similiter, In Evangelio: Gaudium erit coram Angelis Dei super uno peccatore coram Angelis Dei super uno peccatore pœnitentiam agente 2. pœnitentiam agente 2.

Similiter, In vitis patrum legitur de Similiter, In vitis patrum legitur de quodam Angelo, qui sequebatur quem- quodam Angelo, qui sequebatur quem- dam monachum peccato consentientem, dam monachum peccato consentientem, complosis manibus et flens. Et postea complosis manibus et flens. Et postea cum esset conversus, accessit arridens et cum esset conversus, accessit arridens et gaudens. gaudens.

1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Sen- 1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Sen- tentiarum, Dist. XI, Art. 7. Tom. XXVII novæ tentiarum, Dist. XI, Art. 7. Tom. XXVII novæ editionis nostræ. Cf. etiam IIam Part. Summæ editionis nostræ. Cf. etiam IIam Part. Summæ

quia habent effectum plorantis amare, et quia habent effectum plorantis amare, et dolentis et miserantis in succursu anima- dolentis et miserantis in succursu anima-

rum. rum.

AD ID quod objicitur de vitis patrum, AD ID quod objicitur de vitis patrum, dicendum quod Deus ostendit ibi in ima- dicendum quod Deus ostendit ibi in ima- ginaria visione displicentiam peccati in ginaria visione displicentiam peccati in spiritu Angelorum, non quod affectu spiritu Angelorum, non quod affectu doloris moveantur, ut dictum est, sed doloris moveantur, ut dictum est, sed quia per opus custodia peccatum inni- quia per opus custodia peccatum inni- tuntur destruere. tuntur destruere.

Si autem objiciatur, quod contraria Si autem objiciatur, quod contraria nata sunt fieri circa idem: cum igitur nata sunt fieri circa idem: cum igitur habeant gaudium, possunt habere dolo- habeant gaudium, possunt habere dolo- rem et tristitiam. Dicendum, quod istud rem et tristitiam. Dicendum, quod istud gaudium quod habent Angeli, non est gaudium quod habent Angeli, non est contrarium tristitiæ: quia nullum habet contrarium tristitiæ: quia nullum habet contrarium gaudium enim illud est ex contrarium gaudium enim illud est ex visione Dei. Et si haberet contrarium, visione Dei. Et si haberet contrarium, oporteret quod illud esset ex visione oporteret quod illud esset ex visione contrarii principii et sic duo possent contrarii principii et sic duo possent principia, quod non contingit. principia, quod non contingit.

theologiæ, Quæst. 36, membr. 6. Tom. XXXII theologiæ, Quæst. 36, membr. 6. Tom. XXXII ejusdem editionis. ejusdem editionis.

2 Luc. xv, 10. 2 Luc. xv, 10.

Ad 3. Ad 3.

Sed contra. Sed contra.

614 614

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

ARTICULI SEXTI ARTICULI SEXTI

PARTICULA II. PARTICULA II.

quia prædicator gaudebit in beatitudine quia prædicator gaudebit in beatitudine eorum quos ad Dominum convertit, et in eorum quos ad Dominum convertit, et in pluribus habet majus gaudium, et in pluribus habet majus gaudium, et in paucioribus minus ergo similiter An- paucioribus minus ergo similiter An- gelus gaudebit in beatitudinibus eorum gelus gaudebit in beatitudinibus eorum quos custodivit, et in pluribus plus et in quos custodivit, et in pluribus plus et in paucioribus minus: et ita accrescit eis paucioribus minus: et ita accrescit eis meritum. meritum.

6. Præterea, Ponamus, quod aliquis 6. Præterea, Ponamus, quod aliquis

Utrum accrescat Angelis meritum vel Angelus sciat aliquem non salvandum, Utrum accrescat Angelis meritum vel Angelus sciat aliquem non salvandum,

demeritum ? demeritum ?

Secundo quæritur, Utrum eis accrescat Secundo quæritur, Utrum eis accrescat meritum vel demeritum per custodiam ? meritum vel demeritum per custodiam ? Et videtur, quod non : quia Et videtur, quod non : quia

1. Si medicus nihil omittat de contin- 1. Si medicus nihil omittat de contin- gentibus, et ægere contrario operetur, gentibus, et ægere contrario operetur, nulla est culpa medici: ergo a simili nulla est culpa medici: ergo a simili cum Angeli nihil omittant de contingen- cum Angeli nihil omittant de contingen- tibus, sed homines in contrarium custo- tibus, sed homines in contrarium custo- diæ operantur, non accrescet Angelis de- diæ operantur, non accrescet Angelis de- meritum. meritum.

2. Præterea, Angeli confirmati sunt : 2. Præterea, Angeli confirmati sunt : confirmati autem nec est mereri, nec de- confirmati autem nec est mereri, nec de- mereri, quia jam recipit præmium: ergo mereri, quia jam recipit præmium: ergo nec merentur, nec demerentur. nec merentur, nec demerentur.

SED CONTRA : SED CONTRA :

1. Supra librum Numerorum, XVIII, 1, 1. Supra librum Numerorum, XVIII, 1, dicit Hesychius « Angeli trahuntur in dicit Hesychius « Angeli trahuntur in judicium, utrum ex eorum negligentia judicium, utrum ex eorum negligentia vel ignavia tot lapsi sunt. » vel ignavia tot lapsi sunt. »

2. Item, Numer. xxv, 3: Initiatus est 2. Item, Numer. xxv, 3: Initiatus est Israel Beelphegor. Glossa: «Angeli pro Israel Beelphegor. Glossa: «Angeli pro bene gestis laudantur, et pro delictis bene gestis laudantur, et pro delictis culpantur. » culpantur. »

3. Similiter, I ad Corinth. v, 3: Ne- 3. Similiter, I ad Corinth. v, 3: Ne- scitis quoniam Angelos judicabimus. scitis quoniam Angelos judicabimus.

4. Item, Hesychius super Leviticum, 4. Item, Hesychius super Leviticum, XIX: « Inter homines et Angelos erit XIX: « Inter homines et Angelos erit judicium, et forte judicabuntur aliqui judicium, et forte judicabuntur aliqui cum Paulo, et conferentur laboribus et cum Paulo, et conferentur laboribus et fructibus ejus, et Paulus forte invenietur fructibus ejus, et Paulus forte invenietur fortior aliquibus Angelis. » fortior aliquibus Angelis. »

5. Præterea, Hoc videtur per rationem: 5. Præterea, Hoc videtur per rationem:

1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Sen- 1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Sen- tentiarum, Dist. XI, art. 7. Tom. XXVII huju- tentiarum, Dist. XI, art. 7. Tom. XXVII huju- sce novæ editionis. Cf. etiam IIam Part. Summæ sce novæ editionis. Cf. etiam IIam Part. Summæ

aut vult eum salvari, aut non salvari. Si aut vult eum salvari, aut non salvari. Si primo modo, et tamen custodit eum, primo modo, et tamen custodit eum, tune agit contra propriam voluntatem, tune agit contra propriam voluntatem, quod est miseria. Si secundo modo, quod est miseria. Si secundo modo, tunc non conformat voluntatem suam tunc non conformat voluntatem suam voluntati divinæ, quod iterum est mise- voluntati divinæ, quod iterum est mise- ria et culpa. ria et culpa.

JUXTA hoc quæritur quare Deus deter- Qua JUXTA hoc quæritur quare Deus deter- Qua minavit tempus homini ad merendum, minavit tempus homini ad merendum, et non Angelo, cum hanc duplicem natu- et non Angelo, cum hanc duplicem natu- ram creaverit ad participandum suam ram creaverit ad participandum suam beatitudinem? beatitudinem?

ITEM, Quæritur juxta hoc de his qui Quest ITEM, Quæritur juxta hoc de his qui Quest moriuntur in uteris maternis: illi enim moriuntur in uteris maternis: illi enim nihil agunt contra custodiam Angeli : nihil agunt contra custodiam Angeli : ergo videtur, quod ex negligentia Ange- ergo videtur, quod ex negligentia Ange- lorum non differantur usque ad baptis- lorum non differantur usque ad baptis-

mum. mum.

Si forte dicatur, quod Angeli custodia Si forte dicatur, quod Angeli custodia non est contra defectus corporis: hoc erit non est contra defectus corporis: hoc erit contra hoc quod dicitur, Genes. xxx1, 24, contra hoc quod dicitur, Genes. xxx1, 24, ubi Angelus dixit ad Laban: Cave ne ubi Angelus dixit ad Laban: Cave ne quidquam aspere loquaris contra Jacob. quidquam aspere loquaris contra Jacob. Et, Matth. 11, 13: Ecce Angelus Domini Et, Matth. 11, 13: Ecce Angelus Domini apparuit in somnis Joseph, dicens : Sur- apparuit in somnis Joseph, dicens : Sur- ge, et accipe puerum et matrem ejus, et ge, et accipe puerum et matrem ejus, et fuge in Ægyptum et esto ibi usque- fuge in Ægyptum et esto ibi usque- dum dicam tibi. dum dicam tibi.

Si forte dicatur, quod Angelus non Si forte dicatur, quod Angelus non deputatur homini nisi egresso ab utero. deputatur homini nisi egresso ab utero. CONTRA: CONTRA:

1. Quandocumque homo susceptibilis 1. Quandocumque homo susceptibilis est gratiæ, susceptibilis est custodia an- est gratiæ, susceptibilis est custodia an-

theologiæ, Quæst. 36, membr. 6. Tom. XXXII theologiæ, Quæst. 36, membr. 6. Tom. XXXII ejusdem editionis. ejusdem editionis.

Nolutio. Nolutio.

SUMMA DE CREATURIS, TRACT. IV, QUÆST. 38. SUMMA DE CREATURIS, TRACT. IV, QUÆST. 38.

gelicæ sed in utero susceptibilis est gelicæ sed in utero susceptibilis est gratiæ cujus signum est, quod quidam gratiæ cujus signum est, quod quidam in utero sunt sanctificati: ergo ibidem in utero sunt sanctificati: ergo ibidem debent recipere custodiam angelicam. debent recipere custodiam angelicam.

2. Præterea, Deus pronior est ad dan- 2. Præterea, Deus pronior est ad dan- dum dona quam ad infligendum pœnas: dum dona quam ad infligendum pœnas: sed in utero recipit homo fomitem : ergo sed in utero recipit homo fomitem : ergo in utero recipit donum custodiæ. in utero recipit donum custodiæ.

3. Hoc etiam probabiliter arguitur ex 3. Hoc etiam probabiliter arguitur ex hoc quod accidit Joanni in utero matris: hoc quod accidit Joanni in utero matris: quia exsultavit in utero matris ad adven- quia exsultavit in utero matris ad adven- tum Redemptoris'. Et adhuc probabilius tum Redemptoris'. Et adhuc probabilius ex hoc quod accidit in utero Rebecca, in ex hoc quod accidit in utero Rebecca, in qua collidebantur parvuli 2, in quorum qua collidebantur parvuli 2, in quorum pugna significabatur malorum pugna pugna significabatur malorum pugna contra bonos, qui pro parte una insti- contra bonos, qui pro parte una insti- gantur a malo Angelo, pro alia a bono. gantur a malo Angelo, pro alia a bono.

SOLUTIO. Dicimus, quod duplex est SOLUTIO. Dicimus, quod duplex est #1 et 2. præmium, scilicet substantiale, ut quidam #1 et 2. præmium, scilicet substantiale, ut quidam volunt, quod consistit in fruitione Dei volunt, quod consistit in fruitione Dei majori vel minori: et præmium acces- majori vel minori: et præmium acces- sorium, quod consistit in multitudine sorium, quod consistit in multitudine operum bonorum. Et hoc est duplex, operum bonorum. Et hoc est duplex, secundum finem quem consequitur opus secundum finem quem consequitur opus illud in operante, et secundum finem illud in operante, et secundum finem quem consequitur in alio circa quem quem consequitur in alio circa quem operatur. Dicatur ergo, quod primum operatur. Dicatur ergo, quod primum præmium non crescit in Angelis, nec præmium non crescit in Angelis, nec meritum ad illud, nec demeritum contra meritum ad illud, nec demeritum contra illud. Secundum autem præmium crescit illud. Secundum autem præmium crescit secundum multitudinem bonorum ope- secundum multitudinem bonorum ope- rum in quibus gloriantur beati, et hoc rum in quibus gloriantur beati, et hoc quoad finem in ipso, et quantum ad hoc quoad finem in ipso, et quantum ad hoc videntur omnes Angeli custodientes æ- videntur omnes Angeli custodientes æ- quales, qui nihil omittunt de contingen- quales, qui nihil omittunt de contingen- tibus custodiæ. Quoad finem autem in tibus custodiæ. Quoad finem autem in alio possunt quidam esse majores, et alio possunt quidam esse majores, et quidam minores, et multitudo salvatorum quidam minores, et multitudo salvatorum dicitur a quibusdam etiam proprie meri- dicitur a quibusdam etiam proprie meri- tum, quod crescit plus et minus respectu tum, quod crescit plus et minus respectu illius præmii. illius præmii.

Ad object. Ad object.

1. 1.

Dicendum ergo, quod duæ rationes Dicendum ergo, quod duæ rationes primæ intelliguntur de merito ordinato primæ intelliguntur de merito ordinato ad substantiale præmium. ad substantiale præmium.

615 615

cendum, quod intelligitur de judicio com- cendum, quod intelligitur de judicio com- parationis: quia scilicet sollicitudo An- parationis: quia scilicet sollicitudo An- geli custodientis proponetur contra igna- geli custodientis proponetur contra igna- viam hominis, ut convincatur de negli- viam hominis, ut convincatur de negli- gentia in die judicii. gentia in die judicii.

dicendum, dicendum,

AD ALIAM auctoritatem AD ALIAM auctoritatem quod Angeli boni laudantur et mali cul- quod Angeli boni laudantur et mali cul- pantur vel si boni culpantur, tunc cul- pantur vel si boni culpantur, tunc cul- pari non accipitur proprie, sed pro nomi- pari non accipitur proprie, sed pro nomi- ne finis custodiæ in alio. ne finis custodiæ in alio.

AD ILLAM quæ est de Apostolo sumpta, AD ILLAM quæ est de Apostolo sumpta, dicendum quod intelligitur de malis An- dicendum quod intelligitur de malis An- gelis, quos judicabimus, secundum quam- gelis, quos judicabimus, secundum quam- dam Glossam, et secundum aliam de bo- dam Glossam, et secundum aliam de bo- nis, et tunc accipitur de judicio compa- nis, et tunc accipitur de judicio compa- rationis. rationis.

AD ALIAM auctoritatem Hesychii dicen- AD ALIAM auctoritatem Hesychii dicen- dum, quod etiam intelligitur de judicio dum, quod etiam intelligitur de judicio comparationis, de quo sufficienter deter- comparationis, de quo sufficienter deter- minabitur in quæstione de extremo ju- minabitur in quæstione de extremo ju- dicio. dicio.

AD ALIUD dicimus concedendo secun- AD ALIUD dicimus concedendo secun- dum distinctionem prius habitam. dum distinctionem prius habitam.

AD ALIUD dicendum, quod Angelus re- AD ALIUD dicendum, quod Angelus re- cipiens revelationem de damnando vult cipiens revelationem de damnando vult eum salvari, secundum quod Deus vult, eum salvari, secundum quod Deus vult, secundum doctrinam Pauli, omnes homi- secundum doctrinam Pauli, omnes homi- nes salvos fieri, et ad agnitionem verita- nes salvos fieri, et ad agnitionem verita- tis venire. Nec hoc est verum, quod tis venire. Nec hoc est verum, quod aliquis teneatur voluntatem suam con- aliquis teneatur voluntatem suam con- formare voluntati divinæ in volito, sicut formare voluntati divinæ in volito, sicut ostenditur ex verbis Magistri in fine pri- ostenditur ex verbis Magistri in fine pri- mi Sententiarum, ubi agitur de voluntate, mi Sententiarum, ubi agitur de voluntate, sed tenetur conformare in hoc quod debet sed tenetur conformare in hoc quod debet velle quod Deus vult eum velle: et hoc velle quod Deus vult eum velle: et hoc plenius determinari habet in quæstione de plenius determinari habet in quæstione de voluntate Dei. Dicatur igitur, quod Deus voluntate Dei. Dicatur igitur, quod Deus vult eum velle salutem hujusmodi dam- vult eum velle salutem hujusmodi dam- nandi, et operari ad salutem ejus, ut per nandi, et operari ad salutem ejus, ut per impedimentum Angeli pauciora commit- impedimentum Angeli pauciora commit- tat peccata, et ut justior appareat condem- tat peccata, et ut justior appareat condem- natio. Nec hoc dicimus, quod ex præscien- natio. Nec hoc dicimus, quod ex præscien- tia vel revelatione aliquis habeat necessi- tia vel revelatione aliquis habeat necessi- tatem ad condemnationem, sed solvimus tatem ad condemnationem, sed solvimus ea quæ sequuntur tali positione facta, ne ea quæ sequuntur tali positione facta, ne

AD AUCTORITATEM primam Hesychii di- videamur fugere talem positionem. AD AUCTORITATEM primam Hesychii di- videamur fugere talem positionem.

1 Cf. Luc. 1, 44. 1 Cf. Luc. 1, 44.

2 Cf. Genes. xxv, 22. 2 Cf. Genes. xxv, 22.

3 I ad Timoth. 11, 4. 3 I ad Timoth. 11, 4.

Ad object. Ad object.

2. 2.

Ad object. Ad object. 3. 3.

Ad object. Ad object.

4. 4.

Ad object. Ad object. 5. 5.

Ad object. Ad object.

6. 6.

616 616

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Ad quæst. AD ILLUD quod quæritur juxta hoc, Ad quæst. AD ILLUD quod quæritur juxta hoc, habetur solutio ex verbis Augustini su- habetur solutio ex verbis Augustini su- per Genesim, et beati Bernardi in libro V per Genesim, et beati Bernardi in libro V de Consideratione ad Eugenium, quod de Consideratione ad Eugenium, quod natura angelica in deiformi intellectu natura angelica in deiformi intellectu creata est juxta Verbum non perfectibilis creata est juxta Verbum non perfectibilis per contemplationem speculi et ænigma- per contemplationem speculi et ænigma- tis homo autem intellectu inquisitivo tis homo autem intellectu inquisitivo perfectibilis per creaturarum contempla- perfectibilis per creaturarum contempla- tionem. Et ideo quantum ad ordinem tionem. Et ideo quantum ad ordinem naturæ conveniebat Angelum non habe- naturæ conveniebat Angelum non habe- re viam ad Verbum, sed juxta Verbum re viam ad Verbum, sed juxta Verbum esse. Et cum comprehensio Verbi sit esse. Et cum comprehensio Verbi sit præmium, via autem ad ipsum sit status præmium, via autem ad ipsum sit status et tempus meriti, conveniebat hominem et tempus meriti, conveniebat hominem habere statum et tempus in merito, et non habere statum et tempus in merito, et non Angelum. Angelum.

Ad quæst. AD ILLUD quod ulterius quæritur, con- Ad quæst. AD ILLUD quod ulterius quæritur, con- cedimus quod homo Angelum habet in cedimus quod homo Angelum habet in utero matris statim ut perpuerium est utero matris statim ut perpuerium est formatum per animam rationalem. formatum per animam rationalem.

Concedimus etiam, quod Angeli cu- Concedimus etiam, quod Angeli cu- stodia in præsidium est corporis et ani- stodia in præsidium est corporis et ani- mæ sed custodia Angeli in nullo im- mæ sed custodia Angeli in nullo im- pedit cursum naturæ, neque cursum vo- pedit cursum naturæ, neque cursum vo- luntatis liberi arbitrii et propter diver- luntatis liberi arbitrii et propter diver- sum defectum naturæ, quidam sic et alii sum defectum naturæ, quidam sic et alii aliter moriuntur: propter diversum au- aliter moriuntur: propter diversum au- tem defectum voluntatis quidam sic et tem defectum voluntatis quidam sic et alii aliter peccant. alii aliter peccant.

ARTICULI SEXTI ARTICULI SEXTI

PARTICULA III. PARTICULA III.

Utrum Angelis accrescat pugna et con- Utrum Angelis accrescat pugna et con- tradictio inter seipsos' ? tradictio inter seipsos' ?

Tertio quæritur, Utrum eis accrescat Tertio quæritur, Utrum eis accrescat pugna et contradictio inter seipsos ? pugna et contradictio inter seipsos ?

1 Cf. Opp. B. Alberti. IIa Part. Summa theo- 1 Cf. Opp. B. Alberti. IIa Part. Summa theo- logiæ, Quæst. 36, membr. 6. Tom. XXXII novæ logiæ, Quæst. 36, membr. 6. Tom. XXXII novæ editionis nostræ. editionis nostræ.

Et primo quæritur de contradictione Et primo quæritur de contradictione quæ videtur esse inter bonos. quæ videtur esse inter bonos. Secundo, de contradictione quæ est Secundo, de contradictione quæ est boni et mali. boni et mali.

AD PRIMUM proceditur sic : AD PRIMUM proceditur sic :

1. Dicitur, Job, xxv, 2: Potestas et 1. Dicitur, Job, xxv, 2: Potestas et terror apud cum est, qui facit concor- terror apud cum est, qui facit concor- diam in sublimibus suis. Ergo videtur, diam in sublimibus suis. Ergo videtur, quod inter sublimes Angelos sit discordia, quod inter sublimes Angelos sit discordia, quæ per Dominum ad concordiam redu- quæ per Dominum ad concordiam redu- citur. citur.

2. Item, Videtur per Danielem, Daniel. 2. Item, Videtur per Danielem, Daniel. x, 13 Princeps autem regni Persarum x, 13 Princeps autem regni Persarum resistit mihi viginti et uno diebus: et resistit mihi viginti et uno diebus: et ecce Michael, unus de principibus primis, ecce Michael, unus de principibus primis, venit in adjutorium meum et ego re- venit in adjutorium meum et ego re- mansi ibi juxta regem Persarum. Ubi mansi ibi juxta regem Persarum. Ubi dicit Hieronymus « Videtur mihi hic dicit Hieronymus « Videtur mihi hic Angelus esse, cui Persis credita est et Angelus esse, cui Persis credita est et isti sunt principes de quibus loquitur isti sunt principes de quibus loquitur Paulus Sapientiam loquimur inter per- Paulus Sapientiam loquimur inter per- fectos,.... quam nemo principum hujus fectos,.... quam nemo principum hujus sæculi cognovit 2. » Ex hoc videtur, quod sæculi cognovit 2. » Ex hoc videtur, quod principes contradictionem habent inter principes contradictionem habent inter se ad invicem. se ad invicem.

: :

3. Item, Ibidem alia Glossa super il- 3. Item, Ibidem alia Glossa super il- lud Restitit mihi: «Faciens pro commis- lud Restitit mihi: «Faciens pro commis- sis sibi provinciis, ne captivorum populus sis sibi provinciis, ne captivorum populus dimitteretur. » Et forsitam cum oraret dimitteretur. » Et forsitam cum oraret Propheta, exauditus fuit: nam statim et Propheta, exauditus fuit: nam statim et ei missus est Angelus, qui Dei indulgen- ei missus est Angelus, qui Dei indulgen- tiam nuntiaret quia viginti et uno die- tiam nuntiaret quia viginti et uno die- bus resistit ei princeps Persarum, enu- bus resistit ei princeps Persarum, enu- merans peccata Judæorum, quibus juste merans peccata Judæorum, quibus juste captivi tenerentur nec demitterentur. captivi tenerentur nec demitterentur.

4. Item, Hieronymus super illud : 4. Item, Hieronymus super illud : Cum ego egrederer, apparuit princeps Cum ego egrederer, apparuit princeps Græcorum veniens 3 : « Ac si diceret : Græcorum veniens 3 : « Ac si diceret : Egrediebar a conspectu Dei, ut quæ Egrediebar a conspectu Dei, ut quæ ventura sunt populo tuo, nuntiarem tibi, ventura sunt populo tuo, nuntiarem tibi, licet auditus non sim stante ibi Persarum licet auditus non sim stante ibi Persarum principe, et contradicente tuis precibus principe, et contradicente tuis precibus vel meæ legationi. Et ecce princeps Græ- vel meæ legationi. Et ecce princeps Græ- corum, id est, Angelus Macedonum ve- corum, id est, Angelus Macedonum ve- niebat: et ingressus in conspectu Dei ut niebat: et ingressus in conspectu Dei ut

* I ad Corinth. 11, 6 et seq. * I ad Corinth. 11, 6 et seq. 3 Daniel x, 20. 3 Daniel x, 20.

|contra. |contra.

wlutio. wlutio.

SUMMA DE CREATURIS, SUMMA DE CREATURIS, accusaret principem Medorum et Persa- accusaret principem Medorum et Persa- rum, ut in eorum locis regnum Græco- rum, ut in eorum locis regnum Græco- rum succedat. » Et sic videtur, quod rum succedat. » Et sic videtur, quod contradictio fuit ibi inter tres Angelos. contradictio fuit ibi inter tres Angelos. 5. Item, Super illud: Nunc revertar ut 5. Item, Super illud: Nunc revertar ut præelier adversus principem Persarum 1, præelier adversus principem Persarum 1, dicit Hieronymus, quod « quilibet An- dicit Hieronymus, quod « quilibet An- gelus cupit potestatem suorum in terre- gelus cupit potestatem suorum in terre- nis crescere. » nis crescere. »

SED CONTRA: SED CONTRA:

In beatis summa pax est, ut dicit Au- In beatis summa pax est, ut dicit Au- gustinus, et summa concordia. Ergo vi- gustinus, et summa concordia. Ergo vi- detur, quod nulla discordia et nulla con- detur, quod nulla discordia et nulla con- tradictio sit inter eos. tradictio sit inter eos.

SOLUTIO. Dicendum, quod contradictio SOLUTIO. Dicendum, quod contradictio non est in Angelis bonis simpliciter, sed non est in Angelis bonis simpliciter, sed secundum quid, scilicet per ostensionem secundum quid, scilicet per ostensionem diversorum meritorum, quæ sunt in cu- diversorum meritorum, quæ sunt in cu- stoditis et hæc ipsa contradictio reduci- stoditis et hæc ipsa contradictio reduci- tur ad concordiam per ostensionem illu- tur ad concordiam per ostensionem illu- minationis desuper venientis quando minationis desuper venientis quando enim illam accipiunt, et in ipsa cogno- enim illam accipiunt, et in ipsa cogno- scunt quid justum sit, concordant omnes scunt quid justum sit, concordant omnes in ostensam divinam voluntatem. Hiero- in ostensam divinam voluntatem. Hiero- nymus tamen videtur intelligere princi- nymus tamen videtur intelligere princi- pem Persarum et principem Græcorum pem Persarum et principem Græcorum de malis Angelis: quia aliter non esset de malis Angelis: quia aliter non esset verum quod dicit, quod isti sunt princi- verum quod dicit, quod isti sunt princi- pes de quibus dicit Paulus: Qui non pes de quibus dicit Paulus: Qui non cognoverunt sapientiam Dei si enim cognoverunt sapientiam Dei si enim cognovissent, numquam Dominum glo- cognovissent, numquam Dominum glo- riæ crucifixissent 2, id est, crucifigi sua- riæ crucifixissent 2, id est, crucifigi sua- sissent et istorum etiam proprium est sissent et istorum etiam proprium est velle suos crescere in terrena potestate, velle suos crescere in terrena potestate, ut dicit alia Glossa, ut multiplicato ut dicit alia Glossa, ut multiplicato affectu terrenorum multiplicentur etiam affectu terrenorum multiplicentur etiam peccata. Et hoc videtur etiam in Evan- peccata. Et hoc videtur etiam in Evan- gelio, ubi dicit Dominus, quod princeps gelio, ubi dicit Dominus, quod princeps hujus mundi ejicietur foras ³. Hoc etiam hujus mundi ejicietur foras ³. Hoc etiam videtur Gregorius attestari in alia Glossa videtur Gregorius attestari in alia Glossa super eumdem locum Danielis, qui dicit super eumdem locum Danielis, qui dicit sic : « Angelicos spiritus recte milites sic : « Angelicos spiritus recte milites

TRACT. IV, QUÆST. 38. TRACT. IV, QUÆST. 38.

617 617

dicimus: quia decertare eos contra aereas dicimus: quia decertare eos contra aereas potestates non ignoramus: quæ tamen potestates non ignoramus: quæ tamen certamina non cum labore, sed imperio certamina non cum labore, sed imperio peragunt. » Et hæc Glossa accipitur de peragunt. » Et hæc Glossa accipitur de moralibus super Job, xxv, 2*. moralibus super Job, xxv, 2*.

Ex his ergo sive de bonis sive de ma- Ex his ergo sive de bonis sive de ma- lis Angelis intelligatur, patet solutio ad lis Angelis intelligatur, patet solutio ad

totum. totum.

ARTICULI SEXTI ARTICULI SEXTI

PARTICULA IV. PARTICULA IV.

De contradictione quæ est boni et mali³. De contradictione quæ est boni et mali³.

Secundo, Quæritur de contradictione, Secundo, Quæritur de contradictione, quæ est boni et mali, de qua habetur in quæ est boni et mali, de qua habetur in epistola Judæ: Cum Michael Archange- epistola Judæ: Cum Michael Archange- lus cum diabolo disputans altercaretur lus cum diabolo disputans altercaretur de Moysi corpore, non est ausus judi- de Moysi corpore, non est ausus judi- cium inferre blasphemiæ, sed dixit: cium inferre blasphemiæ, sed dixit: Imperet. tibi Dominus 6. Imperet. tibi Dominus 6.

Gratia hujus quæritur, Quare prælium Gratia hujus quæritur, Quare prælium cum diabolo attribuitur Michaeli, sicut cum diabolo attribuitur Michaeli, sicut legitur hic, et in Apocalypsi¹? legitur hic, et in Apocalypsi¹?

Et quæritur de Moysi corpore, et Et quæritur de Moysi corpore, et quare non est ausus in Deum inferre quare non est ausus in Deum inferre blasphemiam. Simile enim hujus habe- blasphemiam. Simile enim hujus habe- tur in Zacharia, 111, 1 et 2, ubi dicitur: tur in Zacharia, 111, 1 et 2, ubi dicitur: Ostendit mihi Dominus Jesum, sacerdo- Ostendit mihi Dominus Jesum, sacerdo- tem magnum, stantem coram Angelo tem magnum, stantem coram Angelo Domini: et Satan stabat a dextris ejus Domini: et Satan stabat a dextris ejus ut adversaretur ei. Et dixit Dominus ad ut adversaretur ei. Et dixit Dominus ad Satan Increpet Dominus in te, Satan! Satan Increpet Dominus in te, Satan! et increpet Dominus in te, qui elegit Je- et increpet Dominus in te, qui elegit Je- rusalem! rusalem!

2. Præterea, Cum enim homo maledi- 2. Præterea, Cum enim homo maledi- cat homini sicut Petrus Ananiæ et Sa- cat homini sicut Petrus Ananiæ et Sa- phiræ 8, videtur quod multo magis An- phiræ 8, videtur quod multo magis An- gelus poterat maledicere diabolo. gelus poterat maledicere diabolo.

1 Daniel. x, 20. 1 Daniel. x, 20.

I ad Corinth. 11, 8. I ad Corinth. 11, 8.

3 Joan. XII, 31. 3 Joan. XII, 31.

* S. GREGORIUS, Lib. XVII Moralium, cap. 7. * S. GREGORIUS, Lib. XVII Moralium, cap. 7. Cf. Opp. B. Alberti. Ila Part. Summa theo- Cf. Opp. B. Alberti. Ila Part. Summa theo-

logiæ, Quæst. 36, membr. 6. Tom. XXXII hu- logiæ, Quæst. 36, membr. 6. Tom. XXXII hu- jusce novæ editionis. jusce novæ editionis.

⚫ Judæ, 7. 9. ⚫ Judæ, 7. 9.

7 Cf. Apocal. XII, 7. 7 Cf. Apocal. XII, 7.

8 Cf. Act. v, 1 et seq. 8 Cf. Act. v, 1 et seq.

Solutio. Solutio. Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

618 618

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

SOLUTIO. Dicendum, quod boni Ange- SOLUTIO. Dicendum, quod boni Ange- li decertant contra malos, ut habetur in li decertant contra malos, ut habetur in præmissa auctoritate Gregorii et hoc præmissa auctoritate Gregorii et hoc præcipue attribuitur Michaeli, quia ille præcipue attribuitur Michaeli, quia ille est præpositus et princeps Ecclesiæ Dei : est præpositus et princeps Ecclesiæ Dei : et idcirco habet ille certare pro Ecclesia et idcirco habet ille certare pro Ecclesia Dei et hoc est quod dicit Grégorius : Dei et hoc est quod dicit Grégorius : « Quoties magnæ virtutis aliquid agitur, « Quoties magnæ virtutis aliquid agitur, Michael mitti perhibetur ut ex ipso Michael mitti perhibetur ut ex ipso actu et nomine detur intelligi, quod actu et nomine detur intelligi, quod nullus potest facere quod facere præva- nullus potest facere quod facere præva- let Dominus. «Unde et ille antiquus ho- let Dominus. «Unde et ille antiquus ho- stis, qui Deo esse per superbiam similis stis, qui Deo esse per superbiam similis concupivit, dicens: Ascendam super al- concupivit, dicens: Ascendam super al- titudinem nubium, similis ero Altissi- titudinem nubium, similis ero Altissi- mo¹: dum in fine mundi in sua virtute mo¹: dum in fine mundi in sua virtute relinquetur extremo supplicio perimen- relinquetur extremo supplicio perimen- dus, cum Michaele Archangelo præliatu- dus, cum Michaele Archangelo præliatu- rus esse perhibetur, sicut per Joannem rus esse perhibetur, sicut per Joannem dicitur Factum est prælium magnum dicitur Factum est prælium magnum in cælo: Michael et Angeli ejus, etc. ³ : in cælo: Michael et Angeli ejus, etc. ³ : ut qui se ad Dei similitudinem superbus ut qui se ad Dei similitudinem superbus extulerat, per Michaelem peremptus di- extulerat, per Michaelem peremptus di- scat, quia ad Dei similitudinem per su- scat, quia ad Dei similitudinem per su- perbiam nullus assurgat. Corpus autem perbiam nullus assurgat. Corpus autem Moysi dicitur synagoga, cujus Moyses in Moysi dicitur synagoga, cujus Moyses in figura Christi est caput et cum desiit figura Christi est caput et cum desiit esse synagoga, tunc Michael factus est esse synagoga, tunc Michael factus est princeps Ecclesiæ, et idcirco habet de- princeps Ecclesiæ, et idcirco habet de- certare pro Ecclesia: et sic patet respon- certare pro Ecclesia: et sic patet respon- sio primi quæsiti. sio primi quæsiti.

Ad secundum autem dicendum, quod Ad secundum autem dicendum, quod non est maledicendum alicui creaturæ non est maledicendum alicui creaturæ propter naturam bonam quam creavit propter naturam bonam quam creavit Deus, ut dicit Glossa ibidem: sed zelo Deus, ut dicit Glossa ibidem: sed zelo justitiæ non vindictæ cum modestia licet justitiæ non vindictæ cum modestia licet increpare iniquitatem. Nec factum Pe- increpare iniquitatem. Nec factum Pe- tri fuit maledictio, sed potius dura incre- tri fuit maledictio, sed potius dura incre- patio. De maledictionibus autem quæ patio. De maledictionibus autem quæ videntur factæ a quibusdam patribus videntur factæ a quibusdam patribus sanctis alias determinabitur. sanctis alias determinabitur.

1 Isa. xiv, 14. 1 Isa. xiv, 14.

Cf. Apocal. x11, 7. Cf. Apocal. x11, 7.

ARTICULUS VII. ARTICULUS VII.

De numero et nominibus custodientium. De numero et nominibus custodientium.

Consequenter quæritur de numero et Consequenter quæritur de numero et nominibus custodientium. nominibus custodientium.

In Genesi autem, xvi, 1 et seq., legi- In Genesi autem, xvi, 1 et seq., legi- tur, quod tres venerunt ad Abraham, tur, quod tres venerunt ad Abraham, quorum duo tantum venerunt in Sodo- quorum duo tantum venerunt in Sodo- mam. Sæpe autem legitur, quod appa- mam. Sæpe autem legitur, quod appa- ruit unus. In Tobia autem legitur, quod ruit unus. In Tobia autem legitur, quod Angelus dixit: Ego sum Raphael Ange- Angelus dixit: Ego sum Raphael Ange- lus, unus ex septem qui adstamus ante lus, unus ex septem qui adstamus ante Dominum. Et in Apocalypsi sæpe le- Dominum. Et in Apocalypsi sæpe le- guntur apparuisse quatuor, et septem, guntur apparuisse quatuor, et septem, et tres. II autem Machabæorum, x, 29 et tres. II autem Machabæorum, x, 29 et 30, cum Machabæus procederet ad et 30, cum Machabæus procederet ad bellum contra Timotheum, sic legitur : bellum contra Timotheum, sic legitur : Apparuerunt adversariis de cœlo viri Apparuerunt adversariis de cœlo viri quinque in equis, frænis aureis decori, quinque in equis, frænis aureis decori, ducatum Judæis præstantes. Ex quibus ducatum Judæis præstantes. Ex quibus duo Machabæum medium habentes, ar- duo Machabæum medium habentes, ar- mis suis circumseptum incolumem con- mis suis circumseptum incolumem con- servabant in adversarios autem tela et servabant in adversarios autem tela et

: :

fulmina jaciebant, ex quo et cæcitate fulmina jaciebant, ex quo et cæcitate confusi, et repleti perturbatione, cade- confusi, et repleti perturbatione, cade- bant. In eodem libro, xr, 8 et 9, legitur, bant. In eodem libro, xr, 8 et 9, legitur, quod cum procederent contra Lysiam ad quod cum procederent contra Lysiam ad bellum, apparuit præcedens eos eques in bellum, apparuit præcedens eos eques in veste candida, armis aureis hastam vi- veste candida, armis aureis hastam vi- brans. Tunc omnes simul benedixerunt brans. Tunc omnes simul benedixerunt misericordem Dominum, et convalue- misericordem Dominum, et convalue- runt animis, non solum homines, sed et runt animis, non solum homines, sed et bestias ferocissimas, et muros ferreos bestias ferocissimas, et muros ferreos parati penetrare. parati penetrare.

Similiter de nominibus eorum legitur, Similiter de nominibus eorum legitur, quod ille qui ad Tobiam missus est, quod ille qui ad Tobiam missus est, Raphael dictus est : et qui ad beátam Raphael dictus est : et qui ad beátam Virginem, dictus est Gabriel. Qui autem Virginem, dictus est Gabriel. Qui autem præliabatur cum dracone in Apocalypsi, præliabatur cum dracone in Apocalypsi, Michael. In Ezechiele, ix, 2, dicitur : Michael. In Ezechiele, ix, 2, dicitur : Ecce sex viri veniebant de via portæ su- Ecce sex viri veniebant de via portæ su-

3 Tob. x11, 15. 3 Tob. x11, 15.

Solutio. Solutio.

SUMMA DE CREATURIS, TRACT. IV, QUÆST. 58. SUMMA DE CREATURIS, TRACT. IV, QUÆST. 58.

619 619

custodiens personam unam, sicut Ange- custodiens personam unam, sicut Ange- lus qui apparuit Jacob, et ille significat lus qui apparuit Jacob, et ille significat actum inferioris ordinis, cujus custodia actum inferioris ordinis, cujus custodia est hominum singulorum. Quandoque est hominum singulorum. Quandoque autem apparuit ut revelans secreta, sicut autem apparuit ut revelans secreta, sicut ille qui apparuit beatæ Virgini et Zacha- ille qui apparuit beatæ Virgini et Zacha- riæ. Quandoque autem apparuit ut præ- riæ. Quandoque autem apparuit ut præ- cedens populum, sicut ille qui apparuit cedens populum, sicut ille qui apparuit Tobiæ, et ille qui præcessit Machabæum Tobiæ, et ille qui præcessit Machabæum in pugna contra Lysiam, et ille significat in pugna contra Lysiam, et ille significat actum Principatuum. Principum enim actum Principatuum. Principum enim est disponere et defendere principatum est disponere et defendere principatum gentis. gentis.

perioris, quæ respicit ad Aquilonem, et paruit apparuit enim quandoque ut perioris, quæ respicit ad Aquilonem, et paruit apparuit enim quandoque ut uniuscujusque vas interitus in manu uniuscujusque vas interitus in manu ejus vir quoque unus in medio eorum ejus vir quoque unus in medio eorum vestitus erat lineis, et atramentarium vestitus erat lineis, et atramentarium scriptoris ad renes ejus. Et ibi patet, scriptoris ad renes ejus. Et ibi patet, quod de septem Angelis loquitur. In eo- quod de septem Angelis loquitur. In eo- dem autem libro Ezechielis, 1, 5 et seq., dem autem libro Ezechielis, 1, 5 et seq., ponit quatuor animalia alata, et similitu- ponit quatuor animalia alata, et similitu- dinem firmamenti super capita eorum, dinem firmamenti super capita eorum, et thronum sapphirinum super firmamen- et thronum sapphirinum super firmamen- tum, et speciem hominis super thronum, tum, et speciem hominis super thronum, et unam rotam habentem quatuor facies. et unam rotam habentem quatuor facies. Et cum hæc secundum Dionysium attri- Et cum hæc secundum Dionysium attri- buantur Angelis, videntur ibi esse sep- buantur Angelis, videntur ibi esse sep- tem diversitates. In IV autem Regum, tem diversitates. In IV autem Regum, VI, 15 et seq., apparuerunt contra Eli- VI, 15 et seq., apparuerunt contra Eli- seum equi et currus ignei multi valde. Et seum equi et currus ignei multi valde. Et hoc ostendit multitudinem Angelorum, hoc ostendit multitudinem Angelorum, sicut et ipse Eliseus dixit: Plures no- sicut et ipse Eliseus dixit: Plures no- biscum sunt, quam cum illis. In Mat- biscum sunt, quam cum illis. In Mat- thæo, xxvi, 53, dixit Dominus ad Pe- thæo, xxvi, 53, dixit Dominus ad Pe- trum percutientem servum principis: trum percutientem servum principis: An putas quia non possum rogare Pa- An putas quia non possum rogare Pa- trem meum, et exhibebit mihi modo trem meum, et exhibebit mihi modo plus quam duodecim legiones Angelo- plus quam duodecim legiones Angelo- rum. Similiter, Lucæ, 11, 13, cum illo rum. Similiter, Lucæ, 11, 13, cum illo Angelo qui nuntiavit pastoribus nativita- Angelo qui nuntiavit pastoribus nativita- tem Christi, apparuit multitudo militiæ tem Christi, apparuit multitudo militiæ cœlestis laudantium Deum, et dicen- cœlestis laudantium Deum, et dicen- tium Gloria in altissimis Deo, et in tium Gloria in altissimis Deo, et in terra pax hominibus bonæ voluntatis. terra pax hominibus bonæ voluntatis.

Quæritur de diversitate omnium isto- Quæritur de diversitate omnium isto- rum, quæ sit ratio numeri et nominum? rum, quæ sit ratio numeri et nominum?

SOLUTIO. Dicendum, quod illi tres qui SOLUTIO. Dicendum, quod illi tres qui apparuerunt Abrahæ, apparuerunt ut apparuerunt Abrahæ, apparuerunt ut adstruerent fidem et confortarent in adstruerent fidem et confortarent in Abraham qui fuit in prima via credendi : Abraham qui fuit in prima via credendi : et quia fides maxime pendet ex trinitate et quia fides maxime pendet ex trinitate et unitate, ideo tres ibi vidit Abraham, et unitate, ideo tres ibi vidit Abraham, et unum adoravit. Duo autem qui in- et unum adoravit. Duo autem qui in- gressi sunt Sodomam, significant officia gressi sunt Sodomam, significant officia duorum ordinum, quæ necessaria fue- duorum ordinum, quæ necessaria fue- runt ad liberationem Lot, scilicet Ange- runt ad liberationem Lot, scilicet Ange- lorum et Archangelorum, quorum est lorum et Archangelorum, quorum est revelare secreta, sicut de incendio Sodo- revelare secreta, sicut de incendio Sodo- mæ revelatum est Lot, quando præcep- mæ revelatum est Lot, quando præcep- tum est ei ut iret in montem. tum est ei ut iret in montem.

Unus autem Angelus diversimode ap- Unus autem Angelus diversimode ap-

Quandoque autem apparuerunt qua- Quandoque autem apparuerunt qua- tuor, et illi significant officia quatuor tuor, et illi significant officia quatuor ordinum, quorum actus continue sunt ordinum, quorum actus continue sunt circa res humanas, scilicet Angelorum in circa res humanas, scilicet Angelorum in custodiendo, Archangelorum in reve- custodiendo, Archangelorum in reve- lando, Principatuum in disponendo lando, Principatuum in disponendo gentes, Potestatum autem in refrænando gentes, Potestatum autem in refrænando malitiam potestatis aereæ. Virtutes enim malitiam potestatis aereæ. Virtutes enim non semper circa humana operantur, sed non semper circa humana operantur, sed circa elementa mundi: nec est actus eo- circa elementa mundi: nec est actus eo- rum continuus, sed quandoque fiunt rum continuus, sed quandoque fiunt miracula, et quandoque non.. miracula, et quandoque non..

Quandoque autem apparuerunt quin- Quandoque autem apparuerunt quin- que propter actus quinque ordinum, que propter actus quinque ordinum, quorum ministerium est circa mundana, quorum ministerium est circa mundana, sicut illi qui apparuerunt circa Macha- sicut illi qui apparuerunt circa Macha- bæum, qui eum circumseptum habebant, bæum, qui eum circumseptum habebant, et illi significant actum Angelorum et et illi significant actum Angelorum et Principatuum quia Machabæus homo Principatuum quia Machabæus homo et princeps fuit. Alii tres officia trium et princeps fuit. Alii tres officia trium ordinum significant: Archangeli enim ordinum significant: Archangeli enim tela jaciebant revelando terrores ex parte tela jaciebant revelando terrores ex parte populi Dei: Potestates autem reprimen- populi Dei: Potestates autem reprimen- do nequitiam dæmonum, ne vires darent do nequitiam dæmonum, ne vires darent hostibus ad pugnam : Virtutes vero ex- hostibus ad pugnam : Virtutes vero ex- cæcando miraculose hostes et pertur- cæcando miraculose hostes et pertur- bando eos. bando eos.

Quandoque autem sex cum vasis in- Quandoque autem sex cum vasis in- teritus, et unus cum atramentario: et illi teritus, et unus cum atramentario: et illi significant sex modos tribulationis capti- significant sex modos tribulationis capti- vorum, et unum modum consolationis vorum, et unum modum consolationis liberatorum, de quibus habetur, Job, v, liberatorum, de quibus habetur, Job, v, 19: In sex tribulationibus liberabit te, 19: In sex tribulationibus liberabit te, et in septima non tanget te malum. Sex et in septima non tanget te malum. Sex autem tribulationes captivorum spiritua- autem tribulationes captivorum spiritua-

6.20 6.20

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

lium enumerantur a beato Gregorio in lium enumerantur a beato Gregorio in moralibus super Job. Ubi dicitur, quod moralibus super Job. Ubi dicitur, quod diabolus captivans miserum hominem diabolus captivans miserum hominem aut insidiando circumvolat, aut suadendo aut insidiando circumvolat, aut suadendo blanditur, aut promittendo decipit, aut blanditur, aut promittendo decipit, aut comminando terret, aut opprimendo ra- comminando terret, aut opprimendo ra- pit, aut desperando frangit. Et promis- pit, aut desperando frangit. Et promis- siones ad istas tribulationes significant siones ad istas tribulationes significant vasa interitus. Atramentarium autem vasa interitus. Atramentarium autem quod erat in septimo Angelo, significat quod erat in septimo Angelo, significat scripturam bonorum in libro vitæ. Et de scripturam bonorum in libro vitæ. Et de his amplius dicetur in quæstione de figu- his amplius dicetur in quæstione de figu- ris Angelorum. ris Angelorum.

Quandoque autem apparuerunt sep- Quandoque autem apparuerunt sep- tem sine distinctione, et illi non signifi- tem sine distinctione, et illi non signifi- cant nisi actum unius ordinis, scilicet cant nisi actum unius ordinis, scilicet Archangelorum quorum tamen revelatio Archangelorum quorum tamen revelatio distinguitur per septem ætates mundi et distinguitur per septem ætates mundi et per septiformem Ecclesiam in septena- per septiformem Ecclesiam in septena- rium donorum Spiritus sancti. Inde rium donorum Spiritus sancti. Inde etiam isti dicuntur adstare ante Domi- etiam isti dicuntur adstare ante Domi- num quia in conspectu Dei semper num quia in conspectu Dei semper tempus suæ revelationis exspectant. Et tempus suæ revelationis exspectant. Et hoc patet ex Glossis super Apocalypsim hoc patet ex Glossis super Apocalypsim de septem Angelis qui tuba canunt*. de septem Angelis qui tuba canunt*.

Ultra numerum autem istum non in- Ultra numerum autem istum non in- venitur certius numerus expressus ad venitur certius numerus expressus ad

custodiam. custodiam.

Visio autem Ezechielis per quatuor Visio autem Ezechielis per quatuor animalia secundum Dionysium significat animalia secundum Dionysium significat quatuor ordines, quorum officium conti- quatuor ordines, quorum officium conti- nuum est circa nos, ut diximus. Et quid nuum est circa nos, ut diximus. Et quid significent figuræ eorum, posterius dice- significent figuræ eorum, posterius dice- tur. Secundum autem Hieronymum si- tur. Secundum autem Hieronymum si- gnificat quatuor regna. Firmamentum gnificat quatuor regna. Firmamentum autem imminens capiti eorum, non si- autem imminens capiti eorum, non si- gnificat aliquem ordinem specialem, sed gnificat aliquem ordinem specialem, sed significat universitatem dispositioni qua- significat universitatem dispositioni qua- tuor ordinum traditam. Thronus autem tuor ordinum traditam. Thronus autem desuper significat chorum Thronorum. desuper significat chorum Thronorum. Species autem hominis et electri signifi- Species autem hominis et electri signifi- cant majestatem præsidentem. cant majestatem præsidentem.

Visio autem Jacob de Angelis descen- Visio autem Jacob de Angelis descen- dentibus significat ipsum ministerium dentibus significat ipsum ministerium Angelorum, quod consistit in allatione Angelorum, quod consistit in allatione donorum in descendendo de superius, et donorum in descendendo de superius, et

1 S. GREGORIUS, Lib. XXXII Moralium, cap. 9. 1 S. GREGORIUS, Lib. XXXII Moralium, cap. 9. 2 Cf. Apocal. vII, 2 et seq. 2 Cf. Apocal. vII, 2 et seq.

in præsentatione votorum nostrorum Deo in præsentatione votorum nostrorum Deo in ascendendo. in ascendendo.

Multitudo autem quæ fuit circa Eli- Multitudo autem quæ fuit circa Eli- seum, significat multitudinem mini- seum, significat multitudinem mini- strantium, non in numero ordinum, sed strantium, non in numero ordinum, sed personarum. Illa vero multitudo quæ personarum. Illa vero multitudo quæ fuit a pastoribus audita, significat mul- fuit a pastoribus audita, significat mul- titudinem assistentium et laudantium, titudinem assistentium et laudantium, sicut dicitur in Daniele Millia millium sicut dicitur in Daniele Millia millium ministrabant ei, et decies millies centena ministrabant ei, et decies millies centena millia assistebant ei*. millia assistebant ei*.

Duodecim autem legiones non signifi- Duodecim autem legiones non signifi- cant aliquem numerum ordinum vel cant aliquem numerum ordinum vel etiam gratiarum, sed significant multitu- etiam gratiarum, sed significant multitu- dines et exercitus Angelorum militan- dines et exercitus Angelorum militan- tium ad defensionem duodecim signato- tium ad defensionem duodecim signato- rum in qualibet duodecim tribuum filio- rum in qualibet duodecim tribuum filio- rum Israel. rum Israel.

Hoc autem quod quæritur de nomini- Hoc autem quod quæritur de nomini- bus, solvendum est per Gregorium. Et bus, solvendum est per Gregorium. Et de Michaele quidem verba jam habita de Michaele quidem verba jam habita superius sunt. De Gabriele autem dicit superius sunt. De Gabriele autem dicit sic : « Ad Mariam quoque Gabriel mit- sic : « Ad Mariam quoque Gabriel mit- titur, qui fortitudo nominatur. Illum titur, qui fortitudo nominatur. Illum quippe nuntiare veniebat, qui ad debel- quippe nuntiare veniebat, qui ad debel- landas aereas potestates humilis appa- landas aereas potestates humilis appa- rere dignatus est: per Dei enim forti- rere dignatus est: per Dei enim forti- tudinem nuntiandus erat, qui virtutum tudinem nuntiandus erat, qui virtutum dominus et potens in prœlio contra pote- dominus et potens in prœlio contra pote- states aereas ad bella veniebat. » De states aereas ad bella veniebat. » De Raphaele autem dicitur, quod Ra- Raphaele autem dicitur, quod Ra- phael interpretatur medicina, videlicet phael interpretatur medicina, videlicet dum Tobiæ oculos quasi per officium dum Tobiæ oculos quasi per officium curationis tetigit, et cæcitatis ejus tene- curationis tetigit, et cæcitatis ejus tene- bras tersit. Qui ergo ad curandum mitti- bras tersit. Qui ergo ad curandum mitti- tur, dignum fuit ut medicina Dei voca- tur, dignum fuit ut medicina Dei voca-

retur. retur.

Si vero quæritur, De quibus ordinibus Si vero quæritur, De quibus ordinibus sunt isti tres Angeli? Dico sine præju- sunt isti tres Angeli? Dico sine præju- dicio, quod Michael est de ordine Prin- dicio, quod Michael est de ordine Prin- cipatuum: et ideo Sancti dicunt, quod cipatuum: et ideo Sancti dicunt, quod fuit princeps synagogæ, et modo est fuit princeps synagogæ, et modo est princeps noster. Gabriel autem est de princeps noster. Gabriel autem est de ordine Archangelorum, sicut dicunt ordine Archangelorum, sicut dicunt communiter Sancti, ut supra habitum communiter Sancti, ut supra habitum est. Raphael autem est de ordine Vir- est. Raphael autem est de ordine Vir-

3 Cf. Ezechiel. I, 1 et seq. 3 Cf. Ezechiel. I, 1 et seq. 4 Daniel. vi, 10. 4 Daniel. vi, 10.

SUMMA DE CREATURIS, TRACT. IV, QUÆST. 59. SUMMA DE CREATURIS, TRACT. IV, QUÆST. 59.

tutum quia Virtutum est miracula fa- tutum quia Virtutum est miracula fa- cere, sicut ipse miraculose curavit To- cere, sicut ipse miraculose curavit To-

biam. biam.

Et si objiciatur quod in cantu dicitur : Et si objiciatur quod in cantu dicitur : « Archangele Michael, constitui te prin- « Archangele Michael, constitui te prin- cipem super omnes animas suscipien- cipem super omnes animas suscipien- das. » Et etiam, « Concussum est mare, das. » Et etiam, « Concussum est mare, et contremuit terra, ubi Archangelus et contremuit terra, ubi Archangelus Michael descendebat de cœlo. » Et ubi- Michael descendebat de cœlo. » Et ubi-

621 621

cumque aliter invenitur, solvendum est cumque aliter invenitur, solvendum est per auctoritatem Dionysii supra posi- per auctoritatem Dionysii supra posi- tam, quæ dicit, quod « superiores infe- tam, quæ dicit, quod « superiores infe- riorum dona participant excellenter, et riorum dona participant excellenter, et propter actum inferiorum quem habent propter actum inferiorum quem habent superiores, quandoque etiam sortiuntur superiores, quandoque etiam sortiuntur nomina inferiorum. » Non sic tamen ut nomina inferiorum. » Non sic tamen ut hoc nomen designet proprium ordinem hoc nomen designet proprium ordinem

eorum. eorum.

QUESTIO LIX. QUESTIO LIX.

De motibus Angelorum. De motibus Angelorum.

Deinde quæritur de motibus Angelorum. Deinde quæritur de motibus Angelorum.

Et quæruntur tria, scilicet an moveantur? Et quæruntur tria, scilicet an moveantur?

Secundo, Si moventur, per quem modum motus moventur? Secundo, Si moventur, per quem modum motus moventur? Et tertio, Utrum motus eorum sit in tempore, vel non? Et tertio, Utrum motus eorum sit in tempore, vel non?

ARTICULUS I. ARTICULUS I.

Utrum Angeli moveantur '? Utrum Angeli moveantur '?

Ad primum proceditur sic: Ad primum proceditur sic:

1. Dicit Gregorius, quod « Angeli 1. Dicit Gregorius, quod « Angeli currunt intra Deum quocumque mittan- currunt intra Deum quocumque mittan- tur » et currere est moveri : ergo mo- tur » et currere est moveri : ergo mo- ventur. ventur.

2. Item, Damascenus in libro II de 2. Item, Damascenus in libro II de Fide orthodoxa dicit : « Circumscripti- Fide orthodoxa dicit : « Circumscripti- biles sunt Angeli : cum enim sunt in biles sunt Angeli : cum enim sunt in

1 Cf. Opp. B. Alberti. Ia Part. Summa theo- 1 Cf. Opp. B. Alberti. Ia Part. Summa theo- logiæ, Quæst. 74, membr. 1 et 2. Tom. XXXI logiæ, Quæst. 74, membr. 1 et 2. Tom. XXXI hujusce novæ editionis. hujusce novæ editionis.

* S. GREGORIUS, Homil. 34 in Evangelium. * S. GREGORIUS, Homil. 34 in Evangelium.

coelo, non sunt in terra: et cum ad ter- coelo, non sunt in terra: et cum ad ter- ram a Deo mittuntur, non remanent in ram a Deo mittuntur, non remanent in cœlo 3. » Ex hoc patet, quod moventur cœlo 3. » Ex hoc patet, quod moventur de loco ad locum. de loco ad locum.

3. Item, Ibidem, « Fortes sunt et prom- 3. Item, Ibidem, « Fortes sunt et prom- pti ad Dei voluntatis expletionem, et pti ad Dei voluntatis expletionem, et ubique confestim inveniuntur naturæ ubique confestim inveniuntur naturæ agilitate, ubicumque divinus jusserit nu- agilitate, ubicumque divinus jusserit nu- tus. Et custodiunt partes terræ et genti- tus. Et custodiunt partes terræ et genti- bus et locis præsidentes, sicut a condi- bus et locis præsidentes, sicut a condi- tore præordinati sunt. Et ea quæ sunt tore præordinati sunt. Et ea quæ sunt apud nos, dispensant, et auxiliantur no- apud nos, dispensant, et auxiliantur no- bis. Ex hoc iterum accipitur, quod bis. Ex hoc iterum accipitur, quod moventur localiter. moventur localiter.

Similiter in Zacharia habetur: Et Similiter in Zacharia habetur: Et Angelus alius egrediebatur in occursum Angelus alius egrediebatur in occursum

3 S. J. DAMASCENUS, Lib. II de Fide orthodoxa, 3 S. J. DAMASCENUS, Lib. II de Fide orthodoxa, * Zachar. II, 3 et 4. * Zachar. II, 3 et 4.

cap. 3. cap. 3.

622 622

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

ejus et dixit ad eum: Curre, loquere, ejus et dixit ad eum: Curre, loquere, etc. Cum igitur currere sit localiter mo- etc. Cum igitur currere sit localiter mo- veri, Angeli moventur lotaliter. veri, Angeli moventur lotaliter.

4. Si forte aliquis dicat, quod moven- 4. Si forte aliquis dicat, quod moven- tur virtute, non substantia. CONTRA: Illa tur virtute, non substantia. CONTRA: Illa virtus aut est substantia Angeli, aut est virtus aut est substantia Angeli, aut est proprietas ejus sive potentia. Si primo proprietas ejus sive potentia. Si primo modo, tunc ad motum virtutis sequitur modo, tunc ad motum virtutis sequitur motus substantiæ. Si secundo modo, motus substantiæ. Si secundo modo, aut illa virtus erit sinė subjecto, aut erit aut illa virtus erit sinė subjecto, aut erit in subjecto proprio. Si primo modo, in subjecto proprio. Si primo modo, hoc est inconveniens et sine omni intel- hoc est inconveniens et sine omni intel- ligentia quia virtus numquam relinquit ligentia quia virtus numquam relinquit proprium subjectum. Gum enim sit de proprium subjectum. Gum enim sit de numero accidentium inseparabilium et numero accidentium inseparabilium et sit in specie qualitatis, quæ est naturalis sit in specie qualitatis, quæ est naturalis potentia, si proprium subjectum relin- potentia, si proprium subjectum relin- queret, oporteret quod accidens esset queret, oporteret quod accidens esset sine subjecto. Si secundo modo, tunc sine subjecto. Si secundo modo, tunc ubicumque est virtus, erit substantia, et ubicumque est virtus, erit substantia, et ad motum virtutis sequitur motus sub- ad motum virtutis sequitur motus sub- stantiæ. stantiæ.