Sed contra. Sed contra.

568 568

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

ferioris autem hierarchiæ est illuminare ferioris autem hierarchiæ est illuminare homines, ut dicit Dionysius. Ergo Vir- homines, ut dicit Dionysius. Ergo Vir- tutes sunt de inferiori hierarchia. tutes sunt de inferiori hierarchia.

3. Item, Gregorius : « Sunt qui mira 3. Item, Gregorius : « Sunt qui mira faciunt, signa valenter operantur. Quo faciunt, signa valenter operantur. Quo ergo isti nisi ad supernarum Virtutum ergo isti nisi ad supernarum Virtutum sortem et numerum congruunt? » Sed sortem et numerum congruunt? » Sed signa facere non est gratiæ gratum fa- signa facere non est gratiæ gratum fa- cientis. Ergo videtur, quod iste ordo de- cientis. Ergo videtur, quod iste ordo de- nominatur a gratia gratis data, et non a nominatur a gratia gratis data, et non a gratia gratum faciente: hæc autem non gratia gratum faciente: hæc autem non est pars beatitudinis: ergo videtur, quod est pars beatitudinis: ergo videtur, quod ab illa non debeat denominari ordo. ab illa non debeat denominari ordo.

4. Item, Dicit beatus Bernardus in 4. Item, Dicit beatus Bernardus in sermone 19 super Cantica, quod «< illæ sermone 19 super Cantica, quod «< illæ beatitudines quæ Virtutes dicuntur, ex beatitudines quæ Virtutes dicuntur, ex eo appellatæ sunt, quod virtutum atque eo appellatæ sunt, quod virtutum atque prodigiorum occultas perpetuasque cau- prodigiorum occultas perpetuasque cau- sas felici curiositate rimari ac mirari di- sas felici curiositate rimari ac mirari di- vinitus ordinatæ, signa quæ et quando vinitus ordinatæ, signa quæ et quando volunt, in omnibus elementis terræ po- volunt, in omnibus elementis terræ po- tenter exhibeant. » Ex hoc accipitur, tenter exhibeant. » Ex hoc accipitur, quod non tantum dicuntur Virtutes ab quod non tantum dicuntur Virtutes ab operatione signorum, sed etiam a con- operatione signorum, sed etiam a con- templatione immediata in Verbo perpe- templatione immediata in Verbo perpe- tuarum causarum, quibus fiunt miracula. tuarum causarum, quibus fiunt miracula. Et cum primæ hierarchiæ sit immediate Et cum primæ hierarchiæ sit immediate converti ad Verbum, videtur quod iste converti ad Verbum, videtur quod iste ordo sit de prima hierarchia. Hoc etiam ordo sit de prima hierarchia. Hoc etiam videtur expressius dicere sic: « Plenum videtur expressius dicere sic: « Plenum quippe est suavitatis et gratiæ, incerta quippe est suavitatis et gratiæ, incerta et occulta sapientiæ in ipsa sapientia in- et occulta sapientiæ in ipsa sapientia in- tueri : plenum nihilominus honoris et tueri : plenum nihilominus honoris et gloriæ, causarum in Dei Verbo abscon- gloriæ, causarum in Dei Verbo abscon- ditarum mundo spectandas mirandasque ditarum mundo spectandas mirandasque in manus Virtutum dirigi efficientias. » in manus Virtutum dirigi efficientias. »

SED CONTRA hoc videtur id quod infra SED CONTRA hoc videtur id quod infra in eodem sermone dicit : « A Virtutibus in eodem sermone dicit : « A Virtutibus diligitur Deus ob benignissimam exhi- diligitur Deus ob benignissimam exhi- bitionem miraculorum, per quæ incre- bitionem miraculorum, per quæ incre- dulos dignantissime trahit ad fidem. » dulos dignantissime trahit ad fidem. » Ex hoc enim videtur, quod sint de infe- Ex hoc enim videtur, quod sint de infe- riori hierarchia, ut supra habitum est. riori hierarchia, ut supra habitum est. Hoc expresse dicit beatus Bernardus ad Hoc expresse dicit beatus Bernardus ad Eugenium, ubi dicit Archangelis præ- Eugenium, ubi dicit Archangelis præ-

1. S. BERNARDUS, Lib. V de Consideratione, 1. S. BERNARDUS, Lib. V de Consideratione, cap. 4. cap. 4.

I de Coelo et Mundo, tex. com. 116. I de Coelo et Mundo, tex. com. 116.

esse Virtutes, et illis Potestates, et Po- esse Virtutes, et illis Potestates, et Po- testatibus Principatus. testatibus Principatus.

SED CONTRA videtur esse Dionysius qui SED CONTRA videtur esse Dionysius qui ordinat hunc ordinem ante Potestates et ordinat hunc ordinem ante Potestates et Principatus. Principatus.

Hoc etiam videtur esse per rationem : Hoc etiam videtur esse per rationem : 1. Dicit enim Philosophus in I do 1. Dicit enim Philosophus in I do Coelo et mundo, quod virtus est ultimum Coelo et mundo, quod virtus est ultimum quod est in re de potentia 2. Cum igitur quod est in re de potentia 2. Cum igitur Principatus dicat potestatem quamdam, Principatus dicat potestatem quamdam, Potestates autem potestatem simpliciter, Potestates autem potestatem simpliciter, et Virtutes addunt ultimum super poten- et Virtutes addunt ultimum super poten- tiam, essent Potestates ante Principatus, tiam, essent Potestates ante Principatus, et Virtutes ante Potestates. et Virtutes ante Potestates.

2. Item, Dicit Dionysius in libro de 2. Item, Dicit Dionysius in libro de Divinis nominibus, quod « Deus lauda- Divinis nominibus, quod « Deus lauda- tur, eo quod ineffabilis et ignota et in- tur, eo quod ineffabilis et ignota et in- cognoscibilis est cuncta egrediens ipsius cognoscibilis est cuncta egrediens ipsius virtus, quæ propter abundantiam possi- virtus, quæ propter abundantiam possi- bilis, id est, potestatis, infirmitatem fir- bilis, id est, potestatis, infirmitatem fir- mat, et ultimas resonantiarum ipsius con- mat, et ultimas resonantiarum ipsius con- tinet et fortiter tenet ³. » Ex hoc accipitur, tinet et fortiter tenet ³. » Ex hoc accipitur, quod Virtus determinatur per abundan- quod Virtus determinatur per abundan- tiam potestatis ultimam, omnia firman- tiam potestatis ultimam, omnia firman- tem et continentem in esse, virtute, et tem et continentem in esse, virtute, et opere et cum hoc sit plus quam Pote- opere et cum hoc sit plus quam Pote- stas et Principatus. stas et Principatus.

Si forte dicat aliquis, quod non est Si forte dicat aliquis, quod non est vis in nominibus, hoc nihil est : quia vis in nominibus, hoc nihil est : quia diffinitio propria rei est de nomine spe- diffinitio propria rei est de nomine spe- ciei. ciei.

Præterea, Distinctiones officiorum An- Præterea, Distinctiones officiorum An- gelorum non possumus cognoscere, nisi gelorum non possumus cognoscere, nisi per manifestas rationes nominum. per manifestas rationes nominum.

Sed tunc quæritur, Quare determinan- Sed tunc quæritur, Quare determinan- tur Virtutes per miracula facere? tur Virtutes per miracula facere?

SOLUTIO. Supponatur, quod media Soluti SOLUTIO. Supponatur, quod media Soluti hierarchia distinguitur secundum per- hierarchia distinguitur secundum per- fectam potestatem pertinentem ad gu- fectam potestatem pertinentem ad gu- bernationem et continentiam mundi. bernationem et continentiam mundi. Tunc dicimus, quod Virtus accipitur hic Tunc dicimus, quod Virtus accipitur hic prout est ultimum quod est in re de po- prout est ultimum quod est in re de po- tentia, et hæc determinatur duobus mo- tentia, et hæc determinatur duobus mo- dis, scilicet simpliciter, et quoad nos. dis, scilicet simpliciter, et quoad nos.

* S. DIONYSIUS, Lib. de Divinis nominibus, * S. DIONYSIUS, Lib. de Divinis nominibus, cap. 8. cap. 8.

SUMMA DE CREATURIS, TRACT. IV, QUÆST. 43. SUMMA DE CREATURIS, TRACT. IV, QUÆST. 43.

Simpliciter determinatur a beato Diony- Simpliciter determinatur a beato Diony- »io per ultimam abundantiam potentiæ, »io per ultimam abundantiam potentiæ, in quantum suimet imbecillitate non re- in quantum suimet imbecillitate non re- linquit deiformem motum quin possit linquit deiformem motum quin possit in illum. Quoad nos autem per ultimum in illum. Quoad nos autem per ultimum potentiæ determinatur a Gregorio et Ber- potentiæ determinatur a Gregorio et Ber- nardo in comparatione ad potentiam ma- nardo in comparatione ad potentiam ma- nifestam nobis, quæ est potentia naturæ, nifestam nobis, quæ est potentia naturæ, scilicet quia præter et supra et contra scilicet quia præter et supra et contra naturam et sic determinatur per signa naturam et sic determinatur per signa et miracula facere. et miracula facere.

Item, Notandum, quod ordines mediæ Item, Notandum, quod ordines mediæ et ultimæ hierarchiæ Angelorum duobus et ultimæ hierarchiæ Angelorum duobus modis possunt attendi, scilicet penes modis possunt attendi, scilicet penes actus simpliciter, vel penes actus compa- actus simpliciter, vel penes actus compa- ratos ad finem. Si penes actus simplici- ratos ad finem. Si penes actus simplici- ter, summus actus est dominari, et post ter, summus actus est dominari, et post illum abundantiam potentiæ habere in illum abundantiam potentiæ habere in omnem deiformem motum, et postea omnem deiformem motum, et postea habere potestatem ordinatam attestandi habere potestatem ordinatam attestandi malum et promovendi bonum : et se- malum et promovendi bonum : et se- quitur illa hierarchia, cujus dignitas po- quitur illa hierarchia, cujus dignitas po- nitur distincte super hanc provinciam et nitur distincte super hanc provinciam et illam et hunc ordinem considerat bea- illam et hunc ordinem considerat bea- tus Dionysius. Si autem attenduntur pe- tus Dionysius. Si autem attenduntur pe- nes actus comparatos ad finem, qui finis nes actus comparatos ad finem, qui finis est perfectio et illuminatio, tunc primum est perfectio et illuminatio, tunc primum est cura et providentia Angelorum, et est cura et providentia Angelorum, et consequens revelatio secretorum perti- consequens revelatio secretorum perti- nentium ad salutem, et tertium exhibitio nentium ad salutem, et tertium exhibitio miraculorum quæ sunt argumenta fidei miraculorum quæ sunt argumenta fidei extrinsecus quartum autem est arcere extrinsecus quartum autem est arcere dæmonem ne obnubilet illuminationes dæmonem ne obnubilet illuminationes sic acceptas et probatas. Et ista quatuor sic acceptas et probatas. Et ista quatuor pertinent ad unumquemque hominem: pertinent ad unumquemque hominem: unde ista quatuor sequitur Principatus, unde ista quatuor sequitur Principatus, cujus est curare de gente distincta secun- cujus est curare de gente distincta secun- dum provincias et principatus. Et hunc dum provincias et principatus. Et hunc ordinem tenet Gregorius et Bernardus, et ordinem tenet Gregorius et Bernardus, et præcipue propter Apostolum qui enu- præcipue propter Apostolum qui enu- merat sic Sive Throni, sive Domina- merat sic Sive Throni, sive Domina- tiones, sive Principatus, sive Potestates, tiones, sive Principatus, sive Potestates, sive Virtutes. Sed in hoc ordine non est sive Virtutes. Sed in hoc ordine non est magna vis quia licet ita dicat Aposto- magna vis quia licet ita dicat Aposto-

1 Ad Coloss. 1, 16. Deest tamen sive Vir- 1 Ad Coloss. 1, 16. Deest tamen sive Vir- tutes. tutes.

2 Ad Ephes. 1, 21. 2 Ad Ephes. 1, 21.

3 Cf. Opp. B. Alberti. Ia Part. Summe 3 Cf. Opp. B. Alberti. Ia Part. Summe

- -

569 569

lus ad Colossenses, tamen ad Ephesios lus ad Colossenses, tamen ad Ephesios enumerat aliter sic dicens: Supra om- enumerat aliter sic dicens: Supra om- nem Principatum, et Potestatem, et Vir- nem Principatum, et Potestatem, et Vir- tutem, et Dominationem cum tamen tutem, et Dominationem cum tamen secundum omnes Doctores non sequan- secundum omnes Doctores non sequan- tur Dominationes, sed præcedant. Unde tur Dominationes, sed præcedant. Unde dicimus, quod Apostolus in illis verbis dicimus, quod Apostolus in illis verbis non attendit nisi numerum officiorum, non attendit nisi numerum officiorum, et non ordinem. et non ordinem.

Ex his etiam patet solutio ad omnia Ex his etiam patet solutio ad omnia quæsita, præter hoc quod objicitur de quæsita, præter hoc quod objicitur de Bernardo, quod Virtutes sunt in prima Bernardo, quod Virtutes sunt in prima hierarchia, Et dicendum, quod ex hoc hierarchia, Et dicendum, quod ex hoc non sequitur quidquid enim potest in- non sequitur quidquid enim potest in- ferior, potest et superior, sed non con- ferior, potest et superior, sed non con- vertitur : et ideo licet media hierarchia vertitur : et ideo licet media hierarchia accipiat illuminationem a suprema, ta- accipiat illuminationem a suprema, ta- men secundum eumdem modum illumi- men secundum eumdem modum illumi- nationis potest illuminari a Deo, sicut nationis potest illuminari a Deo, sicut est etiam in hierarchia nostra, in qua est etiam in hierarchia nostra, in qua quicumque illuminantur ab inferiori, quicumque illuminantur ab inferiori, possunt illuminari a superiori, sed non possunt illuminari a superiori, sed non convertitur. convertitur.

ARTICULUS II. ARTICULUS II.

De proprietatibus Virtutum³. De proprietatibus Virtutum³.

Secundo, Quæritur de proprietatibus Secundo, Quæritur de proprietatibus Virtutum, quas tangit Dionysius in libro Virtutum, quas tangit Dionysius in libro de Coelesti hierarchia, sic dicens: << Ipsam de Coelesti hierarchia, sic dicens: << Ipsam vero sanctarum Virtutum nominationem vero sanctarum Virtutum nominationem æstimo declarare fortem quamdam et æstimo declarare fortem quamdam et immutabilem virilitatem in omnes secun- immutabilem virilitatem in omnes secun- dum earum deiformitatem operationes, dum earum deiformitatem operationes, ad nullam susceptionem inditarum ei ad nullam susceptionem inditarum ei divinarum illuminationum imbecilliter divinarum illuminationum imbecilliter infirmatam, potenter in imitationem Dei infirmatam, potenter in imitationem Dei reductam, non relinquentem suimet im- reductam, non relinquentem suimet im- becillitate deiformem motum, sed firmi- becillitate deiformem motum, sed firmi-

theologiæ, Quæst. 39, membr. 2, art. 1, par- theologiæ, Quæst. 39, membr. 2, art. 1, par- tic. 2, quæstiuncula 2. Tom. XXXII novæ edi- tic. 2, quæstiuncula 2. Tom. XXXII novæ edi- tionis nostræ. tionis nostræ.

Solutio. Solutio.

570 570

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

ter ferentem in superessentialem et po- ter ferentem in superessentialem et po- tentifica virtutem et ipsius imaginem tentifica virtutem et ipsius imaginem virtuti similem, juxta quod licet, factam, virtuti similem, juxta quod licet, factam, et ad ipsam quidem ut principalem vir- et ad ipsam quidem ut principalem vir- tutem potenter conversam, ad secunda tutem potenter conversam, ad secunda vero virtutem dans, et deiformiter per- vero virtutem dans, et deiformiter per- venientem'. » venientem'. »

Quæritur ergo, Quæ dicantur opera- Quæritur ergo, Quæ dicantur opera- tiones secundum earum deiformitatem? tiones secundum earum deiformitatem? 1. Operationes enim illæ videntur esse 1. Operationes enim illæ videntur esse omnia pertinentia ad meritum : et istæ omnia pertinentia ad meritum : et istæ non tantum pertinent ad virtutes, sed non tantum pertinent ad virtutes, sed etiam ad Angelos alios. etiam ad Angelos alios.

2. Præterea quæritur, Quare dicat, 2. Præterea quæritur, Quare dicat, Fortem et incommutabilem virilitatem, Fortem et incommutabilem virilitatem, cum per unum videatur intelligi reli- cum per unum videatur intelligi reli- quum ? quum ?

3. Præterea quæritur, Quæ dicantur 3. Præterea quæritur, Quæ dicantur illuminationes inditæ ei? Si enim sunt illuminationes inditæ ei? Si enim sunt inditæ, tunc non videntur suscipi, sed inditæ, tunc non videntur suscipi, sed potius interius haberi. potius interius haberi.

4. Præterea, Reduci in imitationem 4. Præterea, Reduci in imitationem Dei convenit omnibus ordinibus et ita Dei convenit omnibus ordinibus et ita non videtur esse proprium isti. Si autem non videtur esse proprium isti. Si autem vis fiat in hoc quod dicit, Potenter redu- vis fiat in hoc quod dicit, Potenter redu- ctam: tunc magis videtur esse proprium ctam: tunc magis videtur esse proprium Potestatibus, quam Virtutibus. Potestatibus, quam Virtutibus.

5. Item quæritur, Quid sit deiformis 5. Item quæritur, Quid sit deiformis motus? Si enim ille est purgatio, per- motus? Si enim ille est purgatio, per- fectio, et illuminatio: tunc non videtur fectio, et illuminatio: tunc non videtur esse de actibus appropriatis, sed com- esse de actibus appropriatis, sed com- munibus. munibus.

6. Item, Cum dicit, Ipsius imaginem 6. Item, Cum dicit, Ipsius imaginem virtuti similem, juxta quod licet, fa- virtuti similem, juxta quod licet, fa- ctam, videtur esse nugatio: quia per ctam, videtur esse nugatio: quia per imaginem importatur similitudo virtutis. imaginem importatur similitudo virtutis.

SOLUTIO. Dicendum, quod quædam SOLUTIO. Dicendum, quod quædam istarum proprietatum sunt in communi- istarum proprietatum sunt in communi- cando, et quædam in accipiendo illumi- cando, et quædam in accipiendo illumi- nationem. Et cum Virtus hic dicatur nationem. Et cum Virtus hic dicatur ultimum quod est in re de polentia, ultimum quod est in re de polentia, mulitplicantur istæ proprietates secun- mulitplicantur istæ proprietates secun- dum diversas determinationes et compa- dum diversas determinationes et compa- rationes illius virtutis. Ultimum autem rationes illius virtutis. Ultimum autem

hic habet comparationes ad opus, et hic habet comparationes ad opus, et subjectum potentiæ cujus est ultimum, subjectum potentiæ cujus est ultimum,

1 S. DIONYSIUS, Lib. de Coelesti hierarchia, 1 S. DIONYSIUS, Lib. de Coelesti hierarchia,

et ad virtutem primam, quæ est princi- et ad virtutem primam, quæ est princi- pium et exemplar et finis ipsius. Si au- pium et exemplar et finis ipsius. Si au- tem comparatur ad opus, hoc potest esse tem comparatur ad opus, hoc potest esse tribus modis, secundum quod triplex est tribus modis, secundum quod triplex est ultimum operis. Et primum est in nume ultimum operis. Et primum est in nume ro et sic ultimum potentiæ est proprio ro et sic ultimum potentiæ est proprio robore posse in omnes operationes sibi robore posse in omnes operationes sibi proprias, et sic est proprietas prima. Et proprias, et sic est proprietas prima. Et dicuntur operationes secundum carum dicuntur operationes secundum carum deiformitatem, operationes arduæ forti- deiformitatem, operationes arduæ forti- tudinis, et virtutis,quæ consistit in trans- tudinis, et virtutis,quæ consistit in trans- mutatione inferiorum ad cooperationes mutatione inferiorum ad cooperationes signorum secundum causas occultas in signorum secundum causas occultas in Deo exhibitorum deiformitas enim si- Deo exhibitorum deiformitas enim si- gnorum est deiformitas virtutum. Item gnorum est deiformitas virtutum. Item dicit, Fortem, propter habitum ipsius dicit, Fortem, propter habitum ipsius virtutis incommutabilem vero propter virtutis incommutabilem vero propter subjectum operans, quod non mutatur subjectum operans, quod non mutatur exsequendo opus fortitudinis. exsequendo opus fortitudinis.

Secundo, ultimum in operatione est Secundo, ultimum in operatione est penes rationem operis. Aliquod enim penes rationem operis. Aliquod enim opus fit ratione debili, et aliquod ratione opus fit ratione debili, et aliquod ratione alta et forti. Et penes hoc accipitur se- alta et forti. Et penes hoc accipitur se- cunda proprietas, quæ est, Ad nullam cunda proprietas, quæ est, Ad nullam susceptionem inditarum ejus divinarum susceptionem inditarum ejus divinarum illuminationum imbccilliter infirma- illuminationum imbccilliter infirma- tam illuminatio enim pertinet ad ratio- tam illuminatio enim pertinet ad ratio- nem operis, et ad intellectum. Et dicun- nem operis, et ad intellectum. Et dicun- tur illuminationes ei inditæ illæ ad quas tur illuminationes ei inditæ illæ ad quas habet ordinationem ex munere a quo habet ordinationem ex munere a quo denominatur ordo: nihilominus tamen denominatur ordo: nihilominus tamen sunt susceptæ secundum speciales reve- sunt susceptæ secundum speciales reve- lationes, quæ fiunt a superioribus. lationes, quæ fiunt a superioribus.

Tertium quod est in opere, est ex parte Tertium quod est in opere, est ex parte arduitatis operis, et penes hoc accipitur arduitatis operis, et penes hoc accipitur proprietas quarta, quæ est, Non relin- proprietas quarta, quæ est, Non relin- quentem suimet imbecillitate deiformem quentem suimet imbecillitate deiformem motum. Et dicitur deiformis motus a motum. Et dicitur deiformis motus a proprietate non quilibet, sed qui mani- proprietate non quilibet, sed qui mani- festat virtutem et robur, sicut est firmare festat virtutem et robur, sicut est firmare res in esse, virtute, et opere, et trans- res in esse, virtute, et opere, et trans- mutare eas transmutatione supernatu- mutare eas transmutatione supernatu- rali et supermundana, sicut fit in operi- rali et supermundana, sicut fit in operi- bus miraculorum. In utraque etiam bus miraculorum. In utraque etiam istarum proprietatum, scilicet in secun- istarum proprietatum, scilicet in secun- da, et quarta fit comparatio ultimæ vir- da, et quarta fit comparatio ultimæ vir- tutis ad subjectum potentiæ quod patet: tutis ad subjectum potentiæ quod patet:

cap. 8. cap. 8.

SUMMA DE CREATURIS, TRACT. IV, QUÆST. 44. SUMMA DE CREATURIS, TRACT. IV, QUÆST. 44.

per hoc quod facit mentionem de imbe- per hoc quod facit mentionem de imbe- cillitate quam removet virtus. cillitate quam removet virtus.

Si vero ultimum comparatur ad virtu- Si vero ultimum comparatur ad virtu- tem, quæ est principium et exemplar et tem, quæ est principium et exemplar et finis, hoc potest esse duobus modis, sci- finis, hoc potest esse duobus modis, sci- licet secundum conversionem ad ipsam, licet secundum conversionem ad ipsam, vel secundum perfectionem ex illa con- vel secundum perfectionem ex illa con- versione consequentem. Si primo modo, versione consequentem. Si primo modo, tunc est proprietas septima, quæ est, Ad tunc est proprietas septima, quæ est, Ad ipsam quidem ut principalem virtutem ipsam quidem ut principalem virtutem potenter conversam. Si vero secundo potenter conversam. Si vero secundo modo, hoc erit tribus modis secundum modo, hoc erit tribus modis secundum quod virtus illa tripliciter consideratur, quod virtus illa tripliciter consideratur, scilicet ut principium operans, et sic ac- scilicet ut principium operans, et sic ac- cipitur proprietas tertia, quæ est, Po- cipitur proprietas tertia, quæ est, Po- tenter in imitationem Dei reductam. Et tenter in imitationem Dei reductam. Et dicitur potenter, quia reductio hujus or- dicitur potenter, quia reductio hujus or- dinis est secundum rationem potentiæ et dinis est secundum rationem potentiæ et virtutis. Et dicitur, Imitationem, propter virtutis. Et dicitur, Imitationem, propter operationem quam habet sub prima vir- operationem quam habet sub prima vir- tute. Consideratur etiam virtus prima ut tute. Consideratur etiam virtus prima ut finis et sic accipitur proprietas quinta, finis et sic accipitur proprietas quinta,

571 571

quæ est, Firmiter ferentem in superes- quæ est, Firmiter ferentem in superes- sentialem el potentificam virtutem : om- sentialem el potentificam virtutem : om- nia enim quæ habet et operatur, sunt in nia enim quæ habet et operatur, sunt in prima virtute ut in fine. Consideratur prima virtute ut in fine. Consideratur etiam prima virtus ut paradigma et exem- etiam prima virtus ut paradigma et exem- plar virtutis creatæ et sic accipitur pro- plar virtutis creatæ et sic accipitur pro- prietas sexta, quæ est, Ipsius imaginem prietas sexta, quæ est, Ipsius imaginem virtuti similem, juxta quod licet, fa- virtuti similem, juxta quod licet, fa- ctam. Et dicit, Virtuti similem, ut deter- ctam. Et dicit, Virtuti similem, ut deter- minetur ratio imaginis: quia non est in minetur ratio imaginis: quia non est in quolibet dono imago ad hunc ordinem, quolibet dono imago ad hunc ordinem, sed in similitudinem virtutis. sed in similitudinem virtutis.

Si autem considerentur proprietates in Si autem considerentur proprietates in communicando, adhuc potest esse duo- communicando, adhuc potest esse duo- bus modis, scilicet in modo illuminandi, bus modis, scilicet in modo illuminandi, et in recepto per illuminationem. Et pri- et in recepto per illuminationem. Et pri- mo modo est illa quam dicit, Deiformi- mo modo est illa quam dicit, Deiformi- ter pervenientem ad secunda. Si secundo ter pervenientem ad secunda. Si secundo modo, tunc est illa quam dicit, Dans vir- modo, tunc est illa quam dicit, Dans vir- tutem ad secunda. tutem ad secunda.

Et per hoc patet solutio ad omnia Et per hoc patet solutio ad omnia quæsita. quæsita.

QUESTIO XLIV. QUESTIO XLIV.

De Potestatibus. De Potestatibus.

Deinde, Quæritur de Potestatibus. Deinde, Quæritur de Potestatibus.

Et quæruntur duo, scilicet quid sit officium eorum, et quæ eorum pro- Et quæruntur duo, scilicet quid sit officium eorum, et quæ eorum pro- prietates? prietates?

572 572

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

ARTICULUS I. ARTICULUS I.

Quid sint Potestates' ? Quid sint Potestates' ?

Ad primum proceditur sic: Ad primum proceditur sic:

Dicit Gregorius, quod « Potestates Dicit Gregorius, quod « Potestates vocantur hi Angeli qui hæc potentius vocantur hi Angeli qui hæc potentius cæteris in suo ordine perceperunt, ut cæteris in suo ordine perceperunt, ut eorum ditioni virtutes adversæ subjectæ eorum ditioni virtutes adversæ subjectæ sint, quorum potestate refrænantur, ne sint, quorum potestate refrænantur, ne corda hominum tantum tentare præva- corda hominum tantum tentare præva- leant, quantum volunt ². » leant, quantum volunt ². »

Sed hoc videtur nihil esse. Sed hoc videtur nihil esse.

1. Si enim Angelus non cecidisset et 1. Si enim Angelus non cecidisset et homo non peccasset, nihilominus essent homo non peccasset, nihilominus essent novem ordines Angelorum et tunc Po- novem ordines Angelorum et tunc Po- testates non haberent officium arcendi testates non haberent officium arcendi dæmones, neque virtutes adversas: ergo dæmones, neque virtutes adversas: ergo videtur, quod hoc aut non sit officium videtur, quod hoc aut non sit officium eorum, aut sit officium per accidens. eorum, aut sit officium per accidens.

2. Item, Quæritur de hoc quod dicit, 2. Item, Quæritur de hoc quod dicit, Qui hoc potentius in suo ordine percepe- Qui hoc potentius in suo ordine percepe- runt. Ex hoc enim videtur, quod tan- runt. Ex hoc enim videtur, quod tan- tum quidam in illo ordine dicantur Po- tum quidam in illo ordine dicantur Po- testates, et non omnes. testates, et non omnes.

3. Item, Dicit Apostolus, ad Roman. 3. Item, Dicit Apostolus, ad Roman. XIII, 2, quod qui resistit potestati, Dei XIII, 2, quod qui resistit potestati, Dei ordinationi resistit. Et dicit ibidem ³, ordinationi resistit. Et dicit ibidem ³, quod gladium portat ad vindictam ma- quod gladium portat ad vindictam ma- lorum, et ad laudem bonorum. Ex hoc lorum, et ad laudem bonorum. Ex hoc videtur, quod de ratione potestatis sint videtur, quod de ratione potestatis sint quatuor, scilicet potentia quæ est ut sub- quatuor, scilicet potentia quæ est ut sub- stantia ipsius, et ordinatio quæ est ut stantia ipsius, et ordinatio quæ est ut forma, et vindicta mali, et tutamen bo- forma, et vindicta mali, et tutamen bo- norum, quæ duo sunt ut fines. Ergo vi- norum, quæ duo sunt ut fines. Ergo vi- detur, quod insufficienter determinet detur, quod insufficienter determinet beatus Gregorius, quando determinat beatus Gregorius, quando determinat per arcere contrariam potestatem. per arcere contrariam potestatem.

1 Cf. Opp. B. Alberti. Ila Part. Summa theo- 1 Cf. Opp. B. Alberti. Ila Part. Summa theo- logiæ. Quæst. 39, membr. 2, art. 1, partic. 3, logiæ. Quæst. 39, membr. 2, art. 1, partic. 3, quæstiuncula 1. Tom. XXXII hujusce novæ quæstiuncula 1. Tom. XXXII hujusce novæ editionis. editionis.

4. Item, Cum duo sint fines potestatis, 4. Item, Cum duo sint fines potestatis, unus est tantum principalis, scilicet tu- unus est tantum principalis, scilicet tu- tamen bonorum: ergo si voluit deter- tamen bonorum: ergo si voluit deter- minare a fine, potius determinare debuit minare a fine, potius determinare debuit a fine ultimo, quam ab illo qui est citra a fine ultimo, quam ab illo qui est citra ultimum. ultimum.

5. Item, Beatus Bernardus in sermone 5. Item, Beatus Bernardus in sermone 19 super Cantica dicit: « Illi spiritus 19 super Cantica dicit: « Illi spiritus qui Potestates nominantur, dum Cruci- qui Potestates nominantur, dum Cruci- fixi nostri divinam omnipotentiam ubi- fixi nostri divinam omnipotentiam ubi- que fortiter attingentem intueri ac ma- que fortiter attingentem intueri ac ma- gnificare delectantur, exturbare ac gnificare delectantur, exturbare ac debellare dæmonum hominumque con- debellare dæmonum hominumque con- trarias potestates, pro his qui hæredita- trarias potestates, pro his qui hæredita- tem capiunt salutis, accipiunt potesta- tem capiunt salutis, accipiunt potesta- tem. » Ex hoc etiam videtur, quod con- tem. » Ex hoc etiam videtur, quod con- versio istorum Angelorum non sit super versio istorum Angelorum non sit super Angelos, sed super dæmones et malos Angelos, sed super dæmones et malos homines et ita videntur esse de infe- homines et ita videntur esse de infe- riori hierarchia. Hoc idem accipitur ex riori hierarchia. Hoc idem accipitur ex hoc quod infra dicit: « A potestatibus hoc quod infra dicit: « A potestatibus diligitur Deus ob illam justissimæ poten- diligitur Deus ob illam justissimæ poten- tiæ vim, quæ solet a piis malignantium tiæ vim, quæ solet a piis malignantium populsare et arcere crudelitatem. » populsare et arcere crudelitatem. »

6. Item, Idem ad Eugenium in libro V 6. Item, Idem ad Eugenium in libro V de Consideratione dicit : « Potestates de Consideratione dicit : « Potestates putemus, quarum virtute potestas tene- putemus, quarum virtute potestas tene- brarum comprimitur, et coercetur mali- brarum comprimitur, et coercetur mali- gnitas aeris hujus, ne quantum vult no- gnitas aeris hujus, ne quantum vult no- ceat, et ne malignari nisi ut prosit, ceat, et ne malignari nisi ut prosit, possit. » possit. »

7. Item, Gregorius : « Sunt nonnulli 7. Item, Gregorius : « Sunt nonnulli qui etiam de obsessis corporibus mali- qui etiam de obsessis corporibus mali- gnos spiritus fugant, eosque virtute ora- gnos spiritus fugant, eosque virtute ora- tionis et vi acceptæ potestatis ejiciunt. tionis et vi acceptæ potestatis ejiciunt. Quo itaque isti meritum suum nisi inter Quo itaque isti meritum suum nisi inter Potestatum coelestium numerum sor- Potestatum coelestium numerum sor- tiuntur? » Ex hoc videtur, quod Pote- tiuntur? » Ex hoc videtur, quod Pote- statum sit operari supra corpora homi- statum sit operari supra corpora homi- num: et cum hoc minus sit quam num: et cum hoc minus sit quam operari super animam, videntur Pote- operari super animam, videntur Pote- states inferiores esse Archangelis et An- states inferiores esse Archangelis et An- gelis. gelis.

* S. GREGORIUS, Homil. 34 super Evange- * S. GREGORIUS, Homil. 34 super Evange- lium. lium.

3 Ad Roman. XIII, 4 et 5. 3 Ad Roman. XIII, 4 et 5.

2. 2.

M3. M3.

A4 1. A4 1.

$ et 6. $ et 6.

SUMMA DE CREATURIS, TRACT. IV, QUÆST. 44. SUMMA DE CREATURIS, TRACT. IV, QUÆST. 44.

SOLUTIO. Dicimus, quod de intentione SOLUTIO. Dicimus, quod de intentione Potestatis quatuor sunt, quæ in obje- Potestatis quatuor sunt, quæ in obje- ctione commemorata sunt. Beatus autem ctione commemorata sunt. Beatus autem Gregorius determinat non per ea quæ Gregorius determinat non per ea quæ exiguntur, sed per actum non primum, exiguntur, sed per actum non primum, sed consequentem. Potestatum enim est sed consequentem. Potestatum enim est arcere potentiam stantem et ordinantem arcere potentiam stantem et ordinantem ad tutamen boni et coercitionem mali ad tutamen boni et coercitionem mali contra Deum se erigentis. Et licet non contra Deum se erigentis. Et licet non esset malum, aut peccatum, nihilominus esset malum, aut peccatum, nihilominus tamen Potestates essent: et ideo distin- tamen Potestates essent: et ideo distin- ctionem officiorum Angelorum quæ erant ctionem officiorum Angelorum quæ erant ad gubernationem mundi, conveniebat ad gubernationem mundi, conveniebat fieri non secundum id tantum quod fuit fieri non secundum id tantum quod fuit in prima creatione, sed secundum om- in prima creatione, sed secundum om- nem statum futurum in mundo guber- nem statum futurum in mundo guber- nando. nando.

Et per hoc patet solutio ad primum. Et per hoc patet solutio ad primum. AD SECUNDUM dicendum, quod ordo AD SECUNDUM dicendum, quod ordo non accipitur ibi pro speciali ordine, sed non accipitur ibi pro speciali ordine, sed pro generali ordinatione omnium ordi- pro generali ordinatione omnium ordi- num in suis hierarchiis. num in suis hierarchiis.

AD ALIUD patet solutio per prædicta. AD ALIUD patet solutio per prædicta. AD ALIUD dicendum, quod licet tuta- AD ALIUD dicendum, quod licet tuta- men bonorum sit finis principalis, tamen men bonorum sit finis principalis, tamen super illos non est actus potestatis: quia super illos non est actus potestatis: quia boni non sentiunt gladium potestatis, boni non sentiunt gladium potestatis, sed mali et ideo cum beatus Gregorius sed mali et ideo cum beatus Gregorius determinet per actum, ponit finem non determinet per actum, ponit finem non ultimum, sed illum qui est materia supra ultimum, sed illum qui est materia supra quam est actus. quam est actus.

AD ALIUD dicendum, quod propria AD ALIUD dicendum, quod propria conversio hierarchiæ mediæ est super conversio hierarchiæ mediæ est super superiorem. Sed quia quidquid potest superiorem. Sed quia quidquid potest inferior, potest et superior, convertun- inferior, potest et superior, convertun- tur etiam illi de media hierarchia qui- tur etiam illi de media hierarchia qui- dam ex consequenti super homines, et dam ex consequenti super homines, et non ex proprio actu. Et hoc supra patuit non ex proprio actu. Et hoc supra patuit in auctoritatibus inductis ex Daniele, et in auctoritatibus inductis ex Daniele, et Ezechiele, et Zacharia, ad quos missi Ezechiele, et Zacharia, ad quos missi sunt Angeli loquentes illuminationes sunt Angeli loquentes illuminationes suas ad illos, qui ulterius ponebant eas suas ad illos, qui ulterius ponebant eas in Prophetis et hoc manifestabitur in- in Prophetis et hoc manifestabitur in- ferius cum de missione disputabitur. ferius cum de missione disputabitur. Per hoc patet etiam ad sequens. Per hoc patet etiam ad sequens.

Cf. Opp. B. Alberti. IIa Part. Summa theo- Cf. Opp. B. Alberti. IIa Part. Summa theo- logiæ, Quæst. 39, membr. 2, art. 1, part. 3, logiæ, Quæst. 39, membr. 2, art. 1, part. 3, quæstiuncula 2. Tom. XXXII novæ editionis quæstiuncula 2. Tom. XXXII novæ editionis

573 573

AD ULTIMUM dicendum, quod proprius Ad 7. AD ULTIMUM dicendum, quod proprius Ad 7. actus Potestatum est expellere contra- actus Potestatum est expellere contra- riam potestatem, sed quod propellatur a riam potestatem, sed quod propellatur a corpore, hoc accidit: et ideo per hoc corpore, hoc accidit: et ideo per hoc non habet determinari. non habet determinari.

ARTICULUS II. ARTICULUS II.

De proprietatibus Potestatum *. De proprietatibus Potestatum *.

Secundo, Quæritur de proprietatibus Secundo, Quæritur de proprietatibus Potestatum, quas ponit Dionysius in li- Potestatum, quas ponit Dionysius in li- bro de Coelesti hierarchia, sic dicens: bro de Coelesti hierarchia, sic dicens: « Ipsam sanctarum Potestatum æquipo- « Ipsam sanctarum Potestatum æquipo- tentem divinarum Dominationum et Vir- tentem divinarum Dominationum et Vir- tutum nominationem æstimo declarare tutum nominationem æstimo declarare bene ornatam et inconfusam circa divi- bene ornatam et inconfusam circa divi- nas susceptiones ordinationem, et ordi- nas susceptiones ordinationem, et ordi- natum supermundanæ et intellectualis natum supermundanæ et intellectualis potestatis non tyrannice in ea quæ infe- potestatis non tyrannice in ea quæ infe- riora sunt potestativis Virtutibus præci- riora sunt potestativis Virtutibus præci- pitatæ, sed potenter in divina post bene pitatæ, sed potenter in divina post bene ordinatas reductæ, et post eam deifor- ordinatas reductæ, et post eam deifor- miter reducentis, et ad potentificam cau- miter reducentis, et ad potentificam cau- salem potentiam quantum fas est assi- salem potentiam quantum fas est assi- milatæ, et eam ut possibile Angelis milatæ, et eam ut possibile Angelis revelantis in bene ordinatis per ipsam revelantis in bene ordinatis per ipsam ordinibus potestativa virtutem ². » ordinibus potestativa virtutem ². »

1. Quæritur autem de hoc quod dicit, 1. Quæritur autem de hoc quod dicit, æquipotentem divinarum Dominationum æquipotentem divinarum Dominationum et Virtutum. Si enim Potestates sint et Virtutum. Si enim Potestates sint sub Dominationibus et Virtutibus, non sub Dominationibus et Virtutibus, non videntur esse æquipotentes. videntur esse æquipotentes.

2. Item, De hoc quod dicit in pro- 2. Item, De hoc quod dicit in pro- prietate prima, Potestates dicunt ordina- prietate prima, Potestates dicunt ordina- tionem bene ordinatam et inconfusam tionem bene ordinatam et inconfusam circa divinas susceptiones. Hoc enim circa divinas susceptiones. Hoc enim commune videtur esse omni ordini, et commune videtur esse omni ordini, et non proprium isti. non proprium isti.

3. Præterea, Nihil videtur esse hoc 3. Præterea, Nihil videtur esse hoc quod dicit, Ordinationem bene ornatam quod dicit, Ordinationem bene ornatam

nostræ. nostræ.

2 S. DIONYSIUS, Lib. de Coelesti hierarchia, 2 S. DIONYSIUS, Lib. de Coelesti hierarchia,

cap. 8. cap. 8.

Solutio. Solutio.

574 574

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

et inconfusam: quia per ordinationem accipiendo vel in communicando illumi et inconfusam: quia per ordinationem accipiendo vel in communicando illumi videtur inconfusio. videtur inconfusio. nationes huic ordini proportionatas. nationes huic ordini proportionatas.

4. Præterea quæritur, Per quid ordi- 4. Præterea quæritur, Per quid ordi- natur potestas Potestatum ? omnis enim natur potestas Potestatum ? omnis enim ordo est secundum aliquam rationem ordo est secundum aliquam rationem ordinantem. ordinantem.

5. Item, Quæritur de hoc quod dicit 5. Item, Quæritur de hoc quod dicit potestatem esse manifestationem intelle- potestatem esse manifestationem intelle- ctualis potestatis. Non enim videtur esse ctualis potestatis. Non enim videtur esse intellectualis potestas quando arcet ma- intellectualis potestas quando arcet ma- lignitates hominum. lignitates hominum.

6. Item, De hoc quod dicit esse Po- 6. Item, De hoc quod dicit esse Po- testatis, non tyrannicæ præcipitatæ po- testatis, non tyrannicæ præcipitatæ po- testativis virtutibus in ea quæ inferiora testativis virtutibus in ea quæ inferiora sunt. Hoc enim idem videtur assignasse sunt. Hoc enim idem videtur assignasse supra Dominationibus, ubi dixit: << Nulla- supra Dominationibus, ubi dixit: << Nulla- que tyrannicarum dissimilitudinum ullo que tyrannicarum dissimilitudinum ullo modo universaliter inclinatam. »> modo universaliter inclinatam. »>

« «

7. Item, Objicitur de hoc quod dicit in 7. Item, Objicitur de hoc quod dicit in quarta proprietate, quod nomen Pote- quarta proprietate, quod nomen Pote- statum manifestativum est potestatis statum manifestativum est potestatis reductæ potenter in divina. Quia non reductæ potenter in divina. Quia non videtur consequi ad ordinationem pote- videtur consequi ad ordinationem pote- statis, sed potius e converso: quia ex statis, sed potius e converso: quia ex hoc potestas ordinata est, quod in di- hoc potestas ordinata est, quod in di- vina reducta est. vina reducta est.

8. Præterea, Quæritur de ultima in 8. Præterea, Quæritur de ultima in qua dicit, quod nomen Potestatum est qua dicit, quod nomen Potestatum est potestatis revelantis eam, scilicet pote- potestatis revelantis eam, scilicet pote- statem, ut possibile Angelis, id est, quan- statem, ut possibile Angelis, id est, quan- tum possunt Angeli existentes in ordini- tum possunt Angeli existentes in ordini- bus bene ordinatis per ipsam, scilicet bus bene ordinatis per ipsam, scilicet potestatem, ordinatis dico Potestatum potestatem, ordinatis dico Potestatum virtute, id est, virtute pertinente ad po- virtute, id est, virtute pertinente ad po-

testatem. testatem.

SOLUTIO. Dicendum, quod Dionysius SOLUTIO. Dicendum, quod Dionysius principaliter intendit Potestatem penes principaliter intendit Potestatem penes ordinationem potestatis. Hæc autem or- ordinationem potestatis. Hæc autem or- dinatio fit per leges æternas, secundum dinatio fit per leges æternas, secundum quas propelluntur nociva, et juvantur quas propelluntur nociva, et juvantur bona. Sicut enim in potestatibus huma- bona. Sicut enim in potestatibus huma- nis sunt leges humanæ, secundum quas nis sunt leges humanæ, secundum quas dirigitur gladius potestatis ad confirma- dirigitur gladius potestatis ad confirma- tionem reipublicæ: ita in divinis sunt tionem reipublicæ: ita in divinis sunt leges æternæ, secundum quas ordinatur leges æternæ, secundum quas ordinatur coercitio Potestatum, qua repellunt inju- coercitio Potestatum, qua repellunt inju- rias. Et secundum differentias illius ordi- rias. Et secundum differentias illius ordi- nationis multiplicantur proprietates in nationis multiplicantur proprietates in

Si enim considerentur in accipiendo Si enim considerentur in accipiendo illuminationes, hoc fit sex modis, secun- illuminationes, hoc fit sex modis, secun- dum quod sex proprietates enumerat. In dum quod sex proprietates enumerat. In potestate enim tria sunt, scilicet substan- potestate enim tria sunt, scilicet substan- tia potestatis, et virtus, et actus. Sub- tia potestatis, et virtus, et actus. Sub- stantia autem est duplex, scilicet forma, stantia autem est duplex, scilicet forma, et id quod est potestas. Penes formam et id quod est potestas. Penes formam autem accipitur proprietas, quæ est, autem accipitur proprietas, quæ est, Bene ornatam et inconfusam, etc. : et di- Bene ornatam et inconfusam, etc. : et di- citur, Inconfusam, propter ordinationem citur, Inconfusam, propter ordinationem legum æternarum, quibus ordinantur legum æternarum, quibus ordinantur ordinata. Aut dicitur secundum compa- ordinata. Aut dicitur secundum compa- rationem ad metas: quia proprios limites rationem ad metas: quia proprios limites non excedit. Ornatam autem dicit pro- non excedit. Ornatam autem dicit pro- pter scientiam et gratiam acceptam per pter scientiam et gratiam acceptam per illuminationes: et hoc innuit dicendo in illuminationes: et hoc innuit dicendo in eadem proprietate, Ordinationem circa eadem proprietate, Ordinationem circa divinas susceptiones. Penes autem id divinas susceptiones. Penes autem id quod est potestas, id est, penes hoc quod quod est potestas, id est, penes hoc quod supponit et importat quantum ad habi- supponit et importat quantum ad habi- tum, accipitur proprietas secunda, quæ tum, accipitur proprietas secunda, quæ est, Ordinatum supermundanæ et in- est, Ordinatum supermundanæ et in- tellectualis potestatis: ordinatum enim tellectualis potestatis: ordinatum enim tangit formam generalem potestatis quæ tangit formam generalem potestatis quæ contrahit supermundanæ: quia ordinatio contrahit supermundanæ: quia ordinatio fit per leges supermundanas, ut supra fit per leges supermundanas, ut supra dictum est. Intellectualis autem pote- dictum est. Intellectualis autem pote- statis dicit esse potestatis in proprio statis dicit esse potestatis in proprio subjecto, sicut omnis proprietas per subjecto, sicut omnis proprietas per subjectum habet determinari. subjectum habet determinari.

Si autem penes virtutes accipitur po- Si autem penes virtutes accipitur po- testas, tunc erit proprietas ultima quæ testas, tunc erit proprietas ultima quæ est, Eam ut possibile Angelis revelantis est, Eam ut possibile Angelis revelantis in bene ordinatis, etc. Cujus intentio in in bene ordinatis, etc. Cujus intentio in objectione exposita est. Et quod dicit, objectione exposita est. Et quod dicit, Ordinibus, non intelligitur de ordinibus Ordinibus, non intelligitur de ordinibus qui sunt partes hierarchiæ, sed de ordi- qui sunt partes hierarchiæ, sed de ordi- nibus illuminationum descendentium et nibus illuminationum descendentium et ornantium virtute potestativa eumdem ornantium virtute potestativa eumdem ordinem secun lum possibilitatem cujus- ordinem secun lum possibilitatem cujus- cumque Angeli existentis in illo ordine. cumque Angeli existentis in illo ordine.

Si vero consideretur penes actum, hoc Si vero consideretur penes actum, hoc erit tripliciter, scilicet aut penes compa- erit tripliciter, scilicet aut penes compa- rationem actus ad objectum in quod rationem actus ad objectum in quod agit: et sic est proprietas tertia, quæ agit: et sic est proprietas tertia, quæ est, Non tyrannice in ea quæ inferiora est, Non tyrannice in ea quæ inferiora sunt potestativis virtutibus præcipitatæ. sunt potestativis virtutibus præcipitatæ.

SUMMA DE CREATURIS, TRACT. IV, QUÆST. 45. SUMMA DE CREATURIS, TRACT. IV, QUÆST. 45.

Et differt iste actus ab actu Dominatio- Et differt iste actus ab actu Dominatio- num quia Dominationis est coercere num quia Dominationis est coercere subditum, secundum quod est subditus, subditum, secundum quod est subditus, non tyrannice, vel remisse: sed Potestatis non tyrannice, vel remisse: sed Potestatis est coercere injuriosum et malum judi- est coercere injuriosum et malum judi- cando, non tyrannice ut inimicus naturæ, cando, non tyrannice ut inimicus naturæ, nec remisse, sed ut judex qui est ad vin- nec remisse, sed ut judex qui est ad vin- dictam malefactorum, laudem vero bo- dictam malefactorum, laudem vero bo- norum. Aut penes actum comparatum norum. Aut penes actum comparatum ad finem qui finis est reduci in divina, in ad finem qui finis est reduci in divina, in co quod participat potestatem Dei: et co quod participat potestatem Dei: et

575 575

sic est proprietas quarta, quæ est, Po- sic est proprietas quarta, quæ est, Po- tenter in divina post bene ordinatas po- tenter in divina post bene ordinatas po- testates reductæ. Aut penes id quod testates reductæ. Aut penes id quod consequitur ex actu comparato ad obje- consequitur ex actu comparato ad obje- ctum et finem, et hoc est assimilatio ad ctum et finem, et hoc est assimilatio ad primam causam potestatis, et penes hoc primam causam potestatis, et penes hoc accipitur penultima, quæ est, Ad poten- accipitur penultima, quæ est, Ad poten- tificam causalem potentiam quantum fas tificam causalem potentiam quantum fas

est assimilatæ. est assimilatæ.

Et per hoc patet solutio ad totum. Et per hoc patet solutio ad totum.

QUÆSTIO XLV. QUÆSTIO XLV.

De his tribus ordinibus, Penes quid accipiantur, et quomodo De his tribus ordinibus, Penes quid accipiantur, et quomodo ordinentur ¹ ? ordinentur ¹ ?

Deinde, Quæritur de his tribus in Deinde, Quæritur de his tribus in communi ordinibus. communi ordinibus.

id est, donorum, distributionis simplici- id est, donorum, distributionis simplici- tatem circa suiipsorum differentias mul- tatem circa suiipsorum differentias mul-

Et quæritur de numero et de ordine tiplicant, quorum, scilicet donorum, Et quæritur de numero et de ordine tiplicant, quorum, scilicet donorum, ipso. ipso.

1. Videntur enim debere esse plures: 1. Videntur enim debere esse plures: quia sicut dominatio, ita est libertas quia sicut dominatio, ita est libertas conditio nobilitatis personæ : et ita penes conditio nobilitatis personæ : et ita penes libertatem accipi debet unus ordo. libertatem accipi debet unus ordo.

2. Præterea, Beatus Dionysius in libro 2. Præterea, Beatus Dionysius in libro de Divinis nominibus loquitur de rege de Divinis nominibus loquitur de rege regum, domino dominorum, et deo deo- regum, domino dominorum, et deo deo- rum³. Ergo videtur cum omnia ista dona rum³. Ergo videtur cum omnia ista dona sint communicabilia, quod penes ista sint communicabilia, quod penes ista debeant accipi aliqui ordines. debeant accipi aliqui ordines.

3. Et præcipue hoc videtur ex verbis 3. Et præcipue hoc videtur ex verbis Dionysii qui dicit in fine ejusdem capi- Dionysii qui dicit in fine ejusdem capi- tuli sic: « Sanctos autem et reges et tuli sic: « Sanctos autem et reges et dominos et deos vocant eloquia in sin- dominos et deos vocant eloquia in sin- gulis principaliores ornatus, per quos gulis principaliores ornatus, per quos secundi ex Dei donis accipientes illorum, secundi ex Dei donis accipientes illorum,

1 Cf. Opp. B Alberti. IIa Part. Summæ theo- 1 Cf. Opp. B Alberti. IIa Part. Summæ theo- logia. Quæst. 39. membr. 2, art 2. Tom. XXXII logia. Quæst. 39. membr. 2, art 2. Tom. XXXII novæ editionis nostræ. novæ editionis nostræ.

2 S. DIONYSIUS, Lib. de Divinis nominibus, 2 S. DIONYSIUS, Lib. de Divinis nominibus,

varietatem primi provisive et deiformiter varietatem primi provisive et deiformiter ad unitatem suiipsorum congregant'. » ad unitatem suiipsorum congregant'. » Ex hoc accipitur, quod hæc dona acci- Ex hoc accipitur, quod hæc dona acci- piunt primi, et infundunt secundis, et piunt primi, et infundunt secundis, et primi deiformiter, secundi autem multi- primi deiformiter, secundi autem multi- pliciter circa suiipsorum differentias. Et pliciter circa suiipsorum differentias. Et hæc videntur omnia convenire distin- hæc videntur omnia convenire distin- ctioni hierarchiarum et ordinum. Ergo ctioni hierarchiarum et ordinum. Ergo videtur, quod penes hoc deberent accipi videtur, quod penes hoc deberent accipi

ordines alii. ordines alii.

4. Præterea, Quæritur de ordine. 4. Præterea, Quæritur de ordine. Potestas enim videtur plus dicere quam Potestas enim videtur plus dicere quam virtus, quia virtutem ordinatam: ergo virtus, quia virtutem ordinatam: ergo secundum rationem partium totius po- secundum rationem partium totius po- testativi deberet poni ante. testativi deberet poni ante.

SOLUTIO. Dicendum, quod ordines hu- SOLUTIO. Dicendum, quod ordines hu-

cap. 12. cap. 12.

3. S. DIONYSIUS, Lib. de Divinis nominibus, 3. S. DIONYSIUS, Lib. de Divinis nominibus, cap. 12, in fine. cap. 12, in fine.

Solutio. Solutio.

Ad 4. Ad 4.

576 576

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

jus hierarchiæ accipiuntur penes poten- jus hierarchiæ accipiuntur penes poten- tiam majestatis moventem et gubernan- tiam majestatis moventem et gubernan- tem mundum. Hæc autem potentia tres tem mundum. Hæc autem potentia tres habet gradus et non plures, scilicet po- habet gradus et non plures, scilicet po- tentiam quæ superest non commiscendo tentiam quæ superest non commiscendo se alicui eorum, quæ movet et gubernat se alicui eorum, quæ movet et gubernat et coercet et continet omnia mota et gu- et coercet et continet omnia mota et gu- bernata et hæc mirantur in Deo Domi- bernata et hæc mirantur in Deo Domi- nationes, et in munere accipiunt pro pos- nationes, et in munere accipiunt pro pos- sibilitate eorum. Et quod hoc verum sit, sibilitate eorum. Et quod hoc verum sit, accipitur ex dictis Bernardi in sermone 19 accipitur ex dictis Bernardi in sermone 19 super Cantica, ubi dicit sic : « Diligunt super Cantica, ubi dicit sic : « Diligunt et Dominationes Deum. Cur ? Nescio et Dominationes Deum. Cur ? Nescio quid subtilius sublimiusque indagare de quid subtilius sublimiusque indagare de Christi interminabili atque irrefragabili Christi interminabili atque irrefragabili dominatu, laudabili quidam præsum- dominatu, laudabili quidam præsum- ptione feruntur, quod scilicet ubique ptione feruntur, quod scilicet ubique terrarum universitatis non solum potens, terrarum universitatis non solum potens, sed et præsens, supra infraque obsequi sed et præsens, supra infraque obsequi rectissimæ voluntati suæ cursus tempo- rectissimæ voluntati suæ cursus tempo- rum, motus corporum, nutus mentium, rum, motus corporum, nutus mentium, ordine utique pulcherrimo cogat, idque ordine utique pulcherrimo cogat, idque tam vigili cura ut ne puncto quidem aut tam vigili cura ut ne puncto quidem aut iota uni (ut dicitur) horum omnium debi- iota uni (ut dicitur) horum omnium debi- tum tum

subtrahere famulatum ullatenus subtrahere famulatum ullatenus liceat opera tamen tam facili, ut turba- liceat opera tamen tam facili, ut turba- tionem seu anxietatem ullam omnino tionem seu anxietatem ullam omnino gubernator non sentiat. » Et hoc est gubernator non sentiat. » Et hoc est quod dicit Dionysius 1, Dominationis quod dicit Dionysius 1, Dominationis incessanter appetentem. Hanc potentiam incessanter appetentem. Hanc potentiam consequitur alia, quæ movet et gubernat consequitur alia, quæ movet et gubernat res pertingendo ultra ultimum potentiæ res pertingendo ultra ultimum potentiæ naturalis et penes hanc accipiuntur naturalis et penes hanc accipiuntur Virtutes. Et consequitur tertia, quæ tan- Virtutes. Et consequitur tertia, quæ tan- tum est victoriosa super contrarium per tum est victoriosa super contrarium per motum boni et penes hanc accipiuntur motum boni et penes hanc accipiuntur Potestates. Potestates.

Et Et per hoc patet ordo, quod potestas per hoc patet ordo, quod potestas in virtute, et virtus in dominatione, sed in virtute, et virtus in dominatione, sed non convertitur, secundum exigentiam non convertitur, secundum exigentiam partium totius potestativi. Et secundum partium totius potestativi. Et secundum quod dicit Dionysius, quod inferiorum quod dicit Dionysius, quod inferiorum dona, superiorum sunt excellenter, et dona, superiorum sunt excellenter, et non convertitur. non convertitur.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod li- AD PRIMUM ergo dicendum, quod li- bertas non dicit officium potentiæ alicu- bertas non dicit officium potentiæ alicu- jus et ideo licet sit de dignitate perso- jus et ideo licet sit de dignitate perso- næ, non tamen penes ipsam debet sumi næ, non tamen penes ipsam debet sumi ordo aliquis quia sicut dicit Philoso- ordo aliquis quia sicut dicit Philoso- phus in primo Metaphysicæ 2, dicimus phus in primo Metaphysicæ 2, dicimus hominem liberum, qui suiipsius causa hominem liberum, qui suiipsius causa est officium autem est super causam est officium autem est super causam aliorum. aliorum.

AD ALIUD dicendum, quod regnum et AD ALIUD dicendum, quod regnum et sanctitas et divinitas dicunt dona commu- sanctitas et divinitas dicunt dona commu- nia et non specialia. Regnum enim est nia et non specialia. Regnum enim est (ut dicit Dionysius ibidem) omnis finis et (ut dicit Dionysius ibidem) omnis finis et ornatus et legis et ordinis distributio. Et ornatus et legis et ordinis distributio. Et bonum importatur per intentionem finis : bonum importatur per intentionem finis : ornatus autem importat decens secun- ornatus autem importat decens secun- dum honestatem et rationem: quia sicut dum honestatem et rationem: quia sicut dicit Philosophus in fine Ethicæ, omnia dicit Philosophus in fine Ethicæ, omnia honesta rationi concordant. Lex autem honesta rationi concordant. Lex autem dicit observantiam juris et mandatorum. dicit observantiam juris et mandatorum. Ordo vero dicit positionem uniuscujus- Ordo vero dicit positionem uniuscujus- que in gradu proprio et actu. Et patet, que in gradu proprio et actu. Et patet, quod omnia ista communia sunt. Sancti- quod omnia ista communia sunt. Sancti- tas autem est ab omni immunditia libera tas autem est ab omni immunditia libera et perfecta et omnino immaculata mun- et perfecta et omnino immaculata mun- ditia sive puritas. Cum enim sit triplex ditia sive puritas. Cum enim sit triplex munditia, scilicet ex contagione terreno- munditia, scilicet ex contagione terreno- rum materiali, et ex corruptione peccati, rum materiali, et ex corruptione peccati, et ex inquinatione reliquiarum peccati et et ex inquinatione reliquiarum peccati et terrestreitatis, erit sanctitas munditia terrestreitatis, erit sanctitas munditia libera ab omni hujusmodi inquinatione. libera ab omni hujusmodi inquinatione. Dicitur autem libera per remotionem Dicitur autem libera per remotionem materialium terrenorum. Et dicitur om- materialium terrenorum. Et dicitur om- nino immaculata in habitu et affectu et nino immaculata in habitu et affectu et opere per remotionem peccatorum et re- opere per remotionem peccatorum et re- liquiarum peccati. Dicitur perfecta per liquiarum peccati. Dicitur perfecta per contactum finis. Unde ex his patet, quod contactum finis. Unde ex his patet, quod etiam illud commune est non pertinens etiam illud commune est non pertinens ad officium speciale. Divinitas autem est, ad officium speciale. Divinitas autem est, quæ omnia videt providentia et bonitate quæ omnia videt providentia et bonitate perfecta, omnia circumspiciens et conti- perfecta, omnia circumspiciens et conti- nens et in seipsa implens, et excedens nens et in seipsa implens, et excedens omnia providentia ipsa utentia. Primo omnia providentia ipsa utentia. Primo enim providet Deus res per beneplaci- enim providet Deus res per beneplaci-

Per hoc patet solutio ad ultimum quæ- tum, et consequenter bonitate perfecta, Per hoc patet solutio ad ultimum quæ- tum, et consequenter bonitate perfecta, situm. situm.

1 S. DIONYSIUS, Lib. de Coelesti hierarchia, 1 S. DIONYSIUS, Lib. de Coelesti hierarchia, cap. 8. cap. 8.

quæ est distensiva esse : circumspicit quæ est distensiva esse : circumspicit

2 I Metaphysicæ, In proœmio. 2 I Metaphysicæ, In proœmio.

IFF IFF

SUMMA DE CREATURIS, TRACT. IV, QUÆST. 46. SUMMA DE CREATURIS, TRACT. IV, QUÆST. 46.

quando ubique in natura rei terminos quando ubique in natura rei terminos essentiales constituit, et continet in esse essentiales constituit, et continet in esse constituta et implet in seipsa quantum constituta et implet in seipsa quantum unicuique est possibile, scilicet per esse, unicuique est possibile, scilicet per esse, vivere, sentire, et intelligere, non ita vivere, sentire, et intelligere, non ita quod sit materiale esse uniuscujusque, quod sit materiale esse uniuscujusque, sed causale et exemplar. Et hoc est quod sed causale et exemplar. Et hoc est quod dicit, quod excedit omnia providentia dicit, quod excedit omnia providentia ipsa utentia. Ex his iterum patet, quod ipsa utentia. Ex his iterum patet, quod omnia hæc communia sunt, licet Deus omnia hæc communia sunt, licet Deus incommunicabilis sit: sicut etiam ea quæ incommunicabilis sit: sicut etiam ea quæ distribuuntur a rege, communia sunt, distribuuntur a rege, communia sunt, licet rex sit unus solus. Dominatio autem licet rex sit unus solus. Dominatio autem (ut supra dictum est) est non pejor ex- (ut supra dictum est) est non pejor ex- cessus tantum, sed omnis et pulchrorum cessus tantum, sed omnis et pulchrorum et bonorum perfecta et omnimoda pos- et bonorum perfecta et omnimoda pos- sessio, et vera et cadere non valens for- sessio, et vera et cadere non valens for- titudo. Et omnia illa pertinent ad distin- titudo. Et omnia illa pertinent ad distin- ctionem gradus et officii. ctionem gradus et officii.

577 577

nysio, dicendum quod non intelligit nysio, dicendum quod non intelligit primos et secundos secundum distinctio- primos et secundos secundum distinctio- nem ordinum in opere, sed potius in nem ordinum in opere, sed potius in receptione donorum communium. Et receptione donorum communium. Et ideo dicit, quod primi in unoquoque ideo dicit, quod primi in unoquoque ordine dicuntur sancti, et reges, et do- ordine dicuntur sancti, et reges, et do- mini, et dii: quia illi varietatem dono- mini, et dii: quia illi varietatem dono- rum horum in omnibus actibus eorum rum horum in omnibus actibus eorum congregant simpliciter ad unum, hoc congregant simpliciter ad unum, hoc est, circa horum simplicitatem et unita- est, circa horum simplicitatem et unita- tem. Secundi autem sunt, qui hæc dona tem. Secundi autem sunt, qui hæc dona habent in parte, et non quoad omnes habent in parte, et non quoad omnes actus, sed unus ad unum, et alter ad actus, sed unus ad unum, et alter ad alium et ideo dicuntur illi multiplicare alium et ideo dicuntur illi multiplicare varietatem illorum donorum circa suas varietatem illorum donorum circa suas differentias. Et est simile de regno quod differentias. Et est simile de regno quod in rege est in uno congregatum, in iufe- in rege est in uno congregatum, in iufe- rioribus autem est multiplicatum secun- rioribus autem est multiplicatum secun- dum differentias eorum in quibus unus- dum differentias eorum in quibus unus-

AD ALIUD autem quod objicitur de Dio- quisque subditur regi. AD ALIUD autem quod objicitur de Dio- quisque subditur regi.

QUESTIO XLVI. QUESTIO XLVI.

De hierarchia horum trium ordinum 1. De hierarchia horum trium ordinum 1.

Deinde, Quæritur de hierarchia horum Deinde, Quæritur de hierarchia horum trium ordinum, de qua dicit Dionysius ³, trium ordinum, de qua dicit Dionysius ³, quod « media cœlestium animorum dis- quod « media cœlestium animorum dis- positio deiformes habens proprietates, positio deiformes habens proprietates, purgatur quidem et illuminatur et perfi- purgatur quidem et illuminatur et perfi- citur (quemadmodum dictum est) a divi- citur (quemadmodum dictum est) a divi- nis illuminationibus inditis sibi secun- nis illuminationibus inditis sibi secun- do per primam hierarchiæ dispositio- do per primam hierarchiæ dispositio- nem, et per mediam illam secunda mani- nem, et per mediam illam secunda mani- festatione delatis. >> festatione delatis. >>

Ex hoc videtur, quod actus hierarchiæ Ex hoc videtur, quod actus hierarchiæ istius in ordine sit duplex, scilicet perfici istius in ordine sit duplex, scilicet perfici inditis illuminationibus divinis a Deo et inditis illuminationibus divinis a Deo et

1 Cf. Opp. B. Alberti. IIa Part. Summæ theo- 1 Cf. Opp. B. Alberti. IIa Part. Summæ theo- logiæ, Quæst. 89, membr. 2, art. 3. Tom. XXXII logiæ, Quæst. 89, membr. 2, art. 3. Tom. XXXII novæ editionis nostræ. novæ editionis nostræ.

XXXIV XXXIV

per primam hierarchiam et ita non erit per primam hierarchiam et ita non erit vera distinctio supra dicta, quæ suppo- vera distinctio supra dicta, quæ suppo- nebat, quod media hierarchia converti nebat, quod media hierarchia converti haberet ad primam hierarchiam secun- haberet ad primam hierarchiam secun- dum acceptionem illuminationum. dum acceptionem illuminationum.

Similiter hoc erit contra Dionysium, Similiter hoc erit contra Dionysium, qui dicit, quod hoc est omnio divina qui dicit, quod hoc est omnio divina ordinatione promulgatum per prima, ordinatione promulgatum per prima, secunda divinis participare illuminationi- secunda divinis participare illuminationi-

bus. bus.

SOLUTIO. Dicimus secundum prædicta, Solutio. SOLUTIO. Dicimus secundum prædicta, Solutio. quod quidquid potest inferior, potest su- quod quidquid potest inferior, potest su-

2 S. DIONYSIUS, Lib. de Coelesti hierarchia, 2 S. DIONYSIUS, Lib. de Coelesti hierarchia,

cap. 8. cap. 8.

37 37

578 578

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

perior et ideo dicit Dionysius, quod perior et ideo dicit Dionysius, quod media hierarchia illuminatur dupliciter, media hierarchia illuminatur dupliciter, scilicet a Deo, et superioribus: sed illu- scilicet a Deo, et superioribus: sed illu- minari a Deo est commune: illuminari minari a Deo est commune: illuminari autem a prima hierarchia est proprium autem a prima hierarchia est proprium ei et etiam quando illuminatur a Deo, ei et etiam quando illuminatur a Deo, sunt illuminationes delatæ manifesta- sunt illuminationes delatæ manifesta- tione secunda: quia (sicut supra dictum tione secunda: quia (sicut supra dictum est) potestas recipiendi illuminationes in est) potestas recipiendi illuminationes in

media hierarchia et in prima non est media hierarchia et in prima non est æqualis et ideo cum manifestatio illu- æqualis et ideo cum manifestatio illu- minationis sit secundum facultatem ejus minationis sit secundum facultatem ejus qui illuminatur, erit in prima hierarchia qui illuminatur, erit in prima hierarchia manifestatio illuminationis prima, et manifestatio illuminationis prima, et in media secunda, et in postrema ter- in media secunda, et in postrema ter- tia. tia.

Et per hoc patet solutio. Et per hoc patet solutio.

QUESTIO XLVII. QUESTIO XLVII.

De tertia hierarchia, et primum de Principatibus. De tertia hierarchia, et primum de Principatibus.

Consequenter transeundum est ad tertiam hierarchiam, de qua quærun- Consequenter transeundum est ad tertiam hierarchiam, de qua quærun- tur duo, scilicet de ordinibus in ea positis, et de ipsa hierarchia. tur duo, scilicet de ordinibus in ea positis, et de ipsa hierarchia.

De ordinibus autem quæruntur duo, scilicet de singulis, et de omnibus De ordinibus autem quæruntur duo, scilicet de singulis, et de omnibus in communi. in communi.

De singulis quæruntur tria, scilicet de Principatibus, Archangelis, et De singulis quæruntur tria, scilicet de Principatibus, Archangelis, et Angelis. Angelis.

De Principatibus quæruntur duo, scilicet quid sint, et de proprietatibus De Principatibus quæruntur duo, scilicet quid sint, et de proprietatibus

eorum. eorum.

ARTICULUS I. ARTICULUS I.

Quid sint Principatus¹? Quid sint Principatus¹?

Ad primum proceditur sic: Ad primum proceditur sic:

Dicit Gregorius: « Principatus vocan- Dicit Gregorius: « Principatus vocan- tur qui ipsis quoque bonis Angelorum tur qui ipsis quoque bonis Angelorum spiritibus præsunt, qui subjectis aliis spiritibus præsunt, qui subjectis aliis

1 Cf. Opp. B. Alberti. IIa Part. Summa theo- 1 Cf. Opp. B. Alberti. IIa Part. Summa theo- logiæ, Quæst. 39, membr. 3, art. 1, partic. 1, logiæ, Quæst. 39, membr. 3, art. 1, partic. 1, quæstiuncula 1. Tom. XXXII hujusce novæ quæstiuncula 1. Tom. XXXII hujusce novæ editionis. editionis.

dum quæ sunt agenda disponunt, eis dum quæ sunt agenda disponunt, eis ad explenda divina ministeria principan- ad explenda divina ministeria principan- tur'. >> tur'. >>

Et videtur falsum quod dicit, quod Et videtur falsum quod dicit, quod bonis Angelorum spiritibus præsunt. bonis Angelorum spiritibus præsunt. Quia Dionysius dicit, quod infima hie- Quia Dionysius dicit, quod infima hie- rarchia convertitur super humanam sic : rarchia convertitur super humanam sic :

« «

Principatuum et Archangelorum et Principatuum et Archangelorum et Angelorum manifestativam dispositio- Angelorum manifestativam dispositio- nem et humanis hierarchiis per conse- nem et humanis hierarchiis per conse- quentia præsidere, supple, arbitrandum quentia præsidere, supple, arbitrandum est ³. » est ³. »

S. GREGORIUS, Homil. 34 in Evangelium. S. GREGORIUS, Homil. 34 in Evangelium. 3 S. DIONYSIUS, Lib. de Cœlesti hierarchia, 3 S. DIONYSIUS, Lib. de Cœlesti hierarchia, cap. 9. cap. 9.

patra. patra.

SUMMA DE CREATURIS, TRACT. IV, QUÆST. 47. SUMMA DE CREATURIS, TRACT. IV, QUÆST. 47.

579 579

Præterea, Hoc videtur esse contra quod sunt nonnulli, qui acceptis virtu- Præterea, Hoc videtur esse contra quod sunt nonnulli, qui acceptis virtu-

Bernardum in libro V de Consideratione Bernardum in libro V de Consideratione ad Eugenium « Putemus Principatus ad Eugenium « Putemus Principatus quorum moderamine et sapientia omnis quorum moderamine et sapientia omnis in terris principatus constituitur, regi- in terris principatus constituitur, regi- tur, limitatur, transfertur, mutilatur. » tur, limitatur, transfertur, mutilatur. » loc idem videtur haberi in Daniele : loc idem videtur haberi in Daniele : Princeps regni Persarum restitit mihi Princeps regni Persarum restitit mihi viginti et uno diebus et ecce Michael, viginti et uno diebus et ecce Michael, unus de principibus primis, venit in unus de principibus primis, venit in adjutorium meum .. Et in Deutero- adjutorium meum .. Et in Deutero- nomio Statuit terminos populorum nomio Statuit terminos populorum juxta numerum Angelorum Dei 2, se- juxta numerum Angelorum Dei 2, se- cundum aliquam translationem, quod cundum aliquam translationem, quod exponit Dionysius de Principatibus, jux- exponit Dionysius de Principatibus, jux- ta quorum dispositionem disponuntur in ta quorum dispositionem disponuntur in terris principatus. terris principatus.

Item, Bernardus in sermone 19 super Item, Bernardus in sermone 19 super Cantica «Sunt Principatus, qui Deum Cantica «Sunt Principatus, qui Deum altius speculantes, et liquido prævi- altius speculantes, et liquido prævi- dentes universitatis principium esse, dentes universitatis principium esse, et primogenitum omnis creaturæ, tanta et primogenitum omnis creaturæ, tanta proinde dignitate principatus donantur, proinde dignitate principatus donantur, ut ubique terrarum habeant potesta- ut ubique terrarum habeant potesta- tém, quasi de summo quodam rerum tém, quasi de summo quodam rerum cardine regna et principatus et quasli- cardine regna et principatus et quasli- bet pro arbitrio mutare et ordinare di- bet pro arbitrio mutare et ordinare di- gnitates, pro quorumque meritis facere gnitates, pro quorumque meritis facere primos novissimos, et novissimos pri- primos novissimos, et novissimos pri- mos deponere potentes de sede, et exal- mos deponere potentes de sede, et exal- tare humiles. >> tare humiles. >>

CONTRA omnia hæc videtur esse quod CONTRA omnia hæc videtur esse quod dicit Bernardus in summa prædicti ser- dicit Bernardus in summa prædicti ser- monis, sic « A Principatibus Deus di- monis, sic « A Principatibus Deus di- ligitur ob æternam et originalem illam ligitur ob æternam et originalem illam virtutem, quæ esse et essendi princi- virtutem, quæ esse et essendi princi- pium omni creaturæ superiori et infe- pium omni creaturæ superiori et infe- riori, spirituali et corporali, attingens riori, spirituali et corporali, attingens a fine usque ad finem fortiter. » Ex a fine usque ad finem fortiter. » Ex hoc videtur, quod Principatuum sit hoc videtur, quod Principatuum sit converti in Deum secundum quod ipse converti in Deum secundum quod ipse est creator rerum et non secundum est creator rerum et non secundum dispositionem principatuum terrenorum: dispositionem principatuum terrenorum: quod est contra Gregorium dicentem, quod est contra Gregorium dicentem,

1 Daniel. x, 13. 1 Daniel. x, 13.

Vulgata habet, Deuteron xxxII, 8: Consti- Vulgata habet, Deuteron xxxII, 8: Consti- tuit terminos populorum juxta numerum.filiorum tuit terminos populorum juxta numerum.filiorum Israel. Israel.

tibus etiam electorum hominum merita tibus etiam electorum hominum merita transcendunt: cumque bonis meliores transcendunt: cumque bonis meliores sint, electis quoque fratribus princi- sint, electis quoque fratribus princi- pantur. Quo ergo isti sedem suam pantur. Quo ergo isti sedem suam nisi inter Principatuum numeros acci- nisi inter Principatuum numeros acci- piunt ? piunt ?

SOLUTIO. Dicendum, quod Principes Solutio. SOLUTIO. Dicendum, quod Principes Solutio. dicuntur Angeli accipientes illumina- dicuntur Angeli accipientes illumina- tiones et potestatem ad dispositiones tiones et potestatem ad dispositiones principatuum terrenorum. Id autem principatuum terrenorum. Id autem quod dicit Gregorius, non intelligitur, quod dicit Gregorius, non intelligitur, quod actus hierarchiarum proprius sit quod actus hierarchiarum proprius sit super Angelos converti: sed quia super Angelos converti: sed quia in postrema hierarchia ordo altior est in postrema hierarchia ordo altior est ordine, ideo dicit, quod Angelis princi- ordine, ideo dicit, quod Angelis princi- pantur. pantur.

AD AUCTORITATEM autem Bernardi di- AD AUCTORITATEM autem Bernardi di- cendum, quod intelligit hoc de eo quod cendum, quod intelligit hoc de eo quod consequitur ex actu Principatuum se- consequitur ex actu Principatuum se- cundum conversionem in Deum : ex cundum conversionem in Deum : ex hoc enim quod sic ordinat principatus hoc enim quod sic ordinat principatus hominum, mirantur esse principem et hominum, mirantur esse principem et principium creaturarum, attingentem principium creaturarum, attingentem ubique ordinando et transmutando crea- ubique ordinando et transmutando crea- turas et res. turas et res.

ARTICULUS II. ARTICULUS II.

De proprietatibus Principatuum 3. De proprietatibus Principatuum 3.

Secundo, Quæritur de proprietatibus Secundo, Quæritur de proprietatibus Principatuum, quas enumerat Diony- Principatuum, quas enumerat Diony- sius in libro de Colesti hierarchia, di- sius in libro de Colesti hierarchia, di- cens : « Manifestat enim ipsa quidem cens : « Manifestat enim ipsa quidem coelestium Principatuum nominatio, coelestium Principatuum nominatio, illud quidem deiformiter principale edu- illud quidem deiformiter principale edu- ctivum cum ordine sacro et principa- ctivum cum ordine sacro et principa- libus et decentissimis virtutibus, et ad libus et decentissimis virtutibus, et ad

Cf. Opp. B. Alberti. IIª Part. Summæ theo- Cf. Opp. B. Alberti. IIª Part. Summæ theo- logiæ, Quæst. 39. membr. 3, art. 1, partic. 1, logiæ, Quæst. 39. membr. 3, art. 1, partic. 1, quæstiuncula 2. Tom. XXXII novæ editionis quæstiuncula 2. Tom. XXXII novæ editionis nostræ. nostræ.

Solutio. Solutio.

580 580

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

superprincipale principium eas, scilicet superprincipale principium eas, scilicet coelestes essentias, universaliter. con- coelestes essentias, universaliter. con- verti, et alias hierarchice ducere ad verti, et alias hierarchice ducere ad illud ipsum, quantum possibile formari, illud ipsum, quantum possibile formari, princificum principium, manifestare- princificum principium, manifestare- que superessentialem ejus ordinationem que superessentialem ejus ordinationem ornatumque principalium virtutum '. » ornatumque principalium virtutum '. » 1. Quæritur ergo de hoc quod dicitur, 1. Quæritur ergo de hoc quod dicitur, Deiformiter principale. Hoc enimi videtur Deiformiter principale. Hoc enimi videtur esse primæ hierarchiæ, et non postremæ. esse primæ hierarchiæ, et non postremæ.

2. Præterea, Ductivum cum ordine 2. Præterea, Ductivum cum ordine sacro et principalibus et decentissimis sacro et principalibus et decentissimis virtutibus, videtur convenire Virtuti- virtutibus, videtur convenire Virtuti- bus et non Principatibus. bus et non Principatibus.