SUMMA DE CREATURIS, TRACT. IV, QUÆST. 38. SUMMA DE CREATURIS, TRACT. IV, QUÆST. 38.

nibus Angelis, qui vident faciem Patris nibus Angelis, qui vident faciem Patris qui in cœlis est. qui in cœlis est.

3. Item quæritur, Quid sit hoc, Altis- 3. Item quæritur, Quid sit hoc, Altis- simæ luminum dationis acceptivum ? simæ luminum dationis acceptivum ? Aut enim dicitur altissimæ in compara- Aut enim dicitur altissimæ in compara- tione ad omnes ordines et hoc patet tione ad omnes ordines et hoc patet esse falsum ex prædictis propter ipsa Se- esse falsum ex prædictis propter ipsa Se- raphim. Aut dicitur altissimæ quantum raphim. Aut dicitur altissimæ quantum ad id a quo accipiuntur, quod scilicet est ad id a quo accipiuntur, quod scilicet est Deus et sic non erit proprium: quia Deus et sic non erit proprium: quia omnes accipiunt illuminationes a Deo, omnes accipiunt illuminationes a Deo, et principaliter illi de prima hierarchia. et principaliter illi de prima hierarchia. 4. Adhuc quæritur de hoc quod dicit, 4. Adhuc quæritur de hoc quod dicit, Contemplativum in prima operatrice vir- Contemplativum in prima operatrice vir- tute. Prima enim virtus operatrix est tute. Prima enim virtus operatrix est virtus creatrix et contemplari in illa virtus creatrix et contemplari in illa facit visionem matutinam, ut supra habi- facit visionem matutinam, ut supra habi- tum est hoc autem omnibus convenit. tum est hoc autem omnibus convenit.

5. Præterea quæritur, In quo differt 5. Præterea quæritur, In quo differt proprietas prima a secunda, quæ est, proprietas prima a secunda, quæ est, Deividum. Deividum.

6. Item, Quæritur de hoc quod dicit, 6. Item, Quæritur de hoc quod dicit, Divinæ pulchritudinis repletum. Sicut Divinæ pulchritudinis repletum. Sicut enim dicit Dionysius in libro de Divinis enim dicit Dionysius in libro de Divinis nominibus: « Supersubstantiale pul- nominibus: « Supersubstantiale pul- chrum pulchritudo quidem dicitur pro- chrum pulchritudo quidem dicitur pro- pter traditam ab ipsa omnibus existenti- pter traditam ab ipsa omnibus existenti- bus juxta proprietatem uniuscujusque bus juxta proprietatem uniuscujusque pulchritudinem et sicut universorum pulchritudinem et sicut universorum consonantiæ et claritatis causa ad simili- consonantiæ et claritatis causa ad simili- tudinem luminis cum fulgore immittens tudinem luminis cum fulgore immittens universis pulchrificas fontani radii ip- universis pulchrificas fontani radii ip- sius traditiones 1. » Ex hoc accipitur, sius traditiones 1. » Ex hoc accipitur, quod de intentione pulchri duo sunt, quod de intentione pulchri duo sunt, scilicet fulgor consonantiæ, et quod pro- scilicet fulgor consonantiæ, et quod pro- pter se appetatur: aliter enim non vocaret pter se appetatur: aliter enim non vocaret ad se quia, sicut ipse dicit ibidem, « bo- ad se quia, sicut ipse dicit ibidem, « bo- num et pulchrum secundum omnem cau- num et pulchrum secundum omnem cau- sam cuncta desiderant: » unde et xáλos sam cuncta desiderant: » unde et xáλos dicitur quasi tota in totis congregans: dicitur quasi tota in totis congregans: et ita videtur, quod proprietas hæc potius et ita videtur, quod proprietas hæc potius conveniat Seraphim quam Cherubim: conveniat Seraphim quam Cherubim: quia amoris est converti in id quod per quia amoris est converti in id quod per se appetitur. se appetitur.

7. Item, Ex auctoritate jam dicta vide- 7. Item, Ex auctoritate jam dicta vide- tur, quod hæc proprietas eadem sit cum tur, quod hæc proprietas eadem sit cum sexta: quia pulchrificæ fontani radii tra- sexta: quia pulchrificæ fontani radii tra-

1 S. DIONYSIUS, Lib. de Divinis nominibus, 1 S. DIONYSIUS, Lib. de Divinis nominibus,

553 553

ditiones, eadem sunt cum sapientificis ditiones, eadem sunt cum sapientificis traditionibus. traditionibus.

8. Item, Dicit Philosophus in primo 8. Item, Dicit Philosophus in primo Metaphysicæ : « Non sapientem oportet Metaphysicæ : « Non sapientem oportet ordinari, sed ordinare, neque hunc ab ordinari, sed ordinare, neque hunc ab illo suaderi, sed ab hoc sapientem mi- illo suaderi, sed ab hoc sapientem mi- nus. » Ex hoc videtur, quod sapien- nus. » Ex hoc videtur, quod sapien- tificæ traditionis sit ordinare alia et sua- tificæ traditionis sit ordinare alia et sua- dere aliis et repleri. Hoc quidem videtur dere aliis et repleri. Hoc quidem videtur esse contemplationis inspicientis ordi- esse contemplationis inspicientis ordi- nem universi. Et ita videtur, quod iste nem universi. Et ita videtur, quod iste ordo non tantum convertatur in dicta, ordo non tantum convertatur in dicta, sed super contemplationes creaturarum. sed super contemplationes creaturarum.

JUXTA hoc iterum quæritur de hoc quod Quæst. 1. JUXTA hoc iterum quæritur de hoc quod Quæst. 1. dicit Dionysius, Sedere super Cherubim. dicit Dionysius, Sedere super Cherubim. Potius enim hoc videtur attribui Thro- Potius enim hoc videtur attribui Thro- nis quam Cherubim. nis quam Cherubim.

Et si forte dicatur, quod super notat Et si forte dicatur, quod super notat ibi excellentiam in altitudine, et ponitur ibi excellentiam in altitudine, et ponitur pro ultra tunc videtur, quod potius de- pro ultra tunc videtur, quod potius de- beret dici sedere super Seraphim. beret dici sedere super Seraphim.

PRÆTEREA quæritur, Quomodo specia- Quæst. 2. PRÆTEREA quæritur, Quomodo specia- Quæst. 2. liter fecit imagines Cherubim in templo liter fecit imagines Cherubim in templo potius, quam aliorum ordinum? potius, quam aliorum ordinum?

SOLUTIO. Dicendum, quod sex proprie- Solutio. SOLUTIO. Dicendum, quod sex proprie- Solutio. tates tactæ a Dionysio accipiuntur se- tates tactæ a Dionysio accipiuntur se- cundum proprietates scientiæ plenæ et cundum proprietates scientiæ plenæ et perfectæ. Ad illam autem exiguntur qua- perfectæ. Ad illam autem exiguntur qua- tuor, scilicet perspicacitas cognoscendi, tuor, scilicet perspicacitas cognoscendi, et cognoscibile altissimum, et medium et cognoscibile altissimum, et medium per quod fit cognitio, et adaptatio medii per quod fit cognitio, et adaptatio medii et cognoscibilis ad ea quæ virtute sciun- et cognoscibilis ad ea quæ virtute sciun- tur in ipsis aliter enim sciretur in uni- tur in ipsis aliter enim sciretur in uni- versali et non in propria natura, et in versali et non in propria natura, et in potentia et non in actu, quod esset im- potentia et non in actu, quod esset im- perfecte scire. Prima ergo proprietas Ad 1. perfecte scire. Prima ergo proprietas Ad 1. quæ est cognoscibile eorum, accipitur quæ est cognoscibile eorum, accipitur penes perspicacitatem intelligentiæ, et penes perspicacitatem intelligentiæ, et ponitur cognoscibile pro cognoscitivo. ponitur cognoscibile pro cognoscitivo.

Et per hoc patet solutio ad objectum Et per hoc patet solutio ad objectum primum. primum.

Penes objectum autem altissimum ac- Penes objectum autem altissimum ac- cipitur proprietas secunda quæ est Dei cipitur proprietas secunda quæ est Dei adspectivum. Licet enim omnes Angeli adspectivum. Licet enim omnes Angeli

cap. 4. cap. 4.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

551 551

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

sine medio videant secundum quod est sine medio videant secundum quod est objectum beatitudinis, et etiam secun- objectum beatitudinis, et etiam secun- dum theophanias : tamen secundum dum theophanias : tamen secundum quemdam modum in distinctione officio- quemdam modum in distinctione officio- rum quidam convertuntur ad ipsum in se rum quidam convertuntur ad ipsum in se Angelis, et quidam convertuntur ad ip- Angelis, et quidam convertuntur ad ip- sum in se, et sic dicuntur Cherubim sum in se, et sic dicuntur Cherubim inspectivi Dei. Et quomodo est hoc, patet inspectivi Dei. Et quomodo est hoc, patet supra in quæstione de theophaniis. supra in quæstione de theophaniis.

Et per hot patet solutio ad secundum. Et per hot patet solutio ad secundum. Penes medium autem cognoscendi ac. Penes medium autem cognoscendi ac. cipitur proprietas tertia, quæ est altis- cipitur proprietas tertia, quæ est altis- simæ luminum dationis acceptivum. Dico simæ luminum dationis acceptivum. Dico autem medium, non quod sit inter Cheru- autem medium, non quod sit inter Cheru- bim et Deum, sed sub quo videtur Deus a bim et Deum, sed sub quo videtur Deus a Cherubim, secundum quod supra diximus Cherubim, secundum quod supra diximus duo esse in theophaniis, scilicet lumen duo esse in theophaniis, scilicet lumen elevans intellectum, et cognoscibile di- elevans intellectum, et cognoscibile di- stinguens ipsum. Et dicitur datio lumi- stinguens ipsum. Et dicitur datio lumi- nis materialiter lumen datum: et dicitur nis materialiter lumen datum: et dicitur altissimæ propter modum accipiendi a altissimæ propter modum accipiendi a Deo immediate tantum, et non ab An- Deo immediate tantum, et non ab An- gelo quod licet conveniat etiam Sera- gelo quod licet conveniat etiam Sera- phim, tamen non ab illo determinatur, phim, tamen non ab illo determinatur, quia non est ultimum ejus. Et licet etiam quia non est ultimum ejus. Et licet etiam conveniat Thronis, tamen non ab illo de- conveniat Thronis, tamen non ab illo de- terminantur, quia non convenit eis emi- terminantur, quia non convenit eis emi- nenter, sicut convenit Cherubim. Et est nenter, sicut convenit Cherubim. Et est simile de natura intellectuali, quæ conve- simile de natura intellectuali, quæ conve- nit homini et Angelo et Deo: tamen Deus nit homini et Angelo et Deo: tamen Deus ab illa non determinatur, quia aliquid ab illa non determinatur, quia aliquid convenit ei eminentius quod est supra convenit ei eminentius quod est supra intellectuale esse et homo etiam ab illa intellectuale esse et homo etiam ab illa non determinatur, quia non convenit ei non determinatur, quia non convenit ei adeo eminenter sicut Angelis: Angelus adeo eminenter sicut Angelis: Angelus autem determinatur ab illa. autem determinatur ab illa.

Et per hoc patet solutio ad id quod Et per hoc patet solutio ad id quod objicitur contra proprietatem istam. objicitur contra proprietatem istam. Ad 4,5,et 6. Penes quartum accipiuntur tres pro- Ad 4,5,et 6. Penes quartum accipiuntur tres pro- prietates sequentes. Creatum enim quod prietates sequentes. Creatum enim quod cognoscitur in prima causa, aut accipitur cognoscitur in prima causa, aut accipitur in comparatione ad efficientem, et sic est in comparatione ad efficientem, et sic est illa proprietas quam vocat contemplati- illa proprietas quam vocat contemplati- vum in prima operatrice virtute. vum in prima operatrice virtute.

Ad hoc autem quod objicitur contra, Ad hoc autem quod objicitur contra, dicendum quod prima operatrix virtus dicendum quod prima operatrix virtus

1 BOETIUS, Lib. III de Consolatione philoso- 1 BOETIUS, Lib. III de Consolatione philoso- phiæ, metro nono. phiæ, metro nono.

est operatrix creaturarum mundi: et ste est operatrix creaturarum mundi: et ste contemplatio in ipso facit visionem ma contemplatio in ipso facit visionem ma tutinam, et contemplatio rerum factarum tutinam, et contemplatio rerum factarum in se facit visionem vespertinam, sicut in se facit visionem vespertinam, sicut supra habitum est. Est etiam contem supra habitum est. Est etiam contem plari in prima operatrice virtute prout plari in prima operatrice virtute prout operatur illuminationes ad distinctionem operatur illuminationes ad distinctionem ordinum et Angelorum officiorum perti- ordinum et Angelorum officiorum perti- nentes et sic Cherubim contemplatur in nentes et sic Cherubim contemplatur in prima operatrice virtute. Aut accipitur in prima operatrice virtute. Aut accipitur in comparatione ad causam idealem et exem- comparatione ad causam idealem et exem- plarem : et sic est proprietas quinta qua plarem : et sic est proprietas quinta qua est divinæ pulchritudinis repletivum. Di- est divinæ pulchritudinis repletivum. Di- cit enim Augustinus: « Rationes omnium cit enim Augustinus: « Rationes omnium fulgent in mente divina, et omnia sunt fulgent in mente divina, et omnia sunt in ipsa lux. » Et hoc appellatur hic pul- in ipsa lux. » Et hoc appellatur hic pul- chritudo, sicut dicit Boetius in libro de chritudo, sicut dicit Boetius in libro de Consolatione Philosophiæ: Consolatione Philosophiæ:

Mundum mente gerens pulchrum pulcherri- Mundum mente gerens pulchrum pulcherri-

[mus ipse 1. [mus ipse 1.

Ad hoc quod objicitur, quod pulchri- Ad hoc quod objicitur, quod pulchri- tudo videtur dicere consonantiam et ap- tudo videtur dicere consonantiam et ap- petibile per se. Dicendum, quod est con- petibile per se. Dicendum, quod est con- sonantia in bono, et hoc est secundum sonantia in bono, et hoc est secundum conjunctionem ad finem et est conso- conjunctionem ad finem et est conso- nantia in vero, et hoc est secundum adæ- nantia in vero, et hoc est secundum adæ- quationem ad exemplar, quando scilicet quationem ad exemplar, quando scilicet res est sic secundum quod est in mente res est sic secundum quod est in mente divina exemplari, et distorquetur per divina exemplari, et distorquetur per pravitatem ab illo, sicut dicit Anselmus pravitatem ab illo, sicut dicit Anselmus in libro de Veritate, quod « veritas est in libro de Veritate, quod « veritas est « rectitudo sola mente perceptibilis *. » « rectitudo sola mente perceptibilis *. » Dicit enim ibidem 3, quod « quidquid Dicit enim ibidem 3, quod « quidquid est, vere est hoc quod est in summa ve- est, vere est hoc quod est in summa ve- ritate. » Dicimus ergo, quod bonum di- ritate. » Dicimus ergo, quod bonum di- cit consonantiam ad finem, et pulchrum di- cit consonantiam ad finem, et pulchrum di- cit consonantiam ad formam exemplaren. cit consonantiam ad formam exemplaren.

Similiter dupliciter est aliquid appe- Similiter dupliciter est aliquid appe- tibile propter se, scilicet secundum quod tibile propter se, scilicet secundum quod est finis ultimus voluntatis, vel finis ulti- est finis ultimus voluntatis, vel finis ulti- mus intellectus. Et horum unum dicit mus intellectus. Et horum unum dicit bonum, et alterum pulchrum dicit: pul- bonum, et alterum pulchrum dicit: pul- chrum enim est fulgens in intellectu. chrum enim est fulgens in intellectu.

Et per hoc patet solutio ad id quod Et per hoc patet solutio ad id quod

2 S. ANSELMUS, Lib. de Veritate, cap. 12. 2 S. ANSELMUS, Lib. de Veritate, cap. 12. 3 IDEM, Ibidem, cap. 7. 3 IDEM, Ibidem, cap. 7.

M. M.

SUMMA DE CREATURIS, TRACT. IV, QUÆST. 39. SUMMA DE CREATURIS, TRACT. IV, QUÆST. 39.

objicitur contra proprietatem quintam. objicitur contra proprietatem quintam.

Aut est accipere creatum pro ordine Aut est accipere creatum pro ordine ad causam primam ut ad finem: et sic ad causam primam ut ad finem: et sic est proprietas sexta quæ dicitur reple- est proprietas sexta quæ dicitur reple- tum sapientificæ traditionis. Sapientia tum sapientificæ traditionis. Sapientia enim ponit ordinem ad causam, et præ- enim ponit ordinem ad causam, et præ- cipue ad causam finalem: quia illa est cipue ad causam finalem: quia illa est causa causarum: propter finem enim mo- causa causarum: propter finem enim mo- vet efficiens, et movetur materia, et indu- vet efficiens, et movetur materia, et indu- citur forma. Et dicitur traditio res factæ citur forma. Et dicitur traditio res factæ traditæ in ordine ad finem. traditæ in ordine ad finem.

1 1

AD ID quod juxta hoc quæritur, re- AD ID quod juxta hoc quæritur, re- spondet beatus Gregorius in homilia su- spondet beatus Gregorius in homilia su- pra dicta sic dicens : « Per Psalmistam pra dicta sic dicens : « Per Psalmistam dicitur Qui sedes super Cherubim, dicitur Qui sedes super Cherubim, appare : quia videlicet cum in ipsis appare : quia videlicet cum in ipsis distinctionibus agminum Cherubim Thro- distinctionibus agminum Cherubim Thro- nis injunguntur, sedere etiam super Che- nis injunguntur, sedere etiam super Che- rubim Dominus ex vicini agminis æquali- rubim Dominus ex vicini agminis æquali- tate perhibetur. Sic quippe in illa summa tate perhibetur. Sic quippe in illa summa civitate quædam singulorum sunt, ut ta- civitate quædam singulorum sunt, ut ta- men sint communia omnium: ut quod in men sint communia omnium: ut quod in se quisque ex parte habet, hoc in altero se quisque ex parte habet, hoc in altero ordine totum possideat. Sed idcirco uno ordine totum possideat. Sed idcirco uno eodemque vocabulo communiter non eodemque vocabulo communiter non censentur, ut ille ordo vocari privato censentur, ut ille ordo vocari privato uniuscujusque rei nomine debeat, qui uniuscujusque rei nomine debeat, qui in munere plenius accepit. » in munere plenius accepit. »

Posset tamen dici etiam aliter secundum Posset tamen dici etiam aliter secundum

555 555

quod scilicet supra habitum est, quod om- quod scilicet supra habitum est, quod om- nibus Angelis est commune illuminari,et nibus Angelis est commune illuminari,et per illuminationem acceptam purgari et per illuminationem acceptam purgari et perfici. Cherubim autem specialiter deno- perfici. Cherubim autem specialiter deno- minatur ab illuminatione accepta. Quia minatur ab illuminatione accepta. Quia ergo omnes coelestes essentias illuminat, ergo omnes coelestes essentias illuminat, jure super Cherubim quæ plenitudo scien- jure super Cherubim quæ plenitudo scien- tiæ dicuntur sedere perhibetur, ut a pleni- tiæ dicuntur sedere perhibetur, ut a pleni- tudine scientiæ tamquam a sede luminis tudine scientiæ tamquam a sede luminis omnes illuminet secundum scientiam, ut omnes illuminet secundum scientiam, ut dicitur in Job, xxv, 3: Numquid est nu- dicitur in Job, xxv, 3: Numquid est nu- merus militum ejus ? et super quem non merus militum ejus ? et super quem non surget lumen illius ? surget lumen illius ?

Si autem quæritur, Quare non est Si autem quæritur, Quare non est aliqua proprietas secundum acceptionem aliqua proprietas secundum acceptionem creati in se ? creati in se ?

Dicendum, quod illa cognitio non per- Dicendum, quod illa cognitio non per- tinet ad statum gloriæ: et ideo nulla tinet ad statum gloriæ: et ideo nulla proprietas Cherubim assignatur penes proprietas Cherubim assignatur penes illam. illam.

: :

AD ULTIMUM dicendum quod Dominus Ad quæst. AD ULTIMUM dicendum quod Dominus Ad quæst. dixerat De Sion exibit lex, et verbum. dixerat De Sion exibit lex, et verbum. Domini de Jerusalem 2. Ut ergo signi- Domini de Jerusalem 2. Ut ergo signi- ficaret omnem ordinem ecclesiastica ficaret omnem ordinem ecclesiastica hierarchiæ ab illuminatione coelestis hie- hierarchiæ ab illuminatione coelestis hie- rarchiæ descendere, voluit ibi celari rarchiæ descendere, voluit ibi celari Cherubim, cum sicut dictum est, ipse Cherubim, cum sicut dictum est, ipse illuminator primus super Cherubim se. illuminator primus super Cherubim se. dere dicatur. dere dicatur.

QUÆSTIO XXXIX. QUÆSTIO XXXIX.

De Thronis. De Thronis.

Deinde quæritur de Thronis. Deinde quæritur de Thronis.

Et quæruntur duo, scilicet quid sint, et de proprietatibus eorum. Et quæruntur duo, scilicet quid sint, et de proprietatibus eorum.

1 Vulgata habet, Psal. LXXIX, 2: Qui sedes super Cherubim, manifestare, etc. 1 Vulgata habet, Psal. LXXIX, 2: Qui sedes super Cherubim, manifestare, etc.

2 Isa 11, 3. 2 Isa 11, 3.

556 556

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

ARTICULUS I. ARTICULUS I.

De Thronis, quid sint' ? De Thronis, quid sint' ?

Ad primum proceditur sic: Ad primum proceditur sic:

Dicit beatus Gregorius 2: « Throni illa Dicit beatus Gregorius 2: « Throni illa agmina vocata sunt, quibus ad exercen- agmina vocata sunt, quibus ad exercen- dum judicia semper Deus omnipotens dum judicia semper Deus omnipotens præsidet. Quia enim Thronos Latino præsidet. Quia enim Thronos Latino eloquio sedes dicimus, Throni Dei sunt eloquio sedes dicimus, Throni Dei sunt qui tanta deitatis gratia replentur, ut in qui tanta deitatis gratia replentur, ut in eis Dominus sedeat, et per eos sua judi- eis Dominus sedeat, et per eos sua judi- cia decernat. Unde et per Psalmistam cia decernat. Unde et per Psalmistam dicitur Sedisti super Thronum, qui dicitur Sedisti super Thronum, qui judicas justitiam³. » judicas justitiam³. »

1. Sed cum ordines primæ hierarchiæ 1. Sed cum ordines primæ hierarchiæ distinguantur penes conversionem in distinguantur penes conversionem in Deum, judicare autem non sit actus con- Deum, judicare autem non sit actus con- versionis in Deum, judicare non videtur versionis in Deum, judicare non videtur convenire Thronis qui sunt in prima hie- convenire Thronis qui sunt in prima hie- rarchia. rarchia.

2. Præterea, Aut intelligitur de judicio 2. Præterea, Aut intelligitur de judicio ultimo, aut de judicio pertinente ad gu- ultimo, aut de judicio pertinente ad gu- bernationem hujus mundi. Si primo mo- bernationem hujus mundi. Si primo mo- do, cum illud judicium tantum semel do, cum illud judicium tantum semel futurum sit, Deus tantum semel præsi- futurum sit, Deus tantum semel præsi- deret illis Angelis, quod est inconve- deret illis Angelis, quod est inconve- niens. Si autem secundo modo, hoc vi- niens. Si autem secundo modo, hoc vi- detur magis esse Principatuum quam detur magis esse Principatuum quam Thronorum. Et hoc videtur expresse di- Thronorum. Et hoc videtur expresse di- cere Gregorius sic : « Sunt nonnulli qui cere Gregorius sic : « Sunt nonnulli qui dum sibimetipsis vigilanti cura dominan- dum sibimetipsis vigilanti cura dominan- tur, dumque se sollicita intentione discu- tur, dumque se sollicita intentione discu- tiunt, divino timori semper inhærentes, tiunt, divino timori semper inhærentes, hoc in munere virtutis accipiunt, ut ju- hoc in munere virtutis accipiunt, ut ju- dicare recte et alios possint. Quorum dicare recte et alios possint. Quorum profecto mentibus cum divina contem- profecto mentibus cum divina contem- platio præsto est, in his velut in throno platio præsto est, in his velut in throno suo Dominus præsidens, aliorum facta suo Dominus præsidens, aliorum facta examinat, et cuncta mirabiliter de sua examinat, et cuncta mirabiliter de sua

* Cf. Opp. B. Alberti. Ia Part. Summæ theo- * Cf. Opp. B. Alberti. Ia Part. Summæ theo- logiæ, Quæst. 39, membr. 1, art. 1, partic. 3, logiæ, Quæst. 39, membr. 1, art. 1, partic. 3, quæstiuncula 1. Tom. XXXII novæ editionis quæstiuncula 1. Tom. XXXII novæ editionis

sede dispensat. » Ex hoc patet, quod sede dispensat. » Ex hoc patet, quod iste actus principaliter videtur esse Prin- iste actus principaliter videtur esse Prin- cipatuum. cipatuum.

: :

3. Item, Dicit beatus Bernadus in Ser- 3. Item, Dicit beatus Bernadus in Ser- mone 19 super Cantica: « In Thronis mone 19 super Cantica: « In Thronis sedet Deus et puto, quod his spiritibus sedet Deus et puto, quod his spiritibus super omnes alios qui memorati sunt, et super omnes alios qui memorati sunt, et justior causa et copiosior materia sit dili- justior causa et copiosior materia sit dili- gendi. Etenim si intres hominis regis gendi. Etenim si intres hominis regis cujusque palatium, nonne cum plenum cujusque palatium, nonne cum plenum sit cellis, scamnis, cathedrisque, regia sit cellis, scamnis, cathedrisque, regia sedes in eminenti posita cernitur? Et non sedes in eminenti posita cernitur? Et non est necesse quærere ubi rex sedere soli- est necesse quærere ubi rex sedere soli- tus sit, nimirum mox manifesta occurrit tus sit, nimirum mox manifesta occurrit sedes ejus, cæteris altior ornatiorque se- sedes ejus, cæteris altior ornatiorque se- dibus. Sic quoque omni decoris ornatu dibus. Sic quoque omni decoris ornatu cunctis aliis præeminere spiritibus istos cunctis aliis præeminere spiritibus istos intellige, in quibus speciali quodam stu- intellige, in quibus speciali quodam stu- pendæ dignationis munere divina eligit pendæ dignationis munere divina eligit residere majestas. Quod si sessio signi- residere majestas. Quod si sessio signi- ficat magisterium: puto illum qui unus ficat magisterium: puto illum qui unus est nobis Magister in cœlo et in terra, est nobis Magister in cœlo et in terra, Dei sapientiam Christum, cum alias qui- Dei sapientiam Christum, cum alias qui- dem ubique attingat propter munditiam dem ubique attingat propter munditiam suam, specialius tamen istos atque prin- suam, specialius tamen istos atque prin- cipalius tamquam propriam sedem sua cipalius tamquam propriam sedem sua illustrare præsentia, et inde tamquam de illustrare præsentia, et inde tamquam de solemni adjutorio docere Angelum, do- solemni adjutorio docere Angelum, do- cere hominem scientiam. Inde Angelis cere hominem scientiam. Inde Angelis divinorum notitia judiciorum, inde con- divinorum notitia judiciorum, inde con- siliorum Archangelis: ibi Virtutes au- siliorum Archangelis: ibi Virtutes au- diunt quando et ubi et qualia proferant diunt quando et ubi et qualia proferant signa. Ibidemque universi sive sint Pote- signa. Ibidemque universi sive sint Pote- states, sive Principatus, sive Domina- states, sive Principatus, sive Domina- tiones discunt profecto quid ex officio tiones discunt profecto quid ex officio debeant, quid ex dignitate præsumant, debeant, quid ex dignitate præsumant, et (quod præcipue cautum est omnibus) et (quod præcipue cautum est omnibus) accepta potestate ad propriam volunta- accepta potestate ad propriam volunta- tem vel gloriam non abuti. » Ex ista tem vel gloriam non abuti. » Ex ista auctoritate sequuntur quatuor conclu- auctoritate sequuntur quatuor conclu- siones, quarum prima est, quod Throni siones, quarum prima est, quod Throni dicuntur a dignitate et ornatu regali, et dicuntur a dignitate et ornatu regali, et non ab actu judicandi, quod est contra non ab actu judicandi, quod est contra Gregorium. Secunda est, quod Throni Gregorium. Secunda est, quod Throni dicuntur ab auctoritate magisterii, quod dicuntur ab auctoritate magisterii, quod

nostræ. nostræ.

2 S. GREGORIUS, Homil. 34 in Evangel. 2 S. GREGORIUS, Homil. 34 in Evangel. 3 Psal. 1x, 5. 3 Psal. 1x, 5.

SUMMA DE CREATURIS, TRACT. IV, QUÆST. 39. SUMMA DE CREATURIS, TRACT. IV, QUÆST. 39.

557 557

duobus modis videtur esse inconveniens. nube speculi et ænigmatis et phantasia- duobus modis videtur esse inconveniens. nube speculi et ænigmatis et phantasia- Primo scilicet, quia auctoritas magisterii rum. Pacatissimum autem dicit quietem Primo scilicet, quia auctoritas magisterii rum. Pacatissimum autem dicit quietem magis debet attribui plenitudini scientiæ, utriusque ab impugnatione culpæ et magis debet attribui plenitudini scientiæ, utriusque ab impugnatione culpæ et hoc est, Cherubim. Secundo autem, quia miseriæ. hoc est, Cherubim. Secundo autem, quia miseriæ. magisterium non est actus conversionis magisterium non est actus conversionis in Deum, sed potius conversionis ad in- in Deum, sed potius conversionis ad in- feriora. Tertia conclusio est, quod omnes feriora. Tertia conclusio est, quod omnes inferiores ordines ex æquo videntur ordi- inferiores ordines ex æquo videntur ordi- nari ad Thronos, quod est inconveniens: nari ad Thronos, quod est inconveniens: quia sic cessaret ratio mediæ hierarchiæ quia sic cessaret ratio mediæ hierarchiæ et postremæ. Quarta conclusio est, quod et postremæ. Quarta conclusio est, quod Thronorum videtur esse immediata con- Thronorum videtur esse immediata con- versio super hominem, quod etiam con- versio super hominem, quod etiam con- venit postremæ hierarchiæ. venit postremæ hierarchiæ.

4. Item, Beatus Bernadus in eodem 4. Item, Beatus Bernadus in eodem sermone Diligitur a Thronis Deus ob sermone Diligitur a Thronis Deus ob benevolentiam magistræ sapientiæ sine benevolentiam magistræ sapientiæ sine invidia sese communicantis, et ob un- invidia sese communicantis, et ob un- ctionem quæ gratis docet de omnibus.» ctionem quæ gratis docet de omnibus.» Ex hoc iterum accipitur, quod Throni Ex hoc iterum accipitur, quod Throni dicuntur ab auctoritate magisterii. dicuntur ab auctoritate magisterii.

SOLUTIO. Dicimus cum beato Bernardo SOLUTIO. Dicimus cum beato Bernardo in libro V de Consideratione ad Eugenium in libro V de Consideratione ad Eugenium Papam, quod « Throni dicuntur ex eo Papam, quod « Throni dicuntur ex eo quod sedent, et ex eo sedent, quod Deus quod sedent, et ex eo sedent, quod Deus sedet in eis. Neque enim sedere in eis sedet in eis. Neque enim sedere in eis qui non sederent, posset. Quæris, Quid qui non sederent, posset. Quæris, Quid per illam sentiam sessionem? Respon- per illam sentiam sessionem? Respon- deo Summam tranquillitatem, placidis- deo Summam tranquillitatem, placidis- simam serenitatem, pacem quæ exsuperat simam serenitatem, pacem quæ exsuperat omnem intellectum. Talis est qui sedet omnem intellectum. Talis est qui sedet in Thronis Dominus Sabaoth, judicans in Thronis Dominus Sabaoth, judicans omnia cum tranquillitate, placidissimus, omnia cum tranquillitate, placidissimus, serenissimus, pacatissimus. Et tales sibi serenissimus, pacatissimus. Et tales sibi constituit Thronos simillimos sibi. » Et constituit Thronos simillimos sibi. » Et tria quæ tangit, omnem important quie- tria quæ tangit, omnem important quie- tem, vel tranquillitatem. Placidissimum tem, vel tranquillitatem. Placidissimum enim dicit quietem voluntatis in volito enim dicit quietem voluntatis in volito in quo pascitur. Serenissimum autem in quo pascitur. Serenissimum autem dicit quietem intellectus in lumine divi- dicit quietem intellectus in lumine divi- no quia dicit Philosophus': Serenitas no quia dicit Philosophus': Serenitas est quies in aere, et hoc est quando aer est quies in aere, et hoc est quando aer non conturbatur nubibus nec ventis exa- non conturbatur nubibus nec ventis exa- gitatur : et sic est intellectus quiescens gitatur : et sic est intellectus quiescens in lumine divino, qui non circumfertur in lumine divino, qui non circumfertur omni vento doctrinæ, nec obscuratur omni vento doctrinæ, nec obscuratur

1 VIII Metaphys. tex. com. 6. 1 VIII Metaphys. tex. com. 6.

DICENDUM ergo ad primum, quod judi- DICENDUM ergo ad primum, quod judi- care non est actus proprius Thronorum, care non est actus proprius Thronorum, sed est actus communis, scilicet in quan- sed est actus communis, scilicet in quan- tum proprietates inferiorum sunt supe- tum proprietates inferiorum sunt supe- riorum. Vel posset dici, quod judicare riorum. Vel posset dici, quod judicare habet duas comparationes, unam scilicet habet duas comparationes, unam scilicet ad eos qui judicantur, et aliam ad aucto- ad eos qui judicantur, et aliam ad aucto- ritatem judicis quæ cognoscitur in Thro- ritatem judicis quæ cognoscitur in Thro- no et in ista secunda comparatione at- no et in ista secunda comparatione at- tribuitur Thronis judicare, et non in tribuitur Thronis judicare, et non in prima. prima.

AD ALIUD dicendum, quod intelligitur AD ALIUD dicendum, quod intelligitur de judicio gubernationis: nec hoc est de judicio gubernationis: nec hoc est Principatuum, sed potius dispositio prin- Principatuum, sed potius dispositio prin- cipatus unius gentis. cipatus unius gentis.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3 Ad 3 et conclu- et conclu-

AD ID quod objicitur ex auctoritate AD ID quod objicitur ex auctoritate Bernardi, dicendum quod Throni dicun- siones. Bernardi, dicendum quod Throni dicun- siones. tur a dignitate sedis regalis ut a proprie- tur a dignitate sedis regalis ut a proprie- tate prima, et ab actu judicii ut a proprie- tate prima, et ab actu judicii ut a proprie- tate sequente. tate sequente.

AD ALIUD dicendum, quod Throni ha- AD ALIUD dicendum, quod Throni ha- bent diversas proprietates, et nihil pro- bent diversas proprietates, et nihil pro- hibet secundum unam proprietatem esse hibet secundum unam proprietatem esse thronum regni, et secundum aliam thro- thronum regni, et secundum aliam thro- num magisterii. Magisterium autem in num magisterii. Magisterium autem in comparatione ad facultatem docendi re- comparatione ad facultatem docendi re- fertur ad plenitudinem scientiæ. Sed in fertur ad plenitudinem scientiæ. Sed in comparatione ad auctoritatem quæ co- comparatione ad auctoritatem quæ co- gnoscitur in cathedra, est proprium gnoscitur in cathedra, est proprium Thronorum. Magisterium autem illud Thronorum. Magisterium autem illud consistit in illuminatione inferiorum. consistit in illuminatione inferiorum.

AD ALIUD dicendum, quod inferiores AD ALIUD dicendum, quod inferiores ordines non immediate convertuntur ad ordines non immediate convertuntur ad Thronos: sed per hoc intendit Bernar- Thronos: sed per hoc intendit Bernar- dus, quod omnium inferiorum conversio dus, quod omnium inferiorum conversio est ad sedentem in Thronis, ut ad pri- est ad sedentem in Thronis, ut ad pri- mum illuminatorem: quod licet superio- mum illuminatorem: quod licet superio- ribus etiam conveniat, tamen non ab hoc ribus etiam conveniat, tamen non ab hoc denominantur, sed a nobilioribus donis, denominantur, sed a nobilioribus donis, ut inferius patebit. ut inferius patebit.

AD ALIUD dicendum, quod de Thronis AD ALIUD dicendum, quod de Thronis Deus docet omnem scientiam: sed non Deus docet omnem scientiam: sed non sequitur, quod scientia immediate de- sequitur, quod scientia immediate de-

Ad 4. Ad 4.

558 558

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

scendat de Thronis in hominem: imo scendat de Thronis in hominem: imo unctio quæ docet de omnibus, fluit de unctio quæ docet de omnibus, fluit de capite in barbam, et de barba in oram capite in barbam, et de barba in oram vestimenti 1. vestimenti 1.

assignavit diversas proprietates penes assignavit diversas proprietates penes illa? illa?

SOLUTIO. Dicendum ad penultimum, SOLUTIO. Dicendum ad penultimum,

AD ULTIMUM patet solutio per prædicta. quod sex proprietates assignatæ a Dio- AD ULTIMUM patet solutio per prædicta. quod sex proprietates assignatæ a Dio-

ARTICULUS II. ARTICULUS II.

De proprietatibus Thronorum 2. De proprietatibus Thronorum 2.

Secundo, Quæritur de proprietatibus Secundo, Quæritur de proprietatibus Thronorum, quas tangit Dionysius in Thronorum, quas tangit Dionysius in libro de Cœlesti hierarchia, sic: « Ipsa libro de Cœlesti hierarchia, sic: « Ipsa altissimarum et compactarum sedium altissimarum et compactarum sedium nominatio docet omni diligenter exaltari nominatio docet omni diligenter exaltari ab ignominia subjectionis, et ad summum ab ignominia subjectionis, et ad summum supermundane sursum ferens, et ab supermundane sursum ferens, et ab omni extremitate ineffabiliter in subli- omni extremitate ineffabiliter in subli- missimum et circa vere excelsum totis missimum et circa vere excelsum totis viribus immutabiliter et stabiliter collo- viribus immutabiliter et stabiliter collo- catum, et divini superadventus in omni catum, et divini superadventus in omni impassibilitate et immaterialitate accep‐ impassibilitate et immaterialitate accep‐ tivum, et deiferum, et familiariter in di- tivum, et deiferum, et familiariter in di- vinas susceptiones apertum. »> vinas susceptiones apertum. »>

1. Quæritur ergo primo, Quomodo 1. Quæritur ergo primo, Quomodo sedes illæ dicantur compactæ, cum com- sedes illæ dicantur compactæ, cum com- pingi proprie sit materialium? pingi proprie sit materialium?

2. Item, Quid dicatur ignominia sub- 2. Item, Quid dicatur ignominia sub- jectionis a qua exaltantur? Si enim est jectionis a qua exaltantur? Si enim est vilitas conditionis vel potentiæ, hoc vi- vilitas conditionis vel potentiæ, hoc vi- detur convenire omnibus Angelis quod detur convenire omnibus Angelis quod exaltantur ab illa. exaltantur ab illa.

3. Item, Ad summum sursum ferre 3. Item, Ad summum sursum ferre potius videtur convenire altissimo ordini, potius videtur convenire altissimo ordini, scilicet Seraphim, quam Thronis. scilicet Seraphim, quam Thronis.

4. Præterea quæritur, Quid dicatur 4. Præterea quæritur, Quid dicatur extremitas? extremitas?

5. Item, Penes quid proprietates su- 5. Item, Penes quid proprietates su-

mantur? mantur?

6. Item, Cum Thronus ponatur regi et 6. Item, Cum Thronus ponatur regi et judici et magistro, quæritur quare non judici et magistro, quæritur quare non

1 Cf. Psal. cxxXII, 2. 1 Cf. Psal. cxxXII, 2.

2 Cf. Opp. B. Alberti. IIa Part. Summa theo- 2 Cf. Opp. B. Alberti. IIa Part. Summa theo- logiæ, Quæst. 39, membr. 1, art. 1, partic. 3, logiæ, Quæst. 39, membr. 1, art. 1, partic. 3,

nysio omnes accipiuntur a proprietatibus nysio omnes accipiuntur a proprietatibus throni regalis illi enim convenit collo- throni regalis illi enim convenit collo- cari in alto, et ordinari, et semper para- cari in alto, et ordinari, et semper para- tum esse ad susceptionem sessionis regis, tum esse ad susceptionem sessionis regis, sicut patet in auctoritate Bernardi supra sicut patet in auctoritate Bernardi supra inducta. Unde tres istarum proprietatum inducta. Unde tres istarum proprietatum pertinent ad collocationem Thronorum, pertinent ad collocationem Thronorum, et tres ad susceptionem sessionis regalis. et tres ad susceptionem sessionis regalis. Tres autem quæ pertinent ad collocatio- Tres autem quæ pertinent ad collocatio- nem primæ, et duæ respiciunt terminum nem primæ, et duæ respiciunt terminum a quo removetur quando collocatur in a quo removetur quando collocatur in alto: una vero respicit terminum circa alto: una vero respicit terminum circa quem collocatur in alto. Thronus enim quem collocatur in alto. Thronus enim regis primo quidem removetur a scabel- regis primo quidem removetur a scabel- lari ignominia servorum, cui in spiritua- lari ignominia servorum, cui in spiritua- libus respondet exaltatio ab his qui in- libus respondet exaltatio ab his qui in- tendunt in infima materiæ et mutationis. tendunt in infima materiæ et mutationis. Et hæc est illa quam vocat, Omnium di- Et hæc est illa quam vocat, Omnium di- ligenter exaltari ab ignominia subjectio- ligenter exaltari ab ignominia subjectio- nis. Et secundum commentum dicitur nis. Et secundum commentum dicitur ibi ignominia progressus tendens ad in- ibi ignominia progressus tendens ad in-

fima. fima.

Et per hoc patet solutio ad secun- Et per hoc patet solutio ad secun- dum. dum.

Alia vero respicit terminum qui dicitur Alia vero respicit terminum qui dicitur extremitas, sicut thronus regis non extremitas, sicut thronus regis non exaltatur tantum super scabella servo- exaltatur tantum super scabella servo- rum, sed super sedes potentum et princi- rum, sed super sedes potentum et princi- pum, cui respondet in spiritualibus exal- pum, cui respondet in spiritualibus exal- tatio super eos qui quiescunt quidem tatio super eos qui quiescunt quidem illuminationibus divinis, sed non reci- illuminationibus divinis, sed non reci- piunt eas in sede prima, sed quasi in se- piunt eas in sede prima, sed quasi in se- de secunda, sicut inferiores Angeli et de secunda, sicut inferiores Angeli et homines qui non accipiunt immedate a homines qui non accipiunt immedate a Deo et hæc est proprietas tertia tacta a Deo et hæc est proprietas tertia tacta a Dionysio, cui conveniunt quinque, scili- Dionysio, cui conveniunt quinque, scili- cet quod locantur vere circa vere excel- cet quod locantur vere circa vere excel- sum ineffabiliter in sublimissimum totis sum ineffabiliter in sublimissimum totis viribus incommutabiliter et stabiliter. Et viribus incommutabiliter et stabiliter. Et dicitur ineffabiliter quantum ad immen- dicitur ineffabiliter quantum ad immen-

quæstiuncula 2. Tom. XXXII novæ editionis quæstiuncula 2. Tom. XXXII novæ editionis nostræ. nostræ.

SUMMA DE CREATURIS, TRACT. IV, QUÆST. 39. SUMMA DE CREATURIS, TRACT. IV, QUÆST. 39.

*itatem divinæ beatitudinis in qua collo- *itatem divinæ beatitudinis in qua collo- cantur. In sublimissimum autem dicitur cantur. In sublimissimum autem dicitur quantum ad modum recipiendi illumina- quantum ad modum recipiendi illumina- tiones ab ipso Deo immediate et locari in tiones ab ipso Deo immediate et locari in illis. Totis autem viribus in quantum illis. Totis autem viribus in quantum concurrunt omnes virtutes ad hoc quod sit concurrunt omnes virtutes ad hoc quod sit locus Dei, scilicet intellectus et affectus, locus Dei, scilicet intellectus et affectus, etc. Incommutabiliter propter confirma- etc. Incommutabiliter propter confirma- tionem liberi arbitrii. Stabiliter autem tionem liberi arbitrii. Stabiliter autem proter invariabilitatem gratiæ. Et hæc proter invariabilitatem gratiæ. Et hæc quinque etiam sunt in throno regis mate- quinque etiam sunt in throno regis mate- rialiter. Thronus enim ille ineffabilis est rialiter. Thronus enim ille ineffabilis est quantum ad amplitudinem imperii et quantum ad amplitudinem imperii et potestatis et secundum habitudinem potestatis et secundum habitudinem dignitatis et loci est in sublimissimum. dignitatis et loci est in sublimissimum. Quantum autem ad fulcimenta principum Quantum autem ad fulcimenta principum concurrunt virtutes in ipso: et tunc exi- concurrunt virtutes in ipso: et tunc exi- gitur incommutabilitas eorum super gitur incommutabilitas eorum super quos sedet, et stabilitas ex parte sua. quos sedet, et stabilitas ex parte sua. Tertia vero proprietas accipitur penes id Tertia vero proprietas accipitur penes id circa quod collocatur in alto: et hæc circa quod collocatur in alto: et hæc est proprietas secundo tacta a Dionysio, est proprietas secundo tacta a Dionysio, scilicet ad summum supermundane sur- scilicet ad summum supermundane sur- sum ferens et licet hæc conveniat Sera- sum ferens et licet hæc conveniat Sera- phim, tamen hæc non manifestat nomen phim, tamen hæc non manifestat nomen cjus sicut nomen Thronorum, nec est cjus sicut nomen Thronorum, nec est dignissima proprietas ejus. dignissima proprietas ejus.

: :

559 559

acceptivum. Et dicit in omni immateria- acceptivum. Et dicit in omni immateria- litate: quia cum materia multipliciter litate: quia cum materia multipliciter inspiciatur, est uno modo materia quasi inspiciatur, est uno modo materia quasi locus formæ et ideo dicit Isidorus, locus formæ et ideo dicit Isidorus, quod eadem esset determinatio potentiæ quod eadem esset determinatio potentiæ in materia et loco; fulcitur enim esse in materia et loco; fulcitur enim esse formæ per materiam: et ne sic intel- formæ per materiam: et ne sic intel- ligatur in divinis, quod Throni fulciant ligatur in divinis, quod Throni fulciant Deum, dicit in omni immaterialitate. Deum, dicit in omni immaterialitate. Similiter secundum Philosophum ', ani- Similiter secundum Philosophum ', ani- ma secundum potentias passivas et ma secundum potentias passivas et apprehensivas dicitur locus specierum apprehensivas dicitur locus specierum cognoscibilium. Ne igitur credatur, quod cognoscibilium. Ne igitur credatur, quod Throni sic respiciant Deum per speciem, Throni sic respiciant Deum per speciem, et non immediate per substantiam, dicit et non immediate per substantiam, dicit in omni impassibilitate. Tertio autem in omni impassibilitate. Tertio autem modo possunt considerari modi sessionis modo possunt considerari modi sessionis secundum actum sequentem susceptio- secundum actum sequentem susceptio- nem sedentis in sella, et ille actus se- nem sedentis in sella, et ille actus se- quens est ferri in Thronis: et sic est quens est ferri in Thronis: et sic est proprietas quinta, quæ est deiferum. proprietas quinta, quæ est deiferum.

Et sic patet solutio ad objecta præter Et sic patet solutio ad objecta præter primum et ultimum. primum et ultimum.

DICENDUM ergo ad primum, quod com- DICENDUM ergo ad primum, quod com- pacta dicitur sedes propter consolidatio- pacta dicitur sedes propter consolidatio- nem intellectus et voluntatis et liberi nem intellectus et voluntatis et liberi arbitrii in confirmatione, ad hoc quod arbitrii in confirmatione, ad hoc quod

Et per hoc patet solutio ad tria obje- per tranquillitatem sit locus Dei. Et per hoc patet solutio ad tria obje- per tranquillitatem sit locus Dei.

cta. cta.

Aliæ tres proprietates sunt susceptio- Aliæ tres proprietates sunt susceptio- nis sessionis Dei: qui modi aut sunt in nis sessionis Dei: qui modi aut sunt in aptitudine sellæ ad sedentem: et sic est aptitudine sellæ ad sedentem: et sic est proprietas sexta, quæ est familiariter in proprietas sexta, quæ est familiariter in divinas susceptiones apertum. Aut sunt divinas susceptiones apertum. Aut sunt in ipsa sessione: et sic est proprietas in ipsa sessione: et sic est proprietas quarta, quæ est divini superadventus in quarta, quæ est divini superadventus in omni impassibilitate et immaterialitate omni impassibilitate et immaterialitate

1 III de Anima, tex. com. 6. 1 III de Anima, tex. com. 6.

AD ULTIMUM dicendum, quod thronus AD ULTIMUM dicendum, quod thronus proprie pertinet ad regem, tribunal vero proprie pertinet ad regem, tribunal vero ad judicem, cathedra ad magistrum. Et ad judicem, cathedra ad magistrum. Et si thronus dicitur magistri vel judicis, si thronus dicitur magistri vel judicis, hoc erit per adaptationem, sicut loquitur hoc erit per adaptationem, sicut loquitur beatus Bernardus. Sed beatus Diony- beatus Bernardus. Sed beatus Diony- sius considerat thronum proprie, in quan- sius considerat thronum proprie, in quan- tum proprie regis est. tum proprie regis est.

Ad 1. Ad 1.

Ad 6. Ad 6.

560 560

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

QUESTIO XL. QUESTIO XL.

De his tribus ordinibus, Penes quid accipiantur, et qualiter De his tribus ordinibus, Penes quid accipiantur, et qualiter ordinentur ¹ ? ordinentur ¹ ?

Solutio. Solutio.

Deinde, Quæritur de istis tribus ordi- Deinde, Quæritur de istis tribus ordi- nibus primæ hierarchiæ in communi, et nibus primæ hierarchiæ in communi, et quæritur, Penes quid accipiantur, et quæritur, Penes quid accipiantur, et qualiter ordinentur ? qualiter ordinentur ?

Videtur enim, quod possint esse plu- Videtur enim, quod possint esse plu- res sicut enim penes charitatem est res sicut enim penes charitatem est ordo unus, sic penes alias virtutes vi- ordo unus, sic penes alias virtutes vi- dentur debere accipi alii ordines. dentur debere accipi alii ordines.

Si forte dicatur, quod non omnes vir- Si forte dicatur, quod non omnes vir- tutes dicunt immediatam conversionem tutes dicunt immediatam conversionem in Deum, tunc ad minus penes fidem et in Deum, tunc ad minus penes fidem et spem et sapientiam et intellectum debent spem et sapientiam et intellectum debent sumi alii ordines. sumi alii ordines.

SOLUTIO. Ad hoc dicendum, quod or- SOLUTIO. Ad hoc dicendum, quod or- dines isti non accipiuntur penes vir- dines isti non accipiuntur penes vir- tutes, sed penes modum conversionis in tutes, sed penes modum conversionis in Deum immediate. Hic autem modus non Deum immediate. Hic autem modus non est nisi triplex, scilicet penes aptitudi- est nisi triplex, scilicet penes aptitudi- nem, et penes actum duplicem. Aptitudo nem, et penes actum duplicem. Aptitudo autem susceptionis divinæ notatur in autem susceptionis divinæ notatur in Thronis. Actus autem est unus secun- Thronis. Actus autem est unus secun- dum intellectum qui convenit Cherubim, dum intellectum qui convenit Cherubim, et alter secundum affectum qui convenit et alter secundum affectum qui convenit Seraphim. Seraphim.

Vel, dicatur melius, quod tres ordines Vel, dicatur melius, quod tres ordines

1 Cf. Opp. B. Alberti. IIa Part. Summæ 1 Cf. Opp. B. Alberti. IIa Part. Summæ theologiæ, Quæst. 39, membr. 1, art. 2. Tom. theologiæ, Quæst. 39, membr. 1, art. 2. Tom.

accipiuntur secundum tres modos perci- accipiuntur secundum tres modos perci- piendi substantiam divinam, scilicet per piendi substantiam divinam, scilicet per inesse tantum per præsentiam, qualiter inesse tantum per præsentiam, qualiter est Deus in omnibus rationalibus. Et per est Deus in omnibus rationalibus. Et per inesse et cognosci, et per affici circa inesse et cognosci, et per affici circa ipsum, qualiter est in omnibus sanctis: ipsum, qualiter est in omnibus sanctis: et solum in ordinibus primæ hierarchia et solum in ordinibus primæ hierarchia unusquisque horum modorum reducitur unusquisque horum modorum reducitur in suum summum. in suum summum.

Et ex hoc patet etiam ordo. Prima Et ex hoc patet etiam ordo. Prima enim hierarchia totum potestativum est enim hierarchia totum potestativum est ad tres ordines contentos in prima, ut ad tres ordines contentos in prima, ut supra declaratum est per divisionem supra declaratum est per divisionem boni et potentiarum animæ et ordinis: boni et potentiarum animæ et ordinis: et ideo summus ordo est qui colligit hæc et ideo summus ordo est qui colligit hæc tria, et ille est Seraphim: quia ubicum- tria, et ille est Seraphim: quia ubicum- que est plenitudo amoris, cum nihil que est plenitudo amoris, cum nihil diligatur nisi cognitum, ibi etiam erit diligatur nisi cognitum, ibi etiam erit plenitudo cognitionis et plenitudo ha- plenitudo cognitionis et plenitudo ha- bendi, sed non convertitur. Similiter bendi, sed non convertitur. Similiter ubicumque est plenitudo cognitionis, ibi ubicumque est plenitudo cognitionis, ibi cognoscibile locatum est in cognoscente, cognoscibile locatum est in cognoscente, et habetur ab ipso, sed non convertitur. et habetur ab ipso, sed non convertitur. Et hæc est etiam ratio, quod Dionysius Et hæc est etiam ratio, quod Dionysius dicit, quod inferiorum dona sunt supe- dicit, quod inferiorum dona sunt supe- riorum excellenter, sed non convertitur. riorum excellenter, sed non convertitur.

XXXII hujusce novæ editionis. XXXII hujusce novæ editionis.

SUMMA DE CREATURIS, TRACT. IV, QUÆST. 41. SUMMA DE CREATURIS, TRACT. IV, QUÆST. 41.

561 561

QUÆSTIO XLI. QUÆSTIO XLI.

De hierarchia eorumdem trium ordinum', De hierarchia eorumdem trium ordinum',

Deinde, Quæritur de hierarchia horum Deinde, Quæritur de hierarchia horum trium. trium.

1. Et quæritur primo de hoc quod 1. Et quæritur primo de hoc quod dicit Dionysius: « In hac hierarchia dicit Dionysius: « In hac hierarchia sunt æquiformes 2, » cum jam habitum sunt æquiformes 2, » cum jam habitum sit, quod unus ordo sit altior et alter sit, quod unus ordo sit altior et alter inferior. inferior.

2. Secundo, Quæritur de hoc quod 2. Secundo, Quæritur de hoc quod dicit Dionysius, quod prima cœlestium dicit Dionysius, quod prima cœlestium essentiarum dispositio in circuitu Dei, et essentiarum dispositio in circuitu Dei, et circa Deum immediate est stans, et sim- circa Deum immediate est stans, et sim- pliciter et incessanter circumiens æter- pliciter et incessanter circumiens æter- nam ejus scientiam secundum excellen- nam ejus scientiam secundum excellen- tissimam, quantum Angelis est possibile, tissimam, quantum Angelis est possibile, semper mobilem collocationem. » In semper mobilem collocationem. » In istis enim verbis videtur esse contrarie- istis enim verbis videtur esse contrarie- tas, cum dicat eas stare et circuire. tas, cum dicat eas stare et circuire.

3. Præterea quæritur, Quid sit motus 3. Præterea quæritur, Quid sit motus circularis quo circumeunt? circularis quo circumeunt?

Præterea, In libro de Divinis nomini- Præterea, In libro de Divinis nomini- bus, Dionysius distinguit motum Ange- bus, Dionysius distinguit motum Ange- lorum circularem, et rectum, et obli- lorum circularem, et rectum, et obli- quum. Ergo videtur, quod hic minus quum. Ergo videtur, quod hic minus sufficienter determinetur motus istius sufficienter determinetur motus istius hierarchiæ in Deum. hierarchiæ in Deum.

4. Ulterius, Quæritur de proprietatibus 4. Ulterius, Quæritur de proprietatibus quas assignat isti hierarchiæ, quarum quas assignat isti hierarchiæ, quarum prima est, quod multas et beatas videt prima est, quod multas et beatas videt pure contemplationes. Secunda, quod pure contemplationes. Secunda, quod simplos et immediate fulgores videt. simplos et immediate fulgores videt. Tertia, quod est illuminata et divino Tertia, quod est illuminata et divino alimento repleta. Quarta, quod repleta alimento repleta. Quarta, quod repleta est multa quidem primo data fusione est multa quidem primo data fusione solaque domestica et unifica divinæ re- solaque domestica et unifica divinæ re-

1 Cf Opp. B. Alberti. IIa Part. Summæ 1 Cf Opp. B. Alberti. IIa Part. Summæ theologiæ, Quæst. 39, membr. 1, art. 4. Tom. theologiæ, Quæst. 39, membr. 1, art. 4. Tom. XXXII novæ editionis nostræ. XXXII novæ editionis nostræ.

XXXIV XXXIV

fectionis unitate. Quinta, quod multa fectionis unitate. Quinta, quod multa communione Dei et cooperatione digna communione Dei et cooperatione digna effecta, ad eam ut possible similitudine, effecta, ad eam ut possible similitudine, bonarum habitudinum et actionum. bonarum habitudinum et actionum. Sexta, quod multa divinorum superpo- Sexta, quod multa divinorum superpo- site cognoscens et divinæ scientiæ et site cognoscens et divinæ scientiæ et cognitionis in participatione secundum cognitionis in participatione secundum quos fas est facta. quos fas est facta.

Quæritur ergo, Quomodo distinguun- Quæritur ergo, Quomodo distinguun- tur istæ proprietates, eo quod multæ tur istæ proprietates, eo quod multæ videntur eædem cum aliis? videntur eædem cum aliis?

SOLUTIO. Dicendum ad primum, quod SOLUTIO. Dicendum ad primum, quod æquiformes sunt in actu proprio hierar- æquiformes sunt in actu proprio hierar- chiæ, qui est conversio in Deum per chiæ, qui est conversio in Deum per acceptionem illuminationum immedia- acceptionem illuminationum immedia- tam. In modo autem conversionis tam. In modo autem conversionis habent actus proprios in ordinibus, ut habent actus proprios in ordinibus, ut supra dictum est. supra dictum est.

AD ALIUD dicendum secundum com- AD ALIUD dicendum secundum com- mentum, quod secundum id quo immo-- mentum, quod secundum id quo immo-- biliter esse habent, stare dicuntur: se- biliter esse habent, stare dicuntur: se- cundum id vero quod accelerant in cundum id vero quod accelerant in Deum, circuire dicuntur. Deum, circuire dicuntur.

AD ALIUD dicendum, quod motus cir- AD ALIUD dicendum, quod motus cir- cularis est perpetuus et incorruptibilis cularis est perpetuus et incorruptibilis et simplex, ab eodem in idem circa idem et simplex, ab eodem in idem circa idem centrum immobile. Et penes hanc simili- centrum immobile. Et penes hanc simili- tudinem dicuntur illi qui sunt in supe- tudinem dicuntur illi qui sunt in supe- riori hierarchia, moveri circulariter: riori hierarchia, moveri circulariter: quia ab eo moventur in Deum motu per- quia ab eo moventur in Deum motu per- petuo et simplici, et quorum intelligentiæ petuo et simplici, et quorum intelligentiæ dicuntur circa substantiam ejus. Hoc dicuntur circa substantiam ejus. Hoc autem in inferioribus hierarchiis non autem in inferioribus hierarchiis non

2 S. DIONYSIUS, Lib. de Coelesti hierarchia, 2 S. DIONYSIUS, Lib. de Coelesti hierarchia, cap. 7. cap. 7. 3 IDEM, Lib. de Divinis nominibus, cap. 4. 3 IDEM, Lib. de Divinis nominibus, cap. 4.

36 36

Solutio. Solutio.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

Ad 4. Ad 4.

Ad 5. Ad 5.

562 562

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

convenit, quæ non penitus procedunt convenit, quæ non penitus procedunt ab eodem in idem: quia illuminationes ab eodem in idem: quia illuminationes percipiunt ab Angelo, et per illas rever- percipiunt ab Angelo, et per illas rever- tuntur in Deum. tuntur in Deum.

AD ALIUD dicendum, quod intelligentia AD ALIUD dicendum, quod intelligentia angelica tres habet motus: sed tamen angelica tres habet motus: sed tamen unus eorum, scilicet motus circularis, unus eorum, scilicet motus circularis, est proprius hierarchiæ superiori, quia est proprius hierarchiæ superiori, quia ille tantum dicit immediatan conversio- ille tantum dicit immediatan conversio- nem in Deum, sicut patet ex ipsis diffi- nem in Deum, sicut patet ex ipsis diffi- nitionibus motuum, quæ ponuntur in nitionibus motuum, quæ ponuntur in libro de Divinis nominibus, sic: « Move- libro de Divinis nominibus, sic: « Move- ri quidem dicuntur divinæ mentes cir- ri quidem dicuntur divinæ mentes cir- culariter quidem, unite, sine principiis, culariter quidem, unite, sine principiis, et interminabilibus illuminationibus pul- et interminabilibus illuminationibus pul- chri et boni. » Et dicit unite propter chri et boni. » Et dicit unite propter simplicitatem motus, et sine principiis simplicitatem motus, et sine principiis propter hoc quod non principiatur ab propter hoc quod non principiatur ab aliquo creato, et interminabilibus pro- aliquo creato, et interminabilibus pro- pter hoc quia habent rationem finis et pter hoc quia habent rationem finis et principii quælibet illuminationum divi- principii quælibet illuminationum divi- narum. Et dicit Philosophus in VIII Phy- narum. Et dicit Philosophus in VIII Phy- sicorum, quod omne illud quod sic est sicorum, quod omne illud quod sic est finis quod habet rationem principii, est finis quod habet rationem principii, est interminabile. In directum autem mo- interminabile. In directum autem mo- ventur, quando procedunt ad subjecto- ventur, quando procedunt ad subjecto- rum providentiam, recte circa omnia rum providentiam, recte circa omnia transeuntes. Et dicuntur subjecta omnia transeuntes. Et dicuntur subjecta omnia creata: quando enim providerunt illa, creata: quando enim providerunt illa, non revertuntur ab eodem in idem, sed non revertuntur ab eodem in idem, sed transeunt motu intelligentiæ super ea de transeunt motu intelligentiæ super ea de uno in aliud proficientes ad similitudi- uno in aliud proficientes ad similitudi- nem recti motus in natura. Oblique nem recti motus in natura. Oblique autem quando et providentes minus autem quando et providentes minus habentibus, inegressibiliter manent in habentibus, inegressibiliter manent in identitate circa identitatis causam, pul- identitate circa identitatis causam, pul- chrum et bonum inde-inenter circa chrum et bonum inde-inenter circa chorum agentes. Et hoc fit quando co- chorum agentes. Et hoc fit quando co- gnitionem inferiorum quibus provident, gnitionem inferiorum quibus provident, quasi reflectunt in principium et finem quasi reflectunt in principium et finem pulchri et boni, a quo et per quod omne pulchri et boni, a quo et per quod omne pulchrum est in creaturis. pulchrum est in creaturis.

AD ULTIMUM dicendum, quod proprie- AD ULTIMUM dicendum, quod proprie- tates hierarchiæ distinguuntur secundum tates hierarchiæ distinguuntur secundum bonitates receptas in intellectu, vel in bonitates receptas in intellectu, vel in affectu, vel operatione, vel quantum ad affectu, vel operatione, vel quantum ad omnia hæc simul. Et secundum intelle- omnia hæc simul. Et secundum intelle-

1 S. DIONYSIUS, Lib. de Divinis nominibus, 1 S. DIONYSIUS, Lib. de Divinis nominibus,

ctum quidem accipitur prima, et secun- ctum quidem accipitur prima, et secun- da, et ultima. Et secunda quidem est da, et ultima. Et secunda quidem est secundum perceptionem illuminationis secundum perceptionem illuminationis ipsius. Prima autem secundum contem- ipsius. Prima autem secundum contem- plationem quæ est in illuminatione illa. plationem quæ est in illuminatione illa. Ultima vero quantum ad numerum sci- Ultima vero quantum ad numerum sci- bilium et modum sciendi et reductionem bilium et modum sciendi et reductionem ipsius scientiæ in scientiam divinam. Et ipsius scientiæ in scientiam divinam. Et hæc tria notantur per hæc tria verba hæc tria notantur per hæc tria verba posita in sexta proprietate. Numerus posita in sexta proprietate. Numerus enim scibilium notatur per hoc quod enim scibilium notatur per hoc quod dicit, Multa divinorum: modus autem dicit, Multa divinorum: modus autem per hoc quod dicit, Superposite cogno- per hoc quod dicit, Superposite cogno- scens non enim cognoscit ut media et scens non enim cognoscit ut media et infima. Reductio autem in divinam infima. Reductio autem in divinam scientiam notatur per hoc quod dicit, scientiam notatur per hoc quod dicit, Divinæ scientiæ et cognitionis in partici- Divinæ scientiæ et cognitionis in partici- patione secundum quod fas est facta. patione secundum quod fas est facta. Si autem est secundum affectum, tunc Si autem est secundum affectum, tunc est proprietas quarta, quæ consistit in est proprietas quarta, quæ consistit in infusione bonitatis sicut infunduntur do- infusione bonitatis sicut infunduntur do-

mestici, qui scilicet in superiori domo mestici, qui scilicet in superiori domo

habitant cum Domino in vestibulis divi- habitant cum Domino in vestibulis divi- nitatis, sicut supra dictum est a Dionysio. nitatis, sicut supra dictum est a Dionysio. Illa autem infusio vivificat ex eo quod Illa autem infusio vivificat ex eo quod conjungit ad unum principium simplex conjungit ad unum principium simplex et indivisibile, et illa unitate et simpli- et indivisibile, et illa unitate et simpli- citate reficit per dulcedinem fruitionis. citate reficit per dulcedinem fruitionis. Si autem est secundum intellectum et Si autem est secundum intellectum et affectum simul, tunc est proprietas affectum simul, tunc est proprietas tertia, quæ consistit in illuminatione et tertia, quæ consistit in illuminatione et alimento bonitatis divinæ repellente alimento bonitatis divinæ repellente affectum, et vegetante ipsum in vita affectum, et vegetante ipsum in vita beatitudinis. Si vero est secundum opus beatitudinis. Si vero est secundum opus et secundum intellectum et affectum, et secundum intellectum et affectum, tunc est quinta, cujus prima pars con- tunc est quinta, cujus prima pars con- sistit in hoc quod superiores in hoc sistit in hoc quod superiores in hoc cooperatores Dei efficiuntur, quod ilu- cooperatores Dei efficiuntur, quod ilu- minant inferiores, sicut Deus. Secunda minant inferiores, sicut Deus. Secunda autem pars ejusdem consistit in similitu- autem pars ejusdem consistit in similitu- dine ad Deum in bonis beatitudinibus et dine ad Deum in bonis beatitudinibus et actionibus secundum intellectum et affe- actionibus secundum intellectum et affe- clum. clum.

Hanc autem hierarchiam diffiniunt Hanc autem hierarchiam diffiniunt quidam vocantes eam epiphaniam, et quidam vocantes eam epiphaniam, et dicunt, quod est incalescentis affectionis dicunt, quod est incalescentis affectionis incendio, altioris intellectus fastigio, incendio, altioris intellectus fastigio,

cap. 4. cap. 4.

SUMMA DE CREATURIS, TRACT. IV, QUÆST. 42. SUMMA DE CREATURIS, TRACT. IV, QUÆST. 42.

judicii libera exultatio distributiva. Et judicii libera exultatio distributiva. Et mediam hierarchiam dicunt esse hyper- mediam hierarchiam dicunt esse hyper- phaniam, et est divina illuminatio sui phaniam, et est divina illuminatio sui participes interscalari reverentia insi- participes interscalari reverentia insi- guiens, usum dominandi edocens, ar- guiens, usum dominandi edocens, ar- consque contrarium. Inferiorem autem consque contrarium. Inferiorem autem vocant hypophaniam, quæ est divinum vocant hypophaniam, quæ est divinum

563 563

principium naturæ legibus accurrens, principium naturæ legibus accurrens, secreta revelans pro capacitate discreta. secreta revelans pro capacitate discreta. Sed quia hæc verba nec secundum sen- Sed quia hæc verba nec secundum sen- sum, nec secundum verba scripta sunt in sum, nec secundum verba scripta sunt in Dionysio, nec in Bernardo, nec in Gre- Dionysio, nec in Bernardo, nec in Gre- gorio, ideo tamquam ficta et inutilia gorio, ideo tamquam ficta et inutilia abjicimus. abjicimus.

QUAESTIO XLII. QUAESTIO XLII.

De media hierarchia, et primum de Dominationibus. De media hierarchia, et primum de Dominationibus.

Consequenter transeundum est ad mediam hierarchiam, de qua quæ- Consequenter transeundum est ad mediam hierarchiam, de qua quæ- runtur duo, scilicet de ordinibus in ea positis, et de ipsa hierarchia. runtur duo, scilicet de ordinibus in ea positis, et de ipsa hierarchia.

De ordinibus quæruntur duo, scilicet de ordinibus in speciali, et de or- De ordinibus quæruntur duo, scilicet de ordinibus in speciali, et de or- dinibus in communi. dinibus in communi.

Et de ordinibus in speciali quæruntur tria, de Dominationibus, Virtuti- Et de ordinibus in speciali quæruntur tria, de Dominationibus, Virtuti- bus, et Potestatibus. bus, et Potestatibus.

De Dominationibus quæruntur duo, scilicet, quid sint, et de proprie- De Dominationibus quæruntur duo, scilicet, quid sint, et de proprie- tatibus earum. tatibus earum.

ARTICULUS I. ARTICULUS I.

De Dominationibus, quid sint & ? De Dominationibus, quid sint & ?

Ad primum proceditur sic: Ad primum proceditur sic:

Dicit Dionysius in libro de Divinis no- Dicit Dionysius in libro de Divinis no- minibus: «Dominatio est non pejorum minibus: «Dominatio est non pejorum excessus tantum, sed et omnis pulchro- excessus tantum, sed et omnis pulchro- rum et bonorum perfecta et omnimoda rum et bonorum perfecta et omnimoda

1 Cf. Opp B. Alberti. Ia Part. Summa theo- 1 Cf. Opp B. Alberti. Ia Part. Summa theo- logiæ, Quæst. 39, membr. 2, art. 1, partic. 1, logiæ, Quæst. 39, membr. 2, art. 1, partic. 1, quæstiuncula 2. Tom. XXXII novæ editionis quæstiuncula 2. Tom. XXXII novæ editionis

possessio, et vera et cadere non valens possessio, et vera et cadere non valens fortitudo. » fortitudo. »

Quæritur ergo, Utrum secundum hanc Quæritur ergo, Utrum secundum hanc diffinitionem dominatio convenit Domi- diffinitionem dominatio convenit Domi- nationibus ? nationibus ?

Et videtur, quod non : quia Et videtur, quod non : quia

1. Non est in ipsis perfecta et omni- 1. Non est in ipsis perfecta et omni- moda possessio pulchrorum et bono- moda possessio pulchrorum et bono-

rum. rum.

2. Similiter, Fortitudo quæ ex natura 2. Similiter, Fortitudo quæ ex natura cadere non valet, sola fortitudo divina cadere non valet, sola fortitudo divina est: ergo videtur, quod non conveniat est: ergo videtur, quod non conveniat Dominationibus. Dominationibus.

3. Præterea, Dicit Gregorius, quod 3. Præterea, Dicit Gregorius, quod

nostræ. nostræ.

2 S. DIONYSIUS, Lib. de Divinis nominibus, 2 S. DIONYSIUS, Lib. de Divinis nominibus, cap. 12. cap. 12.

564 564

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Dominationes dicuntur agmina quæ Po- Dominationes dicuntur agmina quæ Po- testates et Principatus dissimilitudine testates et Principatus dissimilitudine alta transcendunt. Quæ mira potentia alta transcendunt. Quæ mira potentia præeminent, pro eo quod eis cætera ad præeminent, pro eo quod eis cætera ad obediendum subjecta sunt, Dominationes obediendum subjecta sunt, Dominationes vocantur. Et ex hoc videtur, cum do- vocantur. Et ex hoc videtur, cum do- minus dicatur respective ad servum, minus dicatur respective ad servum, quod cætera multitudo sit serva Domi- quod cætera multitudo sit serva Domi- nationi. nationi.

4. Item, Gregorius, « Sunt nonnulli 4. Item, Gregorius, « Sunt nonnulli qui sic in semetipsis cunctis vitiis omni- qui sic in semetipsis cunctis vitiis omni- busque desideriis dominantur, ut ipso busque desideriis dominantur, ut ipso jure munditiæ, dii inter homines vocen- jure munditiæ, dii inter homines vocen- tur. Quo ergo isti nisi inter numerum tur. Quo ergo isti nisi inter numerum Dominationum currunt? » Ex hoc vide- Dominationum currunt? » Ex hoc vide- tur, quod Dominationes potius deberent tur, quod Dominationes potius deberent denominari a divinitate, quam a dominio. denominari a divinitate, quam a dominio.

5. Item, Beatus Bernardus in sermone 5. Item, Beatus Bernardus in sermone 19 super Cantica dicit, quod « isti An- 19 super Cantica dicit, quod « isti An- geli intentissimæ suavissimæque contem- geli intentissimæ suavissimæque contem- plationis stupore nimio sed sensato rapti plationis stupore nimio sed sensato rapti in illud divinæ claritatis tam ingens pe- in illud divinæ claritatis tam ingens pe- lagus, recipiunt sese in secretiori quo- lagus, recipiunt sese in secretiori quo- dam miræ tranquillitatis recessu, ubi dam miræ tranquillitatis recessu, ubi tanta pace ac securitate fruuntur, ut quia tanta pace ac securitate fruuntur, ut quia quiescentibus ipsis pro reverentia præ- quiescentibus ipsis pro reverentia præ- rogativæ tamquam vere Dominationibus rogativæ tamquam vere Dominationibus ministrare et militare videatur cætera ministrare et militare videatur cætera multitudo. » Sed hoc videtur esse contra multitudo. » Sed hoc videtur esse contra prædicta: quia habitum est, quod recipi prædicta: quia habitum est, quod recipi in secretiori contemplationis est primæ in secretiori contemplationis est primæ hierarchiæ. hierarchiæ.

Similiter, frui tranquillitate videtur Similiter, frui tranquillitate videtur potius convenire Thronis, quam Domi- potius convenire Thronis, quam Domi- nationibus. nationibus.

6. Item, Bernardus ad Eugenium in 6. Item, Bernardus ad Eugenium in libro V de Consideratione: « Putemus libro V de Consideratione: « Putemus Dominationes adeo cunctis superemi- Dominationes adeo cunctis superemi- nere præfatis ordinibus, ut respectu nere præfatis ordinibus, ut respectu horum cæteri videantur omnes admini- horum cæteri videantur omnes admini- stratorii spiritus, et ad istos tamquam ad stratorii spiritus, et ad istos tamquam ad dominos referri regimina Principatuum, dominos referri regimina Principatuum, tutamina Potestatum, operationes Vir- tutamina Potestatum, operationes Vir- tutum, revelationes Archangelorum, tutum, revelationes Archangelorum, curam et providentiam Angelorum. » curam et providentiam Angelorum. » Ex hoc videtur, quod inferiores omnes Ex hoc videtur, quod inferiores omnes rationes suorum officiorum reddunt Do- rationes suorum officiorum reddunt Do-

1 S. GREGORIUS, Homil. 34 in Evangelium. 1 S. GREGORIUS, Homil. 34 in Evangelium.

minationibus, et ob hoc Dominationes minationibus, et ob hoc Dominationes dicantur et hoc videtur magis esse ratio dicantur et hoc videtur magis esse ratio præpositi, quam ratio dominii. præpositi, quam ratio dominii.

SOLUTIO. Dicimus, quod perfectum do- SOLUTIO. Dicimus, quod perfectum do- minium Dominationum dicitur secun- minium Dominationum dicitur secun- dum primam diffinitionem datam a Dio- dum primam diffinitionem datam a Dio- nysio in libro de Divinis nominibus. nysio in libro de Divinis nominibus. Tria enim sunt de substantia dominii Tria enim sunt de substantia dominii perfecti, scilicet excessus omnium depri- perfecti, scilicet excessus omnium depri- mentium in servitutem, sive servitus ex mentium in servitutem, sive servitus ex obligatione materiæ sit, sicut dicit Philo- obligatione materiæ sit, sicut dicit Philo- sophus in I primæ philosophiæ, quod sophus in I primæ philosophiæ, quod natura humana multipliciter ancilla est: natura humana multipliciter ancilla est: quia propter obligationem quam habet ad quia propter obligationem quam habet ad corpulentam materiam, dominantur ei corpulentam materiam, dominantur ei miseriæ et incommoditates. Sive etiam miseriæ et incommoditates. Sive etiam sit servitus ex humilitate conditionis, sit servitus ex humilitate conditionis, sicut est servitus in hominibus. Sive sicut est servitus in hominibus. Sive etiam sit servitus rationalis naturæ, ex etiam sit servitus rationalis naturæ, ex eo quod subjicit se peccato voluntarie. eo quod subjicit se peccato voluntarie. Hæc enim tria vocat Dionysius pejora, Hæc enim tria vocat Dionysius pejora, quæ excedit perfectum dominium. quæ excedit perfectum dominium.

Item, Ad perfectum dominium exigitur Item, Ad perfectum dominium exigitur ut ad nutum habeat omnia pulchra et bo- ut ad nutum habeat omnia pulchra et bo- na, ex quibus habet collocari super alia: na, ex quibus habet collocari super alia: et hæc tangit Dionysius in altera parte et hæc tangit Dionysius in altera parte diffinitionis, quæ est omnis pulchrorum diffinitionis, quæ est omnis pulchrorum et bonorum perfecta et omnimoda pos- et bonorum perfecta et omnimoda pos- sessio. Tertio, exigitur ad perfectum do- sessio. Tertio, exigitur ad perfectum do- minium virtus et fortitudo ad coercen- minium virtus et fortitudo ad coercen- dum deprimentia in servitutem: et hoc dum deprimentia in servitutem: et hoc tangitur in tertia parte, quæ est vera et tangitur in tertia parte, quæ est vera et non cadere valens fortitudo. Unde etiam non cadere valens fortitudo. Unde etiam Ambrosius dicit, quod « Deus dicitur Ambrosius dicit, quod « Deus dicitur Dominus a potestate coercendi subditam Dominus a potestate coercendi subditam

creaturam. >> creaturam. >>

AD PRIMUM dicendum, quod possessio AD PRIMUM dicendum, quod possessio pulchrorum et bonorum est in Deo emi- pulchrorum et bonorum est in Deo emi- nenter, sed in Angelis potest esse parti- nenter, sed in Angelis potest esse parti- cipative. cipative.

AD ALIUD dicendum, quod ex natura ca- AD ALIUD dicendum, quod ex natura ca- dere non valens non est nisi solus Deus, dere non valens non est nisi solus Deus, sed convenit Angelis ex gratia. Et dicitur sed convenit Angelis ex gratia. Et dicitur ibi fortitudo non virtus nec illa quæ ibi fortitudo non virtus nec illa quæ est confirmationis, sed robur altitudinis est confirmationis, sed robur altitudinis deprimens subjicientia. deprimens subjicientia.

AJ AJ

Add 1 Add 1

0. 0.

SUMMA DE CREATURIS, TRACT. IV, QUÆST. 42. SUMMA DE CREATURIS, TRACT. IV, QUÆST. 42.

AD ALIUD dicendum, quod isti dominio AD ALIUD dicendum, quod isti dominio non respondet servitus in Angelis, cum non respondet servitus in Angelis, cum dicatur a potestate subjiciendi ea quæ dicatur a potestate subjiciendi ea quæ deprimunt, et non relative ad servum. deprimunt, et non relative ad servum.

AD ALIUD dicendum, quod non debent AD ALIUD dicendum, quod non debent denominari a divinitate. Et in objectione denominari a divinitate. Et in objectione est fallacia æquivocationis: quia alii non est fallacia æquivocationis: quia alii non dicuntur ibi a divinitate vel deitate, sed dicuntur ibi a divinitate vel deitate, sed potius ab altitudine quadam deprimente potius ab altitudine quadam deprimente et propulsante ignominiosa, et hæc est et propulsante ignominiosa, et hæc est eadem dominio prout hic accipitur. eadem dominio prout hic accipitur.