538 538

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

QUESTIO XXXVI. QUESTIO XXXVI.

De divisione hierarchiæ. De divisione hierarchiæ.

Secundo, Quæritur de divisione hierarchiæ per partes. Secundo, Quæritur de divisione hierarchiæ per partes.

Et quæruntur duo, quorum primum est de divisione hierarchiæ in com- Et quæruntur duo, quorum primum est de divisione hierarchiæ in com- muni. muni.

Secundum est de divisione specialiter angelicæ hierarchiæ: quia de hac Secundum est de divisione specialiter angelicæ hierarchiæ: quia de hac sola intendimus. sola intendimus.

ARTICULUS I. ARTICULUS I.

De divisione hierarchiæ in communi¹. De divisione hierarchiæ in communi¹.

Ad primum proceditur sic: Ad primum proceditur sic:

Dicitur communiter, quod est hierar- Dicitur communiter, quod est hierar- chia supercoelestis quæ est divina, et est chia supercoelestis quæ est divina, et est hierarchia coelestis quæ est angelica, et hierarchia coelestis quæ est angelica, et hierarchia subcoelestis quæ est humana. hierarchia subcoelestis quæ est humana.

1. SED CONTRA hanc divisionem videtur 1. SED CONTRA hanc divisionem videtur esse auctoritas supra inducta, quæ dicit, esse auctoritas supra inducta, quæ dicit, quod hierarchia Deum habet omnis san- quod hierarchia Deum habet omnis san- ctæ et scientiæ et actionis ducem et ita ctæ et scientiæ et actionis ducem et ita hierarchia non videtur esse divina. hierarchia non videtur esse divina.

2. Præterea, Hoc est contra diffinitio- 2. Præterea, Hoc est contra diffinitio- nem hierarchiæ, scilicet contra hanc par- nem hierarchiæ, scilicet contra hanc par- tem, Dciforme quantum possibile est si- tem, Dciforme quantum possibile est si- milans, et ad inditas ei divinitus illumi- milans, et ad inditas ei divinitus illumi- nationes in Dei similitudinem proportio- nationes in Dei similitudinem proportio- naliter ascendens. naliter ascendens.

3. Præterea, Nulla videtur esse huma- 3. Præterea, Nulla videtur esse huma-

1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Sen- 1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Sen- tentiarum, Dist. IX, Art. 2. Tom. XXVII hu- tentiarum, Dist. IX, Art. 2. Tom. XXVII hu- jusce novæ editionis nostræ. Cf. etiam IIam Part. jusce novæ editionis nostræ. Cf. etiam IIam Part.

na: quia anima secundum Alexandrum³, na: quia anima secundum Alexandrum³, illuminationum quæ sunt a primo, ultima illuminationum quæ sunt a primo, ultima relatione est perceptiva. Ultima autem relatione est perceptiva. Ultima autem relatio non habet cui infundat ulterius relatio non habet cui infundat ulterius illuminationes, quod substantiale est hie- illuminationes, quod substantiale est hie- rarchiæ secundum Dionysium. rarchiæ secundum Dionysium.

SOLUTIO. Dicendum, quod secundum Sol SOLUTIO. Dicendum, quod secundum Sol divisiones datas a beato Dionysio, hie- divisiones datas a beato Dionysio, hie- rarchia non dividitur nisi in angelicam et rarchia non dividitur nisi in angelicam et humanam. Si autem attenditur interpre- humanam. Si autem attenditur interpre- tatio nominis tantum quæ est sacer prin- tatio nominis tantum quæ est sacer prin- cipatus, tunc potest dividi per divinam, cipatus, tunc potest dividi per divinam, angelicam, et humanam. Et si quæratur, angelicam, et humanam. Et si quæratur, sub quo communi sit illa divisio? Dicen- sub quo communi sit illa divisio? Dicen- dum, quod sub communi in pluribus de dum, quod sub communi in pluribus de quibus secundum proportionem dicitur. quibus secundum proportionem dicitur.

AD ID quod objicitur de humana, dici- AD ID quod objicitur de humana, dici- tur, quod non oportet quod humana alii tur, quod non oportet quod humana alii hierarchiæ secundum naturam infundat hierarchiæ secundum naturam infundat illuminationes, sicut ipsa est alia natura illuminationes, sicut ipsa est alia natura ab angelica: nec etiam oportet, quod per ab angelica: nec etiam oportet, quod per alium modum. Ultima autem relatione alium modum. Ultima autem relatione percipere illuminationes, est et in sym- percipere illuminationes, est et in sym- bolis et in ænigmatibus contemplari ve- bolis et in ænigmatibus contemplari ve- ritatem, et prima relatione percipere, est ritatem, et prima relatione percipere, est

Summa theologiæ, Quæst. 38, membr. 1. Tom. Summa theologiæ, Quæst. 38, membr. 1. Tom. XXXII ejusdem editionis. XXXII ejusdem editionis.

2 Lib. de Motu cordis. 2 Lib. de Motu cordis.

SUMMA DE CREATURIS, TRACT. IV, QUÆST. 36. SUMMA DE CREATURIS, TRACT. IV, QUÆST. 36.

In intellecta deiforme in lumine contem- In intellecta deiforme in lumine contem- plari quia sicut dicit beatus Dionysius plari quia sicut dicit beatus Dionysius in libro de Coelesti hierarchia ', cœlestes in libro de Coelesti hierarchia ', cœlestes essentiæ ut intellectus intelligunt juxta essentiæ ut intellectus intelligunt juxta quod eis fas est divinas illuminationes in quod eis fas est divinas illuminationes in seipsis: nos vero sensibilibus imaginibus seipsis: nos vero sensibilibus imaginibus in divinas (quantum possibile est) redu- in divinas (quantum possibile est) redu- rimur contemplationes. Est tamen in hu- rimur contemplationes. Est tamen in hu- mana hierarchia distinctio secundum gra- mana hierarchia distinctio secundum gra- dum in officiis et ordinibus, et a superio- dum in officiis et ordinibus, et a superio- ribus potestas descendit, et illuminatio in ribus potestas descendit, et illuminatio in inferiores, et superiorum lucidius est inferiores, et superiorum lucidius est contemplari quam inferiorum, sicut dixit contemplari quam inferiorum, sicut dixit Christus Apostolis: Vobis datum est Christus Apostolis: Vobis datum est nosse mysterium regni Dei, illis autem nosse mysterium regni Dei, illis autem non est dutum, nisi in parabolis. non est dutum, nisi in parabolis.

539 539

unam et æque ordinatam et vere primam unam et æque ordinatam et vere primam hierarchiam communis noster Magister hierarchiam communis noster Magister ait (scilicet Paulus) quæ non est alia dei- ait (scilicet Paulus) quæ non est alia dei- formior et per se præoperantibus divini- formior et per se præoperantibus divini- tatis illuminationibus immediate inten- tatis illuminationibus immediate inten- tior. Secundam vero esse ait ex Potesta- tior. Secundam vero esse ait ex Potesta- tibus et Dominationibus et Virtutibus tibus et Dominationibus et Virtutibus completam. Et trinarum novissime cœle- completam. Et trinarum novissime cœle- stium hierarchiarum Angelorum et Ar- stium hierarchiarum Angelorum et Ar- changelorum et Principatuum dispositio- changelorum et Principatuum dispositio-

nem 3. » nem 3. »

Circa divisionem igitur istam quærun- Circa divisionem igitur istam quærun- tur duo, scilicet de ratione divisionis, et tur duo, scilicet de ratione divisionis, et de singulis hierarchiis. de singulis hierarchiis.

De ratione divisionis quæruntur tria, De ratione divisionis quæruntur tria, quorum primum est, Cujus naturæ divi- quorum primum est, Cujus naturæ divi- sio sit ? sio sit ?

Secundum, De sufficientia divisionis. Secundum, De sufficientia divisionis. Tertium, De ordine partium divisi et Tertium, De ordine partium divisi et dividentium. dividentium.

ARTICULUS II. ARTICULUS II.

De divisione hierarchiæ angelicæ. De divisione hierarchiæ angelicæ.

Secundo, Quæritur de divisione hierar- Secundo, Quæritur de divisione hierar- chiæ angelicæ. chiæ angelicæ.

Et si sumatur divisio Dionysii in libro Et si sumatur divisio Dionysii in libro de Cœlesti hierarchia, ubi sic dicit: << Om- de Cœlesti hierarchia, ubi sic dicit: << Om- nis theophania cœlestes essentias novem nis theophania cœlestes essentias novem vocavit manifestativis cognominationi- vocavit manifestativis cognominationi- bus. Has divinus noster sanctus perfector bus. Has divinus noster sanctus perfector (scilicet Paulus, qui raptus est ad tertium (scilicet Paulus, qui raptus est ad tertium coelum) in tres segregat ternas dispositio- coelum) in tres segregat ternas dispositio- nes. Et primam quidem esse dicit circa nes. Et primam quidem esse dicit circa Deun existentem semper, et attente ipsi Deun existentem semper, et attente ipsi et ante alias uniri immediate traditam. et ante alias uniri immediate traditam. Sanctissimos enim Thronos, et oculosos et Sanctissimos enim Thronos, et oculosos et pennosos ordines Cherubim et Seraphim pennosos ordines Cherubim et Seraphim Hebræorum voce nominatos secundum Hebræorum voce nominatos secundum omnibus superpositam propinquitatem omnibus superpositam propinquitatem circa Deum immediate collocari, divino- circa Deum immediate collocari, divino- rum ait tradere eloquiorum manifestatio- rum ait tradere eloquiorum manifestatio- nem. Trinum igitur hunc ornatum quasi nem. Trinum igitur hunc ornatum quasi

1 S. DIONYSIUS, Lib. de Coelesti hierarchia, 1 S. DIONYSIUS, Lib. de Coelesti hierarchia, cap. 2. cap. 2.

2 Matth. xi, 11. 2 Matth. xi, 11.

ARTICULI SECUNDI ARTICULI SECUNDI

PARTICULA I. PARTICULA I.

Cujus naturæ sit divisio hierarchiæ Cujus naturæ sit divisio hierarchiæ angelicæ * ? angelicæ * ?

Ad primum proceditur sic: Ad primum proceditur sic:

Cum sit multiplex divisio secundum Cum sit multiplex divisio secundum Boetium, vocis, et rerum, constat quod Boetium, vocis, et rerum, constat quod ista divisio non est vocis in significa- ista divisio non est vocis in significa- tiones. tiones.

Item, Illa quæ est rei, aut est acciden- Item, Illa quæ est rei, aut est acciden- tis, aut est totius in suas partes. Constat, tis, aut est totius in suas partes. Constat, quod ista non est accidentis, eo quod non quod ista non est accidentis, eo quod non dividitur accidens in accidentia, nec ac- dividitur accidens in accidentia, nec ac- cidens in subjecta, nec subjectum in ac- cidens in subjecta, nec subjectum in ac- cidentia. Si autem totius in partes, tunc cidentia. Si autem totius in partes, tunc

cap. 6. cap. 6.

4 Cf. Opp. B. Alberti. IIa Part. Summa theo- 4 Cf. Opp. B. Alberti. IIa Part. Summa theo- logiæ, Quæst. 38, membr. 2, art. 8. Tom. XXXII logiæ, Quæst. 38, membr. 2, art. 8. Tom. XXXII

3 S. DIONYSIUS, Lib de Coelesti hierarchia, novæ editionis nostræ. 3 S. DIONYSIUS, Lib de Coelesti hierarchia, novæ editionis nostræ.

Solutio. Solutio.

540 540

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

aut erit totius universalis in partes et aut erit totius universalis in partes et differentias suas, quæ vocatur a Boetio differentias suas, quæ vocatur a Boetio divisio generis in species. Aut erit divisio divisio generis in species. Aut erit divisio totius integralis in partes materiæ suæ. Et totius integralis in partes materiæ suæ. Et videtur, quod neutrum horum possit esse. videtur, quod neutrum horum possit esse. Si enim esset totius universalis in species Si enim esset totius universalis in species et differentias, essent illæ differentiæ et et differentias, essent illæ differentiæ et illæ species in toto coæquævæ, et non illæ species in toto coæquævæ, et non una prius, et altera posterius. Hierarchia- una prius, et altera posterius. Hierarchia- rum autem alia est suprema, et alia me- rum autem alia est suprema, et alia me- dia, et alia postrema. Similiter non pot- dia, et alia postrema. Similiter non pot- est esse totius integralis in partes mate- est esse totius integralis in partes mate- riales: quia totum non prædicatur de illis : riales: quia totum non prædicatur de illis : hierarchia autem prædicatur de suprema, hierarchia autem prædicatur de suprema, postrema et media. postrema et media.

SOLUTIO. Dicendum, quod secundum SOLUTIO. Dicendum, quod secundum Boetium quoddam est totum potestati- Boetium quoddam est totum potestati- vum, et illud quodammodo est medium vum, et illud quodammodo est medium inter totum universale, et totum inte- inter totum universale, et totum inte- grale. Totum enim univereale est in qua- grale. Totum enim univereale est in qua- libet parte sua, et prædicatur de illa: sicut libet parte sua, et prædicatur de illa: sicut enim probat Philosophus in VII Meta- enim probat Philosophus in VII Meta- physicæ, quod est per essentiam est idem physicæ, quod est per essentiam est idem universali et particulari. Totum vero in- universali et particulari. Totum vero in- tegrale non est in aliqua suarum partium, tegrale non est in aliqua suarum partium, nec prædicatur de illis 2. Sed totum po- nec prædicatur de illis 2. Sed totum po- testativum est in qualibet partium, licet testativum est in qualibet partium, licet non æquipotenter, sed in prima secun- non æquipotenter, sed in prima secun- dum minus, et in secunda ut potentius, dum minus, et in secunda ut potentius, et in ultima secundum totum posse. Et et in ultima secundum totum posse. Et posuimus supra exempla. Et similiter posuimus supra exempla. Et similiter hoc invenitur in quæstione de ordinibus. hoc invenitur in quæstione de ordinibus. Et tale totum dicimus esse hierarchiam Et tale totum dicimus esse hierarchiam ad primam, et ad mediam, et postre- ad primam, et ad mediam, et postre-

mam. mam.

Si autem objicitur, Secundum hoc Si autem objicitur, Secundum hoc hierarchiam secundum diminutam ratio- hierarchiam secundum diminutam ratio- nem prædicari de postrema, et secundum nem prædicari de postrema, et secundum perfectiorem de media, et secundum perfectiorem de media, et secundum perfectissimam de suprema: et ita non perfectissimam de suprema: et ita non omnes differentiæ positæ in diffinitione omnes differentiæ positæ in diffinitione debent convenire inferiori hierarchiæ, debent convenire inferiori hierarchiæ,

quod falsum est. Dicendum, quod diffe quod falsum est. Dicendum, quod diffe rentiæ non minuuntur in aliqua, sed rentiæ non minuuntur in aliqua, sed actus et operationes ad quas ordinant ill. actus et operationes ad quas ordinant ill. differentiæ, non æquipotenter conveniunt differentiæ, non æquipotenter conveniunt singulis hierarchiis: est enim in suprema singulis hierarchiis: est enim in suprema major scientia, et plenior actio, quam in major scientia, et plenior actio, quam in media et postrema. media et postrema.

ARTICULI SECUNDI ARTICULI SECUNDI

PARTICULA II. PARTICULA II.

De sufficientia hujus divisionis ³. De sufficientia hujus divisionis ³.

Secundo, Quæritur de sufficientia hu- Secundo, Quæritur de sufficientia hu- jus divisionis. jus divisionis.

Et videtur, quod multo plures debent Et videtur, quod multo plures debent esse hierarchiæ: quia esse hierarchiæ: quia

1. Si una sumitur penes immediate 1. Si una sumitur penes immediate converti ad Deum, alia penes conversio- converti ad Deum, alia penes conversio- nem super hominem, et media super nem super hominem, et media super media quæ multa sunt, tunc videtur, media quæ multa sunt, tunc videtur, quod penes conversionem super quod- quod penes conversionem super quod- libet medium sumenda sit una hierar- libet medium sumenda sit una hierar- chia. chia.

: :

2. Præterea, Dionysius videtur velle, 2. Præterea, Dionysius videtur velle, quod in qualibet persona angelica sit quod in qualibet persona angelica sit distinctio triplicis hierarchiæ dicit enim distinctio triplicis hierarchiæ dicit enim sic in libro de Caelesti hierarchia : « Se- sic in libro de Caelesti hierarchia : « Se- cundum ipsum unusquisque et cœlestis cundum ipsum unusquisque et cœlestis et humanus animus speciales habet et et humanus animus speciales habet et primas et medias et ultimas ordinationes primas et medias et ultimas ordinationes et virtutes *. » Si igitur secundum et virtutes *. » Si igitur secundum quamlibet personam distinguuntur hie- quamlibet personam distinguuntur hie- rarchiæ tres, in magno numero videntur rarchiæ tres, in magno numero videntur

esse. esse.

3. Item, Videtur quod tantum debeant 3. Item, Videtur quod tantum debeant esse duæ quia duplex vis, scilicet assi- esse duæ quia duplex vis, scilicet assi-

1 VII Metaphys. tex. com. 12 et infra. 1 VII Metaphys. tex. com. 12 et infra. 2 Ibidem, tex. com. 44 et infra. 2 Ibidem, tex. com. 44 et infra.

3 Cf. Opp. B. Alberti Comment. in II Sen- 3 Cf. Opp. B. Alberti Comment. in II Sen- tentiarum, Dist. IX, Art. 2. Tom. XXVII novæ tentiarum, Dist. IX, Art. 2. Tom. XXVII novæ editionis nostræ. Cf. etiam IIam Part. Summæ editionis nostræ. Cf. etiam IIam Part. Summæ

theologiæ, Quæst. 38, membr. 2, art. 2. Tom. theologiæ, Quæst. 38, membr. 2, art. 2. Tom. XXXII ejusdem editionis. XXXII ejusdem editionis.

4 S. DIONYSIUS, Lib. de Coelesti hierarchia, 4 S. DIONYSIUS, Lib. de Coelesti hierarchia,

cap. 10. cap. 10.

SUMMA DE CREATURIS, TRACT. IV, QUÆST. 36. SUMMA DE CREATURIS, TRACT. IV, QUÆST. 36.

trix et ministratrix. Ergo una hierar- trix et ministratrix. Ergo una hierar- chia debet esse penes assistere, et altera chia debet esse penes assistere, et altera penes ministrare, et non plures. Nec penes ministrare, et non plures. Nec potest dici, quod tres sint propter tres potest dici, quod tres sint propter tres actus, scilicet purgare, illuminare, et actus, scilicet purgare, illuminare, et perficere quia secundum beatum Dio- perficere quia secundum beatum Dio- nysium, illi actus conveniunt omni or- nysium, illi actus conveniunt omni or- dini et omni hierarchiæ. dini et omni hierarchiæ.

Si forte dicatur, quod tria sunt de Si forte dicatur, quod tria sunt de essentia hierarchiæ, scilicet ordo, scien- essentia hierarchiæ, scilicet ordo, scien- tia, et actio, et penes illa tria sunt tres tia, et actio, et penes illa tria sunt tres hierarchiæ, secundum hoc oportet, quod hierarchiæ, secundum hoc oportet, quod ordo tantum conveniret uni hierarchiæ, ordo tantum conveniret uni hierarchiæ, et scientia alteri, et actio tertiæ, quod et scientia alteri, et actio tertiæ, quod falsum est. falsum est.

4. Si forte dicatur, quod unumquod- 4. Si forte dicatur, quod unumquod- que istorum convenit tribus, sed plus que istorum convenit tribus, sed plus uni quam alii cuilibet eorum, sicut uni quam alii cuilibet eorum, sicut scientia magis convenit superiori, et scientia magis convenit superiori, et actio magis inferiori, et ordo mediæ. actio magis inferiori, et ordo mediæ. CONTRA: Supra probatum est ex aucto- CONTRA: Supra probatum est ex aucto- ritatibus Dionysii, quod penes actionem ritatibus Dionysii, quod penes actionem summa perfectio est hierarchiæ : ergo summa perfectio est hierarchiæ : ergo illa maxime debet convenire superiori. illa maxime debet convenire superiori. Præterea, Non est evidens ratio, quod Præterea, Non est evidens ratio, quod ordines primæ hierarchiæ sumantur pe- ordines primæ hierarchiæ sumantur pe- nes differentias scientiæ. Similiter ordi- nes differentias scientiæ. Similiter ordi- nes mediæ hierarchiæ non omnia no- nes mediæ hierarchiæ non omnia no- mina sua accipiunt a ratione ordinis, nec mina sua accipiunt a ratione ordinis, nec inferiores a ratione actionis. inferiores a ratione actionis.

5. Si forte dicatur, quod tres sunt ter- 5. Si forte dicatur, quod tres sunt ter- mini, Deus scilicet, et Angelus, et homo, mini, Deus scilicet, et Angelus, et homo, et penes conversiones ad istos terminos et penes conversiones ad istos terminos sunt tres hierarchiæ, secundum hoc vi- sunt tres hierarchiæ, secundum hoc vi- detur quod distinctio non sit unius ra- detur quod distinctio non sit unius ra- tionis quia ad Deum non est conversio tionis quia ad Deum non est conversio nisi penes accipere illuminationem, ad nisi penes accipere illuminationem, ad hominem nisi penes fundere. Si forte hominem nisi penes fundere. Si forte hoc non reputetur inconveniens, hoc hoc non reputetur inconveniens, hoc erit contra auctoritatem Magistri Hugo- erit contra auctoritatem Magistri Hugo- nis supra inductam dicit enim, quod nis supra inductam dicit enim, quod « Angeli in eo quod illuminantur, fiunt « Angeli in eo quod illuminantur, fiunt gratiæ participes: in eo vero quod illu- gratiæ participes: in eo vero quod illu- minant, efficiuntur potestatis consor- minant, efficiuntur potestatis consor- tes » et constat his duobus modis om- tes » et constat his duobus modis om- nis hierarchia. Igitur penes utrumque nis hierarchia. Igitur penes utrumque distingui non debet. distingui non debet.

Item, Cum ista duo consequenter se Item, Cum ista duo consequenter se habeant, prius enim est accipere illumi- habeant, prius enim est accipere illumi-

541 541

nationem, et consequenter super alios nationem, et consequenter super alios fundere, videtur quod ratio prima di- fundere, videtur quod ratio prima di- stinctionis hierarchiæ debet esse penes stinctionis hierarchiæ debet esse penes accipere, et ita nulla hierarchia accipie- accipere, et ita nulla hierarchia accipie- tur penes conversionem ad hominem. tur penes conversionem ad hominem.

SOLUTIO. Dicimus, quod penes diversi- Solutio. SOLUTIO. Dicimus, quod penes diversi- Solutio. tatem illuminationum accipitur divisio tatem illuminationum accipitur divisio hierarchiarum. Diversitas autem illumi- hierarchiarum. Diversitas autem illumi- nationum cognoscitur ex facultate reci- nationum cognoscitur ex facultate reci- pientium, et non ex potestate illuminan- pientium, et non ex potestate illuminan- tis. Sicut enim dicit Dionysius: « Deus tis. Sicut enim dicit Dionysius: « Deus omnibus æqualiter adest, sed non omnia omnibus æqualiter adest, sed non omnia sibi æqualiter adsunt sed unumquod- sibi æqualiter adsunt sed unumquod- que adest secundum gradum facultatis que adest secundum gradum facultatis suæ. » Illuminatio autem non accipitur suæ. » Illuminatio autem non accipitur nisi a natura intellectuali : et ideo fa- nisi a natura intellectuali : et ideo fa- cultas recipiendi illuminationem non in- cultas recipiendi illuminationem non in- venitur nisi in illa. Cum igitur illumina- venitur nisi in illa. Cum igitur illumina- tio duobus modis sit a Deo, scilicet tio duobus modis sit a Deo, scilicet secundum quod est in se, et secundum secundum quod est in se, et secundum quod est in beatis, erit una facultas re- quod est in beatis, erit una facultas re- cipiendi illuminationem ab ipso existente cipiendi illuminationem ab ipso existente secundum quod ipse est in se, et penes secundum quod ipse est in se, et penes hanc illuminationem et facultatem est hanc illuminationem et facultatem est suprema hierarchia. Secundum autem suprema hierarchia. Secundum autem quod ipse est in beatis, dupliciter ab quod ipse est in beatis, dupliciter ab ipso illuminationes sunt. Sunt enim ipso illuminationes sunt. Sunt enim illuminationes proportionatæ facultati illuminationes proportionatæ facultati angelicæ secundum perspicacitatem in- angelicæ secundum perspicacitatem in- telligentiæ qua excellunt hominem, et telligentiæ qua excellunt hominem, et penes facultatem ad illas illuminationes penes facultatem ad illas illuminationes accipitur media hierarchia. Sunt et ab accipitur media hierarchia. Sunt et ab ipso illuminationes proportionatæ facul- ipso illuminationes proportionatæ facul- tati intelligentiæ angelicæ secundum fa- tati intelligentiæ angelicæ secundum fa- cultatem qua contingunt intellectum cultatem qua contingunt intellectum humanum, et illæ sunt illuminationes humanum, et illæ sunt illuminationes acceptæ ab Angelis et infusibiles homi- acceptæ ab Angelis et infusibiles homi- nibus, et penes facultatem ad illas illu- nibus, et penes facultatem ad illas illu- minationes accipitur infima hierarchia. minationes accipitur infima hierarchia. Et ita cum non sunt plures analogica Et ita cum non sunt plures analogica intelligentiæ angelicæ ad illuminationes, intelligentiæ angelicæ ad illuminationes, non erunt plures hierarchiæ. non erunt plures hierarchiæ.

Et hoc patet iterum ex hoc quod in- Et hoc patet iterum ex hoc quod in- telligentia angelica non est nisi in tri- telligentia angelica non est nisi in tri- plici consideratione. Cum enim in ipsa plici consideratione. Cum enim in ipsa sit medium inter intellectum divinum et sit medium inter intellectum divinum et humanum, potest accipi in se, vel prout humanum, potest accipi in se, vel prout quodam modo est contingens extrema, quodam modo est contingens extrema,

542 542

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

citra unum existens, et ultra alterum : citra unum existens, et ultra alterum : et sic habebit triplicem facultatem. Et et sic habebit triplicem facultatem. Et cum unicuique facultatum propria re- cum unicuique facultatum propria re- spondeat illuminatio, erit triplex modus spondeat illuminatio, erit triplex modus illuminationum, et per consequens tri- illuminationum, et per consequens tri- plex hierarchia. plex hierarchia.

: :

SED CONTRA hoc videtur esse, quod SED CONTRA hoc videtur esse, quod ista triplex facultas videtur esse in quo- ista triplex facultas videtur esse in quo- libet Angelo, cum quilibet intellectus libet Angelo, cum quilibet intellectus angelicus sit medius inter divinum et angelicus sit medius inter divinum et humanum. Ad hoc dicendum, quod hoc humanum. Ad hoc dicendum, quod hoc verum est et propter hoc dicit Diony- verum est et propter hoc dicit Diony- sius in auctoritate prius inducta, quod sius in auctoritate prius inducta, quod in quolibet eorum sunt primæ et media in quolibet eorum sunt primæ et media et ultimæ ordinationes et virtutes illu- et ultimæ ordinationes et virtutes illu- minationum nihilominus tamen in minationum nihilominus tamen in ipsis etiam angelicis agminibus quædam ipsis etiam angelicis agminibus quædam secundum subtilitatem essentiæ naturæ secundum subtilitatem essentiæ naturæ et perspicacitatem intelligentiæ magis et perspicacitatem intelligentiæ magis accedunt ad extrema, et quædam magis accedunt ad extrema, et quædam magis ad medium et illa quæ accedunt ad ad medium et illa quæ accedunt ad extrema, constituunt superiorem et in- extrema, constituunt superiorem et in- feriorem hierarchiam illa autem quæ feriorem hierarchiam illa autem quæ ad medium, constituunt mediam. Et hu- ad medium, constituunt mediam. Et hu- jusmodi simile in natura est in anima jusmodi simile in natura est in anima sensibili, quæ media fit inter rationalem sensibili, quæ media fit inter rationalem et vegetabilem, ut dicit Isaac in libro de et vegetabilem, ut dicit Isaac in libro de Diffinitionibus omnia enim habentia Diffinitionibus omnia enim habentia sensibilem animam, habent sensum ali- sensibilem animam, habent sensum ali- quem et in accessu ad rationem, quæ- quem et in accessu ad rationem, quæ- dam sunt in extremo, quædam in me- dam sunt in extremo, quædam in me- dio et in extremo juxta vegetabilem dio et in extremo juxta vegetabilem sunt illa quibus inest sensus, nec insit sunt illa quibus inest sensus, nec insit memoria, nec disciplina, ut sunt anima- memoria, nec disciplina, ut sunt anima- lia non habentia sensus disciplinabiles. lia non habentia sensus disciplinabiles. Quibusdam autem ex sensu quidem inest Quibusdam autem ex sensu quidem inest memoria, sed non disciplina, ut illis memoria, sed non disciplina, ut illis quæ habent visum et non auditum, ut quæ habent visum et non auditum, ut apes, et quædam animalia annulosi cor- apes, et quædam animalia annulosi cor- poris, et illa sunt quasi in medio. Qui poris, et illa sunt quasi in medio. Qui busdam autem inest ex sensu et memo- busdam autem inest ex sensu et memo- ria et disciplina, et illa secundum parum ria et disciplina, et illa secundum parum participant experimentis, sed non ad participant experimentis, sed non ad acceptionem universalis, eo quod ne- acceptionem universalis, eo quod ne- sciunt reducere multa ad unum, quod sciunt reducere multa ad unum, quod exigitur ad experimentum. Unde cum exigitur ad experimentum. Unde cum triplex sit principium artis et scientiæ, triplex sit principium artis et scientiæ,

1 Metaphysicæ, In procemio. 1 Metaphysicæ, In procemio.

sensus scilicet, et memoria, et experi- sensus scilicet, et memoria, et experi- mentum, patet quod sensibilium qua- mentum, patet quod sensibilium qua- dam sunt in remotissimo a ratione : dam sunt in remotissimo a ratione : cujus est ars et scientia, sicut illa qua cujus est ars et scientia, sicut illa qua participant primo principio tantum, sei- participant primo principio tantum, sei- licet sensu et quædam sunt magis acce- licet sensu et quædam sunt magis acce- dentia, ut illa quæ participant primo dentia, ut illa quæ participant primo principio et propinquiori, scilicet sensu, principio et propinquiori, scilicet sensu, et memoria. Et quædam sunt propin- et memoria. Et quædam sunt propin- quissima, scilicet quæ habent principium quissima, scilicet quæ habent principium primum et propinquum et attingens ar- primum et propinquum et attingens ar- tem secundum aliquid, sicut illa qua tem secundum aliquid, sicut illa qua habent sensum et memoriam et discipli- habent sensum et memoriam et discipli- nam in aliquo experimento similem. Et nam in aliquo experimento similem. Et hoc est quod dicit Philosophus in I Me- hoc est quod dicit Philosophus in I Me- taphysicæ 1. Natura autem sensus ha- taphysicæ 1. Natura autem sensus ha- bentia sunt animalia. Ex sensu autem bentia sunt animalia. Ex sensu autem quibusdam eorum non inest memoria, quibusdam eorum non inest memoria, quibusdam autem inest. Et propter hoc quibusdam autem inest. Et propter hoc alia quidem prudentia, alia vero disci- alia quidem prudentia, alia vero disci- plinabiliora non possibilibus memorari. plinabiliora non possibilibus memorari. Prudentia vero sine disciplina sunt quæ- Prudentia vero sine disciplina sunt quæ- cumque impossibilia sunt sonos audire, cumque impossibilia sunt sonos audire, id est, auditione distinguere, et ad ali- id est, auditione distinguere, et ad ali- quam notitiam et secundum quosdam quam notitiam et secundum quosdam simpliciter non audire, ut apes, et si ali- simpliciter non audire, ut apes, et si ali- quid hujusmodi genus animalium est. quid hujusmodi genus animalium est. Addiscunt autem quæcumque juxta me- Addiscunt autem quæcumque juxta me- moriam, id est, cum memoria, et hunc moriam, id est, cum memoria, et hunc habent sensum, scilicet auditum : alia habent sensum, scilicet auditum : alia quidem fortassis vivunt et memoriis, quidem fortassis vivunt et memoriis, experimenti autem parum participant, experimenti autem parum participant, quia scilicet ad disciplinam, sed non ad quia scilicet ad disciplinam, sed non ad acceptionem universalis. Sed hominum acceptionem universalis. Sed hominum genus participat et arte et rationibus.. genus participat et arte et rationibus..

DICENDUM igitur ad primum, quod me- DICENDUM igitur ad primum, quod me- dia in numero sunt multa, sed in ratione dia in numero sunt multa, sed in ratione non sunt nisi unum, et penes illam com- non sunt nisi unum, et penes illam com- munem rationem medii sumitur media munem rationem medii sumitur media hierarchia. hierarchia.

A A

A44 A44

AD ALIUD dicendum, quod Dionysius AD ALIUD dicendum, quod Dionysius non intendit, quod in qualibet persona non intendit, quod in qualibet persona sunt tres hierarchiæ: sed intendit, quod sunt tres hierarchiæ: sed intendit, quod triplices illuminationes sunt in quolibet triplices illuminationes sunt in quolibet intellectu propter causam jam dictam. intellectu propter causam jam dictam. AD ALIA omnia patet solutio ex di- Ad 3,47 AD ALIA omnia patet solutio ex di- Ad 3,47 ctis. Et intellectus hujus solutionis est ctis. Et intellectus hujus solutionis est

SUMMA DE CREATURIS, TRACT. IV, QUÆST. 37. SUMMA DE CREATURIS, TRACT. IV, QUÆST. 37.

in libro de Coelesti hierarchia', si quis in libro de Coelesti hierarchia', si quis diligenter inspiciat, ubi probat Diony- diligenter inspiciat, ubi probat Diony- sius, quod « hoc omnium causæ et super sius, quod « hoc omnium causæ et super omnia bonitatis proprium, ad commu- omnia bonitatis proprium, ad commu- nionem suam ea quæ sunt vocare, ut nionem suam ea quæ sunt vocare, ut unicuique eorum quæ sunt, ex propria unicuique eorum quæ sunt, ex propria diffinitur analogia. Omnia enim quæ diffinitur analogia. Omnia enim quæ sunt, participant providentiam ex super- sunt, participant providentiam ex super- essentiali et causalissima divinitate ma- essentiali et causalissima divinitate ma- nantem. » nantem. »

ARTICULI SECUNDI ARTICULI SECUNDI

PARTICULA III. PARTICULA III.

De ordine hierarchiarum 2. De ordine hierarchiarum 2.

543 543

Et quæritur, Quæ ratio ordinis sit in- Et quæritur, Quæ ratio ordinis sit in- ter eas? ter eas?

Cum enim hierarchia secundum ratio- Cum enim hierarchia secundum ratio- nem suam prædicetur de unoquoque nem suam prædicetur de unoquoque illorum, videtur quod æque sint in ra- illorum, videtur quod æque sint in ra- tione illa. tione illa.

SOLUTIO. Ad hoc dicendum, quod or- SOLUTIO. Ad hoc dicendum, quod or- dinantur sicut partes totius potestativi : dinantur sicut partes totius potestativi : illarum autem ordo est, quod quidquid illarum autem ordo est, quod quidquid potest inferior, potest superior eminen- potest inferior, potest superior eminen- ter, sed non convertitur: et ideo supre- ter, sed non convertitur: et ideo supre- ma quæ habet maximum posse ad omnes ma quæ habet maximum posse ad omnes illuminationes, est prima, et deinde me- illuminationes, est prima, et deinde me- dia, et postremo tertia. dia, et postremo tertia.

Ad argumentum autem contra factum Ad argumentum autem contra factum patet solutio ex jam dictis. patet solutio ex jam dictis.

Solutio. Solutio.

Tertio, Quæritur de ordine hierarchia- Tertio, Quæritur de ordine hierarchia-

rum. rum.

QUESTIO XXXVII. QUESTIO XXXVII.

De singulis hierarchiis, et primum de Seraphim. De singulis hierarchiis, et primum de Seraphim.

Deinde quæritur de singulis hierarchiis. Deinde quæritur de singulis hierarchiis.

Et quæruntur tria, scilicet de prima, secunda, et tertia. Et quæruntur tria, scilicet de prima, secunda, et tertia.

De prima quæruntur duo, scilicet de ordinibus in ea positis, et de pro- De prima quæruntur duo, scilicet de ordinibus in ea positis, et de pro- prietatibus hierarchiæ ordinum illorum. prietatibus hierarchiæ ordinum illorum.

De ordinibus quæruntur duo, scilicet de singulis ordinibus, et de omni- De ordinibus quæruntur duo, scilicet de singulis ordinibus, et de omni- bus in communi. bus in communi.

De singulis ordinibus quæruntur tria, scilicet de Seraphim, de Cheru- De singulis ordinibus quæruntur tria, scilicet de Seraphim, de Cheru- bim, et de Thronis. bim, et de Thronis.

De Seraphim quæruntur duo, scilicet de ipso ordine, et de proprietati- De Seraphim quæruntur duo, scilicet de ipso ordine, et de proprietati- bus ipsius ordinis. bus ipsius ordinis.

1 S. DIONYSIUS, Lib. de Cœlesti hierarchia, cap. 4. 1 S. DIONYSIUS, Lib. de Cœlesti hierarchia, cap. 4.

⚫ Cf. Opp. B. Alberti. IIa Part. Summa theologiæ, Quæst. 38, membr. 2, art. 2. Tom. XXXII ⚫ Cf. Opp. B. Alberti. IIa Part. Summa theologiæ, Quæst. 38, membr. 2, art. 2. Tom. XXXII hujusce novæ editionis. hujusce novæ editionis.

544 544

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Solutio. Solutio.

sit? sit?

ARTICULUS I. ARTICULUS I.

Quid sit Seraphim ¹? Quid sit Seraphim ¹?

Seraphim igitur ab ardore charitatis Se- Seraphim igitur ab ardore charitatis Se- raphim sunt appellata: quia, sicut dicit raphim sunt appellata: quia, sicut dicit beatus Bernardus in sermone 19 super beatus Bernardus in sermone 19 super Cantica: «Seraphim ipsa charitas Deus Cantica: «Seraphim ipsa charitas Deus in se adeo traxit et absorbuit, alque in in se adeo traxit et absorbuit, alque in eumdem rapuit sanctæ affectionis ardo- eumdem rapuit sanctæ affectionis ardo- rem, ut unus cum Deo spiritus esse vi- rem, ut unus cum Deo spiritus esse vi- deantur: instar profecto ignis qui aerem deantur: instar profecto ignis qui aerem

Deinde de Seraphim quæritur, Quid quem inflammat, dum suum ei totum Deinde de Seraphim quæritur, Quid quem inflammat, dum suum ei totum calorem imprimit, induitque colorem, calorem imprimit, induitque colorem, non ignitum sed ignem fecisse cernitur. non ignitum sed ignem fecisse cernitur. Amant itaque præcipue contemplari in Amant itaque præcipue contemplari in Deo Cherubim quidem scientiam cujus Deo Cherubim quidem scientiam cujus non est numerus, Seraphim vero charita- non est numerus, Seraphim vero charita- tem quæ numquam excidit. » tem quæ numquam excidit. »

1. Et sumatur ratio Dionysii qui dicit 1. Et sumatur ratio Dionysii qui dicit sic in libro de Cælesti hierarchia 2, quod sic in libro de Cælesti hierarchia 2, quod « sancta Seraphim nominatio dicit in- « sancta Seraphim nominatio dicit in- cendentes aut calefacientes. » Sed cum cendentes aut calefacientes. » Sed cum Seraphim prima conversio sit in Deum Seraphim prima conversio sit in Deum secundum accipere, videtur quod potius secundum accipere, videtur quod potius dici debent incensi vel calefacti, quam dici debent incensi vel calefacti, quam incendentes vel calefacientes. incendentes vel calefacientes.

2. Item, Cum sit conversio in Deum 2. Item, Cum sit conversio in Deum secundum acceptionem illuminationum, secundum acceptionem illuminationum, magis deberent denominari a lumine, magis deberent denominari a lumine, quam ab ardore. quam ab ardore.

3. Item, Cum duæ sint proprietates 3. Item, Cum duæ sint proprietates ignis, scilicet illuminativa, et ustiva, et ignis, scilicet illuminativa, et ustiva, et unam illarum communem habeat cum unam illarum communem habeat cum coelo, scilicet illuminativam, illa videtur coelo, scilicet illuminativam, illa videtur esse nobilior igitur ab illa nobilior ordo esse nobilior igitur ab illa nobilior ordo potius deberet denominari. potius deberet denominari.

4. Item, Cum quædam proprietas ignis 4. Item, Cum quædam proprietas ignis sit secundum siccitatem quæ sequitur sit secundum siccitatem quæ sequitur caliditatem, quæritur, Utrum aliquid caliditatem, quæritur, Utrum aliquid simile secundum spiritualia insit Sera- simile secundum spiritualia insit Sera- phim? phim?

5. Præterea quæritur, Quæ sit diver- 5. Præterea quæritur, Quæ sit diver- sitas inter incendere et calefacere? quæ sitas inter incendere et calefacere? quæ duo dicuntur manifestari per nomen. duo dicuntur manifestari per nomen.

SOLUTIO. Dicendum, quod unusquisque SOLUTIO. Dicendum, quod unusquisque ordo (ut dicit beatus Gregorius 3) illius ordo (ut dicit beatus Gregorius 3) illius doni censetur nomine, quod plenius ac- doni censetur nomine, quod plenius ac- ceperit in munere: ita tamen, quod su- ceperit in munere: ita tamen, quod su- periores omnia dona inferiorum habeant periores omnia dona inferiorum habeant eminenter, et inferiores superiorum non eminenter, et inferiores superiorum non eminenter et hoc infra explanabitur. eminenter et hoc infra explanabitur.

Cf. Opp. B. Alberti. Ila Part. Summa theo- Cf. Opp. B. Alberti. Ila Part. Summa theo- logiæ, Quæst. 39, membr. 1, art. 1, partic. 1, logiæ, Quæst. 39, membr. 1, art. 1, partic. 1, quæstiuncula 1. Tom. XXXII novæ editionis quæstiuncula 1. Tom. XXXII novæ editionis nostræ. nostræ.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod incen- AD PRIMUM ergo dicendum, quod incen- sivum et calefactivum dicunt plenitudi- sivum et calefactivum dicunt plenitudi- nem sufficientiæ charitatis, sed non ple- nem sufficientiæ charitatis, sed non ple- nitudinem copiæ quam habent non igni- nitudinem copiæ quam habent non igni- tam, sed ignis. Unde ut notetur, quod ex tam, sed ignis. Unde ut notetur, quod ex abundantia charitatis copiose etiam aliis abundantia charitatis copiose etiam aliis possunt infundere, potius dicuntur cale- possunt infundere, potius dicuntur cale- facientes, quam calefacti aut incensi. facientes, quam calefacti aut incensi.

AD ALIUD dicendum, quod duobus Ad AD ALIUD dicendum, quod duobus Ad modis considerantur istæ duæ proprieta- modis considerantur istæ duæ proprieta- tes, luminosum, et calidum, scilicet in tes, luminosum, et calidum, scilicet in se, et in ordine ad vitam quam faciunt. Et se, et in ordine ad vitam quam faciunt. Et in se luminosum dignius est quam cali- in se luminosum dignius est quam cali- dum proximum est vitæ: lumen enim dum proximum est vitæ: lumen enim per calorem operatur vitam in naturali- per calorem operatur vitam in naturali- bus, et similiter in spiritualibus. Vita bus, et similiter in spiritualibus. Vita igitur gloriæ et vita gratiæ secundum igitur gloriæ et vita gratiæ secundum complementum gratiæ sunt in calore complementum gratiæ sunt in calore affectionis secundum charitatem, et se- affectionis secundum charitatem, et se- cundum minus perfectum in luce intelli- cundum minus perfectum in luce intelli- gentiæ. gentiæ.

Et per hoc patet solutio ad sequens. Et per hoc patet solutio ad sequens. AD ALIUD dicendum, quod calor vitalis AD ALIUD dicendum, quod calor vitalis est secundum igneum cœlum, et ille ca- est secundum igneum cœlum, et ille ca- lor secundum Philosophos sic mirificus lor secundum Philosophos sic mirificus potius est in humido quam in sicco: et potius est in humido quam in sicco: et sic dicimus de ardore Seraphim, quod sic dicimus de ardore Seraphim, quod pascitur et nutritur humido pietatis et pascitur et nutritur humido pietatis et devotionis. devotionis.

2 S. DIONYSIUS, Lib. de Coelesti hierarchia, 2 S. DIONYSIUS, Lib. de Coelesti hierarchia, cap. 7. cap. 7.

3 S. GREGORIUS, Homil. 34 in Evangelium. 3 S. GREGORIUS, Homil. 34 in Evangelium.

1 1

Ad Ad

SUMMA DE CREATURIS, TRACT. IV, QUÆST. 37. SUMMA DE CREATURIS, TRACT. IV, QUÆST. 37.

AD ALIUD dicendum, quod non est AD ALIUD dicendum, quod non est idem calefacere et incendere omnia idem calefacere et incendere omnia enim quæ incenduntur, calefiunt, et non enim quæ incenduntur, calefiunt, et non convertitur et sic Seraphim superiores convertitur et sic Seraphim superiores quidem spiritus inferiores tamen se totos quidem spiritus inferiores tamen se totos incendunt tamquam ardori charitatis ma- incendunt tamquam ardori charitatis ma- gis aptos inferiores autem ad differen- gis aptos inferiores autem ad differen- tiam istorum dicuntur calefacientes, ad tiam istorum dicuntur calefacientes, ad modum ignis qui vicina sibi incendit modum ignis qui vicina sibi incendit et ignit, remota autem calefacit tantum. et ignit, remota autem calefacit tantum.

ARTICULUS II. ARTICULUS II.

De proprietatibus Seraphim1. De proprietatibus Seraphim1.

Secundo, Quæritur de proprietatibus Secundo, Quæritur de proprietatibus Seraphim, quæ assignantur a beato Dio- Seraphim, quæ assignantur a beato Dio- nysio in libro de Cœlesti hierarchia sic nysio in libro de Cœlesti hierarchia sic dicente: «Seraphim nominatio aut ma- dicente: «Seraphim nominatio aut ma- nifestatio docet mobile semper eorum nifestatio docet mobile semper eorum circa divina, et incessabile, et calidum, circa divina, et incessabile, et calidum, et acutum, et superfervidum, attentæ et et acutum, et superfervidum, attentæ et forsitan intimæ et inflexibilis semper mo- forsitan intimæ et inflexibilis semper mo- tionis, et suppositorum reductive et acti- tionis, et suppositorum reductive et acti- ve exemplativum, tamquam recalificans ve exemplativum, tamquam recalificans illa et resuscitans in similem caliditatem, illa et resuscitans in similem caliditatem, et igneum cœlitus, et holocauste purgati- et igneum cœlitus, et holocauste purgati- vum, et incircumvelatum, et inexstingui- vum, et incircumvelatum, et inexstingui- bile, habentemque se sic semper lucifor- bile, habentemque se sic semper lucifor- mem et illuminativam proprietatem, mem et illuminativam proprietatem, omnis tenebrosæ obscuritatis persecutri- omnis tenebrosæ obscuritatis persecutri- cem et manifestatricem *. » cem et manifestatricem *. »

1. Videtur autem inconvenienter attri- 1. Videtur autem inconvenienter attri- buere eis mobile: summorum enim An- buere eis mobile: summorum enim An- gelorum magis quiescere est in contem- gelorum magis quiescere est in contem- platione. platione.

2. Præterea, Cum dicitur, Mobile, vi- 2. Præterea, Cum dicitur, Mobile, vi- detur superfluere, incessabile. detur superfluere, incessabile.

3. Item, Cum dicitur, Superfervidum, 3. Item, Cum dicitur, Superfervidum, videtur superfluere, calidum. videtur superfluere, calidum.

4. Præterea, cum Dionysius ibi non 4. Præterea, cum Dionysius ibi non

1 Cf. Opp. B. Alberti. Ila Part. Summa theo- 1 Cf. Opp. B. Alberti. Ila Part. Summa theo- logiæ, Quæst. 39, membr. 1, art. 1, partic. 1, logiæ, Quæst. 39, membr. 1, art. 1, partic. 1, quæstiuncula 2. Tom. XXXII novæ editionis quæstiuncula 2. Tom. XXXII novæ editionis

XXXIV XXXIV

545 545

assignet nisi quæ proprie conveniunt assignet nisi quæ proprie conveniunt Angelis, non videtur debere assignare Angelis, non videtur debere assignare proprietates ignis quæ symbolice conve- proprietates ignis quæ symbolice conve- niunt. niunt.

5. Item, Acutum est in angulis et in 5. Item, Acutum est in angulis et in vocibus et saporibus et ingeniis, et quæ- vocibus et saporibus et ingeniis, et quæ- ritur, Per quem modum sumatur hic? ritur, Per quem modum sumatur hic?

6. Item quæritur, Qualiter dicat, For 6. Item quæritur, Qualiter dicat, For sitan intimæ ? per hoc enim videtur in- sitan intimæ ? per hoc enim videtur in- nuere, quod illa proprietas possit eis nuere, quod illa proprietas possit eis inesse et non inesse. inesse et non inesse.

7. Item, Hoc quod dicit, Inflexibilis 7. Item, Hoc quod dicit, Inflexibilis semper motionis, videtur supponi in in- semper motionis, videtur supponi in in- cessabili et mobili. cessabili et mobili.

8. Item, Cum dicit, Suppositorum re- 8. Item, Cum dicit, Suppositorum re- ductive, videtur superfluere quod sequi- ductive, videtur superfluere quod sequi- tur, et active. tur, et active.

9. Præterea, Cum dicit, quod resusci- 9. Præterea, Cum dicit, quod resusci- tat in similem caliditatem inferiores, vi- tat in similem caliditatem inferiores, vi- detur innuere, quod inferiores æquantur detur innuere, quod inferiores æquantur superioribus calore amoris, et ita effi- superioribus calore amoris, et ita effi- ciuntur de eodem ordine, quod falsum ciuntur de eodem ordine, quod falsum

est. est.

10. Præterea, Cum dicit, Holocauste 10. Præterea, Cum dicit, Holocauste purgativum, videtur innuere, quod ali- purgativum, videtur innuere, quod ali- quid comburunt in inferioribus: et hujus quid comburunt in inferioribus: et hujus contrarium videtur dicere inferius in eo- contrarium videtur dicere inferius in eo- dem capite, ubi dicit, quod illi de prima dem capite, ubi dicit, quod illi de prima hierarchia in subditis omnino sunt con- hierarchia in subditis omnino sunt con- tumeliam nescientes. tumeliam nescientes.

11. Item, Objicitur de hoc quod dicit, 11. Item, Objicitur de hoc quod dicit, Incircumvelatum. Hoc enim non videtur Incircumvelatum. Hoc enim non videtur proprium Seraphim, sed omnium Ange- proprium Seraphim, sed omnium Ange- lorum commune: quia omnes vident fa- lorum commune: quia omnes vident fa- cie ad faciem. cie ad faciem.

12. Item, Hoc quod dicit, Inexstingui- 12. Item, Hoc quod dicit, Inexstingui- bile, videtur supponi per igneum cœlitus: bile, videtur supponi per igneum cœlitus: quia ignis coeli inexstinguibilis est et in- quia ignis coeli inexstinguibilis est et in- corruptibilis. corruptibilis.

13. Item, Habere semper luciformem et 13. Item, Habere semper luciformem et illuminativam proprietatem, magis pro- illuminativam proprietatem, magis pro- prium videtur esse Cherubim quam Se- prium videtur esse Cherubim quam Se- raphim: quia Cherubim est plenitudo raphim: quia Cherubim est plenitudo scientiæ, cui convenit lucere et illumi- scientiæ, cui convenit lucere et illumi-

nare. nare.

nostræ. nostræ.

2 S. DIONYSIUS, Lib. de Coelesti hierarchia, 2 S. DIONYSIUS, Lib. de Coelesti hierarchia,

cap. 7. cap. 7.

35 35

Solutio. Solutio.

546 546

.D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. .D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

14. Præterea quæritur, Quæ sit illa 14. Præterea quæritur, Quæ sit illa tenebrosa obscuritas quam persequitur tenebrosa obscuritas quam persequitur hæc illuminatio, cum infra in eodem hæc illuminatio, cum infra in eodem capite dicat, quod illas essentias de sum- capite dicat, quod illas essentias de sum- ma hierarchia puras esse æstimandum ma hierarchia puras esse æstimandum est, non ut immundis maculis et inqui- est, non ut immundis maculis et inqui- nationibus liberatas, neque ut materia- nationibus liberatas, neque ut materia- lium receptivas phantasiarum, sed ut lium receptivas phantasiarum, sed ut omni diminutione mundas et altiores, et omni diminutione mundas et altiores, et omni superfirmato templo secundum omni superfirmato templo secundum excellentissimam castitatem omnibus excellentissimam castitatem omnibus deiformissimis virtutibus supercolloca- deiformissimis virtutibus supercolloca-

tas. tas.

15. Præterea, Quæ differentia est inter 15. Præterea, Quæ differentia est inter persequi tenebras et manifestare eas? persequi tenebras et manifestare eas?

SOLUTIO. Dicendum, quod istæ pro- SOLUTIO. Dicendum, quod istæ pro- prietates sumuntur ad modum proprieta- prietates sumuntur ad modum proprieta- tum ignis. Et quædam sumuntur secun- tum ignis. Et quædam sumuntur secun- dum proprietatem ignis in se, quædam dum proprietatem ignis in se, quædam autem secundum quod agit in cremabi- autem secundum quod agit in cremabi- lia. Ignis autem in se habet proprietatem lia. Ignis autem in se habet proprietatem levis, et proprietatem subtilis in parti- levis, et proprietatem subtilis in parti- bus, et proprietatem calidi, et proprie- bus, et proprietatem calidi, et proprie- tatem lucentis. Et per hoc quod est subti- tatem lucentis. Et per hoc quod est subti- lis in partibus, est ipse penetrativus et lis in partibus, est ipse penetrativus et divisivus cremabilium, sicut dicit Philo- divisivus cremabilium, sicut dicit Philo- sophus in Topicis ', quod ignis est subti- sophus in Topicis ', quod ignis est subti- lissimum corpus in specie. Unde etiam lissimum corpus in specie. Unde etiam corpora quæ multum stricta sunt in poris, corpora quæ multum stricta sunt in poris, non de facili recipiunt actionem ignis, non de facili recipiunt actionem ignis, sicut hebanus, et quoddam genus lanæ. sicut hebanus, et quoddam genus lanæ. Et sicut crystallus non resolvitur, eo quod Et sicut crystallus non resolvitur, eo quod per frigus omnino constricti sunt pori, per frigus omnino constricti sunt pori, remoto ab aqua universaliter calido, sic- remoto ab aqua universaliter calido, sic- ut dicit Philosophus in Posterioribus 2. ut dicit Philosophus in Posterioribus 2. Ignis enim agens per caliditatem aperit Ignis enim agens per caliditatem aperit poros cremabilis, et per subtilitatem in- poros cremabilis, et per subtilitatem in- greditur in ipsum, dividens partem a greditur in ipsum, dividens partem a parte, et superfervendo quamlibet par- parte, et superfervendo quamlibet par- tem convertit ipsum cremabile totum in tem convertit ipsum cremabile totum in ignem. ignem.

Et ad modum hunc loquitur ibi Dio- Et ad modum hunc loquitur ibi Dio- nysius de proprietatibus Seraphim, quæ nysius de proprietatibus Seraphim, quæ sunt in numero sedecim: quarum octo sunt in numero sedecim: quarum octo sunt secundum accipere illuminationem, sunt secundum accipere illuminationem, et octo secundum communicare eamdem et octo secundum communicare eamdem

1 Lib. VI Topicorum, cap. 2. 1 Lib. VI Topicorum, cap. 2.

inferioribus. Et illæ quidem quæ sunt se- inferioribus. Et illæ quidem quæ sunt se- cundum accipere, multiplicantur secun- cundum accipere, multiplicantur secun- dum proprietates ardoris in rationali dum proprietates ardoris in rationali creatura secundum comparationem ad creatura secundum comparationem ad proprietatem ignis. Unde quædami sunt proprietatem ignis. Unde quædami sunt amoris in se, quædam autem amoris se- amoris in se, quædam autem amoris se- cundum comparationem ad subjectum in cundum comparationem ad subjectum in quo est. Illæ autem quæ sunt amoris in quo est. Illæ autem quæ sunt amoris in se, aut accipiuntur in comparatione ad se, aut accipiuntur in comparatione ad leve ignis, aut ad subtile, aut ad cali- leve ignis, aut ad subtile, aut ad cali- dum. Si ad leve, illius erit moveri sur- dum. Si ad leve, illius erit moveri sur- sum, et hoc erit secundum tres potesta- sum, et hoc erit secundum tres potesta- tes in igne, scilicet secundum completam tes in igne, scilicet secundum completam potentiam ad actum, et secundum poten- potentiam ad actum, et secundum poten- tiam illam in actu, et secundum confor- tiam illam in actu, et secundum confor- tationem illius ne ab actu possit impediri tationem illius ne ab actu possit impediri per agens contrarium. Ad hoc enim quod per agens contrarium. Ad hoc enim quod ignis ascendat, oportet ipsum habere ignis ascendat, oportet ipsum habere complementum et actum levis qui est complementum et actum levis qui est ascendere, et incendi naturam levis in ascendere, et incendi naturam levis in ipso ne de facili per alterationes contra- ipso ne de facili per alterationes contra- riorum efficiatur grave et minus leve. Et riorum efficiatur grave et minus leve. Et secundum istum modum est in igne cha- secundum istum modum est in igne cha- ritatis. Primo enim elevat affectum sicut ritatis. Primo enim elevat affectum sicut elevatur leve, et consequenter ascendit elevatur leve, et consequenter ascendit affectus in superiora per desiderium in- affectus in superiora per desiderium in- censum, et tertio confortatur in superio- censum, et tertio confortatur in superio- ribus ne delectetur in ima. Et penes ista ribus ne delectetur in ima. Et penes ista tria sunt proprietates tres, scilicet prima, tria sunt proprietates tres, scilicet prima, secunda, et octava, quæ sunt mobile eo- secunda, et octava, quæ sunt mobile eo- rum semper circa divina, et incessabile, rum semper circa divina, et incessabile, et inflexibilis semper motionis. Secun- et inflexibilis semper motionis. Secun- dum autem comparationem ad proprie- dum autem comparationem ad proprie- tatem ignis, quæ est subtile in partibus tatem ignis, quæ est subtile in partibus et penetrativus, et hoc convenit charitati et penetrativus, et hoc convenit charitati per hoc quod penetrat amatum per affe- per hoc quod penetrat amatum per affe- ctum : non enim manet in exterioribus ctum : non enim manet in exterioribus tantum, sed in intimis amati pascitur et tantum, sed in intimis amati pascitur et reficitur per fruitionem. Et hæc est quar- reficitur per fruitionem. Et hæc est quar- ta proprietas supra enumerata a Diony- ta proprietas supra enumerata a Diony- sio, quæ dicit acutum. Per comparatio- sio, quæ dicit acutum. Per comparatio- nem autem ad calidum ignis sunt duæ nem autem ad calidum ignis sunt duæ proprietates. Primo enim (ut superius proprietates. Primo enim (ut superius diximus) ignis dando calorem aperit po- diximus) ignis dando calorem aperit po- ros cremabilis, et consequenter subin- ros cremabilis, et consequenter subin- trans superfervet et superurit incendendo trans superfervet et superurit incendendo ipsum cremabile, aliter non converteret ipsum cremabile, aliter non converteret

2 II Posteriorum, tex. com. 12. 2 II Posteriorum, tex. com. 12.

SUMMA DE CREATURIS, SUMMA DE CREATURIS, in ignem. Et penes hæc duo sunt duæ in ignem. Et penes hæc duo sunt duæ proprietates charitatis. Per calorem enim proprietates charitatis. Per calorem enim affectus quasi in aperiendo quosdam po- affectus quasi in aperiendo quosdam po- ros amati, dum considerat multa specia- ros amati, dum considerat multa specia- lia dona quare amatum debeat diligi in lia dona quare amatum debeat diligi in singulis bonis, superfervet amatum: et singulis bonis, superfervet amatum: et sic sumuntur duæ proprietates enumera- sic sumuntur duæ proprietates enumera- tæ, scilicet tertia, et quinta, quæ sunt tæ, scilicet tertia, et quinta, quæ sunt calidum et superfervidum. Secundum calidum et superfervidum. Secundum autem comparationem amoris ad subje- autem comparationem amoris ad subje- clum in quo est, sunt duæ proprietates. clum in quo est, sunt duæ proprietates. Una secundum comparationem ad intel- Una secundum comparationem ad intel- lectum quem trahit amor, secundum. lectum quem trahit amor, secundum. quod dicitur: Ubi amor, ibi oculus: et quod dicitur: Ubi amor, ibi oculus: et est sexta proprietas quæ dicitur, Attentæ. est sexta proprietas quæ dicitur, Attentæ. Altera est secundum comparationem ad Altera est secundum comparationem ad voluntatem quæ est proprium subjectum voluntatem quæ est proprium subjectum charitatis, quæ voluntas est intimus affe- charitatis, quæ voluntas est intimus affe- ctus et hæc est proprietas septima enu- ctus et hæc est proprietas septima enu- merata supra quæ dicitur, Intimæ. Et merata supra quæ dicitur, Intimæ. Et istæ duæ proprietates non inveniuntur istæ duæ proprietates non inveniuntur in igne quia istas (ut dictum est) non in igne quia istas (ut dictum est) non habet amor, sed in comparatione ad na- habet amor, sed in comparatione ad na- turam intellectualem in qua est. turam intellectualem in qua est.

Aliæ autem octo accipiuntur secundum Aliæ autem octo accipiuntur secundum reductionem ad actionem in inferiores, et reductionem ad actionem in inferiores, et secundum duas proprietates ignis quæ secundum duas proprietates ignis quæ sunt lucere, et ignire. Unde secundum sunt lucere, et ignire. Unde secundum comparationem ad proprietatem quæ est comparationem ad proprietatem quæ est ignire, accipitur duobus modis, scilicet ignire, accipitur duobus modis, scilicet prout est destructivum contrarii in sub- prout est destructivum contrarii in sub- jecto, et prout efficit ea quæ sunt nunc in jecto, et prout efficit ea quæ sunt nunc in ipso proprie. Et si hoc modo accipitur, ipso proprie. Et si hoc modo accipitur, sumitur adhuc in duplici comparatione, sumitur adhuc in duplici comparatione, scilicet absoluta, et respectiva. Ignis scilicet absoluta, et respectiva. Ignis enim ipsum cremabile primo facit ignem, enim ipsum cremabile primo facit ignem, et per consequens combustibile assimilat et per consequens combustibile assimilat combustivo, et facit ipsum exemplum combustivo, et facit ipsum exemplum comburentis. Secundum autem quod ip- comburentis. Secundum autem quod ip- sum combustibile efficitur ignis, sic ad- sum combustibile efficitur ignis, sic ad- huc duæ sunt operationes ignis in eo, huc duæ sunt operationes ignis in eo, scilicet impressio speciei ignis, et impres- scilicet impressio speciei ignis, et impres- sio dispositionis ad speciem. Et hæc dis- sio dispositionis ad speciem. Et hæc dis- positio est duplex, scilicet prima quæ est positio est duplex, scilicet prima quæ est impressio caloris in fervore, et ultima impressio caloris in fervore, et ultima quæ dicitur necessitas, quæ est impressio quæ dicitur necessitas, quæ est impressio caloris in fervore summo, ad quem de caloris in fervore summo, ad quem de necessitate sequitur species ignis imme- necessitate sequitur species ignis imme- diate. Et secundum istas comparationes diate. Et secundum istas comparationes

TRACT. IV, QUÆST. 37. TRACT. IV, QUÆST. 37.

547 547

accipiuntur quinque proprietates supra accipiuntur quinque proprietates supra enumeratæ, scilicet nona quæ est exem- enumeratæ, scilicet nona quæ est exem- plativum: hoc enim accipitur secundum plativum: hoc enim accipitur secundum quod ignis amoris in perfecta specie cha- quod ignis amoris in perfecta specie cha- ritatis inferiorem incensum superiori in- ritatis inferiorem incensum superiori in- cendenti assimilat. Et decima quæ est cendenti assimilat. Et decima quæ est secundum impressionem primæ disposi- secundum impressionem primæ disposi- tionis, et hæc dicitur recalificans. Et tionis, et hæc dicitur recalificans. Et undecima quæ est secundum impressio- undecima quæ est secundum impressio- nem ultimate dispositionis, et hæc dici- nem ultimate dispositionis, et hæc dici- tur resuscitans in similem caliditatem. tur resuscitans in similem caliditatem. Et duodecima quæ est secundum impres- Et duodecima quæ est secundum impres- sionem speciei, et hæc dicitur igneum sionem speciei, et hæc dicitur igneum colitus. Et decima tertia quæ est secun- colitus. Et decima tertia quæ est secun- dum destructionem contrariæ dispositio- dum destructionem contrariæ dispositio- nis in subjecto; et hæc dicitur holocauste nis in subjecto; et hæc dicitur holocauste purgativum, et dicitur ab lo quod est purgativum, et dicitur ab lo quod est totum, et xapa quod est incendium : quia totum, et xapa quod est incendium : quia totum incendendo purgant ad similitudi- totum incendendo purgant ad similitudi- nem ignei cœlitus. Secundum compara- nem ignei cœlitus. Secundum compara- tionem autem ad illam proprietatem quæ tionem autem ad illam proprietatem quæ est lucere, est duplex, comparatio, scilicet est lucere, est duplex, comparatio, scilicet in se, et ad effectum. Et in se est duplex, in se, et ad effectum. Et in se est duplex, scilicet secundum proprietatem, et natu- scilicet secundum proprietatem, et natu- ram. Proprium enim est quod uni soli ram. Proprium enim est quod uni soli convenit immediate autem circa Deum convenit immediate autem circa Deum esse, et illuminationes ejus immediate esse, et illuminationes ejus immediate habere, propriissime non convenit nisi habere, propriissime non convenit nisi Cherubim, ut patebit inferius. Quoad hoc Cherubim, ut patebit inferius. Quoad hoc est proprietas decima quarta quæ dicitur est proprietas decima quarta quæ dicitur incircumvelatum, eo quod radium divi- incircumvelatum, eo quod radium divi- num non recipiunt nisi a Deo, non vela- num non recipiunt nisi a Deo, non vela- tum per involutationem alicujus creatu- tum per involutationem alicujus creatu- ræ. Natura etiam luminis coeli est, quod ræ. Natura etiam luminis coeli est, quod non exstinguitur propter incorruptibilita- non exstinguitur propter incorruptibilita- tem cœli, et sic est lumen inexstinguibile tem cœli, et sic est lumen inexstinguibile in Deo, in creatura autem exstinguibile: in Deo, in creatura autem exstinguibile: et ex hoc accipitur proprietas decima et ex hoc accipitur proprietas decima quinta quæ dicitur inexstinguibile. Se. quinta quæ dicitur inexstinguibile. Se. cundum comparationem vero ad effe- cundum comparationem vero ad effe- ctum quem consequitur illuminans in il- ctum quem consequitur illuminans in il- luminato, est ultima proprietas, quæ est luminato, est ultima proprietas, quæ est habere semper luciformem et illuminati- habere semper luciformem et illuminati- vam proprietatem, omnis tenebrosæ ob- vam proprietatem, omnis tenebrosæ ob- scuritatis persecutricem et manifestatri- scuritatis persecutricem et manifestatri- cem et dicitur semper luciformis secun- cem et dicitur semper luciformis secun- dum comparationem ad lucem primam, dum comparationem ad lucem primam, illuminativa autem secundum compa- illuminativa autem secundum compa- rationem ad inferiorem illuminatum. rationem ad inferiorem illuminatum.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2 et 3. Ad 2 et 3.

Ad 4. Ad 4.

Ad 5. Ad 5.

Ad 6. Ad 6.

Ad 7. Ad 7.

Ad 8. Ad 8.

548 548

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Si vero dicatur, quod istæ proprieta- Si vero dicatur, quod istæ proprieta- tes successive sunt in combustivo et tes successive sunt in combustivo et combustibili, quod non convenit Ange- combustibili, quod non convenit Ange- lis. Dicendum secundum Augustinum in lis. Dicendum secundum Augustinum in libro IV super Genesim ad litteram, libro IV super Genesim ad litteram, quod licet omnia facta simul sunt in quod licet omnia facta simul sunt in cognitione Angelorum secundum tem- cognitione Angelorum secundum tem- pus, nihilominus tamen distinctio rerum pus, nihilominus tamen distinctio rerum est in natura quæ pertinet ad distinctio- est in natura quæ pertinet ad distinctio- nem dierum. Et ita quamvis hæc omnia nem dierum. Et ita quamvis hæc omnia simul sint, nihilominus tamen est distin- simul sint, nihilominus tamen est distin- ctio effectuum secundum quos est dis- ctio effectuum secundum quos est dis- tinctio proprietatum. tinctio proprietatum.

Ad objecta autem dicendum. Ad objecta autem dicendum.

AD PRIMUM dicitur, quod moveri circa AD PRIMUM dicitur, quod moveri circa amatum est quiescere : et quiescere amatum est quiescere : et quiescere amorem à motu circa amatum est lan- amorem à motu circa amatum est lan- guere amorem vel fastidire. guere amorem vel fastidire.

AD SECUNDUM et tertium patet solutio AD SECUNDUM et tertium patet solutio per distinctionem. per distinctionem.

AD QUARTUM dicendum, quod (sicut AD QUARTUM dicendum, quod (sicut dicit Philosophus in III de Anima ¹) non dicit Philosophus in III de Anima ¹) non contingit intelligere sine phantasmate: contingit intelligere sine phantasmate: et ideo cum Dionysius loquitur ad intel- et ideo cum Dionysius loquitur ad intel- lectum nostrum, oportuit quod proprie- lectum nostrum, oportuit quod proprie- tates spirituales quæ phantasmata non tates spirituales quæ phantasmata non faciunt in nobis, exprimeret per proprie- faciunt in nobis, exprimeret per proprie- tates corporum phantasias facientium. tates corporum phantasias facientium.

AD QUINTUM dicendum, quod acutum AD QUINTUM dicendum, quod acutum sumitur hic per effectum pro penetrativo. sumitur hic per effectum pro penetrativo. Sicut enim ingenium dicitur acutum, Sicut enim ingenium dicitur acutum, quia subtiliter penetrat rationes intelli- quia subtiliter penetrat rationes intelli- gibiles, ita amor Dei dicitur acutus, gibiles, ita amor Dei dicitur acutus, quando pertingit subtiliter ad omnes quando pertingit subtiliter ad omnes partes boni quod est in amato. partes boni quod est in amato.

AD SEXTUM dicendum, quod hic forsi- AD SEXTUM dicendum, quod hic forsi- tan non notat dubietatem, sed quia uno tan non notat dubietatem, sed quia uno modo est intime, scilicet secundum pro- modo est intime, scilicet secundum pro- fundationem et possibilitatem effectus fundationem et possibilitatem effectus proprie, et alio modo non intime, scili- proprie, et alio modo non intime, scili- cet secundum rationem amati: quia hoc cet secundum rationem amati: quia hoc est infinitum et immensum, et non pot- est infinitum et immensum, et non pot- est profundari ad plenum ab aliquo est profundari ad plenum ab aliquo

ctivum et activum differunt: quia unum ctivum et activum differunt: quia unum alterum actio enim est per pur- alterum actio enim est per pur-

: :

est per est per gare, illuminare, et perficere: sed re- gare, illuminare, et perficere: sed re- ductio est per exemplificare ad pri- ductio est per exemplificare ad pri-

mum. mum.

AD NONUM dicendum, quod similitudo AD NONUM dicendum, quod similitudo est duplex, scilicet in modo recipiendi est duplex, scilicet in modo recipiendi illuminationem, et in habendo eam : et illuminationem, et in habendo eam : et

in modo recipiendi inferiores non in modo recipiendi inferiores non æquantur superioribus, quia penes mo. æquantur superioribus, quia penes mo. dum recipiendi distinguuntur hierar- dum recipiendi distinguuntur hierar- chiæ. Sed in habendo illuminationem chiæ. Sed in habendo illuminationem nihil prohibet assimilari: quia superio- nihil prohibet assimilari: quia superio- res per communicationem hoc quod ha- res per communicationem hoc quod ha- bent, refundunt in inferiores: et sicut bent, refundunt in inferiores: et sicut unaquæque hierarchia (ut supra dictum unaquæque hierarchia (ut supra dictum est) proportionaliter in Dei similitudinem est) proportionaliter in Dei similitudinem ascendit. ascendit.

# #

AD DECIMUM dicendum, quod licet in- A4 # AD DECIMUM dicendum, quod licet in- A4 # feriores habeant aliquam dissimilitudi- feriores habeant aliquam dissimilitudi- nem illuminationis, tamen hæc dissimi- nem illuminationis, tamen hæc dissimi- litudo non est in contumelia: quia con- litudo non est in contumelia: quia con- tumelia est in vitio. Nihilominus tamen tumelia est in vitio. Nihilominus tamen est hæc argumentatio ex prava intelli- est hæc argumentatio ex prava intelli- gentia litteræ : quia subjectis non sup- gentia litteræ : quia subjectis non sup- ponit ibi inferiores Angelos, sed potius ponit ibi inferiores Angelos, sed potius ea quæ subjecti sunt sub materia et ea quæ subjecti sunt sub materia et passione. Et intendit dicere, quod su- passione. Et intendit dicere, quod su- periores Angeli sunt nescientes, id est, periores Angeli sunt nescientes, id est, non experientes contumeliam transmu- non experientes contumeliam transmu- tationis et materialitatis in subjectis, id tationis et materialitatis in subjectis, id est, in numero subjectorum materiæ et est, in numero subjectorum materiæ et passionum. passionum.

AD UNDECIMUM dicendum, quod incir- Ad " AD UNDECIMUM dicendum, quod incir- Ad " cumvelatum dicitur duobus modis, sci- cumvelatum dicitur duobus modis, sci- licet per privationem veli quod est spe- licet per privationem veli quod est spe- culum et ænigma: et sic omnes Angeli culum et ænigma: et sic omnes Angeli habent incircumvelatum radium, et Ec- habent incircumvelatum radium, et Ec- clesia militans habet circumvelatum. Et clesia militans habet circumvelatum. Et dicitur etiam incircumvelatum per pri- dicitur etiam incircumvelatum per pri- vationem ad participationem causati in vationem ad participationem causati in quo lucet et sic incircumvelatum tan- quo lucet et sic incircumvelatum tan- tum est in Deo, circumvelatum in omni- tum est in Deo, circumvelatum in omni- bus beatis, in quibus lucet lux divina et bus beatis, in quibus lucet lux divina et participata et sic summi qui sunt de participata et sic summi qui sunt de Seraphim, habent radium incircumvela- Seraphim, habent radium incircumvela- AD OCTAVUM dicendum, quod redu- tum, inferiores autem non ita et hoc AD OCTAVUM dicendum, quod redu- tum, inferiores autem non ita et hoc

creato. creato.

AD SEPTIMUM patet solutio per distin- AD SEPTIMUM patet solutio per distin- ctionem. ctionem.

III de Anima, tex. com. 39. III de Anima, tex. com. 39.

SUMMA DE CREATURIS, TRACT. IV, QUÆST. 38. SUMMA DE CREATURIS, TRACT. IV, QUÆST. 38.

intelligendum est eo modo quo supra di- intelligendum est eo modo quo supra di- stinctum est in quæstione de theophaniis. stinctum est in quæstione de theophaniis. AD DUODECIMUM patet solutio per dis- AD DUODECIMUM patet solutio per dis- tinctionem. tinctionem.

AD DECIMUM TERTIUM dicendum, quod AD DECIMUM TERTIUM dicendum, quod omnia quæ sunt inferiorum, excellenter omnia quæ sunt inferiorum, excellenter sunt superiorum in his quæ distinguun- sunt superiorum in his quæ distinguun- tur secundum naturam totius potestati- tur secundum naturam totius potestati- vi nihilominus tamen est lucidum quod vi nihilominus tamen est lucidum quod est materiale ad calidum, sicut est luci- est materiale ad calidum, sicut est luci- dum charitatis et est lucidum per se dum charitatis et est lucidum per se existens quod pertinet ad Cherubim, ut existens quod pertinet ad Cherubim, ut infra dicetur. infra dicetur.

549 549

AD DECIMUM QUARTUM dicendum, quod Ad 14. AD DECIMUM QUARTUM dicendum, quod Ad 14. obscuritas tenebrosa est absentia illu- obscuritas tenebrosa est absentia illu- minationis desuper venientis, ut supra minationis desuper venientis, ut supra dicta est ignorantia sive dissimilitudo dicta est ignorantia sive dissimilitudo illuminationis. Unde patet, quod non illuminationis. Unde patet, quod non supponit aliquam immundam maculam, supponit aliquam immundam maculam, nec etiam phantasiam. nec etiam phantasiam.

AD ULTIMUM dicendum, quod prosequi Ad 15. AD ULTIMUM dicendum, quod prosequi Ad 15. est depellere privationem ignorantiæ : est depellere privationem ignorantiæ : manifestare autem est ponere subje- manifestare autem est ponere subje- ctum ignorantiæ in lucem scibilis mani- ctum ignorantiæ in lucem scibilis mani- festi. festi.

QUÆSTIO XXXVIII. QUÆSTIO XXXVIII.

De Cherubim. De Cherubim.

Deinde quæritur de Cherubim. Deinde quæritur de Cherubim.

Et quæruntur duo, scilicet quid sint, et de proprietatibus eorum. Et quæruntur duo, scilicet quid sint, et de proprietatibus eorum.

ARTICULUS I. ARTICULUS I.

Quid sint Cherubim '? Quid sint Cherubim '?

Ad primum proceditur sic: Ad primum proceditur sic:

Dicit beatus Dionysius in libro de Dicit beatus Dionysius in libro de Cœlesti hierarchia, quod « nominatio Cœlesti hierarchia, quod « nominatio Cherubim manifestat multitudinem scien- Cherubim manifestat multitudinem scien- tiæ, aut fusionem sapientiæ ². »> tiæ, aut fusionem sapientiæ ². »>

1. Sed videtur esse inconveniens, quod 1. Sed videtur esse inconveniens, quod

1 Cf. Opp. B. Alberti. IIa Part. Summa theo- 1 Cf. Opp. B. Alberti. IIa Part. Summa theo- logiæ, Quæst. 39, membr. 1, art. 1, partic 2, logiæ, Quæst. 39, membr. 1, art. 1, partic 2, quæstiuncula 1. Tom. XXXII nova editionis quæstiuncula 1. Tom. XXXII nova editionis

dicit, Multitudinem: quia multitudo dicit, Multitudinem: quia multitudo consistit in pluribus discretis : et hæc est consistit in pluribus discretis : et hæc est scientia quæ causatur ab ente, cujus scientia quæ causatur ab ente, cujus principia et differentiæ et passiones sunt principia et differentiæ et passiones sunt multæ. Scientia autem multæ. Scientia autem a qua dici- a qua dici- tur Cherubim, est scientia de Deo tan- tur Cherubim, est scientia de Deo tan- tum et sic ipsa non videtur esse in tum et sic ipsa non videtur esse in multitudine, sed potius in unitate. multitudine, sed potius in unitate.

2. Item, Scientia est (ut dicit Augu- 2. Item, Scientia est (ut dicit Augu- stinus in libro XII super Genesim ad stinus in libro XII super Genesim ad litteram) de humanis et penes hanc litteram) de humanis et penes hanc non est gloria: igitur videtur, quod non est gloria: igitur videtur, quod nullus ordo et maxime in suprema hie- nullus ordo et maxime in suprema hie- rarchia debet distingui penes scientiam. rarchia debet distingui penes scientiam. 3. Item, Cum sapientia et intellectus 3. Item, Cum sapientia et intellectus