SUMMA DE CREATURIS, TRACT. IV, QUÆST. 28. SUMMA DE CREATURIS, TRACT. IV, QUÆST. 28.

Philosophum, omnis potestas rationalis Philosophum, omnis potestas rationalis it ad opposita liberum arbitrium in it ad opposita liberum arbitrium in Angelis est potentia rationalis: igitur est Angelis est potentia rationalis: igitur est a opposita. Dicendum, quod potentia a opposita. Dicendum, quod potentia rationalis est ad opposita, non propter rationalis est ad opposita, non propter duo, sed propter oppositum. Unde se- duo, sed propter oppositum. Unde se- cundum quod potentia rationalis est cundum quod potentia rationalis est inquisitiva finis sui, sive ille finis sit inquisitiva finis sui, sive ille finis sit verum, sive sit bonum, ponit potentia verum, sive sit bonum, ponit potentia rationalis considerationem in oppositis, rationalis considerationem in oppositis, per quam contingit venire ad finem : per quam contingit venire ad finem : sed quando est in fine, tunc jam non sed quando est in fine, tunc jam non considerat opposita: quia opposita non considerat opposita: quia opposita non sunt finis. Similiter est in progressu ad sunt finis. Similiter est in progressu ad finem omnium finium, scilicet ad sum- finem omnium finium, scilicet ad sum- mum et primum verum, et ad summum mum et primum verum, et ad summum et primum bonum. Et ideo contingit, et primum bonum. Et ideo contingit, quod liberum arbitrium quamdiu est in quod liberum arbitrium quamdiu est in progressu ad aliud, illud est ad utrum- progressu ad aliud, illud est ad utrum- que oppositorum quando autem est in que oppositorum quando autem est in fine, tunc constat in illo, non conside- fine, tunc constat in illo, non conside- rans bonum et melius, quia ultra finem rans bonum et melius, quia ultra finem non est melius. Similiter non considerat non est melius. Similiter non considerat

493 493

bonum et malum: quia bonum et ma- bonum et malum: quia bonum et ma- lum non sunt fines, sed bonum tantum. lum non sunt fines, sed bonum tantum. Quod autem non deflectitur a fine, hoc Quod autem non deflectitur a fine, hoc non est coactionis, sed bonitatis a fine non est coactionis, sed bonitatis a fine procedentis et liberum arbitrium in ip- procedentis et liberum arbitrium in ip- sum confirmantis. sum confirmantis.

AD ULTIMUM dicendum, quod ignis est AD ULTIMUM dicendum, quod ignis est ad unum ex obligatione materiæ: forma ad unum ex obligatione materiæ: forma enim ignis est forma materiæ, et actio enim ignis est forma materiæ, et actio ejus est secundum conditiones materiæ. ejus est secundum conditiones materiæ. Sed liberum arbitrium non est potentia Sed liberum arbitrium non est potentia existens in materia. Et quod est ad existens in materia. Et quod est ad unum in confirmatis, hoc non est ex unum in confirmatis, hoc non est ex obligatione materiæ et actione ejus se- obligatione materiæ et actione ejus se- cundum conditiones materiæ, sed ex hoc cundum conditiones materiæ, sed ex hoc quod attingit finem et perfecte deflexum quod attingit finem et perfecte deflexum est ab ipso. est ab ipso.

Utrum autem liberum arbitrium sit Utrum autem liberum arbitrium sit unius rationis in Deo, Angelo, et ho- unius rationis in Deo, Angelo, et ho- mine, et in quo sit liberius, inferius in mine, et in quo sit liberius, inferius in quæstione de libero arbitrio determina- quæstione de libero arbitrio determina- bitur. bitur.

Ad 3. Ad 3.

QUÆSTIO XXVIII. QUÆSTIO XXVIII.

De discretione personali Angelorum. De discretione personali Angelorum.

Deinde quæritur de quarto attributo quod est discretio personalis. Deinde quæritur de quarto attributo quod est discretio personalis. Et quæruntur duo, scilicet quid discernat personas Angelorum? Et quæruntur duo, scilicet quid discernat personas Angelorum? Et secundo, Utrum personæ differant ab invicem numero, vel genere, Et secundo, Utrum personæ differant ab invicem numero, vel genere, vel specie? vel specie?

1 IX Metaphys., tex. com. 2. 1 IX Metaphys., tex. com. 2.

494 494

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

ARTICULUS I. ARTICULUS I.

Quid discernat personas Angelorum' 1? Quid discernat personas Angelorum' 1?

Ad primum proceditur sic: Ad primum proceditur sic:

1. Dicit Richardus de sancto Victore in 1. Dicit Richardus de sancto Victore in libro de Trinitate, quod « personæ di- libro de Trinitate, quod « personæ di- stinguuntur tribus modis, scilicet origine stinguuntur tribus modis, scilicet origine tantum, et proprietate tantum, et utro- tantum, et proprietate tantum, et utro- que. Origine tantum, sicut in Deo : pro- que. Origine tantum, sicut in Deo : pro- prietate tantum, sicut in Angelis: utro- prietate tantum, sicut in Angelis: utro- que, sicut in homine. » Sed videtur, que, sicut in homine. » Sed videtur, quod hoc sit falsum: quæcumque-tan- quod hoc sit falsum: quæcumque-tan- tum sola proprietate differunt, illa sunt tum sola proprietate differunt, illa sunt indifferentia secundum substantiam: er- indifferentia secundum substantiam: er- go si Angeli distinguuntur sola proprie- go si Angeli distinguuntur sola proprie- tate, ipsorum substantia erit una : quod tate, ipsorum substantia erit una : quod falsum est quod probatur per hoc, quod falsum est quod probatur per hoc, quod proprietas est de genere accidentium, ut proprietas est de genere accidentium, ut dicit Boetius. dicit Boetius.

2. Præterea, Videtur quod distinguun. 2. Præterea, Videtur quod distinguun. tur origine quia dicitur in libro Ducis tur origine quia dicitur in libro Ducis neutrorum, quod in separatis a materia neutrorum, quod in separatis a materia non est numerus nisi per causam et cau- non est numerus nisi per causam et cau- satum tantum : sed Angeli sunt separati satum tantum : sed Angeli sunt separati a materia ergo si differunt numero, a materia ergo si differunt numero, hoc erit secundum rationem causæ et hoc erit secundum rationem causæ et causati sed ratio causæ et causati est causati sed ratio causæ et causati est ratio originis ergo distinguuntur ori- ratio originis ergo distinguuntur ori- gine. gine.

3. Præterea, Dicit Boetius in libro de 3. Præterea, Dicit Boetius in libro de Duabus naturis in una persona Christi, Duabus naturis in una persona Christi, quod persona est rationalis naturæ indi- quod persona est rationalis naturæ indi- vidua substantia: individuum autem est vidua substantia: individuum autem est (sicut dicit Porphyrius) collectione acci- (sicut dicit Porphyrius) collectione acci- dentium, quæ non possunt in alio in- dentium, quæ non possunt in alio in- veniri, et hæc sunt patria, parentela, veniri, et hæc sunt patria, parentela, locus, et hujusmodi, quæ non conve- locus, et hujusmodi, quæ non conve- niunt Angelis ergo videtur, quod non niunt Angelis ergo videtur, quod non sunt individuæ substantiæ : et per con- sunt individuæ substantiæ : et per con- sequens non erunt personæ. sequens non erunt personæ.

1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Senten- 1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Senten- tiarum, Dist. III, Art. 5. Tom. XXVII hujusce tiarum, Dist. III, Art. 5. Tom. XXVII hujusce novæ editionis. Cf. etiam IIam Part. Summæ novæ editionis. Cf. etiam IIam Part. Summæ

CONTRA Persona est hypostasis ra- CONTRA Persona est hypostasis ra- tionalis naturæ per se quilibet Ange- tionalis naturæ per se quilibet Ange- lorum est hypostatis rationalis natura lorum est hypostatis rationalis natura per se una : ergo est persona: ergo per se una : ergo est persona: ergo convenit eis discretio personalis. convenit eis discretio personalis.

SOLUTIO. Dicimus, quod accidit Ange- SOLUTIO. Dicimus, quod accidit Ange- lis discretio personalis, et est unum attri- lis discretio personalis, et est unum attri- butorum, et bene concedimus, quod butorum, et bene concedimus, quod discernuntur proprietatibus personæ an- discernuntur proprietatibus personæ an- gelicæ. Et ad hoc intelligendum, notan- gelicæ. Et ad hoc intelligendum, notan- dum, quod quoddam facit personam, dum, quod quoddam facit personam, et aliquid ostendit eam esse discretam. et aliquid ostendit eam esse discretam. Hoc autem facit personam, quod facit Hoc autem facit personam, quod facit eam esse per se unam: nihil autem facil eam esse per se unam: nihil autem facil eam per se unam nisi particulatio forma eam per se unam nisi particulatio forma super hanc materiam. Cum igitur in super hanc materiam. Cum igitur in Angelis sit esse et quod est, esse distin- Angelis sit esse et quod est, esse distin- ctum super quod est, facit Angelum per ctum super quod est, facit Angelum per se unum esse in angelica natura : et se unum esse in angelica natura : et sic facit eam esse per se unam. Indivi- sic facit eam esse per se unam. Indivi- duantia autem ostendunt personam di- duantia autem ostendunt personam di- stinctam esse, et in materialibus quidem stinctam esse, et in materialibus quidem materialiter sunt individuantia, in intel- materialiter sunt individuantia, in intel- lectualibus spiritualiter. Et si quæratur, lectualibus spiritualiter. Et si quæratur, Quæ sunt illa in Angelis? Dicatur, quod Quæ sunt illa in Angelis? Dicatur, quod a tribus sumuntur, scilicet a distinctione a tribus sumuntur, scilicet a distinctione operationum, officiorum, et præmiorum: operationum, officiorum, et præmiorum: hæc enim in Angelis sunt distincta, et hæc enim in Angelis sunt distincta, et quod invenitur in uno, non invenitur in quod invenitur in uno, non invenitur in alio et hæc vocat proprietates. alio et hæc vocat proprietates.

: :

DICENDUM igitur ad primum, quod A DICENDUM igitur ad primum, quod A quando dicitur, quod sola proprietate quando dicitur, quod sola proprietate distinguuntur personæ in Angelis, intel- distinguuntur personæ in Angelis, intel- ligitur de discretione qua cognoscitur ligitur de discretione qua cognoscitur persona, et non de illa qua constituitur. persona, et non de illa qua constituitur. Nos enim substantias angelicas cogno- Nos enim substantias angelicas cogno- scimus esse distinctas per discretionem scimus esse distinctas per discretionem operum, officiorum, et præmiorum. operum, officiorum, et præmiorum.

AD ALIUD dicendum, quod in libro AD ALIUD dicendum, quod in libro Ducis neutrorum, cap. de uno Deo, se- Ducis neutrorum, cap. de uno Deo, se- parata dicuntur omnino simplicia, et parata dicuntur omnino simplicia, et hæc simplicia non distinguuntur proprie. hæc simplicia non distinguuntur proprie. tatibus absolutis quia proprietas quæ tatibus absolutis quia proprietas quæ absoluta est in uno, est et in altero. absoluta est in uno, est et in altero.

theologiæ, Quæst. 15, membr. 1. Tom. XXXII theologiæ, Quæst. 15, membr. 1. Tom. XXXII ejusdem editionis. ejusdem editionis.

Ad Ad

SUMMA DE CREATURIS, TRACT. IV, QUÆST. 28. SUMMA DE CREATURIS, TRACT. IV, QUÆST. 28.

Sed secundum hunc numerum et discre- Sed secundum hunc numerum et discre- tionem quæ non causatur nisi a relatione tionem quæ non causatur nisi a relatione cause et causati, et principii et princi- cause et causati, et principii et princi- piati, et taliter simplicia non sunt An- piati, et taliter simplicia non sunt An- Keli, ut patet ex prædictis in primo Keli, ut patet ex prædictis in primo attributo. attributo.

AD TERTIUM dicendum, quod indivi- AD TERTIUM dicendum, quod indivi- duantia non sunt materialiter in Angelis, duantia non sunt materialiter in Angelis, sed spiritualiter, sicut diximus superius. sed spiritualiter, sicut diximus superius.

ARTICULUS II. ARTICULUS II.

Secundum quem modum differunt ab Secundum quem modum differunt ab invicem personæ angelicæ¹? invicem personæ angelicæ¹?

Secundo quæritur, Secundum quem Secundo quæritur, Secundum quem modum differunt ab invicem personæ modum differunt ab invicem personæ angelicæ ? angelicæ ?

Et videtur, quod numero solo diffe- Et videtur, quod numero solo diffe-

runt. runt.

1. Quæcumque enim plura recipiunt 1. Quæcumque enim plura recipiunt prædicationem alicujus ejusdem rationis prædicationem alicujus ejusdem rationis

non distincti secundum differentias sub- non distincti secundum differentias sub- stantiales, illa sub illo solo numero stantiales, illa sub illo solo numero differunt sed personæ angelicæ sic differunt sed personæ angelicæ sic sunt ergo solo numero differunt. PRO- sunt ergo solo numero differunt. PRO- BATIO mediæ est, quod intellectualis na- BATIO mediæ est, quod intellectualis na- tura non invenitur distingui per differen- tura non invenitur distingui per differen- tias nisi per creatum et increatum, et tias nisi per creatum et increatum, et corporeum et incorporeum : et angelica corporeum et incorporeum : et angelica natura est creata incorporea prædicata natura est creata incorporea prædicata de omnibus Angelis igitur videtur, de omnibus Angelis igitur videtur, quod multitudo Angelorum sub ipsa non quod multitudo Angelorum sub ipsa non differt nisi numero. differt nisi numero.

2. Hoc idem habetur per hoc quod 2. Hoc idem habetur per hoc quod Sancti dicunt, quod tantum est triplex Sancti dicunt, quod tantum est triplex natura intellectualis. Si autem differunt natura intellectualis. Si autem differunt Angeli specie inter se, tunc esset qua- Angeli specie inter se, tunc esset qua- druplex natura intellectualis, et quadru- druplex natura intellectualis, et quadru- plex est sub alio numero. plex est sub alio numero.

1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Senten- 1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Senten- tiarum, Dist. IX, Art. 7. Tom. XXVII novæ edi- tiarum, Dist. IX, Art. 7. Tom. XXVII novæ edi- tionis nostræ. Cf. etiam IIam Part. Summa tionis nostræ. Cf. etiam IIam Part. Summa theologiæ, Quæst. 7 et 8. Tom. XXXII ejusdem theologiæ, Quæst. 7 et 8. Tom. XXXII ejusdem

CONTRA: CONTRA:

: :

495 495

1. Dicit Philosophus 2, quod ea quæ 1. Dicit Philosophus 2, quod ea quæ differunt solo numero, differunt sola differunt solo numero, differunt sola materia sed Angeli non habent mate- materia sed Angeli non habent mate- riam: ergo non differunt numero tantum, riam: ergo non differunt numero tantum, sed specie et genere. sed specie et genere.

2. Item, Quæcumque differunt solo 2. Item, Quæcumque differunt solo numero, differunt per divisionem mate- numero, differunt per divisionem mate- riæ, et exeunt ab uno, sicut homines ab riæ, et exeunt ab uno, sicut homines ab homine, equi ab equo, et sic de aliis: homine, equi ab equo, et sic de aliis: sed in Angelis non est sic : ergo non sed in Angelis non est sic : ergo non differunt numero solo. PROBATIO primæ. differunt numero solo. PROBATIO primæ. Dicit Philosophus in III Physicorum ³, Dicit Philosophus in III Physicorum ³, quod discretum causatur a divisione con- quod discretum causatur a divisione con- tinui ergo videtur similitudo discreta tinui ergo videtur similitudo discreta etiam in natura angelica vel unius na- etiam in natura angelica vel unius na- turæ, quod illa sit per divisionem ab ali- turæ, quod illa sit per divisionem ab ali- quo uno in natura illa. quo uno in natura illa.

3. Item, Multiplicatio individuorum in 3. Item, Multiplicatio individuorum in natura una est per actum unum illi natura una est per actum unum illi naturæ convenientem, sicut est multitu- naturæ convenientem, sicut est multitu- do hominum per generationem huma- do hominum per generationem huma- nam, et similiter multiplicatio equorum, nam, et similiter multiplicatio equorum, et similiter multiplicatio ignis : ergo et similiter multiplicatio ignis : ergo videtur, quod si Angelorum est multi- videtur, quod si Angelorum est multi- plicatio in una natura, est per actum plicatio in una natura, est per actum unum, et per aliquem actum illi naturæ unum, et per aliquem actum illi naturæ convenientem: sed ille non est creatio : convenientem: sed ille non est creatio : quia non actus est Angeli, sed Dei. quia non actus est Angeli, sed Dei.

Præterea, Si propter creationem es- Præterea, Si propter creationem es- sent ejusdem naturæ, tunc omnino essent sent ejusdem naturæ, tunc omnino essent unius naturæ, quod falsum est. Cum unius naturæ, quod falsum est. Cum igitur per unum actum non multiplicen- igitur per unum actum non multiplicen- tur ex uno, non essent unius naturæ in tur ex uno, non essent unius naturæ in specie. specie.

Sed contra. Sed contra.

JUXTA hoc quæritur, Quid causet mul- Quæst. JUXTA hoc quæritur, Quid causet mul- Quæst. titudinem Angelorum? titudinem Angelorum?

1. Non enim causatur a divisione 1. Non enim causatur a divisione alicujus continui sicut est in aliis, nec alicujus continui sicut est in aliis, nec etiam causatur a nihilo. Si dicatur, quod etiam causatur a nihilo. Si dicatur, quod a Deo creante, hoc non videtur: quia a Deo creante, hoc non videtur: quia unum in quantum unum non est causa unum in quantum unum non est causa multorum. multorum.

editionis. editionis.

2 VII Metaphys., tex. et com. 28, et V Meta- 2 VII Metaphys., tex. et com. 28, et V Meta- phys., tex. com. 12. phys., tex. com. 12.

3 III Physicorum, tex. com 69. 3 III Physicorum, tex. com 69.

Solutio. Solutio.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

496 496

: :

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

2. Præterea, Si concedatur, quod 2. Præterea, Si concedatur, quod unum sit causa multorum, cum non unum sit causa multorum, cum non causat multa vane, ergo oportet, quod causat multa vane, ergo oportet, quod aliquid sit ex parte naturæ quod exigit aliquid sit ex parte naturæ quod exigit multitudinem illam sed duo sunt tan- multitudinem illam sed duo sunt tan- tum in natura propter quæ est multitudo tum in natura propter quæ est multitudo eorum quæ sunt in natura eadem, scili- eorum quæ sunt in natura eadem, scili- cet corruptio, et potentia materiæ. Cor- cet corruptio, et potentia materiæ. Cor- ruptio, quia forma naturalis non pote- ruptio, quia forma naturalis non pote- rit salvari in uno semper et propter hoc rit salvari in uno semper et propter hoc multiplicat se in simili in quo per succes- multiplicat se in simili in quo per succes- sionem salvetur. Potentia autem mate- sionem salvetur. Potentia autem mate- riæ quia, sicut dicit Philosophus ¹, ma- riæ quia, sicut dicit Philosophus ¹, ma- teria desiderat formam sicut fœmina teria desiderat formam sicut fœmina masculum et turpe bonum: et non tan- masculum et turpe bonum: et non tan- tum desiderat formam unam : quia aliter tum desiderat formam unam : quia aliter habita illa quiesceret a transmutatione : habita illa quiesceret a transmutatione : et potentia non est perfectibilis secun- et potentia non est perfectibilis secun- dum omnes partes suas ab una forma dum omnes partes suas ab una forma numero, et ideo desiderat multas propter numero, et ideo desiderat multas propter diversas sui partes. Neutrum autem diversas sui partes. Neutrum autem horum est in angelica natura. Ergo horum est in angelica natura. Ergo videtur, quod ibi non sit multiplicatio videtur, quod ibi non sit multiplicatio solo numero. solo numero.

SOLUTIO. Sine præjudicio dicimus cum SOLUTIO. Sine præjudicio dicimus cum ultimis rationibus, quod Angeli non ultimis rationibus, quod Angeli non differunt solo numero, sed etiam quili- differunt solo numero, sed etiam quili- bet ab alio differt forma et specie : bet ab alio differt forma et specie : sunt tamen sub eadem natura gene- sunt tamen sub eadem natura gene- ris. ris.

DICIMUS ergo ad primum, quod non DICIMUS ergo ad primum, quod non idem prædicatur de Angelis nisi prædi- idem prædicatur de Angelis nisi prædi- catum generis specificæ autem differen- catum generis specificæ autem differen- tiæ quibus contrahitur genus illud, sunt tiæ quibus contrahitur genus illud, sunt occultæ nobis. occultæ nobis.

AD ALIUD dicendum, quod quando di- AD ALIUD dicendum, quod quando di- viditur natura intellectualis per tria, non viditur natura intellectualis per tria, non est divisio generis in species: quia na- est divisio generis in species: quia na- tura divina non est in eodem genere tura divina non est in eodem genere cum angelica et humana, et angelica non cum angelica et humana, et angelica non est in eodem genere cum humana: sed est in eodem genere cum humana: sed est divisio ejus quod per prius et poste- est divisio ejus quod per prius et poste-

rius attribuitur illis tribus: natura enim rius attribuitur illis tribus: natura enim divina intellectualis est primo et per divina intellectualis est primo et per scipsam, et angelica natura et humana scipsam, et angelica natura et humana dicuntur intellectuales per analogiam dicuntur intellectuales per analogiam sive proportionem ad ipsam. sive proportionem ad ipsam.

AD HOC autem quod quæritur, Quid sit ^» «‹ AD HOC autem quod quæritur, Quid sit ^» «‹ causa multitudinis, alias, multiplicitatis? causa multitudinis, alias, multiplicitatis? Dicimus, quod Deus creans. Et si obji- Dicimus, quod Deus creans. Et si obji- ciatur, quod ut unum non est causa ciatur, quod ut unum non est causa multitudinis. Dicendum, quod hoc ve- multitudinis. Dicendum, quod hoc ve- rum est sed Deus creans licet unum ut rum est sed Deus creans licet unum ut unum sit in substantia et in se, tamen unum sit in substantia et in se, tamen quodammodo est ut multa in ideis et quodammodo est ut multa in ideis et rationibus creatorum : quia sicut dicit rationibus creatorum : quia sicut dicit Augustinus in libro LXXXIII Quæstio- Augustinus in libro LXXXIII Quæstio- num, alia ratione creat hominem, et num, alia ratione creat hominem, et asinum, et sic de aliis. Sic ergo Deus asinum, et sic de aliis. Sic ergo Deus potest esse causa multorum per crea- potest esse causa multorum per crea- tionem. tionem.

Siquis tamen vellet sustinere, quod Siquis tamen vellet sustinere, quod differrent solo numero, diceret quod differrent solo numero, diceret quod causa multiplicationis vel multitudinis causa multiplicationis vel multitudinis numeri eorum est multitudo officiorum numeri eorum est multitudo officiorum et operationum. et operationum.

Secundum quem autem modum diffe- Secundum quem autem modum diffe- rant animæ rationales, inferius disputa- rant animæ rationales, inferius disputa- bitur in quæstione de anima hominis. bitur in quæstione de anima hominis.

Si autem quæratur, Quot numero sint Si autem quæratur, Quot numero sint Angeli? Solvendum est per auctoritatem Angeli? Solvendum est per auctoritatem Dionysii in libro de Coelesti hierarchia, Dionysii in libro de Coelesti hierarchia, ubi sic dicit: «Eloquiorum de Angelis ubi sic dicit: «Eloquiorum de Angelis traditio millies millia esse ait, et decem traditio millies millia esse ait, et decem millia decies millia secundum nos subli- millia decies millia secundum nos subli- missimos numerorum in seipsam revol< missimos numerorum in seipsam revol< vens et multiplicans, et per hos aperte vens et multiplicans, et per hos aperte significans innumerabiles coelestium es- significans innumerabiles coelestium es- sentiarum ordinationes. Multæ enim sentiarum ordinationes. Multæ enim sunt beatæ militiæ supermundalium in- sunt beatæ militiæ supermundalium in- tellectuum infirmam et coarctatam supe- tellectuum infirmam et coarctatam supe- rantes materialium secundum nos nume- rantes materialium secundum nos nume- rorum commensurationem ³. » rorum commensurationem ³. »

1 I Physicorum, tex. com. 81. 1 I Physicorum, tex. com. 81.

2 S. AUGUSTINUS, Lib. LXXXIII Quæstionum, 2 S. AUGUSTINUS, Lib. LXXXIII Quæstionum, Quæst. 46. Quæst. 46.

3 S. DIONYSIUS, Lib. de Coelesti hierarchia, 3 S. DIONYSIUS, Lib. de Coelesti hierarchia, cap. 14. cap. 14.

SUMMA DE CREATURIS, TRACT. IV, OUÆST. 29. SUMMA DE CREATURIS, TRACT. IV, OUÆST. 29.

497 497

QUESTIO XXIX. QUESTIO XXIX.

De simplicitate, perspicacitate, libero arbitrio, et discretione De simplicitate, perspicacitate, libero arbitrio, et discretione personali Angelorum. personali Angelorum.

ARTICULUS UNICUS. ARTICULUS UNICUS.

De solutione quorumdam dubiorum De solutione quorumdam dubiorum circa hæc quatuor attributa. circa hæc quatuor attributa.

Deinde quæritur de his attributis in Deinde quæritur de his attributis in communi. communi.

1. Et quæritur de quodam verbo quod 1. Et quæritur de quodam verbo quod dicitur in Sententiis', ubi dicitur, quod dicitur in Sententiis', ubi dicitur, quod prima consideratio debet esse de sub- prima consideratio debet esse de sub- stantia, secunda de forma, tertia de stantia, secunda de forma, tertia de potestate. Cum enim ibidem dicat, quod potestate. Cum enim ibidem dicat, quod persona pertinet ad substantiam, et ad persona pertinet ad substantiam, et ad substantiam pertinet esse naturæ subti- substantiam pertinet esse naturæ subti- litas, videtur quod hæc duo sunt unum litas, videtur quod hæc duo sunt unum attributum. attributum.

2. Præterea, Illud intellectum quod 2. Præterea, Illud intellectum quod appellavit per rationem insitam natura- appellavit per rationem insitam natura- liter memoriam, intelligentiam, et vo- liter memoriam, intelligentiam, et vo- luntatem, hoc postea appellat Magister luntatem, hoc postea appellat Magister sapientiam rationalem, et deinde for- sapientiam rationalem, et deinde for- mam, et quæritur ratio horum nomi- mam, et quæritur ratio horum nomi-

num. num.

Item, Quæritur de hoc, quomodo me- Item, Quæritur de hoc, quomodo me- moria, intelligentia, et voluntas sit sa- moria, intelligentia, et voluntas sit sa- pientia rationalis? pientia rationalis?

3. Præterea, Cum perspicacitas intel- 3. Præterea, Cum perspicacitas intel- ligentiæ sit potestas quædam, quomodo ligentiæ sit potestas quædam, quomodo solum liberum arbitrium dicitur pote- solum liberum arbitrium dicitur pote-

stas? stas?

1 II Sententiarum, Dist. III. 1 II Sententiarum, Dist. III.

XXXIV XXXIV

4. Item quæritur, Penes quid sumun- 4. Item quæritur, Penes quid sumun- tur ista attributa? tur ista attributa?

Ad 1. Ad 1.

SOLUTIO. Dicendum ad primum, quod Solutio. SOLUTIO. Dicendum ad primum, quod Solutio. aliter et aliter ad substantiam reducitur aliter et aliter ad substantiam reducitur natura simplex et persona. Persona enim natura simplex et persona. Persona enim est substantia prima, quæ est supposi- est substantia prima, quæ est supposi- tum naturæ angelicæ: natura autem tum naturæ angelicæ: natura autem simplex sive essentia convenit ei secun- simplex sive essentia convenit ei secun- dum esse ipsius naturæ sive essentiæ. dum esse ipsius naturæ sive essentiæ.

AD ALIUD dicendum, quod memoria, AD ALIUD dicendum, quod memoria, intelligentia, et voluntas dicuntur sa- intelligentia, et voluntas dicuntur sa- pientia rationalis: quia sapientia ratio- pientia rationalis: quia sapientia ratio- nalis perficitur in illis secundum quod nalis perficitur in illis secundum quod dicitur a sapere et sapore: ad sapere dicitur a sapere et sapore: ad sapere enim exigitur memoria et intelligentia, enim exigitur memoria et intelligentia, ad saporem autem voluntas. Hæc eadem ad saporem autem voluntas. Hæc eadem dicuntur forma: quia maxime secun- dicuntur forma: quia maxime secun- dum sapientiam in Verbo formantur dum sapientiam in Verbo formantur Angeli ad sapientiam formantem, ut Angeli ad sapientiam formantem, ut dicit Augustinus. dicit Augustinus.

AD ALIUD dicendum, quod potestas AD ALIUD dicendum, quod potestas maxime sancta et perfecta est potestas maxime sancta et perfecta est potestas libera, et ideo antonomastice potestas libera, et ideo antonomastice potestas attribuitur libero arbitrio. attribuitur libero arbitrio.

AD ULTIMUM dicendum, quod natura AD ULTIMUM dicendum, quod natura angelica dupliciter potest considerari, angelica dupliciter potest considerari, scilicet in principiis esse, et in proximis scilicet in principiis esse, et in proximis consequentibus illa. Si primo modo con- consequentibus illa. Si primo modo con- sideratur, tunc aut considerabitur ex sideratur, tunc aut considerabitur ex parte quod est, aut ex parte esse sive parte quod est, aut ex parte esse sive quo est. Et si primo modo, tunc attri quo est. Et si primo modo, tunc attri butum principiatum ex illo est discretio butum principiatum ex illo est discretio personalis. Si secundo modo, tunc ab personalis. Si secundo modo, tunc ab illo principiatur attributum quod dicitur illo principiatur attributum quod dicitur

32 32

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

Ad 4. Ad 4.

498 498

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

essentia simplex sive simplicitas essen- essentia simplex sive simplicitas essen- tiæ. Et quia illa duo attributa causantur tiæ. Et quia illa duo attributa causantur a principiis esse, ideo dicit Magister in a principiis esse, ideo dicit Magister in Sententiis, quod utrumque istorum per- Sententiis, quod utrumque istorum per- tineat ad substantiam. Si autem fiat tineat ad substantiam. Si autem fiat consideratio ex parte proximorum con- consideratio ex parte proximorum con-

sequentium esse, tune in illis ordinatur sequentium esse, tune in illis ordinatur natura Angeli aut ad verum, aut ad bo- natura Angeli aut ad verum, aut ad bo- num. Si autem ad verum, est perspica- num. Si autem ad verum, est perspica- citas intelligentiæ. Si autem ad bonum, citas intelligentiæ. Si autem ad bonum, tunc est liberi arbitrii potestas. tunc est liberi arbitrii potestas.

QUESTIO XXX. QUESTIO XXX.

De Angelo in comparatione ad animam. De Angelo in comparatione ad animam.

Consequenter transeundum est ad quæstiones quæ sunt de Angelo in Consequenter transeundum est ad quæstiones quæ sunt de Angelo in comparatione ad animam. comparatione ad animam.

Et primo quæritur de convenientia Angeli ad animam rationalem, et Et primo quæritur de convenientia Angeli ad animam rationalem, et consequenter de differentia ejus ab eadem. consequenter de differentia ejus ab eadem.

ARTICULUS I. ARTICULUS I.

De convenientia Angeli et animæ ¹. De convenientia Angeli et animæ ¹.

Circa primum proceditur sic: Circa primum proceditur sic:

Dicit beatus Dionysius in libro de Dicit beatus Dionysius in libro de Divinis nominibus: « Divinæ mentes Divinis nominibus: « Divinæ mentes sunt super reliqua existentia, et vivunt sunt super reliqua existentia, et vivunt super reliqua viventia, et intelligunt et super reliqua viventia, et intelligunt et cognoscunt super sensum et rationem, cognoscunt super sensum et rationem, et plus quam omnia existentia pulchrum et plus quam omnia existentia pulchrum et bonum desiderant *. » Ex hoc accipi- et bonum desiderant *. » Ex hoc accipi- tur, quod in Angelo est esse et vivere tur, quod in Angelo est esse et vivere et sensibilium habere cognitionem et et sensibilium habere cognitionem et

1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Senten- 1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Senten- tiarum, Dist. I, Art. 13. Tom. XXVIII novæ edi- tiarum, Dist. I, Art. 13. Tom. XXVIII novæ edi- tionis nostræ. Cf. etiam IIam Part. Summæ tionis nostræ. Cf. etiam IIam Part. Summæ theologiæ, Quæst. 9. Tom. XXXII ejusdem edi- theologiæ, Quæst. 9. Tom. XXXII ejusdem edi-

intelligibilium et ita videtur, quod in intelligibilium et ita videtur, quod in his conveniant ad animam rationalem. his conveniant ad animam rationalem.

Si forte aliquis diceret, quod anima Si forte aliquis diceret, quod anima habet cognitionem sensibilium per sen- habet cognitionem sensibilium per sen- sus, et Angelus non habet sensus. Hoc sus, et Angelus non habet sensus. Hoc non videtur facere impedimentum : quia non videtur facere impedimentum : quia anima post mortem adhuc habebit cog- anima post mortem adhuc habebit cog- nitionem sensibilium. Unde hoc videtur nitionem sensibilium. Unde hoc videtur

esse per accidens, quod in corpore acci- esse per accidens, quod in corpore acci- pit cognitionem sensibilium per sensus. pit cognitionem sensibilium per sensus.

Si dicatur, quod vita animæ est actus Si dicatur, quod vita animæ est actus vegetabilis, et distribuitur per nutriti- vegetabilis, et distribuitur per nutriti- vam, augmentativam, et generativam : vam, augmentativam, et generativam : sic autem non est in Angelis. Hoc ite- sic autem non est in Angelis. Hoc ite- rum non videtur impedire eo quod rum non videtur impedire eo quod hæc omnia videntur accidere animæ in hæc omnia videntur accidere animæ in quantum est in corpore. Et ideo re- quantum est in corpore. Et ideo re- prehendit Dominus Sadducæos queren- prehendit Dominus Sadducæos queren- tes de muliere septem virorum, cujus in tes de muliere septem virorum, cujus in

tionis. tionis.

2 S. DIONYSIUS, Lib. de Divinis nominibus, 2 S. DIONYSIUS, Lib. de Divinis nominibus, cap. 5. cap. 5.

SUMMA DE CREATURIS, TRACT. IV, QUÆST. 30. SUMMA DE CREATURIS, TRACT. IV, QUÆST. 30.

resurrectione futura esset uxor. Et dixit resurrectione futura esset uxor. Et dixit ris, quod errarent nescientes Scripturas, ris, quod errarent nescientes Scripturas, nrque virtutem Dei. In resurrectione nrque virtutem Dei. In resurrectione enim, neque nubent, neque nubentur, enim, neque nubent, neque nubentur, sed erunt sicut Angeli Dei in cœlo ¹. sed erunt sicut Angeli Dei in cœlo ¹.

Præterea, Dominus post resurrectio- Præterea, Dominus post resurrectio- nem ut probaret veritatem vitæ, comedit nem ut probaret veritatem vitæ, comedit cun discipulis, ostendens in hoc secun- cun discipulis, ostendens in hoc secun- dum Augustinum, quod habuit potesta- dum Augustinum, quod habuit potesta- tem comestivam, non tamen habens in- tem comestivam, non tamen habens in- digentiam comestionis : ergo videtur, digentiam comestionis : ergo videtur, quod habere vitam secundum potesta- quod habere vitam secundum potesta- tem, et habere eam secundum aliquos tem, et habere eam secundum aliquos actus indigentiæ non faciant differentiam actus indigentiæ non faciant differentiam nisi per accidens: et ita relinquitur con- nisi per accidens: et ita relinquitur con- venientia Angeli et animæ in illis. venientia Angeli et animæ in illis.

Præterea, Dicit Boetius, quod quid- Præterea, Dicit Boetius, quod quid- quid potest potentia inferior, potest et quid potest potentia inferior, potest et superior et ita videtur, quod omnis superior et ita videtur, quod omnis potestas quæ est in anima, sit etiam in potestas quæ est in anima, sit etiam in Angelo. Angelo.

3 3

Item, Dionysius in libro de Divinis Item, Dionysius in libro de Divinis nominibus facit objectionem: quia si nominibus facit objectionem: quia si non haberent Angeli nisi intellectum, non haberent Angeli nisi intellectum, tunc alia quæ habent esse, vivere, sen- tunc alia quæ habent esse, vivere, sen- tire, et ratiocinari, viderentur esse pro- tire, et ratiocinari, viderentur esse pro- pinquiora Deo quam Angeli : quia plures pinquiora Deo quam Angeli : quia plures bonitates pulchri et boni in se colligerent. bonitates pulchri et boni in se colligerent. Et dicit, quod iste sermo bene se haberet, Et dicit, quod iste sermo bene se haberet, si superiora non haberent bonitates infe- si superiora non haberent bonitates infe- riorum. Sed quia superiora habent ea riorum. Sed quia superiora habent ea quæ sunt inferiorum potenter et emi- quæ sunt inferiorum potenter et emi- nenter, ideo superiora magis appropin- nenter, ideo superiora magis appropin- quant Deo. quant Deo.

Præterea, Dicit Philosophus, quod Præterea, Dicit Philosophus, quod vegetativum est in sensitivo sicut trigo- vegetativum est in sensitivo sicut trigo- num in tetragono. Ergo similiter sensi- num in tetragono. Ergo similiter sensi- bile erit in rationali, et rationale in in- bile erit in rationali, et rationale in in- tellectuali. tellectuali.

Si forte dicatur, quod non est diffe- Si forte dicatur, quod non est diffe- rentia in rationali, sensibili, et vegetabili, rentia in rationali, sensibili, et vegetabili, sed in virtutibus motivis in Angelo sed in virtutibus motivis in Angelo autem non est synderesis, eo quod autem non est synderesis, eo quod synderesis est data homini existenti in synderesis est data homini existenti in via ad beatitudinem, ut remurmuret via ad beatitudinem, ut remurmuret

1 Cf. Matth. XXII, 23 et seq. 1 Cf. Matth. XXII, 23 et seq. 2.Cf. Luc. XXIV, 2.Cf. Luc. XXIV, 41 et seq: 41 et seq:

3 S. DIONYSIUS, Lib. de Divinis nominibus. 3 S. DIONYSIUS, Lib. de Divinis nominibus.

499 499

malo, et moveat ab bonum: Angelus malo, et moveat ab bonum: Angelus autem non est in via, et ideo non indiget autem non est in via, et ideo non indiget illo. Si, inquam, sic dicatur, hoc non illo. Si, inquam, sic dicatur, hoc non videtur: in Angelis enim quoddam est videtur: in Angelis enim quoddam est naturale judicatorium boni et mali, et naturale judicatorium boni et mali, et appetitus boni, et displicentia mali ali- appetitus boni, et displicentia mali ali- ter enim in dæmonibus non esset vermis ter enim in dæmonibus non esset vermis conscientiæ et ita videtur, quod in illa conscientiæ et ita videtur, quod in illa virtute quæ est synderesis, non differant. virtute quæ est synderesis, non differant. Si dicatur, quod differant in ratione Si dicatur, quod differant in ratione practica, quæ dividitur per virum et mu- practica, quæ dividitur per virum et mu- lierem, ut dicit Augustinus in libro XII lierem, ut dicit Augustinus in libro XII de Trinitate : quia scilicet in Angelo de Trinitate : quia scilicet in Angelo non sit ratio quæ sit vir et mulier. non sit ratio quæ sit vir et mulier. CONTRA: Dicit Augustinus super episto- CONTRA: Dicit Augustinus super episto- lam I ad Corinthios, x1, 7, super illud: lam I ad Corinthios, x1, 7, super illud: Vir non debet velare caput suum: « Vir Vir non debet velare caput suum: « Vir est pars rationis eminens quæ se in id est pars rationis eminens quæ se in id quod æternum est, extendit contemplan- quod æternum est, extendit contemplan- do veritatem mulier autem est pars in- do veritatem mulier autem est pars in- ferior quæ se extendit ad actionem tem- ferior quæ se extendit ad actionem tem- poralium. » Cum igitur in Angelo sit poralium. » Cum igitur in Angelo sit visio matutina et vespertina, ut supra visio matutina et vespertina, ut supra habitum est, et similiter sit in eis virtus habitum est, et similiter sit in eis virtus assistrix et virtus ministratrix, videtur assistrix et virtus ministratrix, videtur quod habeant conversionem ad tempo- quod habeant conversionem ad tempo- ralia et æterna, ista contemplando, et illa ralia et æterna, ista contemplando, et illa agendo et disponendo. agendo et disponendo.

SOLUTIO. Dicendum, quod anima et Solutio. SOLUTIO. Dicendum, quod anima et Solutio. Angelus non habent convenientiam pro- Angelus non habent convenientiam pro- pinquam tamquam ea quæ sunt ejusdem pinquam tamquam ea quæ sunt ejusdem generis, sed remotam: vita enim in An- generis, sed remotam: vita enim in An- gelis et in animabus non est ejusdem gelis et in animabus non est ejusdem rationis. Similiter etiam cæteræ pote- rationis. Similiter etiam cæteræ pote- states: et hoc patet: quia cum potentiæ states: et hoc patet: quia cum potentiæ differant per actus, in aliis actibus sunt differant per actus, in aliis actibus sunt potestates in Angelis et in animabus: potestates in Angelis et in animabus: quod patet in singulis potestatibus: in quod patet in singulis potestatibus: in vegetando enim animæ semper est et erit vegetando enim animæ semper est et erit potestas ad nutrire et augere et generare: potestas ad nutrire et augere et generare: et hæc potestas proportionata est organo et hæc potestas proportionata est organo corporali et licet quandoque non sit in corporali et licet quandoque non sit in corpore, sicut post mortem, nihilominus corpore, sicut post mortem, nihilominus tamen maneret proportio illarum pote- tamen maneret proportio illarum pote-

cap. 5. cap. 5.

4 Lib. II de Anima, tex. com. 81. 4 Lib. II de Anima, tex. com. 81.

5 S. AUGUSTINUS, Lib. XII de Trinitate,cap.12. 5 S. AUGUSTINUS, Lib. XII de Trinitate,cap.12.

500 500

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

statum ad corpus. In vita autem Angeli statum ad corpus. In vita autem Angeli nihil est talium: quia non est in eo vege- nihil est talium: quia non est in eo vege- tativum, sed vivere tantum. Similiter in tativum, sed vivere tantum. Similiter in potestate sensitiva anima habet propor- potestate sensitiva anima habet propor- tionem ad organa secundum partes sen- tionem ad organa secundum partes sen- sitivas. Unde secundum unam partem. sitivas. Unde secundum unam partem. accipit sensibile, quod non accipit secun- accipit sensibile, quod non accipit secun- dum aliam. Sed in Angelo una potestas dum aliam. Sed in Angelo una potestas accipit omnia sensibilia, et hæc etiam accipit omnia sensibilia, et hæc etiam potestas non est proportionata alicui potestas non est proportionata alicui organo. Qualiter autem accipiat sensi- organo. Qualiter autem accipiat sensi- bilia, supra determinatum est. Similiter bilia, supra determinatum est. Similiter anima rationalis accipit rationabilia dis- anima rationalis accipit rationabilia dis- cernendo et conferendo unum cum alio: cernendo et conferendo unum cum alio: et potestas rationis suæ secundum virtu- et potestas rationis suæ secundum virtu- tem proportionata est ad talem actum. tem proportionata est ad talem actum. Angelus autem talia accipit simpliciter, Angelus autem talia accipit simpliciter, et ex his quæ habet apud se. Et sic pa- et ex his quæ habet apud se. Et sic pa- tet, quod non est omnimoda convenien- tet, quod non est omnimoda convenien- tia in potestatibus illis Angeli et ani- tia in potestatibus illis Angeli et ani-

mæ. mæ.

AD HOC autem quod quæritur de virtu- AD HOC autem quod quæritur de virtu- tibus appetitivis, dicendum quod synde- tibus appetitivis, dicendum quod synde- resis bene est in Angelis, sed non est resis bene est in Angelis, sed non est ejusdem omnino rationis cum illa quæ ejusdem omnino rationis cum illa quæ est in anima synderesis enim animæ est est in anima synderesis enim animæ est de universalibus viribus determinabilibus de universalibus viribus determinabilibus per studium et inquisitionem et experi- per studium et inquisitionem et experi- menta casuum ad hoc opus et illud. In menta casuum ad hoc opus et illud. In Angelis autem synderesis est et univer- Angelis autem synderesis est et univer- sale et particulare simul et secundum sale et particulare simul et secundum similitudinem unam utriusque enim, similitudinem unam utriusque enim, scilicet universalis et particularis, noti- scilicet universalis et particularis, noti- tiam habet ex his formis quas habet apud tiam habet ex his formis quas habet apud se, ut supra determinatum est. se, ut supra determinatum est.

: :

AD HOC autem quod quæritur de viro AD HOC autem quod quæritur de viro et muliere, dicendum quod non est in et muliere, dicendum quod non est in Angelis non enim quæcumque con- Angelis non enim quæcumque con- versio in æterna dicitur vir ab Augusti- versio in æterna dicitur vir ab Augusti- no, sed illa tantum quæ fit propter regi- no, sed illa tantum quæ fit propter regi- men mulieris, ne decipiatur a serpente. men mulieris, ne decipiatur a serpente. Similiter non quæcumque conversio in Similiter non quæcumque conversio in inferiora agenda vel disponenda dicitur inferiora agenda vel disponenda dicitur mulier, sed illa tantum quæ persuasibilis mulier, sed illa tantum quæ persuasibilis

1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Senten- 1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Senten- tiarum, Dist. I, Art. 13. Tom. XXVII novæ edi- tiarum, Dist. I, Art. 13. Tom. XXVII novæ edi- tionis nostræ. Cf. etiam IIam Part. Summa tionis nostræ. Cf. etiam IIam Part. Summa theologiæ, Quæst. 9. Tom. XXXII ejusdem edi- theologiæ, Quæst. 9. Tom. XXXII ejusdem edi-

est a motu sensibili vel sensuali qui di est a motu sensibili vel sensuali qui di citur serpens. citur serpens.

Patet autem, quod secundum istas Patet autem, quod secundum istas rationes conversio in æterna et tempo- rationes conversio in æterna et tempo- ralia non est in Angelis. ralia non est in Angelis.

ARTICULUS II. ARTICULUS II.

De differentia Angeli et animæ¹. De differentia Angeli et animæ¹.

Secundo, Quæritur de differentia ani - Secundo, Quæritur de differentia ani - mæ rationalis et Angeli. mæ rationalis et Angeli. Videtur autem, quod nulla sit penes Videtur autem, quod nulla sit penes esse utriusque. esse utriusque.

Si enim est differentia, illa erit penes Si enim est differentia, illa erit penes aliquam causarum: aut ergo penes effi- aliquam causarum: aut ergo penes effi- cientem, aut formam, aut materiam, aut cientem, aut formam, aut materiam, aut finem. Si penes efficientem: aut penes finem. Si penes efficientem: aut penes ipsum, aut penes actum ejus. Et vide- ipsum, aut penes actum ejus. Et vide- tur, quod neutro modo: quia efficiens tur, quod neutro modo: quia efficiens utriusque est Deus, et per actum crea- utriusque est Deus, et per actum crea- tionis. Si autem penes formam, hoc non tionis. Si autem penes formam, hoc non videtur: esse enim utriusque est intelle- videtur: esse enim utriusque est intelle- ctuale. ctuale.

Si autem dicatur, quod anima est Si autem dicatur, quod anima est actus corporis et unibilis corpori, Ange- actus corporis et unibilis corpori, Ange- lus autem non, hoc non videtur: nos lus autem non, hoc non videtur: nos enim hic loquimur de anima intelle- enim hic loquimur de anima intelle- ctuali, et Philosophus dicit de intellectu, ctuali, et Philosophus dicit de intellectu, quod nullius corporis est actus 2. quod nullius corporis est actus 2.

Item, Anaxagoras ponit intellectum Item, Anaxagoras ponit intellectum solum, non permixtum, sed separatum solum, non permixtum, sed separatum et purum. et purum.

Item, Omnis forma quæ est in materia, Item, Omnis forma quæ est in materia, per operationem naturæ ex ipsa educi- per operationem naturæ ex ipsa educi- tur. Sed de intellectu et anima intelle- tur. Sed de intellectu et anima intelle- ctuali aperte pronuntiat Philosophus in ctuali aperte pronuntiat Philosophus in libro XVI de Animalibus³, quod est in- libro XVI de Animalibus³, quod est in- grediens ab extrinseco, non eductus ex grediens ab extrinseco, non eductus ex

tionis. tionis.

2 III de Anima, tex. com. 4. 2 III de Anima, tex. com. 4.

3 In translatione nova, II de Generatione 3 In translatione nova, II de Generatione animalium, cap. 3 (Nota edit. Lugd.) animalium, cap. 3 (Nota edit. Lugd.)

hello. hello.

SUMMA DE CREATURIS, TRACT. IV, QUÆST. 31. SUMMA DE CREATURIS, TRACT. IV, QUÆST. 31.

materia per operationem naturæ. Ergo in materia per operationem naturæ. Ergo in hoc non differt anima rationalis ab An- hoc non differt anima rationalis ab An- gelo. gelo.

Si dicatur, quod in materia differunt, Si dicatur, quod in materia differunt, hoc nihil est, cum et anima et Angelus hoc nihil est, cum et anima et Angelus

creentur ex nihilo. creentur ex nihilo.

Si dicatur, quod differunt in fine, hoc Si dicatur, quod differunt in fine, hoc non potest esse, nisi duobus modis, sci- non potest esse, nisi duobus modis, sci- licet quod anima sit ad finem unum, et licet quod anima sit ad finem unum, et Angelus ad finem alium: vel quod An- Angelus ad finem alium: vel quod An- gelus secundum modum unum consequa- gelus secundum modum unum consequa- tur finem aliquem, et anima consequatur tur finem aliquem, et anima consequatur cumdem secundum alium. Utrumque au- cumdem secundum alium. Utrumque au- tem falsum est: quia anima et Angelus tem falsum est: quia anima et Angelus sunt ad unum finem, scilicet ad fruitio- sunt ad unum finem, scilicet ad fruitio- nem bonitatis æternæ. Similiter secun- nem bonitatis æternæ. Similiter secun- dum eumdem modum consequuntur fi- dum eumdem modum consequuntur fi- nem illum quia animæ assumuntur se- nem illum quia animæ assumuntur se- cundum ordinem Angelorum: quædam cundum ordinem Angelorum: quædam enim sunt in inferioribus ordinibus, quæ- enim sunt in inferioribus ordinibus, quæ- dam in superioribus, quædam autem in dam in superioribus, quædam autem in mediis cum Angelis bonis. mediis cum Angelis bonis.

Ex his arguitur sic: Quæcumque penes Ex his arguitur sic: Quæcumque penes nullam causarum habent differentiam, nullam causarum habent differentiam, ipsa sunt eadem specie vel numero: ani- ipsa sunt eadem specie vel numero: ani- ma rationalis et Angelus sic se habent: ma rationalis et Angelus sic se habent: igitur sunt eadem specie vel numero. igitur sunt eadem specie vel numero.

SOLUTIO. Dicendum, quod penes omnes SOLUTIO. Dicendum, quod penes omnes causas differunt rationalis anima et An- causas differunt rationalis anima et An- gelus substantia enim efficientis est una, gelus substantia enim efficientis est una, sicut et ad omnia creata: sed tamen An- sicut et ad omnia creata: sed tamen An- gelum et animam non creavit eadem ra- gelum et animam non creavit eadem ra- tione ideali. Unde sicut differunt arca et tione ideali. Unde sicut differunt arca et scamnum in comparatione ad artem me- scamnum in comparatione ad artem me-

501 501

chanicam, eo quod ipse mechanicus alia chanicam, eo quod ipse mechanicus alia ratione facit arcam, et alia scamnum : ratione facit arcam, et alia scamnum : sic differunt anima et Angelus in com- sic differunt anima et Angelus in com- paratione ad rationes ideales quæ sunt paratione ad rationes ideales quæ sunt in mente creantis. Similiter, licet anima in mente creantis. Similiter, licet anima rationalis non sit educta de materia ope- rationalis non sit educta de materia ope- ratione naturæ, tamen natura in materia ratione naturæ, tamen natura in materia aliquid operatur ad ipsam. Et præterea, aliquid operatur ad ipsam. Et præterea, substantialis differentia animæ est, quod substantialis differentia animæ est, quod ipsa est unibilis corpori, non ut forma ipsa est unibilis corpori, non ut forma tantum habens esse in materia, sed ut tantum habens esse in materia, sed ut forma et substantia movens et regens forma et substantia movens et regens corpus ut nauta navem. Nec ideo dicitur corpus ut nauta navem. Nec ideo dicitur intellectus purus et immixtus, quia non intellectus purus et immixtus, quia non habeat unionem cum corpore, sed potius habeat unionem cum corpore, sed potius ideo, quia in actu proprio qui est intelli- ideo, quia in actu proprio qui est intelli- gere, non est obligatus alicui organo cor- gere, non est obligatus alicui organo cor- porali. Et quod ita sit, scilicet quod ani- porali. Et quod ita sit, scilicet quod ani- ma dependentiam unibilitatis habeat ad ma dependentiam unibilitatis habeat ad corpus, patet ex hoc quod etiam creator corpus, patet ex hoc quod etiam creator non creat eam nisi in corpore. Et ideo non creat eam nisi in corpore. Et ideo condemnata est hæresis eorum qui dice- condemnata est hæresis eorum qui dice- bant, quod animæ creatæ sunt extra cor- bant, quod animæ creatæ sunt extra cor- pora, et postea immissæ corporibus : quia pora, et postea immissæ corporibus : quia Deus infundendo creat, et creando in- Deus infundendo creat, et creando in- fundit eas. fundit eas.

Penes potentiam etiam materialem Penes potentiam etiam materialem differentia est quia alterius rationis est differentia est quia alterius rationis est possibilis intellectus in anima et in An- possibilis intellectus in anima et in An- gelo, ut patet ex prædictis. gelo, ut patet ex prædictis.

In fine etiam est differentia, non in In fine etiam est differentia, non in fine ultimo, quia penes finem ultimum fine ultimo, quia penes finem ultimum non distinguuntur res, sed in modo non distinguuntur res, sed in modo promerendi finem per scientias et vir- promerendi finem per scientias et vir-

tutes. tutes.

QUÆSTIO XXXI. QUÆSTIO XXXI.

De statu Angelorum ante confirmationem. De statu Angelorum ante confirmationem.

Consequenter quærendum est de statibus Angelorum. Consequenter quærendum est de statibus Angelorum.

Et quæruntur duo, scilicet de statu ante confirmationem, et de statu in Et quæruntur duo, scilicet de statu ante confirmationem, et de statu in confirmatione. confirmatione.

502 502

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Circa primum quæruntur tria. Circa primum quæruntur tria.

Primo scilicet, Utrum in gratia creatus sit, vel non? Primo scilicet, Utrum in gratia creatus sit, vel non?

Secundo, Si in gratia creatus est, quis fuerit actus illius gratiæ in Secundo, Si in gratia creatus est, quis fuerit actus illius gratiæ in ipso? ipso?

Tertio, De modo confirmationis eorum. Tertio, De modo confirmationis eorum.

ARTICULUS I. ARTICULUS I.

Utrum Angelus in gratia creatus sit ¹? Utrum Angelus in gratia creatus sit ¹?

Ad primum proceditur sic : Ad primum proceditur sic :

1. Dicit Augustinus in primo libro super 1. Dicit Augustinus in primo libro super Genesim ad litteram, super illud: In Genesim ad litteram, super illud: In principio creavit Deus cœlum et terram ²: principio creavit Deus cœlum et terram ²: « Exordium creaturæ insinuatur adhuc « Exordium creaturæ insinuatur adhuc in informitate imperfectionis. Fit autem in informitate imperfectionis. Fit autem Filii commemoratio, quod Verbum est, Filii commemoratio, quod Verbum est, eo quod scriptum est: Dixit Deus: Fiat, eo quod scriptum est: Dixit Deus: Fiat, ut per id quod principium est, insinuet ut per id quod principium est, insinuet exordium creaturæ existentis ab illo exordium creaturæ existentis ab illo adhuc in imperfectione per illud autem adhuc in imperfectione per illud autem quod Verbum est, insinuet perfectionem quod Verbum est, insinuet perfectionem creaturæ angelicæ revocatæ ad Deum, ut creaturæ angelicæ revocatæ ad Deum, ut formaretur inhærendo creatori. » Ex hoc formaretur inhærendo creatori. » Ex hoc accipitur, quod Angeli imperfecti primo accipitur, quod Angeli imperfecti primo créati sunt, et sine gratia. créati sunt, et sine gratia.

2. Item, Ibidem, « Creatura quam- 2. Item, Ibidem, « Creatura quam- quam spiritualis et intellectualis et ra- quam spiritualis et intellectualis et ra- tionalis, quæ videtur illi Verbo esse tionalis, quæ videtur illi Verbo esse propinquior, potest habere informem propinquior, potest habere informem vitam quia sicut non hoe est ei esse vitam quia sicut non hoe est ei esse quod vivere, ita nec hoc est ei vivere quod vivere, ita nec hoc est ei vivere quod sapienter et beate vivere. »>> Per hoc quod sapienter et beate vivere. »>> Per hoc etiam innuitur, quod prius Angeli ha- etiam innuitur, quod prius Angeli ha- bebant vitam, et postea sapienter ac bebant vitam, et postea sapienter ac beate vixerunt et sic primo creati sunt beate vixerunt et sic primo creati sunt sine gratia, et postea eam habuerunt. sine gratia, et postea eam habuerunt.

1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Sen- 1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Sen- tentiarum, Dist. III, Art. 12. Tom. XXVII hu- tentiarum, Dist. III, Art. 12. Tom. XXVII hu- jusce novæ editionis. Cf. etiam 1[am Part. Sum- jusce novæ editionis. Cf. etiam 1[am Part. Sum-

3. Item, Ibidem, 3. Item, Ibidem,

« A quo existit « A quo existit creatura spiritualis ut vivat, ad illum creatura spiritualis ut vivat, ad illum convertitur ut sapienter ac beate vi- convertitur ut sapienter ac beate vi-

vat. » vat. »

4. Item, Ostenditur per rationem liberi 4. Item, Ostenditur per rationem liberi arbitrii quia procedit ad beatitudinem arbitrii quia procedit ad beatitudinem prius secundum statum viæ, quam se- prius secundum statum viæ, quam se- cundum statum patriæ: sed secundum cundum statum patriæ: sed secundum statum viæ est indeterminatum : igitur statum viæ est indeterminatum : igitur in Angelis non confirmatis quando erant in Angelis non confirmatis quando erant adhuc in via ad confirmationem, primo adhuc in via ad confirmationem, primo fuit indeterminatum : ergo fuit æqualiter fuit indeterminatum : ergo fuit æqualiter flexibile in utramque partem: sed non flexibile in utramque partem: sed non esset æqualiter flexibile si habuissent esset æqualiter flexibile si habuissent gratiam quia gratia determinat ad al- gratiam quia gratia determinat ad al- teram partem : ergo Angeli creati fue- teram partem : ergo Angeli creati fue- runt sine gratia. runt sine gratia.

5. Item, Eodem ordine quo se habet 5. Item, Eodem ordine quo se habet gratia ad gloriam, habet se natura ad gratia ad gloriam, habet se natura ad gratiam sed gratia et gloria non sunt gratiam sed gratia et gloria non sunt simul: igitur natura et gratia non simul: igitur natura et gratia non sunt simul, et ita creati sunt sine sunt simul, et ita creati sunt sine gratia. gratia.

6. Præterea, Illa quæ dantur cum 6. Præterea, Illa quæ dantur cum natura, dantur æqualiter, cum non sit natura, dantur æqualiter, cum non sit ratio quare magis detur uni quam alte- ratio quare magis detur uni quam alte- ri sed gratia in Angelis non est æqua- ri sed gratia in Angelis non est æqua- lis igitur non est eis concreata. lis igitur non est eis concreata.

7. Item, Ad acceptionem gratiæ exigi- 7. Item, Ad acceptionem gratiæ exigi- tur ad minus consensus in illam : ergo tur ad minus consensus in illam : ergo oportet, quod consentiens sit ante gra- oportet, quod consentiens sit ante gra-

tiam. tiam.

8. Item, In naturis informitas est ante 8. Item, In naturis informitas est ante formam igitur videtur, quod in spiri- formam igitur videtur, quod in spiri- tualibus similiter sit. tualibus similiter sit.

9. Præterea, Prius est res in se, quam 9. Præterea, Prius est res in se, quam

mæ theologiæ, Quæst. 18, membr. 1, Tom. mæ theologiæ, Quæst. 18, membr. 1, Tom. XXXII ejusdem editionis. XXXII ejusdem editionis.

2. Genes. 1, 1. 2. Genes. 1, 1.

SUMMA DE CREATURIS, TRACT. IV, QUÆST. 31. SUMMA DE CREATURIS, TRACT. IV, QUÆST. 31.

est conversio ejus ad finem: sed sine est conversio ejus ad finem: sed sine gratia esse Angelum est esse in se, cum gratia esse Angelum est esse in se, cum gratia autem est esse ad finem : ergo gratia autem est esse ad finem : ergo prius fuit sine gratia quam cum gratia. prius fuit sine gratia quam cum gratia.

CONTRA: CONTRA:

1. Anselmus in libro de Casu diaboli 1. Anselmus in libro de Casu diaboli dicit sic « Illi Angeli qui maluerunt dicit sic « Illi Angeli qui maluerunt illud plus quod nondum Deus illis dare illud plus quod nondum Deus illis dare volebat, quam stare in justitia in qua volebat, quam stare in justitia in qua facti erant, eadem justitia judicante, et facti erant, eadem justitia judicante, et illud propter quod illam contempserunt, illud propter quod illam contempserunt, nequaquam obtinuerunt, et quod tene- nequaquam obtinuerunt, et quod tene- bant bonum, amiserunt. » Ex hoc acci- bant bonum, amiserunt. » Ex hoc acci- pitur, quod facti sunt in justitia. pitur, quod facti sunt in justitia.

2. Item, In libro, Cur Deus homo, in 2. Item, In libro, Cur Deus homo, in principio secundi « Ad hoc itaque fa- principio secundi « Ad hoc itaque fa-

ctam esse rationalem creaturam certum ctam esse rationalem creaturam certum est, ut super omnia summum bonum est, ut super omnia summum bonum diligeret et amaret, non propter aliud, diligeret et amaret, non propter aliud, sed propter seipsum. Si enim propter sed propter seipsum. Si enim propter aliud, non ipsum, sed aliud amaret et aliud, non ipsum, sed aliud amaret et ad hoc nisi justa facere nequit. Ut ad hoc nisi justa facere nequit. Ut igitur frustra non sit rationalis, simul igitur frustra non sit rationalis, simul ad hoc justa et rationalis facta est. » ad hoc justa et rationalis facta est. »

3. Item, Ibidem, « Quamdiu eligendo 3. Item, Ibidem, « Quamdiu eligendo et amando summum bonum justa faciet, et amando summum bonum justa faciet, ad quod facta est misera erit, quia indi- ad quod facta est misera erit, quia indi- gens erit contra voluntatem non habendo gens erit contra voluntatem non habendo quod desiderat, quod nimis absurdum quod desiderat, quod nimis absurdum est. » Quapropter rationalis natura justa est. » Quapropter rationalis natura justa facta est, ut summo bono fruendo beata facta est, ut summo bono fruendo beata esset, id est, Deo. esset, id est, Deo.

4. Item, Augustinus in libro XIII 4. Item, Augustinus in libro XIII Confessionum : « Beata creatura quæ Confessionum : « Beata creatura quæ non novit aliud, cum non esset ipsa non novit aliud, cum non esset ipsa aliud, nisi nisi de dono tuo quod super- aliud, nisi nisi de dono tuo quod super- fertur super omne mutabile, mox ut fertur super omne mutabile, mox ut facta est, attolleretur nullo intervallo facta est, attolleretur nullo intervallo temporis in ea vocatione qua dixisti : temporis in ea vocatione qua dixisti : Fiat lux. Et facta est lux. In nobis Fiat lux. Et facta est lux. In nobis enim distinguitur tempore quo tenebræ enim distinguitur tempore quo tenebræ fuimus, et lux efficimur. In illa vero fuimus, et lux efficimur. In illa vero dictum est quid esset nisi illuminaretur : dictum est quid esset nisi illuminaretur : et ita dictum est quasi prius fuerit fluxa et ita dictum est quasi prius fuerit fluxa

S. ANSELMUS, Lib. de Casu diaboli, cap. 6. S. ANSELMUS, Lib. de Casu diaboli, cap. 6. 2 Genes, 1, 3. 2 Genes, 1, 3.

3 S. AUGUSTINUS, Lib. XIII Confessionum, cap. 3 S. AUGUSTINUS, Lib. XIII Confessionum, cap.

503 503

et tenebrosa ut appareret causa qua di- et tenebrosa ut appareret causa qua di- ctum est, ut aliter esset, id est, ut ad ctum est, ut aliter esset, id est, ut ad lumen indeficiens conversa lux esset. lumen indeficiens conversa lux esset. Qui potest intelligat, et qui non potest Qui potest intelligat, et qui non potest a te petat. Ex hoc accipiuntur duo, a te petat. Ex hoc accipiuntur duo, scilicet quod sine intervallo temporis scilicet quod sine intervallo temporis Angeli ab initio habuerunt gratiam, et Angeli ab initio habuerunt gratiam, et quod dicuntur prius coelum, et postea quod dicuntur prius coelum, et postea lux, id est, informes et formati, non lux, id est, informes et formati, non propter distantiam temporis, sed ut co- propter distantiam temporis, sed ut co- gnoscatur, quod formationis eorum cau- gnoscatur, quod formationis eorum cau- sa est Deus. sa est Deus.

5. Item, In libro XII Confessionum: 5. Item, In libro XII Confessionum: « Doctor famuli tui, cum te commemorat « Doctor famuli tui, cum te commemorat in principio fecisse coelum et terram, in principio fecisse coelum et terram, tacet de temporibus, silet de diebus. tacet de temporibus, silet de diebus. Nimirum enim cœlum cœli quod in prin- Nimirum enim cœlum cœli quod in prin- cipio fecisti, creatura est aliqua intelle- cipio fecisti, creatura est aliqua intelle- ctualis, quamquam nequaquam tibi Tri- ctualis, quamquam nequaquam tibi Tri- nitati coæterna, particeps tamen æterni- nitati coæterna, particeps tamen æterni- tatis tuæ, valdė mutabilitatem suam præ tatis tuæ, valdė mutabilitatem suam præ dulcedine felicissimæ contemplationis dulcedine felicissimæ contemplationis tuæ cohibet, et sine ullo lapsu ex quo tuæ cohibet, et sine ullo lapsu ex quo facta est inhærendo tibi, excedit omnem facta est inhærendo tibi, excedit omnem volubilem vicissitudinem temporum volubilem vicissitudinem temporum Ex hoc habetur, quod Angeli ex quo Ex hoc habetur, quod Angeli ex quo facti sunt inhærent Deo per contempla- facti sunt inhærent Deo per contempla-

tionem. tionem.

» »

6. Item, Augustinus Super Genesim 6. Item, Augustinus Super Genesim ad litteram : « Non superioris lucis abs- ad litteram : « Non superioris lucis abs- cessu, sed inferioris cognitionis distin- cessu, sed inferioris cognitionis distin- ctione fit vespera*. » Ergo videtur quod ctione fit vespera*. » Ergo videtur quod simul sit cognitio creaturæ in se, et simul sit cognitio creaturæ in se, et cognitio ejus in Verbo. Cum igitur una cognitio ejus in Verbo. Cum igitur una sit informitas et altera forma, simul sit informitas et altera forma, simul sunt informitas et forma. Quod etiam sunt informitas et forma. Quod etiam probat Augustinus multis rationibus in probat Augustinus multis rationibus in libro IV super Genesim, et post mul- libro IV super Genesim, et post mul- tam disputationem dicit hæc verba : tam disputationem dicit hæc verba : « Semper est dies in contemplatione « Semper est dies in contemplatione incommutabilis veritatis, semper vespe- incommutabilis veritatis, semper vespe- ra in cognitione creaturæ in seipsa, sem- ra in cognitione creaturæ in seipsa, sem- per mane ex assurrectione ex hac cogni- per mane ex assurrectione ex hac cogni- tione in laudem creatoris. » tione in laudem creatoris. »

IDEM, Lib. XII Confessionum, cap. 9. IDEM, Lib. XII Confessionum, cap. 9.

5 IDEM, Lib. IV super Genesim ad litteram, 5 IDEM, Lib. IV super Genesim ad litteram, cap. 30. cap. 30.

10. 10.

Solutio. Solutio.

504 504

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

7. Item, Augustinus in libro de Ci- 7. Item, Augustinus in libro de Ci- vitate Dei: «Deus creavit Angelos cum vitate Dei: «Deus creavit Angelos cum voluntate bona, id est, casto amore, voluntate bona, id est, casto amore, simul in eis condens naturam, et largiens simul in eis condens naturam, et largiens gratiam'. » gratiam'. »

Per rationem ostenditur idem. Per rationem ostenditur idem.

1. Nihil enim medium est inter bonum 1. Nihil enim medium est inter bonum et malum circa creaturam rationalem : et malum circa creaturam rationalem : indifferens enim quod posset esse me- indifferens enim quod posset esse me- dium, pro vano condemnatur a Domi- dium, pro vano condemnatur a Domi- no2. Otiosum enim vanum. Otiosum no2. Otiosum enim vanum. Otiosum autem est, ut dicit Gregorius, quod autem est, ut dicit Gregorius, quod caret ratione justæ necessitatis aut piæ caret ratione justæ necessitatis aut piæ utilitatis. Ergo oportet quod creatura utilitatis. Ergo oportet quod creatura rationalis creata sit in bono, vel in ma- rationalis creata sit in bono, vel in ma- lo sed non in malo : ergo in bono. lo sed non in malo : ergo in bono.

gustinus dicit primo informem et post gustinus dicit primo informem et post formatam esse naturam angelicam, non formatam esse naturam angelicam, non dicit hoc propter distinctionem temporis, dicit hoc propter distinctionem temporis, sed propter distinctionem naturæ et ra sed propter distinctionem naturæ et ra tionis, ut scilicet intelligant, quod aliud tionis, ut scilicet intelligant, quod aliud est vivere illius naturæ in se, et aliud est vivere illius naturæ in se, et aliud beate et bene vivere in contemplatione beate et bene vivere in contemplatione creatoris et sic seipsum videtur glossare creatoris et sic seipsum videtur glossare in libro IV super Genesim, ubi dicit, in libro IV super Genesim, ubi dicit, quod distinctio dierum enumerata per quod distinctio dierum enumerata per Moysen non est secundum distinctionem Moysen non est secundum distinctionem temporis, sed secundum distinctionem temporis, sed secundum distinctionem rerum et rationis. rerum et rationis.

Et ex hoc patet solutio ad omnes au- Et ex hoc patet solutio ad omnes au- ctoritates Augustini inductas. ctoritates Augustini inductas.

AD PRIMUM quod objicitur per ratio- AD PRIMUM quod objicitur per ratio- nem, dicendum quod divinæ bonitatis nem, dicendum quod divinæ bonitatis est non derelinquere liberum arbitrium est non derelinquere liberum arbitrium in se, sed statim apponere gratiam ut in se, sed statim apponere gratiam ut ordinetur ad finem, eo quod ipsum prin- ordinetur ad finem, eo quod ipsum prin-

2. Item, Quæ esset ratio, quod non 2. Item, Quæ esset ratio, quod non apponeretur eis gratia in aliquo tempore apponeretur eis gratia in aliquo tempore quando obstaculum non esset. quando obstaculum non esset. 3. Item, Dicit beatus Dionysius 3, cipaliter sit ad finem bonum: potest 3. Item, Dicit beatus Dionysius 3, cipaliter sit ad finem bonum: potest quod divina bonitas expandit se per quod divina bonitas expandit se per tamen deflecti ab illo ex defectu pro- tamen deflecti ab illo ex defectu pro- omnes intellectuales vultus secundum priæ voluntatis. omnes intellectuales vultus secundum priæ voluntatis. uniuscujusque analogiam. Igitur cum uniuscujusque analogiam. Igitur cum Angeli a principio creationis suæ possi- Angeli a principio creationis suæ possi- biles fuissent ad gratiam, a principio biles fuissent ad gratiam, a principio infudit eis Deus gratiam. infudit eis Deus gratiam.

4. Item, Ab omnibus sanctis supponi- 4. Item, Ab omnibus sanctis supponi- tur hoc, quod homo creatus sit in gra- tur hoc, quod homo creatus sit in gra- tia et non est magis ratio de homine tia et non est magis ratio de homine quam de Angelo : ergo et Angeli creati quam de Angelo : ergo et Angeli creati sunt in gratia. sunt in gratia.

SOLUTIO. In quæstione ista sententiæ SOLUTIO. In quæstione ista sententiæ Ad 1,2 et 3. modernorum diversificantur a se invi- Ad 1,2 et 3. modernorum diversificantur a se invi- cem. Quidam enim dicunt, quod in solis cem. Quidam enim dicunt, quod in solis naturalibus creati sunt Angeli. Alii vero naturalibus creati sunt Angeli. Alii vero dicunt, quod in gratia gratis data creati dicunt, quod in gratia gratis data creati sunt, et non in gratia gratum faciente. sunt, et non in gratia gratum faciente. Alii autem, quod in gratia gratum fa- Alii autem, quod in gratia gratum fa- ciente creati sunt. Et istis videntur con- ciente creati sunt. Et istis videntur con- sentire omnia originalia Sanctorum, si sentire omnia originalia Sanctorum, si quis bene ea inspexerit. quis bene ea inspexerit.

Unde auctoritates inductæ ad oppo- Unde auctoritates inductæ ad oppo- situm, sic possunt solvi, quod cum Au- situm, sic possunt solvi, quod cum Au-

1 S. AUGUSTINUS, Lib. XII de Civitate Dei, 1 S. AUGUSTINUS, Lib. XII de Civitate Dei, cap. 9. cap. 9.

2 Cf. Matth. XII, 36. 2 Cf. Matth. XII, 36.

AD ALIUD dicendum, quod non est Ad AD ALIUD dicendum, quod non est Ad necesse, quod sicut antecedit gratia glo- necesse, quod sicut antecedit gratia glo- riam confirmatam, ita antecedat natura riam confirmatam, ita antecedat natura gratiam quia gloria non datur nisi me- gratiam quia gloria non datur nisi me- renti, sed gratia datur omni ei ubi non renti, sed gratia datur omni ei ubi non invenitur obstaculum et hoc est ideo, invenitur obstaculum et hoc est ideo, quia gratia nullo merito præcedente da- quia gratia nullo merito præcedente da- turaliter enim gratia non esset gra- turaliter enim gratia non esset gra- tia, ut dicit Apostolus ¹. tia, ut dicit Apostolus ¹.