pit. pit.

SUMMA DE CREATURIS, TRACT. III, QUÆST. 15. SUMMA DE CREATURIS, TRACT. III, QUÆST. 15.

natur ut speculum, scilicet in superficie natur ut speculum, scilicet in superficie tantum sed illuminatur in superficie et tantum sed illuminatur in superficie et in profundo sui, sicut aer: et ideo etiam in profundo sui, sicut aer: et ideo etiam proficit lumen ubique sicut sol. Quod proficit lumen ubique sicut sol. Quod autem lumen habet ut globum, hoc est autem lumen habet ut globum, hoc est ex condensatione partium in luna. ex condensatione partium in luna.

AD ALIUD dicendum, quod luna pro- AD ALIUD dicendum, quod luna pro- pter hoc quod ipsa est infima in orbe, est pter hoc quod ipsa est infima in orbe, est magis ignobilis, quam aliæ partes orbis: magis ignobilis, quam aliæ partes orbis: et ideo Philosophus in libro de Animali- et ideo Philosophus in libro de Animali- bus dicit, quod est homogenia terræ in bus dicit, quod est homogenia terræ in tantum quod etiam quando est pansile- tantum quod etiam quando est pansile- nos, id est, plena, non potest omnino nos, id est, plena, non potest omnino tegi obscuritas ejus, sed adhuc apparet tegi obscuritas ejus, sed adhuc apparet ipsa, et maxime in medio ejus, ubi partes ipsa, et maxime in medio ejus, ubi partes obscuræ magis condensatæ sunt: et ideo obscuræ magis condensatæ sunt: et ideo etiam non est illuminabilis nisi in una etiam non est illuminabilis nisi in una superficie, scilicet in inferiori, quam ver- superficie, scilicet in inferiori, quam ver- tit ad nos in superiori autem ex densi- tit ad nos in superiori autem ex densi- tate circuli in quo est, et ex densitate sui tate circuli in quo est, et ex densitate sui obscurat solem, quando interponitur in- obscurat solem, quando interponitur in- ter nos et ipsum. ter nos et ipsum.

ARTICULUS II. ARTICULUS II.

De motu stellarum 1. De motu stellarum 1.

Secundo, Quæritur de motu earum. Secundo, Quæritur de motu earum. Et istam quæstionem disputat Philo- Et istam quæstionem disputat Philo- sophus in II de Coelo et Mundo, faciens sophus in II de Coelo et Mundo, faciens talem divisionem, scilicet quod aut stellæ talem divisionem, scilicet quod aut stellæ moventur similiter et orbes, aut moven- moventur similiter et orbes, aut moven- tur orbibus stantibus, aut moventur mo- tur orbibus stantibus, aut moventur mo- tu orbium non motu proprio. tu orbium non motu proprio.

Si moventur ambo, scilicet stella et Si moventur ambo, scilicet stella et orbis, aut hoc est a natura, aut a casu. orbis, aut hoc est a natura, aut a casu. Item, aut moventur circulariter, aut Item, aut moventur circulariter, aut motu tropico sive conversivo, aut motu motu tropico sive conversivo, aut motu involutionis sive titubationis, aut motu involutionis sive titubationis, aut motu processivo. Si moventur ambo circulari- processivo. Si moventur ambo circulari-

1 Cf. Opp. B. Alberti. II de Coelo et Mundo, 1 Cf. Opp. B. Alberti. II de Coelo et Mundo, Tract. III, cap. 7 et seq. Tom. IV novæ editio. Tract. III, cap. 7 et seq. Tom. IV novæ editio. nis nostræ. Cf. etiam IIam Part. Summæ theo- nis nostræ. Cf. etiam IIam Part. Summæ theo-

XXXIV XXXIV

433 433

ter et a natura. CONTRA: Velocitas motus ter et a natura. CONTRA: Velocitas motus simplicis corporis est secundum quanti- simplicis corporis est secundum quanti- tatem ipsius, ita quod majus corpus tatem ipsius, ita quod majus corpus movetur velocius et minus velociter. movetur velocius et minus velociter. Veritas hujus propositionis patet in ele- Veritas hujus propositionis patet in ele- mentis et coelis: magnus enim ignis ve- mentis et coelis: magnus enim ignis ve- locius ascendit quam parvus, et magna locius ascendit quam parvus, et magna terra velocius descendit quam parva, et terra velocius descendit quam parva, et superior circulus velocius revolvitur superior circulus velocius revolvitur quam inferior ergo cum major sit cir- quam inferior ergo cum major sit cir- culus quam stella quæ est in ipso, velo- culus quam stella quæ est in ipso, velo- cius revolvitur quam stella. Et ex hoc cius revolvitur quam stella. Et ex hoc sequuntur duo inconvenientia : quorum sequuntur duo inconvenientia : quorum unum est, quod quando circulus revo- unum est, quod quando circulus revo- lutus est de puncto ad punctum, stella lutus est de puncto ad punctum, stella adhuc non est revoluta, quod est incon- adhuc non est revoluta, quod est incon- veniens: quia, sicut dicit Alfraganus, veniens: quia, sicut dicit Alfraganus, coelum non cognoscimus nisi per stellas coelum non cognoscimus nisi per stellas nec revolutio circulorum significatur nisi nec revolutio circulorum significatur nisi per revolutionem stellarum. Aliud in- per revolutionem stellarum. Aliud in- conveniens est, quod secundum hoc stella conveniens est, quod secundum hoc stella scindet circulum, cum velocius transeat scindet circulum, cum velocius transeat circulus quam stella. circulus quam stella.

Si forte dicatur, quod ambo moven- Si forte dicatur, quod ambo moven- tur circulariter, sed circulus movetur tur circulariter, sed circulus movetur natura et stella casu, aut quod ambo casu : natura et stella casu, aut quod ambo casu : aut circulus casu, et stella natura. CoN- aut circulus casu, et stella natura. CoN- TRA: Casualia in paucis sunt et non in TRA: Casualia in paucis sunt et non in multis, et cum sunt, parum durant: sed multis, et cum sunt, parum durant: sed motus iste ponitur in omnibus stellis et motus iste ponitur in omnibus stellis et circulis et perpetuo: ergo non potest circulis et perpetuo: ergo non potest esse casu aliquo dictorum modorum. esse casu aliquo dictorum modorum. Præterea, dicitur in II Physicorum 2, Præterea, dicitur in II Physicorum 2, quod in superioribus nihil fit casu et for- quod in superioribus nihil fit casu et for-

tuna. tuna.

Si propter hoc dicatur, quod stellæ Si propter hoc dicatur, quod stellæ moventur stantibus circulis, sicut dixe- moventur stantibus circulis, sicut dixe- runt quidam mathematici, sequitur idem runt quidam mathematici, sequitur idem inconveniens ut supra, scilicet quod inconveniens ut supra, scilicet quod scinduntur circuli, et corpus minus mo- scinduntur circuli, et corpus minus mo- vetur velociter, et quod corpus majus vetur velociter, et quod corpus majus ejusdem naturæ quiescit: quod est contra ejusdem naturæ quiescit: quod est contra rationem : ergo relinquitur tertium rationem : ergo relinquitur tertium membrum, scilicet quod si moventur membrum, scilicet quod si moventur circulariter, quod moventur motu or- circulariter, quod moventur motu or-

logiæ, Quæst. 57, membr. 2. Tom. XXXII ejus- logiæ, Quæst. 57, membr. 2. Tom. XXXII ejus- dem editionis. dem editionis.

2 II Physicorum, tex. com. 45. 2 II Physicorum, tex. com. 45.

28 28

434 434

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

bium, et non motu proprio et natura, recipit lumen calcatum in partibus con- bium, et non motu proprio et natura, recipit lumen calcatum in partibus con- sicut pars in toto. sicut pars in toto. densatis ut stellæ et luna. densatis ut stellæ et luna.

Si autem dicatur, quod moventur Si autem dicatur, quod moventur motu tropico sive conversivo, aut hoc motu tropico sive conversivo, aut hoc erit ita quod conversio illa est ab æqui- erit ita quod conversio illa est ab æqui- noctiali secundum obliquitatem circuli noctiali secundum obliquitatem circuli signorum, aut ita erit quod moventur in signorum, aut ita erit quod moventur in Occidentem et revertantur in Orientem Occidentem et revertantur in Orientem motu æquali. Si primo modo, tunc stellæ motu æquali. Si primo modo, tunc stellæ non sunt semper æque distantes, quod non sunt semper æque distantes, quod est contra visum. Si secundo modo, tunc est contra visum. Si secundo modo, tunc puncto semicirculi in quo fit conversio, puncto semicirculi in quo fit conversio, ut duobus uterentur uno: et sic quiescere ut duobus uterentur uno: et sic quiescere accideret, quod est impossibile. accideret, quod est impossibile.

Si dicitur, quod moventur motu in- Si dicitur, quod moventur motu in- volutionis, id est, quod in eodem loco volutionis, id est, quod in eodem loco manentes vertant et revertant se, sicut manentes vertant et revertant se, sicut dixerunt quidam hoc esse causam scin- dixerunt quidam hoc esse causam scin- tillationis, et sic videtur moveri sol tem- tillationis, et sic videtur moveri sol tem- pore eclipsationis. CONTRA: Si ita move- pore eclipsationis. CONTRA: Si ita move- rentur stellæ motu proprio, tunc ali- rentur stellæ motu proprio, tunc ali- quando videremus aliam superficiem ea- quando videremus aliam superficiem ea- rum quam illam quæ est versus nos, et rum quam illam quæ est versus nos, et oporteret, quod aliquando videremus oporteret, quod aliquando videremus aliam superficiem solis, quod non con- aliam superficiem solis, quod non con- tingit. Unde causa scintillationis non est tingit. Unde causa scintillationis non est involutio sive titubatio stellarum, sed involutio sive titubatio stellarum, sed potius radius oculi nostri currentis ex potius radius oculi nostri currentis ex longinquitate distantiæ ad stellas fixas, longinquitate distantiæ ad stellas fixas, et in extensione luminis ad solem. Cujus et in extensione luminis ad solem. Cujus signum est, quod planetæ non videntur signum est, quod planetæ non videntur scintillare, nisi tantum sol propter im- scintillare, nisi tantum sol propter im- mensitatem luminis quod est in ipso. mensitatem luminis quod est in ipso. Unde dicit Philosophus in libro de Causis Unde dicit Philosophus in libro de Causis proprietatum elementorum, quod orbis proprietatum elementorum, quod orbis est elementum sphæricum, quando dis- est elementum sphæricum, quando dis- cernimus inter ipsum et ignem et aerem cernimus inter ipsum et ignem et aerem et aquam et terram. Si autem considera- et aquam et terram. Si autem considera- mus ipsum in se, sunt in eo tria elementa, mus ipsum in se, sunt in eo tria elementa, scilicet tres substantiæ: quia substantia scilicet tres substantiæ: quia substantia stellarum et lunæ est alia a substantia so- stellarum et lunæ est alia a substantia so- lis et orbis, et substantia orbis est alia a lis et orbis, et substantia orbis est alia a substantia solis et stellarum et lunæ : substantia solis et stellarum et lunæ : sol enim illustrat et non illustratur, sol enim illustrat et non illustratur, stellæ autem illustrantur et illustrant : stellæ autem illustrantur et illustrant : orbis autem illustratur quidem, sed non orbis autem illustratur quidem, sed non

1 Cf. Matth. 11, 9. 1 Cf. Matth. 11, 9.

Cf. Opp. B. Alberti. II de Cœlo et Mundo, Cf. Opp. B. Alberti. II de Cœlo et Mundo,

Si forte dicatur, quod stellæ moventur Si forte dicatur, quod stellæ moventur motu processivo proprio. CONTRA: Omni motu processivo proprio. CONTRA: Omni enim quod habet motum processivum, enim quod habet motum processivum, ordinavit natura organa ad motum illum, ordinavit natura organa ad motum illum, ut pedes, alas, et hujusmodi: stellis non ut pedes, alas, et hujusmodi: stellis non ordinavit talium aliquid: ergo non mo- ordinavit talium aliquid: ergo non mo- ventur motu processivo. ventur motu processivo.

RELINQUITUR ergo, quod nullo modo RELINQUITUR ergo, quod nullo modo motus moveantur motu proprio, sed motus moveantur motu proprio, sed motu suorum orbium, ut partes in toto. motu suorum orbium, ut partes in toto. Et hoc concedendum est secundum natu- Et hoc concedendum est secundum natu- licet quidam antiqui mathematico- licet quidam antiqui mathematico- rum aliud senserint. rum aliud senserint.

ram, ram,

Sed tunc quæritur de stella quæ ante- Sed tunc quæritur de stella quæ ante- cedebat Magos in nativitate Domini no- cedebat Magos in nativitate Domini no- stri Jesu Christi: illa enim veniens ab stri Jesu Christi: illa enim veniens ab Oriente stabat supra, ubi erat puer¹. Oriente stabat supra, ubi erat puer¹.

Et dicendum est ad hoc, quod, ut dicunt Et dicendum est ad hoc, quod, ut dicunt Sancti, stella non fuit in cœlo, sed in su- Sancti, stella non fuit in cœlo, sed in su- periori parte aeris, et fuit miraculum, ad periori parte aeris, et fuit miraculum, ad ostensionem scilicet illius miraculi, quod ostensionem scilicet illius miraculi, quod Christus de coelis descendit ad ima. Christus de coelis descendit ad ima.

ARTICULUS III. ARTICULUS III.

De qualitatibus stellarum³. De qualitatibus stellarum³.

Tertio, Quæritur de qualitatibus stella- Tertio, Quæritur de qualitatibus stella-

rum. rum.

Dicuntur enim quædam stellæ calidæ Dicuntur enim quædam stellæ calidæ et siccæ, sicut Sol: et quædam frigidæ et siccæ, sicut Sol: et quædam frigidæ et siccæ, sicut Saturnus: quædam fri- et siccæ, sicut Saturnus: quædam fri- gidæ et humidæ, sicut Luna: quædam gidæ et humidæ, sicut Luna: quædam calidæ et humidæ, sicut Jupiter. calidæ et humidæ, sicut Jupiter.

Et videtur hoc multipliciter inconve- Et videtur hoc multipliciter inconve- niens. Primo quia tales complexiones niens. Primo quia tales complexiones qualitatum activarum et passivarum non qualitatum activarum et passivarum non sunt nisi in materia generabili et corrup- sunt nisi in materia generabili et corrup- tibili: stellæ autem hujusmodi non sunt, tibili: stellæ autem hujusmodi non sunt,

Tract III, cap. 5. Tom IV hujusce novæ edi- Tract III, cap. 5. Tom IV hujusce novæ edi- tionis. tionis.

Maulit Maulit

SUMMA DE CREATURIS, TRACT. III, QUÆST. 13. SUMMA DE CREATURIS, TRACT. III, QUÆST. 13.

ut probatum est superius. Secundo: quia ut probatum est superius. Secundo: quia i tales complexiones sunt in stellis, tunc i tales complexiones sunt in stellis, tunc videtur, quod sufficiant quatuor stellæ, videtur, quod sufficiant quatuor stellæ, int sufficiunt quatuor elementa: cum int sufficiunt quatuor elementa: cum tamen videamus innumerabiles stellas in tamen videamus innumerabiles stellas in orbe. orbe.

Si forte dicatur, quod istas qualitates Si forte dicatur, quod istas qualitates habent secundum effectum in inferiori- habent secundum effectum in inferiori- bus, et non afficiuntur eis in seipsis. bus, et non afficiuntur eis in seipsis. CONTRA: Nullum agens agit ultra suam CONTRA: Nullum agens agit ultra suam *peciem ergo agens quod non est cali- *peciem ergo agens quod non est cali- dum, non agit actione calidi nisi per ac- dum, non agit actione calidi nisi per ac- cidens. Unde cum stellæ habeant istas cidens. Unde cum stellæ habeant istas actiones per se, ut determinant Philoso- actiones per se, ut determinant Philoso- phi, videtur quod afficiciantur eis. phi, videtur quod afficiciantur eis.

: :

Præterea, Videtur quod omnes stellæ Præterea, Videtur quod omnes stellæ sint calidæ de proprietate enim luminis sint calidæ de proprietate enim luminis est ex motu radiorum et reverberatione est ex motu radiorum et reverberatione excitare calorem. excitare calorem.

435 435

iretur in infinitum, si omne movens iretur in infinitum, si omne movens secundum aliquam formam, esset mo- secundum aliquam formam, esset mo- bile secundum eamdem. bile secundum eamdem.

Tertia solutio est, quod sicut in motu Tertia solutio est, quod sicut in motu locali venitur ad unum movens immo- locali venitur ad unum movens immo- bile, ita in motu alterationis secundum bile, ita in motu alterationis secundum qualitates primas necesse est venire ad qualitates primas necesse est venire ad unum alterans non alterabile secundum unum alterans non alterabile secundum easdem qualitates : tamen qualitates easdem qualitates : tamen qualitates primæ sunt proprietates quæ habent primæ sunt proprietates quæ habent elementa a stellis moventibus non alte- elementa a stellis moventibus non alte- rabilibus secundum qualitates illas, sicut rabilibus secundum qualitates illas, sicut et motus primus est proprietas quam et motus primus est proprietas quam habet primum mobile a motore primo habet primum mobile a motore primo secundum motum illum immobili. secundum motum illum immobili.

Et per hoc patet solutio ad omnia Et per hoc patet solutio ad omnia præterquam ad ultimum, ad quod di- præterquam ad ultimum, ad quod di- cendum, quod stellæ movent per radios cendum, quod stellæ movent per radios et per proportionem situs eorum quæ et per proportionem situs eorum quæ causantur ex motu: et hoc cum de ra- causantur ex motu: et hoc cum de ra-

AD HOC sunt tres responsiones scriptæ tione luminis sit inducere calorem, ta- AD HOC sunt tres responsiones scriptæ tione luminis sit inducere calorem, ta- in libro de Substantia orbis '. in libro de Substantia orbis '.

Prima, quod istæ qualitates æquivoce Prima, quod istæ qualitates æquivoce sunt in stellis et elementis, sicut etiam sunt in stellis et elementis, sicut etiam diaphanum, et illæ quæ sunt in elemen- diaphanum, et illæ quæ sunt in elemen- tis, sequuntur actionem et passionem. tis, sequuntur actionem et passionem. Sed ista solutio non videtur stare : quia Sed ista solutio non videtur stare : quia si æquivocus esset calor superior, simi- si æquivocus esset calor superior, simi- liter frigus, etc., tunc alterius rationis liter frigus, etc., tunc alterius rationis calorem deberet efficere in inferioribus calorem deberet efficere in inferioribus quam istum, et sic de cæteris. quam istum, et sic de cæteris.

Alia solutio est, quod stellæ habent Alia solutio est, quod stellæ habent istas qualitates, et tamen non afficiuntur istas qualitates, et tamen non afficiuntur eis. Et non sequitur, si faciunt eas in eis. Et non sequitur, si faciunt eas in inferioribus, quod habent eas in seipsis : inferioribus, quod habent eas in seipsis : quia non sequitur, quod alterans secun- quia non sequitur, quod alterans secun- dum aliquam qualitatem, disponatur dum aliquam qualitatem, disponatur secundum eamdem: id enim quod mo- secundum eamdem: id enim quod mo- vet localiter, calefacit, et tamen non de vet localiter, calefacit, et tamen non de

necessitate est calidum. Similiter cali- necessitate est calidum. Similiter cali- dum quandoque nigrificat, et tamen non dum quandoque nigrificat, et tamen non de necessitate est nigrum : aliter enim de necessitate est nigrum : aliter enim

* Lib. de Substantia orbis, cap. 2 in fine. * Lib. de Substantia orbis, cap. 2 in fine.

men quia lumen illud non est unius na- men quia lumen illud non est unius na- turæ in omnibus stellis, nec proportio turæ in omnibus stellis, nec proportio situs est una in omni tempore motus, situs est una in omni tempore motus, ideo non semper faciunt in inferioribus ideo non semper faciunt in inferioribus idem. idem.

Ad hoc autem quod potest quæri, Ad hoc autem quod potest quæri, Quare sunt plures stellæ quam quatuor, Quare sunt plures stellæ quam quatuor, cum tamen accipiantur qualitates stella- cum tamen accipiantur qualitates stella- rum secundum complexionem qualita- rum secundum complexionem qualita- tum elementorum? tum elementorum?

Dicendum, quod stellæ sunt moventes Dicendum, quod stellæ sunt moventes elementa ad generationes et corruptiones elementa ad generationes et corruptiones rerum, et sicut est multiplex generatio, rerum, et sicut est multiplex generatio, ita necesse est esse multiplicem motum : ita necesse est esse multiplicem motum : et ideo multa sunt moventia quæ sunt et ideo multa sunt moventia quæ sunt stellæ: et multipliciter movent secundum stellæ: et multipliciter movent secundum conjunctiones et præventiones et alios conjunctiones et præventiones et alios respectus stellarum in se et in imagini- respectus stellarum in se et in imagini- bus et spatiis coeli, ut dicit Albranazar in bus et spatiis coeli, ut dicit Albranazar in libro Judiciorum. libro Judiciorum.

436 436

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

QUÆSTIO XVI. QUÆSTIO XVI.

De motoribus orbium. De motoribus orbium.

Deinde quæritur de motoribus. Deinde quæritur de motoribus.

Et quæritur primo, Utrum motor primus sit Deus? Et quæritur primo, Utrum motor primus sit Deus?

Secundo, Si non est Deus, utrum sit anima coeli, vel naturalia? Secundo, Si non est Deus, utrum sit anima coeli, vel naturalia? Tertio, De comparatione ipsius ad motores inferiores orbium. Tertio, De comparatione ipsius ad motores inferiores orbium.

ARTICULUS I. ARTICULUS I.

Utrum motor primus sit Deus¹? Utrum motor primus sit Deus¹?

Ad primum proceditur sic: Ad primum proceditur sic:

1. Dicit Philosophus in II de Cœlo et 1. Dicit Philosophus in II de Cœlo et mundo, quod causa prima movet cau- mundo, quod causa prima movet cau- satum primum: sed causa prima est satum primum: sed causa prima est Deus, et causatum primum est cœlum Deus, et causatum primum est cœlum primum ergo Deus est primus motor primum ergo Deus est primus motor coeli. coeli.

2. Item, Probatur in VIII Physico- 2. Item, Probatur in VIII Physico- rum, quod primus motor est penitus rum, quod primus motor est penitus immobilis et immutabilis nihil autem immobilis et immutabilis nihil autem est penitus immobile et immutabile nisi est penitus immobile et immutabile nisi Deus: ergo primus motor est Deus. Deus: ergo primus motor est Deus.

3. Item, In XI Metaphysicæ dicit 3. Item, In XI Metaphysicæ dicit Philosophus «Primum principium en- Philosophus «Primum principium en- tium non movetur, neque accidentaliter, tium non movetur, neque accidentaliter, neque essentialiter, et movet et facit neque essentialiter, et movet et facit

1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Sen- 1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Sen- tentiarum, Dist. XIV. Art. 6. Tom. XXVII novæ tentiarum, Dist. XIV. Art. 6. Tom. XXVII novæ editionis nostra. Cf. etiam IIam Part. Summæ editionis nostra. Cf. etiam IIam Part. Summæ theologiæ, Quæst. 53, membr. 3. Tom XXXII theologiæ, Quæst. 53, membr. 3. Tom XXXII ejusdem editionis. ejusdem editionis.

» »

primum motum æternum. Cum igitur primum motum æternum. Cum igitur motum sit, necesse est ut moveatur per motum sit, necesse est ut moveatur per aliquid. Primus autem motor non per aliquid. Primus autem motor non per se movetur, et motus æternus fit per se movetur, et motus æternus fit per motorem æternum, et unus per unum 4. motorem æternum, et unus per unum 4. Et ex hoc accipitur, quod primus motor Et ex hoc accipitur, quod primus motor neque per se movetur, neque per acci- neque per se movetur, neque per acci- dens, et est æternus : et nihil tale est dens, et est æternus : et nihil tale est nisi solus Deus: ergo primus motor est nisi solus Deus: ergo primus motor est Deus. Deus.

4. Item, Ibidem ³, Deus est vita : quia 4. Item, Ibidem ³, Deus est vita : quia actio et intellectus ejus est vita: et illud actio et intellectus ejus est vita: et illud est intellectus per se, et habet vitam im- est intellectus per se, et habet vitam im- mobilem, et semper æternam : Deus mobilem, et semper æternam : Deus igitur æternus est in fine mobilitatis: igitur æternus est in fine mobilitatis: ergo est vita continuum æternum : et ergo est vita continuum æternum : et constat, quod ibi loquitur de primo mo- constat, quod ibi loquitur de primo mo- tore ergo primus motor est Deus. tore ergo primus motor est Deus.

5. Item, Commentator super XI Me- 5. Item, Commentator super XI Me- taphysicæ dicit, quod finis prosperitatis taphysicæ dicit, quod finis prosperitatis animæ rationalis est ut continuetur pri- animæ rationalis est ut continuetur pri- mo motori et sit cum ipso: sed hoc non mo motori et sit cum ipso: sed hoc non esset nisi Deus esset primus motor: ergo esset nisi Deus esset primus motor: ergo primus motor est Deus. primus motor est Deus.

6. Item, Hoc videtur velle Boetius in 6. Item, Hoc videtur velle Boetius in

II de Coelo et Mundo, tex. com. 71. II de Coelo et Mundo, tex. com. 71.

3 VIII Physicorum, tex. com. 79 et infra. 3 VIII Physicorum, tex. com. 79 et infra.

+ XI Metaphys. tex. com. 5 et 37. + XI Metaphys. tex. com. 5 et 37.

5 Ibidem, tex. com. 39 et 51. 5 Ibidem, tex. com. 39 et 51.

6 Commentator super XI Metaphys. com. 38. 6 Commentator super XI Metaphys. com. 38.

SUMMA DE CREATURIS, TRACT. III, QUÆST. 16. SUMMA DE CREATURIS, TRACT. III, QUÆST. 16.

libro II de Consolatione Philosophiæ', libro II de Consolatione Philosophiæ', dicens: dicens:

qui perpetua mundum ratione gubernas, qui perpetua mundum ratione gubernas, Terrarum coelique sator, qui tempus ab ævo Terrarum coelique sator, qui tempus ab ævo

jubes, stabilisque manens das cuncta mo- jubes, stabilisque manens das cuncta mo- [veri [veri

Quem non externæ pepulerunt fingere causæ Quem non externæ pepulerunt fingere causæ Materiæ fluitantis opus verum insita summi Materiæ fluitantis opus verum insita summi Forma boni livore carens: tu cuncta superno Forma boni livore carens: tu cuncta superno

Ducis ab exemplo, pulchrum pulcherrimus ipse Ducis ab exemplo, pulchrum pulcherrimus ipse Mundum mente gerens, similique imagine for- Mundum mente gerens, similique imagine for-

[mans, [mans,

Perfectasque jubes perfectum absolvere partes. Perfectasque jubes perfectum absolvere partes.

Ex istis versibus habetur, quod Deus Ex istis versibus habetur, quod Deus non pulsus ex creatis causis perpetua non pulsus ex creatis causis perpetua ratione movet mundum. Cum igitur ratione movet mundum. Cum igitur primus motor sit, qui non alia causa primus motor sit, qui non alia causa motus, immobilis per se et per accidens, motus, immobilis per se et per accidens, ut habitum est, movet coelum, et mun- ut habitum est, movet coelum, et mun- dum, primus motor est Deus. dum, primus motor est Deus.

CONTRA: CONTRA:

1. Omne movens in natura propor- 1. Omne movens in natura propor- tionatum est mobili: ergo si Deus est tionatum est mobili: ergo si Deus est movens in natura, vis movens erit pro- movens in natura, vis movens erit pro- portionata potentiæ alicujus mobilis : portionata potentiæ alicujus mobilis : ergo Deus non est motor coeli primi ergo Deus non est motor coeli primi secundum naturam, ita scilicet quod sit secundum naturam, ita scilicet quod sit motor intrinsecus. motor intrinsecus.

2. Præterea, Sumantur rationes Rabbi 2. Præterea, Sumantur rationes Rabbi Moysis in libro Ducis neutrorum, cap. Moysis in libro Ducis neutrorum, cap. de uno Deo quarum prima est, quod de uno Deo quarum prima est, quod motor coeli aut est intrinsecus, aut ex- motor coeli aut est intrinsecus, aut ex- trinsecus. Si intrinsecus, aut est forma trinsecus. Si intrinsecus, aut est forma divisibilis secundum corpus, aut est in- divisibilis secundum corpus, aut est in- divisibilis. Si divisibilis sicut est calidum divisibilis. Si divisibilis sicut est calidum et leve secundum quantitatem ignis, cum et leve secundum quantitatem ignis, cum potentia illa sit finita, non movebit mo- potentia illa sit finita, non movebit mo- tum continuum durantem dum ipse est: tum continuum durantem dum ipse est: quia probatur in VIII Physicorum quia probatur in VIII Physicorum quod potentia finita non movet motum quod potentia finita non movet motum infinitum in tempore infinito. Si autem infinitum in tempore infinito. Si autem est indivisibibilis, sicut est anima et in- est indivisibibilis, sicut est anima et in- tellectus, talis motor movetur aliquando tellectus, talis motor movetur aliquando per accidens: quia moto mobili movetur per accidens: quia moto mobili movetur quod est in mobili, sicut moventibus quod est in mobili, sicut moventibus nobis, moventur ea quæ in nobis sunt: nobis, moventur ea quæ in nobis sunt:

1 1

1 BOETIUS, Lib. III de Consolatione philoso- 1 BOETIUS, Lib. III de Consolatione philoso- phiæ, metro 9. phiæ, metro 9.

437 437

ergo si talis est motor coeli, movebitur ergo si talis est motor coeli, movebitur ipse per accidens, quia motu illo quo ipse per accidens, quia motu illo quo cœlum movetur per se: Deus autem cœlum movetur per se: Deus autem nullo modo movetur, nec per accidens, nullo modo movetur, nec per accidens, nec etiam per se. nec etiam per se.

secus: secus:

Si dicatur, quod ille motor est extrin- Si dicatur, quod ille motor est extrin- tunc aut erit corpus, aut non tunc aut erit corpus, aut non corpus. Si corpus, iterum non erit Deus, corpus. Si corpus, iterum non erit Deus, et propterea non erit motor primus : et propterea non erit motor primus : quia motor primus non potest esse cor- quia motor primus non potest esse cor- pus, cum omne corpus sit mobile. Si di- pus, cum omne corpus sit mobile. Si di- catur, quod ille motor sit separatus et catur, quod ille motor sit separatus et non corpus, tunc videtur non esse mo- non corpus, tunc videtur non esse mo- vens in natura: omne enim movens na- vens in natura: omne enim movens na-

turaliter est conjunctum mobili. turaliter est conjunctum mobili.

Præterea, Dicit Philosophus in Præterea, Dicit Philosophus in VIII Physicorum, quod si invenitur ali- VIII Physicorum, quod si invenitur ali- quid quod est movens et motum, et ali- quid quod est movens et motum, et ali- quid quod est motum nullo modo movens, quid quod est motum nullo modo movens, erit invenire aliquid movens nullo modo erit invenire aliquid movens nullo modo motum, nec per se, nec per accidens : motum, nec per se, nec per accidens : omne autem movens intra, movetur per omne autem movens intra, movetur per accidens motu ejus quod movet: sed accidens motu ejus quod movet: sed Deus non movetur per accidens, ut præ- Deus non movetur per accidens, ut præ- dictum est ergo non erit movens in- dictum est ergo non erit movens in- tra. tra.

Si forte dicatur, quod non est neces- Si forte dicatur, quod non est neces- sarium, quod movens naturaliter sit sarium, quod movens naturaliter sit intra quia ignis movet aerem, et aer al- intra quia ignis movet aerem, et aer al- teratur naturaliter, cum tamen ignis al- teratur naturaliter, cum tamen ignis al- terans sit extra ipsum, apparet quod non terans sit extra ipsum, apparet quod non est instantia quia non loquimur de est instantia quia non loquimur de motu locali, qui si est naturalis, semper motu locali, qui si est naturalis, semper habet motorem intra, sicut patet in dif- habet motorem intra, sicut patet in dif- finitione naturæ posita in II Physico- finitione naturæ posita in II Physico- rum, quod natura est principium et rum, quod natura est principium et causa movendi et quiescendi ejus in quo causa movendi et quiescendi ejus in quo est per se primo et non secundum ac- est per se primo et non secundum ac- cidens ergo patet, quod motor naturalis cidens ergo patet, quod motor naturalis in motu locali est intra. in motu locali est intra.

Si forte iterum dicatur, quod cœlum Si forte iterum dicatur, quod cœlum secundum totum non mutat locum, sed secundum totum non mutat locum, sed secundum partes renovat situm tantum : secundum partes renovat situm tantum : et ita motor ipsius existens in ipso non et ita motor ipsius existens in ipso non mutatur per accidens, cum ipse non sit mutatur per accidens, cum ipse non sit actus alicujus partis. CONTRA: De in- actus alicujus partis. CONTRA: De in-

2 VIII Physicorum, tex. com. 78 et 79. 2 VIII Physicorum, tex. com. 78 et 79.

3 II Physicorum, tex. com. 5. 3 II Physicorum, tex. com. 5.

Solutio. Solutio.

438 438

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

tellectu dicit Philosophus ', quod nullius tellectu dicit Philosophus ', quod nullius corporis est actus, et tamen mutatur per corporis est actus, et tamen mutatur per accidens moto corpore: ergo similiter accidens moto corpore: ergo similiter erit de motore primo: et ita Deus non erit de motore primo: et ita Deus non potest esse motor primus. potest esse motor primus.

Præterea, Secundum hoc si Deus non Præterea, Secundum hoc si Deus non moveretur per accidens, hoc haberet a moveretur per accidens, hoc haberet a mobili, quia illud non mutat locum : mobili, quia illud non mutat locum : ergo in se posset moveri per accidens: ergo in se posset moveri per accidens: hoc autem est falsum, cum ipse per se hoc autem est falsum, cum ipse per se habeat, quod nec naturaliter, nec per ac- habeat, quod nec naturaliter, nec per ac- cidens possit moveri. cidens possit moveri.

Item, Id quod omnino est simplex, Item, Id quod omnino est simplex, non habet aliquam causam suæ essen- non habet aliquam causam suæ essen- tiæ tiæ

dico autem simpliciter secundum dico autem simpliciter secundum privationem potentiæ compositionis et privationem potentiæ compositionis et actus, scilicet quod nec fit compositum, actus, scilicet quod nec fit compositum, nec componibile cum aliquo: omnis au- nec componibile cum aliquo: omnis au- tem motor existens in mobili mobile, tem motor existens in mobili mobile, habet causam ut subjectum et materia: habet causam ut subjectum et materia: ergo ille motor non est simplex in fine ergo ille motor non est simplex in fine simplicitatis, et ita non potest esse Deus. simplicitatis, et ita non potest esse Deus.

Si forte aliquis diceret, quod motor Si forte aliquis diceret, quod motor primus non componitur cum mobili, hoc primus non componitur cum mobili, hoc est contra Philosophum in libro de est contra Philosophum in libro de Substantia orbis, qui dicit, quod coelum Substantia orbis, qui dicit, quod coelum est compositum ex motore et mobili. est compositum ex motore et mobili.

SOLUTIO. Dicendum, quod si velimus SOLUTIO. Dicendum, quod si velimus loqui secundum Philosophos, ponemus loqui secundum Philosophos, ponemus in coelo triplicem motorem, scilicet in coelo triplicem motorem, scilicet Deum qui est motor extra, non propor- Deum qui est motor extra, non propor- tionatus mobili: et hoc attendit Ptole- tionatus mobili: et hoc attendit Ptole- mæus qui dicit, quod nibil movet cœlum mæus qui dicit, quod nibil movet cœlum nisi solus Deus, et Rahbi Moyses qui nisi solus Deus, et Rahbi Moyses qui probat multis rationibus, quod motor probat multis rationibus, quod motor coeli est extrinsecus extra ipsum, neque coeli est extrinsecus extra ipsum, neque corpus, neque virtus in corpore existens, corpus, neque virtus in corpore existens, neque divisibilis, neque indivisibilis se- neque divisibilis, neque indivisibilis se- cundum corpus. Et ille motor videtur cundum corpus. Et ille motor videtur etiam innui in XI Metaphysicæ ³, de etiam innui in XI Metaphysicæ ³, de quo dicitur ibi, quod actio ejus et vita quo dicitur ibi, quod actio ejus et vita ejus et essentia ejus sunt idem. Unde ejus et essentia ejus sunt idem. Unde etiam Rabbi Moyses probat, quod tales etiam Rabbi Moyses probat, quod tales substantiæ non possunt esse plures: substantiæ non possunt esse plures:

1 III de Anima, tex. com. 4, 5, 6 et 7. 1 III de Anima, tex. com. 4, 5, 6 et 7.

2 Lib. de Substantia orbis, cap. 1. 2 Lib. de Substantia orbis, cap. 1.

3 XI Metaphys., tex. com. 39 et 41. 3 XI Metaphys., tex. com. 39 et 41.

substantiæ enim simplices non conjunct substantiæ enim simplices non conjunct corpori non numerantur, sicut ipse dicit, corpori non numerantur, sicut ipse dicit, nisi per causam et causatum: et ideo nisi per causam et causatum: et ideo primæ non possunt esse multæ, sed una primæ non possunt esse multæ, sed una sola et isti soli motori convenit, quod sola et isti soli motori convenit, quod non moveatur per se, neque per acci- non moveatur per se, neque per acci- dens et de hoc etiam intelligitur dictum dens et de hoc etiam intelligitur dictum Boetii in libro de Consolatione philoso- Boetii in libro de Consolatione philoso- phiæ. phiæ.

Secundus motor est forma conjuncta Secundus motor est forma conjuncta coelo non divisibilis divisione coeli: et coelo non divisibilis divisione coeli: et isti motori convenit, quod sit mobilis isti motori convenit, quod sit mobilis per accidens, quemadmodum probat per accidens, quemadmodum probat Rabbi Moyses*, et convenit ei, quod Rabbi Moyses*, et convenit ei, quod virtus sua proportionatur mobili: et hoc virtus sua proportionatur mobili: et hoc dicit Commentator super librum de dicit Commentator super librum de Calo et Mundo: et convenit ei iterum, Calo et Mundo: et convenit ei iterum, quod virtus sua fortior est in mobili im- quod virtus sua fortior est in mobili im- mediato, quam in mobili mediato. Et mediato, quam in mobili mediato. Et hoc tangit Anevalpetras in Astrologia hoc tangit Anevalpetras in Astrologia sua. Utrum autem motor iste sit anima sua. Utrum autem motor iste sit anima vel non, inferius erit quæstio. vel non, inferius erit quæstio.

Tertius motor est forma materialis di- Tertius motor est forma materialis di- visibilis secundum divisionem coeli. Sic- visibilis secundum divisionem coeli. Sic- ut enim est grave in terra, et leve in ut enim est grave in terra, et leve in igne, quæ sunt potentiæ ad motum sur- igne, quæ sunt potentiæ ad motum sur- sum et ad motum deorsum, ita est quæ- sum et ad motum deorsum, ita est quæ- dam forma in cœlo que est potentia ad dam forma in cœlo que est potentia ad motum circularem, et illa potentia pro- motum circularem, et illa potentia pro- portionatur illi loco qui est circa me- portionatur illi loco qui est circa me- dium, sicut potentia gravis proportiona- dium, sicut potentia gravis proportiona- tur loco deorsum, et potentia levis loco tur loco deorsum, et potentia levis loco sursum. Et quod hujusmodi motor sit sursum. Et quod hujusmodi motor sit in coelo, patet demonstrationibus Philo- in coelo, patet demonstrationibus Philo- sophi positis in II de Cœlo et Mundo 5, sophi positis in II de Cœlo et Mundo 5, in quibus supponit, quod magnus orbis in quibus supponit, quod magnus orbis citius circumvolvitur quam parvus, sicut citius circumvolvitur quam parvus, sicut magnus ignis velocius ascendit quam magnus ignis velocius ascendit quam parvus: quod non esset verum, parvus: quod non esset verum, si non si non esset motor in cœlo divisibilis secundum esset motor in cœlo divisibilis secundum quantitatem mobilis. Hoc etiam patet ex quantitatem mobilis. Hoc etiam patet ex dicto Averrois in libro de Substantia dicto Averrois in libro de Substantia orbis, qui dicit, quod coelum non las- orbis, qui dicit, quod coelum non las- satur in motu eo quod motor movet satur in motu eo quod motor movet ipsum secundum convenientiam formæ ipsum secundum convenientiam formæ

4 Commento 52 in VIII Physicorum. 4 Commento 52 in VIII Physicorum.

5 II de Coelo et Mundo, tex. com. 60 et infra. 5 II de Coelo et Mundo, tex. com. 60 et infra. 6 AVERROES, Lib. de Substantia orbis, cap. 2. 6 AVERROES, Lib. de Substantia orbis, cap. 2.

SUMMA DE CREATURIS, TRACT. III, QUÆST. 16. SUMMA DE CREATURIS, TRACT. III, QUÆST. 16.

439 439

mobilis ipsius, qualiter non movet anima mobilis ipsius, qualiter non movet anima corpus animatum elementatum : et ideo corpus animatum elementatum : et ideo animalia in motu corporis lassantur. animalia in motu corporis lassantur.

EX ISTA diffinitione patet responsio ad EX ISTA diffinitione patet responsio ad omnia objecta præter hoc quod est pri- omnia objecta præter hoc quod est pri- mum, ad quod dicendum, quod causa mum, ad quod dicendum, quod causa prima dicitur duobus modis, scilicet in prima dicitur duobus modis, scilicet in genere naturæ, et extra genus. In ge- genere naturæ, et extra genus. In ge- nere naturæ motor coeli intra dicitur nere naturæ motor coeli intra dicitur prima causa, et primum mobile dicitur prima causa, et primum mobile dicitur causatum primum, habens ordinem ad causatum primum, habens ordinem ad generationem et corruptionem: et hoc generationem et corruptionem: et hoc dico propter coelum empyreum, quod est dico propter coelum empyreum, quod est supra ipsum, et non habet ordinem ad supra ipsum, et non habet ordinem ad generationem et corruptionem, sed ad generationem et corruptionem, sed ad statum contemplationis, ut habitum est. statum contemplationis, ut habitum est. Sed prima causa extra genus naturæ est Sed prima causa extra genus naturæ est Deus, cujus causata sunt omnia creata. Deus, cujus causata sunt omnia creata.

Si autem objicitur, quod motus unus Si autem objicitur, quod motus unus simplex non habet nisi motorem unum, simplex non habet nisi motorem unum, et ita cum primum mobile habeat mo- et ita cum primum mobile habeat mo- tum unum simplicem, non videtur ha- tum unum simplicem, non videtur ha- bere nisi unum motorem. Dicendum est bere nisi unum motorem. Dicendum est ad hoc, quod hoc est verum, si illi tres ad hoc, quod hoc est verum, si illi tres motores ordinarentur ex æquo ad motum motores ordinarentur ex æquo ad motum illum, ita quod unus non esset in alio: illum, ita quod unus non esset in alio: sed Deus qui est motor absolute primus, sed Deus qui est motor absolute primus, movet in motore qui est primus in na- movet in motore qui est primus in na- tura, sicut causa prima movet in causa tura, sicut causa prima movet in causa secunda: motor autem ille qui est pri- secunda: motor autem ille qui est pri- mus in natura, movet secundam poten- mus in natura, movet secundam poten- tiam mobilis circularis, sicut forma ignis tiam mobilis circularis, sicut forma ignis substantialis movet ignem sursum se- substantialis movet ignem sursum se- cundum potentiam levis. Nec exiguntur cundum potentiam levis. Nec exiguntur diversi motus propter formam substan- diversi motus propter formam substan- tialem ignis et potentiam levis. tialem ignis et potentiam levis.

ARTICULUS II. ARTICULUS II.

Utrum motor ille qui est intra, et non Utrum motor ille qui est intra, et non est divisibilis secundum quantitatem est divisibilis secundum quantitatem mobilis, sit anima cæli, vel non'? mobilis, sit anima cæli, vel non'?

Secundo quæritur, Utrum motor ille Secundo quæritur, Utrum motor ille qui est intra, et non est divisibilis secun- qui est intra, et non est divisibilis secun- dum quantitatem mobilis, sit anima dum quantitatem mobilis, sit anima coeli, vel non? coeli, vel non?

Et videtur, quod sic: quia Et videtur, quod sic: quia

1. Hoc expresse haberi potest, prout 1. Hoc expresse haberi potest, prout videtur in II de Coelo et Mundo *, ubi videtur in II de Coelo et Mundo *, ubi dicit Philosophus, quod si coelum habet dicit Philosophus, quod si coelum habet animam, et est in ipso principium mo- animam, et est in ipso principium mo- tus, tunc procul dubio sunt ei sursum et tus, tunc procul dubio sunt ei sursum et deorsum, dextrum et sinistrum. Ex quo deorsum, dextrum et sinistrum. Ex quo patet, quod Philosophus ponit pro causa patet, quod Philosophus ponit pro causa dextri et sinistri cœlum habere animam. dextri et sinistri cœlum habere animam.

2. Item, In primo Coeli et mundi : 2. Item, In primo Coeli et mundi : « Vita est in cœlo fixa et sempiterna in « Vita est in cœlo fixa et sempiterna in sæcula sæculorum, quæ non finitur, sæcula sæculorum, quæ non finitur, neque deficit, et est melior vita ³. » Vita neque deficit, et est melior vita ³. » Vita autem est actus animæ. Ergo anima autem est actus animæ. Ergo anima coeli est motor coeli. coeli est motor coeli.

3. Præterea, Omnis substantia spiri- 3. Præterea, Omnis substantia spiri- tualis separabilis a materia conjuncta tualis separabilis a materia conjuncta corpori, est anima: et omnes istæ diffe- corpori, est anima: et omnes istæ diffe- rentiæ probantur de motoribus sphæra- rentiæ probantur de motoribus sphæra- rum in XI Metaphysicæ *, scilicet quod rum in XI Metaphysicæ *, scilicet quod sunt substantiæ separatæ conjunctæ mo- sunt substantiæ separatæ conjunctæ mo- bilibus ergo sunt animæ. bilibus ergo sunt animæ.

4. Præterea, Hoc expresse dicit Com- 4. Præterea, Hoc expresse dicit Com- mentator super II de Cœlo et Mundo in mentator super II de Cœlo et Mundo in principio, ubi dicit, quod coelum habet principio, ubi dicit, quod coelum habet intellectum qui est forma indivisibilis intellectum qui est forma indivisibilis secundum quantitatem coeli, et ille est secundum quantitatem coeli, et ille est anima. anima.

5. Item, In libro de Substantia orbis 5. Item, In libro de Substantia orbis

1 Cf. Opp. B. Alberti. II. Part. Summa theo- 1 Cf. Opp. B. Alberti. II. Part. Summa theo- logiæ, Quæst. 57, membr. 2. Tom. XXXII novæ logiæ, Quæst. 57, membr. 2. Tom. XXXII novæ edilionis nostræ. edilionis nostræ.

2 II de Coelo et Mundo, tex. com. 13 et 15. 2 II de Coelo et Mundo, tex. com. 13 et 15.

3 I de Coelo et Mundo, tex. com. 100. 3 I de Coelo et Mundo, tex. com. 100.

+ XI Metaphysicæ, tex. com. 44 et infra. + XI Metaphysicæ, tex. com. 44 et infra. 5 Commento 3. 5 Commento 3.

440 440

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

dicit Philosophus : Manifestum est, quod dicit Philosophus : Manifestum est, quod forma movens cœlum, natura ejus est et forma movens cœlum, natura ejus est et natura animæ. Et plura talia continen- natura animæ. Et plura talia continen- tur ibidem, sicut est istud, Corpus cœ- tur ibidem, sicut est istud, Corpus cœ- leste movetur ex se et anima. Ergo ha- leste movetur ex se et anima. Ergo ha- bet animam tantum, et non habet aliud bet animam tantum, et non habet aliud principium sui motus: et quia movetur principium sui motus: et quia movetur circulariter, scimus quod principium circulariter, scimus quod principium hujus animæ secundum quod est anima, hujus animæ secundum quod est anima, est moveri circulariter. est moveri circulariter.

6. Item, In eodem loco dicitur, quod 6. Item, In eodem loco dicitur, quod corpus cœleste non est necessarium in corpus cœleste non est necessarium in suo esse, sicut est dispositio in corpori- suo esse, sicut est dispositio in corpori- bus animalium quæ sunt hic: animalia bus animalium quæ sunt hic: animalia enim quæ sunt hic, apparet quod animæ enim quæ sunt hic, apparet quod animæ eorum sunt necessariæ in esse corporum eorum sunt necessariæ in esse corporum suorum, suorum, et quod non salvarentur nisi et quod non salvarentur nisi per sensibilem animam et imaginati- per sensibilem animam et imaginati- vam. Corpus autem coeleste, quia est vam. Corpus autem coeleste, quia est simplex et intransmutabile ab aliquo ex- simplex et intransmutabile ab aliquo ex- trinseco, non indiget in suo esse anima trinseco, non indiget in suo esse anima sensibili, nec imaginativa, sed tantum sensibili, nec imaginativa, sed tantum indiget anima spiritum movente in cœlo, indiget anima spiritum movente in cœlo, et virtute quæ non sit corpus neque sit et virtute quæ non sit corpus neque sit in corpore secundum divisionem ipsius in corpore secundum divisionem ipsius ad largiendum ipsi permanentiam æter- ad largiendum ipsi permanentiam æter- nam et motum æternum, qui non habet nam et motum æternum, qui non habet principium neque finem. Ex quo accipi- principium neque finem. Ex quo accipi- tur, quod coelum habet animam, et quod tur, quod coelum habet animam, et quod hæc anima non est sensibilis, sed mo- hæc anima non est sensibilis, sed mo- tiva secundum locum, quæ largitur ei tiva secundum locum, quæ largitur ei permanentiam et motum, quæ non ha- permanentiam et motum, quæ non ha- bet principium et finem per generatio- bet principium et finem per generatio- nem in tempore, licet per creationem nem in tempore, licet per creationem habeat principium, ut supra habitum habeat principium, ut supra habitum

est. est.

7. Item, In Sex principiis habetur de 7. Item, In Sex principiis habetur de anima mundi, et hæc ponitur esse motor anima mundi, et hæc ponitur esse motor primi mobilis: ergo primum mobile ha- primi mobilis: ergo primum mobile ha-

bet animam. bet animam.

8. Si forte dicatur, quod hoc hæreti- 8. Si forte dicatur, quod hoc hæreti- cum est et non consentiendum in hoc cum est et non consentiendum in hoc Philosophis, quid respondebitur Augu- Philosophis, quid respondebitur Augu- stino super Genesim ad litteram 2, qui re- stino super Genesim ad litteram 2, qui re- linquit pro dubio, Utrum stellæ sint ani- linquit pro dubio, Utrum stellæ sint ani-

1 Lib. de Substantia orbis, cap. 2. 1 Lib. de Substantia orbis, cap. 2.

2 S. AUGUSTINUS, Lib. II super Genesim ad 2 S. AUGUSTINUS, Lib. II super Genesim ad litteram, cap. 15. litteram, cap. 15.

malia, vel non? Nam si esset hæresis, malia, vel non? Nam si esset hæresis, videtur quod ipse determinare deberet. videtur quod ipse determinare deberet. 9. Item, Hieronymus super Ecclesia- 9. Item, Hieronymus super Ecclesia- stem, super illud: Lustrans universa in stem, super illud: Lustrans universa in circuitu pergit spiritus 3 : dicit sic: circuitu pergit spiritus 3 : dicit sic: • Ipsum solem spiritum nominavit, eo • Ipsum solem spiritum nominavit, eo quod animal sit et spiret et vigeat et quod animal sit et spiret et vigeat et omnes orbes cursu suo expleat. » omnes orbes cursu suo expleat. »

10. Item, Rabbi Moyses: Coeli sunt 10. Item, Rabbi Moyses: Coeli sunt animalia rationalia, scilicet apprehenso- animalia rationalia, scilicet apprehenso- res creatoris. Hæc autem est veritas res creatoris. Hæc autem est veritas probata etiam ex parte legis, et non se- probata etiam ex parte legis, et non se- cundum corpora motiva sicut ignis et cundum corpora motiva sicut ignis et terra, sicut putant insipientes, sed sicut terra, sicut putant insipientes, sed sicut dixerunt Philosophi, animalia obedien- dixerunt Philosophi, animalia obedien- tia creatori, et laudant ipsum, et can- tia creatori, et laudant ipsum, et can- tant ei canticum et laudem sublimem. tant ei canticum et laudem sublimem. Et hæc auctoritas jacet in secunda colla- Et hæc auctoritas jacet in secunda colla- tione libri Ducis neutrorum. tione libri Ducis neutrorum.

11. Item, Avicenna in VI de Natu- 11. Item, Avicenna in VI de Natu- ralibus, et in suo libro de Coelo et mundo, ralibus, et in suo libro de Coelo et mundo, expresse dicit, quod cœlum habet ani- expresse dicit, quod cœlum habet ani- mam et phantasiam, cui obedit universa mam et phantasiam, cui obedit universa materia mundi, sicut corpus animalis materia mundi, sicut corpus animalis obedit animæ animalis: et sicut corpus obedit animæ animalis: et sicut corpus animalis immutatur secundum imagines animalis immutatur secundum imagines delectabilis vel tristis apprehensas ab delectabilis vel tristis apprehensas ab anima animalis, ita materia elemento- anima animalis, ita materia elemento- rum mutatur ad imaginationem moto- rum mutatur ad imaginationem moto- rum coeli et ideo fiunt quandoque terræ- rum coeli et ideo fiunt quandoque terræ- motus et scissuræ terræ in inferioribus. motus et scissuræ terræ in inferioribus. SED CONTRA: SED CONTRA:

1. Probatur in libro de Anima", quod 1. Probatur in libro de Anima", quod nullum corpus simplex potest esse ani- nullum corpus simplex potest esse ani- matum et ratio est: quia cum anima matum et ratio est: quia cum anima diversas habeat potentias, oportet di- diversas habeat potentias, oportet di- versitatem esse aliquam in organis quæ versitatem esse aliquam in organis quæ perficit secundum distinctionem suarum perficit secundum distinctionem suarum potentiarum: habitum est autem supra, potentiarum: habitum est autem supra, quod coelum est corpus simplex : ergo quod coelum est corpus simplex : ergo non potest esse animatum. non potest esse animatum.

2. Item, In libro de Anima 5 probatur, 2. Item, In libro de Anima 5 probatur, quod ubicumque est intellectus, ibi est quod ubicumque est intellectus, ibi est sensus et vegetatio, sed non convertitur: sensus et vegetatio, sed non convertitur: et ubicumque est sensus, ibi est vege- et ubicumque est sensus, ibi est vege-

3 Eccle. 1, 6. 3 Eccle. 1, 6.

4 III de Anima, tex. com. 66. 4 III de Anima, tex. com. 66.

5 II de Anima, tex. com. 20 et 31. 5 II de Anima, tex. com. 20 et 31.

Sed com Sed com

SUMMA DE CREATURIS, TRACT. III, QUÆST. 16. SUMMA DE CREATURIS, TRACT. III, QUÆST. 16.

tatio, sed non convertitur. Si ergo in tatio, sed non convertitur. Si ergo in colo est anima quæ est intellectus, ut colo est anima quæ est intellectus, ut upponitur a quibusdamı, tunc erit ibi upponitur a quibusdamı, tunc erit ibi sensibilile et vegetabile: et ita ibi ad sensibilile et vegetabile: et ita ibi ad minus erit tactus inter sensus, et nutri- minus erit tactus inter sensus, et nutri- tiva inter potentias vegetabiles : omne tiva inter potentias vegetabiles : omne autem quod nutritur, corruptibile est: autem quod nutritur, corruptibile est: ergo coelum est corruptibile. Similiter ergo coelum est corruptibile. Similiter non videmus ibi organa sensuum: ergo non videmus ibi organa sensuum: ergo non habet animam sensibilem. non habet animam sensibilem.

3. Si forte dicatur, quod habet ani- 3. Si forte dicatur, quod habet ani- mam intellectualem præter sensibilem et mam intellectualem præter sensibilem et vegetabilem, et illa non indiget organis, vegetabilem, et illa non indiget organis, neque in se, neque in suis operationi- neque in se, neque in suis operationi- bus. CONTRA: Intellectus non efficitur in bus. CONTRA: Intellectus non efficitur in actu nisi per abstractionem a phantas- actu nisi per abstractionem a phantas- matibus: si igitur habet intellectum, aut matibus: si igitur habet intellectum, aut ille intellectus numquam erit in actu, et ille intellectus numquam erit in actu, et sic erit sicut dormiens: aut oportet, sic erit sicut dormiens: aut oportet, quod habeat phantasiam et sensibilem quod habeat phantasiam et sensibilem animam, et hoc absurdum est ponere in animam, et hoc absurdum est ponere in cœlo. cœlo.

4. Si forte dicatur, quod intelligit uni- 4. Si forte dicatur, quod intelligit uni- versalia, sicut dicit Isaac in libro de Dif- versalia, sicut dicit Isaac in libro de Dif- finitionibus. CONTRA: Scientia rei in uni- finitionibus. CONTRA: Scientia rei in uni- versali non est nisi scientia rei in poten- versali non est nisi scientia rei in poten- tia: quia inferiora in suis superioribus tia: quia inferiora in suis superioribus non sunt nisi in potentia. Cum ergo non non sunt nisi in potentia. Cum ergo non habeat potentias per quas descenditur ad habeat potentias per quas descenditur ad particularia, numquam videtur scire rem particularia, numquam videtur scire rem in propria natura. in propria natura.

Præterea, Cum intellectus coeli sit di- Præterea, Cum intellectus coeli sit di- rectivus operis sui, videtur quod semper rectivus operis sui, videtur quod semper erret in particulari: cum intellectus præ- erret in particulari: cum intellectus præ- determinans opus, nulla ratione possit determinans opus, nulla ratione possit descendere ab universalibus ad particu- descendere ab universalibus ad particu- lare hoc vel illud, nisi cum hic et nunc lare hoc vel illud, nisi cum hic et nunc et aliis dispositionibus particularibus. et aliis dispositionibus particularibus. Secundum hoc ergo deficeret intellectus Secundum hoc ergo deficeret intellectus illius corporis nobilis ab intellectu hu- illius corporis nobilis ab intellectu hu- mano in duobus: ex parte enim specu- mano in duobus: ex parte enim specu- lativi intellectus deficeret : quia scientia lativi intellectus deficeret : quia scientia ejus esset in potentia, cum esset in uni- ejus esset in potentia, cum esset in uni- versali tantum: vel esset imperfecta, versali tantum: vel esset imperfecta, quia numquam cognosceret propter quid. quia numquam cognosceret propter quid. Ex parte autem practici intellectus qui Ex parte autem practici intellectus qui prædeterminat opus, etiam deficeret per prædeterminat opus, etiam deficeret per

1 II de Anima, tex.com. 13. 1 II de Anima, tex.com. 13.

441 441

errorem operis: quia opus non est circa errorem operis: quia opus non est circa universalia, sed circa particularia. universalia, sed circa particularia.

5. Si propter istas rationes aliquis di- 5. Si propter istas rationes aliquis di- cat, quod quatuor sunt differentiæ cat, quod quatuor sunt differentiæ animæ, scilicet vegetativum, et sensiti- animæ, scilicet vegetativum, et sensiti- vum, intellectivum, et motivum secun- vum, intellectivum, et motivum secun- dum locum, sicut dicit Aristoteles in dum locum, sicut dicit Aristoteles in II de Anima', quod multipliciter ipso vi- II de Anima', quod multipliciter ipso vi- vere dicto, si unum eorum aliquod insit vere dicto, si unum eorum aliquod insit solum, vivere ipsum dicimus, ut intelle- solum, vivere ipsum dicimus, ut intelle- ctus, et sensus, et motus, et status secun- ctus, et sensus, et motus, et status secun- dum locum. dum locum.

Adhuc autem, Motus secundum ali- Adhuc autem, Motus secundum ali- mentum et augmentum et detrimentum mentum et augmentum et detrimentum vita est et sicut ibidem dicit, animatum vita est et sicut ibidem dicit, animatum ab inanimato determinatur in vivendo. ab inanimato determinatur in vivendo. Si, inquam, sic dicatur, et quod in cœlo Si, inquam, sic dicatur, et quod in cœlo est tantum motivum secundum locum, est tantum motivum secundum locum, et non aliæ differentiæ animæ: et pro- et non aliæ differentiæ animæ: et pro- pter hoc ipsum dicitur animatum et ha- pter hoc ipsum dicitur animatum et ha- bere animam. CONTRA: Aut igitur prin- bere animam. CONTRA: Aut igitur prin- cipium est motivum motu locali, aut cipium est motivum motu locali, aut secundum naturam. Si hoc ultimo modo secundum naturam. Si hoc ultimo modo dicatur, tunc omne quod movetur se- dicatur, tunc omne quod movetur se- cundum naturam sursum vel deorsum, cundum naturam sursum vel deorsum, haberet animam, cum haberet principium haberet animam, cum haberet principium motus secundum locum in ipso per se et motus secundum locum in ipso per se et non secundum accidens. non secundum accidens.

Si autem primo modo dicatur, sequun- Si autem primo modo dicatur, sequun- tur multa inconvenientia, quorum pri- tur multa inconvenientia, quorum pri- mum est, quod hoc est contra Philoso- mum est, quod hoc est contra Philoso- phum: quia ipse in II de Cœlo et phum: quia ipse in II de Cœlo et mundo, loquens de stellis et orbe, pro- mundo, loquens de stellis et orbe, pro- bat ipsa non habere motum processivum bat ipsa non habere motum processivum sic dicens: « Ut natura posuerit stellas sic dicens: « Ut natura posuerit stellas mobiles motu processivo, extra rationem mobiles motu processivo, extra rationem est, et non præparaverit eis instrumentum est, et non præparaverit eis instrumentum motus: et natura quidem non posuit motus: et natura quidem non posuit aliud aliquid vacuum absque causa. » aliud aliquid vacuum absque causa. » Quasi diceret: Cum in rebus inferioribus Quasi diceret: Cum in rebus inferioribus non inveniatur vanum aliquod, multo non inveniatur vanum aliquod, multo minus in rebus superioribus. Et quia minus in rebus superioribus. Et quia aliquis posset dicere, quod natura inge- aliquis posset dicere, quod natura inge- niavit instrumenta motus aliis animali- niavit instrumenta motus aliis animali- bus, sed non coelo, obviat Philosophus bus, sed non coelo, obviat Philosophus dicens: « Impossibile est ut natura inge- dicens: « Impossibile est ut natura inge- niet animalibus, et intendat in eis, et niet animalibus, et intendat in eis, et

II de Coelo et Mundo, tex. com. 59. II de Coelo et Mundo, tex. com. 59.

442 442

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

recedat ab istis corporibus sublimibus recedat ab istis corporibus sublimibus mobilibus habentibus proprietates in na- mobilibus habentibus proprietates in na- turas ultimas, et ut exspoliet rebus qui- turas ultimas, et ut exspoliet rebus qui- bus possibile est ut incedant per se, et bus possibile est ut incedant per se, et elonget ea a rebus quæ habent instru- elonget ea a rebus quæ habent instru- mentum motionis suæ. » Et hoc quidem mentum motionis suæ. » Et hoc quidem dicit Philosophus de stellis: sed eadem dicit Philosophus de stellis: sed eadem ratio de sphæris est, in quibus moventur ratio de sphæris est, in quibus moventur stellæ quia neutrum illorum videmus stellæ quia neutrum illorum videmus habere alas, vel pedes, vel aliquid hujus- habere alas, vel pedes, vel aliquid hujus-

modi. modi.

Aliud inconveniens est: quia, sicut Aliud inconveniens est: quia, sicut dicit Philosophus in libro III de Anima', dicit Philosophus in libro III de Anima', motus processivus est ad omnem partem, motus processivus est ad omnem partem, scilicet ante, retro, dextrum, sinistror- scilicet ante, retro, dextrum, sinistror- sum, sursum, et deorsum principium sum, sursum, et deorsum principium autem motus coeli non movet nisi in uno autem motus coeli non movet nisi in uno circa medium. circa medium.

Tertium inconveniens est: quia, sicut Tertium inconveniens est: quia, sicut dicitur in VIII Physicorum², illa moven- dicitur in VIII Physicorum², illa moven- tur a seipsis motu processivo, quæ tur a seipsis motu processivo, quæ quiescunt quando volunt, et moventur quiescunt quando volunt, et moventur quando volunt: coelum autem semper quando volunt: coelum autem semper uniformiter movetur. uniformiter movetur.

Quartum inconveniens est: quia nihil Quartum inconveniens est: quia nihil est dictum, cœlum habere tantum prin- est dictum, cœlum habere tantum prin- cipium motus processivi, et non intelle- cipium motus processivi, et non intelle- ctum et sensibilem animam: quia proba- ctum et sensibilem animam: quia proba- tur in libro de Anima, quod nihil movet tur in libro de Anima, quod nihil movet motu processivo nisi intellectus et phan- motu processivo nisi intellectus et phan- tasia. Cujus signum est, quod plantas tasia. Cujus signum est, quod plantas quæ non habent intellectum vel phanta- quæ non habent intellectum vel phanta- siam, videmus immobiles per locum. siam, videmus immobiles per locum.

Quintum inconveniens est, quod motus Quintum inconveniens est, quod motus processivus est propter distantiam delecta- processivus est propter distantiam delecta- bilis convenientis in coelo autem non est bilis convenientis in coelo autem non est distantia talis delectabilis convenientis. distantia talis delectabilis convenientis.

6. Si forte dicatur, quod animæ cœli 6. Si forte dicatur, quod animæ cœli non est eadem ratio cum animabus non est eadem ratio cum animabus animalium quæ sunt actus physici et or- animalium quæ sunt actus physici et or- ganici corporis potentia vitam habentis. ganici corporis potentia vitam habentis. Adhuc objicitur in contrarium aliter: in Adhuc objicitur in contrarium aliter: in omni enim motu animato motus corporis omni enim motu animato motus corporis contrariatur motui animæ. Hujus proba- contrariatur motui animæ. Hujus proba- tio est per inductionem et syllogismum : tio est per inductionem et syllogismum :

* III de Anima, tex. com. 55. * III de Anima, tex. com. 55.

2 VIII Physicorum, tex. com. 29. 2 VIII Physicorum, tex. com. 29. 3 III de Anima, tex. com. 48. 3 III de Anima, tex. com. 48.

quia inductio quidem est in omnibus ani- quia inductio quidem est in omnibus ani- malibus natantibus, et volantibus, et re- malibus natantibus, et volantibus, et re- pentibus: horum enim omnium corpora pentibus: horum enim omnium corpora gravia sunt, et tendunt deorsum ex na- gravia sunt, et tendunt deorsum ex na- tura corporis, cum tamen ab anima fe- tura corporis, cum tamen ab anima fe- rantur sursum et retrorsum, et dextror- rantur sursum et retrorsum, et dextror- sum et sinistrorsum. Per syllogismum sum et sinistrorsum. Per syllogismum sic Nullum corpus lassatum et corrup- sic Nullum corpus lassatum et corrup- tum multitudine motus alicujus, move- tum multitudine motus alicujus, move- tur motu illo secundum naturam suam, tur motu illo secundum naturam suam, sed extra naturam: omne corpus motum sed extra naturam: omne corpus motum multitudine motus processivi est lassa- multitudine motus processivi est lassa- tum et corruptum: ergo nullum corpus tum et corruptum: ergo nullum corpus motum motu processivo, est motum motum motu processivo, est motum motu illo secundum naturam suam. motu illo secundum naturam suam.

Ad hoc respondet quidam Philosophus Ad hoc respondet quidam Philosophus in libro de Substantia orbis, quod mo- in libro de Substantia orbis, quod mo- tus circularis in coelo est animæ secun- tus circularis in coelo est animæ secun- dum quod est anima, et quod in cœlo dum quod est anima, et quod in cœlo non est nisi motus animæ et non corpo- non est nisi motus animæ et non corpo- ris et ideo non inducitur ibi lassitudo ex ris et ideo non inducitur ibi lassitudo ex contrarietate motorum, scilicet animalis contrarietate motorum, scilicet animalis et naturalis. SED CONTRA: Quidquid est et naturalis. SED CONTRA: Quidquid est animæ secundum quod est anima, est animæ secundum quod est anima, est omnis animæ: si ergo motus circularis omnis animæ: si ergo motus circularis est animæ secundum quod est anima, est est animæ secundum quod est anima, est omnis animæ: quod ad oculum patet esse omnis animæ: quod ad oculum patet esse falsum. Si dicatur, quod est animæ in- falsum. Si dicatur, quod est animæ in- tellectualis, adhuc patet esse falsum : tellectualis, adhuc patet esse falsum : quia homo non movetur circulariter. Si quia homo non movetur circulariter. Si dicatur, quod anima coeli et anima homi- dicatur, quod anima coeli et anima homi- nis intellectualis non sunt unius rationis: nis intellectualis non sunt unius rationis: et ideo aliquid convenit animæ cœli, et ideo aliquid convenit animæ cœli, quod non convenit animæ hominis: sed quod non convenit animæ hominis: sed sic motor cœli non erit anima nisi secun- sic motor cœli non erit anima nisi secun- dum convenientiam in nomine tantum. dum convenientiam in nomine tantum. Præterea, Hoc erit contra Philosophos, Præterea, Hoc erit contra Philosophos, qui utramque animam, scilicet cœli et qui utramque animam, scilicet cœli et hominis, diffiniunt duobus, scilicet per hominis, diffiniunt duobus, scilicet per intelligere, et movere secundum locum. intelligere, et movere secundum locum. Si forte dicatur, quod ille motus dicitur Si forte dicatur, quod ille motus dicitur animæ secundum quod est anima: quia animæ secundum quod est anima: quia est animæ præter conjunctionem ad cor- est animæ præter conjunctionem ad cor- pus illud: hoc erit contra Aristotelem in pus illud: hoc erit contra Aristotelem in libro I de Calo et Mundo: quia ipse libro I de Calo et Mundo: quia ipse

Lib. de Substantia orbis, cap. 2. Lib. de Substantia orbis, cap. 2.

5 I de Coelo et Mundo, tex. com. 6 et infra. 5 I de Coelo et Mundo, tex. com. 6 et infra.

Holutio. Holutio.

SUMMA DE CREATURIS, TRACT. III, QUÆST. 16. SUMMA DE CREATURIS, TRACT. III, QUÆST. 16.

vult, quod omne corpus habeat natura- vult, quod omne corpus habeat natura- len motum, vel a medio, vel ad medium, len motum, vel a medio, vel ad medium, vel circa medium. vel circa medium.

7. Si propter hoc dicatur, quod motus 7. Si propter hoc dicatur, quod motus animæ cœli non est diversus a motu cor- animæ cœli non est diversus a motu cor- poris ejus, scilicet quod coelum de natura poris ejus, scilicet quod coelum de natura sui fertur circulariter, et anima coli sui fertur circulariter, et anima coli movet motu ejusdem: et ideo, dicit Phi- movet motu ejusdem: et ideo, dicit Phi- losophus quod non est ibi alius motus losophus quod non est ibi alius motus nisi motus animæ tantum. CONTRA: Qui nisi motus animæ tantum. CONTRA: Qui cumque motores in uno et eodem mobili cumque motores in uno et eodem mobili efficiunt unum motum numero, ipsi sunt efficiunt unum motum numero, ipsi sunt unius naturæ. Veritas hujus propositio- unius naturæ. Veritas hujus propositio- nis habetur ex XI Metaphysicæ, ubi nis habetur ex XI Metaphysicæ, ubi numerus motorum probatur per nume- numerus motorum probatur per nume- rum motuum, et perpetuitas motorum rum motuum, et perpetuitas motorum ex perpetuitate motuum. Prima ratio est ex perpetuitate motuum. Prima ratio est ad hoc quod potentiæ activæ et motivæ ad hoc quod potentiæ activæ et motivæ diffiniuntur per actus et operationes suas. diffiniuntur per actus et operationes suas. Si igitur anima cœli et natura corporis Si igitur anima cœli et natura corporis cœli movetur motu eodem numero, ipsa cœli movetur motu eodem numero, ipsa erit ejusdem naturæ et ejusdem essentiæ erit ejusdem naturæ et ejusdem essentiæ

numero. numero.

Hanc quæstionem totam determinat Hanc quæstionem totam determinat Damascenus in libro II de Fide ortho- Damascenus in libro II de Fide ortho- doxa, per interpretationem unius partis doxa, per interpretationem unius partis sic dicens : « Nullus autem animatos sic dicens : « Nullus autem animatos

coelos vel luminaria existimet: inanimati coelos vel luminaria existimet: inanimati enim sunt et insensibiles. Quia etsi dicat enim sunt et insensibiles. Quia etsi dicat divina Scriptura: Lætantur cæli, et divina Scriptura: Lætantur cæli, et exultet terra³, eos qui in cœlis sunt exultet terra³, eos qui in cœlis sunt Angelos, et qui in terra homines, ad Angelos, et qui in terra homines, ad lætitiam vocat : novit enim Scriptura lætitiam vocat : novit enim Scriptura et prosopopæia, id est, personarum et prosopopæia, id est, personarum fictione uti, et ut de animatis de inani- fictione uti, et ut de animatis de inani- matis loqui, sicut illud: « Quid est tibi, matis loqui, sicut illud: « Quid est tibi, mare, quod fugisti? et tu, Jordanis, mare, quod fugisti? et tu, Jordanis, etc. *. » Et ita videtur, quod coelum non etc. *. » Et ita videtur, quod coelum non habeat animam. habeat animam.

SOLUTIO. Nos cum Sanctis confitemur SOLUTIO. Nos cum Sanctis confitemur coelos non habere animas, nec esse ani- coelos non habere animas, nec esse ani- malia, si anima secundum propriam malia, si anima secundum propriam rationem sumatur. Sed si vellemus Phi- rationem sumatur. Sed si vellemus Phi- losophos ad idem reducere cum Sanctis, losophos ad idem reducere cum Sanctis,

1 XI Metaphysicæ, tex et com. 44 et infra. 1 XI Metaphysicæ, tex et com. 44 et infra.

2 XI S. J. DAMASCENUS, Lib. de Fide ortho- 2 XI S. J. DAMASCENUS, Lib. de Fide ortho- doxa, cap. 6. doxa, cap. 6.

et per et per