Sed contra. Sed contra.

Solutio. Solutio.

390 390

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

1. Successivum enim non est idem ei 1. Successivum enim non est idem ei quod est totum simul et stans : ergo quod est totum simul et stans : ergo substantia successivi non est substantia substantia successivi non est substantia manentis sed nunc temporis est sub- manentis sed nunc temporis est sub- stantia successivi, et nunc æternitatis est stantia successivi, et nunc æternitatis est substantia manentis: ergo nunc tempo- substantia manentis: ergo nunc tempo- ris non est nunc æternitatis et ævi. ris non est nunc æternitatis et ævi.

2. Item, Dicit Boetius in libro de Tri- 2. Item, Dicit Boetius in libro de Tri- nitate, quod nunc stans et non movens nitate, quod nunc stans et non movens sese, semper æternitatis facit: nunc au- sese, semper æternitatis facit: nunc au- tem fluens continue, semper temporis tem fluens continue, semper temporis facit ergo sunt diversa sicut fluens et facit ergo sunt diversa sicut fluens et non fluens. non fluens.

3. Item, Nullum secundum esse varia- 3. Item, Nullum secundum esse varia- bile existens in præteritum et futurum, bile existens in præteritum et futurum, est idem ei quod est invariabile omni- est idem ei quod est invariabile omni- no: sed nunc temporis secundum suum no: sed nunc temporis secundum suum esse variatur in præteritum et futurum, esse variatur in præteritum et futurum, nunc autem æternitatis omnino est inva- nunc autem æternitatis omnino est inva- riabile ergo non sunt idem. riabile ergo non sunt idem.

CONTRA: CONTRA:

Quando est Deus, est Angelus, et est Quando est Deus, est Angelus, et est motus et in ista locutione non significa- motus et in ista locutione non significa- tur nisi unum quando relictum circa rem tur nisi unum quando relictum circa rem æternam et æviternam et temporalem: æternam et æviternam et temporalem: ergo unum est quando. ergo unum est quando.

Item, Deus est nunc, et Angelus est Item, Deus est nunc, et Angelus est nune, et id quod movetur est nunc et ita nune, et id quod movetur est nunc et ita videtur esse idem nunc. videtur esse idem nunc.

SOLUTIO. Sine præjudicio dicimus, SOLUTIO. Sine præjudicio dicimus, quod non est idem quando, nec idem quod non est idem quando, nec idem nunc istorum, ut probant præcedentes nunc istorum, ut probant præcedentes objectiones. objectiones.

Et ad hoc quod contra est, dicimus, Et ad hoc quod contra est, dicimus, quod sicut supra habitum est, quorum- quod sicut supra habitum est, quorum- cumque mensura est tempus, eorumdem cumque mensura est tempus, eorumdem erit mensura ævum et æternitas, sed non erit mensura ævum et æternitas, sed non convertitur: sed æternitas est mensura convertitur: sed æternitas est mensura excellens temporalium et æviternorum, excellens temporalium et æviternorum, et excellit temporalia secundum utram- et excellit temporalia secundum utram- que partem, æviterna vero secundum que partem, æviterna vero secundum alteram et ideo in tali locutione cum alteram et ideo in tali locutione cum dicitur, quod est quando æternitatis dicitur, quod est quando æternitatis quod relinquitur circa æterna et æviter- quod relinquitur circa æterna et æviter- na et temporalia, accidit fallacia: quia na et temporalia, accidit fallacia: quia circa æterna relinquitur sicut ex men- circa æterna relinquitur sicut ex men-

1 Cf. Opp. B. Alberti. IV Physicorum, Tract. 1 Cf. Opp. B. Alberti. IV Physicorum, Tract.

sura adæquata, circa æviterna autem sura adæquata, circa æviterna autem et temporalia sicut ex mensura excel- et temporalia sicut ex mensura excel- lente. lente.

Sunt tamen qui dicunt, quod idem est Sunt tamen qui dicunt, quod idem est quando et idem est nunc istorum trium. quando et idem est nunc istorum trium. Dicunt enim, quod tempus substantiam Dicunt enim, quod tempus substantiam non habet a motu, sed quod sit nume- non habet a motu, sed quod sit nume- rus et ideo volunt, quod idem nunc est rus et ideo volunt, quod idem nunc est stans in comparatione ad æternum et stans in comparatione ad æternum et æviternum, et numeratum in compara- æviternum, et numeratum in compara- tione ad temporalia, et similiter idem tione ad temporalia, et similiter idem quando. Sed hoc non videtur: quia cum quando. Sed hoc non videtur: quia cum tempus, æviternitas, et æternitas quæ- tempus, æviternitas, et æternitas quæ- dam sunt proprietates, judicium rectum dam sunt proprietates, judicium rectum de ipsis erit secundum principia suorum de ipsis erit secundum principia suorum subjectorum et ita cum tempus sit in subjectorum et ita cum tempus sit in primo mobili, ea quæ sunt in tempore, primo mobili, ea quæ sunt in tempore, judicabuntur secundum ea quæ sunt in judicabuntur secundum ea quæ sunt in motu primi mobilis in illo autem est motu primi mobilis in illo autem est accipere idem quod fertur ante et post accipere idem quod fertur ante et post in situ, quibus tribus in tempore respon- in situ, quibus tribus in tempore respon- debunt nunc prius et posterius: et simile debunt nunc prius et posterius: et simile judicium est de æternitate in compara- judicium est de æternitate in compara- tione ad æternum, et de æviternitate in tione ad æternum, et de æviternitate in comparatione ad æviternum. comparatione ad æviternum.

ARTICULUS II. ARTICULUS II.

In quo conveniant et in quo differant In quo conveniant et in quo differant æternitas, ævum, et tempus? et, Quare æternitas, ævum, et tempus? et, Quare sint tantum tria? et, Penes quid acci- sint tantum tria? et, Penes quid acci- pitur eorum numerus? pitur eorum numerus?

Ad secundum proceditur sic, inqui- Ad secundum proceditur sic, inqui- rendo in quo conveniunt et in quo diffe- rendo in quo conveniunt et in quo diffe- runt ista tria '. runt ista tria '.

Videtur autem, quod sit convenientia Videtur autem, quod sit convenientia generis inter ista: mensura enim prædi- generis inter ista: mensura enim prædi- catur de eis sine conversione et in quid: catur de eis sine conversione et in quid: ergo conveniunt in genere. ergo conveniunt in genere.

Item, Alia convenientia videtur in si- Item, Alia convenientia videtur in si- militudine Quia dicit Philosophus : militudine Quia dicit Philosophus : Quod est æternum æterno, hoc est ævi- Quod est æternum æterno, hoc est ævi-

IV, cap. 4. Tom. III nostræ editionis. IV, cap. 4. Tom. III nostræ editionis.

SUMMA DE CREATURIS, TRACT. II, QUÆST. 6. SUMMA DE CREATURIS, TRACT. II, QUÆST. 6.

ternum æviterno, et tempus temporali¹: ternum æviterno, et tempus temporali¹: " videtur unum esse exemplar, et alte- " videtur unum esse exemplar, et alte- rum exemplatum, secundum quod etiam rum exemplatum, secundum quod etiam consuevit dici, quod tempus est imago consuevit dici, quod tempus est imago evi, et ævum est imago æternitatis. evi, et ævum est imago æternitatis.

Item, Ex locutione Boetii in libro de Item, Ex locutione Boetii in libro de Trinitate, habetur tertia convenientia: Trinitate, habetur tertia convenientia: quia quando quod relinquitur ex omni- quia quando quod relinquitur ex omni- bus his, non prædicat aliquid quod sit in bus his, non prædicat aliquid quod sit in re, sed potius quod aliquo modo se res re, sed potius quod aliquo modo se res habet ad aliud, ut ad tempus, vel ævum, habet ad aliud, ut ad tempus, vel ævum, vel æternitatem. vel æternitatem.

Quarta convenientia est in hoc, quod Quarta convenientia est in hoc, quod substantia uniuscujusque istorum est in- substantia uniuscujusque istorum est in- divisibilis, scilicet nunc. divisibilis, scilicet nunc.

SED CONTRA primam convenientiam ob- SED CONTRA primam convenientiam ob- jicitur: jicitur:

1. Convenientia generis ponit conve- 1. Convenientia generis ponit conve- nientiam rationis quæ est secundum no- nientiam rationis quæ est secundum no- men generis ratio enim animalis con- men generis ratio enim animalis con- venit speciebus animalis: ergo ista tria venit speciebus animalis: ergo ista tria univocantur in hoc quod est mensura: univocantur in hoc quod est mensura: ergo aliquid nomine et ratione commune ergo aliquid nomine et ratione commune est creato et increato, quod est inconve- est creato et increato, quod est inconve- niens. niens.

2. Item, Dicit Philosophus, quod cor- 2. Item, Dicit Philosophus, quod cor- ruptibilia et incorruptibilia non sunt in ruptibilia et incorruptibilia non sunt in eodem genere. Cum ergo tempus sit eodem genere. Cum ergo tempus sit corruptibile, ævum et æternum incor- corruptibile, ævum et æternum incor- ruptibile, non erunt in eodem genere. ruptibile, non erunt in eodem genere.

PRÆTEREA, Videtur quod unum non sit PRÆTEREA, Videtur quod unum non sit simile alteri, vel exemplar: liber enim simile alteri, vel exemplar: liber enim non diceretur exemplatus ab alio, si tan- non diceretur exemplatus ab alio, si tan- tum haberet convenientiam in foliis, et tum haberet convenientiam in foliis, et non in scriptura: sed similiter est de non in scriptura: sed similiter est de tempore et ævo et æternitate: æternitas tempore et ævo et æternitate: æternitas enim et ævum sunt tota simul, et hoc enim et ævum sunt tota simul, et hoc non convenit tempori: ergo unum non non convenit tempori: ergo unum non est exemplatum ab altero, et sic conve- est exemplatum ab altero, et sic conve- nientia secunda non stat. nientia secunda non stat.

Similiter, Contra tertiam objicitur : Similiter, Contra tertiam objicitur : Nihil est in Deo nisi Deus, ut supra pro- Nihil est in Deo nisi Deus, ut supra pro- batum est. Eternitas est divina essentia. batum est. Eternitas est divina essentia. Ergo quod relinquitur ex æternitate, Ergo quod relinquitur ex æternitate,

1 ARISTOTELES, In lib. de Causis. 1 ARISTOTELES, In lib. de Causis.

391 391

etiam est divina essentia, scilicet quan- etiam est divina essentia, scilicet quan- do et ita cum dicitur, Deus est, semper do et ita cum dicitur, Deus est, semper dicet divinam essentiam: sed non simi- dicet divinam essentiam: sed non simi- liter dicet essentiam æviterni vel tempo- liter dicet essentiam æviterni vel tempo- ralis cum dicitur: Angelus est semper, ralis cum dicitur: Angelus est semper, vel motus est semper : ergo non stat vel motus est semper : ergo non stat etiam illa convenientia. etiam illa convenientia.

Item quæritur, In quo differant ista Quæst. 1. Item quæritur, In quo differant ista Quæst. 1.

tria? tria?

Et videtur, quod æternitas differat ab Et videtur, quod æternitas differat ab aliis duobus, quia est idem illi quod aliis duobus, quia est idem illi quod mensurat, alia autem non sunt eadem mensurat, alia autem non sunt eadem illis quæ mensurant. Item, in hoc quod illis quæ mensurant. Item, in hoc quod caret utroque termino. Item, in hoc caret utroque termino. Item, in hoc quod est mensura increata non tendens quod est mensura increata non tendens in nihilum de natura sua, alia autem in- in nihilum de natura sua, alia autem in- digent quod contineantur manu Omni- digent quod contineantur manu Omni- potentis ne in nihilum decedant, sicut potentis ne in nihilum decedant, sicut omnes creaturæ, ut dicit Gregorius. omnes creaturæ, ut dicit Gregorius. Æternitas autem et ævum simul diffe- Æternitas autem et ævum simul diffe- runt a tempore in hoc, quod utrumque runt a tempore in hoc, quod utrumque istorum est mensura excellens tempora- istorum est mensura excellens tempora- lium tempus autem non est mensura lium tempus autem non est mensura æviternorum et æternorum. Æternitas æviternorum et æternorum. Æternitas autem ab ævo differt in carentia princi- autem ab ævo differt in carentia princi- pii, ævum autem a tempore in carentia pii, ævum autem a tempore in carentia finis. finis.

Juxta hoc iterum quæritur, Penes quid Quæst. 2. Juxta hoc iterum quæritur, Penes quid Quæst. 2. accipitur numerus horum trium? accipitur numerus horum trium?

Cum enim habeamus mensuram cum Cum enim habeamus mensuram cum utroque termino, scilicet tempus, et utroque termino, scilicet tempus, et mensuram sine utroque termino, scilicet mensuram sine utroque termino, scilicet æternitatem, videtur quod debeant esse æternitatem, videtur quod debeant esse duæ mensuræ mediæ, una quæ habet duæ mensuræ mediæ, una quæ habet principium, et alia quæ habet finem et principium, et alia quæ habet finem et non principium, et illam non habemus. non principium, et illam non habemus. Si dicatur, quod non potest esse, quæra- Si dicatur, quod non potest esse, quæra- tur quare. tur quare.

SOLUTIO. Differentias assignatas conce- Solutio. SOLUTIO. Differentias assignatas conce- Solutio. dimus. dimus.

AD PRIMUM quod objicitur de conve- AD PRIMUM quod objicitur de conve- nientia in genere, dicimus quod mensura nientia in genere, dicimus quod mensura per prius et posterius prædicatum est de per prius et posterius prædicatum est de illis et dicimus, quod mensura proprie illis et dicimus, quod mensura proprie

2 IDEM, X Metaphys. tex. com. ultimo. 2 IDEM, X Metaphys. tex. com. ultimo.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad quæst. Ad quæst.

I. I.

Ad, quæst. Ad, quæst.

392 392

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

loquendo dicitur de tempore per poste- loquendo dicitur de tempore per poste- rius, per prius vero de æternitate, in rius, per prius vero de æternitate, in quantum scilicet duratio ipsorum accipi- quantum scilicet duratio ipsorum accipi- tur cum protensione indeficientiæ, quæ tur cum protensione indeficientiæ, quæ tamen est tota simul secundum quod si- tamen est tota simul secundum quod si- mul opponitur successioni. mul opponitur successioni.

AD ALIUD dicimus, quod corruptibilia AD ALIUD dicimus, quod corruptibilia et incorruptibilia non sunt in eodem ge- et incorruptibilia non sunt in eodem ge- nere quod est subjectum et potentia, sed nere quod est subjectum et potentia, sed bene possunt convenire secundum pro- bene possunt convenire secundum pro- portionem in aliquo communi. portionem in aliquo communi.

AD ALIUD dicimus, quod quæcumque AD ALIUD dicimus, quod quæcumque conveniunt, convenientia sufficit ad di- conveniunt, convenientia sufficit ad di- cendum simile, ut dicit Aristoteles in cendum simile, ut dicit Aristoteles in Topicis Quantulamcumque convenien- Topicis Quantulamcumque convenien- tiam assignavimus, assignantes erimus tiam assignavimus, assignantes erimus quoniam simile. Et ideo cum in modo quoniam simile. Et ideo cum in modo prædicandi quantum ad rationem unum- prædicandi quantum ad rationem unum- quodque istorum dicat ut extrinsecus quodque istorum dicat ut extrinsecus adjacens, habebit convenientiam in hoc adjacens, habebit convenientiam in hoc quod dicit Boetius, licet æternitas sit es- quod dicit Boetius, licet æternitas sit es- sentia divina sccundum rem. sentia divina sccundum rem.

AD ALIUD dicendum, quod tempus AD ALIUD dicendum, quod tempus quantum potest imitatur æternitatem, et quantum potest imitatur æternitatem, et æviternitas æternitatem: sed necesse est æviternitas æternitatem: sed necesse est in aliquo deficere: et ideo non tenet in aliquo deficere: et ideo non tenet exemplum in omnibus, sed in quodam. exemplum in omnibus, sed in quodam.

AD ID quod juxta hoc quæritur, dicen- AD ID quod juxta hoc quæritur, dicen- dum quod ideo non potest esse mensura. dum quod ideo non potest esse mensura. quarta quæ careret principio et haberet quarta quæ careret principio et haberet finem quia nihil carens principio potest finem quia nihil carens principio potest habere finem eo quod ipsum non est habere finem eo quod ipsum non est post non esse quia hoc est omnibus post non esse quia hoc est omnibus creatis causa ad posse deficere nisi conti- creatis causa ad posse deficere nisi conti- neantur per virtutem divinam. neantur per virtutem divinam.

Numerus autem horum trium potest Numerus autem horum trium potest sic accipi. Aliquid est ens, cujus poten- sic accipi. Aliquid est ens, cujus poten- tia activa non habet conjunctam poten- tia activa non habet conjunctam poten- tiam passivam, eo quod in ipso indiffe- tiam passivam, eo quod in ipso indiffe- rens est quod est et quo est et illius rens est quod est et quo est et illius mensura est æternitas. Sub illo est ens mensura est æternitas. Sub illo est ens

1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in I Senten- 1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in I Senten- tiarum, Dist. VIII, Art. 12 et 14. Tom. XXV no- tiarum, Dist. VIII, Art. 12 et 14. Tom. XXV no- væ editionis nostræ. væ editionis nostræ.

habens potentiam activam et possibilem: habens potentiam activam et possibilem: sed possibilis ejus potentia semper est sed possibilis ejus potentia semper est conjuncta actui, habens tamen diversita- conjuncta actui, habens tamen diversita- tem ab ipso propter differentiam quod tem ab ipso propter differentiam quod est et quo est: et illius mensura est est et quo est: et illius mensura est ævum. Et sub illo est ens habens poten- ævum. Et sub illo est ens habens poten- tiam activam et passivam, ita quod pas- tiam activam et passivam, ita quod pas- siva recipit actum per motum, et non siva recipit actum per motum, et non sibi semper est conjuncta, et hoc prop- sibi semper est conjuncta, et hoc prop- ter matériam et formam ex quibus com- ter matériam et formam ex quibus com- ponitur et illius mensura propria est ponitur et illius mensura propria est tempus. Sub illo autem non est ens tempus. Sub illo autem non est ens quartum et ideo non est quarta men- quartum et ideo non est quarta men-

sura. sura.

ARTICULUS III. ARTICULUS III.

Qualiter verba quæ consignant differen- Qualiter verba quæ consignant differen- tias temporales, dicantur de his tri- tias temporales, dicantur de his tri- bus? et, Secundum quem modum bus? et, Secundum quem modum unum verbum magis proprie dicatur unum verbum magis proprie dicatur de aliquo istorum quam aliud' ? de aliquo istorum quam aliud' ?

Tertio quæritur, Qualiter verba quæ Tertio quæritur, Qualiter verba quæ consignant differentias temporales, di- consignant differentias temporales, di- cantur de tempore et ævo et æternitate, cantur de tempore et ævo et æternitate, et secundum quem modum unum ver- et secundum quem modum unum ver- bum magis proprie dicatur de aliquo bum magis proprie dicatur de aliquo istorum quam aliud? istorum quam aliud?

Et videtur, quod differentiæ tempo- Et videtur, quod differentiæ tempo- rales non dicantur de æternis : quia dicit rales non dicantur de æternis : quia dicit Augustinus super Joannem, quod hoc Augustinus super Joannem, quod hoc verbum, est, cum dicitur de Deo, non verbum, est, cum dicitur de Deo, non sicut cætera verba temporales motus si- sicut cætera verba temporales motus si- gnificat, sed substantiam solam: et ita gnificat, sed substantiam solam: et ita videtur, quod nulla differentia tempora- videtur, quod nulla differentia tempora- lis dicatur de æternis. lis dicatur de æternis.

PRÆTEREA quæritur, Quæ differentia Qual PRÆTEREA quæritur, Quæ differentia Qual temporis magis convenit æternis ? temporis magis convenit æternis ? Et videtur, quod præsens : quia Et videtur, quod præsens : quia

2 S. AUGUSTINUS, super Joannem, in princi- 2 S. AUGUSTINUS, super Joannem, in princi- pio. pio.

slutio. slutio.

SUMMA DE CREATURIS, TRACT. II, QUÆST. 6. SUMMA DE CREATURIS, TRACT. II, QUÆST. 6.

1. In æternitate nihil est nisi præsens : 1. In æternitate nihil est nisi præsens : et similiter de tempore nihil est accipere et similiter de tempore nihil est accipere nisi præsens. nisi præsens.

ECONTRA videtur, quod præteritum : ECONTRA videtur, quod præteritum : quia hoc solum est in necessitate stante quia hoc solum est in necessitate stante semper sicut æternitas est tota similiter semper sicut æternitas est tota similiter et stans. et stans.

2. Item, Anselmus dicit in libro de 2. Item, Anselmus dicit in libro de Concordia præscientiæ et libri arbitrii', Concordia præscientiæ et libri arbitrii', quod tempora præterita sunt ad simili- quod tempora præterita sunt ad simili- tudinem æterni præsentis omnino im- tudinem æterni præsentis omnino im- mutabilia. Ergo tempus præteritum ma- mutabilia. Ergo tempus præteritum ma- gis proprie dicitur de eis quam præsens. gis proprie dicitur de eis quam præsens. Item, Potentia ens magis convenit Item, Potentia ens magis convenit cum semper ente quam id quod nullo cum semper ente quam id quod nullo modo est ens sed futurum potentia est modo est ens sed futurum potentia est ens, præteritum nullo modo ens: ergo ens, præteritum nullo modo ens: ergo videtur, quod magis conveniat æternis videtur, quod magis conveniat æternis quam præteritum. quam præteritum.

SOLUTIO. Illa quæ dicta sunt supra, SOLUTIO. Illa quæ dicta sunt supra, supponantur his, scilicet qualiter diffe- supponantur his, scilicet qualiter diffe- rentiæ temporales conveniant æterno et rentiæ temporales conveniant æterno et æviterno et temporali. Hic autem addi æviterno et temporali. Hic autem addi potest, quod differentiæ temporales di potest, quod differentiæ temporales di ctæ de æviterno et æterno, notant indefi- ctæ de æviterno et æterno, notant indefi- cientiam durationis, ut cum dicitur, cientiam durationis, ut cum dicitur, Deus fuit, non est sensus, quod aliquid Deus fuit, non est sensus, quod aliquid præteriit in ipso. Sed cum duo sunt in præteriit in ipso. Sed cum duo sunt in ratione præteriti, scilicet præteritio, et ratione præteriti, scilicet præteritio, et existentia in præterito, id quod nobilita- existentia in præterito, id quod nobilita- tis est, debet attribui Deo : et illud quod tis est, debet attribui Deo : et illud quod ignobilitatis, debet removeri secundum ignobilitatis, debet removeri secundum verbum Damasceni qui dicit, quod « op- verbum Damasceni qui dicit, quod « op- tima quæque Deo reponenda sunt. tima quæque Deo reponenda sunt. Unde cum dicitur, Deus fuit, notatur Unde cum dicitur, Deus fuit, notatur existentia indeficiens secundum præteri- existentia indeficiens secundum præteri- tum sine præteritione tamen hoc idem tum sine præteritione tamen hoc idem dico de præsenti quod habet duo, scilicet dico de præsenti quod habet duo, scilicet substantiam ipsam nunc, et fluxum se- substantiam ipsam nunc, et fluxum se- cundum quem est mutabilitas in præter- cundum quem est mutabilitas in præter- ito et cum dicitur de Deo, non notat ito et cum dicitur de Deo, non notat nisi primum. Similiter cum dicitur, nisi primum. Similiter cum dicitur, Deus erit, notantur duo in futuro, scili- Deus erit, notantur duo in futuro, scili- cet protensio esse ultra præsens nunc, et cet protensio esse ultra præsens nunc, et hoc est nobilitatis, unde secundum hoc hoc est nobilitatis, unde secundum hoc dicitur de Deo et exspectatio entis in dicitur de Deo et exspectatio entis in

1 S. ANSELMUS, De concordia præscientiæ et 1 S. ANSELMUS, De concordia præscientiæ et

» »

393 393

potentia, quod non est actu, et hoc est potentia, quod non est actu, et hoc est infirmitatis : et secundum hoc non dici- infirmitatis : et secundum hoc non dici- tur de Deo et ille videtur esse sensus tur de Deo et ille videtur esse sensus Augustini cum dicit, quod non notat Augustini cum dicit, quod non notat temporales motus, sed substantiam so- temporales motus, sed substantiam so- lam. Et similiter Hieronymus videtur lam. Et similiter Hieronymus videtur hoc sentire qui sic exponit, fuit, id est, hoc sentire qui sic exponit, fuit, id est, numquam defuit : et est, id est, num- numquam defuit : et est, id est, num- quam deest erit, id est, numquam de- quam deest erit, id est, numquam de- erit. Et de æviternis idem potest dici sola erit. Et de æviternis idem potest dici sola inceptione eorum supposita. inceptione eorum supposita.

AD ALIUD dicendum, quod præsens Ad quæst, AD ALIUD dicendum, quod præsens Ad quæst, secundum rationem quam ponit objectio, secundum rationem quam ponit objectio, potest dici de æterno, et similiter præ- potest dici de æterno, et similiter præ- teritum: sed futurum minorem habet teritum: sed futurum minorem habet convenientiam quia hoc est omnino in convenientiam quia hoc est omnino in potentia et non in actu: potentia enim potentia et non in actu: potentia enim omnino removetur a Deo: nec tamen omnino removetur a Deo: nec tamen præteritum ratione præteritionis dicitur præteritum ratione præteritionis dicitur de æternis, sed ratione necessitatis exi- de æternis, sed ratione necessitatis exi- stentiæ et secundum hoc est quod dicit stentiæ et secundum hoc est quod dicit Anselmus in libro de Concordia præde- Anselmus in libro de Concordia præde- stinationis et liberi arbitrii : « Et hæc stinationis et liberi arbitrii : « Et hæc siquidem magis similia sunt æterno siquidem magis similia sunt æterno præsenti temporaliter præterita quam præsenti temporaliter præterita quam præsentia: quoniam quæ ibi sunt, num- præsentia: quoniam quæ ibi sunt, num- quam possunt non esse præsentia, sicut quam possunt non esse præsentia, sicut temporis præterita non valent numquam temporis præterita non valent numquam præterita non esse, præsentia vero tem- præterita non esse, præsentia vero tem- pore omnia quæ transeunt, fiunt non pore omnia quæ transeunt, fiunt non præsentia. » præsentia. »

ARTICULUS IV. ARTICULUS IV.

De significationibus quorumdam nomi- De significationibus quorumdam nomi- num quæ ista exprimunt aliis vocabu- num quæ ista exprimunt aliis vocabu- lis, ut est perpetuum, sempiternum, lis, ut est perpetuum, sempiternum, sæculum, et hujusmodi. sæculum, et hujusmodi.

Quarto, Quæritur de significationibus Quarto, Quæritur de significationibus vocabulorum, et de his recurrendum est vocabulorum, et de his recurrendum est ad antiquos qui determinaverunt de ad antiquos qui determinaverunt de ipsis. ipsis.

liberi arbitrii, cap. 5. liberi arbitrii, cap. 5.

394 394

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Dicit enim Boetius in libro de Trini- Dicit enim Boetius in libro de Trini- tate: Tantum inter naturalium rerum tate: Tantum inter naturalium rerum præsens quod est nunc, interest et divi- præsens quod est nunc, interest et divi- narum, quod nostrum nunc currens tem- narum, quod nostrum nunc currens tem- pus sempiternum facit, divinum vero pus sempiternum facit, divinum vero nunc permanens et non movens sese nunc permanens et non movens sese atque consistens æternitatem facit : cui atque consistens æternitatem facit : cui nomini si adjicias semper, facies ejus nomini si adjicias semper, facies ejus quod est nunc jugem indefessum, ac per quod est nunc jugem indefessum, ac per hoc perpetuum cursum, quod est sempi- hoc perpetuum cursum, quod est sempi- ternitas. » ternitas. »

Ex his accipitur, quod æternitas dici- Ex his accipitur, quod æternitas dici- tur nunc proprie permanens, perpetuitas tur nunc proprie permanens, perpetuitas autem dicit collectionem multorum nunc autem dicit collectionem multorum nunc ex parte temporis vel indeficientiam ex parte temporis vel indeficientiam unius ex parte æternitatis: et ideo ipsum unius ex parte æternitatis: et ideo ipsum perpetuum est nomen ambiguumi, et perpetuum est nomen ambiguumi, et quandoque ponitur pro toto tempore, quandoque ponitur pro toto tempore, quandoque pro ævo, quandoque pro quandoque pro ævo, quandoque pro æternitate. æternitate.

Sempiternitas autem secundum quod Sempiternitas autem secundum quod addit super æternitatem, dicit totum addit super æternitatem, dicit totum æternitatis sine principio et fine, quod æternitatis sine principio et fine, quod perficitur ex nunc durante stante immo- perficitur ex nunc durante stante immo- bili secundum autem quod respicit tem- bili secundum autem quod respicit tem- pus, dicit totam durationem nunc fluen pus, dicit totam durationem nunc fluen tis, et collationem ipsius nunc in tis, et collationem ipsius nunc in summam, gratia cujus collationis adjici- summam, gratia cujus collationis adjici- tur ei hæc dictio, semper, cum dicitur tur ei hæc dictio, semper, cum dicitur sempiternitas. Et hoc est quod dicit Gil- sempiternitas. Et hoc est quod dicit Gil- bertus in commento super Boetium : bertus in commento super Boetium : << Hoc nomine quod est perpetuitas, in- << Hoc nomine quod est perpetuitas, in- telligitur sine collectione collatio: hoc telligitur sine collectione collatio: hoc quod est sempiternitas, cum collectione quod est sempiternitas, cum collectione collatio æternitatis autem nomine neu- collatio æternitatis autem nomine neu-

trum, id est, feque collectio ñeque colla- trum, id est, feque collectio ñeque colla- tio. » Per hanc autem videtur dici se- tio. » Per hanc autem videtur dici se- cundum quod refertur ad tempus durans cundum quod refertur ad tempus durans per multos annos : secundum autem per multos annos : secundum autem quod ad æternitatem, dicit durationem quod ad æternitatem, dicit durationem æternitatis distinguibilem ad ea quæ sunt æternitatis distinguibilem ad ea quæ sunt in multis annis: licet enim æternitas in in multis annis: licet enim æternitas in se non distinguatur, distinguitur tamen se non distinguatur, distinguitur tamen in comparatione ad tempus, ut supra in comparatione ad tempus, ut supra

habitum est in quæstione de diffinitione habitum est in quæstione de diffinitione æternitatis. Unde Psalmita: Tu autem æternitatis. Unde Psalmita: Tu autem idem ipse es, et anni tui non deficient 1. idem ipse es, et anni tui non deficient 1.

Sæculi autem distinctio accipienda est Sæculi autem distinctio accipienda est a Damasceno, qui dicit: «Oportet scire, a Damasceno, qui dicit: «Oportet scire, quoniam hoc nomen, sæculum, plura quoniam hoc nomen, sæculum, plura significat. Sæculum dicitur uniuscu- significat. Sæculum dicitur uniuscu- jusque hominum vita. Dicitur rursus jusque hominum vita. Dicitur rursus sæculum universa præsens vita, et sæcu- sæculum universa præsens vita, et sæcu- lum futura vita, quæ post resurrectionem lum futura vita, quæ post resurrectionem infinita est. Dicitur rursus sæculum non infinita est. Dicitur rursus sæculum non tempus, neque temporis aliqua pars a so- tempus, neque temporis aliqua pars a so- lis motu et cursu mensurata, per dies vi- lis motu et cursu mensurata, per dies vi- delicet, et noctes consistens, quod pro- delicet, et noctes consistens, quod pro- tenditur cum æternis velut quidam tem- tenditur cum æternis velut quidam tem- poralis motus et spatium. » Ex hoc colli- poralis motus et spatium. » Ex hoc colli- guntur diversi modi quibus accipitur guntur diversi modi quibus accipitur sæculum, et omnes plani sunt præter sæculum, et omnes plani sunt præter ultimum et ibi accipitur sæculum pro ultimum et ibi accipitur sæculum pro æternitate et ævo secundum quod pro- æternitate et ævo secundum quod pro- tenditur cum tempore: et hoc est quod tenditur cum tempore: et hoc est quod ipse dicit subdens in littera: « Quod ipse dicit subdens in littera: « Quod enim est his quæ in tempore sunt tem- enim est his quæ in tempore sunt tem- pus, hoc est æternis sæculum. » Postea pus, hoc est æternis sæculum. » Postea autem in eodem aliam acceptionem sæ- autem in eodem aliam acceptionem sæ- culi determinat dicens: « Dicuntur qui- culi determinat dicens: « Dicuntur qui- dem septem sæcula mundi hujus, scilicet dem septem sæcula mundi hujus, scilicet a coeli et terræ creatione usque ad com- a coeli et terræ creatione usque ad com- munem hominum consummationem. » munem hominum consummationem. » Et idem vocant sæculum ibi quod nos Et idem vocant sæculum ibi quod nos dicimus ætates mundi. dicimus ætates mundi.

Item, Anselmus determinans, quare Item, Anselmus determinans, quare dicitur sæcula sæculorum, et sæculum dicitur sæcula sæculorum, et sæculum sæculi, dicit sic: « Dicitur autem, sæcula sæculi, dicit sic: « Dicitur autem, sæcula sæculorum, secundum hoc quod præsen- sæculorum, secundum hoc quod præsen- tis mundi septem sæcula, id est, ætates tis mundi septem sæcula, id est, ætates mundi multa sæcula, id est, vitas con- mundi multa sæcula, id est, vitas con- tinent hominum, et secundum quod tinent hominum, et secundum quod unum omnium sæculorum est æternitas : unum omnium sæculorum est æternitas : et sæculum sæculi dicitur quod præsens et sæculum sæculi dicitur quod præsens et quod futurum. et quod futurum.

Et hæc de tempore, secundo coæquævo, Et hæc de tempore, secundo coæquævo, dicta sufficiant. dicta sufficiant.

1 Psal. ct, 28. 1 Psal. ct, 28.

2 S. J. DAMASCENUS, Lib. II de Fide orthodoxa, 2 S. J. DAMASCENUS, Lib. II de Fide orthodoxa,

cap. 1. cap. 1.

SUMMA DE CREATURIS, TRACT. III, QUÆST. 7. SUMMA DE CREATURIS, TRACT. III, QUÆST. 7.

895 895

TRACTATUS III. TRACTATUS III.

DE TERTIO COÆQUAVO, SCILICET DE COELO DE TERTIO COÆQUAVO, SCILICET DE COELO EMPYREO, ET ALIIS CŒLIS, ET STELLIS. EMPYREO, ET ALIIS CŒLIS, ET STELLIS.

QUESTIO VII. QUESTIO VII.

De natura corporis cœlestis. De natura corporis cœlestis.

Deinde quæritur de tertio coæquævo, quod secundum Glossam est cœ- Deinde quæritur de tertio coæquævo, quod secundum Glossam est cœ- lum empyreum. lum empyreum.

Gratia cujus quæritur de natură corporis cœlestis. Gratia cujus quæritur de natură corporis cœlestis.

Et quæratur primo, De natura ejus in se. Et quæratur primo, De natura ejus in se.

Secundo, De partibus ejus. Secundo, De partibus ejus.

Tertio, De motore ipsius. Tertio, De motore ipsius.

Quarto, De motibus. Quarto, De motibus.

Quinto, De effectu motus ejus in inferioribus. Quinto, De effectu motus ejus in inferioribus.

Circa primum quæruntur quatuor. Circa primum quæruntur quatuor.

Primo enim quæritur, Utrum ipsum cum elementis sit ejusdem na- Primo enim quæritur, Utrum ipsum cum elementis sit ejusdem na- turæ? et, Utrum cœlum sit essentia quinta distincta ab essentiis quatuor turæ? et, Utrum cœlum sit essentia quinta distincta ab essentiis quatuor elementorum ? elementorum ?

Secundo, Utrum sit generabile vel corruptibile? Secundo, Utrum sit generabile vel corruptibile?

Tertio, Utrum sit simplex vel compositum? Tertio, Utrum sit simplex vel compositum?

Quarto, Quid sit secundum diffinitionem? Quarto, Quid sit secundum diffinitionem?

396 396

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

ARTICULUS I. ARTICULUS I.

Utrum cælum cum elementis sit ejusdem Utrum cælum cum elementis sit ejusdem naturæ, vel sit essentia distincta ab naturæ, vel sit essentia distincta ab essentiis quatuor elementorum' ? essentiis quatuor elementorum' ?

Ad primum proceditur sic: Ad primum proceditur sic:

1. Dicit Basilius in Hexameron, quod 1. Dicit Basilius in Hexameron, quod «< cœlum est naturæ igneæ: » et ita vide- «< cœlum est naturæ igneæ: » et ita vide- tur, quod sit ejusdem naturæ cum qua- tur, quod sit ejusdem naturæ cum qua- tuor elementis. Idem dicit Plato et Ma- tuor elementis. Idem dicit Plato et Ma- crobius. crobius.

Item, Marcianus: «Mundus ex qua- Item, Marcianus: «Mundus ex qua- tuor elementis constat, his denique to- tuor elementis constat, his denique to- tis. » tis. »

2. Item, Per rationem hoc idem vide- 2. Item, Per rationem hoc idem vide- tur quia videmus in ipso proprietates tur quia videmus in ipso proprietates ignis, scilicet calidum et lucidum: ubi ignis, scilicet calidum et lucidum: ubi enim proprietas, ibi etiam est subjectum : enim proprietas, ibi etiam est subjectum : ergo videtur, quod coelum est de natura ergo videtur, quod coelum est de natura ignis. Hoc videtur etiam sensisse Empe- ignis. Hoc videtur etiam sensisse Empe- docles, quando dixit, quod « sol est res docles, quando dixit, quod « sol est res alba calida. >> alba calida. >>

3. Si forte dicatur, quod ignis habet 3. Si forte dicatur, quod ignis habet motum rectum: cœlum autem est circu- motum rectum: cœlum autem est circu- lare et ita coelum non est ignis. CONTRA: lare et ita coelum non est ignis. CONTRA: Probatur in libro II de Coelo et mundo 2, Probatur in libro II de Coelo et mundo 2, quod unumquodque elementum sphæri- quod unumquodque elementum sphæri- cum est: ergo ignis sphæricus est in loco cum est: ergo ignis sphæricus est in loco proprio. Hoc idem dicit Plato, quod proprio. Hoc idem dicit Plato, quod ignis movetur circulariter in loco pro- ignis movetur circulariter in loco pro- prio. prio.

4. Præterea, Dicitur in II de Cœlo et 4. Præterea, Dicitur in II de Cœlo et Mundo, quod quædam stellæ moventur Mundo, quod quædam stellæ moventur in aere superius: conjungi autem supe- in aere superius: conjungi autem supe- rius aeri proprium est ignis: ergo vide- rius aeri proprium est ignis: ergo vide- tur, quod stellæ sint igneæ: et cœlum tur, quod stellæ sint igneæ: et cœlum est ejusdem naturæ cum stellis: ergo est ejusdem naturæ cum stellis: ergo coelum est igneum. coelum est igneum.

1. Cf. Opp. B. Alberti. I de Cœlo et Mundo, 1. Cf. Opp. B. Alberti. I de Cœlo et Mundo, Tract. I, cap. 3. Tom. IV novæ editionis no- Tract. I, cap. 3. Tom. IV novæ editionis no- stræ. stræ.

2 II de Coelo et Mundo, tex. com. 76 et infra 2 II de Coelo et Mundo, tex. com. 76 et infra

Item, Aristoteles in II de Cælo et Item, Aristoteles in II de Cælo et Mundo: «Stellæ quæ acuuntur et igniun- Mundo: «Stellæ quæ acuuntur et igniun- tur, ex motu ignitur aer qui est in cir- tur, ex motu ignitur aer qui est in cir- cuitu earum necessario, et non igniun- cuitu earum necessario, et non igniun- tur stellæ ipsæ nisi quando ipsæ incen- tur stellæ ipsæ nisi quando ipsæ incen- dunt aerem, dunt aerem, et aer quandoque movetur, et aer quandoque movetur, quod ex motu stellarum fit ignis *. » Ex quod ex motu stellarum fit ignis *. » Ex ista auctoritate habetur, quod stellæ ista auctoritate habetur, quod stellæ igniuntur, et quod locatæ sunt super igniuntur, et quod locatæ sunt super aerem immediate ex quorum utroque aerem immediate ex quorum utroque sequitur, quod stellæ sint de natura sequitur, quod stellæ sint de natura ignis, et per consequens totum cœlum ignis, et per consequens totum cœlum est igneum. Quod autem istud sequatur est igneum. Quod autem istud sequatur de toto cœlo, patet per hoc quod dicit de toto cœlo, patet per hoc quod dicit Philosophus, quod antiqui qui dixerunt, Philosophus, quod antiqui qui dixerunt, quod stellæ sunt igneæ, non dixerunt quod stellæ sunt igneæ, non dixerunt quod stellæ sint igneæ, nisi quoniam quod stellæ sint igneæ, nisi quoniam ipsi posuerunt corpus superius esse ipsi posuerunt corpus superius esse ignem, et dixerunt, quod necessarium ignem, et dixerunt, quod necessarium est, quod unumquodque superiorum cor- est, quod unumquodque superiorum cor- porum sit ex natura corporis in quo est, porum sit ex natura corporis in quo est, vel sicut suum fixum. vel sicut suum fixum.

Item, Dicit Philosophus ex eis quæ Item, Dicit Philosophus ex eis quæ contraveniunt nobis et quæ sunt necessa- contraveniunt nobis et quæ sunt necessa- ria, quod id quod diximus, quæ præter- ria, quod id quod diximus, quæ præter- ita sunt, est: hoc enim ponamus omnem ita sunt, est: hoc enim ponamus omnem stellam ex stellis esse de illo corpore in stellam ex stellis esse de illo corpore in quo incedit. Ex quo patet, quod si stellæ quo incedit. Ex quo patet, quod si stellæ sint igneæ, totum corpus coœleste est sint igneæ, totum corpus coœleste est igneum. igneum.

SED CONTRA: SED CONTRA:

1. Dicit Philosophus, quod omne 1. Dicit Philosophus, quod omne corpus motum proprium habet: motus corpus motum proprium habet: motus autem sunt tres, ut dicit in primo de Colo autem sunt tres, ut dicit in primo de Colo et Mundo 5, scilicet ad medium, a medio, et Mundo 5, scilicet ad medium, a medio, et circa medium. Ad medium autem et et circa medium. Ad medium autem et a medio sunt motus elementorum, circa a medio sunt motus elementorum, circa medium motus coeli. Cum igitur secun- medium motus coeli. Cum igitur secun- dum differentiam motus sit differens na- dum differentiam motus sit differens na- tura mobilis, coelum non erit de natura tura mobilis, coelum non erit de natura quatuor elementorum. quatuor elementorum.

2. Præterea, Dicit Philosophus sæpe, 2. Præterea, Dicit Philosophus sæpe, quod cœlum nec est grave, nec leve. quod cœlum nec est grave, nec leve. Cum igitur sint istæ propriæ potentiæ Cum igitur sint istæ propriæ potentiæ

3 Ibid., tex. com. 42. 3 Ibid., tex. com. 42.

* Ibidem. * Ibidem.

5 I de Coelo et Mundo, tex. com. 23. 5 I de Coelo et Mundo, tex. com. 23.

Sed conti Sed conti

SUMMA DE CREATURIS, TRACT. III, QUÆST. 7. SUMMA DE CREATURIS, TRACT. III, QUÆST. 7.

elementorum et non inveniantur in cœlo, elementorum et non inveniantur in cœlo, carlum non erit de natura elementorum. carlum non erit de natura elementorum.

3. Item, Ex complexione qualitatum 3. Item, Ex complexione qualitatum elementorum probantur elementa esse elementorum probantur elementa esse quatuor in secundo libro de Generatione et quatuor in secundo libro de Generatione et Corruptione. Calidum enim cum frigido Corruptione. Calidum enim cum frigido in eodem simplici esse non potest: si- in eodem simplici esse non potest: si- militer nec humidum cum sicco: quia militer nec humidum cum sicco: quia contraria insunt eidem actu: ergo erit contraria insunt eidem actu: ergo erit frigidum cum humido, et frigidum cum frigidum cum humido, et frigidum cum sicco constituens duo inferiora elementa. sicco constituens duo inferiora elementa. Similiter calidum cum humido et cali- Similiter calidum cum humido et cali- dum cum sicco constituens duo supe- dum cum sicco constituens duo supe- riora. Et cum non sint plures qualita- riora. Et cum non sint plures qualita- tes, non erunt plura elementa: et ita tes, non erunt plura elementa: et ita coelum non erit de natura elementi. coelum non erit de natura elementi.

Si forte diceretur, quod sunt aliæ Si forte diceretur, quod sunt aliæ qualitates elementares quibus constitui- qualitates elementares quibus constitui- tur cœlum in natura elementi, quemad- tur cœlum in natura elementi, quemad- modum dicit Empedocles, quod infinitæ modum dicit Empedocles, quod infinitæ sunt qualitates elementorum, puta cali- sunt qualitates elementorum, puta cali- dum, siccum, album, nigrum, frigidum, dum, siccum, album, nigrum, frigidum, humidum, molle, durum, et unumquod humidum, molle, durum, et unumquod que aliorum. CONTRA: Corporum enim que aliorum. CONTRA: Corporum enim primorum qualitates sunt primæ primæ primorum qualitates sunt primæ primæ autem qualitates activæ et passivæ non autem qualitates activæ et passivæ non extenduntur ultra quatuor, ut probatur extenduntur ultra quatuor, ut probatur in II de Generatione et Corruptione 2. in II de Generatione et Corruptione 2. 4. Item, Indirecte probatur idem. Si 4. Item, Indirecte probatur idem. Si enim cœlum est elementum, ab unoquo- enim cœlum est elementum, ab unoquo- que elementorum distingueretur per que elementorum distingueretur per unam qualitatem, vel per duas, sicut unam qualitatem, vel per duas, sicut videmus, quod ignis ab aere distinguitur videmus, quod ignis ab aere distinguitur sicco, et a terra calido, et ab aqua calido sicco, et a terra calido, et ab aqua calido et sicco, et similiter est in unoquoque et sicco, et similiter est in unoquoque aliorum, quemadmodum dicit Boe- aliorum, quemadmodum dicit Boe- tius 3: tius 3:

Tu numeris elementa ligas, ut frigora flammis, Tu numeris elementa ligas, ut frigora flammis, Arida conveniant liquidis, ne purior ignis Arida conveniant liquidis, ne purior ignis Evolet, ac mersas deducant pondera terras. Evolet, ac mersas deducant pondera terras.

Si igitur coelum est elementum, opor- Si igitur coelum est elementum, opor- tet quod cum aliis talem habeat conve- tet quod cum aliis talem habeat conve-

1 II de Generatione et Corruptione, tex. com. 1 II de Generatione et Corruptione, tex. com. 16. 16.

8. 8.

2 II de Generatione et Corruptione, tex. com. 2 II de Generatione et Corruptione, tex. com.

397 397

nientiam et differentiam. Aut ergo con- nientiam et differentiam. Aut ergo con- venit in istis quatuor qualitatibus, aut venit in istis quatuor qualitatibus, aut in aliis. Si in istis, aut est frigidum et in aliis. Si in istis, aut est frigidum et siccum, et sic est terra: aut frigidum et siccum, et sic est terra: aut frigidum et humidum, et sic est aqua : aut calidum humidum, et sic est aqua : aut calidum et humidum, et sic est aer: aut calidum et humidum, et sic est aer: aut calidum et siccum, et sic est ignis. Et quodcum- et siccum, et sic est ignis. Et quodcum- que detur, erit unum elementum bis in que detur, erit unum elementum bis in natura. Hoc est autem est vanum et su- natura. Hoc est autem est vanum et su- perfluum et hoc est contra naturam : perfluum et hoc est contra naturam : quia dicitur in III de Anima*, quod na- quia dicitur in III de Anima*, quod na- tura non abundat in superfluis, nec de- tura non abundat in superfluis, nec de- ficit in necessariis. Si autem in aliis qua- ficit in necessariis. Si autem in aliis qua- litatibus habet convenientiam et diffe- litatibus habet convenientiam et diffe- rentiam, oportebit ad minus ponere octo rentiam, oportebit ad minus ponere octo elementa convenientia enim et diffe- elementa convenientia enim et diffe- rentia non erunt nisi in qualitatibus rentia non erunt nisi in qualitatibus activis et passivis habentibus contrarium, activis et passivis habentibus contrarium, quarum duæ, scilicet una activa et una quarum duæ, scilicet una activa et una passiva, sunt in uno elemento: et si passiva, sunt in uno elemento: et si tales duæ sunt in cœlo, erunt duæ aliæ tales duæ sunt in cœlo, erunt duæ aliæ contrariæ illis. Sint ergo illæ quæ sunt contrariæ illis. Sint ergo illæ quæ sunt in cœlo A et B : ergo erunt aliqua con- in cœlo A et B : ergo erunt aliqua con- traria ad a, et sit c: et aliqua ad B, et sit traria ad a, et sit c: et aliqua ad B, et sit D: tunc erunt sex complexiones, scilicet D: tunc erunt sex complexiones, scilicet A cum B, et A cum c, et A cum D. Simili- A cum B, et A cum c, et A cum D. Simili- ter в cum C, D cum c, et D cum в : et cum ter в cum C, D cum c, et D cum в : et cum duæ sint impossibiles, quia contraria non duæ sint impossibiles, quia contraria non sunt in eodem, et illæ sunt A cum c, et sunt in eodem, et illæ sunt A cum c, et B cum D ergo erunt quatuor, scilicet A B cum D ergo erunt quatuor, scilicet A cum B, A cum D, C cum D C cum B et cum B, A cum D, C cum D C cum B et ista quatuor erunt elementa quæ cum ista quatuor erunt elementa quæ cum istis quatuor faciunt octo. Et similiter istis quatuor faciunt octo. Et similiter oportet, quod sit aliqua convenientia et oportet, quod sit aliqua convenientia et differentia per alias qualitates inter ista differentia per alias qualitates inter ista octo et ita illæ qualitates iterum faciunt octo et ita illæ qualitates iterum faciunt nova elementa: et ita erunt infinita nova elementa: et ita erunt infinita elementa, quod est inconveniens : ergo elementa, quod est inconveniens : ergo coelum non est elementum. coelum non est elementum.

5. Item, Patet per diffinitionem ele- 5. Item, Patet per diffinitionem ele- menti quam ponit Philosophus in III de menti quam ponit Philosophus in III de Calo et Mundo 5 : « Elementum est, Calo et Mundo 5 : « Elementum est,

quod est in compositione primum, et quod est in compositione primum, et quod non resolvitur secundum formam quod non resolvitur secundum formam

3 BOETIUS, Lib. III de Consolatione philoso- 3 BOETIUS, Lib. III de Consolatione philoso- phiæ, metro 9. phiæ, metro 9.

4 III de Anima, tex. com. 45. 4 III de Anima, tex. com. 45.

5 III de Coelo et Mundo, tex. com. 31. 5 III de Coelo et Mundo, tex. com. 31.

Solutio. Solutio.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

398 398

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

in formam aliam. » Per utramque partem in formam aliam. » Per utramque partem diffinitionis patet, quod coelum non est diffinitionis patet, quod coelum non est elementum non enim est in composi- elementum non enim est in composi- tione primum quia ipsum non est mi- tione primum quia ipsum non est mi- scibile cum aliis, ut dicunt Philosophi: si scibile cum aliis, ut dicunt Philosophi: si enim esset miscibile, esset alterabile a enim esset miscibile, esset alterabile a sua specie, quod non contingit, ut pro- sua specie, quod non contingit, ut pro- batur infra. Similiter ipsum non resolvi- batur infra. Similiter ipsum non resolvi- tur in formam aliam si enim resolva- tur in formam aliam si enim resolva- tur, resolvitur in partes: quædam enim tur, resolvitur in partes: quædam enim pars est stella quædam orbis, quædam pars est stella quædam orbis, quædam dextra, quædam sinistra, et quædam dextra, quædam sinistra, et quædam erratica, et quædam fixa. erratica, et quædam fixa.

Item, Quæcumque sunt ejusdem na- Item, Quæcumque sunt ejusdem na- turæ, aut conveniunt in forma, aut in turæ, aut conveniunt in forma, aut in materia. Si conveniunt in forma, sic materia. Si conveniunt in forma, sic sunt ejusdem rationis : quod non con- sunt ejusdem rationis : quod non con- venit coelo et alicui elementorum. Si venit coelo et alicui elementorum. Si autem sunt ejus demmateriæ, tunc trans- autem sunt ejus demmateriæ, tunc trans- mutantur ad se invicem, ut dicit Philo- mutantur ad se invicem, ut dicit Philo- sophus et ita ex coelo fierent elementa, sophus et ita ex coelo fierent elementa, et ex elementis cœlum, quod iterum non et ex elementis cœlum, quod iterum non contingit. Ergo coelum non est de natura contingit. Ergo coelum non est de natura elementorum. elementorum.

QUOD concedimus dicentes, quod cum QUOD concedimus dicentes, quod cum coelum nec habeat motum, nec potentias, coelum nec habeat motum, nec potentias, nec qualitates elementorum, ipsum non nec qualitates elementorum, ipsum non potest esse de natura elementorum. potest esse de natura elementorum.

AD AUCTORITATES Basilii et Macrobii et AD AUCTORITATES Basilii et Macrobii et Marciani dicendum, quod ignis duobus Marciani dicendum, quod ignis duobus modis dicitur, scilicet ab inflammatione modis dicitur, scilicet ab inflammatione activà, vel passiva, vel utraque. Si ab activà, vel passiva, vel utraque. Si ab activa tantum, tunc coelum est ignis hoc activa tantum, tunc coelum est ignis hoc modo, quia inflammat. Si a passiva tan- modo, quia inflammat. Si a passiva tan- tum, sic carbo est ignis. Si ab utraque, tum, sic carbo est ignis. Si ab utraque, sic dicitur ignis proprie. Et sic large sic dicitur ignis proprie. Et sic large sumunt ignem auctoritates dicentes, sumunt ignem auctoritates dicentes, quod coelum est igneum. Et hoc patet quod coelum est igneum. Et hoc patet per quamdam Glossam super Genesim in per quamdam Glossam super Genesim in principio, quæ dicit, quod « empyreum principio, quæ dicit, quod « empyreum coelum dicitur igneum, non ab ardore, coelum dicitur igneum, non ab ardore, sed ab illuminatione. » sed ab illuminatione. »

AD ID quod primo objicitur per ratio- AD ID quod primo objicitur per ratio- nem, dicendum quod proprietates ignis nem, dicendum quod proprietates ignis

1 VIII Physicorum, tex. com. 1. 1 VIII Physicorum, tex. com. 1.

2 III de Coelo et Mundo, tex. com. 74. 2 III de Coelo et Mundo, tex. com. 74.

3 II de Generatione et Corruptione, tex. com. 3 II de Generatione et Corruptione, tex. com.

et coeli non sunt univoce convenientes et coeli non sunt univoce convenientes utrique lumen enim quod est in cœlo utrique lumen enim quod est in cœlo et calidum sunt vivificativa per motum et calidum sunt vivificativa per motum corporis coelestis, sicut dicitur in prin- corporis coelestis, sicut dicitur in prin- cipio octavi Physicorum', quod motus cipio octavi Physicorum', quod motus cœli est ut vita quædam natura existen- cœli est ut vita quædam natura existen- tibus omnibus calidum autem quod est tibus omnibus calidum autem quod est cum radio ignis secundum Philosophum cum radio ignis secundum Philosophum in III de Coelo et Mundo 2, et II de in III de Coelo et Mundo 2, et II de Generatione et Corruptione³, per se Generatione et Corruptione³, per se congregativum est homogeniorum supra, congregativum est homogeniorum supra, hoc est, subtilium ascendentium sursum, hoc est, subtilium ascendentium sursum, et per consequens consumptivum sive et per consequens consumptivum sive disgregativum sive separativum homo- disgregativum sive separativum homo- geniorum sibi propinquorum, hoc est, geniorum sibi propinquorum, hoc est, grossorum descendentium deorsum. Cum grossorum descendentium deorsum. Cum igitur proprietates non univoce con- igitur proprietates non univoce con- veniant eis, subjecta non erunt ejusdem veniant eis, subjecta non erunt ejusdem naturæ. naturæ.

Ad hoc autem quod dicit Empedocles, Ad hoc autem quod dicit Empedocles, dicendum, quod intelligit per albedinem dicendum, quod intelligit per albedinem claritatem luminis calcati in corpore claritatem luminis calcati in corpore solis calorem autem intelligit effective: solis calorem autem intelligit effective: sol enim excitat calorem ex reverbera- sol enim excitat calorem ex reverbera- tione et motu radiorum ad corpus soli- tione et motu radiorum ad corpus soli- dum. Et hoc patet per hoc quod dicit dum. Et hoc patet per hoc quod dicit Philosophus in II de Coelo et Mundo : Philosophus in II de Coelo et Mundo : Caliditas quæ provenit ex stellis, et Caliditas quæ provenit ex stellis, et lumen, sunt propter percussionem et lumen, sunt propter percussionem et fricationem aeris factam ex motu ea- fricationem aeris factam ex motu ea- rum de aptitudine enim motus est ut rum de aptitudine enim motus est ut calefaciat et igniat ligna et ferrum et la- calefaciat et igniat ligna et ferrum et la- pides*. pides*.

AD ALIUD dicendum, quod ignis non AD ALIUD dicendum, quod ignis non movetur circulariter nisi per accidens, movetur circulariter nisi per accidens, scilicet motu corporis continentis ipsum: scilicet motu corporis continentis ipsum: et ideo per motum illum non determi- et ideo per motum illum non determi- natur natura sua. natur natura sua.

AD ALIUD dicendum, quod Philosophus AD ALIUD dicendum, quod Philosophus loquitur ibi de quibusdam stellis quæ loquitur ibi de quibusdam stellis quæ secundum aliquod accidens suum sunt secundum aliquod accidens suum sunt in aere, sicut cometæ et assub: vapor in aere, sicut cometæ et assub: vapor enim directe oppositus stellæ facilius enim directe oppositus stellæ facilius inflammatur propter fortitudinem lumi- inflammatur propter fortitudinem lumi- nis et multiplicationem caloris, et præ- nis et multiplicationem caloris, et præ-

8. 8.

* II de Coelo et Mundo, tex. com. 42. * II de Coelo et Mundo, tex. com. 42.

Ad Ad

Adi Adi

SUMMA DE CREATURIS, TRACT. III, QUÆST. 7. SUMMA DE CREATURIS, TRACT. III, QUÆST. 7.

cipue si fuerit in via solis : stella ergo cipue si fuerit in via solis : stella ergo secundum hoc accidens sui ignitur et secundum hoc accidens sui ignitur et calefit, sed non per se. Quidam autem calefit, sed non per se. Quidam autem aliter solvunt auctoritatem Philosophi aliter solvunt auctoritatem Philosophi dicentes, quod natura quinti corporis dicentes, quod natura quinti corporis dicitur ibi aer propter diaphaneitatem, dicitur ibi aer propter diaphaneitatem, et quod ignitur et calefit non passive, et quod ignitur et calefit non passive, sed active. Sed hoc non est secundum sed active. Sed hoc non est secundum sententiam Aristotelis. Et hoc patet sententiam Aristotelis. Et hoc patet per hoc quod dicit ibidem: Stellæ quæ per hoc quod dicit ibidem: Stellæ quæ sunt in orbe superiore, vadunt in orbe sunt in orbe superiore, vadunt in orbe suo. Propter illud ergo non igniuntur suo. Propter illud ergo non igniuntur stellæ assub, nisi quando est aer sub stellæ assub, nisi quando est aer sub orbe propinquiore: ergo cum incedit in orbe propinquiore: ergo cum incedit in isto orbe, calefit aer et ignitur, et præ- isto orbe, calefit aer et ignitur, et præ- cipue aer qui est prope viam solis. cipue aer qui est prope viam solis.

Ad hoc autem quod objicitur, quod Ad hoc autem quod objicitur, quod stellæ sunt ejusdem naturæ cum orbibus, stellæ sunt ejusdem naturæ cum orbibus, bene concedimus: quia hæc est positio bene concedimus: quia hæc est positio omnium antiquorum. omnium antiquorum.

ARTICULUS II. ARTICULUS II.

399 399

Quod probatur: dicit enim Philosophus Quod probatur: dicit enim Philosophus in libro I Cælo et Mundo: Res sempiter- in libro I Cælo et Mundo: Res sempiter- na fixa est in tempore infinito, et non na fixa est in tempore infinito, et non est absque faciente eam omnino ³. Si est absque faciente eam omnino ³. Si ergo illud est, secundum hoc est natura ergo illud est, secundum hoc est natura faciens res sempiternas necessario: et faciens res sempiternas necessario: et ipsa facit res una ut sit existens, et ut ipsa facit res una ut sit existens, et ut sit non existens in hora, et ut sint sit non existens in hora, et ut sint quædam res semper existentes, et quæ- quædam res semper existentes, et quæ- dam res semper non existentes in tem- dam res semper non existentes in tem- pore infinito. Ex hoc accipitur, quod pore infinito. Ex hoc accipitur, quod coelum quod dicitur hic res semper exi- coelum quod dicitur hic res semper exi- stens, est opus naturæ, et est generatum. stens, est opus naturæ, et est generatum. 2. Præterea, Quidquid est susceptibile 2. Præterea, Quidquid est susceptibile alterationis, illius materia aliter se potest alterationis, illius materia aliter se potest habere ad formas diversas cujuscum- habere ad formas diversas cujuscum- que materia est in potentia ad formas que materia est in potentia ad formas diversas, illud est transmutabile secun- diversas, illud est transmutabile secun- dum generationem et corruptionem. dum generationem et corruptionem. PROBATIO Omnis forma contenta in PROBATIO Omnis forma contenta in materia per dispositiones aliquas, muta- materia per dispositiones aliquas, muta- tis dispositionibus illis, non manebit tis dispositionibus illis, non manebit forma substantialis. Hæc propositio pro- forma substantialis. Hæc propositio pro- batur per inductionem omnium genera- batur per inductionem omnium genera- torum et corruptorum, sive sint simpli- torum et corruptorum, sive sint simpli- cia, sive composita sint. Constat autem, cia, sive composita sint. Constat autem,

Utrum cælum sit generabile et corrup- quod dispositionum mutatio non sit Utrum cælum sit generabile et corrup- quod dispositionum mutatio non sit

tibile'? tibile'?

Ad secundum proceditur sic: Ad secundum proceditur sic:

1. Dicitur in Genesi: In principio 1. Dicitur in Genesi: In principio creavit Deus cælum et terram2. Et in creavit Deus cælum et terram2. Et in symbolo « Credo in Deum Patrem, symbolo « Credo in Deum Patrem, etc. » Ergo cœlum incepit secundum sui etc. » Ergo cœlum incepit secundum sui substantiam quidquid autem incepit substantiam quidquid autem incepit secundum sui substantiam, ingreditur secundum sui substantiam, ingreditur in esse substantiale: cum ergo ge- in esse substantiale: cum ergo ge- neratio secundum Boetium in Topicis, neratio secundum Boetium in Topicis, nihil sit quam ingressus in esse sub- nihil sit quam ingressus in esse sub- stantiale, coelum erit generatum. stantiale, coelum erit generatum.

Præterea, Primum opus naturæ in Præterea, Primum opus naturæ in codem subjecto est generatio: si ergo codem subjecto est generatio: si ergo coelum est opus naturæ, est per genera- coelum est opus naturæ, est per genera- tionem sed coelum est opus naturæ. tionem sed coelum est opus naturæ.

1 Cf. Opp. B. Alberti. I de Coelo et Mundo, 1 Cf. Opp. B. Alberti. I de Coelo et Mundo, Tract. I, cap. 8. Tom. IV novæ istius editionis. Tract. I, cap. 8. Tom. IV novæ istius editionis. 2 Genes. 1, 1. 2 Genes. 1, 1.

nisi per alterationem. Ergo omne quod nisi per alterationem. Ergo omne quod alteratur, mutatur per generationem et alteratur, mutatur per generationem et corruptionem coelum alteratur : ergo corruptionem coelum alteratur : ergo est generabile et corruptibile. Quod cœ- est generabile et corruptibile. Quod cœ- lum alteretur, patet in luna quando- lum alteretur, patet in luna quando- que enim que enim est. monoidos, quandoque est. monoidos, quandoque dicotomos, quandoque amphitricos, et dicotomos, quandoque amphitricos, et quandoque plena, quandoque etiam to- quandoque plena, quandoque etiam to- ta tenebrosa, secundum conjunctionem ta tenebrosa, secundum conjunctionem et propinquitatem et distantiam ejus a et propinquitatem et distantiam ejus a sole. Similiter patet in eclipsi lunæ, sole. Similiter patet in eclipsi lunæ, quando obscuratur ex interpositione ter- quando obscuratur ex interpositione ter- ræ inter eam et solem. ræ inter eam et solem.

Si forte dicatur, quod non est simile Si forte dicatur, quod non est simile de luna et de natura orbis: sola enim de luna et de natura orbis: sola enim luna sic alteratur. CONTRA hoc est, quod luna sic alteratur. CONTRA hoc est, quod dicit Philosophus, quod eadem est na- dicit Philosophus, quod eadem est na- tura glebæ et totius terræ *. Ergo a simili tura glebæ et totius terræ *. Ergo a simili

I de Coelo et Mundo, tex. com. 100. I de Coelo et Mundo, tex. com. 100.

4 II de Coelo et Mundo, tex. com. 59. 4 II de Coelo et Mundo, tex. com. 59.

Sed contra. Sed contra.

400 400

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

eadem est natura lunæ et totius orbis. eadem est natura lunæ et totius orbis. Præterea sic non solvitur inconveniens. Præterea sic non solvitur inconveniens. Nihilominus adhuc sequitur, quod luna Nihilominus adhuc sequitur, quod luna sit generabilis et corruptibilis: sit generabilis et corruptibilis:

3. Item, Dicit Gregorius', quod omnia 3. Item, Dicit Gregorius', quod omnia simul creata sunt in materia confusa : simul creata sunt in materia confusa : et ita videntur omnia esse ejusdem ma- et ita videntur omnia esse ejusdem ma- teriæ ergo et ejusdem transmutationis : teriæ ergo et ejusdem transmutationis : cum ergo quædam sunt generabilia, cœ- cum ergo quædam sunt generabilia, cœ- lum erit generabile. lum erit generabile.

4. Item, Ponit Plato dicens cœlum 4. Item, Ponit Plato dicens cœlum esse generatum ex hyle, et per volunta- esse generatum ex hyle, et per volunta- tem opificis manere indissolubile, et non tem opificis manere indissolubile, et non ex propria natura. ex propria natura.

SED CONTRA: SED CONTRA:

1. Quod est generatum, est transmu- 1. Quod est generatum, est transmu- tabile per actionem et passionem con- tabile per actionem et passionem con- trariorum sed coelum non est tale: ergo trariorum sed coelum non est tale: ergo non est generatum. non est generatum.

2. Item, Nihil est generabile et corrup- 2. Item, Nihil est generabile et corrup- tibile, quod non habet causam genera- tibile, quod non habet causam genera- tionis et corruptionis causa autem ge- tionis et corruptionis causa autem ge- nerationis et corruptionis contrarietas nerationis et corruptionis contrarietas est mutans et alterans subjectum : et hoc est mutans et alterans subjectum : et hoc est in illis tantum quæ habent materiam est in illis tantum quæ habent materiam communem cum generabilibus et corrup- communem cum generabilibus et corrup- tibilibus cum igitur coelum non ha- tibilibus cum igitur coelum non ha- beat materiam talem, ipsum non est ge- beat materiam talem, ipsum non est ge- nerabile et corruptibile. nerabile et corruptibile.

3. Item, Dicit Philosophus in libro de 3. Item, Dicit Philosophus in libro de Substantia orbis, sic: Si aliqua corpora Substantia orbis, sic: Si aliqua corpora simplicia sunt, quorum forma caret con- simplicia sunt, quorum forma caret con- trariis, contingit quod istæ formæ sint trariis, contingit quod istæ formæ sint neque generabiles, neque corruptibiles, neque generabiles, neque corruptibiles, neque habentes substantiam communem neque habentes substantiam communem cum generabilibus et corruptibilibus 2. cum generabilibus et corruptibilibus 2. Cum igitur sit talis forma cœli, non erit Cum igitur sit talis forma cœli, non erit generabile vel corruptibile. generabile vel corruptibile.

4. Item, In XI Metaphysicæ dicitur, 4. Item, In XI Metaphysicæ dicitur, quod coelum est in potentia ad ubi tan- quod coelum est in potentia ad ubi tan- tum, et non ad substantialem vel acci- tum, et non ad substantialem vel acci- dentalem formam : ergo non est genera- dentalem formam : ergo non est genera- bile neque corruptibile. bile neque corruptibile.

1 S. GREGORIUS, Lib. XXXII Moralium, cap. 1 S. GREGORIUS, Lib. XXXII Moralium, cap. 10. 10.

2 Commentator in cap. de Substantia orbis. 2 Commentator in cap. de Substantia orbis. 3 XI Metaphys. tex. com. 10. 3 XI Metaphys. tex. com. 10.

I de Coelo et Mundo, tex. com. 124 et infra. I de Coelo et Mundo, tex. com. 124 et infra.

3. Item, Sumantur rationes Philosophi 3. Item, Sumantur rationes Philosophi in fine primi de Cœlo et mundo *, scili- in fine primi de Cœlo et mundo *, scili- cet cujus motus non est contrarium, cet cujus motus non est contrarium, ipsum etiam in subjecto non habet con- ipsum etiam in subjecto non habet con- trarium sed motui coeli non est con- trarium sed motui coeli non est con- trarium ergo coelo non est contra- trarium ergo coelo non est contra- rium et ita neque corrumpitur, neque rium et ita neque corrumpitur, neque generatur. generatur.

6. Item, Cujus motus est perpetuus, 6. Item, Cujus motus est perpetuus, ipsum est perpetuum: sed motus cœli ipsum est perpetuum: sed motus cœli est perpetuus, ut probatur in VIII Phy- est perpetuus, ut probatur in VIII Phy- sicorum ergo coelum est perpetuum. sicorum ergo coelum est perpetuum.

7. Item, Omne quod per transmuta- 7. Item, Omne quod per transmuta- tionem generatur, transmutatur ab ali. tionem generatur, transmutatur ab ali. quo corpore quod est prius ipso : sed quo corpore quod est prius ipso : sed nullum corpus est prius cœlo: ergo non nullum corpus est prius cœlo: ergo non est generatum. est generatum.

8. Item, Omne quod generatur, se- 8. Item, Omne quod generatur, se- cundum formam substantialem erit de cundum formam substantialem erit de potentia in actum per aliquod existens potentia in actum per aliquod existens actu simile in specie. Hoc patet in gene- actu simile in specie. Hoc patet in gene- ratione simplicium et compositorum. ratione simplicium et compositorum. Ergo si coelum est generatum, oportet Ergo si coelum est generatum, oportet quod sit aliud coelum ante ipsum, et sic quod sit aliud coelum ante ipsum, et sic infinitum. infinitum.

9. Item, Omne generabile corruptibile 9. Item, Omne generabile corruptibile est ergo si cœlum est generabile, est est ergo si cœlum est generabile, est corruptibile omne autem corruptibile corruptibile omne autem corruptibile corrumpitur terminato tempore: ergo corrumpitur terminato tempore: ergo si cœlum est corruptibile, corrumpitur, si cœlum est corruptibile, corrumpitur, et generatur aliud coelum per succes- et generatur aliud coelum per succes- sionem, sicut animalia, et homines, et sionem, sicut animalia, et homines, et elementa. elementa.

Et istæ sunt rationes Philosophi. Et istæ sunt rationes Philosophi.

CONTRA hoc objicit Joannes Philoso CONTRA hoc objicit Joannes Philoso phus quidam 6, sic: Quidquid est per- phus quidam 6, sic: Quidquid est per- petuum, habet potentiam infinitam ad petuum, habet potentiam infinitam ad esse potentia autem infinita non est esse potentia autem infinita non est nisi corporis infiniti, ut probat Philoso- nisi corporis infiniti, ut probat Philoso- phus sed coelum non est infinitum, ut phus sed coelum non est infinitum, ut probatur in libris de Coelo et Mundo: probatur in libris de Coelo et Mundo: ergo potentia ejus non est infinita, et ita ergo potentia ejus non est infinita, et ita non est perpetuum. non est perpetuum.

5 VIII Physicorum, a principo usque ad tex. 5 VIII Physicorum, a principo usque ad tex. com. 52. com. 52.

6 Objectio Joannis Grammatici, pro qua vide 6 Objectio Joannis Grammatici, pro qua vide VIII Physicorum, tex. com. 79, et XII Metaphys. VIII Physicorum, tex. com. 79, et XII Metaphys.

tex. com. 41. tex. com. 41.

SUMMA DE CREATURIS, TRACT. III, QUÆST. 7. SUMMA DE CREATURIS, TRACT. III, QUÆST. 7.

SOLUTIO. Dicendum, quod generatio SOLUTIO. Dicendum, quod generatio duobus modis dicitur: est enim genera- duobus modis dicitur: est enim genera- tio inceptio esse post non esse quoquo tio inceptio esse post non esse quoquo modo et sic creatio est generatio, et sic modo et sic creatio est generatio, et sic cœlum est generatum. Dicitur etiam ge- cœlum est generatum. Dicitur etiam ge- neratio transmutatio materiæ ad formam neratio transmutatio materiæ ad formam substantialem per actionem et passio- substantialem per actionem et passio- nem contrariarum qualitatum alternan- nem contrariarum qualitatum alternan- tium materiam: et hoc modo cœlum non tium materiam: et hoc modo cœlum non est generatum. Similiter corruptio duo- est generatum. Similiter corruptio duo- bus modis dicitur, scilicet cessatio ab bus modis dicitur, scilicet cessatio ab esse quoquo modo: et sic omnia creata esse quoquo modo: et sic omnia creata sunt corruptibilia voluntate divina: ta- sunt corruptibilia voluntate divina: ta- men quædam eorum non corrumpuntur, men quædam eorum non corrumpuntur, sicut coelum, et Angeli, et quædam alia sicut coelum, et Angeli, et quædam alia de quibus habebitur infra in quæstione de quibus habebitur infra in quæstione de mundi innovatione. Dicitur etiam de mundi innovatione. Dicitur etiam corruptio transmutatio ab esse per actio- corruptio transmutatio ab esse per actio- nem et passionem contrariarum qualita- nem et passionem contrariarum qualita- tum alterantium substantiam, rema- tum alterantium substantiam, rema- nente materia eadem numero sub esse et nente materia eadem numero sub esse et non esse ipsius formæ : et hac ratione non esse ipsius formæ : et hac ratione non est cœlum corruptibile: et secun- non est cœlum corruptibile: et secun- dum hunc modum loquuntur Philosophi dum hunc modum loquuntur Philosophi dicentes coelum esse perpetuum vel dicentes coelum esse perpetuum vel æternum, nihil aliud intelligentes per æternum, nihil aliud intelligentes per perpetuitatem illam vel æternitatem nisi perpetuitatem illam vel æternitatem nisi intransmutabilitatem secundum formas intransmutabilitatem secundum formas substantiales et accidentales causatam ex substantiales et accidentales causatam ex privatione contrariarum qualitatum agen- privatione contrariarum qualitatum agen- tium et patientium in ipso. tium et patientium in ipso.