Sed contra. Sed contra.

336 336

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

incorruptibilium idem est genus: ergo incorruptibilium idem est genus: ergo ipsorum est materia una. ipsorum est materia una.

2.Item, Quorumcumque est eadem po- 2.Item, Quorumcumque est eadem po- tentia ad motum, est materia una : sed tentia ad motum, est materia una : sed quæcumque moventur uno motu, illo- quæcumque moventur uno motu, illo- ruin est potentia una ad motum : ruin est potentia una ad motum : ergo quæcumque moventur uno motu, ergo quæcumque moventur uno motu, habent potentiam unam : sed omnia habent potentiam unam : sed omnia corpora ingenerabilia et incorruptibilia corpora ingenerabilia et incorruptibilia moventur motu uno, scilicet circulari : moventur motu uno, scilicet circulari : ergo ipsorum est materia una. ergo ipsorum est materia una.

3. Item, Quorumcunque est contra- 3. Item, Quorumcunque est contra- rietas una, illorum est materia una : rietas una, illorum est materia una : quia contraria nata sunt fieri circa quia contraria nata sunt fieri circa idem sed superiorum corporum est idem sed superiorum corporum est contrarietas una, scilicet dextrum et si- contrarietas una, scilicet dextrum et si- nistrum, ante et retro: ergo ipsorum nistrum, ante et retro: ergo ipsorum est materia una. est materia una.

: :

CONTRA: CONTRA:

1. Quorumcumque est materia una, 1. Quorumcumque est materia una, illorum est transmutatio ad invicem, illorum est transmutatio ad invicem, sicut dicit Aristoteles in primo libro de sicut dicit Aristoteles in primo libro de Generatione et Corruptione': sed supe- Generatione et Corruptione': sed supe- riorum corporum non est transmutatio riorum corporum non est transmutatio ad invicem ergo ipsorum non est ma- ad invicem ergo ipsorum non est ma- teria una. teria una.

2. Item, Quorumcumque est materia 2. Item, Quorumcumque est materia una, participant illam actu, vel poten- una, participant illam actu, vel poten- tia si igitur superiorum est materia tia si igitur superiorum est materia una, participatur ab ipsis secundum una, participatur ab ipsis secundum

: :

actum vel potentiam. Constat autem, actum vel potentiam. Constat autem, quod non secundum actum : secundum quod non secundum actum : secundum actum enim differunt quemadmodum et actum enim differunt quemadmodum et ipsa corpora. Si ergo potentia est una, ipsa corpora. Si ergo potentia est una, materia quæ modo est sub forma unius, materia quæ modo est sub forma unius, potest esse sub forma alterius. Sed in potest esse sub forma alterius. Sed in superioribus perpetuis idem est posse et superioribus perpetuis idem est posse et esse, ut dicit Aristoteles in III Physico- esse, ut dicit Aristoteles in III Physico- rum, cap. de infinito, in fine capitis per rum, cap. de infinito, in fine capitis per hæc verba Contingere enim ab esse hæc verba Contingere enim ab esse nihil differt in perpetuis 2. Ergo una nihil differt in perpetuis 2. Ergo una materia secundum esse esset omnium materia secundum esse esset omnium perpetuorum et hoc est contra intelle- perpetuorum et hoc est contra intelle- ctum quia unius perfectibilis non sunt ctum quia unius perfectibilis non sunt plures perfectiones substantiales. plures perfectiones substantiales.

1 I de Generatione et Corruptione, cap. pen- 1 I de Generatione et Corruptione, cap. pen- ultimo, tex. com. 43. ultimo, tex. com. 43.

SOLUTIO. Dicit Aristoteles in primo de Solut SOLUTIO. Dicit Aristoteles in primo de Solut Calo et Mundo 3, quod coelum est ex Calo et Mundo 3, quod coelum est ex materia sua tota : et hoc est verum de materia sua tota : et hoc est verum de quolibet corpore superiori : hoc autem quolibet corpore superiori : hoc autem est esse ex materia sua tota, cujus nihil est esse ex materia sua tota, cujus nihil materiæ suæ est extra ipsum potentia materiæ suæ est extra ipsum potentia vel actu, quemadmodum in non corru- vel actu, quemadmodum in non corru- ptibilibus, quorum materia numquam ptibilibus, quorum materia numquam potest transmutari extra formam sub potest transmutari extra formam sub qua est, et per consequens numquam qua est, et per consequens numquam esse potest sub alia forma: et hoc est esse potest sub alia forma: et hoc est quod dicit Aristoteles, quod in perpetuis quod dicit Aristoteles, quod in perpetuis est idem posse et esse : quia semper est idem posse et esse : quia semper sunt simul et ideo dicimus, quod nul- sunt simul et ideo dicimus, quod nul- lorum duorum vel plurium perpetuo- lorum duorum vel plurium perpetuo- rum materia est una. rum materia est una.

AD ID autem quod objicitur in con- Ad ol AD ID autem quod objicitur in con- Ad ol trarium, respondent quidam cum di- trarium, respondent quidam cum di- stinctione dicentes, quod materia supe stinctione dicentes, quod materia supe riorum determinatur duobus modis, riorum determinatur duobus modis, scilicet in comparatione ad formam cui scilicet in comparatione ad formam cui substat, et in comparatione ad motum substat, et in comparatione ad motum qui est communis passio consequens qui est communis passio consequens compositum. Et primo modo non est compositum. Et primo modo non est una secundo autem modo una una secundo autem modo una communi ratione : subjectum enim communi ratione : subjectum enim comparatur ad passionem secundum ra- comparatur ad passionem secundum ra- tionem communem universalis. tionem communem universalis.

Et ex his patet solutio ad omnia. Et ex his patet solutio ad omnia.

ARTICULUS VIII. ARTICULUS VIII.

est est

Utrum omnium generabilium et corrup- Utrum omnium generabilium et corrup- tibilium sit materia una? tibilium sit materia una?

Ad octavum sic proceditur : Ad octavum sic proceditur :

1. Eorum est materia una, quorum est 1. Eorum est materia una, quorum est transmutatio ad invicem : sed corrupti- transmutatio ad invicem : sed corrupti- bilium est transmutatio ad invicem : er- bilium est transmutatio ad invicem : er- go illorum est materia una. go illorum est materia una.

2. Item, Corruptibilia sunt receptibilia 2. Item, Corruptibilia sunt receptibilia earumdem contrarietatum, scilicet calidi, earumdem contrarietatum, scilicet calidi,

2 III Physicorum, tex. com. 32. 2 III Physicorum, tex. com. 32.

3 I de Coelo et Mundo, tex. com. 93et 93. 3 I de Coelo et Mundo, tex. com. 93et 93.

'. '.

SUMMA DE CREATURIS, TRACT. I, QUÆST. 2. SUMMA DE CREATURIS, TRACT. I, QUÆST. 2.

337 337

frigidi, humidi, et sicci ergo ipsorum eædem in generationibus et corruptio- frigidi, humidi, et sicci ergo ipsorum eædem in generationibus et corruptio- est materia una. est materia una. nibus ergo nec perfectæ : sed mate- nibus ergo nec perfectæ : sed mate- ria est perfecta: ergo materia non est ria est perfecta: ergo materia non est

3. Præterea, Si materia esset diversa, 3. Præterea, Si materia esset diversa, oporteret quod secundum differentem oporteret quod secundum differentem modum determinarentur principia ge- modum determinarentur principia ge- nerationis et corruptionis: quia materia nerationis et corruptionis: quia materia quæ esset principium generationis in quæ esset principium generationis in uno, non esset principium generationis uno, non esset principium generationis in altero. in altero.

CONTRA: CONTRA:

1. Per superiorem auctoritatem 4, scili- 1. Per superiorem auctoritatem 4, scili- cet quod id est in potentia, quod uno mo- cet quod id est in potentia, quod uno mo- tore educitur de illo: sed non omnia uno tore educitur de illo: sed non omnia uno motore educuntur ex eodem, ut idolum motore educuntur ex eodem, ut idolum ex terra non educitur uno motore : ergo ex terra non educitur uno motore : ergo non omnium corruptibilium et generabi- non omnium corruptibilium et generabi- lium est potentia una : ergo neque ma- lium est potentia una : ergo neque ma- teria una. teria una.

2. Præterea, Si eorum est materia 2. Præterea, Si eorum est materia una, quare non est eorum transmutatio una, quare non est eorum transmutatio ad invicem ? ad invicem ?

3. Item, Secundum perfectiones diffe- 3. Item, Secundum perfectiones diffe- runt perfecta: sed perfectiones non sunt runt perfecta: sed perfectiones non sunt

1 IX Metaphys. tex. com. 12. 1 IX Metaphys. tex. com. 12.

una. una.

SOLUTIO. Dicimus, quod omnium ge- Solutio. SOLUTIO. Dicimus, quod omnium ge- Solutio. nerabilium est materia una secundum nerabilium est materia una secundum potentiam. potentiam.

AD PRIMUM quod est contra, dicimus AD PRIMUM quod est contra, dicimus quod Aristoteles loquitur ibi de potentia quod Aristoteles loquitur ibi de potentia propinqua disposita, et non de potentia propinqua disposita, et non de potentia absoluta in se considerata. absoluta in se considerata.

Ad object. Ad object.

1. 1.

2. 2.

AD ALIUD dicimus, quod omnium Ad object. AD ALIUD dicimus, quod omnium Ad object. potest esse transmutatio ad invicem, sed potest esse transmutatio ad invicem, sed non immediate, ut materia hominis in non immediate, ut materia hominis in elementa, et ex elementis in arborem, et elementa, et ex elementis in arborem, et sic de aliis. sic de aliis.

AD ULTIMUM dicendum, quod illa obje- AD ULTIMUM dicendum, quod illa obje- ctio est sophistica: quia considerat ma- ctio est sophistica: quia considerat ma- teriam secundum esse quod habet in actu teriam secundum esse quod habet in actu sub forma, et non secundum quod est sub forma, et non secundum quod est subjectum transmutationis. subjectum transmutationis.

Et hæc de materia dicta sufficiant. Et hæc de materia dicta sufficiant.

Ad object. Ad object.

3. 3.

*XXIV *XXIV

22 22

338 338

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

TRACTATUS II. TRACTATUS II.

DE SECUNDO COEQUEVO QUOD EST TEMPUS. DE SECUNDO COEQUEVO QUOD EST TEMPUS.

QUESTIO III. QUESTIO III.

De æternitate. De æternitate.

Deinde quæritur de secundo coæquævo quod est tempus. Sed quia qui- Deinde quæritur de secundo coæquævo quod est tempus. Sed quia qui- busdam creatis adjacet tempus, et quibusdam ævum, et quibusdam æter- busdam creatis adjacet tempus, et quibusdam ævum, et quibusdam æter- nitas, ut dicunt Sancti, et hoc per eamdem rationem mensuræ in genere, nitas, ut dicunt Sancti, et hoc per eamdem rationem mensuræ in genere, ideo disputandum est de his tribus. ideo disputandum est de his tribus.

Et primo de singulis, postea de omnibus communiter secundum conve- Et primo de singulis, postea de omnibus communiter secundum conve- nientiam et differentiam eorum. nientiam et differentiam eorum.

Item, Inter singula primo quærendum est de æternitate. Item, Inter singula primo quærendum est de æternitate.

Et quæritur primo, An sit? Et quæritur primo, An sit?

Secundo, Quid sit secundum diffinitionem? Secundo, Quid sit secundum diffinitionem?

Tertio, Utrum nihil aliud sit æternitas, quam essentia divina? Tertio, Utrum nihil aliud sit æternitas, quam essentia divina?

Quarto, Quæ sunt in æternitate, et quæ æterna? Quarto, Quæ sunt in æternitate, et quæ æterna?

Quinto, De quando et nunc æternitatis. Quinto, De quando et nunc æternitatis.

ARTICULUS I. ARTICULUS I.

An æternitas sit ¹? An æternitas sit ¹?

Ad primum proceditur sic: Ad primum proceditur sic:

1. Dicit Boetius in libro de Trinitate, 1. Dicit Boetius in libro de Trinitate, quod quando non prædicat aliquid quod quod quando non prædicat aliquid quod

Cf. Opp. B. Alberti. IV Physicorum, Tract. Cf. Opp. B. Alberti. IV Physicorum, Tract.

insit rei, nec in Deo, nec in creaturis: insit rei, nec in Deo, nec in creaturis: ergo cum dicitur, Deus æternus, non ergo cum dicitur, Deus æternus, non prædicatur aliquid inesse Deo : sed quod prædicatur aliquid inesse Deo : sed quod relinquitur aliquid circa ipsum ex æter- relinquitur aliquid circa ipsum ex æter- nitate adjacente extrinsecus. Si ergo erit nitate adjacente extrinsecus. Si ergo erit æternitas extrinseca, erit extra Deum : et æternitas extrinseca, erit extra Deum : et cum ponatur esse sine principio, erunt cum ponatur esse sine principio, erunt duo sine principio, et duo increata, et duo sine principio, et duo increata, et duo principia sed hæc sunt inconve- duo principia sed hæc sunt inconve- nientia ergo æternitas non est. nientia ergo æternitas non est.

2. Item, Æternitatis est mensurare, 2. Item, Æternitatis est mensurare,

III, cap. 1 Tom. III novæ editionis nostræ. III, cap. 1 Tom. III novæ editionis nostræ.

1.ontra. 1.ontra.

A dutio. A dutio.

Ad 1. Ad 1.

SUMMA DE CREATURIS, TRACT. II, QUÆST. 3. SUMMA DE CREATURIS, TRACT. II, QUÆST. 3.

quia ponitur in genere mensuræ : sed quia ponitur in genere mensuræ : sed quod est sine principio et sine fine, hoc quod est sine principio et sine fine, hoc est immensum: et hujus quod est immen- est immensum: et hujus quod est immen- sum non est mensura: ergo cum æter- sum non est mensura: ergo cum æter- nitas sit sine principio et sine fine, non nitas sit sine principio et sine fine, non erit mensura: sed ab omnibus ponitur in erit mensura: sed ab omnibus ponitur in genere mensuræ: ergo æternitas nihil est. genere mensuræ: ergo æternitas nihil est. 3. Item, Nihil est ex oppositis contra- 3. Item, Nihil est ex oppositis contra- dictorie æternitatis est esse sine princi- dictorie æternitatis est esse sine princi- pio et sine fine et quidquid est sine pio et sine fine et quidquid est sine principio et sine fine, hoc est infinitum : principio et sine fine, hoc est infinitum : et quidquid est infinitum si ejus partes et quidquid est infinitum si ejus partes accipientur, semper est aliquid extra accipientur, semper est aliquid extra accipere et cujus pars semper est extra, accipere et cujus pars semper est extra, illud numquam est totum simul et per- illud numquam est totum simul et per- fectum ergo æternitas numquam erit fectum ergo æternitas numquam erit tota et perfecta simul. Cum ergo ab om- tota et perfecta simul. Cum ergo ab om- nibus ponatur esse mensura interminata nibus ponatur esse mensura interminata sive infinita et tota perfecta simul, po- sive infinita et tota perfecta simul, po- nitur ipsa componi ex contradictoriis, nitur ipsa componi ex contradictoriis, scilicet ex infinito et finito, et perfecto et scilicet ex infinito et finito, et perfecto et imperfecto, et ita nihil erit. imperfecto, et ita nihil erit.

4. Item, Ab omnibus ponitur æternitas 4. Item, Ab omnibus ponitur æternitas mensura esse Dei: sed Deus est immen- mensura esse Dei: sed Deus est immen- sus, ut dicit fides Catholica: « Immensus sus, ut dicit fides Catholica: « Immensus Pater, etc. » et quod est immensum, Pater, etc. » et quod est immensum, illius nulla est mensura: ergo æternitas illius nulla est mensura: ergo æternitas non erit mensura Dei : et si non est men- non erit mensura Dei : et si non est men- sura Dei, nihil erit: quia nihil intermi- sura Dei, nihil erit: quia nihil intermi- nabile est præter eum : ergo æternitas nabile est præter eum : ergo æternitas non erit. non erit.

CONTRA: CONTRA:

339 339

in dividente, et differentia secundum in dividente, et differentia secundum quam dividitur contra aliud genus acci- quam dividitur contra aliud genus acci- dentis. Unde genera accidentis quæ dentis. Unde genera accidentis quæ transumuntur in divinam prædicationem, transumuntur in divinam prædicationem, quoad naturam accidentis quæ est in quoad naturam accidentis quæ est in ipsis, mutant modum prædicandi omnia. ipsis, mutant modum prædicandi omnia. Quod patet quia etiam relatio quam Quod patet quia etiam relatio quam dicit Boetius extrinsecus assistere in Deo, dicit Boetius extrinsecus assistere in Deo, non dicit inesse ut accidens: quia in Deo non dicit inesse ut accidens: quia in Deo nullum est accidens. Sed quoad differen- nullum est accidens. Sed quoad differen- tiam non omnia mutant modum prædi- tiam non omnia mutant modum prædi- candi: quia relatio retinet suum modum, candi: quia relatio retinet suum modum, et similiter ubi, et quando quantum ad et similiter ubi, et quando quantum ad rationem, ut dicit Boetius. Et ita ex rationem, ut dicit Boetius. Et ita ex auctoritate Boetii debite intellecta ha- auctoritate Boetii debite intellecta ha- betur, quod æternitas est essentia divi- betur, quod æternitas est essentia divi- na, habens tamen alium modum prædi- na, habens tamen alium modum prædi- candi: et ex hoc non sequentur prædicta candi: et ex hoc non sequentur prædicta inconvenientia. inconvenientia.

AD ALIUD dicendum, quod hoc quod AD ALIUD dicendum, quod hoc quod dico, sine principio et sine fine, non est dico, sine principio et sine fine, non est differentia positiva æternitatis, sed nega- differentia positiva æternitatis, sed nega- tio consequens positivam differentiam. tio consequens positivam differentiam. Et ideo hoc quod dico, esse sine principio Et ideo hoc quod dico, esse sine principio et sine fine, in quantum hujusmodi non et sine fine, in quantum hujusmodi non est mensura, sed in quantum perfectio est mensura, sed in quantum perfectio excludens potentiam ad habere princi- excludens potentiam ad habere princi- pium et habere finem. Vel dicatur aliter, pium et habere finem. Vel dicatur aliter, quod æternitas in quantum est sine prin- quod æternitas in quantum est sine prin- cipio et sine fine, non mensurat, cum cipio et sine fine, non mensurat, cum hoc accidat ei, sicut dictum est, ex ne- hoc accidat ei, sicut dictum est, ex ne- gatione consequente, sed in quantum est gatione consequente, sed in quantum est

Dicit fides Catholica: « Æternus Pa- duratio codem modo se habens in nunc Dicit fides Catholica: « Æternus Pa- duratio codem modo se habens in nunc ter» ergo, etc. ter» ergo, etc.

Item, Boetius dicit, quod nunc stans et Item, Boetius dicit, quod nunc stans et non movens sese, semper æternitatem facit. non movens sese, semper æternitatem facit. Item, Avicenna in commento super Item, Avicenna in commento super librum de Causis: Quod est æternum librum de Causis: Quod est æternum æterno, hoc est æviternum æviterno, æterno, hoc est æviternum æviterno, et tempus temporali : ergo æternitas est. et tempus temporali : ergo æternitas est.

SOLUTIO. Concedimus, quod æternitas SOLUTIO. Concedimus, quod æternitas est, sicut probant ultimæ auctoritates. est, sicut probant ultimæ auctoritates.

AD PRIMUM quod est contra, dicimus, AD PRIMUM quod est contra, dicimus, quod in quolibet de novem prædicamen- quod in quolibet de novem prædicamen- tis accidentium sunt duo, scilicet natura tis accidentium sunt duo, scilicet natura accidentis quæ est in ipso, sicut divisum accidentis quæ est in ipso, sicut divisum

1 S. J. DAMASCENUS, Lib. I de fide orthodoxa, 1 S. J. DAMASCENUS, Lib. I de fide orthodoxa,

stante. stante.

AD ALIUD dicendum, quod infinitum AD ALIUD dicendum, quod infinitum secundum illam distinctionem quæ posita secundum illam distinctionem quæ posita est, est quantum imperfectum et hoc est, est quantum imperfectum et hoc modo non dicitur æternitas infinita: sed modo non dicitur æternitas infinita: sed dicitur infinita, quia non finitur extra : dicitur infinita, quia non finitur extra : finiens tamen alia sicut ævum et tempus finiens tamen alia sicut ævum et tempus et omne tale, perfectum est et etiam per- et omne tale, perfectum est et etiam per- fectissimum quia illius perfectioni nihil fectissimum quia illius perfectioni nihil additur extra vel intra. additur extra vel intra.

AD ALIUD dicendum, quod Deus dicitur AD ALIUD dicendum, quod Deus dicitur immensus in comparatione ad locum et immensus in comparatione ad locum et tempus vel intellectum creatum, ut dicit tempus vel intellectum creatum, ut dicit Damascenus : sed non dicitur immensus Damascenus : sed non dicitur immensus

сар. 14. сар. 14.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3 Ad 3

Ad 4. Ad 4.

340 340

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

ideo quod non adæquatur sibiipsi in di- ideo quod non adæquatur sibiipsi in di- versis attributis quia tanta est sapientia versis attributis quia tanta est sapientia ejus, quanta est bonitas ejus. Et similiter ejus, quanta est bonitas ejus. Et similiter tantus est ipse, quanta est æternitas tantus est ipse, quanta est æternitas ejus, cum æternitas sit unum de attribu- ejus, cum æternitas sit unum de attribu- tis. Si tamen vellemus secundum Por- tis. Si tamen vellemus secundum Por- phyrianos dicere, diceremus quod æter- phyrianos dicere, diceremus quod æter- nitas ejus non est Deus: et tamen non nitas ejus non est Deus: et tamen non sequitur, quod plura sint increata vel sequitur, quod plura sint increata vel plura principia: quia illa prædicamenta plura principia: quia illa prædicamenta quæ prædicant extrinsecus assistens, se- quæ prædicant extrinsecus assistens, se- cundum Porphyrianos non prædicant cundum Porphyrianos non prædicant rem, sed rationem, ut verbi gratia rela- rem, sed rationem, ut verbi gratia rela- tio, et quando, et ubi et propter hoc tio, et quando, et ubi et propter hoc non sequitur, quod plura entia sint sine non sequitur, quod plura entia sint sine principio, sed plures rationes has au- principio, sed plures rationes has au- tem rationes quidam appellant formas tem rationes quidam appellant formas assistentes, quarum imagines sunt formæ assistentes, quarum imagines sunt formæ creatæ et ita dicunt Porphyriani verita- creatæ et ita dicunt Porphyriani verita- tem esse sine principio, et æternitatem, tem esse sine principio, et æternitatem, et ideas, et multa alia quæ nihil aliud et ideas, et multa alia quæ nihil aliud sunt secundum ipsos nisi respectus qui- sunt secundum ipsos nisi respectus qui- dam ad ea quæ sunt creata : et secundum dam ad ea quæ sunt creata : et secundum hoc æternitas est respectus durationis hoc æternitas est respectus durationis esse divini ad ævum et tempus. esse divini ad ævum et tempus.

ARTICULUS II. ARTICULUS II.

Quid sit æternitas secundum diffi- Quid sit æternitas secundum diffi- nitionem 1 ? nitionem 1 ?

Deinde quæritur, Quid sit æternitas ? Deinde quæritur, Quid sit æternitas ? Et sumatur diffinitio Boetii, quod Et sumatur diffinitio Boetii, quod æternitas est interminabilis vitæ posses- æternitas est interminabilis vitæ posses- sio tota simul et perfecta 2. sio tota simul et perfecta 2.

Item, Isaac in libro de Diffinitionibus Item, Isaac in libro de Diffinitionibus dicit, quod æternitas est spatium conti- dicit, quod æternitas est spatium conti- nuum non intersectum. nuum non intersectum.

Item, Dionysius in libro de Divinis Item, Dionysius in libro de Divinis

1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment in I Senten- 1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment in I Senten- tiarum, Dist. VIII, Art. 8. Tom. XXV hujusce tiarum, Dist. VIII, Art. 8. Tom. XXV hujusce novæ editionis. Cf. etiam Iam Part. Summæ novæ editionis. Cf. etiam Iam Part. Summæ theologiæ, Quæst. 23, membr. theologiæ, Quæst. 23, membr.

XXXI. XXXI.

art. 1. Tom. art. 1. Tom.

nominibus Eternitas est antiquum et nominibus Eternitas est antiquum et immutabile et universale in metiendo 3. immutabile et universale in metiendo 3. Alia translatio habet : antiquum et Alia translatio habet : antiquum et invariabile, et totum secundum totum invariabile, et totum secundum totum metiri. metiri.

CONTRA PRIMAM objicitur sic: CONTRA PRIMAM objicitur sic:

1. Privativum et negativum non dicunt 1. Privativum et negativum non dicunt differentias constitutivas vel positivas: differentias constitutivas vel positivas: ergo non debent poni in diffinitione ergo non debent poni in diffinitione alicujus et ita male ponitur ibi intermi- alicujus et ita male ponitur ibi intermi- nabilis. nabilis.

2. Præterea, Privativum non convenit 2. Præterea, Privativum non convenit Deo: quia privativum est imperfectio : Deo: quia privativum est imperfectio : ergo nec æternitati. ergo nec æternitati.

3. Item, Quare potius dicit, Intermi- 3. Item, Quare potius dicit, Intermi- nabilis privans potentiam, quam inter- nabilis privans potentiam, quam inter- minatum privans actum ? minatum privans actum ?

ITEM, Objicitur de hoc quod dicit, Vi- ITEM, Objicitur de hoc quod dicit, Vi- tæ : quia tæ : quia

1. Cum tempus diffiniatur in compa- 1. Cum tempus diffiniatur in compa- ratione ad motum primi mobilis, videtur ratione ad motum primi mobilis, videtur a simili, quod æternitas debet diffiniri in a simili, quod æternitas debet diffiniri in comparatione ad esse durans : et ita ma- comparatione ad esse durans : et ita ma- le diffinitur per vitam. le diffinitur per vitam.

2. Item, Esse est ante vitam : ergo 2. Item, Esse est ante vitam : ergo duratio esse secundum rationem est duratio esse secundum rationem est ante durationem vitæ. Cum ergo æter- ante durationem vitæ. Cum ergo æter- nitas sit mensura prima secundum ra- nitas sit mensura prima secundum ra- tionem, debet diffiniri in comparatione tionem, debet diffiniri in comparatione ad esse, et non in comparatione ad vi- ad esse, et non in comparatione ad vi-

tam. tam.

3. Præterea, Dionysius dicit *, quod 3. Præterea, Dionysius dicit *, quod æternus Deus est laudandus secundum æternus Deus est laudandus secundum quod ipse est factor ævi, et temporis : et quod ipse est factor ævi, et temporis : et rursus ante sæcula existens, in quantum rursus ante sæcula existens, in quantum ante ævum est, et regnum ipsius regnum ante ævum est, et regnum ipsius regnum omnium sæculorum. Si ergo sic dicen- omnium sæculorum. Si ergo sic dicen- dus est æternus: non ergo dicendus dus est æternus: non ergo dicendus est æternus per vitam vel vitæ posses- est æternus per vitam vel vitæ posses-

sionem. sionem.

4. Item, Quædam dicuntur æterna 4. Item, Quædam dicuntur æterna quæ non sunt viva, sicut Dionysius dicit, quæ non sunt viva, sicut Dionysius dicit,

2 BOETIUS, Lib. de Consolatione philosophiæ, 2 BOETIUS, Lib. de Consolatione philosophiæ, prosa 2. prosa 2.

* S. DIONYSIUS, Lib. de Divinis nominibus, * S. DIONYSIUS, Lib. de Divinis nominibus, cap. 10. cap. 10.

4 IDEM, Ibidem. 4 IDEM, Ibidem.

SUMMA DE CREATURIS, TRACT. II, QUÆST. 3. SUMMA DE CREATURIS, TRACT. II, QUÆST. 3.

341 341

corpora scilicet incorruptibilia et invaria- nunc terminans est simplex, aut sicut corpora scilicet incorruptibilia et invaria- nunc terminans est simplex, aut sicut

bilia. Et Psalmista, Elevamini, portæ bilia. Et Psalmista, Elevamini, portæ æternales. Ergo non generaliter diffini- æternales. Ergo non generaliter diffini- tur æternitas per vitam. tur æternitas per vitam.

5. Præterea, Quare non diffinitur per 5. Præterea, Quare non diffinitur per intellectum sicut per vitam, cum in Deo intellectum sicut per vitam, cum in Deo non differant ista, esse, vivere, et intel- non differant ista, esse, vivere, et intel- ligere ? ligere ?

nunc continuans. Et constat, quod nunc continuans. Et constat, quod neutro modo quia nunc terminans est neutro modo quia nunc terminans est ad quod terminatur continuum aliquid ad quod terminatur continuum aliquid quod est in ratione mensuræ: nunc au- quod est in ratione mensuræ: nunc au- tem continuans est terminus quo copu- tem continuans est terminus quo copu- lantur partes esse durationis ipsius con- lantur partes esse durationis ipsius con- tinuæ et sic sequeretur, quod aut æter- tinuæ et sic sequeretur, quod aut æter-

ITEM, Objicitur de hoc quod dicitur, nitas esset continuorum, aut esset ter- ITEM, Objicitur de hoc quod dicitur, nitas esset continuorum, aut esset ter- Possessio: Possessio:

1. Possessio est rerum extrinsecarum 1. Possessio est rerum extrinsecarum et non ipsius vitæ, ut videtur: et ita im- et non ipsius vitæ, ut videtur: et ita im- proprie ponitur. proprie ponitur.

Si forte dicatur, quod ibi refertur ad Si forte dicatur, quod ibi refertur ad intrinseca, adhuc possessio videtur esse intrinseca, adhuc possessio videtur esse rerum pertinentium ad usum vel ad uti: rerum pertinentium ad usum vel ad uti: sed vita æterna pertinet ad frui: et ita sed vita æterna pertinet ad frui: et ita nihil est dictum, possessio vitæ. nihil est dictum, possessio vitæ.

Si forte dicatur, quod possessio sumi- Si forte dicatur, quod possessio sumi- tur hic a possessione et a proprietatibus tur hic a possessione et a proprietatibus ipsius, secundum hoc possessio notabit ipsius, secundum hoc possessio notabit superpositionem: et cum nulla sit super- superpositionem: et cum nulla sit super- positio in comparatione ad res extrinse- positio in comparatione ad res extrinse- cas, iterum sumetur secundum hoc im- cas, iterum sumetur secundum hoc im- proprie. proprie.

minus copulans esse continui, quorum minus copulans esse continui, quorum utrumque falsum est: quia si esset con- utrumque falsum est: quia si esset con- tinuorum, haberet partes: si autem esset tinuorum, haberet partes: si autem esset terminus continui, tunc non esset termi- terminus continui, tunc non esset termi- nus nisi temporis, et sic æternitas esset nus nisi temporis, et sic æternitas esset substantia temporis, et non esset ante substantia temporis, et non esset ante tempus, quia substantia temporis non tempus, quia substantia temporis non est ante tempus. est ante tempus.

3. Præterea, Perfectum dicitur multis 3. Præterea, Perfectum dicitur multis modis dicitur enim perfectum, cui nulla modis dicitur enim perfectum, cui nulla partium suarum deest. Et dicitur perfe- partium suarum deest. Et dicitur perfe- ctum, quod est post fieri in factum esse. ctum, quod est post fieri in factum esse. Et quæritur, secundum quem modum Et quæritur, secundum quem modum æternitas dicatur perfectum ? Si primo æternitas dicatur perfectum ? Si primo modo, tunc habet partes. Si secundo modo, tunc habet partes. Si secundo modo, tunc æternitas erit facta: quorum modo, tunc æternitas erit facta: quorum utrumque est inconveniens: quia dicit utrumque est inconveniens: quia dicit Gregorius et ponitur in libro primo Sen- Gregorius et ponitur in libro primo Sen- tentiarum, distinctione IX: « Quod fa- tentiarum, distinctione IX: « Quod fa- ctum non est, nec perfectum proprie ctum non est, nec perfectum proprie dici potest *. » dici potest *. »

2. Item quæritur, Quomodo in diffini- 2. Item quæritur, Quomodo in diffini- tione æternitatis possessio cadit in recto tione æternitatis possessio cadit in recto et vita in obliquo? cum vita intermina- et vita in obliquo? cum vita intermina- bilis essentialior sit æternitati quam bilis essentialior sit æternitati quam possessio, ut patet ex prædictis objectio- possessio, ut patet ex prædictis objectio- nibus. nibus. DEINDE, Objicitur de hoc quod dicit, Simul. DEINDE, Objicitur de hoc quod dicit, Simul.

Tota: Tota:

1. Totum enim habet partes: quia 1. Totum enim habet partes: quia totum relative ad partes dicitur: et ita totum relative ad partes dicitur: et ita æternitas videtur habere partes, quod est æternitas videtur habere partes, quod est contra Boetium, qui dicit, quod « nunc contra Boetium, qui dicit, quod « nunc stans et non movens sese, semper facit stans et non movens sese, semper facit æternitatem 2. » æternitatem 2. »

2. Præterea est contra Anselmum, qui 2. Præterea est contra Anselmum, qui dicit quod Deus æternitas est, et ille est dicit quod Deus æternitas est, et ille est simplex'. simplex'.

Si forte dicatur, quod æternitas est Si forte dicatur, quod æternitas est simplex, et dicitur tota, quia perfecta: simplex, et dicitur tota, quia perfecta: tunc quæritur, qualiter sit simplex? Si tunc quæritur, qualiter sit simplex? Si enim est simplex sicut nunc, aut sicut enim est simplex sicut nunc, aut sicut

1 Psal. XXIII, 7, 9. 1 Psal. XXIII, 7, 9.

2 BOETIUS, Lib. de Trinitate. 2 BOETIUS, Lib. de Trinitate.

DEINDE, quæritur de hoc quod dicit, DEINDE, quæritur de hoc quod dicit,

1. Idem enim videtur totum et simul : 1. Idem enim videtur totum et simul : et ita nugatio est. et ita nugatio est.

2. Item, Simul notat simultatem 2. Item, Simul notat simultatem duorum in eodem loco vel tempore: et duorum in eodem loco vel tempore: et ita videtur, quod in æternitate diversa ita videtur, quod in æternitate diversa sunt conjuncta in uno loco vel tempore. sunt conjuncta in uno loco vel tempore.

ULTIMO, Objicitur quod diffinitio non ULTIMO, Objicitur quod diffinitio non videtur convertibilis: quia dicit Augu- videtur convertibilis: quia dicit Augu- stinus in libro XII Confessionum: « Di- stinus in libro XII Confessionum: « Di- xisti mihi voce forti in aurem interiorem, xisti mihi voce forti in aurem interiorem, quod nec illa creatura tibi coæterna est, quod nec illa creatura tibi coæterna est, cujus voluntas tu solus es, teque perse- cujus voluntas tu solus es, teque perse- verantissima castitate hauriens, mutabi- verantissima castitate hauriens, mutabi- litatem suam numquam et nusquam litatem suam numquam et nusquam

3 S. ANSELMUS, In Prosologio, cap. 18. 3 S. ANSELMUS, In Prosologio, cap. 18.

* S. GREGORIUS, Lib. XXIX Moralium, cap. 1. * S. GREGORIUS, Lib. XXIX Moralium, cap. 1.

342 342

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

exerit, et te sibi semper præsentem, ad exerit, et te sibi semper præsentem, ad quem et toto affectu se tenet, non habens quem et toto affectu se tenet, non habens futurum quod exspectet, nec in præter- futurum quod exspectet, nec in præter- itum trajiciens quod meminerit, nulla itum trajiciens quod meminerit, nulla vice variatur, nec in tempora ulla dis- vice variatur, nec in tempora ulla dis- tenditur. O beata si qua ista est, inhæ- tenditur. O beata si qua ista est, inhæ- rendo beatitudini tuæ, beata sempiterna rendo beatitudini tuæ, beata sempiterna inhabitatore te atque illustratore suo ¹. » inhabitatore te atque illustratore suo ¹. » Ex hoc accipitur, quod Angeli æterni Ex hoc accipitur, quod Angeli æterni sunt per inhabitatorem et tamen non sunt per inhabitatorem et tamen non convenit eis interminabilis vita: ergo convenit eis interminabilis vita: ergo diffinitio non est convertibilis. diffinitio non est convertibilis.

: :

hoc enim dicit differentiam temporis: et hoc enim dicit differentiam temporis: et ita æternitas per temporis differentiam ita æternitas per temporis differentiam diffinitur, quod est inconveniens. diffinitur, quod est inconveniens.

Si forte dicatur, quod antiquum tran- Si forte dicatur, quod antiquum tran- sumitur a tempore ad æternum: tunc sumitur a tempore ad æternum: tunc quæratur ratio, quare potius differentia quæratur ratio, quare potius differentia temporis transumitur ad differentiam temporis transumitur ad differentiam æternitatis, quam e converso? æternitatis, quam e converso?

PRÆTEREA quæritur, Quare dicit immu- PRÆTEREA quæritur, Quare dicit immu- tabile? Hoc enim non videtur tantum tabile? Hoc enim non videtur tantum convenire æternitati, sed etiam ævo: convenire æternitati, sed etiam ævo: quia esse Angeli quod mensurat ævum, quia esse Angeli quod mensurat ævum, est immutabile: et ita immutabile non est immutabile: et ita immutabile non

Objectio- DEINDE quæritur de secunda diffini- videtur esse propria differentia æternitatis. Objectio- DEINDE quæritur de secunda diffini- videtur esse propria differentia æternitatis. nes contra tione: quia nes contra tione: quia

secundam secundam

diffinitio- diffinitio-

æternitatis 1. Videtur inconveniens quod dicitur æternitatis 1. Videtur inconveniens quod dicitur spatium, cum nullum spatium sit sim- spatium, cum nullum spatium sit sim- plex, et æternitas sit simplex. plex, et æternitas sit simplex.

nem. nem.

Objectio- Objectio-

2. Item, Spatium videtur esse secun- 2. Item, Spatium videtur esse secun- dum dimensionem loci vel eorum quæ dum dimensionem loci vel eorum quæ sunt secundum locum. Si forte dicatur, sunt secundum locum. Si forte dicatur, quod spatium dicitur ibi mora sicut vi- quod spatium dicitur ibi mora sicut vi- detur dicere Gilbertus in commento detur dicere Gilbertus in commento super Boetium. CONTRA est, quod nulla super Boetium. CONTRA est, quod nulla mora est indivisibilis, et ita ut prius. mora est indivisibilis, et ita ut prius.

3. Præterea, Spatium dicit distinctio- 3. Præterea, Spatium dicit distinctio- nem quamdam, cum æternitas dicatur nem quamdam, cum æternitas dicatur

esse nunc stans et non movens sese. esse nunc stans et non movens sese.

4. Præterea quæritur, Qualiter ibi 4. Præterea quæritur, Qualiter ibi sumatur continuum? Dicitur enim in V sumatur continuum? Dicitur enim in V Physicorum, quod in his est conti- Physicorum, quod in his est conti- nuum, ex quibus unum aliquid aptum nuum, ex quibus unum aliquid aptum natum est fieri: et hoc aut incastratura, natum est fieri: et hoc aut incastratura, aut tactu ut colla, aut insertu: sed cum aut tactu ut colla, aut insertu: sed cum simplex sit æternitas, nullo istorum simplex sit æternitas, nullo istorum modorum dicitur continuum. modorum dicitur continuum.

Si forte dicatur, quod non est incon- Si forte dicatur, quod non est incon- veniens, quod differentia posita in diffi- veniens, quod differentia posita in diffi- nitione sit communis: quia dicit Philo- nitione sit communis: quia dicit Philo- sophus in libro Posteriorum, quod tota sophus in libro Posteriorum, quod tota diffinitio est in æque, et partes in plus. diffinitio est in æque, et partes in plus. Hoc est contra Augustinum 3, qui dicit, Hoc est contra Augustinum 3, qui dicit, quod vera æternitas est vera incommu- quod vera æternitas est vera incommu- tabilitas, quæ nulli convenit nisi Deo, et tabilitas, quæ nulli convenit nisi Deo, et ponitur in distinctione VIII libri primi ponitur in distinctione VIII libri primi Sententiarum. Sententiarum.

ULTIMO quæritur, Penes quid acci- ULTIMO quæritur, Penes quid acci- piuntur tres diffinitiones istæ? piuntur tres diffinitiones istæ?

SOLUTIO. Prænotanda est distinctio SOLUTIO. Prænotanda est distinctio vitæ, et distinctio esse: quia per illa vi- vitæ, et distinctio esse: quia per illa vi- detur diffiniri æternitas. detur diffiniri æternitas.

Dicitur enim vita dupliciter. Uno Dicitur enim vita dupliciter. Uno modo secundum quod respicit esse se- modo secundum quod respicit esse se- cundum naturam, et sic quandoque dici- cundum naturam, et sic quandoque dici- tur proprie, quandoque improprie, se- tur proprie, quandoque improprie, se- cundum quod dicitur actus formæ per- cundum quod dicitur actus formæ per- ficientis materiam, ficientis materiam, secundum quem secundum quem actum perfecte attingit operationem actum perfecte attingit operationem illius rei quam perficit forma: et secun- illius rei quam perficit forma: et secun- dum hoc dicitur aqua viva quando est in dum hoc dicitur aqua viva quando est in Præterea, tempus non erit interse- perfectione refrigerandi et purificandi : Præterea, tempus non erit interse- perfectione refrigerandi et purificandi : ctum, cum sit continuum. ctum, cum sit continuum.

ITEM, Objicitur de eo quod dicitur, ITEM, Objicitur de eo quod dicitur, Non intersectum : quia linea est spatium Non intersectum : quia linea est spatium continuum non intersectum, et non est continuum non intersectum, et non est æternitas. æternitas.

DEINDE objicitur de tertia diffinitione, DEINDE objicitur de tertia diffinitione, nes contra et quæritur de eo quod est antiquum: nes contra et quæritur de eo quod est antiquum:

tertiam tertiam

1 S. AUGUSTINUS, Lib. XII Confessionum, cap. 1 S. AUGUSTINUS, Lib. XII Confessionum, cap. 11. 11.

2 V Physicorum, tex. com. 27. 2 V Physicorum, tex. com. 27.

et sic dicitur lapis vivus, sicut magnes et sic dicitur lapis vivus, sicut magnes quando attrahit ferrum. Proprie dicitur quando attrahit ferrum. Proprie dicitur secundum quod est actus animæ: et sic secundum quod est actus animæ: et sic dividitur a Philosopho in II de Anima", dividitur a Philosopho in II de Anima",

3 S. AUGUSTINUS, Lib. I de Trinitate, cap. 1. 3 S. AUGUSTINUS, Lib. I de Trinitate, cap. 1. II de Anima, cap. 1, tex. com. 13. II de Anima, cap. 1, tex. com. 13.

diffi! diffi!

De De

Solu Solu

SUMMA DE CREATURIS, TRACT. II, QUÆST. 3. SUMMA DE CREATURIS, TRACT. II, QUÆST. 3.

ubi dicit: Multipliciter autem vivere ubi dicit: Multipliciter autem vivere dico. Et si unum horum aliquid insit dico. Et si unum horum aliquid insit solum, vivere ipsum dicimus, ut intelle- solum, vivere ipsum dicimus, ut intelle- ctus, et sensus, et motus, et status secun- ctus, et sensus, et motus, et status secun- dum locum. Adhuc autem motus secun- dum locum. Adhuc autem motus secun- dum alimentum et decrementum et dum alimentum et decrementum et augmentum est: unde et vegetabilia augmentum est: unde et vegetabilia omnia videntur vivere. His modis dicitur omnia videntur vivere. His modis dicitur vita secundum quod aliquo modo respi- vita secundum quod aliquo modo respi- cit esse, et sic dupliciter dividitur secun- cit esse, et sic dupliciter dividitur secun- dum diversas considerationes. dum diversas considerationes.

Dicitur etiam vita quandoque large Dicitur etiam vita quandoque large sumpto vocabulo non respectu esse tan- sumpto vocabulo non respectu esse tan- tum, sed respectu bene esse: et sic ite- tum, sed respectu bene esse: et sic ite- rum dicitur multipliciter: aut hoc enim rum dicitur multipliciter: aut hoc enim est secundum bene esse spiritus, aut se- est secundum bene esse spiritus, aut se- cundum bene esse conjuncti: corpus cundum bene esse conjuncti: corpus enim per se non habet vitam, si est se- enim per se non habet vitam, si est se- cundum bene esse conjuncti: aut hoc cundum bene esse conjuncti: aut hoc est respectu naturalium inter se debito est respectu naturalium inter se debito modo proportionatorum, et sic vivere modo proportionatorum, et sic vivere dicitur sanum, ægrum autem vel langui- dicitur sanum, ægrum autem vel langui- dum non vivere: aut respectu delectatio- dum non vivere: aut respectu delectatio- num extra quæ sunt delectabilia con- num extra quæ sunt delectabilia con- juncti, et sic dicitur vita voluptas corpo- juncti, et sic dicitur vita voluptas corpo- ralis qui autem est in tristitia, non vivit ralis qui autem est in tristitia, non vivit secundum hunc modum. Si autem est secundum hunc modum. Si autem est secundum bene esse spiritus: aut hoc secundum bene esse spiritus: aut hoc erit secundum modum viæ, aut secun- erit secundum modum viæ, aut secun- dum modum patriæ. Si secundum mo- dum modum patriæ. Si secundum mo- dum viæ aut respectu eorum ad quæ dum viæ aut respectu eorum ad quæ sufficit sibi natura, ut respectu virtutis sufficit sibi natura, ut respectu virtutis politicæ et felicitatis consequentis illam : politicæ et felicitatis consequentis illam : et sic vivit qui habet virtutem consuetu- et sic vivit qui habet virtutem consuetu- dinalem non habens autem, non vivit dinalem non habens autem, non vivit hoc modo, sed potius brutaliter vivit si hoc modo, sed potius brutaliter vivit si vivit aut est respectu virtutum in quas vivit aut est respectu virtutum in quas non sufficit sibi natura sola, sed infun- non sufficit sibi natura sola, sed infun- duntur cum gratia vel per gratiam, et sic duntur cum gratia vel per gratiam, et sic vivit qui est in gratia: qui autem est in vivit qui est in gratia: qui autem est in peccato, mortuus est. Si autem est se- peccato, mortuus est. Si autem est se- cundum modum patriæ: aut est intus, cundum modum patriæ: aut est intus, vel extra sicut enim caro dupliciter vel extra sicut enim caro dupliciter vivit, scilicet causaliter per animam, et vivit, scilicet causaliter per animam, et formaliter per vitam influxam ei ab ani- formaliter per vitam influxam ei ab ani- ma, sic anima beata vivit dupliciter, ma, sic anima beata vivit dupliciter, scilicet beatitudine intus, cui opponitur scilicet beatitudine intus, cui opponitur mors conscientiæ quam patiuntur dam- mors conscientiæ quam patiuntur dam- nati, et beatitudine increata ad extra, nati, et beatitudine increata ad extra,

343 343

cui opponitur in damnatis pœna affligens cui opponitur in damnatis pœna affligens

extra. extra.

His habitis, dicendum est quod æter- His habitis, dicendum est quod æter- nitas prout comparatur ad vitam, dupli- nitas prout comparatur ad vitam, dupli- citer dicitur aut enim dicitur ipsa vita citer dicitur aut enim dicitur ipsa vita durans, ut accipiatur quodam modo se- durans, ut accipiatur quodam modo se- cundum concretionem : aut dicitur cundum concretionem : aut dicitur duratio ipsius vitæ, ut quasi formaliter duratio ipsius vitæ, ut quasi formaliter consideretur. consideretur.

Si primo accipiatur, adhuc sumitur Si primo accipiatur, adhuc sumitur dupliciter cum æternitas secundum hoc dupliciter cum æternitas secundum hoc sit increata vita durans sine principio et sit increata vita durans sine principio et sine fine, illa potest dupliciter conside- sine fine, illa potest dupliciter conside- rari, scilicet in se et ut est participata ab rari, scilicet in se et ut est participata ab omnibus beatis et utroque modo dicitur omnibus beatis et utroque modo dicitur vita æterna et æternitas, sicut patet ex vita æterna et æternitas, sicut patet ex hac auctoritate: dicit enim Maximus in hac auctoritate: dicit enim Maximus in commento Ecclesiasticæ hierarchiæ Dio- commento Ecclesiasticæ hierarchiæ Dio- nysii super cap. 3, de sancta synaxi, nysii super cap. 3, de sancta synaxi, id est, communione, sic: « Mors sancto- id est, communione, sic: « Mors sancto- rum qua omnino moriuntur mundo, ut rum qua omnino moriuntur mundo, ut soli Deo vivant, est pretiosa, purga- soli Deo vivant, est pretiosa, purga- tissimarum animarum ad intimam veri - tissimarum animarum ad intimam veri - tatis contemplationem, quæ vere est tatis contemplationem, quæ vere est beatitudo et æternitas, transitus. » Sed beatitudo et æternitas, transitus. » Sed hoc modo dicitur æternitas minus pro- hoc modo dicitur æternitas minus pro- prie. Si enim consideratur intra, est per prie. Si enim consideratur intra, est per modum qualitatis ejusdem perficientis modum qualitatis ejusdem perficientis beatum spiritum secundum quod con- beatum spiritum secundum quod con- junctus est fini ultimo: nec mensuratur junctus est fini ultimo: nec mensuratur hoc modo vita nisi secundum intensum hoc modo vita nisi secundum intensum et remissum qualitas enim aliam men- et remissum qualitas enim aliam men- suram non recipit. Si autem sumatur suram non recipit. Si autem sumatur extra, adhuc non dicit mensuram vel extra, adhuc non dicit mensuram vel rationem mensuræ durationis propriæ, rationem mensuræ durationis propriæ, sed mensuratur per modum exemplaris sed mensuratur per modum exemplaris secundum quod aliquid minus nobiliter secundum quod aliquid minus nobiliter vel magis vivens appropinquat et plus vel magis vivens appropinquat et plus vel minus. Unde hoc modo sumitur vel minus. Unde hoc modo sumitur æternitas minus proprie, et quasi mate- æternitas minus proprie, et quasi mate- rialiter, quod magis dicitur æternum, rialiter, quod magis dicitur æternum, quam æternitas: colligit tamen hæc quam æternitas: colligit tamen hæc membra nobiliora omnium divisionum membra nobiliora omnium divisionum præcedentium. A prima enim accipit præcedentium. A prima enim accipit vitam intellectualem, a secunda increa- vitam intellectualem, a secunda increa- tam, a tertia perfectionem ultimam se- tam, a tertia perfectionem ultimam se- cundum modum patriæ. Unde sic dicta cundum modum patriæ. Unde sic dicta æternitas est vita intellectualis increata æternitas est vita intellectualis increata beata in se vel participata et carens beata in se vel participata et carens

344 344

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

utroque termino: quia aliter non esset utroque termino: quia aliter non esset increata licet enim non participetur ab increata licet enim non participetur ab ´ æterno, ipsum tamen participatum est ´ æterno, ipsum tamen participatum est ab æterno, et secundum hoc non habet ab æterno, et secundum hoc non habet comparationem ad alias mensuras quæ comparationem ad alias mensuras quæ mensurant creaturas vel temporales vel mensurant creaturas vel temporales vel æviternas sed mensurat, ut diximus, æviternas sed mensurat, ut diximus, exemplariter, et aliter non. exemplariter, et aliter non.

Si autem accipiatur æternitas pro ipsa Si autem accipiatur æternitas pro ipsa duratione vitæ, sic accipitur magis pro- duratione vitæ, sic accipitur magis pro- prie, et quasi formaliter id quod est ipsa prie, et quasi formaliter id quod est ipsa æternitas: sed secundum hoc dupliciter æternitas: sed secundum hoc dupliciter accipitur, in se, vel participata. Et si in accipitur, in se, vel participata. Et si in se accipitur, tunc accipitur propriissime : se accipitur, tunc accipitur propriissime : et erit mensura carens utroque terminọ, et erit mensura carens utroque terminọ, scilicet ante et post, et indivisibilis et scilicet ante et post, et indivisibilis et immutabilis vitæ increatæ perfectæ per- immutabilis vitæ increatæ perfectæ per- fectione ultima et secundum hoc habet fectione ultima et secundum hoc habet comparationem ad alias mensuras tam- comparationem ad alias mensuras tam- quam mensura excellens, scilicet ad quam mensura excellens, scilicet ad ævum et ad tempus: excellit ævum se- ævum et ad tempus: excellit ævum se- cundum principium, tempus autem se- cundum principium, tempus autem se- cundum principium et finem. Et quod cundum principium et finem. Et quod ita esse videatur, patet per Anselmum ita esse videatur, patet per Anselmum in libro de Concordia præscientiæ et li- in libro de Concordia præscientiæ et li- beri arbitrii, ubi dicit sic: « Quamvis beri arbitrii, ubi dicit sic: « Quamvis in æternitate nihil sit nisi præsens, non in æternitate nihil sit nisi præsens, non est tamen illud præsens temporale sicut est tamen illud præsens temporale sicut nostrum, sed æternum in quo tempora nostrum, sed æternum in quo tempora continentur cuncta. Si quidem quemad- continentur cuncta. Si quidem quemad- modum præsens tempus continet om- modum præsens tempus continet om- nem locum, et quæ quolibet loco sunt: nem locum, et quæ quolibet loco sunt: ita æterno præsenti simul clauditur ita æterno præsenti simul clauditur omne tempus, et quæ sunt in quodlibet omne tempus, et quæ sunt in quodlibet tempus. » Et secundum hunc modum tempus. » Et secundum hunc modum considerata æternitate, locum habent considerata æternitate, locum habent quæstiones quæ quæruntur a Magistris, quæstiones quæ quæruntur a Magistris, Utrum idem sit nunc æternitatis et tem- Utrum idem sit nunc æternitatis et tem- poris? quæ infra determinabuntur. Alio poris? quæ infra determinabuntur. Alio modo non habent locum, ut patet ex modo non habent locum, ut patet ex prædictis. prædictis.

Secundum eumdem modum dicitur Secundum eumdem modum dicitur æternitas quando comparatur ad esse. æternitas quando comparatur ad esse. Cum enim dicatur esse multipliciter, hic Cum enim dicatur esse multipliciter, hic sumitur esse increatum, quod est actus sumitur esse increatum, quod est actus essentiæ divinæ et duratio illius carens essentiæ divinæ et duratio illius carens utroque termino, immutabilis omnino utroque termino, immutabilis omnino

5 S. ANSELMUS, Lib. de Concordia præscientiæ 5 S. ANSELMUS, Lib. de Concordia præscientiæ

et sine priori et posteriori: sed et sim- et sine priori et posteriori: sed et sim- plex et indivisibilis dicitur æternitas et plex et indivisibilis dicitur æternitas et magis quam quando comparatur ad vi- magis quam quando comparatur ad vi- tam, ut patebit infra. Et sic iterum acci- tam, ut patebit infra. Et sic iterum acci- pitur dupliciter, scilicet materialiter pro pitur dupliciter, scilicet materialiter pro ipso durante esse, formaliter pro ipsa ipso durante esse, formaliter pro ipsa duratione esse. Et primo modo sumpta duratione esse. Et primo modo sumpta non habet comparationem ad alias men- non habet comparationem ad alias men- suras quæ sunt quasi ejusdem generis suras quæ sunt quasi ejusdem generis cum ipsa. Secundo modo, habet compa- cum ipsa. Secundo modo, habet compa- tionem ad ipsas, ut prædictum est, scili- tionem ad ipsas, ut prædictum est, scili- cet tamquam mensura excellens compa- cet tamquam mensura excellens compa- rative ad mensuras excessas. rative ad mensuras excessas.

His itaque prænotatis, respondendum His itaque prænotatis, respondendum est ad objecta per ordinem. est ad objecta per ordinem.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod pri- AD PRIMUM ergo dicendum, quod pri- vativum non convenit Deo, nec mate- vativum non convenit Deo, nec mate- riale, ut supra determinatum fuit: sed riale, ut supra determinatum fuit: sed hujusmodi termini qui privativi viden- hujusmodi termini qui privativi viden- tur, negative exponendi sunt. Unde quod tur, negative exponendi sunt. Unde quod dicit, interminabilis, exponi debet, id est, dicit, interminabilis, exponi debet, id est, non terminabilis et hæc negatio incep- non terminabilis et hæc negatio incep- tionis secundum durationem est inchoa- tionis secundum durationem est inchoa- tio quædam æternitatis vel proprietas : tio quædam æternitatis vel proprietas : et ideo ponitur in notificatione ipsius. et ideo ponitur in notificatione ipsius.

Si autem quæritur, Quare non posuit Si autem quæritur, Quare non posuit conditionem positivam? Dicendum quod conditionem positivam? Dicendum quod hæc est revera negatio consequens diffe- hæc est revera negatio consequens diffe- rentiam æternitatis positivam, quæ est rentiam æternitatis positivam, quæ est perfectio durationis repugnans principio perfectio durationis repugnans principio et fini quoad nos: tamen aptior est ne- et fini quoad nos: tamen aptior est ne- gatio consequens, quam ipsa differentia gatio consequens, quam ipsa differentia positiva ex qua sequitur. positiva ex qua sequitur.

AD SECUNDUM dicendum, quod in ævi- AD SECUNDUM dicendum, quod in ævi- ternis est privatio actus ad habendum ternis est privatio actus ad habendum finem, non tamen potentia: et hoc con- finem, non tamen potentia: et hoc con- tingit ideo, quia habuerunt esse post non tingit ideo, quia habuerunt esse post non esse omnia enim talia quantum ex se esse omnia enim talia quantum ex se tendunt in non esse, nisi manus omnipo- tendunt in non esse, nisi manus omnipo- tentis Dei contineat ipsa, ut dicit Grego- tentis Dei contineat ipsa, ut dicit Grego- rius. Quod igitur non incepit, et cujus rius. Quod igitur non incepit, et cujus esse non est post nihil omnino, non est esse non est post nihil omnino, non est in potentia deficiendi aliqua vel termi- in potentia deficiendi aliqua vel termi- nandi. Et ut hoc notetur ad differentiam nandi. Et ut hoc notetur ad differentiam æviternorum, ponit negationem potentiæ æviternorum, ponit negationem potentiæ potius quam negationem actus. potius quam negationem actus. AD ALIUD dicunt quidam, quod tempus AD ALIUD dicunt quidam, quod tempus

et liberi arbitrii, cap. 5. et liberi arbitrii, cap. 5.

A A

Ad Ad

Ad Ad

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

Ad 4. Ad 4.

SUMMA DE CREATURIS, TRACT. II, QUÆST. 3. SUMMA DE CREATURIS, TRACT. II, QUÆST. 3.

est mensura vitam habentium et non est mensura vitam habentium et non habentium, ævum autem est mensura habentium, ævum autem est mensura vitam habentium tantum æternitas vero vitam habentium tantum æternitas vero est mensura ipsius vitæ. Sed hæc solutio est mensura ipsius vitæ. Sed hæc solutio non videtur solvere objecta. non videtur solvere objecta.

Præterea, Post diem judicii quædam Præterea, Post diem judicii quædam non viva mensurabuntur ævo, ut vide- non viva mensurabuntur ævo, ut vide- tur, scilicet corpora coelestia. Unde vide- tur, scilicet corpora coelestia. Unde vide- tur falsum esse quod supponit solutio tur falsum esse quod supponit solutio ista. ista.

Et ideo dicunt aliqui, quod Boetius Et ideo dicunt aliqui, quod Boetius dicit vitæ, ut per hoc distinguat æterni- dicit vitæ, ut per hoc distinguat æterni- tatem ab ævo et tempore, quæ sunt tatem ab ævo et tempore, quæ sunt mensuræ vitam habentium et non ha- mensuræ vitam habentium et non ha- bentium, quod non æternitas. Sed adhuc bentium, quod non æternitas. Sed adhuc non videtur esse solutum quare tunc non non videtur esse solutum quare tunc non diffiniet per esse, cum etiam per hoc diffiniet per esse, cum etiam per hoc distingueretur. Ideo dicendum secundum distingueretur. Ideo dicendum secundum quod determinatum est, quod Boetius quod determinatum est, quod Boetius agit de æternitate prout est mensura vitæ agit de æternitate prout est mensura vitæ beatæ, quæ consideratur dupliciter, sci- beatæ, quæ consideratur dupliciter, sci- licet in se, vel secundum quod est par- licet in se, vel secundum quod est par- ticipata a beatis et quia participatur ticipata a beatis et quia participatur secundum actum vitæ et rationem, et secundum actum vitæ et rationem, et non secundum actum qui est esse et ratio- non secundum actum qui est esse et ratio- nem ipsius, ideo diffinitur per vitam et nem ipsius, ideo diffinitur per vitam et

non esse. non esse.

Et per hoc patet solutio fere ad omnia Et per hoc patet solutio fere ad omnia sequentia quæ de hoc objecta sunt. sequentia quæ de hoc objecta sunt.

AD ID quod objicitur, quod tempus AD ID quod objicitur, quod tempus diffinitur in comparatione ad mobile diffinitur in comparatione ad mobile primum, etc. Dicendum, quod verum primum, etc. Dicendum, quod verum estet similiter æternitas, quando pro- estet similiter æternitas, quando pro- priissime sumitur, dicitur mensura esse priissime sumitur, dicitur mensura esse interminati hic autem a Boetio accipi- interminati hic autem a Boetio accipi- tur, ut dictum est et esse quasi mate- tur, ut dictum est et esse quasi mate- rialiter pro ipsa vita durante, ut patebit rialiter pro ipsa vita durante, ut patebit statim ideo quia aliter esset quod dici- statim ideo quia aliter esset quod dici- tur, quod est vitæ possessio. tur, quod est vitæ possessio.

AD ALIUD dicendum, quod vita in crea- AD ALIUD dicendum, quod vita in crea- turis fundatur super esse in creatore turis fundatur super esse in creatore autem non salvatur ordo ille nisi secun- autem non salvatur ordo ille nisi secun- dum rationem. Et secundum hanc ratio- dum rationem. Et secundum hanc ratio- nem potest dici, quod non accipitur hic nem potest dici, quod non accipitur hic æternitas propriissime, sed secundum æternitas propriissime, sed secundum quod dictum est. quod dictum est.

Ad id quod objicitur ex auctoritate Ad id quod objicitur ex auctoritate Dionysii, jam patet solutio. Dionysii, jam patet solutio.

AD ALIUD dicendum, quod secundum AD ALIUD dicendum, quod secundum

345 345

hanc rationem æternitatis nulla dicun- hanc rationem æternitatis nulla dicun- tur esse in æternitate, nisi vitam inter tur esse in æternitate, nisi vitam inter minabilem habentia, vel secundum se, minabilem habentia, vel secundum se, sicut quod est ipsa vita, vel secundum sicut quod est ipsa vita, vel secundum participationem. participationem.

Qualiter autem pœnæ æternæ dicantur Qualiter autem pœnæ æternæ dicantur et quædam alia, inferius disputabitur. et quædam alia, inferius disputabitur.

AD ALIUD dicendum, quod intelligere AD ALIUD dicendum, quod intelligere non notat perfectionem ultimam et nobi- non notat perfectionem ultimam et nobi- lissimam, sed vita hoc modo considerata lissimam, sed vita hoc modo considerata quo supra in tertia divisione in ultimo quo supra in tertia divisione in ultimo membro collocata est et licet hæc vita membro collocata est et licet hæc vita sit intellectualis, non tamen comple- sit intellectualis, non tamen comple- mentum secundum rationem est ex parte mentum secundum rationem est ex parte intellectus, sicut nec complementum intellectus, sicut nec complementum beatitudinis, sed potius ex parte volun- beatitudinis, sed potius ex parte volun- tatis vel amoris perficientis ipsam vo- tatis vel amoris perficientis ipsam vo- luntatem secundum actum fruendi : quæ luntatem secundum actum fruendi : quæ fruitio incipit ab intellectu, et hoc est de fruitio incipit ab intellectu, et hoc est de ratione vitæ beatæ. Vel, dicatur melius ratione vitæ beatæ. Vel, dicatur melius quod intelligere nominat actum poten- quod intelligere nominat actum poten- tiæ intellectivæ in comparatione ad tiæ intellectivæ in comparatione ad intelligibile aliquod. Vita etiam dicit intelligibile aliquod. Vita etiam dicit actum completissimum ipsius spiritus, ad actum completissimum ipsius spiritus, ad quem non exigitur aliud præter ipsum quem non exigitur aliud præter ipsum spiritum et ideo magis convenit æterni- spiritum et ideo magis convenit æterni- tati quam intelligere: quia secundum tati quam intelligere: quia secundum rationem respicit ipsum intelligibile, rationem respicit ipsum intelligibile, quod est præter ipsum intellectum, vel quod est præter ipsum intellectum, vel quasi præter ipsum sicut ideæ sunt in quasi præter ipsum sicut ideæ sunt in intellectu divino, licet non sint diversæ intellectu divino, licet non sint diversæ secundum rem, sunt tamen in ratione secundum rem, sunt tamen in ratione medii intelligendi, et sic aliquo modo medii intelligendi, et sic aliquo modo præcedunt intellectum. præcedunt intellectum.

AD ID quod objicitur de possessione, AD ID quod objicitur de possessione, dicendum quod secundum etymologiam dicendum quod secundum etymologiam nominis, ut dicunt Jurisperiti qui fre- nominis, ut dicunt Jurisperiti qui fre- quentius hoc vocabulo utuntur, possessio quentius hoc vocabulo utuntur, possessio dicitur quasi pedum positio vel pedis dicitur quasi pedum positio vel pedis sessio, et significat firmitatem habitus rei. sessio, et significat firmitatem habitus rei. Hic autem transumitur, ut dicatur pos- Hic autem transumitur, ut dicatur pos- sessio quæ habetur ad voluntatem, vel sessio quæ habetur ad voluntatem, vel obedit ad libitum talia enim propriis- obedit ad libitum talia enim propriis- sime habentur. sime habentur.

: :

Et per hoc patet solutio ad primum : Et per hoc patet solutio ad primum : hoc enim modo propriissime dicitur pos- hoc enim modo propriissime dicitur pos- sessio vita æterna beata. sessio vita æterna beata.

AD HOC quod objicitur, quod secun- AD HOC quod objicitur, quod secun- dum hunc modum est pertinentium ad dum hunc modum est pertinentium ad

Ad 5. Ad 5.

Ad 1. Ad 1.

344 344

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

utroque termino: quia aliter non esset utroque termino: quia aliter non esset increata licet enim non participetur ab increata licet enim non participetur ab æterno, ipsum tamen participatum est æterno, ipsum tamen participatum est ab æterno, et secundum hoc non habet ab æterno, et secundum hoc non habet comparationem ad alias mensuras quæ comparationem ad alias mensuras quæ mensurant creaturas vel temporales vel mensurant creaturas vel temporales vel æviternas sed mensurat, ut diximus, æviternas sed mensurat, ut diximus, exemplariter, et aliter non. exemplariter, et aliter non.

Si autem accipiatur æternitas pro ipsa Si autem accipiatur æternitas pro ipsa duratione vitæ, sic accipitur magis pro- duratione vitæ, sic accipitur magis pro- prie, et quasi formaliter id quod est ipsa prie, et quasi formaliter id quod est ipsa æternitas sed secundum hoc dupliciter æternitas sed secundum hoc dupliciter accipitur, in se, vel participata. Et si in accipitur, in se, vel participata. Et si in se accipitur, tunc accipitur propriissime : se accipitur, tunc accipitur propriissime : et erit mensura carens utroque termino, et erit mensura carens utroque termino, scilicet ante et post, et indivisibilis et scilicet ante et post, et indivisibilis et immutabilis vitæ increatæ perfectæ per- immutabilis vitæ increatæ perfectæ per- fectione ultima et secundum hoc habet fectione ultima et secundum hoc habet comparationem ad alias mensuras tam- comparationem ad alias mensuras tam- quam mensura excellens, scilicet ad quam mensura excellens, scilicet ad ævum et ad tempus: excellit ævum se- ævum et ad tempus: excellit ævum se- cundum principium, tempus autem se- cundum principium, tempus autem se- cundum principium et finem. Et quod cundum principium et finem. Et quod ita esse videatur, patet per Anselmum ita esse videatur, patet per Anselmum in libro de Concordia præscientiæ et li- in libro de Concordia præscientiæ et li- beri arbitrii, ubi dicit sic: « Quamvis beri arbitrii, ubi dicit sic: « Quamvis in æternitate nihil sit nisi præsens, non in æternitate nihil sit nisi præsens, non est tamen illud præsens temporale sicut est tamen illud præsens temporale sicut nostrum, sed æternum in quo tempora nostrum, sed æternum in quo tempora continentur cuncta. Si quidem quemad- continentur cuncta. Si quidem quemad- modum præsens tempus continet om- modum præsens tempus continet om- nem locum, et quæ quolibet loco sunt: nem locum, et quæ quolibet loco sunt: ita æterno præsenti simul clauditur ita æterno præsenti simul clauditur omne tempus, et quæ sunt in quodlibet omne tempus, et quæ sunt in quodlibet tempus » Et secundum hunc modum tempus » Et secundum hunc modum considerata æternitate, locum habent considerata æternitate, locum habent quæstiones quæ quæruntur a Magistris, quæstiones quæ quæruntur a Magistris, Utrum idem sit nunc æternitatis et tem- Utrum idem sit nunc æternitatis et tem- poris? quæ infra determinabuntur. Alio poris? quæ infra determinabuntur. Alio modo non habent locum, ut patet ex modo non habent locum, ut patet ex prædict's. prædict's.

1 1

Secundum eumdem modum dicitur Secundum eumdem modum dicitur æternitas quando comparatur ad esse. æternitas quando comparatur ad esse. Cum enim dicatur esse multipliciter, hic Cum enim dicatur esse multipliciter, hic sumitur esse increatum, quod est actus sumitur esse increatum, quod est actus essentiæ divinæ et duratio illius carens essentiæ divinæ et duratio illius carens utroque termino, immutabilis omnino utroque termino, immutabilis omnino

* S. ANSELMUS, Lib. de Concordia præscientiæ * S. ANSELMUS, Lib. de Concordia præscientiæ

et sine priori et posteriori: sed et sim- et sine priori et posteriori: sed et sim- plex et indivisibilis dicitur æternitas et plex et indivisibilis dicitur æternitas et magis quam quando comparatur ad vi- magis quam quando comparatur ad vi- tam, ut patebit infra. Et sic iterum acci- tam, ut patebit infra. Et sic iterum acci- pitur dupliciter, scilicet materialiter pro pitur dupliciter, scilicet materialiter pro ipso durante esse, formaliter pro ipsa ipso durante esse, formaliter pro ipsa duratione esse. Et primo modo sumpta duratione esse. Et primo modo sumpta non habet comparationem ad alias men- non habet comparationem ad alias men- suras quæ sunt quasi ejusdem generis suras quæ sunt quasi ejusdem generis cum ipsa. Secundo modo, habet compa- cum ipsa. Secundo modo, habet compa- tionem ad ipsas, ut prædictum est, scili- tionem ad ipsas, ut prædictum est, scili- cet tamquam mensura excellens compa- cet tamquam mensura excellens compa- rative ad mensuras excessas. rative ad mensuras excessas.

His itaque prænotatis, respondendum His itaque prænotatis, respondendum est ad objecta per ordinem. est ad objecta per ordinem.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod pri- AD PRIMUM ergo dicendum, quod pri- vativum non convenit Deo, nec mate- vativum non convenit Deo, nec mate- riale, ut supra determinatum fuit: sed riale, ut supra determinatum fuit: sed hujusmodi termini qui privativi viden- hujusmodi termini qui privativi viden- tur, negative exponendi sunt. Unde quod tur, negative exponendi sunt. Unde quod dicit, interminabilis, exponi debet, id est, dicit, interminabilis, exponi debet, id est, non terminabilis: et hæc negatio incep- non terminabilis: et hæc negatio incep- tionis secundum durationem est inchoa- tionis secundum durationem est inchoa- tio quædam æternitatis vel proprietas: tio quædam æternitatis vel proprietas: et ideo ponitur in notificatione ipsius. et ideo ponitur in notificatione ipsius.

Si autem quæritur, Quare non posuit Si autem quæritur, Quare non posuit conditionem positivam? Dicendum quod conditionem positivam? Dicendum quod hæc est revera negatio consequens diffe- hæc est revera negatio consequens diffe- rentiam æternitatis positivam, quæ est rentiam æternitatis positivam, quæ est perfectio durationis repugnans principio perfectio durationis repugnans principio et fini quoad nos tamen aptior est ne- et fini quoad nos tamen aptior est ne- gatio consequens, quam ipsa differentia gatio consequens, quam ipsa differentia positiva ex qua sequitur. positiva ex qua sequitur.

AD SECUNDUM dicendum, quod in ævi- AD SECUNDUM dicendum, quod in ævi- ternis est privatio actus ad habendum ternis est privatio actus ad habendum finem, non tamen potentia: et hoc con- finem, non tamen potentia: et hoc con- tingit ideo, quia habuerunt esse post non tingit ideo, quia habuerunt esse post non esse omnia enim talia quantum ex se esse omnia enim talia quantum ex se tendunt in non esse, nisi manus omnipo- tendunt in non esse, nisi manus omnipo- tentis Dei contineat ipsa, ut dicit Grego- tentis Dei contineat ipsa, ut dicit Grego- rius. Quod igitur non incepit, et cujus rius. Quod igitur non incepit, et cujus esse non est post nihil omnino, non est esse non est post nihil omnino, non est in potentia deficiendi aliqua vel termi- in potentia deficiendi aliqua vel termi- nandi. Et ut hoc notetur ad differentiam nandi. Et ut hoc notetur ad differentiam æviternorum, ponit negationem potentiæ æviternorum, ponit negationem potentiæ potius quam negationem actus. potius quam negationem actus. AD ALIUD dicunt quidam, quod tempus AD ALIUD dicunt quidam, quod tempus

et liberi arbitrii, cap. 5. et liberi arbitrii, cap. 5.

A₁ A₁

Ad Ad

Ad Ad

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

Ad 4. Ad 4.

SUMMA DE CREATURIS, TRACT. II, QUÆST. 3. SUMMA DE CREATURIS, TRACT. II, QUÆST. 3.

est mensura vitam habentium et non est mensura vitam habentium et non habentium, ævum autem est mensura habentium, ævum autem est mensura vitam habentium tantum æternitas vero vitam habentium tantum æternitas vero est mensura ipsius vitæ. Sed hæc solutio est mensura ipsius vitæ. Sed hæc solutio non videtur solvere objecta. non videtur solvere objecta.

Præterea, Post diem judicii quædam Præterea, Post diem judicii quædam non viva mensurabuntur ævo, ut vide- non viva mensurabuntur ævo, ut vide- tur, scilicet corpora coelestia. Unde vide- tur, scilicet corpora coelestia. Unde vide- tur falsum esse quod supponit solutio tur falsum esse quod supponit solutio ista. ista.

Et ideo dicunt aliqui, quod Boetius Et ideo dicunt aliqui, quod Boetius dicit vitæ, ut per hoc distinguat æterni- dicit vitæ, ut per hoc distinguat æterni- tatem ab ævo et tempore, quæ sunt tatem ab ævo et tempore, quæ sunt mensuræ vitam habentium et non ha- mensuræ vitam habentium et non ha- bentium, quod non æternitas. Sed adhuc bentium, quod non æternitas. Sed adhuc non videtur esse solutum quare tunc non non videtur esse solutum quare tunc non diffiniet per esse, cum etiam per hoc diffiniet per esse, cum etiam per hoc distingueretur. Ideo dicendum secundum distingueretur. Ideo dicendum secundum quod determinatum est, quod Boetius quod determinatum est, quod Boetius agit de æternitate prout est mensura vitæ agit de æternitate prout est mensura vitæ beatæ, quæ consideratur dupliciter, sci- beatæ, quæ consideratur dupliciter, sci- licet in se, vel secundum quod est par- licet in se, vel secundum quod est par- ticipata a beatis et quia participatur ticipata a beatis et quia participatur secundum actum vitæ et rationem, et secundum actum vitæ et rationem, et non secundum actum qui est esse et ratio- non secundum actum qui est esse et ratio- nem ipsius, ideo diffinitur per vitam et nem ipsius, ideo diffinitur per vitam et