Ad quæst. 2. Ad quæst. 2.

IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XXIII, QUÆST. 140. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XXIII, QUÆST. 140.

mare, potius est ex amaritudine quam mare, potius est ex amaritudine quam sustinent in pœnis qua murmurant con- sustinent in pœnis qua murmurant con- tra potentiam condemnantis, quam sit tra potentiam condemnantis, quam sit ex aliquo spiritu blasphemiæ sicut ex aliquo spiritu blasphemiæ sicut etiam in textu et in Glossa innuitur in- etiam in textu et in Glossa innuitur in- ductis. ductis.

Et ita sunt intelligendæ auctoritates Et ita sunt intelligendæ auctoritates inductæ. inductæ.

AD ALIUD dicendum, quod proprie AD ALIUD dicendum, quod proprie loquendo blasphemia est in verbis : loquendo blasphemia est in verbis : aliquando tamen refertur ad facta sicut aliquando tamen refertur ad facta sicut et confessio. Ad Titum, 1, 16: Confi- et confessio. Ad Titum, 1, 16: Confi- tentur se nosse Deum, factis autem ne- tentur se nosse Deum, factis autem ne- gant. gant.

Et sic procedunt auctoritates inducte Et sic procedunt auctoritates inducte ad utramque partem. ad utramque partem.

MEMBRI TERTII MEMBRI TERTII

ARTICULUS III. ARTICULUS III.

Quare blasphemia dicatur peccatum Quare blasphemia dicatur peccatum irremissibile¹? irremissibile¹?

Tertio quæritur, Quare blasphemia Tertio quæritur, Quare blasphemia dicatur peccatum ad mortem et irremis- dicatur peccatum ad mortem et irremis- sibile, pro quo non sit orandum? sibile, pro quo non sit orandum?

: :

1. Ad hoc dicit Magister Hugo de 1. Ad hoc dicit Magister Hugo de sancto Victore, sic loquens de hoc sancto Victore, sic loquens de hoc peccato, et bene : « Peccatum blasphe- peccato, et bene : « Peccatum blasphe- miæ nihil habet in se excusationis et miæ nihil habet in se excusationis et ideo non meretur habere excusationem ideo non meretur habere excusationem remissionis. » Matth. XII, 31: Spiritus remissionis. » Matth. XII, 31: Spiritus blasphemia non remittetur, scilicet blasphemia non remittetur, scilicet neque in hoc sæculo, neque in fu- neque in hoc sæculo, neque in fu-

turo. turo.

2. Adhuc, Hugo : « Blasphemus sine 2. Adhuc, Hugo : « Blasphemus sine misericordia punitur a patribus tam- misericordia punitur a patribus tam- quam civis ineruditus, sine misericordia quam civis ineruditus, sine misericordia ejicitur tamquam peregrinus, et veniam ejicitur tamquam peregrinus, et veniam non consequitur. » non consequitur. »

1 Cf Opp. B. Alberti. Comment. in II Sen. 1 Cf Opp. B. Alberti. Comment. in II Sen. tentiarum. Dist. XLIII, Art. 2 et 5. Tom. XXVII tentiarum. Dist. XLIII, Art. 2 et 5. Tom. XXVII

CONTRA: CONTRA:

477 477

1. Hieronymus : « Blasphemiæ culpa 1. Hieronymus : « Blasphemiæ culpa grave peccatum, quamquam culpa gravi grave peccatum, quamquam culpa gravi non careat, erroris tamen veniam habet non careat, erroris tamen veniam habet propter corporis infirmitatem. » propter corporis infirmitatem. »

2. Adhuc, Matth. XII, 31 et 32, non 2. Adhuc, Matth. XII, 31 et 32, non dicitur, quod nulla blasphemia remitta - dicitur, quod nulla blasphemia remitta - tur, sed quod Spiritus blasphemia non tur, sed quod Spiritus blasphemia non remittetur. Sic enim jacet littera: Ideo remittetur. Sic enim jacet littera: Ideo dico vobis omne peccatum et blasphe- dico vobis omne peccatum et blasphe- mia remittetur hominibus Spiritus mia remittetur hominibus Spiritus autem blasphemia non remittetur. Et autem blasphemia non remittetur. Et quicumque dixerit verbum contra Fi- quicumque dixerit verbum contra Fi- lium hominis, remittetur ei: qui autem lium hominis, remittetur ei: qui autem dixerit contra Spiritum sanctum, non dixerit contra Spiritum sanctum, non remittetur ei, neque in hoc sæculo, neque remittetur ei, neque in hoc sæculo, neque in futuro. Et ex hoc accipitur, quod in futuro. Et ex hoc accipitur, quod aliqua blasphemia remissibilis sit. aliqua blasphemia remissibilis sit.

Sed contra. Sed contra.

SOLUTIO. Ad hoc respondet Magister Solutio. SOLUTIO. Ad hoc respondet Magister Solutio. Richardus de sancto Victore dicens, Richardus de sancto Victore dicens, quod aliquis blasphemat spiritu blas- quod aliquis blasphemat spiritu blas- phemiæ ex coactione et hoc peccatum phemiæ ex coactione et hoc peccatum procedit ex infirmitate carnis, et ideo in procedit ex infirmitate carnis, et ideo in Patrem fit, et hoc est remissibile. Alius Patrem fit, et hoc est remissibile. Alius ex certa malitia et hoc quia excusatio- ex certa malitia et hoc quia excusatio- nem non habet, irremissibile est, hoc nem non habet, irremissibile est, hoc est, de se non habens causam quare re- est, de se non habens causam quare re- mittatur. mittatur.

Aliam videtur dare responsionem Aliam videtur dare responsionem Ambrosius, et ponitur in Littera in di- Ambrosius, et ponitur in Littera in di- stinctione XLIII, in illo cap. De hoc stinctione XLIII, in illo cap. De hoc quoque peccato. Et dicit sic : « Si quis quoque peccato. Et dicit sic : « Si quis corporis specie deceptus humani remis- corporis specie deceptus humani remis- sius aliquid sentit de Christi carne quam sius aliquid sentit de Christi carne quam dignum est, habet culpam, non est ta- dignum est, habet culpam, non est ta- men exclusus a venia. Si quis vero men exclusus a venia. Si quis vero Spiritus sancti dignitatem, majestatem Spiritus sancti dignitatem, majestatem et potestatem abneget sempiternam, et et potestatem abneget sempiternam, et putet non in Spiritu Dei ejici dæmonia, putet non in Spiritu Dei ejici dæmonia, sed in Beelzebub (quod peccatum dicitur sed in Beelzebub (quod peccatum dicitur invidentia gratiæ oppugnans fraternita- invidentia gratiæ oppugnans fraternita- tem, et gratiæ Dei invidere non dubitat) tem, et gratiæ Dei invidere non dubitat) hic excusationem non habet. Et ideo hic excusationem non habet. Et ideo irremissibile ejus peccatum dicitur : irremissibile ejus peccatum dicitur : quia causam remissibilitatis in se non quia causam remissibilitatis in se non

hujusce novæ editionis. hujusce novæ editionis.

478 478

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

habet, infirmitatis scilicet vel ignoran- habet, infirmitatis scilicet vel ignoran- tiæ cum hoc quod non convenit nisi tiæ cum hoc quod non convenit nisi Spiritui sancto, scilicet expellere dæmo- Spiritui sancto, scilicet expellere dæmo- nes, et remittere peccata, ex certa ma- nes, et remittere peccata, ex certa ma- litia attribuit Beelzebub, quod blasphe- litia attribuit Beelzebub, quod blasphe- mia est, sicut in antehabitis dictum est: mia est, sicut in antehabitis dictum est: quia hoc principi attribuitur dæmonio- quia hoc principi attribuitur dæmonio- rum, quod non convenit nisi Spiritui rum, quod non convenit nisi Spiritui sancto. » Et subjungit : « Non itaque sancto. » Et subjungit : « Non itaque distinctio illa verborum sic accipienda distinctio illa verborum sic accipienda est, quasi trium personarum divisæ sint est, quasi trium personarum divisæ sint offensæ sed ibi genera peccatorum offensæ sed ibi genera peccatorum distincta sunt. Peccatum enim in Pa- distincta sunt. Peccatum enim in Pa- trem id intelligitur, quod per infirmita- trem id intelligitur, quod per infirmita- tem carnis fit, quia Patri Scriptura fre- tem carnis fit, quia Patri Scriptura fre- quenter attribuit potentiam. Peccatum quenter attribuit potentiam. Peccatum in Filium, quod fit per ignorantiam, in Filium, quod fit per ignorantiam, quia sapientia Filio attribuitur. Sed pec- quia sapientia Filio attribuitur. Sed pec- catum ex certa malitia dicitur esse catum ex certa malitia dicitur esse contra Spiritum sanctum, cui bonitas at- contra Spiritum sanctum, cui bonitas at- tribuitur. » tribuitur. »

Et sic patet solutio: quia procedunt Et sic patet solutio: quia procedunt auctoritates ad utramque partem intro- auctoritates ad utramque partem intro- ductæ. ductæ.

MEMBRI TERTII MEMBRI TERTII

ARTICULUS IV. ARTICULUS IV.

Quare hoc peccatum dicitur peccatum ad Quare hoc peccatum dicitur peccatum ad mortem ? mortem ?

Ulterius quæritur, Quare hoc pecca- Ulterius quæritur, Quare hoc pecca- tum dicitur peccatum ad mortem pro tum dicitur peccatum ad mortem pro quo non est orandum? quo non est orandum?

1. I Joan. v, 16: Est autem pecca- 1. I Joan. v, 16: Est autem pecca- tum ad mortem, non pro illo dico roget tum ad mortem, non pro illo dico roget quis. quis.

2. Adhuc, Augustinus in libro I de 2. Adhuc, Augustinus in libro I de Sermone Domini in monte: « Peccatum Sermone Domini in monte: « Peccatum ad mortem esse puto, cum quis post ad mortem esse puto, cum quis post agnitionem Dei per gratiam Domini agnitionem Dei per gratiam Domini nostri Jesu Christi fraternam oppugnat nostri Jesu Christi fraternam oppugnat charitatem, et adversus gratiam qua charitatem, et adversus gratiam qua

reconciliatus est Deo, invidentiæ facibus reconciliatus est Deo, invidentiæ facibus agitatur. » De hoc enim dicitur, Jerem. agitatur. » De hoc enim dicitur, Jerem. v11, 16: Tu ergo, noli orare pro populo v11, 16: Tu ergo, noli orare pro populo hoc, nec assumas pro eis laudem et hoc, nec assumas pro eis laudem et orationem, et non obsistas mihi, quia orationem, et non obsistas mihi, quia non exaudiam te. non exaudiam te.

« «

3. Adhuc, Matth. x11, 31 Spiritus 3. Adhuc, Matth. x11, 31 Spiritus blasphemia non remittetur. Glossa : blasphemia non remittetur. Glossa : Blasphemus exigentibus malis meritis Blasphemus exigentibus malis meritis suis sicut numquam ad remissionem, suis sicut numquam ad remissionem, ita numquam ad pœnitentiam perve- ita numquam ad pœnitentiam perve- niet. » niet. »

Ex his omnibus accipitur, quod pec- Ex his omnibus accipitur, quod pec- catum in Spiritum sanctum non est catum in Spiritum sanctum non est peccatum ad mortem, nisi cum finali peccatum ad mortem, nisi cum finali impœnitentia. impœnitentia.

SED CONTRA hoc est, SED CONTRA hoc est,

1. Quod in præcedenti articulo habi- 1. Quod in præcedenti articulo habi- tum est ex verbis Augustini, et ponun- tum est ex verbis Augustini, et ponun- tur in libro secundo Sententiarum, di- tur in libro secundo Sententiarum, di- distinct. XLIII, cap. Est etiam alia distinct. XLIII, cap. Est etiam alia hujus peccati assignatio, quod de nullo hujus peccati assignatio, quod de nullo desperandum est quamdiu patientia Dei desperandum est quamdiu patientia Dei ad pœnitentiam adducit et de quo ad pœnitentiam adducit et de quo non desperatur, pro illo non incongrue non desperatur, pro illo non incongrue oratur. oratur.

2. Adhuc, Augustinus super illud 2. Adhuc, Augustinus super illud Psalmi LXVIII, 23: Dixit Dominus: Ex Psalmi LXVIII, 23: Dixit Dominus: Ex Basan convertam, convertam in profun- Basan convertam, convertam in profun- dum maris. Hoc est eos qui erant de- dum maris. Hoc est eos qui erant de- speratissimi. Et sicut peccatum despe- speratissimi. Et sicut peccatum despe- rationis quod est peccatum in Spiritum rationis quod est peccatum in Spiritum sanctum, remittitur: ita et alia. Ergo sanctum, remittitur: ita et alia. Ergo non est peccatum irremissibile, nec ad non est peccatum irremissibile, nec ad mortem, nisi in morte comitante. mortem, nisi in morte comitante.

7 7

3. Adhuc, Super illud Psalmi LXVIII, 3. Adhuc, Super illud Psalmi LXVIII, Qui educit vinctos in fortitudine, Qui educit vinctos in fortitudine, etc., Glossa: «Eos qui vincti et obsti- etc., Glossa: «Eos qui vincti et obsti- nati erant quasi de sepulcro æternæ nati erant quasi de sepulcro æternæ mortis educit ad pœnitentiam et ad vi- mortis educit ad pœnitentiam et ad vi-

tam. >> tam. >>

17 17

4. Adhuc, Super illud Psalmi CXLVII, 4. Adhuc, Super illud Psalmi CXLVII, Mittit crystallum suam sicut buc- Mittit crystallum suam sicut buc- cellas, Glossa : « Obstinatos et indu- cellas, Glossa : « Obstinatos et indu- ratos facit aliorum doctores, sicut Pau- ratos facit aliorum doctores, sicut Pau- lum. » Ergo videtur, quod istud pecca- lum. » Ergo videtur, quod istud pecca- tum aliquando remittitur : et quod re- tum aliquando remittitur : et quod re- mittitur, pro eo non incongrue oratur. mittitur, pro eo non incongrue oratur.

Sed contra. Sed contra.

Solutio. Solutio.

IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XXIII, QUÆST. 140. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XXIII, QUÆST. 140.

SOLUTIO Magistri patet in Littera in SOLUTIO Magistri patet in Littera in illo cap. Sed quæritur, Utrum omnis illo cap. Sed quæritur, Utrum omnis obstinatio mentis, quod non dicitur obstinatio mentis, quod non dicitur irremissibile propter hoc, quod num- irremissibile propter hoc, quod num- quam remittatur, sed quia vix et diffi- quam remittatur, sed quia vix et diffi- culter subit humilitatem pœnitentiæ qua culter subit humilitatem pœnitentiæ qua remittatur sicut vix et magno igne remittatur sicut vix et magno igne solvitur crystallus. Et hoc satis planum solvitur crystallus. Et hoc satis planum

est. est.

Et sic auctoritates procedunt ad Et sic auctoritates procedunt ad utramque partem quia quidem remitti- utramque partem quia quidem remitti- tur, sed vix et difficulter. tur, sed vix et difficulter.

Alii tamen posteriores, distinctionem Alii tamen posteriores, distinctionem accipiunt ex ipsis verbis Joannis 1 et accipiunt ex ipsis verbis Joannis 1 et Glossa ibidem, et melius dicunt. Dicunt Glossa ibidem, et melius dicunt. Dicunt enim, quod peccatum ad mortem dicitur enim, quod peccatum ad mortem dicitur tribus modis. Uno modo quo omne pec- tribus modis. Uno modo quo omne pec- catum mortale dicitur peccatum ad mor- catum mortale dicitur peccatum ad mor- tem. Unde, Joan. v, 17: Omnis ini- tem. Unde, Joan. v, 17: Omnis ini- quitas peccatum est, et est peccatum ad quitas peccatum est, et est peccatum ad mortem. Et sic secundum specialem ra- mortem. Et sic secundum specialem ra- tionem non dicitur peccatum in Spiri- tionem non dicitur peccatum in Spiri- tum sanctum ad mortem, sed generalem. tum sanctum ad mortem, sed generalem.

Secundo modo, dicitur peccatum ad Secundo modo, dicitur peccatum ad mortem, ut ibidem dicit Glossa, quod se- mortem, ut ibidem dicit Glossa, quod se- parat finaliter a Deo,sicut mors animam e parat finaliter a Deo,sicut mors animam e corpore. Et sic peccatum in Spiritum corpore. Et sic peccatum in Spiritum sanctum potest dici peccatum ad mor- sanctum potest dici peccatum ad mor-

tem. tem.

Tertio modo, dicitur peccatum ad Tertio modo, dicitur peccatum ad

11 Joan. v, 16. 11 Joan. v, 16.

479 479

mortem, quod cum finali impoenitentia mortem, quod cum finali impoenitentia et obstinatione perdurat usque ad mor- et obstinatione perdurat usque ad mor- tem. Unde Glossa interlinearis super tem. Unde Glossa interlinearis super illud I Joannis, v, 16: Est peccatum ad illud I Joannis, v, 16: Est peccatum ad mortem, hoc est, usque ad finem vitæ, mortem, hoc est, usque ad finem vitæ, si in hac obstinatione impoenitens deces- si in hac obstinatione impoenitens deces- serit. Per istam distinctionem scitur, serit. Per istam distinctionem scitur, quod obstinatio et finalis impœnitentia quod obstinatio et finalis impœnitentia sunt peccata ad mortem. sunt peccata ad mortem.

Et sic patet solutio ad omnia objecta: Et sic patet solutio ad omnia objecta: quia post mortem non est locus remis- quia post mortem non est locus remis- sionis, sed retributionis. Sed ante mor- sionis, sed retributionis. Sed ante mor- tem pro quolibet peccatore orandum tem pro quolibet peccatore orandum est: quia patientia Dei ad pœnitentiam est: quia patientia Dei ad pœnitentiam adducit. Unde, ad Hebr. x, 28 et 29 : adducit. Unde, ad Hebr. x, 28 et 29 : Irritam quis faciens legem Moysi, sine Irritam quis faciens legem Moysi, sine ulla miseratione duobus vel tribus testi- ulla miseratione duobus vel tribus testi- bus moritur quanto magis putatis de- bus moritur quanto magis putatis de- teriora mereri supplicia, qui Filium Dei teriora mereri supplicia, qui Filium Dei conculcaverit, et sanguinem testamenti conculcaverit, et sanguinem testamenti pollutum duxerit, in quo sanctificatus pollutum duxerit, in quo sanctificatus est, et spiritui gratiæ contumeliam fece- est, et spiritui gratiæ contumeliam fece- rit? rit?

Et hæc de peccato in Spiritum san- Et hæc de peccato in Spiritum san- ctum dicta sufficiant: quia quod ultimo ctum dicta sufficiant: quia quod ultimo de differentiis et sufficientia istorum de differentiis et sufficientia istorum peccatorum quærendum esset, secundo peccatorum quærendum esset, secundo membro istius distinctionis disputatum membro istius distinctionis disputatum et determinatum est per singula in com- et determinatum est per singula in com- muni. muni.

480 480

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

TRACTATUS XXIV. TRACTATUS XXIV.

DE POTENTIA PECCANDI. DE POTENTIA PECCANDI.

Deinde transeundum est ad quadragesimam quintam distinctionem libri Deinde transeundum est ad quadragesimam quintam distinctionem libri II Sententiarum, quæ sic incipit: Post prædicta consideratione dignum II Sententiarum, quæ sic incipit: Post prædicta consideratione dignum occurrit. In qua agitur de potentia peccandi, unde sit in nobis, utrum a occurrit. In qua agitur de potentia peccandi, unde sit in nobis, utrum a Deo, vel non? Deo, vel non?

QUESTIO CXLI. QUESTIO CXLI.

Unde sit potentia peccandi in nobis ? Unde sit potentia peccandi in nobis ?

Et circa hanc distinctionem tria oc- Et circa hanc distinctionem tria oc- currunt quærenda. currunt quærenda.

Primum, Utrum potentia peccandi sit Primum, Utrum potentia peccandi sit potentia, vel impotentia? - potentia, vel impotentia? -

Secundo, Utrum sit a Deo, vel non? Secundo, Utrum sit a Deo, vel non? Tertium, Utrum sit una, vel plures? Tertium, Utrum sit una, vel plures?

MEMBRUM I. MEMBRUM I.

Utrum potentia peccandi sit potentia, Utrum potentia peccandi sit potentia, vel impotentia? vel impotentia?

Ad primum objicitur sic : Ad primum objicitur sic :

1. Dicit Philosophus, quod potentiæ 1. Dicit Philosophus, quod potentiæ

. .

rationales sunt ad opposita: opposita rationales sunt ad opposita: opposita sunt malum et bonum: sed potentia ra- sunt malum et bonum: sed potentia ra- tionalis ad bonum, est potentia: ergo tionalis ad bonum, est potentia: ergo potentia quæ potest facere malum, est potentia quæ potest facere malum, est potentia. potentia.

2. Adhuc, Eccli. xxx1, 10 et 9: Qui 2. Adhuc, Eccli. xxx1, 10 et 9: Qui potuit transgredi, et non est transgres- potuit transgredi, et non est transgres- sus facere mala, et non fecit. Quis est sus facere mala, et non fecit. Quis est hic? Et laudabimus eum. Vir sanctus hic? Et laudabimus eum. Vir sanctus non laudatur de impotentia, sed de po- non laudatur de impotentia, sed de po- tentia, cum sit laudabilium bonorum. tentia, cum sit laudabilium bonorum. Ergo potentia ad malum, simpliciter po- Ergo potentia ad malum, simpliciter po- tentia est. tentia est.

3. Adhuc, In præhabitis, distinct. 3. Adhuc, In præhabitis, distinct. XXXIV, dictum est, quod liberum arbi- XXXIV, dictum est, quod liberum arbi- trium est facultas rationis, et voluntas trium est facultas rationis, et voluntas qua bonum eligitur gratia assistente, qua bonum eligitur gratia assistente,

| contra. | contra.

IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XXIII, QUÆST. 141. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XXIII, QUÆST. 141.

et malum eligitur ea deserente. Libe- et malum eligitur ea deserente. Libe- rum arbitrium est simpliciter potentia. rum arbitrium est simpliciter potentia. Ergo videtur, quod potentia mali sit sim- Ergo videtur, quod potentia mali sit sim- pliciter potentia. pliciter potentia.

4. Adhuc, Augustinus dicit in libro 4. Adhuc, Augustinus dicit in libro de Vera religione, quod malum est de Vera religione, quod malum est adeo voluntarium, quod si non sit vo- adeo voluntarium, quod si non sit vo- luntarium, non est peccatum'. Voluntas luntarium, non est peccatum'. Voluntas est simpliciter potentia et libera inter est simpliciter potentia et libera inter omnes. Ergo videtur, quod potentia omnes. Ergo videtur, quod potentia peccandi sit potentia. peccandi sit potentia.

5. Adhuc, Activa potentia, simpliciter 5. Adhuc, Activa potentia, simpliciter potentia est malum non fit nisi per potentia est malum non fit nisi per activam potentiam : ergo potentia pec- activam potentiam : ergo potentia pec- candi, simpliciter potentia est. candi, simpliciter potentia est. CONTRA: CONTRA:

1. Anselmus in libro de Libero arbi- 1. Anselmus in libro de Libero arbi- trio « Putasne quod additum minuit trio « Putasne quod additum minuit libertatem, et subtractum auget, esse libertatem, et subtractum auget, esse libertatem, vel partem libertatis ? » Et libertatem, vel partem libertatis ? » Et intendit dicere, quod facultas peccandi intendit dicere, quod facultas peccandi addita minuit libertatem, et subtracta addita minuit libertatem, et subtracta auget. Ergo videtur, quod facultas sive auget. Ergo videtur, quod facultas sive potentia peccandi nulla potentia sit, sed potentia peccandi nulla potentia sit, sed magna impotentia. magna impotentia.

2. Adhuc, In corporalibus est ita, 2. Adhuc, In corporalibus est ita, quod potentia moriendi sive deficiendi, quod potentia moriendi sive deficiendi, summa impotentia est : ergo in spiri- summa impotentia est : ergo in spiri- tualibus etiam sic erit quia potentia tualibus etiam sic erit quia potentia mali est potentia deficiendi : malum mali est potentia deficiendi : malum enim defectus est : ergo potentia ad enim defectus est : ergo potentia ad malum summa erit impotentia. malum summa erit impotentia.

3. Adhuc, Augustinus in libro de Li- 3. Adhuc, Augustinus in libro de Li- bero arbitrio et gratia: «Qui potest quod bero arbitrio et gratia: «Qui potest quod sibi non prodest et sibi non expedit, sibi non prodest et sibi non expedit, quanto magis potest, tanto magis per- quanto magis potest, tanto magis per- versitas et adversitas possunt in ipsum. » versitas et adversitas possunt in ipsum. »

tio. SOLUTIO. Ad hoc dicendum, quod po- tio. SOLUTIO. Ad hoc dicendum, quod po- tentia mali dicitur duobus modis, scilicet tentia mali dicitur duobus modis, scilicet ad actum malum, qui dupliciter potest ad actum malum, qui dupliciter potest considerari, scilicet ut actus, vel ut considerari, scilicet ut actus, vel ut actus sub deformitate. Si consideratur actus sub deformitate. Si consideratur ut actus: tunc non est dubium quin ta- ut actus: tunc non est dubium quin ta-

1 S. AUGUSTINUS, Lib. de Vera religione, cap. 1 S. AUGUSTINUS, Lib. de Vera religione, cap. 14. 14.

Cf. Opp. B. Alberti. Ia Part. Summæ theo- Cf. Opp. B. Alberti. Ia Part. Summæ theo- logiæ, Tract. VI, Quæst. 27, Membr. 1 et seq. logiæ, Tract. VI, Quæst. 27, Membr. 1 et seq.

481 481

lis potentia ad talem actum sit potentia. lis potentia ad talem actum sit potentia. Si autem consideratur sub deformitate Si autem consideratur sub deformitate mali, cum malum defectus est et non mali, cum malum defectus est et non ens, non potest habere nisi causam defi- ens, non potest habere nisi causam defi- ciendi, quæ non est potentia simpliciter. ciendi, quæ non est potentia simpliciter. De hoc tamen disputatum est in prin- De hoc tamen disputatum est in prin- cipio primæ partis hujus Summæ theo- cipio primæ partis hujus Summæ theo- logiæ, tractatu de bono et malo, quæ- logiæ, tractatu de bono et malo, quæ- stione, Unde malum' ? Ubi expresse stione, Unde malum' ? Ubi expresse ostensum est, quod malum non habet ostensum est, quod malum non habet causam efficientem, sed deficientem. causam efficientem, sed deficientem.

Et sic procedunt rationes et auctorita- Et sic procedunt rationes et auctorita- tes ad utramque partem. tes ad utramque partem.

MEMBRUM II. MEMBRUM II.

Utrum potentia peccandi sit a Deo, Utrum potentia peccandi sit a Deo, vel non ³ ? vel non ³ ?

SECUNDO, Hic quæritur super illud SECUNDO, Hic quæritur super illud quod dicit Magister in cap. 2, ibi scili- quod dicit Magister in cap. 2, ibi scili- cet, Sed pluribus sanctorum testimoniis. cet, Sed pluribus sanctorum testimoniis. Utrum ista potestas a Deo sit, vel non? Utrum ista potestas a Deo sit, vel non?

Et videtur quod sic, per hoc quod di- Et videtur quod sic, per hoc quod di- citur, ad Roman. XIII, 1, et in Littera citur, ad Roman. XIII, 1, et in Littera inducitur: Non est potestas nisi a Deo. inducitur: Non est potestas nisi a Deo. Inducit etiam hoc quod dicitur, Joan. Inducit etiam hoc quod dicitur, Joan. xix, 11 Non haberes potestatem adver- xix, 11 Non haberes potestatem adver- sum me ullam, nisi tibi datum esset sum me ullam, nisi tibi datum esset desuper. Quod non nisi de mala po- desuper. Quod non nisi de mala po- testate accipi potest. Inducit ctiam hoc testate accipi potest. Inducit ctiam hoc quod dicitur, Job, 1, 11: Extende pau- quod dicitur, Job, 1, 11: Extende pau- lulum manum tuam, et tange cuncta lulum manum tuam, et tange cuncta quæ possidet. quæ possidet.

Ex his videtur, quod omnis potestas Ex his videtur, quod omnis potestas male faciendi sit a Deo. male faciendi sit a Deo.

SOLUTIO. Augustinus solvit hoc per SOLUTIO. Augustinus solvit hoc per unum verbum, et inducitur etiam in unum verbum, et inducitur etiam in Littera sic: « Malitia nempe hominum Littera sic: « Malitia nempe hominum

Tom. XXXI novæ editionis nostræ. Tom. XXXI novæ editionis nostræ.

3 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Senten- 3 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Senten- tiarum, Dist. XLIV, Art. 2. Tom. XXVII hujusce tiarum, Dist. XLIV, Art. 2. Tom. XXVII hujusce novæ editionis. novæ editionis.

Solutio. Solutio.

XXXIII XXXIII

31 31

482 482

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

cupiditatem nocendi ex se habet, pote- cupiditatem nocendi ex se habet, pote- statem autem non nisi a Deo. » statem autem non nisi a Deo. »

Unde dicendum, quod potentia pec- Unde dicendum, quod potentia pec- candi secundum quod potentia est, a candi secundum quod potentia est, a Deo est, sed secundum quod mala, a Deo est, sed secundum quod mala, a Deo non est, sed ex defectu boni sive a Deo non est, sed ex defectu boni sive a bono deficiente. bono deficiente.

Et sic intelliguntur auctoritates, quod Et sic intelliguntur auctoritates, quod potentia mali secundum quod potentia, potentia mali secundum quod potentia, a Deo est: sed secundum quod mali, a a Deo est: sed secundum quod mali, a Deo esse non potest. Deo esse non potest.

MEMBRUM III. MEMBRUM III.

Utrum sit una potentia, vel plures or- Utrum sit una potentia, vel plures or- dinatæ sub una ? et, Si utrique et ec- dinatæ sub una ? et, Si utrique et ec- clesiasticæ et sæculari sit resisten- clesiasticæ et sæculari sit resisten- dum, maxime si contrarium Deo dum, maxime si contrarium Deo præcipiunt ¹? præcipiunt ¹?

sit sit

TERTIO et ultimo quæritur, Utrum TERTIO et ultimo quæritur, Utrum una potentia vel plures ordinatæ sub una potentia vel plures ordinatæ sub una? propter hoc quod dicit Magister in una? propter hoc quod dicit Magister in illo cap. Hic oritur quæstio non transi- illo cap. Hic oritur quæstio non transi- lienda silentio. Certum est enim, quod lienda silentio. Certum est enim, quod una est principalis potestas cui cuncta una est principalis potestas cui cuncta subjiciuntur, potestas scilicet Dei. Sub subjiciuntur, potestas scilicet Dei. Sub illa sunt potestates sæculares, quæ etiam illa sunt potestates sæculares, quæ etiam sunt a Deo. sunt a Deo.

Et quæritur, Utrum potestatibus illis Et quæritur, Utrum potestatibus illis sit resistendum, maxime si contrarium sit resistendum, maxime si contrarium Deo præcipiunt? Deo præcipiunt?

Et ad hoc objicitur : Et ad hoc objicitur :

1. Ad Roman. XIII, 1 et seq. : Omnis 1. Ad Roman. XIII, 1 et seq. : Omnis anima potestatibus sublimioribus sub- anima potestatibus sublimioribus sub- dita sit: non enim est potestas nisi a dita sit: non enim est potestas nisi a Deo quæ autem sunt, a Deo ordinatæ Deo quæ autem sunt, a Deo ordinatæ sunt. Itaque qui resistit potestati, ordi- sunt. Itaque qui resistit potestati, ordi- nationi Dei resistit: qui autem resistunt, nationi Dei resistit: qui autem resistunt, ipsi sibi damnationem acquirunt... Vis ipsi sibi damnationem acquirunt... Vis autem non timere potestatem? bonum autem non timere potestatem? bonum fac, et habebis laudem ex illa... Si au- fac, et habebis laudem ex illa... Si au-

1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Senten- 1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Senten- tiarum, Dist. XLIV, Art, 3, 4, 5 et 6. Tom. tiarum, Dist. XLIV, Art, 3, 4, 5 et 6. Tom.

tem feceris malum, time: non enim tem feceris malum, time: non enim sine causa gladium portat. Dei enim sine causa gladium portat. Dei enim minister est, vindex in iram ei qui ma- minister est, vindex in iram ei qui ma- lum agit. Ex hoc habetur, quod etiam lum agit. Ex hoc habetur, quod etiam potestati sæculari non sit resistendum, potestati sæculari non sit resistendum, sed in omnibus obediendum. sed in omnibus obediendum.

2. Adhuc, Per rationem objiciunt 2. Adhuc, Per rationem objiciunt quidam quia communicatio humana quidam quia communicatio humana (qua homines sibi communicant) non (qua homines sibi communicant) non subsistit sine tali ordine inferioris ad subsistit sine tali ordine inferioris ad superiorem per obedientiam. Omnis superiorem per obedientiam. Omnis enim ordo est ad unum, ut dicit Aristo- enim ordo est ad unum, ut dicit Aristo- teles in Politicis, ad quem ordinatur teles in Politicis, ad quem ordinatur tota communitas lege dirigente commu- tota communitas lege dirigente commu- nitatem, etiamsi sit tyrannica politia. nitatem, etiamsi sit tyrannica politia. Ergo videtur, quod tali potestati etiamsi Ergo videtur, quod tali potestati etiamsi sit tyrannica, non sit resistendum. sit tyrannica, non sit resistendum.

3. Adhuc, Decretum est Gregorii 3. Adhuc, Decretum est Gregorii Papæ quinti super illud Canticorum, v, Papæ quinti super illud Canticorum, v, 2 Aperi mihi, soror mea, amica mea, 2 Aperi mihi, soror mea, amica mea, columba mea, immaculata mea: et lo- columba mea, immaculata mea: et lo- quitur de Ecclesia, et dicit sic : « Grues quitur de Ecclesia, et dicit sic : « Grues unum sequuntur ordine lineato. » Ergo unum sequuntur ordine lineato. » Ergo videtur, quod omnis homo debet subjici videtur, quod omnis homo debet subjici potestati superiori in quocumque ordine, potestati superiori in quocumque ordine,

et in omnibus obedire. et in omnibus obedire.

4. Adhuc, Hoc congruit naturæ: quia 4. Adhuc, Hoc congruit naturæ: quia in toto corpore est unum membrum in toto corpore est unum membrum quod motum et sensum influit omnibus quod motum et sensum influit omnibus aliis, et hoc secundum Aristotelem in aliis, et hoc secundum Aristotelem in libro de Motu cordis, est cor, libro de Motu cordis, est cor, sed secun- sed secun- dum Augustinum et quosdam alios, est dum Augustinum et quosdam alios, est caput. Sicut ergo omnia membra cordi caput. Sicut ergo omnia membra cordi vel capiti subjiciuntur: ita videtur, quod vel capiti subjiciuntur: ita videtur, quod omnes quotquot sint de principatu prin- omnes quotquot sint de principatu prin- cipis unius, debent subdi principi illi. cipis unius, debent subdi principi illi.

5. Adhuc, Jerem. xxix, 7, præcipitur 5. Adhuc, Jerem. xxix, 7, præcipitur filiis Israel, quod serviant regi Babylo- filiis Israel, quod serviant regi Babylo- nis, et orent pro pace ejus, et pro pace nis, et orent pro pace ejus, et pro pace regni ejus quia in regni ejus quia in pace illius pax erit pace illius pax erit vobis. Et tamen Nabuchodonosor signi- vobis. Et tamen Nabuchodonosor signi- ficat diabolum, et potestas ejus potesta- ficat diabolum, et potestas ejus potesta- tem diaboli. Ergo videtur, quod etiam tem diaboli. Ergo videtur, quod etiam potestati diaboli non est resistendum. potestati diaboli non est resistendum.

CONTRA: CONTRA:

Boetius in commento super Prædica- Boetius in commento super Prædica-

XXVII hujusce novæ editionis. XXVII hujusce novæ editionis.

Fed conti Fed conti

est. 1. est. 1.

contra. contra.

est. 2, est. 2,

IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XXIII, QUÆST. 141. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XXIII, QUÆST. 141.

menta dicit, quod « tyranni invasores menta dicit, quod « tyranni invasores sunt, non principes. » Sed invasoribus sunt, non principes. » Sed invasoribus resistendum est: quia illi potestatem a resistendum est: quia illi potestatem a Deo non habent, sed violentiam infe- Deo non habent, sed violentiam infe- runt ergo potestati illorum resisten- runt ergo potestati illorum resisten-

dum. dum.

ULTERIUS quæritur de potestate reli- ULTERIUS quæritur de potestate reli- giosorum, scilicet utrum Prælatus possit giosorum, scilicet utrum Prælatus possit præcipere ea quæ non sunt in regula? præcipere ea quæ non sunt in regula? Et videtur quod sic. Et videtur quod sic.

1. Hieronymus ad Rusticum mona- 1. Hieronymus ad Rusticum mona- chum: chum: « Præpositum monasterii ut « Præpositum monasterii ut Deum timeas, ut Deum diligas. Credas Deum timeas, ut Deum diligas. Credas quidquid jusserit esse salubre: nec mi- quidquid jusserit esse salubre: nec mi- nor (supple, existens) judices sententiam nor (supple, existens) judices sententiam majoris. » Ergo videtur, quod in omni- majoris. » Ergo videtur, quod in omni- bus prælato obediendum est, sive hoc bus prælato obediendum est, sive hoc dicat regula, sive non dicat. dicat regula, sive non dicat.

2. Adhuc, Luc. x, 16: Qui vos audit, 2. Adhuc, Luc. x, 16: Qui vos audit, me audit: et qui vos spernit, me spernit. me audit: et qui vos spernit, me spernit. Ergo videtur, quod in omnibus prælato Ergo videtur, quod in omnibus prælato obediendum est sicut Deo. obediendum est sicut Deo.

3. Adhuc, Benedictus in Regula : 3. Adhuc, Benedictus in Regula : « Prælato etiamsi impossibile præcipiat « Prælato etiamsi impossibile præcipiat facere, obediendum est. » Ergo videtur facere, obediendum est. » Ergo videtur quod multo magis in possibilibus obedi- quod multo magis in possibilibus obedi- endum sit, sive hoc dicat regula, sive non. endum sit, sive hoc dicat regula, sive non. CONTRA: CONTRA:

: :

Bernardus in libro de Præcepto et Bernardus in libro de Præcepto et dispensatione « Nihil exigat prælatus dispensatione « Nihil exigat prælatus eorum quæ non promisit subditus. Sub- eorum quæ non promisit subditus. Sub- ditus enim ultra id quod promisit non est ditus enim ultra id quod promisit non est lege obedientiæ urgendus, nec citra inhi- lege obedientiæ urgendus, nec citra inhi- bendus. >> bendus. >>

ULTERIUS quæritur de hoc quod in eo- ULTERIUS quæritur de hoc quod in eo- dem capite dicit Augustinus, ibi, « Ipsos dem capite dicit Augustinus, ibi, « Ipsos humanarum rerum gradus adverte. Si humanarum rerum gradus adverte. Si quid jusserit procurator, numquid est quid jusserit procurator, numquid est faciendum si contra proconsulem jubeat? faciendum si contra proconsulem jubeat? Et si jusserit proconsul, numquid est Et si jusserit proconsul, numquid est faciendum si contra imperatorem ju- faciendum si contra imperatorem ju- beat? Quasi dicat: Non. beat? Quasi dicat: Non.

Ex hoc enim videtur, quod subditi Ex hoc enim videtur, quod subditi Episcoporum magis tenentur Archiepi- Episcoporum magis tenentur Archiepi- scopis obedire quam Episcopis. scopis obedire quam Episcopis.

CONTRA: CONTRA:

483 483

Super illud Apocalypsis, 11, 12: Et Super illud Apocalypsis, 11, 12: Et Angelo Pergami ecclesiæ scribe, Glossa: Angelo Pergami ecclesiæ scribe, Glossa: «Non audeat Archiepiscopus super sub- «Non audeat Archiepiscopus super sub- ditos Episcopi manum imponere sine ditos Episcopi manum imponere sine eo. » Ergo videtur, quod superior præ- eo. » Ergo videtur, quod superior præ- latus non habeat potestatem super sub- latus non habeat potestatem super sub- ditos inferioris sine eo. ditos inferioris sine eo.

Sed contra. Sed contra.

SOLUTIO. Ad primam partem quæstio- Solutio. SOLUTIO. Ad primam partem quæstio- Solutio. nis dicendum, quod potestatibus sæcula- nis dicendum, quod potestatibus sæcula- ribus in his quæ sunt ad ordinem civili- ribus in his quæ sunt ad ordinem civili- tatis et communitatis secundum ordina- tatis et communitatis secundum ordina- tionem divinam, nullo modo resisten- tionem divinam, nullo modo resisten- dum est, sed in omnibus obediendum. dum est, sed in omnibus obediendum. Si autem aliquid præcipiant contra or- Si autem aliquid præcipiant contra or- dinationem divinam, tunc eis non est dinationem divinam, tunc eis non est obediendum, sed resistendum est, ut di- obediendum, sed resistendum est, ut di- cit Augustinus. cit Augustinus.

Unde auctoritates et rationes ad Unde auctoritates et rationes ad utramque partem procedunt per distin- utramque partem procedunt per distin- ctionem. ctionem.

SED AD HOC quod objicitur de Jeremia, SED AD HOC quod objicitur de Jeremia, dicendum quod licet significet diabolum dicendum quod licet significet diabolum et regnum ejus, tamen non accepit po- et regnum ejus, tamen non accepit po- testatem super regnum nisi ab ordina- testatem super regnum nisi ab ordina- tione divina, quæ dedit potestatem ad tione divina, quæ dedit potestatem ad vindictam malefactorum et laudem bo- vindictam malefactorum et laudem bo- norum. Et propter talem ordinationem norum. Et propter talem ordinationem dixit Jeremias ei esse obediendum et dixit Jeremias ei esse obediendum et

pro eo orandum. pro eo orandum.

Ad 5. Ad 5.

AD ID quod quæritur de potestate reli- Ad quæst. 1. AD ID quod quæritur de potestate reli- Ad quæst. 1. giosorum, Bernardus solvit in libro I de giosorum, Bernardus solvit in libro I de Præcepto et dispensatione. Distinguit Præcepto et dispensatione. Distinguit enim obedientiam secundum legem cha- enim obedientiam secundum legem cha- ritatis, et secundum legem justitiæ. Et ritatis, et secundum legem justitiæ. Et dicit, quod lex charitatis finem nescit in dicit, quod lex charitatis finem nescit in obediendo, sed obedit usque ad mor- obediendo, sed obedit usque ad mor- tem, sive promiserit hoc quod jubetur, tem, sive promiserit hoc quod jubetur, sive non promiserit. Et propter hoc sive non promiserit. Et propter hoc dicitur mandatum charitatis in Psalmo dicitur mandatum charitatis in Psalmo cxvIII, 96, latum mandatum nimis. Sed cxvIII, 96, latum mandatum nimis. Sed secundum legem justitiæ et obedientiæ secundum legem justitiæ et obedientiæ certe non tenetur in omnibus obedire, certe non tenetur in omnibus obedire, nisi in his quæ promisit. Dicit Magister nisi in his quæ promisit. Dicit Magister Hugo de sancto Victore, quod obedien- Hugo de sancto Victore, quod obedien-

S. BERNARDUS, Lib. de Præcepto et dispen- satione, cap. 8. S. BERNARDUS, Lib. de Præcepto et dispen- satione, cap. 8.

Ad quæst. 2. Ad quæst. 2.

484 484

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

tia est virtus, qua vir obediens loquetur tia est virtus, qua vir obediens loquetur victorias, libentissime omnia amplecti- victorias, libentissime omnia amplecti- tur injuncta necessario implenda, nisi tur injuncta necessario implenda, nisi obstiterit imperantis auctoritas. obstiterit imperantis auctoritas.

Unde auctoritates Hieronymi, Lucæ, Unde auctoritates Hieronymi, Lucæ, et Benedicti in regula, procedunt secun- et Benedicti in regula, procedunt secun- dum legem charitatis obedientiæ. dum legem charitatis obedientiæ.

AD ID quod quæritur de potestate su- AD ID quod quæritur de potestate su- perioris et inferioris, dicendum per di- perioris et inferioris, dicendum per di- stinctionem. Quia superior aut habet stinctionem. Quia superior aut habet

1 Proverb. xxi, 28. 1 Proverb. xxi, 28.

potestatem limitatam, aut potestatis potestatem limitatam, aut potestatis plenitudinem, sicut Papa qui est ordina- plenitudinem, sicut Papa qui est ordina- rius cujuslibet. Si primo modo: tunc rius cujuslibet. Si primo modo: tunc non habet potestatem in subditos sine non habet potestatem in subditos sine inferioris voluntate. Si secundo modo : inferioris voluntate. Si secundo modo : tunc habet quia Papa est ordinarius tunc habet quia Papa est ordinarius omnium hominum : quia vice Dei est in omnium hominum : quia vice Dei est in terris. Et sic verum esset quod objicitur terris. Et sic verum esset quod objicitur de Augustino, si Archiepiscopus non de Augustino, si Archiepiscopus non haberet potestatem limitatam. haberet potestatem limitatam.

INDEX TRACTATUUM, INDEX TRACTATUUM,

QUESTIONUM, MEMBRORUM, ARTICULORUM, ETC. QUESTIONUM, MEMBRORUM, ARTICULORUM, ETC.

IN SECUNDAM PARTEM SUMMÆ THEOLOGIÆ. IN SECUNDAM PARTEM SUMMÆ THEOLOGIÆ.

(QUEST. LXVIII-CXLI). (QUEST. LXVIII-CXLI).

TRACTATUS XII. TRACTATUS XII.

DE FORMATIONE HOMINIS SECUNDUM ANIMAM TANTUM. DE FORMATIONE HOMINIS SECUNDUM ANIMAM TANTUM.

QUÆSTIO LXVIII. Utrum anima sit? QUÆSTIO LXVIII. Utrum anima sit?

2 2

QUÆSTIO LXIX. Quid sit anima ? QUÆSTIO LXIX. Quid sit anima ?

MEMBRUM I. De septem definitionibus Sanctorum de eo quid sit anima. MEMBRUM I. De septem definitionibus Sanctorum de eo quid sit anima. MEMBRUM II. MEMBRUM II.

7 7

De tribus de- De tribus de- finitioni- finitioni- bus Philo- bus Philo- sophorum sophorum de eo quid de eo quid

sit anima. sit anima.

ARTICULUS 1. De prima definitione animæ, quæ est Avi- ARTICULUS 1. De prima definitione animæ, quæ est Avi-

cennæ. cennæ.

11 11

2. De secunda definitione animæ secundum Phi- 2. De secunda definitione animæ secundum Phi- losophos, quæ est Aristotelis. losophos, quæ est Aristotelis.

13 13

- -

3. De tertia definitione animæ quam idem ponit 3. De tertia definitione animæ quam idem ponit Aristoteles. Aristoteles.

18 18

486 486

INDEX TRACTATUUM, ETC. INDEX TRACTATUUM, ETC.

QUÆSTIO LXX. Quid anima in se sit et per se ? QUÆSTIO LXX. Quid anima in se sit et per se ?

MEMBRUM I. Utrum anima et maxime hominis sit simplex, vel composita ? MEMBRUM I. Utrum anima et maxime hominis sit simplex, vel composita ? II. Utrum anima sit sua potentia, vel non? II. Utrum anima sit sua potentia, vel non?

III. Qualis sit ista divisio animæ in vegetabilem, sensibilem, et ra- III. Qualis sit ista divisio animæ in vegetabilem, sensibilem, et ra- tionalem? et, Utrum sit in homine una substantia animæ in tionalem? et, Utrum sit in homine una substantia animæ in his tribus potentiis? his tribus potentiis?

19 19

20 20

21 21

220 220

23 23

QUÆSTIO LXXI. Quot et quibus modis anima dicitur imago et simi- QUÆSTIO LXXI. Quot et quibus modis anima dicitur imago et simi- litudo Dei, sive ad imaginem et similitudinem ? litudo Dei, sive ad imaginem et similitudinem ?

27 27

QUÆSTIO LXXII. Unde creata sit anima ratione causæ materialis? QUÆSTIO LXXII. Unde creata sit anima ratione causæ materialis?

33 33

MEMBRUM I. Utrum anima hominis secundum essentiam et substantiam sit MEMBRUM I. Utrum anima hominis secundum essentiam et substantiam sit divina substantia, sicut Pater et Filius et Spiritus sanctus divina substantia, sicut Pater et Filius et Spiritus sanctus qui ex Deo procedunt? qui ex Deo procedunt?

33 33

II. Utrum anima sit ex aliqua materia corporali vel spirituali? II. Utrum anima sit ex aliqua materia corporali vel spirituali? III. Utrum animæ sint ex traduce, una ex alia, sicut corpus ex III. Utrum animæ sint ex traduce, una ex alia, sicut corpus ex corpore? corpore?

35 35

38 38

MEMBRUM IV. / ARTICULUS 1. Utrum secundum ordinem naturæ conveniat MEMBRUM IV. / ARTICULUS 1. Utrum secundum ordinem naturæ conveniat animas creari ante corpora? animas creari ante corpora?

Utrum ani- Utrum ani-

mæ des- mæ des- cendant a cendant a compari- compari- bus stellis bus stellis in corpo- in corpo- ra? ra?

2 De sententia Pythagoræ, a quo derivata est Ma- 2 De sententia Pythagoræ, a quo derivata est Ma- nichæa hæresis: Anima facta ante corpus, transit de corpore nichæa hæresis: Anima facta ante corpus, transit de corpore in corpus. in corpus.

- -

40 40

42 42

3. Utrum animæ ante corpora fuerint in compari- 3. Utrum animæ ante corpora fuerint in compari- bus stellis, et descendentes ab illis incorporentur, et iterum bus stellis, et descendentes ab illis incorporentur, et iterum post separationem a corporibus redeant ad compares stellas, post separationem a corporibus redeant ad compares stellas, sicut dixit Socrates? sicut dixit Socrates?

45 45

QUÆSTIO LXXIII. De causa efficiente animæ. QUÆSTIO LXXIII. De causa efficiente animæ.

52 52

MEMBRUM I. Utrum solus Deus sit causa efficiens animæ ? MEMBRUM I. Utrum solus Deus sit causa efficiens animæ ?

52 52

II. Utrum anima ex hoc quod solus Deus causa ejus efficiens est, II. Utrum anima ex hoc quod solus Deus causa ejus efficiens est, sit incorruptibilis post absolutionem a corpore ? sit incorruptibilis post absolutionem a corpore ?

54 54

QUÆSTIO LXXIV. De causa formali et finali animæ. QUÆSTIO LXXIV. De causa formali et finali animæ.

56 56

IN II P. SUMMÆ THEOLOGIÆ. IN II P. SUMMÆ THEOLOGIÆ.

487 487

TRACTATUS XIII. TRACTATUS XIII.

DE FORMATIONE HOMINIS JUNCTA ANIMA. DE FORMATIONE HOMINIS JUNCTA ANIMA.

QUÆSTIO LXXV. Utrum ab alio quam a Deo potuit formari corpus QUÆSTIO LXXV. Utrum ab alio quam a Deo potuit formari corpus primi hominis ? primi hominis ?

58 58

QUÆSTIO LXXVI. De natura et complexione formati corporis. QUÆSTIO LXXVI. De natura et complexione formati corporis.

63 63

QUÆSTIO LXXVII. De unione corporis cum anima. QUÆSTIO LXXVII. De unione corporis cum anima.

68 68

MEMBRUM I. Utrum anima rationalis unibilis sit corpori? MEMBRUM I. Utrum anima rationalis unibilis sit corpori?

68 68

II. Utrum anima sit unibilis corpori per medium vel sine medio ? II. Utrum anima sit unibilis corpori per medium vel sine medio ? et, Utrum uno medio vel pluribus ? et, Utrum uno medio vel pluribus ?

71 71

III. Utrum una sola anima intellectualis sit in omnibus corporibus III. Utrum una sola anima intellectualis sit in omnibus corporibus vel mutæ, ita quod singulæ in singulis corporibus ? vel mutæ, ita quod singulæ in singulis corporibus ? IV. Quomodo anima sit in corpore? Utrum tota in toto, et in qua- IV. Quomodo anima sit in corpore? Utrum tota in toto, et in qua- liter parte tota, vel non? liter parte tota, vel non?

75 75

100 100

V. Utrum anima separabilis sit a corpore, vel non, ita quod per V. Utrum anima separabilis sit a corpore, vel non, ita quod per se maneat separata, et agat secundum intellectum ? se maneat separata, et agat secundum intellectum ?

103 103

QUÆSTIO LXXVIII. Utrum corpus Adæ fuerit animale, et qua ani- QUÆSTIO LXXVIII. Utrum corpus Adæ fuerit animale, et qua ani-

malitate? malitate?

QUÆSTIO LXXIX. De habitatione paradisi quæ corpori Adæ compe- QUÆSTIO LXXIX. De habitatione paradisi quæ corpori Adæ compe-

tebat. tebat.

106 106

110 110

QUÆSTIO LXXX. De formatione corporis Hevæ. QUÆSTIO LXXX. De formatione corporis Hevæ.

114 114

MEMBRUM MEMBRUM

I. Utrum conveniebat mulierem immediate fieri a Deo, vel ab I. Utrum conveniebat mulierem immediate fieri a Deo, vel ab Angelis ? Angelis ?

114 114

II. Utrum conveniebat propagationem fieri ex viro et muliere, vel II. Utrum conveniebat propagationem fieri ex viro et muliere, vel

ex uno tantum ? ex uno tantum ?

116 116

III. Utrum conveniebat mulierem ex costa et latere fieri, vel ex III. Utrum conveniebat mulierem ex costa et latere fieri, vel ex alio membro? alio membro?

117 117

488 488

INDEX TRACTATUUM, ETC. INDEX TRACTATUUM, ETC.

QUÆSTIO LXXXI. Utrum formatio Hevæ fuerit miraculosa, vel na- QUÆSTIO LXXXI. Utrum formatio Hevæ fuerit miraculosa, vel na- turalis? turalis?

QUÆSTIO LXXXII. De comparatione corporis mulieris ad corpus QUÆSTIO LXXXII. De comparatione corporis mulieris ad corpus viri. viri.

121 121

123 123

MEMBRUM MEMBRUM

I. De fortitudine corporis mulieris quantum ad sexum, utrum sci- I. De fortitudine corporis mulieris quantum ad sexum, utrum sci- licet æque fuerit forte sicut corpus viri in viribus et sensi- licet æque fuerit forte sicut corpus viri in viribus et sensi- bus, tam ad cognitionem quam ad motum pertinentibus? bus, tam ad cognitionem quam ad motum pertinentibus? II. Utrum corpus mulieris ejusdem vel æqualis fuerit dignitatis II. Utrum corpus mulieris ejusdem vel æqualis fuerit dignitatis cum corpore viri? cum corpore viri?

123 123

123 123

TRACTATUS XIV. TRACTATUS XIV.

DE PRIMI HOMINIS STATU ANTE PECCATUM, QUALIS FUERIT ? DE PRIMI HOMINIS STATU ANTE PECCATUM, QUALIS FUERIT ?

QUÆSTIO LXXXIII. Utrum corpus Adæ fuerit passibile, vel impassi- QUÆSTIO LXXXIII. Utrum corpus Adæ fuerit passibile, vel impassi- bile, et qua passibilitate? bile, et qua passibilitate?

QUÆSTIO LXXXIV. Utrum Heva in primo statu concepisset et pepe- QUÆSTIO LXXXIV. Utrum Heva in primo statu concepisset et pepe- risset incorrupta et virgo permansisset? et, risset incorrupta et virgo permansisset? et, Utrum cum gravitate fuisset gravida, vel sine Utrum cum gravitate fuisset gravida, vel sine gravitate? et, Utrum cum dolore puerpera, gravitate? et, Utrum cum dolore puerpera, vel sine dolore ? vel sine dolore ?

127 127

131 131

QUÆSTIO LXXXV. Quales si non peccasset homo filios genuisset se- QUÆSTIO LXXXV. Quales si non peccasset homo filios genuisset se- cundum corpus et animam ? cundum corpus et animam ?

QUÆSTIO LXXXVI. De tentatione primi hominis. QUÆSTIO LXXXVI. De tentatione primi hominis.

134 134

139 139

38 38

MEMBRUM I. Qualis fuerit tentatio in numero et ordine tentationis? et, De MEMBRUM I. Qualis fuerit tentatio in numero et ordine tentationis? et, De dispositione ejusdem, utrum fuerit ab exterius ab hoste, vel dispositione ejusdem, utrum fuerit ab exterius ab hoste, vel etiam interius ab aliqua corruptione mentio ? etiam interius ab aliqua corruptione mentio ?

139 139

II. Quare per serpentem potius quam per aliud animal facta est II. Quare per serpentem potius quam per aliud animal facta est tentatio? tentatio?

142 142

IN II P. SUMMÆ THEOLOGIÆ. IN II P. SUMMÆ THEOLOGIÆ.

489 489

III. Quare diabolus primo incepit tentationem a muliere, et non a III. Quare diabolus primo incepit tentationem a muliere, et non a viro ? viro ?

143 143

IV. Utrum mulier habuerit aliquid alliciens sensibile, aut non ? IV. Utrum mulier habuerit aliquid alliciens sensibile, aut non ?

145 145

QUÆSTIO LXXXVII. De origine peccati primorum parentum. QUÆSTIO LXXXVII. De origine peccati primorum parentum.

147 147

MEMBRUM MEMBRUM

I. Quare permiserit Deus hominem tentari, cum sciret eum ca- I. Quare permiserit Deus hominem tentari, cum sciret eum ca- surum, et ex tentatione multa mala proventura? surum, et ex tentatione multa mala proventura? II. Quæ fuerit origo peccati, utrum scilicet superbia ? II. Quæ fuerit origo peccati, utrum scilicet superbia ? III. Utrum peccatum primorum parentum fuerit maximum? et, III. Utrum peccatum primorum parentum fuerit maximum? et, Quis eorum plus peccaverit ? et, An potuerint peccare venia- Quis eorum plus peccaverit ? et, An potuerint peccare venia- liter? et, Qui sint gradus peccati? liter? et, Qui sint gradus peccati?

148 148

150 150

152 152

IV. Utrum Adam et Heva in primo statu fuerint deceptibiles, an IV. Utrum Adam et Heva in primo statu fuerint deceptibiles, an non? non?

155 155

V. Utrum peccatum primarum parentum fuerit remediabile, cum V. Utrum peccatum primarum parentum fuerit remediabile, cum peccatum Angelorum fuerit irremediabile ? peccatum Angelorum fuerit irremediabile ?

157 157

QUÆSTIO LXXXVIII. An omnis ignorantia excuset a toto et a tanto? QUÆSTIO LXXXVIII. An omnis ignorantia excuset a toto et a tanto? et, An in seipsa sit peccatum ? et, Si quædam et, An in seipsa sit peccatum ? et, Si quædam excusat, quædam vero non, quæ sint illæ ? excusat, quædam vero non, quæ sint illæ ?

QUÆSTIO LXXXIX. De triplici cognitione primi hominis, scilicet re- QUÆSTIO LXXXIX. De triplici cognitione primi hominis, scilicet re- rum, Creatoris, et suipsius. rum, Creatoris, et suipsius.

159 159

162 162

MEMBRUM I. Quomodo et qualiter primus homo habuerit cognitionem re- MEMBRUM I. Quomodo et qualiter primus homo habuerit cognitionem re- rum propter se factarum? rum propter se factarum?

163 163

II. Quomodo et qualiter primus homo habuerit notitiam Creato- II. Quomodo et qualiter primus homo habuerit notitiam Creato- ris? ris?

165 165

III. Quomodo et qualiter primus homo habuerit notitiam suiip- III. Quomodo et qualiter primus homo habuerit notitiam suiip- sius? sius?

169 169

QUÆSTIO XC. In qua gratia creatus fuerit primus homo ? et, De po- QUÆSTIO XC. In qua gratia creatus fuerit primus homo ? et, De po- tentia ejusdem ante casum. tentia ejusdem ante casum.

172 172

MEMBRUM I. Utrum homo creatus creatus fuerit in gratia gratum faciente, MEMBRUM I. Utrum homo creatus creatus fuerit in gratia gratum faciente,

an non? an non?

172 172

II. Utrum Adam ex accepto stare potuit? II. Utrum Adam ex accepto stare potuit?

175 175

III. Utrum Adam ex accepto proficere potuit ad meritum ? III. Utrum Adam ex accepto proficere potuit ad meritum ? IV. Utrum Adam ex accepto habuerit universitatem virtutum et IV. Utrum Adam ex accepto habuerit universitatem virtutum et donorum Spiritus sancti ? donorum Spiritus sancti ?

177 177

179 179

V. Utrum Adam habuerit consummatas virtutes secundum ulti- V. Utrum Adam habuerit consummatas virtutes secundum ulti- mam perfectionem uniuscujusque virtutis ? mam perfectionem uniuscujusque virtutis ?

180 180

QUÆSTIO XCI. De adjutorio homini in creatione dato quo stare QUÆSTIO XCI. De adjutorio homini in creatione dato quo stare poterat, quod est liberum arbitrium. poterat, quod est liberum arbitrium.

MEMBRUM I. Quid sit re sive genere liberum arbitrium, hoc est, utrum sit MEMBRUM I. Quid sit re sive genere liberum arbitrium, hoc est, utrum sit potentia, vel habitus, vel passio? potentia, vel habitus, vel passio?

183 183

183 183

490 490

INDEX TRACTATUUM, ETC. INDEX TRACTATUUM, ETC.

II. Utrum liberum arbitrium sit potentia una, vel plures? II. Utrum liberum arbitrium sit potentia una, vel plures? III. Utrum liberum arbitrium sit potentia separata a ratione et III. Utrum liberum arbitrium sit potentia separata a ratione et voluntate, vel conjuncta istis? voluntate, vel conjuncta istis?

185 185

187 187

MEMBRUM IV. MEMBRUM IV.

Quid sit li- Quid sit li-

berum ar- berum ar-

ARTICULUS 1. De singulis definitionibus liberi arbitrii in spe- ARTICULUS 1. De singulis definitionibus liberi arbitrii in spe- ciali. ciali.

189 189

bitrium bitrium

- -

secundum secundum

definitio- definitio- nem et ra- nem et ra- tionem ? tionem ?

2. De definitionibus liberi arbitrii in communi, 2. De definitionibus liberi arbitrii in communi, penes quid accipiantur, in quo conveniant, et in quo diffe- penes quid accipiantur, in quo conveniant, et in quo diffe- rant? rant?

191 191

TRACTATUS XV. TRACTATUS XV.

DE POTENTIIS ANIMÆ, QUIBUS PERFICITUR ANIMA IN NATURALIBUS DE POTENTIIS ANIMÆ, QUIBUS PERFICITUR ANIMA IN NATURALIBUS

QUÆSTIO XCII. De sensualitate. QUÆSTIO XCII. De sensualitate.

193 193

MEMBRUM I. Quid sit sensualitas? MEMBRUM I. Quid sit sensualitas?

193 193

II. Utrum sensualitas sit una simplex potentia, vel in se habeat II. Utrum sensualitas sit una simplex potentia, vel in se habeat plures, scilicet concupiscibilem et irascibilem ? plures, scilicet concupiscibilem et irascibilem ?

194 194

III. Utrum sensualitas habeat aliquid rationis ? III. Utrum sensualitas habeat aliquid rationis ? IV. Utrum in sensualitate sit peccatum, vel non? IV. Utrum in sensualitate sit peccatum, vel non?

195 195

197 197

QUÆSTIO XCIII. De ratione et ejus partibus. QUÆSTIO XCIII. De ratione et ejus partibus.

199 199

MEMBRUM I. Quid sit ratio? MEMBRUM I. Quid sit ratio?

200 200

II. In quo differat ratio ab intellectu agente, possibili, adepto, et II. In quo differat ratio ab intellectu agente, possibili, adepto, et speculativo? speculativo?

201 201

III. Quid sit superior portio rationis ? III. Quid sit superior portio rationis ?

203 203

IV. Quid sit inferior portio rationis ? IV. Quid sit inferior portio rationis ?

204 204

V. Qualiter conjugium spirituale sit inter superiorem et inferio- V. Qualiter conjugium spirituale sit inter superiorem et inferio- rem portionem rationis? rem portionem rationis?

205 205

VI. Qualiter in utraque portione, superiore scilicet et inferiore, VI. Qualiter in utraque portione, superiore scilicet et inferiore, peccatum consummetur ad similitudinem primi peccati peccatum consummetur ad similitudinem primi peccati primorum parentum ? primorum parentum ?

QUÆSTIO XCIV. De libero arbitrio. QUÆSTIO XCIV. De libero arbitrio.

209 209

MEMBRUM I. Quorum sit liberum arbitrium ? MEMBRUM I. Quorum sit liberum arbitrium ?

210 210

II. Utrum in Deo sit liberum arbitrium? II. Utrum in Deo sit liberum arbitrium?

211 211

III. Utrum in beatis et confirmatis in beatitudine, scilicet Angelis III. Utrum in beatis et confirmatis in beatitudine, scilicet Angelis et sanctis, sit liberum arbitrium? et sanctis, sit liberum arbitrium?

213 213

IN II P. SUMMÆ THEOLOGIÆ. IN II P. SUMMÆ THEOLOGIÆ.

QUÆSTIO XCV. De quadruplici statu liberi arbitrii. QUÆSTIO XCV. De quadruplici statu liberi arbitrii.

QUÆSTIO XCVI. De triplici divisione libertatis arbitrii secundum QUÆSTIO XCVI. De triplici divisione libertatis arbitrii secundum Magistrum, scilicet a necessitate, a peccato, et a Magistrum, scilicet a necessitate, a peccato, et a miseria. miseria.

491 491

215 215

217 217

QUÆSTIO XCVII. Respectu quorum sit liberum arbitrium ? QUÆSTIO XCVII. Respectu quorum sit liberum arbitrium ?

220 220

MEMBRUM MEMBRUM

I. Utrum liberum arbitrium sit respectu præsentium, præterito - I. Utrum liberum arbitrium sit respectu præsentium, præterito - rum, et futurorum, vel futurorum tantum ? rum, et futurorum, vel futurorum tantum ? II. De actibus liberi arbitrii. II. De actibus liberi arbitrii.

220 220

221 221

TRACTATUS XVI. TRACTATUS XVI.

DE GRATIA QUA PERFICITUR ANIMA IN GRATUITIS, DE VOLUNTATE, DE GRATIA QUA PERFICITUR ANIMA IN GRATUITIS, DE VOLUNTATE,

ET VIRTUTE. ET VIRTUTE.

QUÆSTIO XCVIII. De gratia. QUÆSTIO XCVIII. De gratia.

22 22

MEMBRUM MEMBRUM

I. An sit gratia ? I. An sit gratia ?

223 223

II. Quid sit gratia re, utrum scilicet substantia, vel accidens ? II. Quid sit gratia re, utrum scilicet substantia, vel accidens ? III. Quid sit gratia definitione ? III. Quid sit gratia definitione ?

226 226

228 228

IV. Cui insit gratia primo et per se, utrum scilicet potentiæ, vel IV. Cui insit gratia primo et per se, utrum scilicet potentiæ, vel substantiæ animæ ? substantiæ animæ ?

230 230

QUÆSTIO XCIX. De voluntate et annexis. QUÆSTIO XCIX. De voluntate et annexis.

231 231

MEMBRUM II. MEMBRUM II.

MEMBRUM I. Quid sit voluntas, et de divisione ipsius? MEMBRUM I. Quid sit voluntas, et de divisione ipsius? ARTICULUS 1. Quid sit synderesis? ARTICULUS 1. Quid sit synderesis?

232 232

234 234

- -

2. Utrum contingat synderesin aliquando peccare ? 2. Utrum contingat synderesin aliquando peccare ? 3. Utrum contingat synderesim in toto exstingui, 3. Utrum contingat synderesim in toto exstingui,

237 237

238 238

De synde- De synde- resi. resi.

MEMBRUM III. MEMBRUM III.

De conscien- De conscien-

tia, utrum tia, utrum sit poten- sit poten- tia vel ha- tia vel ha- bitus? Et bitus? Et si est ha- si est ha-

bitus,qua- bitus,qua- lis sit ille? lis sit ille?

vel non ? vel non ?

ARTICULUS 1. Utrum synderesis sit potentia, vel habitus? ARTICULUS 1. Utrum synderesis sit potentia, vel habitus? 2. Utrum conscientia sit idem quod synderesis ? 2. Utrum conscientia sit idem quod synderesis ?

240 240

243 243