462 462

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

MEMBRUM I. MEMBRUM I.

Utrum actio mensuretur intentione, fide, Utrum actio mensuretur intentione, fide, et charitate, dirigentibus actionem ¹? et charitate, dirigentibus actionem ¹?

Ad primum proceditur sic : Ad primum proceditur sic :

1. Bernardus in libro de Libero arbi- 1. Bernardus in libro de Libero arbi- trio trio et gratia « Intentio sufficit ad et gratia « Intentio sufficit ad meritum, bonum opus requiritur ad meritum, bonum opus requiritur ad exemplum. » Videtur ergo, quod ad exemplum. » Videtur ergo, quod ad quantitatem meriti nihil facit opus, sed quantitatem meriti nihil facit opus, sed tantum intentio in fide et charitate. tantum intentio in fide et charitate.

2. Adhuc, In præcedenti distinctione 2. Adhuc, In præcedenti distinctione habitum est, quod dicit Augustinus in habitum est, quod dicit Augustinus in præfatione ad Psalmum xxxi, quod præfatione ad Psalmum xxxi, quod « intentio bonum opus facit, et inten- « intentio bonum opus facit, et inten- tionem fides et charitas dirigunt. » tionem fides et charitas dirigunt. »

3. Adhuc, Super illud Psalmi xxxı, 3. Adhuc, Super illud Psalmi xxxı, 5: Dixi: Confitebor adversum me, Glos- 5: Dixi: Confitebor adversum me, Glos- sa «Voluntas pro opere computatur. »> sa «Voluntas pro opere computatur. »> Cum ergo, ut dicit Augustinus, intentio Cum ergo, ut dicit Augustinus, intentio nihil aliud sit quam voluntas cum fine, nihil aliud sit quam voluntas cum fine, videtur quod intentio sufficit ad meri- videtur quod intentio sufficit ad meri- tum, et non requiritur opus. tum, et non requiritur opus.

4. Adhuc, Super illud Psalmi cxxv, 4. Adhuc, Super illud Psalmi cxxv, 5 Quod seminant in lacrymis, dicit 5 Quod seminant in lacrymis, dicit Glossa « Ad quæ sufficit voluntas, si Glossa « Ad quæ sufficit voluntas, si desit facultas. » Ex hoc argue ut prius. desit facultas. » Ex hoc argue ut prius.

5. Adhuc, Objiciunt quidam per ratio- 5. Adhuc, Objiciunt quidam per ratio- nem sic Meritum et demeritum maxime nem sic Meritum et demeritum maxime consistunt in eo quod in nostra est pote- consistunt in eo quod in nostra est pote- state. Nihil ita in nostra potestate est state. Nihil ita in nostra potestate est sicut ipsa voluntas, ut dicit Augustinus sicut ipsa voluntas, ut dicit Augustinus in libro de Libero arbitrio . Ex hoc ar- in libro de Libero arbitrio . Ex hoc ar- gue ut prius, et conclude, quod opus gue ut prius, et conclude, quod opus necessario non exigitur ad meritum. necessario non exigitur ad meritum.

6. Adhuc, Objiciunt alii per rationem 6. Adhuc, Objiciunt alii per rationem sic Deus nos omnes æqualiter creavit sic Deus nos omnes æqualiter creavit ad sibi serviendum: ergo potestatem ad sibi serviendum: ergo potestatem merendi in aliquo posuit, quod quilibet merendi in aliquo posuit, quod quilibet

1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Senten- 1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Senten- tiarum, Dist. XLI, Art. 1 et 4. Tom. XXVII hu- tiarum, Dist. XLI, Art. 1 et 4. Tom. XXVII hu- jusce novæ editionis. jusce novæ editionis.

habet in sua potestate, pauper scilicet et habet in sua potestate, pauper scilicet et dives, sanus et infirmus et hoc nihil dives, sanus et infirmus et hoc nihil aliud est nisi voluntas: ergo totum me- aliud est nisi voluntas: ergo totum me- ritum consistit in devotione voluntatis, ritum consistit in devotione voluntatis, et non in exterioribus operibus. et non in exterioribus operibus.

7. Adhuc, Super illud Lucæ, xx1, 3: 7. Adhuc, Super illud Lucæ, xx1, 3: Vidua hæc pauper plus quam omnes Vidua hæc pauper plus quam omnes misit, scilicet in gazophylacium, Glossa : misit, scilicet in gazophylacium, Glossa : « Merito piæ intentionis sunt opera « Merito piæ intentionis sunt opera accepta. » Et ibidem alia Glossa: << Non accepta. » Et ibidem alia Glossa: << Non quantum, sed ex quanto Deus consi- quantum, sed ex quanto Deus consi- derat. » Et ex hoc sequitur idem, quod derat. » Et ex hoc sequitur idem, quod penes intentionem est meritum, et non penes intentionem est meritum, et non penes opus. penes opus.

ULTERIUS quæritur, Si in malis sic sit, ULTERIUS quæritur, Si in malis sic sit, quod etiam penes intentionem tantum quod etiam penes intentionem tantum sit malum vel demeritum ? sit malum vel demeritum ?

Et videtur, quod sic. Et videtur, quod sic.

1. Super illud Psalmi LVII, 3: In corde 1. Super illud Psalmi LVII, 3: In corde iniquitates operamini in terra injusti- iniquitates operamini in terra injusti-

tias tias

manus vestræ concinnant, dicit manus vestræ concinnant, dicit Glossa « Si vis et non potes, Dominus Glossa « Si vis et non potes, Dominus factum reputat. » Ergo videtur, quod factum reputat. » Ergo videtur, quod etiam in malis sola voluntas sufficit ad etiam in malis sola voluntas sufficit ad demeritum, non opus, demeritum, non opus,

2. Adhuc, Super illud Levitici, xv, 2. Adhuc, Super illud Levitici, xv, 19 Mulier quæ redeunte mense patitur 19 Mulier quæ redeunte mense patitur fluxum sanguinis, dicit Glossa: «< Vo- fluxum sanguinis, dicit Glossa: «< Vo- luntas pro facto reputatur. » Ergo in luntas pro facto reputatur. » Ergo in bonis et in malis nihil operatur ad meri- bonis et in malis nihil operatur ad meri- tum et demeritum præter intentionem. tum et demeritum præter intentionem. CONTRA: CONTRA:

1. Jacobi, 11, 20: Fides sine operibus 1. Jacobi, 11, 20: Fides sine operibus mortua est. Glossa: « Quibus revivi- mortua est. Glossa: « Quibus revivi- scit. » Ergo videtur, quod ad meritum scit. » Ergo videtur, quod ad meritum faciant opera exteriora, et quod fides faciant opera exteriora, et quod fides dirigens intentionem sine operibus nihil dirigens intentionem sine operibus nihil valet. valet.

2. Adhuc, Gregorius super illud Joan- 2. Adhuc, Gregorius super illud Joan- nis, xiv, 23: Si quis diligit me, etc. nis, xiv, 23: Si quis diligit me, etc. « Charitas magna operatur, si est. Si « Charitas magna operatur, si est. Si vero operari renuit, charitas non est. » vero operari renuit, charitas non est. » Ergo videtur, quod nec charitas, nec Ergo videtur, quod nec charitas, nec intentio prosint sine operibus. intentio prosint sine operibus.

12. 12.

*S. AUGUSTINUS, Lib. de Libero arbitrio, cap. *S. AUGUSTINUS, Lib. de Libero arbitrio, cap.

Quæst Quæst

Sed contra. Sed contra.

olutio. olutio.

IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XXII, QUÆST. 138. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XXII, QUÆST. 138.

3. Adhuc, II ad Corinth. VIII, 10 et 3. Adhuc, II ad Corinth. VIII, 10 et 11 Hoc vobis utile est, qui non solum 11 Hoc vobis utile est, qui non solum facere, sed et velle cœpistis ab anno facere, sed et velle cœpistis ab anno priore. Nunc vero et facto perficite, ut priore. Nunc vero et facto perficite, ut quemadmodum promptus est animus quemadmodum promptus est animus voluntatis, ita sit et perficiendi ex eo voluntatis, ita sit et perficiendi ex eo quod habetis. quod habetis.

4. Adhuc, I ad Corinth. 1x, 6: Qui 4. Adhuc, I ad Corinth. 1x, 6: Qui parce seminat, parce et metet. Et loqui- parce seminat, parce et metet. Et loqui- tur de operibus eleemosynarum. Ergo tur de operibus eleemosynarum. Ergo videtur, quod secundum opus exterius videtur, quod secundum opus exterius mensuretur meritum vel demeritum. mensuretur meritum vel demeritum.

5. Adhuc, Matth. xxv, 34 et 35, con- 5. Adhuc, Matth. xxv, 34 et 35, con- demnatio impiorum et salus bonorum demnatio impiorum et salus bonorum ponitur in operibus. Dicitur enim: Ve- ponitur in operibus. Dicitur enim: Ve- nite, benedicti Patris mei... Esurivi, et nite, benedicti Patris mei... Esurivi, et dedistis mihi manducare. Aliis autem, dedistis mihi manducare. Aliis autem, . 41 et 42 Discedite a me, maledicti, . 41 et 42 Discedite a me, maledicti, in ignem æternum... Esurivi enim, et non in ignem æternum... Esurivi enim, et non dedistis mihi manducare. Ergo videtur ut dedistis mihi manducare. Ergo videtur ut prius. prius.

6. Adhuc, IJoan. 111, 18: Filioli mei, 6. Adhuc, IJoan. 111, 18: Filioli mei, non diligamus verbo, neque lingua, sed non diligamus verbo, neque lingua, sed opere et veritate. Et supra, t. 17: Qui opere et veritate. Et supra, t. 17: Qui habuerit substantiam hujus mundi, et habuerit substantiam hujus mundi, et viderit fratrem suum necessitatem ha- viderit fratrem suum necessitatem ha- bere, el clauserit viscera sua ab eo, bere, el clauserit viscera sua ab eo, quomodo charitas Dei manet in eo ? quomodo charitas Dei manet in eo ?

Ex omnibus his accipitur, quod meri- Ex omnibus his accipitur, quod meri- tum secundum veritatem est in opere, et tum secundum veritatem est in opere, et secundum rationem in intentione quam secundum rationem in intentione quam dirigit fides et charitas. dirigit fides et charitas.

SOLUTIO. Ad omnia solvendum est per SOLUTIO. Ad omnia solvendum est per distinctionem. Habenti enim bonam in- distinctionem. Habenti enim bonam in- tentionem, fide directam, et charitate tentionem, fide directam, et charitate formatam, aut suppetit facultas operis, formatam, aut suppetit facultas operis, vel non. Si suppetit facultas, numquam vel non. Si suppetit facultas, numquam sufficit intentio in bonis, nec est vera sufficit intentio in bonis, nec est vera intentio. Quia cum intentio sit voluntas intentio. Quia cum intentio sit voluntas cum fine, et finis voluntatis sit opus, et cum fine, et finis voluntatis sit opus, et voluntas non pervenit ad opus, non est voluntas non pervenit ad opus, non est completa intentio. Si vero facultas non completa intentio. Si vero facultas non suppetit, tunc pro certo sufficit intentio suppetit, tunc pro certo sufficit intentio ad præmium vita æternæ. Quod enim ad præmium vita æternæ. Quod enim in nostra potestate non est, non requirit in nostra potestate non est, non requirit

1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Sen. 1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Sen. tentiarum, Dist. XLI, Art. 2. Tom. XXVII, tentiarum, Dist. XLI, Art. 2. Tom. XXVII,

463 463

Deus a nobis. Et sic intelligitur, quod Deus a nobis. Et sic intelligitur, quod vidua plus posuit, quia cum majori vidua plus posuit, quia cum majori affectu posuit. affectu posuit.

Similiter duplex est præmium, substan- Similiter duplex est præmium, substan- tiale scilicet, et accidentale. Substantiale tiale scilicet, et accidentale. Substantiale est beatitudo æterna, cujus quantitas est est beatitudo æterna, cujus quantitas est secundum quantitatem charitatis et fidei secundum quantitatem charitatis et fidei dirigentis intentionem. Accidentale est dirigentis intentionem. Accidentale est in multis operibus gloriari quæ in hono- in multis operibus gloriari quæ in hono- rem Dei facta sunt, et illud consistit in rem Dei facta sunt, et illud consistit in operibus tamquam in causa meritoria, operibus tamquam in causa meritoria, sicut patet in parabola, Matth. xxv, 24 sicut patet in parabola, Matth. xxv, 24 et seq., de servo pigro cui abstulit do- et seq., de servo pigro cui abstulit do- minus talentum, et jussit eum projici in minus talentum, et jussit eum projici in tenebras exteriores: servo autem fideli tenebras exteriores: servo autem fideli jussit addi, et intrare in gaudium domini jussit addi, et intrare in gaudium domini sui. sui.

Et sic patet solutio ad utramque par- Et sic patet solutio ad utramque par- tem objectam. tem objectam.

Et sic etiam de mala intentione, quod Et sic etiam de mala intentione, quod distinguatur est solvendum. distinguatur est solvendum.

MEMBRUM II. MEMBRUM II.

Utrum bonum et malum sint in opere ex Utrum bonum et malum sint in opere ex intentione, vel ex ipso opere¹? intentione, vel ex ipso opere¹?

SECUNDO, Quæritur circa secundum SECUNDO, Quæritur circa secundum capitulum ejusdem distinctionis, quod capitulum ejusdem distinctionis, quod sic incipit: His autem objicitur. Utrum sic incipit: His autem objicitur. Utrum bonum et malum sint in opere ex inten- bonum et malum sint in opere ex inten- tione, vel ex ipso opere ? tione, vel ex ipso opere ?

Et videtur, quod ex intentione. Et videtur, quod ex intentione.

1. Matth. x, 35, dicitur de utroque : 1. Matth. x, 35, dicitur de utroque : Bonus homo de bono thesauro, scilicet Bonus homo de bono thesauro, scilicet cordis sui, profert bona et malus ho- cordis sui, profert bona et malus ho- mo de malo thesauro profert mala. mo de malo thesauro profert mala. Glossa « Thesaurus cordis intentio est, Glossa « Thesaurus cordis intentio est, ex qua Dominus judicat opera. » Ergo ex qua Dominus judicat opera. » Ergo videtur, quod bonum et malum sint in videtur, quod bonum et malum sint in opere ex intentione, et non ex ipso opere ex intentione, et non ex ipso opere. opere.

hujusce novæ editionis. hujusce novæ editionis.

Sed contra. Sed contra.

Solutio. Solutio.

Ad 1. Ad 1.

464 464

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

2. Adhuc, Quidam hoc arguunt a mi- 2. Adhuc, Quidam hoc arguunt a mi- nori Minus enim videtur, quod bonum nori Minus enim videtur, quod bonum possit fieri malum per intentionem, possit fieri malum per intentionem, quam e converso: quia Deus pronior est quam e converso: quia Deus pronior est ad miserendum, quam ad condemnan- ad miserendum, quam ad condemnan- dum. Sed bonum potest fieri malum per dum. Sed bonum potest fieri malum per corruptam intentionem, ut credere in corruptam intentionem, ut credere in Deum mala intentione, et dare eleemo- Deum mala intentione, et dare eleemo- synam mala intentione. Ergo multo synam mala intentione. Ergo multo magis malum potest fieri bonum per in- magis malum potest fieri bonum per in- tentionem et sic iterum bonum et ma- tentionem et sic iterum bonum et ma- lum sunt in opere ex intentione. lum sunt in opere ex intentione.

3. Adhuc, In exemplis Bibliæ inve- 3. Adhuc, In exemplis Bibliæ inve- nitur hoc Exodi, 11, 22: Spoliabitis nitur hoc Exodi, 11, 22: Spoliabitis Egyptum. Qui enim asportabant vestes Egyptum. Qui enim asportabant vestes et vasa intentione obediendi Domino, et vasa intentione obediendi Domino, videntur bene fecisse. Et sic videtur, videntur bene fecisse. Et sic videtur, quod furtum possit fieri bona intentione. quod furtum possit fieri bona intentione. Ex hoc sequitur ut prius. Ex hoc sequitur ut prius.

CONTRA: CONTRA:

In antehabitis dictum est in distin- In antehabitis dictum est in distin- ctione XL, in illo cap. Sed Augustinus ctione XL, in illo cap. Sed Augustinus evidentissime docet, quod multa sunt evidentissime docet, quod multa sunt quæ numquam possunt bene fieri, nec quæ numquam possunt bene fieri, nec per aliquam intentionem bonam, quæ per aliquam intentionem bonam, quæ scilicet mox nominata sunt mala et per scilicet mox nominata sunt mala et per se mala, ut ibidem determinatum est. se mala, ut ibidem determinatum est.

SOLUTIO. Dicendum, quod ex sola in- SOLUTIO. Dicendum, quod ex sola in- tentione non est bonum et malum in tentione non est bonum et malum in opere sed sicut dicit Dionysius in libro opere sed sicut dicit Dionysius in libro de Divinis nominibus: « Bonum est de Divinis nominibus: « Bonum est ex una et tota et sola causa: malum au- ex una et tota et sola causa: malum au- tem omnifariam ¹. » Hoc est dictum, tem omnifariam ¹. » Hoc est dictum, quod bonum in opere est ex omnibus quod bonum in opere est ex omnibus causis bonitatis, sicut ex virtutis forma causis bonitatis, sicut ex virtutis forma elicientis actum, et omnibus circumstan- elicientis actum, et omnibus circumstan- tiis operis, et voluntate, et fine. Malum tiis operis, et voluntate, et fine. Malum autem causatur ex corruptione cujuslibet autem causatur ex corruptione cujuslibet istorum etiam singulariter: quodlibet istorum etiam singulariter: quodlibet enim corruptum causat malum. enim corruptum causat malum.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod inten- AD PRIMUM ergo dicendum, quod inten- tio confert aliquid bonitati, sed non to- tio confert aliquid bonitati, sed non to- tam bonitatem. sed cum sit radix boni tam bonitatem. sed cum sit radix boni operis, influit bonitatem suam super operis, influit bonitatem suam super

1 S. DIONYSIUS, Lib. de Divinis nominibus, 1 S. DIONYSIUS, Lib. de Divinis nominibus, cap. cap. 4. 4.

2 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Senten- 2 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Senten-

opus, sed non totam operis bonitatem, opus, sed non totam operis bonitatem, sicut quælibet causa influit suam causali- sicut quælibet causa influit suam causali- tatem super causatum. Et sic intelligitur tatem super causatum. Et sic intelligitur Glossa super Matthæum. Glossa super Matthæum.

AD ALIUD dicendum, quod ibi non est AD ALIUD dicendum, quod ibi non est locus a minori: sed sicut jam dictum locus a minori: sed sicut jam dictum est, facile est recedere a medio, sed diffi- est, facile est recedere a medio, sed diffi- cile est invenire medium: ita facile est cile est invenire medium: ita facile est recedere a medio virtutis, et difficile recedere a medio virtutis, et difficile invenire virtutem sive medium attingen- invenire virtutem sive medium attingen- di virtutem, et facile divertere. di virtutem, et facile divertere.

AD ULTIMUM dicendum, quod ibi non AD ULTIMUM dicendum, quod ibi non fuit furtum, sed voluit Dominus trans- fuit furtum, sed voluit Dominus trans- ferre dominium rerum illarum ad He- ferre dominium rerum illarum ad He- bræos, maxime propter remunerationem bræos, maxime propter remunerationem laboris gravis luti et lateris in Ægypto. laboris gravis luti et lateris in Ægypto.

MEMBRUM III. MEMBRUM III.

Utrum intentio quantitatem operi impo- Utrum intentio quantitatem operi impo- nat, scilicet quod tantum mereatur nat, scilicet quod tantum mereatur homo, quantum intenderit, vel non²? homo, quantum intenderit, vel non²?

DEINDE ratione ejus quod dicit Magi- DEINDE ratione ejus quod dicit Magi- ster in illo cap. Alii vero qui trifariam ster in illo cap. Alii vero qui trifariam distinctionem actuum faciunt, quæritur, distinctionem actuum faciunt, quæritur, Utrum intentio quantitatem dat operi, Utrum intentio quantitatem dat operi, scilicet quod tantum mereatur homo, scilicet quod tantum mereatur homo, quantum intendit, vel non? quantum intendit, vel non?

Et videtur, quod sic. Matth. xII, 35: Et videtur, quod sic. Matth. xII, 35: Bonus homo de bono thesauro, scilicet Bonus homo de bono thesauro, scilicet cordis sui, profert bona. Ibi Glossa Be- cordis sui, profert bona. Ibi Glossa Be- dæ «Quantum boni intendis, tantum dæ «Quantum boni intendis, tantum facis.» Et ibidem: Malus homo de malo facis.» Et ibidem: Malus homo de malo thesauro, scilicet cordis sui, profert ma- thesauro, scilicet cordis sui, profert ma- la, Glossa Bedæ : « Quantum malum in- la, Glossa Bedæ : « Quantum malum in- tendis, tantum facis. » Ergo videtur, tendis, tantum facis. » Ergo videtur, quod in utroque, scilicet bono et malo, quod in utroque, scilicet bono et malo, intentio quantitatem dat operi. intentio quantitatem dat operi.

CONTRA: CONTRA:

1. Supra in distinctione XXXVIII di- 1. Supra in distinctione XXXVIII di-

tiarum, Dist. XLI, Art. 3. Tom. XXVII hujusce tiarum, Dist. XLI, Art. 3. Tom. XXVII hujusce novæ editionis. novæ editionis.

Ad Ad

Sed contr Sed contr

lutio. lutio.

IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XXII, QUÆST. 138. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XXII, QUÆST. 138.

ctum est et probatum, quod aliquis per ctum est et probatum, quod aliquis per errorem intendit peccare per fornicatio- errorem intendit peccare per fornicatio- nem venialiter, sicut Græci, qui dicunt nem venialiter, sicut Græci, qui dicunt fornicationem non esse peccatum mor- fornicationem non esse peccatum mor- tale. Secundum hoc ergo fornicator pec- tale. Secundum hoc ergo fornicator pec- caret venialiter quod falsum est et hæ- caret venialiter quod falsum est et hæ- reticum, quia contra Scripturam est. reticum, quia contra Scripturam est.

2. Adhuc, Secundum hoc quilibet pos- 2. Adhuc, Secundum hoc quilibet pos- set dicere: Non intendi malum cum ma- set dicere: Non intendi malum cum ma- lum facit, sicut dicitur, Joan. XVI, 2: lum facit, sicut dicitur, Joan. XVI, 2: Venit hora, ut omnis qui interficit vos, Venit hora, ut omnis qui interficit vos, arbitretur obsequium se præstare Deo. arbitretur obsequium se præstare Deo. Et hic error est pessimus. Et hic error est pessimus.

SOLUTIO. Dicendum, quod ad hoc in SOLUTIO. Dicendum, quod ad hoc in præhabitis conveniens solutio data est, præhabitis conveniens solutio data est, scilicet quod duplex est intentio : operis, scilicet quod duplex est intentio : operis, et intendentis. Secundum intentionem et intendentis. Secundum intentionem operis verum est quod hic dicitur, quia operis verum est quod hic dicitur, quia illa quantitatem dat merito: secundum illa quantitatem dat merito: secundum enim devotionem fidei et charitatis ex qua enim devotionem fidei et charitatis ex qua aliquis aliquid facit, tantum meretur. Et aliquis aliquid facit, tantum meretur. Et similiter est in malo: secundum quanti- similiter est in malo: secundum quanti- tatem contemptus quo Deum contemnit, tatem contemptus quo Deum contemnit, tantum peccat. Unde antiqui Magistri tantum peccat. Unde antiqui Magistri dixerunt, quod homo elevando calamum dixerunt, quod homo elevando calamum potest peccare mortaliter, quando fit in potest peccare mortaliter, quando fit in contemptum et in vitium Dei. Tamen contemptum et in vitium Dei. Tamen Altisidorensis aliquantulum aliter dixit, Altisidorensis aliquantulum aliter dixit, sed intendens idem dicere. Dixit enim, sed intendens idem dicere. Dixit enim, quod quando dicitur: Quantum intendis, quod quando dicitur: Quantum intendis, tantum facis quod quantum et tantum tantum facis quod quantum et tantum possunt sumi nominaliter, vel adverbia- possunt sumi nominaliter, vel adverbia- liter. Adverbialiter ut sit sensus, liter. Adverbialiter ut sit sensus, quanta fide et ex quanta charitate: quia quanta fide et ex quanta charitate: quia præpositio cum ablativo transit in vim præpositio cum ablativo transit in vim adverbii, sicut manu te percussi, id adverbii, sicut manu te percussi, id est, manualiter te percussi. Nominaliter est, manualiter te percussi. Nominaliter tunc potest redire ad supradictam distin- tunc potest redire ad supradictam distin- ctionem, scilicet de intentione operis, et ctionem, scilicet de intentione operis, et de intentione intendentis. Secundum in- de intentione intendentis. Secundum in- tentionem ergo operis sic verum est: sed tentionem ergo operis sic verum est: sed secundum intentionem intendentis sic secundum intentionem intendentis sic non verum est: quia illa erronea est. non verum est: quia illa erronea est.

ex ex

Et sic procedunt duæ objectiones factæ Et sic procedunt duæ objectiones factæ in contrarium. in contrarium.

465 465

CONTRA omnia tamen ista, scilicet quod CONTRA omnia tamen ista, scilicet quod fides intentionem dirigat, et charitas in- fides intentionem dirigat, et charitas in- formet in bonis, quidam objiciunt sic: formet in bonis, quidam objiciunt sic: dicentes, dicentes,

1. Quod ratio per seipsam sufficit di- 1. Quod ratio per seipsam sufficit di- rigere intentionem: unde fides non re- rigere intentionem: unde fides non re- quiritur. quiritur.

2. Similiter, Charitas inest secundum 2. Similiter, Charitas inest secundum affectum, non secundum adspectum: ad- affectum, non secundum adspectum: ad- spectus autem est dirigere, et non affe- spectus autem est dirigere, et non affe-

ctus. ctus.

ADHUC quærunt, Quare spes non poni- Quest. ADHUC quærunt, Quare spes non poni- Quest. tur inter dirigentia, cum sit una de tri- tur inter dirigentia, cum sit una de tri- bus theologicis virtutibus? bus theologicis virtutibus?

SOLUTIO. Dicendum. quod sine dubio SOLUTIO. Dicendum. quod sine dubio fides intentionem dirigit, et charitas in- fides intentionem dirigit, et charitas in- format, et quantitatem dat operi. format, et quantitatem dat operi.

ET QUOD objicitur de ratione, dicen- ET QUOD objicitur de ratione, dicen- dum quod ratio non informata fide non dum quod ratio non informata fide non sufficienter dirigit quia finem verum sufficienter dirigit quia finem verum non ostendit quem fides ostendit. In non ostendit quem fides ostendit. In finem enim beatitudinis dirigit fides, eri- finem enim beatitudinis dirigit fides, eri- git spes, ducit charitas. Et ideo dicitur git spes, ducit charitas. Et ideo dicitur fides substantia rerum sperandarum', fides substantia rerum sperandarum', Glossa, id est, fundamentum: quia facit Glossa, id est, fundamentum: quia facit subsistere res sperandas in nobis sicut subsistere res sperandas in nobis sicut finem omnium operum nostrorum et finem omnium operum nostrorum et meritorum. Et sicut Glossa ibidem dicit, meritorum. Et sicut Glossa ibidem dicit, intelligitur de fide quæ per dilectionem intelligitur de fide quæ per dilectionem operatur. operatur.

ET QUOD objicitur de charitate, jam di- ET QUOD objicitur de charitate, jam di- ctum est, quia charitas dirigit in æter- ctum est, quia charitas dirigit in æter- nam beatitudinem quasi adhibendo vim nam beatitudinem quasi adhibendo vim motivam et incitativam et tractivam motivam et incitativam et tractivam per affectum ad progrediendum. Osee, per affectum ad progrediendum. Osee, x1, 4: In funiculis Adam traham eos, x1, 4: In funiculis Adam traham eos, in vinculis charitatis. Unde in primo in vinculis charitatis. Unde in primo capite istius distinctionis multa addun- capite istius distinctionis multa addun- tur, quod extra fidem nulla virtus sit, et tur, quod extra fidem nulla virtus sit, et nullum bonum meritorium: quia dicit nullum bonum meritorium: quia dicit Augustinus, et ibi inducitur : « Quod Augustinus, et ibi inducitur : « Quod in fide non fit, et ad charitatem non re- in fide non fit, et ad charitatem non re- fertur, non fit quemadmodum oportet. » fertur, non fit quemadmodum oportet. » Et ideo dicitur in Glossa super illud Et ideo dicitur in Glossa super illud Psalmi LXXXIII, 4: Passer invenit sibi do- Psalmi LXXXIII, 4: Passer invenit sibi do-

Solutio. Solutio.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad Hebr. xi, 1, Ad Hebr. xi, 1,

XXXII XXXII

30 30

Ad quæst. Ad quæst.

466 466

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

mum, quod qui pullos bonorum operum mum, quod qui pullos bonorum operum extra Ecclesiam facit, et in nido Ecclesiæ extra Ecclesiam facit, et in nido Ecclesiæ non collocat tamquam in altari, pulli non collocat tamquam in altari, pulli conculcantur, et non sufficiunt ad sacri- conculcantur, et non sufficiunt ad sacri- ficium Domini. ficium Domini.

: :

QUOD AUTEM quæritur de spe, jam di- QUOD AUTEM quæritur de spe, jam di- ctum est, quod spes in illa intentione eri- ctum est, quod spes in illa intentione eri- git et isti sunt funiculi charitatis, qui- git et isti sunt funiculi charitatis, qui- bus trahit hominem Deus, et tendere facit bus trahit hominem Deus, et tendere facit in beatitudinem. Et ideo dicit Augustinus in beatitudinem. Et ideo dicit Augustinus in libro Sententiarum Prosperi: « Ubi in libro Sententiarum Prosperi: « Ubi deest agnitio æternæ veritatis, falsa vir- deest agnitio æternæ veritatis, falsa vir- tus est, etiam in optimis moribus. » Ad tus est, etiam in optimis moribus. » Ad Roman. xiv, 23: Omne quod non est ex Roman. xiv, 23: Omne quod non est ex fide, peccatum est. Unde dicitur in eo- fide, peccatum est. Unde dicitur in eo- dem capitulo istius distinctionis, et est dem capitulo istius distinctionis, et est Augustini verbum, quod illi qui sunt Augustini verbum, quod illi qui sunt

extra fidem, multa possunt facere de ge- extra fidem, multa possunt facere de ge- nere bonorum, sicut Judæi et Sarraceni, nere bonorum, sicut Judæi et Sarraceni, sed nihil possunt remunerabile ad vitam sed nihil possunt remunerabile ad vitam æternam. Possunt etiam facere utilia, æternam. Possunt etiam facere utilia, propter quæ disponuntur et vicinantur propter quæ disponuntur et vicinantur ad salutem. Possunt facere signa boni, ad salutem. Possunt facere signa boni, per quæ ædificant proximum. Possunt- per quæ ædificant proximum. Possunt- etiam facere opera misericordiæ, quibus etiam facere opera misericordiæ, quibus juvant proximum. Et hæc non sunt per- juvant proximum. Et hæc non sunt per- fecte bona nisi fiant intentione quam fecte bona nisi fiant intentione quam fides dirigit, et charitas informat, sicut fides dirigit, et charitas informat, sicut

dictum est. dictum est.

Quod autem ulterius esset quærendum, Quod autem ulterius esset quærendum, Utrum omne peccatum sit voluntarium? Utrum omne peccatum sit voluntarium? In libro II Sententiarum, distinct. XXIV, In libro II Sententiarum, distinct. XXIV, quæstione de libero arbitrio et voluntate quæstione de libero arbitrio et voluntate disputatum est multum et ibi requira- disputatum est multum et ibi requira- tur ¹. tur ¹.

QUESTIO CXXXIX. QUESTIO CXXXIX.

De voluntate et ejus actu. De voluntate et ejus actu.

Deinde transeundum est ad quadrage- Deinde transeundum est ad quadrage- simam secundam distinctionem libri II simam secundam distinctionem libri II Sententiarum, quæ sic incipit: Cum Sententiarum, quæ sic incipit: Cum autem voluntas mala et actio peccata autem voluntas mala et actio peccata

sint. sint.

In qua Magister duo quærit. In qua Magister duo quærit.

Primum est, Utrum voluntas et actus Primum est, Utrum voluntas et actus qui causatur a voluntate, sint unum pec- qui causatur a voluntate, sint unum pec- catum in eodem, vel duo ? catum in eodem, vel duo ?

Secundum est, Quod distinguit modos Secundum est, Quod distinguit modos peccatorum in illo capitulo, Modi autem peccatorum in illo capitulo, Modi autem peccatorum. peccatorum.

Circa primum quærit duo. Primum Circa primum quærit duo. Primum est illud quod dictum est, Utrum volun- est illud quod dictum est, Utrum volun- tas et actus sint unum peccatum in eo- tas et actus sint unum peccatum in eo- dem ? dem ?

1 Cf. II Sententiarum, Dist. XXIV. Tom. 1 Cf. II Sententiarum, Dist. XXIV. Tom. XXVII editionis nostræ Opp. B. Alberti. XXVII editionis nostræ Opp. B. Alberti.

2 Cf. Opp.B. Alberti. Comment. in II Senten- 2 Cf. Opp.B. Alberti. Comment. in II Senten-

Secundum est, Cum peccatum transi- Secundum est, Cum peccatum transi- vit in actum et perfectum sit, utrum se- vit in actum et perfectum sit, utrum se- cundum aliquid maneat in anima usque cundum aliquid maneat in anima usque post perfectam pœnitentiam ? post perfectam pœnitentiam ?

MEMBRUM I. MEMBRUM I.

Utrum voluntas et actus qui causatur a Utrum voluntas et actus qui causatur a voluntate sint unum peccatum in eo- voluntate sint unum peccatum in eo- dem, vel duo * ? dem, vel duo * ?

Ad primum objicit Magister in Littera Ad primum objicit Magister in Littera tribus argumentis. tribus argumentis.

tiarum, Dist. XLII, Art. 1. Tom. XXVII hujusce tiarum, Dist. XLII, Art. 1. Tom. XXVII hujusce novæ editionis. novæ editionis.

IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XXII, QUÆST. 139. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XXII, QUÆST. 139.

1. Primum est hoc: Voluntas et actus 1. Primum est hoc: Voluntas et actus duo quidem sunt, ut constat: aut ergo duo quidem sunt, ut constat: aut ergo sunt duo quæ sunt peccata, aut sunt duo sunt duo quæ sunt peccata, aut sunt duo quæ non sunt peccata. Si sunt duo quæ quæ non sunt peccata. Si sunt duo quæ sunt peccata, habetur propositum, quod sunt peccata, habetur propositum, quod voluntas et actus duo peccata sunt in eo- voluntas et actus duo peccata sunt in eo- dem. Si sunt duo quæ non sunt peccata, dem. Si sunt duo quæ non sunt peccata, voluntas non erit peccatum, quod est voluntas non erit peccatum, quod est contra Augustinum, qui dicit quod omne contra Augustinum, qui dicit quod omne peccatum est adeo voluntarium, quod si peccatum est adeo voluntarium, quod si non sit voluntarium, non est peccatum. non sit voluntarium, non est peccatum. Adhuc, hoc erit contra prius determina- Adhuc, hoc erit contra prius determina- ta. Dictum est enim, quod voluntas cum ta. Dictum est enim, quod voluntas cum fine est intentio: sed finis est opus vo- fine est intentio: sed finis est opus vo- luntatis intendentis et ipsum causantis: luntatis intendentis et ipsum causantis: sed causa perfectior est suo effectu: ergo sed causa perfectior est suo effectu: ergo voluntas magis erit peccatum quam voluntas magis erit peccatum quam actus ergo duo sunt peccata actus et actus ergo duo sunt peccata actus et voluntas. voluntas.

2. Adhuc, Quæ pluribus prohibitioni- 2. Adhuc, Quæ pluribus prohibitioni- bus prohibentur, diversa peccata sunt, bus prohibentur, diversa peccata sunt, et non unum. Exod. xx, 15 et 17, una et non unum. Exod. xx, 15 et 17, una prohibitio est: Non furtum facies: et prohibitio est: Non furtum facies: et alia, Non concupisces. Ergo ista sunt di- alia, Non concupisces. Ergo ista sunt di- versa, et non unum. versa, et non unum.

" "

3. Adhuc, Super illud Psalmi LXVIII, 3. Adhuc, Super illud Psalmi LXVIII, 28: Appone iniquitatem super iniquita- 28: Appone iniquitatem super iniquita- tem eorum dicit Glossa, quod iniqui- tem eorum dicit Glossa, quod iniqui- tas super iniquitatem ponitur, quando tas super iniquitatem ponitur, quando iniquitas actus ponitur super iniquita- iniquitas actus ponitur super iniquita- tem voluntatis: » et sic iterum sequitur tem voluntatis: » et sic iterum sequitur quod prius. quod prius.

4. Adhuc, Super illud Apostoli, ad 4. Adhuc, Super illud Apostoli, ad Roman. 1, 29 Repletos omni iniquita- Roman. 1, 29 Repletos omni iniquita- te,...plenos invidia, homicidiis, conten- te,...plenos invidia, homicidiis, conten- tione et dolo: dicit Glossa, Homicidiis tione et dolo: dicit Glossa, Homicidiis dicitur in plurali, quia aliud est homici- dicitur in plurali, quia aliud est homici- dium voluntatis, et aliud operis. dium voluntatis, et aliud operis.

5. Adhuc, Objicit Magister reducendo 5. Adhuc, Objicit Magister reducendo ad inconveniens: quia si utrumque unum ad inconveniens: quia si utrumque unum est in eodem, tunc quando aliquis volun- est in eodem, tunc quando aliquis volun- tatem haberet occidendi, et postea occi- tatem haberet occidendi, et postea occi- deret, non pro alio reus esset cum actu deret, non pro alio reus esset cum actu occideret, quam cum occideret voluntate. occideret, quam cum occideret voluntate.

1 Vulgata habet homicidio. 1 Vulgata habet homicidio.

2 S. DIONYSIUS, Lib. de Divinis nominibus, 2 S. DIONYSIUS, Lib. de Divinis nominibus, oap. 4. oap. 4.

CONTRA: CONTRA:

467 467

Unum peccatum est pro quo una pœ- Unum peccatum est pro quo una pœ- nitentia secundum ordinem Ecclesiasti- nitentia secundum ordinem Ecclesiasti- cum injungitur: sed una poenitentia cum injungitur: sed una poenitentia injungitur pro voluntate et actu: ergo injungitur pro voluntate et actu: ergo unum peccatum sunt. unum peccatum sunt.

SOLUTIO. Dicendum, quod in veritate SOLUTIO. Dicendum, quod in veritate voluntas et actus duo quidem sunt, sed voluntas et actus duo quidem sunt, sed sunt unum peccatum duplex per mali- sunt unum peccatum duplex per mali- tiam voluntatis et per malitiam operis, tiam voluntatis et per malitiam operis, Et est sententia Magistri Præpositivi et Et est sententia Magistri Præpositivi et bona. Et rationem assignabat, quia si bona. Et rationem assignabat, quia si quilibet actus interior et exterior deberet quilibet actus interior et exterior deberet assignari pro peccato diverso, nimis gra- assignari pro peccato diverso, nimis gra- ve esset opus peccatorum. Et dabat ve esset opus peccatorum. Et dabat exemplum: Si quando surgit aliquis ad exemplum: Si quando surgit aliquis ad furandum vel ad occidendum, quilibet furandum vel ad occidendum, quilibet passus esset sic speciale peccatum. Et passus esset sic speciale peccatum. Et ideo dicebat, quod totum a principio vo- ideo dicebat, quod totum a principio vo- luntatis malæ usque in finem perfectio- luntatis malæ usque in finem perfectio- nis operis est unum peccatum multiplex. nis operis est unum peccatum multiplex. Et propterea dicit Dionysius in libro de Et propterea dicit Dionysius in libro de Divinis nominibus, quod¸« bonum est ex Divinis nominibus, quod¸« bonum est ex una sola et tota causa, malum autem est una sola et tota causa, malum autem est secundum omnifariam 2. » secundum omnifariam 2. »

Et per hoc patet solutio ad utramque Et per hoc patet solutio ad utramque partem objectorum, quod unum pecca- partem objectorum, quod unum pecca- tum est in substantia, et multiplex in de- tum est in substantia, et multiplex in de- formitate. formitate.

MEMBRUM II. MEMBRUM II.

Utrum peccatum quod transivit in actum Utrum peccatum quod transivit in actum et perfectum est, secundum aliquid et perfectum est, secundum aliquid scilicet reatum maneat in anima usque scilicet reatum maneat in anima usque post perfectam pœnitentiam ? et, Quis post perfectam pœnitentiam ? et, Quis sit ille reatus, et in quo fundatur ³ ? sit ille reatus, et in quo fundatur ³ ?

SECUNDO quæritur, Cum peccatum SECUNDO quæritur, Cum peccatum transivit in actum et perfectum sit, utrum transivit in actum et perfectum sit, utrum

3 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Sen- 3 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Sen- tentiarum, Dist. XLII, Art. 2. Tom. XXVII tentiarum, Dist. XLII, Art. 2. Tom. XXVII hujusce novæ editionis. hujusce novæ editionis.

Sed contra. Sed contra.

Solutio. Solutio.

Soluti. Soluti.

468 468

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

secundum aliquid maneat in anima us- secundum aliquid maneat in anima us- que post perfectam pœnitentiam ? que post perfectam pœnitentiam ?

Magister dicit in Littera, quod secun- Magister dicit in Littera, quod secun- dt m reatum maneat. dt m reatum maneat.

in Littera de reatu, scilicet quod reatus in Littera de reatu, scilicet quod reatus in Scriptura aliquando accipitur pro cul- in Scriptura aliquando accipitur pro cul- pa, aliquando pro obligatione pœnæ pa, aliquando pro obligatione pœnæ æternæ vel temporalis. Dicit enim Au- æternæ vel temporalis. Dicit enim Au-

Quæritur ergo, quis sit ille reatus, et gustinus, quod crimen est, quod est di- Quæritur ergo, quis sit ille reatus, et gustinus, quod crimen est, quod est di- in quo fundatur ? in quo fundatur ?

1. Ex peccato enim perpetrato non re- 1. Ex peccato enim perpetrato non re- manent nisi duo in anima: dispositio, manent nisi duo in anima: dispositio, et habitus, sicut ex quolibet actu morali et habitus, sicut ex quolibet actu morali vitii et virtutis ista duo manent in anima. vitii et virtutis ista duo manent in anima. Dicit enim Aristoteles in II Ethicorum, Dicit enim Aristoteles in II Ethicorum, quod non sunt nisi tria in anima: pas- quod non sunt nisi tria in anima: pas- siones, potentiæ, et habitus. Et constat siones, potentiæ, et habitus. Et constat quod reatus non est potentia, neque pas- quod reatus non est potentia, neque pas- sio: relinquitur ergo, quod sit disposi- sio: relinquitur ergo, quod sit disposi- tio vel habitus ergo reatus erit disposi- tio vel habitus ergo reatus erit disposi- tio vel habitus. tio vel habitus.

2. Adhuc, Super illud Apostoli, ad 2. Adhuc, Super illud Apostoli, ad Roman. 1, 29 Repletos omni iniquitate: Roman. 1, 29 Repletos omni iniquitate: dicit Fulgentius, quod « notæ peccato- dicit Fulgentius, quod « notæ peccato- rum remanent in anima et macula, ex rum remanent in anima et macula, ex quibus anima efficitur maculosa.» Num- quibus anima efficitur maculosa.» Num- quid ergo talis reatus macula est? Hoc quid ergo talis reatus macula est? Hoc non videtur: quia reatus dicit obligatio- non videtur: quia reatus dicit obligatio- nem, macula vero deformitatem: et sic nem, macula vero deformitatem: et sic videtur, quod macula non sit reatus. videtur, quod macula non sit reatus.

3. Adhuc, Duplex est macula, scilicet 3. Adhuc, Duplex est macula, scilicet polluens, et deformans: sicut etiam cor- polluens, et deformans: sicut etiam cor- poralis macula duplex est: una infi- poralis macula duplex est: una infi- ciens, sicut pollutio ex luto: et altera ciens, sicut pollutio ex luto: et altera deformans, sicut mutilatio. Videtur er- deformans, sicut mutilatio. Videtur er- go, quod reatus manet in tali macula ex go, quod reatus manet in tali macula ex quo reatus non transit. quo reatus non transit.

SOLUTIO. Dicendum, quod reatus fun- SOLUTIO. Dicendum, quod reatus fun- datur in macula: quia ex macula obli- datur in macula: quia ex macula obli- gatur homo ad pœnam æternam cum gatur homo ad pœnam æternam cum peccatum relinquit habitum et disposi- peccatum relinquit habitum et disposi- tionem in anima, et pondere illius trahit tionem in anima, et pondere illius trahit ad aliud peccatum simile illi, ut dicit ad aliud peccatum simile illi, ut dicit Gregorius, sed non obligat ad pœnam. Gregorius, sed non obligat ad pœnam. Sed de hoc sufficienter disputatum est Sed de hoc sufficienter disputatum est super distinctionem XXXVII libri Il super distinctionem XXXVII libri Il Sententiarum. Sententiarum.

Tamen notanda est distinctio Magistri Tamen notanda est distinctio Magistri

1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Sen- 1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Sen- tentiarum, Dist. XLII, Art. 6. Tom. XXVII tentiarum, Dist. XLII, Art. 6. Tom. XXVII hujusce novæ editionis. hujusce novæ editionis.

gnum accusatione et damnatione æterna, gnum accusatione et damnatione æterna, Veniale autem, quod hominem usque in Veniale autem, quod hominem usque in reatum perpetuæ mortis non gravat: reatum perpetuæ mortis non gravat: verumtamen poenam meretur, sed facile verumtamen poenam meretur, sed facile indulgetur. indulgetur.

Sed de omnibus istis in præhabitis in Sed de omnibus istis in præhabitis in tractatu de divisione peccati in veniale et tractatu de divisione peccati in veniale et mortale satis sufficienter et disputatum mortale satis sufficienter et disputatum et determinatum est: et ideo superfluum et determinatum est: et ideo superfluum esset hic repetere. esset hic repetere.

Et sic per distinctionem reatus, ma- Et sic per distinctionem reatus, ma- culæ, dispositionis, et habitus, patet so- culæ, dispositionis, et habitus, patet so- lutio objectorum quia secundum illam lutio objectorum quia secundum illam distinctionem procedunt. distinctionem procedunt.

MEMBRUM III. MEMBRUM III.

De modis peccatorum, et incidenter quod De modis peccatorum, et incidenter quod non sint plura peccata capitalia quam non sint plura peccata capitalia quam septem ¹? septem ¹?

Quod autem postea quærendum esset Quod autem postea quærendum esset de modis peccatorum, in antehabitis suf- de modis peccatorum, in antehabitis suf- ficienter, scilicet in distinctione XXXIX ficienter, scilicet in distinctione XXXIX libri II Sententiarum 2, et in tractatu libri II Sententiarum 2, et in tractatu XIX Summæ theologiæ, quæst. 123, dis- XIX Summæ theologiæ, quæst. 123, dis- putatum est, ubi agitur de differentiis putatum est, ubi agitur de differentiis actuum, de commisso, et omisso, et negli- actuum, de commisso, et omisso, et negli- gentia: nec ista oportet hic iterare : quia gentia: nec ista oportet hic iterare : quia facile est ibi requirere. facile est ibi requirere.

Unde non remanet hic inquirere, nisi Unde non remanet hic inquirere, nisi qualiter sint peccata septem capitalia, et qualiter sint peccata septem capitalia, et non plura, sicut dicit Gymnasius super non plura, sicut dicit Gymnasius super Exodum. Exodum.

Hæc enim videntur esse plura. Hæc enim videntur esse plura. 1. Proverb. vi, 16 et seq., super illud: 1. Proverb. vi, 16 et seq., super illud:

2 Cf. editionem nostram Opp. B. Alberti., 2 Cf. editionem nostram Opp. B. Alberti.,

Tom. XXVII. Tom. XXVII.

IN II P. SUM. THEOL. TRACT, XXII, QUÆST. 139. IN II P. SUM. THEOL. TRACT, XXII, QUÆST. 139.

Sex sunt quæ odit Dominus, septimum Sex sunt quæ odit Dominus, septimum detestatur anima ejus oculos subli- detestatur anima ejus oculos subli- mes, etc. Ibi Glossa dicit, quod ibi Sa- mes, etc. Ibi Glossa dicit, quod ibi Sa- lomon enumerat sex criminalia peccata, lomon enumerat sex criminalia peccata, quæ comparatione discordiam seminan- quæ comparatione discordiam seminan- tis minora esse dicit. Tamen nullum ibi tis minora esse dicit. Tamen nullum ibi enumerat de istis. Ergo videtur cum ibi enumerat de istis. Ergo videtur cum ibi enumerat sex, et hic septem, quod capi- enumerat sex, et hic septem, quod capi- talia peccata tredecim sunt, et non se- talia peccata tredecim sunt, et non se- ptem tantum. ptem tantum.

2. Adhuc, Vitium amplioris est divi- 2. Adhuc, Vitium amplioris est divi- sionis quam virtus: quia vitium fit om- sionis quam virtus: quia vitium fit om- nifariam, virtus autem ex una sola et nifariam, virtus autem ex una sola et causa tota, ut dicit Dionysius 1. Sed se- causa tota, ut dicit Dionysius 1. Sed se- ptem sunt virtutes, quatuor scilicet car- ptem sunt virtutes, quatuor scilicet car- dinales, et tres theologicæ : ergo multo dinales, et tres theologicæ : ergo multo sunt plura vitia. sunt plura vitia.

3. Adhuc, Dicit Aristoteles in II Ethi- 3. Adhuc, Dicit Aristoteles in II Ethi- corum, quod quælibet virtus cardinalis corum, quod quælibet virtus cardinalis media est duarum malitiarum : ergo ad media est duarum malitiarum : ergo ad minus octo erunt capitalia. minus octo erunt capitalia.

SOLUTIO. Dicendum, quod superius in SOLUTIO. Dicendum, quod superius in tractatu de septem vitiis capitalibus de tractatu de septem vitiis capitalibus de

1 S. DIONYSIUS, Lib. de Divinis nominibus, 1 S. DIONYSIUS, Lib. de Divinis nominibus,

469 469

omnibus istis disputatum et determina- omnibus istis disputatum et determina- tum est, ubi etiam dictum est quare se- tum est, ubi etiam dictum est quare se- ptem sunt, et qualiter multiplicantur per ptem sunt, et qualiter multiplicantur per objecta quæ sunt fines. Et ibi etiam di- objecta quæ sunt fines. Et ibi etiam di- ctum est, quæ et quot filiæ oriuntur ex ctum est, quæ et quot filiæ oriuntur ex quolibet. quolibet.

AD PRIMUM dicendum, quod Salomon AD PRIMUM dicendum, quod Salomon ibi non proprie enumerat septem capita- ibi non proprie enumerat septem capita- lia peccata, sed enumerat ea quæ contur- lia peccata, sed enumerat ea quæ contur- bant communicationem hominum et bant communicationem hominum et

cohabitationem. cohabitationem.

AD ALIUD dicendum, quod vitium bene AD ALIUD dicendum, quod vitium bene amplioris divisionis est quam virtus: amplioris divisionis est quam virtus: sed non omne vitium capitale est. sed non omne vitium capitale est.

SIMILITER respondendum est ad se- SIMILITER respondendum est ad se- quens: quia verum est, quod quælibet quens: quia verum est, quod quælibet virtus cardinalis media est duarum ma- virtus cardinalis media est duarum ma- litiarum: sed non quælibet malitia vi- litiarum: sed non quælibet malitia vi- tium capitale est, licet sit vitium opposi- tium capitale est, licet sit vitium opposi- tum illi virtuti quam circumstat sicut tum illi virtuti quam circumstat sicut extremum quia in extremis est vitium, extremum quia in extremis est vitium, virtus autem est in medio : medium vero virtus autem est in medio : medium vero conservans est in omnibus quæ ex con- conservans est in omnibus quæ ex con- trariis composita sunt. trariis composita sunt.

cap. 4. cap. 4.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3 Ad 3

470 470

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

TRACTATUS XXIII. TRACTATUS XXIII.

DE PECCATO IN SPIRITUM SANCTUM. DE PECCATO IN SPIRITUM SANCTUM.

Et quia jam dictum est de differentiis actuum et peccatorum, transeun- Et quia jam dictum est de differentiis actuum et peccatorum, transeun- dum est ad distinctionem XLIII libri II Sententiarum, quæ sic incipit: Est dum est ad distinctionem XLIII libri II Sententiarum, quæ sic incipit: Est præterea quoddam genus peccati cæteris gravius et abominabilius, quod præterea quoddam genus peccati cæteris gravius et abominabilius, quod dicitur peccatum in Spiritum sanctum. dicitur peccatum in Spiritum sanctum.

Hic ultimo inter differentias peccatorum quærendum est de peccato in Hic ultimo inter differentias peccatorum quærendum est de peccato in Spiritum sanctum : eo quod hoc gravissimum est. Spiritum sanctum : eo quod hoc gravissimum est.

QUÆSTIO CXL. QUÆSTIO CXL.

De peccato in spiritum sanctum. De peccato in spiritum sanctum.

MEMBRUM I. MEMBRUM I.

Quid sit peccatum in Spiritum san- Quid sit peccatum in Spiritum san-

ctum ' ? ctum ' ?

Ad primum proceditur sic : Ad primum proceditur sic :

Consuevit poni hæc diffinitio, et est Consuevit poni hæc diffinitio, et est Augustini : « Peccatum in Spiritum Augustini : « Peccatum in Spiritum

1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Sen- 1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Sen- tentiarum, Dist. XLIII, Art. 1. Tom. XXVII tentiarum, Dist. XLIII, Art. 1. Tom. XXVII

sanctum est perseverans malitia cordis sanctum est perseverans malitia cordis impœnitentis. » impœnitentis. »

In Littera Magister assignat aliam In Littera Magister assignat aliam quæ etiam dicitur esse Augustini, quan- quæ etiam dicitur esse Augustini, quan- rum hæc una est : « Peccatum in Spiri- rum hæc una est : « Peccatum in Spiri- tum sanctum est consuetudo peccandi," tum sanctum est consuetudo peccandi," qua Dei metus amittitur, et contemptus qua Dei metus amittitur, et contemptus incurritur. incurritur.

CONTRA PRIMAM arguitur sic: quia CONTRA PRIMAM arguitur sic: quia

1. Secundum illam videtur, quod non 1. Secundum illam videtur, quod non sit peccatum in Spiritum sanctum nisi sit peccatum in Spiritum sanctum nisi obstinatio: quod falsum est: quia plu- obstinatio: quod falsum est: quia plu-

hujusce novæ editionis. hujusce novæ editionis.

contra. contra.

IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XXIII, QUÆST. 140. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XXIII, QUÆST. 140.

res sunt species ejus, sicut postea pate- res sunt species ejus, sicut postea pate- bit. Videtur ergo, quod nulla sit definitio. bit. Videtur ergo, quod nulla sit definitio. 2. ADHUÇ, Objicitur contra secundam: 2. ADHUÇ, Objicitur contra secundam: In quolibet enim actu iteratus actus in- In quolibet enim actu iteratus actus in- ducit consuetudinem: et si est mortale, ducit consuetudinem: et si est mortale, et non dimittitur propter timorem Dei, et non dimittitur propter timorem Dei, inducit amissionem metus Dei : et simili- inducit amissionem metus Dei : et simili- ter si non dimittitur propter præceptum ter si non dimittitur propter præceptum et præcipientem, inducit contemptum et præcipientem, inducit contemptum præcepti et præcipientis secundum hoc præcepti et præcipientis secundum hoc ergo peccatum in Spiritum sanctum non ergo peccatum in Spiritum sanctum non esset separatum ab aliquo mortali pecca- esset separatum ab aliquo mortali pecca- to quod falsum est: definitio ergo illa to quod falsum est: definitio ergo illa non valet. non valet.

3. Adhuc, Videtur nullum peccatum 3. Adhuc, Videtur nullum peccatum specialiter esse in Spiritum sanctum : specialiter esse in Spiritum sanctum : quia sicut est una substantia trium, ita quia sicut est una substantia trium, ita est una bonitas in quam peccatur a quo- est una bonitas in quam peccatur a quo- libet peccante mortaliter: ergo videtur, libet peccante mortaliter: ergo videtur, quod nullum peccatum sit in Spiritum quod nullum peccatum sit in Spiritum sanctum quod non sit in Patrem et Fi- sanctum quod non sit in Patrem et Fi- lium. lium.

CONTRA: CONTRA:

Spiritui sancto attribuuntur remissiva Spiritui sancto attribuuntur remissiva peccati, sicut est communio sanctorum, peccati, sicut est communio sanctorum, gratia sanctificans Ecclesiam, bonitas, gratia sanctificans Ecclesiam, bonitas, misericordia, et hujusmodi: ergo sicut misericordia, et hujusmodi: ergo sicut est peccatum in Patrem quod est contra est peccatum in Patrem quod est contra attributum Patris quod est potentia, et attributum Patris quod est potentia, et vocatur peccatum ex infirmitate, quod vocatur peccatum ex infirmitate, quod minimum omnium dicitur : et sicut est minimum omnium dicitur : et sicut est peccatum in Filium cui attribuitur sa- peccatum in Filium cui attribuitur sa- pientia, quod peccatum dicitur ex igno- pientia, quod peccatum dicitur ex igno- rantia ita est peccatum in Spiritum san- rantia ita est peccatum in Spiritum san- ctum, scilicet cui attribuitur bonitas et ctum, scilicet cui attribuitur bonitas et gratia, quod dicitur esse ex certa mali- gratia, quod dicitur esse ex certa mali- tia, et nullum habet colorem excusatio- tia, et nullum habet colorem excusatio- nis, sicut dicit Præpositivus. Et hoc con- nis, sicut dicit Præpositivus. Et hoc con- cedendum est. Certa autem malitia sem- cedendum est. Certa autem malitia sem- per quasi duo habet adjuncta, scilicet per quasi duo habet adjuncta, scilicet mentis obstinationem qua Dei metus mentis obstinationem qua Dei metus amittitur, et contemptus Dei incurritur, amittitur, et contemptus Dei incurritur, et hæc ponuntur in secunda diffinitione: et hæc ponuntur in secunda diffinitione: et secundum est ipsa perseverans cordis et secundum est ipsa perseverans cordis impoenitentis malitia, et hoc dicit prima impoenitentis malitia, et hoc dicit prima definitio. definitio.

1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Sen- 1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Sen- tentiarum, Dist. XLIII, Art. 4. Tom. XXVII tentiarum, Dist. XLIII, Art. 4. Tom. XXVII

471 471

Et sic patet qualiter definitiones duæ Et sic patet qualiter definitiones duæ præhabitæ accipiuntur. præhabitæ accipiuntur.

AD ID ergo quod contra primam obji- AD ID ergo quod contra primam obji- citur, dicendum quod falsum est: quia citur, dicendum quod falsum est: quia pluribus aliis peccatis adjunctum est pluribus aliis peccatis adjunctum est quod perdurat in peccatis, sicut obdura- quod perdurat in peccatis, sicut obdura- tio, et sicut finalis impoenitentia, et hu- tio, et sicut finalis impoenitentia, et hu- jusmodi. jusmodi.

AD ID quod contra secundam objicitur, AD ID quod contra secundam objicitur, dicendum quod licet iteratus actus indu- dicendum quod licet iteratus actus indu- cit consuetudinem peccandi, tamen non cit consuetudinem peccandi, tamen non inducit obstinationem: quia multi qui inducit obstinationem: quia multi qui habent consuetudinem peccanti, proposi- habent consuetudinem peccanti, proposi- tum habent pœnitendi: sed obstina- tum habent pœnitendi: sed obstina- tus habet propositum non pœnitendi. tus habet propositum non pœnitendi. Unde Augustinus: « Obstinatio est in- Unde Augustinus: « Obstinatio est in- duratæ mentis in malitia pertinacia, per duratæ mentis in malitia pertinacia, per quam fit homo impoenitens. » quam fit homo impoenitens. » ALIUD solvitur in solutione membri. ALIUD solvitur in solutione membri.

MEMBRUM II. MEMBRUM II.

Quæ sint differentiæ hujus peccati se- Quæ sint differentiæ hujus peccati se- cundum Augustinum 1 ? cundum Augustinum 1 ?

Secundo quæritur, Quæ sint differen- Secundo quæritur, Quæ sint differen- tiæ hujus peccati secundum Augusti- tiæ hujus peccati secundum Augusti-

num? num?

Enumerant autem statim tres, scilicet Enumerant autem statim tres, scilicet obstinationem, desperationem, et impœ- obstinationem, desperationem, et impœ- nitentiam finalem. Et de istis est dispu- nitentiam finalem. Et de istis est dispu- tandum et quærendum. tandum et quærendum.

Et videtur, quod desperatio non sit Et videtur, quod desperatio non sit peccatum in Spiritum sanctum : peccatum in Spiritum sanctum :

1. Potest enim aliquis desperare ex 1. Potest enim aliquis desperare ex cordis infirmitate, sicut multi desperant : cordis infirmitate, sicut multi desperant : et ille peccat in Patrem, sicut paulo et ille peccat in Patrem, sicut paulo ante dictum est et sic videtur, quod ante dictum est et sic videtur, quod desperatio non sit peccatum in Spiritum desperatio non sit peccatum in Spiritum sanctum, sed in Patrem in hoc casu. sanctum, sed in Patrem in hoc casu.

2. Adhuc, Similiter videtur de obsti- 2. Adhuc, Similiter videtur de obsti- natione quia multi obstinantur in pec- natione quia multi obstinantur in pec-

novæ editionis nostræ. novæ editionis nostræ.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad 8. Ad 8.

472 472

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

catis in quæ incidunt ex infirmitate vel catis in quæ incidunt ex infirmitate vel ignorantia et illi non videntur peccare ignorantia et illi non videntur peccare in Spiritum sanctum, sed in Patrem et in Spiritum sanctum, sed in Patrem et in Filium. in Filium.

3. Eodem modo objicitur de impœni- 3. Eodem modo objicitur de impœni- tentia, in quam incidunt ex delectatione tentia, in quam incidunt ex delectatione carnalium peccatorum potius, quam ex carnalium peccatorum potius, quam ex certa malitia, certa malitia,

4. Adhuc, Videtur quod pauciores 4. Adhuc, Videtur quod pauciores sunt species quam hic ponuntur. Unde, sunt species quam hic ponuntur. Unde, Levit. x, 2, super illud: Egressus ignis, Levit. x, 2, super illud: Egressus ignis, Glossa Hesychii: « Peccatum in Spiritum Glossa Hesychii: « Peccatum in Spiritum sanctum, est in sceleribus suis usque ad sanctum, est in sceleribus suis usque ad finem vitæ perseverare, de sua salute finem vitæ perseverare, de sua salute desperare, et de potentia Salvatoris dif- desperare, et de potentia Salvatoris dif- fidere. » Ibi non enumerantur nisi duæ, fidere. » Ibi non enumerantur nisi duæ, scilicet desperatio, et impœnitentia. Ergo scilicet desperatio, et impœnitentia. Ergo videtur, quod non sint tot sicut hic enu- videtur, quod non sint tot sicut hic enu- merat. merat.

5. Adhuc, In Spiritu sancto remittente 5. Adhuc, In Spiritu sancto remittente peccata non sunt nisi duo, scilicet mise- peccata non sunt nisi duo, scilicet mise- ricordia, et justitia. Misericordia in re- ricordia, et justitia. Misericordia in re- missione culpæ, justitia in exigentia missione culpæ, justitia in exigentia satisfactionis. Ergo videtur, quod in pec- satisfactionis. Ergo videtur, quod in pec- cato in Spiritum sanctum non debeant cato in Spiritum sanctum non debeant esse nisi duo his opposita et sic præ- esse nisi duo his opposita et sic præ- sumptio est contra justitiam, et despera- sumptio est contra justitiam, et despera- tio contra misericordiam et tunc non tio contra misericordiam et tunc non sunt plura peccata in Spiritum sanctum sunt plura peccata in Spiritum sanctum nisi duo. nisi duo.

6. Adhuc, Non nisi tres virtutes po- 6. Adhuc, Non nisi tres virtutes po- nuntur quæ ordinant in Deum, scilicet nuntur quæ ordinant in Deum, scilicet fides, spes, et charitas. Ergo videtur, fides, spes, et charitas. Ergo videtur, quod tria debeant esse peccata quæ de- quod tria debeant esse peccata quæ de- formant hominem illum, et non plura, formant hominem illum, et non plura, scilicet desperatio contra spem, impu- scilicet desperatio contra spem, impu- gnatio veritatis agnitæ contra fidem, in- gnatio veritatis agnitæ contra fidem, in- videntia gratiæ fraternæ contra charita- videntia gratiæ fraternæ contra charita- tem. tem.

7. Adhuc, Videtur quod tantum de- 7. Adhuc, Videtur quod tantum de- beant esse duæ species. Augustinus in beant esse duæ species. Augustinus in libro de Blasphemia « Peccatum in libro de Blasphemia « Peccatum in Spiritum sanctum per se opponitur illi Spiritum sanctum per se opponitur illi gratiæ in qua fit remissio peccatorum. » gratiæ in qua fit remissio peccatorum. » Et hæc est gratia pœnitentiæ, quæ non Et hæc est gratia pœnitentiæ, quæ non habet nisi duas partes, scilicet commissa habet nisi duas partes, scilicet commissa deflere, deflere, et flenda non committere. et flenda non committere.

Contra primam est finalis impoenitentia, Contra primam est finalis impoenitentia, contra secundam obstinatio. Illæ ergo contra secundam obstinatio. Illæ ergo duæ sunt species peccati in Spiritum duæ sunt species peccati in Spiritum sanctum, et non plures. sanctum, et non plures.

8. Ulterius, Videtur, quod plures sint 8. Ulterius, Videtur, quod plures sint quam hic enumerantur. Bernardus in quam hic enumerantur. Bernardus in libro de Præcepto et dispensatione 1 : libro de Præcepto et dispensatione 1 : «Non est idipsum nolle obedire, et non «Non est idipsum nolle obedire, et non obedire. Hoc quippe interdum erroris obedire. Hoc quippe interdum erroris est, nonnumquam et infirmitatis : illud est, nonnumquam et infirmitatis : illud vero odiosæ pertinaciæ, aut contumacia vero odiosæ pertinaciæ, aut contumacia non ferendæ, hoc est, non sustinendæ. non ferendæ, hoc est, non sustinendæ. Quod et ipsum repugnare est et resistere Quod et ipsum repugnare est et resistere Spiritui sancto. » Et inducit hoc quod Spiritui sancto. » Et inducit hoc quod dixit Stephanus, Act. VII, 51: Dura cer- dixit Stephanus, Act. VII, 51: Dura cer- vice, etc., vos semper Spiritui sancto vice, etc., vos semper Spiritui sancto resistitis: sicut patres vestri, ita et vos. resistitis: sicut patres vestri, ita et vos. Et si usque ad mortem perduraverit hæc Et si usque ad mortem perduraverit hæc blasphemia, non est remittenda. Ergo blasphemia, non est remittenda. Ergo videtur, quod talis inobedientia sit pec- videtur, quod talis inobedientia sit pec- catum in Spiritum sanctum et ita plu- catum in Spiritum sanctum et ita plu- res sunt species. res sunt species.

9. Adhuc, Videtur quod simulatio 9. Adhuc, Videtur quod simulatio pœnitentiæ sit peccatum in Spiritum pœnitentiæ sit peccatum in Spiritum sanctum. Levit. x, 16, super illud: Inter sanctum. Levit. x, 16, super illud: Inter hæc, hircum, etc., Glossa: « Sicut vera hæc, hircum, etc., Glossa: « Sicut vera pœnitentia veniam promeretur, ita si- pœnitentia veniam promeretur, ita si- mulata Deum irritat. Hoc autem Sancti mulata Deum irritat. Hoc autem Sancti irremissibile peccatum et blasphemiam irremissibile peccatum et blasphemiam in Spiritum sanctum esse dixerunt. » in Spiritum sanctum esse dixerunt. » Ergo videtur, quod simulata pœni- Ergo videtur, quod simulata pœni- tentia sit peccatum in Spiritum san- tentia sit peccatum in Spiritum san-

ctum. ctum.

10. Adhuc, Videtur quod schisma et 10. Adhuc, Videtur quod schisma et hæresis sint peccata in Spiritum san- hæresis sint peccata in Spiritum san- clum quia dicit Joannes in secunda ca- clum quia dicit Joannes in secunda ca- nonica, y. 9, quod omnis qui recedit, et nonica, y. 9, quod omnis qui recedit, et non permanet in doctrina Christi, Deum non permanet in doctrina Christi, Deum non habet. Et infra, yy. 10 et 11: Si quis non habet. Et infra, yy. 10 et 11: Si quis venit ad vos, et hanc doctrinam non af- venit ad vos, et hanc doctrinam non af- fert, nolite recipere eum in domum, nec fert, nolite recipere eum in domum, nec Ave ei dixeritis. Qui enim dicit illi Ave ei dixeritis. Qui enim dicit illi Ave, communicat operibus ejus mali- Ave, communicat operibus ejus mali- gnis. Videtur ergo, quod schisma et gnis. Videtur ergo, quod schisma et hæresis sint peccata in Spiritum san- hæresis sint peccata in Spiritum san- ctum, quæ non remittuntur. ctum, quæ non remittuntur.

1 S. BERNARDUS, Lib. de Præcepto et dispen- satione, cap. 14. 1 S. BERNARDUS, Lib. de Præcepto et dispen- satione, cap. 14.

Solutio. Solutio.

1, 2 et 3. 1, 2 et 3.

IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XXIII, QUÆST. 140. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XXIII, QUÆST. 140.

SOLUTIO. Dicendum, quod veræ species SOLUTIO. Dicendum, quod veræ species peccati in Spiritum sanctum, sunt quas peccati in Spiritum sanctum, sunt quas Magister assignat in Littera ex verbis Magister assignat in Littera ex verbis Augustini, scilicet desperatio, obstina- Augustini, scilicet desperatio, obstina- tio, et finalis impœnitentia. Et dicit, tio, et finalis impœnitentia. Et dicit, quod obstinatio est induratæ mentis in quod obstinatio est induratæ mentis in malitia pertinacia, per quam fit homo malitia pertinacia, per quam fit homo impœnitens. Desperatio autem, qua quis impœnitens. Desperatio autem, qua quis diffidit de bonitate Dei. Finalis autem diffidit de bonitate Dei. Finalis autem impœnitentia, qua homo finaliter propo- impœnitentia, qua homo finaliter propo- nit non pœnitere de peccatis. Præsum- nit non pœnitere de peccatis. Præsum- ptio, qua tantum præsumit de misericor- ptio, qua tantum præsumit de misericor- dia, quod putat Deum peccata non dia, quod putat Deum peccata non vindicare. In libro autem de Sermone vindicare. In libro autem de Sermone Domini in monte Augustinus addit Domini in monte Augustinus addit aliam, scilicet impugnationem veritatis aliam, scilicet impugnationem veritatis agnitæ, et invidentiam fraternæ gratiæ: agnitæ, et invidentiam fraternæ gratiæ: quæ tamen duo dicit quasdam esse spe- quæ tamen duo dicit quasdam esse spe- cies obstinationis. cies obstinationis.

Si quis autem per artem vult scire Si quis autem per artem vult scire multiplicationem harum specierum, talis multiplicationem harum specierum, talis potest esse multiplicatio. Ad remissio- potest esse multiplicatio. Ad remissio- nem peccatorum quædam sunt ex parte nem peccatorum quædam sunt ex parte remittentis, quædam sunt ex parte ejus remittentis, quædam sunt ex parte ejus cui fit remissio. Ex parte remittentis duo cui fit remissio. Ex parte remittentis duo sunt, scilicet misericordia, et justitia. sunt, scilicet misericordia, et justitia. Contra unum illorum est præsumptio, Contra unum illorum est præsumptio, contra aliud desperatio et obstinatio, ex contra aliud desperatio et obstinatio, ex quibus oritur finalis impœnitentia, sicut quibus oritur finalis impœnitentia, sicut dicitur in Littera. Ex parte ejus cui fit dicitur in Littera. Ex parte ejus cui fit remissio, primum est, quod sit in uni- remissio, primum est, quod sit in uni- tate Ecclesiæ. Propter hoc in symbolo tate Ecclesiæ. Propter hoc in symbolo Apostolorum dicitur: « Credo in sanctam Apostolorum dicitur: « Credo in sanctam Ecclesiam, communionem sanctorum, Ecclesiam, communionem sanctorum, remissionem peccatorum. » Et contra remissionem peccatorum. » Et contra sanctitatem Ecclesiæ in qua fit remissio, sanctitatem Ecclesiæ in qua fit remissio, est impugnatio veritatis agnitæ. Contra est impugnatio veritatis agnitæ. Contra communionem sanctorum est invidentia communionem sanctorum est invidentia fraternæ gratiæ. Et sic species peccati fraternæ gratiæ. Et sic species peccati in Spiritum sanctum accipiuntur secun- in Spiritum sanctum accipiuntur secun- dum remissiva sive ex parte Dei, sive ex dum remissiva sive ex parte Dei, sive ex parte Ecclesiæ in qua fit remissio, sive parte Ecclesiæ in qua fit remissio, sive ex parte ejus cui fit remissio. ex parte ejus cui fit remissio.

AD PRIMA tria dicendum est, quod licet AD PRIMA tria dicendum est, quod licet in talia peccata aliquando aliquis incidat in talia peccata aliquando aliquis incidat ex infirmitate, vel ignorantia, tamen ipsa ex infirmitate, vel ignorantia, tamen ipsa peccata numquam sunt ignorantia vel in- peccata numquam sunt ignorantia vel in- firmitas et ideo sunt peccata in Spiritum firmitas et ideo sunt peccata in Spiritum sanctum, non in Patrem, neque in Filium. sanctum, non in Patrem, neque in Filium.

473 473

AD GLOSSAM. Hesychii dicendum, quod AD GLOSSAM. Hesychii dicendum, quod licet ille non enumeret nisi duas species, licet ille non enumeret nisi duas species, sub illis tamen comprehendit alias: quia sub illis tamen comprehendit alias: quia quod aliquis in sceleribus suis perseverat quod aliquis in sceleribus suis perseverat usque in finem, ex obstinatione venit vel usque in finem, ex obstinatione venit vel desperatione. Et hoc non est inconve- desperatione. Et hoc non est inconve- niens, quod una species oriatur ex alia: niens, quod una species oriatur ex alia: quia paulo ante dictum est, quod obsti- quia paulo ante dictum est, quod obsti- natio est induratæ mentis in malitia per- natio est induratæ mentis in malitia per- tinacia, per quam fit homo impœnitens. tinacia, per quam fit homo impœnitens.

AD ALIUD dicendum, quod verum est AD ALIUD dicendum, quod verum est quod ex parte remittentis duo sunt, sed quod ex parte remittentis duo sunt, sed ex parte Ecclesiæ in qua fit remissio, et ex parte Ecclesiæ in qua fit remissio, et ex parte ejus cui fit remissio, multo ex parte ejus cui fit remissio, multo plura sunt : et ideo multo plures sunt plura sunt : et ideo multo plures sunt species. species.

AD ALIUD dicendum, quod nihil valet: AD ALIUD dicendum, quod nihil valet: quia sicut superius sæpe dictum est, ma- quia sicut superius sæpe dictum est, ma- lum multo amplioris divisionis est quam lum multo amplioris divisionis est quam bonum. Licet sint tres virtutes ordinan- bonum. Licet sint tres virtutes ordinan- tes, non sequitur tamen, quod tantum tes, non sequitur tamen, quod tantum tria debeant esse deordinantia, sed multo tria debeant esse deordinantia, sed multo plura ex corruptione quæ omnifariam plura ex corruptione quæ omnifariam incidit. incidit.