IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XXII, QUÆST. 133. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XXII, QUÆST. 133.

sus vero est, qui est amor concupiscen- sus vero est, qui est amor concupiscen- tiæ carnalis vel mundanæ, carnali con- tiæ carnalis vel mundanæ, carnali con- cupiscentia infectus : et ideo ad malum cupiscentia infectus : et ideo ad malum inflammans dupliciter: quia id quod inflammans dupliciter: quia id quod amat, se scilicet, et mundum ut finem amat, se scilicet, et mundum ut finem ponit dilectionis: et sic amat supra ponit dilectionis: et sic amat supra Deum, et peccat mortaliter: quia tunc Deum, et peccat mortaliter: quia tunc fruitur creatura, non creatore secundum fruitur creatura, non creatore secundum Augustinum in libro de Doctrina Chri- Augustinum in libro de Doctrina Chri- stiana : « Omnis perversitas est uti stiana : « Omnis perversitas est uti fruendis, et frui utendis. » Si autem non fruendis, et frui utendis. » Si autem non ponit finem dilectionis in se, et in eo ponit finem dilectionis in se, et in eo quod mundane diligit, sed aliquantulum quod mundane diligit, sed aliquantulum delectatur citra Deum : tunc est veniale delectatur citra Deum : tunc est veniale peccatum quia non abstrahitur a Deo, peccatum quia non abstrahitur a Deo,

447 447

licet aliquo modo alliciatur dilectione licet aliquo modo alliciatur dilectione carnali. carnali.

Et de his sufficienter in prima parte Et de his sufficienter in prima parte Summæ Theologiæ, tractatu de frui et Summæ Theologiæ, tractatu de frui et uti, disputatum et determinatum est. uti, disputatum et determinatum est.

Et sic etiam patet solutio illorum quæ Et sic etiam patet solutio illorum quæ secundo et tertio quæsita sunt, scilicet secundo et tertio quæsita sunt, scilicet si semper sit mortale peccatum, vel ali- si semper sit mortale peccatum, vel ali- quando veniale, vel aliquando nullum quando veniale, vel aliquando nullum peccatum. peccatum.

Ad id quod quarto quæritur, dicen- Ad id quod quarto quæritur, dicen- dum quod jam determinatum est in dum quod jam determinatum est in primo articulo istius quæstionis, ubi primo articulo istius quæstionis, ubi quærebatur de duabus radicibus, scilicet quærebatur de duabus radicibus, scilicet timoris et amoris. timoris et amoris.

QUESTIO CXXXIII. QUESTIO CXXXIII.

Quomodo omne peccatum sit vel ex concupiscentia carnis, vel ex Quomodo omne peccatum sit vel ex concupiscentia carnis, vel ex concupiscentia oculorum, vel concupiscentia oculorum, vel ex superbia vitæ, sicut dicitur, ex superbia vitæ, sicut dicitur, I Joan. II, 16? I Joan. II, 16?

Deinde quæritur de divisione quæ Deinde quæritur de divisione quæ ponitur, I Joan. 11, 16, quod omne quod ponitur, I Joan. 11, 16, quod omne quod est in mundo, concupiscentia carnis est est in mundo, concupiscentia carnis est et concupiscentia oculorum, et superbia et concupiscentia oculorum, et superbia

vitæ. vitæ.

De ista autem divisione duo quæ- De ista autem divisione duo quæ-

runtur. runtur.

Primo, Utrum sit sufficiens divisio? Primo, Utrum sit sufficiens divisio? Secundo, De singulis membris divi- Secundo, De singulis membris divi- sionis. sionis.

MEMBRUM I. MEMBRUM I.

Utrum ista divisio sit sufficiens ? Utrum ista divisio sit sufficiens ?

VIDETUR autem, quod ista divisio sit VIDETUR autem, quod ista divisio sit in nullo sufficiens. in nullo sufficiens.

1. Omnis enim divisio bona sub ali- 1. Omnis enim divisio bona sub ali- quo univoco datur communi. Si ergo quo univoco datur communi. Si ergo ista divisio Omne quod est in mundo, ista divisio Omne quod est in mundo, concupiscentia carnis est, etc., bona est, concupiscentia carnis est, etc., bona est, oportet quod ista tria ad aliquod com- oportet quod ista tria ad aliquod com- mune reducantur quod univoce prædi- mune reducantur quod univoce prædi- catur de ipsis. Et videtur, quod hoc non catur de ipsis. Et videtur, quod hoc non sit, nisi concupiscentia: quia, dicit Au- sit, nisi concupiscentia: quia, dicit Au- gustinus in libro de Vera religione: «Ho- gustinus in libro de Vera religione: «Ho- mines serviunt cupiditati triplici, scilicet mines serviunt cupiditati triplici, scilicet voluptatis, vel excellentiæ, vel specta- voluptatis, vel excellentiæ, vel specta- culi. » Sed cupiditas voluptatis est con- culi. » Sed cupiditas voluptatis est con- cupiscentia carnis: cupiditas excellentiæ, cupiscentia carnis: cupiditas excellentiæ, superbia vitæ cupiditas spectaculi, superbia vitæ cupiditas spectaculi, concupiscentia oculorum. Ergo cupiditas concupiscentia oculorum. Ergo cupiditas sive concupiscentia est illud commune sive concupiscentia est illud commune ad quod ista tria reducuntur. ad quod ista tria reducuntur.

: :

2. Adhuc, Matth. xxvi, 44: Oravit 2. Adhuc, Matth. xxvi, 44: Oravit tertio, eumdem sermonem dicens. Dicit tertio, eumdem sermonem dicens. Dicit

Sed contra. Sed contra.

Quæst. Quæst.

Solutio. Solutio.

448 448

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Glossa ibidem : « Est concupiscentia Glossa ibidem : « Est concupiscentia carnis, oculorum, et ambitio sæculi. carnis, oculorum, et ambitio sæculi. Hæc tria sunt ista expresse quæ a Joanne Hæc tria sunt ista expresse quæ a Joanne ponuntur. » Ergo videtur, quod ista sub ponuntur. » Ergo videtur, quod ista sub hoc communi quod est concupiscentia, hoc communi quod est concupiscentia,

contineantur. contineantur.

3. Adhuc, Augustinus in libro de Doc- 3. Adhuc, Augustinus in libro de Doc- trina Christiana: « Cupiditatem voco trina Christiana: « Cupiditatem voco motum animi ad fruendum se, proximo, motum animi ad fruendum se, proximo, et quolibet corporeo non propter Deum. >> et quolibet corporeo non propter Deum. >> Sed talis motus communis est his tri- Sed talis motus communis est his tri- bus. Ergo cupiditas communis est his bus. Ergo cupiditas communis est his tribus. tribus.

CONTRA: CONTRA:

Sicut contingit peccare per concupi- Sicut contingit peccare per concupi- scentiam, ita contingit peccare per con- scentiam, ita contingit peccare per con- temptum. Et constat, quod contemptus temptum. Et constat, quod contemptus non potest reduci ad concupiscentiam: non potest reduci ad concupiscentiam: quia contemptus est motus irascibilis quia contemptus est motus irascibilis potentiæ, concupiscentia autem concu- potentiæ, concupiscentia autem concu- piscibilis. Cum ergo omnia peccata, piscibilis. Cum ergo omnia peccata, sicut dicit Glossa, sub his tribus conti- sicut dicit Glossa, sub his tribus conti- neantur, et non omnia peccata ad cupi- neantur, et non omnia peccata ad cupi- ditatem reducantur, videtur quod cupidi- ditatem reducantur, videtur quod cupidi- tas non sit illud commune sub quo ista tas non sit illud commune sub quo ista tria continentur. tria continentur.

ULTERIUS videtur, quod divisio non sit ULTERIUS videtur, quod divisio non sit sufficiens multa enim peccata sunt, sufficiens multa enim peccata sunt, quæ ad nullum istorum reducuntur, sic- quæ ad nullum istorum reducuntur, sic- ut peccatum infidelitatis, et peccatum ut peccatum infidelitatis, et peccatum scandali, et peccatum ignorantiæ, et scandali, et peccatum ignorantiæ, et peccatum timoris, in quo homo repen- peccatum timoris, in quo homo repen- tina et insolita exhorrescit, sicut dicit tina et insolita exhorrescit, sicut dicit Augustinus in libro X Confessionum. Augustinus in libro X Confessionum.

SOLUTIO. Ad hæc omnia solvendum SOLUTIO. Ad hæc omnia solvendum est per Glossam Augustini, quæ ibidem est per Glossam Augustini, quæ ibidem est sic super illud, Omne quod est in est sic super illud, Omne quod est in mundo « Omnes dilectores mundi nihil mundo « Omnes dilectores mundi nihil habent nisi hæc tria, quibus omnia ge- habent nisi hæc tria, quibus omnia ge- nera vitiorum comprehenduntur. Concu- nera vitiorum comprehenduntur. Concu- piscentia carnis est desiderium omnium piscentia carnis est desiderium omnium eorum quæ ad voluptatem et delicias cor- eorum quæ ad voluptatem et delicias cor- poris pertinent, ut cibus, potus, concu- poris pertinent, ut cibus, potus, concu- bitus, et hujusmodi. Concupiscentia ocu- bitus, et hujusmodi. Concupiscentia ocu- lorum est omnis curiositas, quæ fit in lorum est omnis curiositas, quæ fit in discendis artibus magicis, in contemplan- discendis artibus magicis, in contemplan- dis spectaculis, in supervacuis acqui- dis spectaculis, in supervacuis acqui-

rendis rebus temporalibus, in digno- rendis rebus temporalibus, in digno- scendis carpendisque vitiis proximorum. scendis carpendisque vitiis proximorum. Superbia vitæ est, cum quis se jactat in Superbia vitæ est, cum quis se jactat in honoribus, magnas familias expetit. Per honoribus, magnas familias expetit. Per hæc tria victus est Adam: quia cibum hæc tria victus est Adam: quia cibum vetitum concupivit ex concupiscentia vetitum concupivit ex concupiscentia carnis, voluit scire bonum et malum ex carnis, voluit scire bonum et malum ex concupiscentia oculorum, voluit esse sic- concupiscentia oculorum, voluit esse sic- ut Deus ex superbia vitæ. Hæc tria vicit ut Deus ex superbia vitæ. Hæc tria vicit Christus quia non est captus amore pa- Christus quia non est captus amore pa- nis corporalis non descendit de pinna, nis corporalis non descendit de pinna, quod esset tentare Deum: super regna quod esset tentare Deum: super regna mundi extolli noluit. » mundi extolli noluit. »

Dicendum ergo, quod hæc divisio Dicendum ergo, quod hæc divisio bona est et sufficiens, et sub hoc com- bona est et sufficiens, et sub hoc com- muni quod est cupiditas, continetur. muni quod est cupiditas, continetur. Sed cupiditas dicitur tribus modis. Sed cupiditas dicitur tribus modis. Primo enim modo dicitur pronitas ad Primo enim modo dicitur pronitas ad peccandum ex originali peccato causata: peccandum ex originali peccato causata: et sic non sumitur hic prout est com- et sic non sumitur hic prout est com- mune ad ista tria. Secundo modo dicitur mune ad ista tria. Secundo modo dicitur concupiscentia ad delectabilia carnis per- concupiscentia ad delectabilia carnis per- tinentia : et sic iterum non potest esse tinentia : et sic iterum non potest esse commune ad ista tria. Tertio modo di- commune ad ista tria. Tertio modo di- citur amor illicitus cujuscumque rei tem- citur amor illicitus cujuscumque rei tem- poralis, et hoc modo sumitur hic. Et sic poralis, et hoc modo sumitur hic. Et sic est commune ad hæc tria. Et sic omne est commune ad hæc tria. Et sic omne peccatum fit ex concupiscentia. Qui enim peccatum fit ex concupiscentia. Qui enim contemnit unum, ideo contemnit, quia contemnit unum, ideo contemnit, quia amat alterum. Et qui scandalizat, in hoc amat alterum. Et qui scandalizat, in hoc scandalizat, quod illicite concupiscit. Et scandalizat, quod illicite concupiscit. Et qui ignorat, ideo ignorat, quia occupa- qui ignorat, ideo ignorat, quia occupa- tur quibusdam quæ concupiscit, ex qui- tur quibusdam quæ concupiscit, ex qui- bus impeditur addiscere quæ tenetur bus impeditur addiscere quæ tenetur scire. Qualiter autem omne peccatum scire. Qualiter autem omne peccatum reducatur ad ista tria tam in spiritualibus reducatur ad ista tria tam in spiritualibus quam in corporalibus, patet ex Glossa quam in corporalibus, patet ex Glossa paulo ante inducta. paulo ante inducta.

Per hoc quoque patet solutio ad to- Per hoc quoque patet solutio ad to-

tum. tum.

Ast, 1, Ast, 1,

ontra ontra

IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XXII, QUÆST. 133. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XXII, QUÆST. 133.

MEMBRUM II. MEMBRUM II.

De singulis membris istius divisionis in De singulis membris istius divisionis in speciali. speciali.

TERTIO, Quæritur de singulis membris TERTIO, Quæritur de singulis membris istius divisionis. Et hoc est quærere, istius divisionis. Et hoc est quærere, Quæ peccata ad singula istorum perti- Quæ peccata ad singula istorum perti- nent? Licet enim hoc valde expresse nent? Licet enim hoc valde expresse determinatum sit in Glossa inducta, ta- determinatum sit in Glossa inducta, ta- men quædam dubia remanent, et ma- men quædam dubia remanent, et ma- xime propter id quod dictum est de xime propter id quod dictum est de concupiscentia oculorum, ad quam, ut concupiscentia oculorum, ad quam, ut dicit Glossa, pertinet studium in magicis dicit Glossa, pertinet studium in magicis et necromanticis, quæ etiam ab Eccle- et necromanticis, quæ etiam ab Eccle- sia interdicta sunt. sia interdicta sunt.

QUÆRITUR ergo, Utrum etiam alia stu- QUÆRITUR ergo, Utrum etiam alia stu- dia sicut in naturalibus et. geometricis et dia sicut in naturalibus et. geometricis et hujusmodi ad concupiscentiam oculorum hujusmodi ad concupiscentiam oculorum pertineant? pertineant?

Et videtur, quod non. Illa enim sunt Et videtur, quod non. Illa enim sunt studia laudabilia, et multum conferunt studia laudabilia, et multum conferunt ad scientiam Scripturarum. ad scientiam Scripturarum.

CONTRA hoc tamen quidam objiciunt, CONTRA hoc tamen quidam objiciunt, 1. Ex verbis Senecæ, qui dicit: << In 1. Ex verbis Senecæ, qui dicit: << In tanta necessitate temporum doces me tanta necessitate temporum doces me terram mensurare, qui meipsius ignoro terram mensurare, qui meipsius ignoro mensuram. » Quasi dicat: Hoc super- mensuram. » Quasi dicat: Hoc super- vacuum est. Ergo videtur, quod studium vacuum est. Ergo videtur, quod studium in talibus pertineat ad concupiscentiam in talibus pertineat ad concupiscentiam oculorum, sicut et in magicis. oculorum, sicut et in magicis.

2. Adhuc, Baruch, 111, 23: Filii Agar, 2. Adhuc, Baruch, 111, 23: Filii Agar, qui exhauriunt prudentiam quæ de terra qui exhauriunt prudentiam quæ de terra est, negotiatores Merrhæ et Theman, et est, negotiatores Merrhæ et Theman, et fabulatores, et exquisitores prudentiæ fabulatores, et exquisitores prudentiæ et intelligentiæ viam autem sapientiæ et intelligentiæ viam autem sapientiæ nescierunt, neque commemorati sunt se- nescierunt, neque commemorati sunt se- mitas ejus. Videtur ergo, quod omnium mitas ejus. Videtur ergo, quod omnium talium inquisitio pertineat ad curiosita- talium inquisitio pertineat ad curiosita- tem vel concupiscentiam oculorum: eo tem vel concupiscentiam oculorum: eo quod tales res supervacuæ sunt. Dicit quod tales res supervacuæ sunt. Dicit enim Glossa inducta, quod investigatio enim Glossa inducta, quod investigatio supervacua rerum ad nos non pertinen- supervacua rerum ad nos non pertinen-

XXXIII XXXIII

449 449

tium, ad concupiscentiam oculorum tium, ad concupiscentiam oculorum pertinet, sicut investigatio conscientiæ pertinet, sicut investigatio conscientiæ alienæ et secretorum alienorum. alienæ et secretorum alienorum.

ULTERIUS quæritur, Quid pertineat ad Quæst. 2. ULTERIUS quæritur, Quid pertineat ad Quæst. 2. concupiscentiam carnis? concupiscentiam carnis?

1. Dicit autem Glossa, quod ea quæ 1. Dicit autem Glossa, quod ea quæ pertinent ad gulam et ad luxuriam. Et pertinent ad gulam et ad luxuriam. Et secundum hoc ratio ciborum pertinet secundum hoc ratio ciborum pertinet ad concupiscentiam carnis, quæ tamen ad concupiscentiam carnis, quæ tamen quando fit causa infirmitatis, non vide- quando fit causa infirmitatis, non vide- tur esse mala. tur esse mala.

2. Adhuc, Coitus cum sua concessus 2. Adhuc, Coitus cum sua concessus est ab Apostolo, I ad Corinth. vi, 2 : est ab Apostolo, I ad Corinth. vi, 2 : Unusquisque suam uxorem habeat. Unusquisque suam uxorem habeat. Propter fornicationem vitandam dicit Propter fornicationem vitandam dicit Glossa. Tunc videtur, quod hoc cum sit Glossa. Tunc videtur, quod hoc cum sit licitum, ad concupiscentiam carnis non licitum, ad concupiscentiam carnis non pertineat: quia dicitur, Matth. vi, 18: pertineat: quia dicitur, Matth. vi, 18: Non potest arbor bona malos fructus fa- Non potest arbor bona malos fructus fa- cere, neque arbor mala bonos fructus cere, neque arbor mala bonos fructus facere. facere.

SIMILITER quæritur de superbia vitæ. Quæst. 3. SIMILITER quæritur de superbia vitæ. Quæst. 3. Ab illa autem non videtur oriri nisi su- Ab illa autem non videtur oriri nisi su- perbia, et forte inanis gloria. Invidia au- perbia, et forte inanis gloria. Invidia au- tem et detractio et hujusmodi ad nullam tem et detractio et hujusmodi ad nullam istarum radicum videntur reduci: cum istarum radicum videntur reduci: cum tamen dicat Glossa superius inducta, tamen dicat Glossa superius inducta, quod ista tria universales radices sint quod ista tria universales radices sint omnium malorum quæ sunt in mundo. omnium malorum quæ sunt in mundo.

SOLUTIO. Dicendum, quod omne ma- Solutio. SOLUTIO. Dicendum, quod omne ma- Solutio. lum ad has tres radices reducitur, sicut lum ad has tres radices reducitur, sicut dicit Glossa, et verum dicit. dicit Glossa, et verum dicit.

ET QUOD primo de concupiscentia ocu- Ad quæst. 1. ET QUOD primo de concupiscentia ocu- Ad quæst. 1. lorum objicitur, dicendum quod concu- lorum objicitur, dicendum quod concu- piscentia oculorum dicitur concupiscen- piscentia oculorum dicitur concupiscen- tia quinque sensuum. Et hoc propter tia quinque sensuum. Et hoc propter hoc, quia dicit Augustinus, quod visus hoc, quia dicit Augustinus, quod visus tenet principatum in sensibus: et ideo tenet principatum in sensibus: et ideo concupiscentia oculorum plus quam ab concupiscentia oculorum plus quam ab aliis sensibus denominatur. Unde omnis aliis sensibus denominatur. Unde omnis curiosa et superflua investigatio rerum curiosa et superflua investigatio rerum ad sensus interiores vel exteriores perti- ad sensus interiores vel exteriores perti- nentium, dicitur reduci ad concupiscen- nentium, dicitur reduci ad concupiscen- tiam oculorum. Studia tamen laudabi- tiam oculorum. Studia tamen laudabi- lium et bonorum, sicut studia liberalium lium et bonorum, sicut studia liberalium scientiarum, bona sunt: et ideo ad ma- scientiarum, bona sunt: et ideo ad ma-

29 29

Ad quest. 2. Ad quest. 2.

450 450

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

lam radicem non ordinantur. Sed stu- lam radicem non ordinantur. Sed stu- dia magorum et necromanticorum, quia dia magorum et necromanticorum, quia mala sunt et superflua, et ab Ecclesia mala sunt et superflua, et ab Ecclesia interdicta et licet actibus exterioribus interdicta et licet actibus exterioribus non subjaceant, tamen imaginationi sub- non subjaceant, tamen imaginationi sub- jacent, quæ dicitur sensus interior. Quia jacent, quæ dicitur sensus interior. Quia dicit Avicenna, quod decem sunt sensus dicit Avicenna, quod decem sunt sensus hominis, quinque exteriores, et quinque hominis, quinque exteriores, et quinque interiores. Exteriores sunt visus, audi- interiores. Exteriores sunt visus, audi- tus, odoratus, gustus, et tactus. Interio- tus, odoratus, gustus, et tactus. Interio- res sunt sensus communis, imaginatio, res sunt sensus communis, imaginatio, phantasia, æstimativa, et memoria. De phantasia, æstimativa, et memoria. De quibus dicit Augustinus super Genesim quibus dicit Augustinus super Genesim ad litteram, quod licet exteriores divisi ad litteram, quod licet exteriores divisi sunt, tamen cum ad interiores reducun- sunt, tamen cum ad interiores reducun- tur, omnes visus dicuntur. Et propter tur, omnes visus dicuntur. Et propter hoc etiam visio in tres dividitur, scilicet hoc etiam visio in tres dividitur, scilicet sensibilem, imaginariam, et intellectua- sensibilem, imaginariam, et intellectua- lem, sicut dicit ibidem. lem, sicut dicit ibidem.

Dicendum, sicut dicit Glossa, quod Dicendum, sicut dicit Glossa, quod illa omnia quæ pertinent ad gulam, lu- illa omnia quæ pertinent ad gulam, lu- xuriam, et hujusmodi. Tamen concubi- xuriam, et hujusmodi. Tamen concubi- tus matrimonialis in quo nihil est nisi tus matrimonialis in quo nihil est nisi solutio debiti, ad hoc non pertinet, sed solutio debiti, ad hoc non pertinet, sed ad justitiam scilicet: nisi esset, sicut dicit ad justitiam scilicet: nisi esset, sicut dicit Hieronymus, quod intentionem matri- Hieronymus, quod intentionem matri- monii non haberet, nec fidem, nec pro- monii non haberet, nec fidem, nec pro- lem, nec sacramentum intueretur: de lem, nec sacramentum intueretur: de quo dicitur in sententiolis Sexti Pytha- quo dicitur in sententiolis Sexti Pytha- gorici, quod ardentior amator propriæ gorici, quod ardentior amator propriæ conjugis adulter est, ille scilicet qui nec conjugis adulter est, ille scilicet qui nec modum naturæ servat, nec bonum ma- modum naturæ servat, nec bonum ma-

trimonii considerat. trimonii considerat.

QUOD AUTEM de superbia vitæ dicitur Ad que QUOD AUTEM de superbia vitæ dicitur Ad que et invidia et detractione et his quæ ad et invidia et detractione et his quæ ad invidiam pertinent, quod ad superbiam invidiam pertinent, quod ad superbiam reducantur, dicendum quod reducuntur reducantur, dicendum quod reducuntur ad eam talis enim reginæ, scilicet su- ad eam talis enim reginæ, scilicet su- AD ID quod quæritur, Quid pertineat perbiæ, semper est invidia AD ID quod quæritur, Quid pertineat perbiæ, semper est invidia cum suis cum suis ad concupiscentiam carnis? ad concupiscentiam carnis? filiabus pedissequa. filiabus pedissequa.

QUÆSTIO CXXXIV. QUÆSTIO CXXXIV.

De peccato et actibus ejus in communi. De peccato et actibus ejus in communi.

Deinde transeundum est ad distinctio. Deinde transeundum est ad distinctio. nem XXXVII libri II Sententiarum, nem XXXVII libri II Sententiarum, quæ sic incipit: Sunt autem et plurimi quæ sic incipit: Sunt autem et plurimi longe aliter de peccato et actu ejus sen- longe aliter de peccato et actu ejus sen- tientes. tientes.

In qua propter ea quæ dicuntur in In qua propter ea quæ dicuntur in duobus capitulis primis, quæritur, Utrum duobus capitulis primis, quæritur, Utrum peccatum in quantum peccatum sit a peccatum in quantum peccatum sit a Deo? Deo?

Ratione autem eorum quæ dicuntur in Ratione autem eorum quæ dicuntur in tribus sequentibus capitulis, quæritur, tribus sequentibus capitulis, quæritur, Utrum peccatum in quantum peccatum Utrum peccatum in quantum peccatum sit res aliqua ? sit res aliqua ?

1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Senten- 1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Senten- tiarum, Dist. XXXVII, Art. 1. Tom. XXVII hu- tiarum, Dist. XXXVII, Art. 1. Tom. XXVII hu-

MEMBRUM MEMBRUM

• •

Utrum peccatum in quantum peccatum Utrum peccatum in quantum peccatum sit a Deo '? sit a Deo '?

Ad primum proceditur sic: Ad primum proceditur sic:

1. In causis naturalibus sic est, quæ 1. In causis naturalibus sic est, quæ exemplatæ sunt a causa divina, quod exemplatæ sunt a causa divina, quod idem præsentia sua et absentia facit op- idem præsentia sua et absentia facit op-

jusce novæ editionis. jusce novæ editionis.

IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XXII, QUÆST. 134. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XXII, QUÆST. 134.

posita, sicut sol qui præsentia sua illu- posita, sicut sol qui præsentia sua illu- minat, et absentia sua obtenebrat. Cum minat, et absentia sua obtenebrat. Cum ergo, sicut dicit Damascenus, peccatum ergo, sicut dicit Damascenus, peccatum sit tenebra spiritualis in quantum pec- sit tenebra spiritualis in quantum pec- catum est sicut sol divinus potentia sua catum est sicut sol divinus potentia sua facit lumen gratiæ, ita absentia sua facit facit lumen gratiæ, ita absentia sua facit tenebras peccati. Videtur ergo, quod in tenebras peccati. Videtur ergo, quod in quantum peccatum tenebra est, et in quantum peccatum tenebra est, et in quantum est, a Deo sit: quod expresse quantum est, a Deo sit: quod expresse negat Magister in Littera. negat Magister in Littera.

2. Adhuc, Aristoteles in II Physico- 2. Adhuc, Aristoteles in II Physico- rum dicit, quod idem est causa opposi- rum dicit, quod idem est causa opposi- torum sicut gubernator præsentia sua torum sicut gubernator præsentia sua est causa salutis navis, et absentia peri- est causa salutis navis, et absentia peri- clitationis. Ergo videtur similiter esse in clitationis. Ergo videtur similiter esse in Deo. Ex hoc sequitur ut prius. Deo. Ex hoc sequitur ut prius.

3. Adhuc, Quod est causa causæ, hoc 3. Adhuc, Quod est causa causæ, hoc est causa causati, secundum rationem est causa causati, secundum rationem philosophiæ. Sed innegabile est quin philosophiæ. Sed innegabile est quin Deus sit causa voluntatis: voluntas au- Deus sit causa voluntatis: voluntas au- tem est causa peccati. Ergo videtur, tem est causa peccati. Ergo videtur, quod Deus sit causa peccati, etiam in quan- quod Deus sit causa peccati, etiam in quan- tum peccatum est: quia dicit Augustinus, tum peccatum est: quia dicit Augustinus, quod « omne peccatum adeo volunta- quod « omne peccatum adeo volunta- rium est, quod si non est voluntarium, rium est, quod si non est voluntarium, non est peccatum. » non est peccatum. »

4. Adhuc, III Reg. XXII, 20 et seq. : 4. Adhuc, III Reg. XXII, 20 et seq. : Quis decipiet Achab? Et dixit spiritus Quis decipiet Achab? Et dixit spiritus mendax Ego decipiam illum. Cui lo- mendax Ego decipiam illum. Cui lo- cutus est Dominus: In quo ? Et ille cutus est Dominus: In quo ? Et ille ait: Egrediar, et ero spiritus mendax in ait: Egrediar, et ero spiritus mendax in ore omnium prophetarum ejus. Et dixit ore omnium prophetarum ejus. Et dixit Dominus Decipies, et prævalebis: egre- Dominus Decipies, et prævalebis: egre- dere, et fac ita. Ergo videtur, quod Deus dere, et fac ita. Ergo videtur, quod Deus fuerit ibi causa mendacii, et etiam potest fuerit ibi causa mendacii, et etiam potest esse causa aliorum peccatorum. esse causa aliorum peccatorum.

5. Adhuc, Ad Roman. 1, 26, super 5. Adhuc, Ad Roman. 1, 26, super illud: Tradidit illos Deus in passiones illud: Tradidit illos Deus in passiones ignominiæ, dicit Fulgentius, quod « Deus ignominiæ, dicit Fulgentius, quod « Deus operatur in cordibus hominum ad incli- operatur in cordibus hominum ad incli- nandum voluntates eorum in omne quod nandum voluntates eorum in omne quod voluerit, sive in bonum, sive in ma- voluerit, sive in bonum, sive in ma- lum. » Ergo videtur, quod aliquando in- lum. » Ergo videtur, quod aliquando in- clinat voluntates hominum in malum, et clinat voluntates hominum in malum, et sic est causa mali. sic est causa mali.

451 451

bedientiam unius hominis peccatores bedientiam unius hominis peccatores constituti sunt multi. Ibi Glossa: «< Opus constituti sunt multi. Ibi Glossa: «< Opus operis Dei transit per opus Dei. » Et operis Dei transit per opus Dei. » Et quod transit per opus Dei, videtur cau- quod transit per opus Dei, videtur cau- sari a Deo quia quod est causæ causæ, sari a Deo quia quod est causæ causæ, est causa causati. Cum ergo peccatum est causa causati. Cum ergo peccatum transit per opus Dei quod est homo, vi- transit per opus Dei quod est homo, vi- detur causari a Deo in quantum pecca- detur causari a Deo in quantum pecca- tum. tum.

CONTRA: CONTRA:

1. Augustinus super Genesim ad litte- 1. Augustinus super Genesim ad litte- ram : « Inconveniens videtur esse, quod ram : « Inconveniens videtur esse, quod Deus sit causa mali per se vel per acci- Deus sit causa mali per se vel per acci- dens. » dens. »

2. Adhuc, In præhabitis sæpe proba- 2. Adhuc, In præhabitis sæpe proba- tum est, quod peccatum non habet cau- tum est, quod peccatum non habet cau- sam nisi deficientem, propter hoc quod sam nisi deficientem, propter hoc quod defectus est. Deus in nullo deficiens est. defectus est. Deus in nullo deficiens est. Ergo non potest esse causa peccati. Ergo non potest esse causa peccati.

3. Ad hoc sunt illa quæ in Littera a 3. Ad hoc sunt illa quæ in Littera a Magistro inducuntur et in primo et se- Magistro inducuntur et in primo et se- cundo capitulo, et maxime illud quod in cundo capitulo, et maxime illud quod in fine secundi inducitur per Augustinus in fine secundi inducitur per Augustinus in prima responsione contra Pelagianos ¹, prima responsione contra Pelagianos ¹, ubi sic dicit: « Opera diaboli quæ vitia ubi sic dicit: « Opera diaboli quæ vitia dicuntur, actus sunt, non res. » Et in dicuntur, actus sunt, non res. » Et in quarta responsione: « Omne malum na- quarta responsione: « Omne malum na- tura non est, sed actus accidens alicui tura non est, sed actus accidens alicui ex defectu boni. Quamobrem quod na- ex defectu boni. Quamobrem quod na- tura non est, Deus non fecit: quia natura tura non est, Deus non fecit: quia natura est omne quod fecit. » Et ibidem, est omne quod fecit. » Et ibidem, « Omne quod natura bonum est, Deus « Omne quod natura bonum est, Deus ex nihilo fecit, non diabolus. » ex nihilo fecit, non diabolus. »

4. Adhuc, Fulgentius : « Illius rei 4. Adhuc, Fulgentius : « Illius rei Deus non est ultor, cujus est auctor: » Deus non est ultor, cujus est auctor: » pcccati est ultor: ergo peccati auctor pcccati est ultor: ergo peccati auctor

non est. non est.

Sed contra. Sed contra.

SOLUTIO. Dicendum, quod peccatum Solutio. SOLUTIO. Dicendum, quod peccatum Solutio. dupliciter accipi potest, scilicet actus sub dupliciter accipi potest, scilicet actus sub deformitate, vel actus secundum id quod deformitate, vel actus secundum id quod est. Si primo modo: tunc nullo modo est. Si primo modo: tunc nullo modo potest referri in Deum ut in causam, potest referri in Deum ut in causam, quia sic habet causam deficientem. Si quia sic habet causam deficientem. Si secundo modo: tunc referri potest in secundo modo: tunc referri potest in

6. Adhuc, Ad Roman. v, 19: Per ino- Deum, sicut in præhabita distinctione 6. Adhuc, Ad Roman. v, 19: Per ino- Deum, sicut in præhabita distinctione

Id est, in libro I contra Pelagianos qui Id est, in libro I contra Pelagianos qui Hypognosticon dicitur, in fine libri I. Ibidem, Hypognosticon dicitur, in fine libri I. Ibidem,

in principio libri IV (Nota edit. Lugd ). in principio libri IV (Nota edit. Lugd ).

452 452

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

dictum est. Et hæc omnia disputata sunt dictum est. Et hæc omnia disputata sunt in principio primæ partis Summæ theo- in principio primæ partis Summæ theo- logiæ, tractatu de bono, in quæstione, logiæ, tractatu de bono, in quæstione, Unde malum. Unde malum.

Ad 1. AD PRIMUM ergo dicendum, quod nulla Ad 1. AD PRIMUM ergo dicendum, quod nulla causa absentia sua aliquid facit, sed pri- causa absentia sua aliquid facit, sed pri- vat. Et secundum Augustinum: vat. Et secundum Augustinum: « Sic « Sic Deus est causa peccati, non impertiendo Deus est causa peccati, non impertiendo malitiam, sed subtrahendo gratiam. » malitiam, sed subtrahendo gratiam. » Probatum est enim in præhabitis, quod Probatum est enim in præhabitis, quod homo non resistit peccato nisi præventus homo non resistit peccato nisi præventus gratia et sic Deus non est causa peccati, gratia et sic Deus non est causa peccati, sed ex defectu gratiæ homo incidit in sed ex defectu gratiæ homo incidit in peccatum. peccatum.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

Ad Ad

Ad 5. Ad 5.

Ad 6. Ad 6.

AD ALIUD dicendum, quod hoc modo AD ALIUD dicendum, quod hoc modo Deus non est causa peccati, sed subtra- Deus non est causa peccati, sed subtra- ctionis gratiæ et tunc homo ex seipso ctionis gratiæ et tunc homo ex seipso incidit in periculum, ut dictum est. incidit in periculum, ut dictum est.

AD ALIUD dicendum, quod illa proposi- AD ALIUD dicendum, quod illa proposi- tio, quod est causa causæ, est causa cau- tio, quod est causa causæ, est causa cau- sati, intelligitur sic, quod quando in sati, intelligitur sic, quod quando in eadem habitudine se habet causatum ad eadem habitudine se habet causatum ad causam proximam in qua se habet causa causam proximam in qua se habet causa proxima ad causam primam. Et hoc hic proxima ad causam primam. Et hoc hic non est: quia peccatum se habet ad vo- non est: quia peccatum se habet ad vo- luntatem sicut ad causam deficientem, luntatem sicut ad causam deficientem, voluntas vero se habet ad causam pri- voluntas vero se habet ad causam pri- mam sicut ad causam efficientem. mam sicut ad causam efficientem.

AD ALIUD dicendum, quod Deus hoc AD ALIUD dicendum, quod Deus hoc non fecit, sed permisit propter iniqui- non fecit, sed permisit propter iniqui- tatem Achab. Causa vero mendacii fuit tatem Achab. Causa vero mendacii fuit mendax spiritus. mendax spiritus.

AD ALIUD dicendum, quod non est in- AD ALIUD dicendum, quod non est in- clinatio ad bonum ad malum uno clinatio ad bonum ad malum uno modo quia Deus inclinat voluntates ho- modo quia Deus inclinat voluntates ho- minum ad bonum conferendo gratiam, minum ad bonum conferendo gratiam, ad malum autem gratiam subtrahendo. ad malum autem gratiam subtrahendo. Et illius subtractionis Deus non est cau- Et illius subtractionis Deus non est cau- sa, sed ille qui avertit se a gratia, ut sa, sed ille qui avertit se a gratia, ut paulo ante dictum est. paulo ante dictum est.

AD ULTIMUM dicendum, quod opus ope- AD ULTIMUM dicendum, quod opus ope- ris Dei quod est peccatum, non transit ris Dei quod est peccatum, non transit per opus Dei secundum quod illud est per opus Dei secundum quod illud est opus, sed secundum quod est deficiens opus, sed secundum quod est deficiens ab opere Dei, propter gratiæ subtractio- ab opere Dei, propter gratiæ subtractio- nem. Et dat exemplum Augustinus de nem. Et dat exemplum Augustinus de

1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Sen- 1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Sen- tentiarum, Dist. XXXVIII, Art. 2. Tom. XXVII tentiarum, Dist. XXXVIII, Art. 2. Tom. XXVII

claudicatione, quæ non transit per ti- claudicatione, quæ non transit per ti- biam prout movetur virtute gressiva, biam prout movetur virtute gressiva, sed potius egreditur ex ea secundum sed potius egreditur ex ea secundum quod subjacet curvitati. Et dicendum quod subjacet curvitati. Et dicendum est, quod peccatum non est in voluntate est, quod peccatum non est in voluntate secundum quod est a primo bono, sed secundum quod est a primo bono, sed secundum quod deficit ab illo. secundum quod deficit ab illo.

MEMBRUM II. MEMBRUM II.

Utrum peccatum in quantum peccatum Utrum peccatum in quantum peccatum sit res aliqua, vel natura, vel substan- sit res aliqua, vel natura, vel substan- tia' ? tia' ?

Secundo quæritur, Utrum peccatum Secundo quæritur, Utrum peccatum in quantum peccatum sit res aliqua, vel in quantum peccatum sit res aliqua, vel natura, vel substantia? natura, vel substantia?

Ad hoc primo objicitur ex Littera. Ad hoc primo objicitur ex Littera.

1. Dicitur, Joan. 1, 3: Sine ipso fa- 1. Dicitur, Joan. 1, 3: Sine ipso fa- ctum est nihil. Glossa, « peccatum, quod ctum est nihil. Glossa, « peccatum, quod a vero esse recedit, et ad non esse ap- a vero esse recedit, et ad non esse ap- propinquat et appropinquare facit. » propinquat et appropinquare facit. » Quod autem nihil est, nec res, nec na- Quod autem nihil est, nec res, nec na- tura, nec substantia est. Ergo peccatum tura, nec substantia est. Ergo peccatum nihil horum esse potest. nihil horum esse potest.

2. Adhuc, Ad hoc etiam sunt illæ ob- 2. Adhuc, Ad hoc etiam sunt illæ ob- jectiones quæ ponuntur in illo capitulo. jectiones quæ ponuntur in illo capitulo. In hoc autem verbo superiorum senten- In hoc autem verbo superiorum senten- tiæ recte opponitur, qui dicunt Deum tiæ recte opponitur, qui dicunt Deum non esse auctorem malorum in quantum non esse auctorem malorum in quantum mala sunt, sed in quantum sunt: et in mala sunt, sed in quantum sunt: et in quantum mala sunt, dicunt ea nihil esse. quantum mala sunt, dicunt ea nihil esse. Quid ergo mirum si Deus dicitur non. Quid ergo mirum si Deus dicitur non. esse auctor eorum in quantum nihil sunt, esse auctor eorum in quantum nihil sunt, cum nihil nullus auctor existere queat? cum nihil nullus auctor existere queat? Ex hoc sequitur quod prius. Ex hoc sequitur quod prius.

SOLUTIO. Dicendum, quod ad hoc om- SOLUTIO. Dicendum, quod ad hoc om- nes antiqui solverunt per distinctionem. nes antiqui solverunt per distinctionem. Dixerunt enim, quod res dicitur mulți- Dixerunt enim, quod res dicitur mulți- pliciter. Aliquando enim dicitur ens ra- pliciter. Aliquando enim dicitur ens ra- tum per formam determinantem ipsum tum per formam determinantem ipsum

hujusce novæ editionis. hujusce novæ editionis.

IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XXII, QUÆST. 135. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XXII, QUÆST. 135.

ad esse hoc, vel ad esse in hoc. Et sic ad esse hoc, vel ad esse in hoc. Et sic nullus dixit umquam, quod peccatum nullus dixit umquam, quod peccatum esset res, sed potius privatio rei quia esset res, sed potius privatio rei quia est corruptio modi, speciei, et ordinis, est corruptio modi, speciei, et ordinis, ut dicit Augustinus. Per modum autem, ut dicit Augustinus. Per modum autem, speciem, et ordinem deberet ad esse de- speciem, et ordinem deberet ad esse de- terminari si determinaretur. Aliquando terminari si determinaretur. Aliquando etiam dicitur res a reor, reris, de quo etiam dicitur res a reor, reris, de quo potest esse aliquo modo opinio, quod sit potest esse aliquo modo opinio, quod sit in se vel in alio. Sic cæcitas dicitur esse in se vel in alio. Sic cæcitas dicitur esse res in oculo, privatio visus. Sic malum res in oculo, privatio visus. Sic malum dicitur esse in actu cordis, oris, vel ope- dicitur esse in actu cordis, oris, vel ope- ris, non quod verum esse habeat, sed ris, non quod verum esse habeat, sed potius ab eo recedat, sicut omnes priva- potius ab eo recedat, sicut omnes priva- tiones. Et sic dicunt, quod res dicitur in tiones. Et sic dicunt, quod res dicitur in quadam auctoritate Fulgentii qui sic di- quadam auctoritate Fulgentii qui sic di- cit «Illius rei Deus non est auctor, cit «Illius rei Deus non est auctor, cujus est ultor. » Et videtur significare, cujus est ultor. » Et videtur significare, quod sit res aliqua. quod sit res aliqua.

Natura etiam dicitur multis modis, Natura etiam dicitur multis modis, sicut dicit Aristoteles in VIII Physico- sicut dicit Aristoteles in VIII Physico- rum, qui dicit, quod « natura est causa rum, qui dicit, quod « natura est causa ordinis in omnibus quæ per naturam ordinis in omnibus quæ per naturam sunt. » Et sic peccatum et aliæ privatio- sunt. » Et sic peccatum et aliæ privatio- nes natura nulla sunt, sed potius ab omni nes natura nulla sunt, sed potius ab omni natura deficiunt. Dicitur etiam natura natura deficiunt. Dicitur etiam natura quod quocumque modo est in re natura- quod quocumque modo est in re natura-

453 453

li, sicut cæcitas natura quædam est in li, sicut cæcitas natura quædam est in cæco nato. Joan. Ix, 2: Quis peccavit, cæco nato. Joan. Ix, 2: Quis peccavit, hic aut parentes ejus, ut cæcus nascere- hic aut parentes ejus, ut cæcus nascere- tur ? Et sic peccatum aliquando dicitur tur ? Et sic peccatum aliquando dicitur natura vel naturale. Sapient. XII, 10: natura vel naturale. Sapient. XII, 10: Partibus judicans, dabas locum pœni- Partibus judicans, dabas locum pœni- tentiæ, non ignorans quoniam nequam tentiæ, non ignorans quoniam nequam est natio eorum, et naturalis malitia est natio eorum, et naturalis malitia ipsorum. Et hoc modo etiam ita dicitur ipsorum. Et hoc modo etiam ita dicitur naturalius peccatum ab Aristotele in II naturalius peccatum ab Aristotele in II Ethicorum, quam incontinentia: quia Ethicorum, quam incontinentia: quia a parentibus ira innascitur filiis, et non a parentibus ira innascitur filiis, et non incontinentia. incontinentia.

Similiter dicunt, quod substantia dici- Similiter dicunt, quod substantia dici- tur multipliciter. Dicitur enim substantia tur multipliciter. Dicitur enim substantia res per se subsistens. Et sic nullum acci- res per se subsistens. Et sic nullum acci- dens dicitur substantia, nec aliqua priva- dens dicitur substantia, nec aliqua priva- tio. Dicitur etiam substantia quasi sub- tio. Dicitur etiam substantia quasi sub- sistentia. Et sic quod quocumque mo- sistentia. Et sic quod quocumque mo- do subsistere facit, et rem fundat in esse, do subsistere facit, et rem fundat in esse, substantia est. Et sic accidens aliquan- substantia est. Et sic accidens aliquan- do dicitur substantia, sed nullo modo do dicitur substantia, sed nullo modo peccatum. Psal. LXVIII, 3: Infixus sum peccatum. Psal. LXVIII, 3: Infixus sum in limo profundi, et non est substantia. in limo profundi, et non est substantia.

Per istam distinctionem patet solutio Per istam distinctionem patet solutio omnium dictorum in hoc membro. omnium dictorum in hoc membro.

QUESTIO CXXXV. QUESTIO CXXXV.

1 1

An ex fine cognoscatur voluntas utrum recta sit vel prava ¹ ? An ex fine cognoscatur voluntas utrum recta sit vel prava ¹ ?

Deinde transeundum est ad distinctio- Deinde transeundum est ad distinctio- nem XXXVIII ejusdem libri II Senten- nem XXXVIII ejusdem libri II Senten- tiarum,quæ sic incipit : Post prædicta de tiarum,quæ sic incipit : Post prædicta de voluntate et ejus fine disserendum est. voluntate et ejus fine disserendum est.

Et quia jam de voluntate in quæstio- Et quia jam de voluntate in quæstio- nibus de viribus animæ, tractatu de li- nibus de viribus animæ, tractatu de li- bero arbitrio, satis dictum est, et simili- bero arbitrio, satis dictum est, et simili-

1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Sen- 1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Sen- tentiarum, Dist. XXXVIII, Art. 1. Tom. XXVII tentiarum, Dist. XXXVIII, Art. 1. Tom. XXVII

ter de libertate voluntatis, non oportet ter de libertate voluntatis, non oportet hic quærere nisi ex fine, qualiter pense- hic quærere nisi ex fine, qualiter pense- tur voluntas, propter dictum Augustini tur voluntas, propter dictum Augustini quod inducit Magister in Littera sic : quod inducit Magister in Littera sic : « Ex fine suo (ut ait Augustinus in li- « Ex fine suo (ut ait Augustinus in li- bro XI de Trinitate 2) voluntas cogno- bro XI de Trinitate 2) voluntas cogno- scitur utrum recta, vel prava sit. Finis scitur utrum recta, vel prava sit. Finis

novæ editionis nostræ. novæ editionis nostræ.

2 S. AUGUSTINUS, Lib. XI de Trinitate, cap. 6. 2 S. AUGUSTINUS, Lib. XI de Trinitate, cap. 6.

454 454

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

autem bonæ voluntatis beatitudo est, autem bonæ voluntatis beatitudo est, vita æterna, ipse Deus. Malæ vero finis vita æterna, ipse Deus. Malæ vero finis est aliud, scilicet mala delectatio, vel est aliud, scilicet mala delectatio, vel aliquid aliud in quo non debet voluntas aliquid aliud in quo non debet voluntas quiescere. » quiescere. »

Hoc enim videtur esse falsum, quod Hoc enim videtur esse falsum, quod bona voluntas sit, cujus bonus est finis. bona voluntas sit, cujus bonus est finis. 1. Unde antiqui, Præpositivus scilicet 1. Unde antiqui, Præpositivus scilicet et alii dederunt instantiam sic: Aliquis et alii dederunt instantiam sic: Aliquis est qui cum hæretica fornicatur ut eam est qui cum hæretica fornicatur ut eam ab hæresi avertat, bonus finis est, et ta- ab hæresi avertat, bonus finis est, et ta- men voluntas mala, et actus malus est: men voluntas mala, et actus malus est: ergo non semper ex fine cognoscitur vo- ergo non semper ex fine cognoscitur vo- luntas utrum recta sit vel prava. luntas utrum recta sit vel prava.

2. Adhuc, Omnis sapiens in actu suo, 2. Adhuc, Omnis sapiens in actu suo, sicut dicit Philosophus in II Ethicorum, sicut dicit Philosophus in II Ethicorum, præstituit sibi finem per rationem ad præstituit sibi finem per rationem ad quem dirigatactionem suam : aliter ne- quem dirigatactionem suam : aliter ne- scit quid facit. Tunc videtur, quod inten- scit quid facit. Tunc videtur, quod inten- tio non sit voluntas cum fine, sed ratio tio non sit voluntas cum fine, sed ratio præstituens finem. præstituens finem.

3. Adhuc, Magister dicit in eodem 3. Adhuc, Magister dicit in eodem cap. 1 distinctionis ejusdem : « Finem cap. 1 distinctionis ejusdem : « Finem vero bonum insinuat propheta, Psal. vero bonum insinuat propheta, Psal. CXVIII, 96, dicens: Omnis consumma- CXVIII, 96, dicens: Omnis consumma- tionis vidi finem, etc. Charitas ergo cu- tionis vidi finem, etc. Charitas ergo cu- jus latum mandatum est, finis est omnis jus latum mandatum est, finis est omnis consummationis, id est, omnis bonæ vo- consummationis, id est, omnis bonæ vo- luntatis et actionis, ad quam omne præ- luntatis et actionis, ad quam omne præ- ceptum referendum est. » Et secundum ceptum referendum est. » Et secundum hoc idem videtur esse forma et finis, hoc idem videtur esse forma et finis, quod tamen quod tamen non contingit. Charitas non contingit. Charitas enim est forma informans omne nostrum enim est forma informans omne nostrum meritum, sine qua omnis actio et virtus meritum, sine qua omnis actio et virtus informis est. Deus autem finis, ut paulo informis est. Deus autem finis, ut paulo ante dictum est. Et sic videtur, quod ante dictum est. Et sic videtur, quod charitas non sit finis, sed forma. charitas non sit finis, sed forma.

4. Ulterius quæritur de argumento 4. Ulterius quæritur de argumento quod inducitur in Littera ex epistola quod inducitur in Littera ex epistola I ad Timoth. 1, 5, ubi dicitur, quod finis I ad Timoth. 1, 5, ubi dicitur, quod finis præcepti est charitas de corde puro, et præcepti est charitas de corde puro, et conscientia bona, et fide non ficta. Ibi conscientia bona, et fide non ficta. Ibi enim plura videntur adjungi charitati si enim plura videntur adjungi charitati si debeat esse finis. debeat esse finis.

5. Adhuc, In quarto capite ejusdem 5. Adhuc, In quarto capite ejusdem distinctionis objicit Magister contra hoc, distinctionis objicit Magister contra hoc,

1 S. AUGUSTINUS, Lib. II de Sermone Domini 1 S. AUGUSTINUS, Lib. II de Sermone Domini in monte, post medium, cap. 24. Tom. IV. in monte, post medium, cap. 24. Tom. IV.

quod unus est finis nostrarum actionum, quod unus est finis nostrarum actionum, per Augustinum in libro de Sermone per Augustinum in libro de Sermone Domini in monte, ubi dicit : « Ne nobis Domini in monte, ubi dicit : « Ne nobis duos fines constituamus: non enim de- duos fines constituamus: non enim de- bemus ideo evangelizare ut manduce- bemus ideo evangelizare ut manduce- mus, sed ideo manducare ut evangelize- mus, sed ideo manducare ut evangelize- mus. » Ex hoc videtur, quod duo fines mus. » Ex hoc videtur, quod duo fines aliquando sint in aliquibus actionibus, aliquando sint in aliquibus actionibus, et non Deus, vel charitas sola. et non Deus, vel charitas sola.

ULTERIUS quæritur de hoc quod dicit ULTERIUS quæritur de hoc quod dicit Magister in eadem distinctione, cap.pen- Magister in eadem distinctione, cap.pen- ultimo, ibi, Solet etiam quæri, quid ultimo, ibi, Solet etiam quæri, quid distat inter voluntatem, intentionem, et distat inter voluntatem, intentionem, et finem. finem.

Et solvit dicens, quod voluntas est po- Et solvit dicens, quod voluntas est po- tentia animi qua volumus aliquid. Finis tentia animi qua volumus aliquid. Finis vero est id quod volumus, per quod im- vero est id quod volumus, per quod im- pletur voluntas. Intentio vero interdum pletur voluntas. Intentio vero interdum pro voluntate, interdum pro volito acci- pro voluntate, interdum pro volito acci- pitur. Et quia secundum hunc modum pitur. Et quia secundum hunc modum multi sunt fines et multæ intentiones in multi sunt fines et multæ intentiones in quolibet opere, contra hoc videtur esse quolibet opere, contra hoc videtur esse quod dicitur: Omnis consummationis quod dicitur: Omnis consummationis vidi finem, unum, scilicet charitatem. vidi finem, unum, scilicet charitatem.

ULTERIUS quæritur de hoc quod dicitur ULTERIUS quæritur de hoc quod dicitur in ultimo capite, ibi, Sed quæritur, in ultimo capite, ibi, Sed quæritur, utrum intentio talis sit voluntas, scilicet utrum intentio talis sit voluntas, scilicet quando aliquis reficit esurientem ut ha- quando aliquis reficit esurientem ut ha- beat vitam æternam. Aliud enim est beat vitam æternam. Aliud enim est velle reficere esurientem, et aliud velle velle reficere esurientem, et aliud velle habere vitam æternam ad quod tendit habere vitam æternam ad quod tendit voluntas. voluntas.

Et sic iterum videtur, quod plures sunt Et sic iterum videtur, quod plures sunt fines differentes inter se, et non sola fines differentes inter se, et non sola charitas. charitas.

Adhuc, Quidam objiciunt ex hoc quod Adhuc, Quidam objiciunt ex hoc quod dicitur in fine Ecclesiastæ, XII, 13, quod dicitur in fine Ecclesiastæ, XII, 13, quod scilicet charitas non sit finis, sed timor scilicet charitas non sit finis, sed timor Dei. Dicitur enim ibi: Finem loquendi Dei. Dicitur enim ibi: Finem loquendi pariter omnes audiamus. Deum time, et pariter omnes audiamus. Deum time, et mandata ejus observa : hoc est enim om- mandata ejus observa : hoc est enim om- nis homo, id est, ad hoc est omnis homo. nis homo, id est, ad hoc est omnis homo. Ergo charitas non videtur esse finis, sed Ergo charitas non videtur esse finis, sed timor Dei, timor Dei,

(Nota edit. Lugd.). (Nota edit. Lugd.). 2 Psal. CXVIII, 96. 2 Psal. CXVIII, 96.

Quæst. Quæst.

Quæst Quæst

lutio. lutio.

d 2. d 2.

1. 1.

1 3. 1 3.

4. 4.

5. 5.

IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XXII, QUÆST. 135. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XXII, QUÆST. 135.

SOLUTIO. Dicendum ad primam par- SOLUTIO. Dicendum ad primam par- tem distinctionis istius per illud Philo- tem distinctionis istius per illud Philo- sophi in II Ethicorum, quod quædam sophi in II Ethicorum, quod quædam mox conjuncta sunt malo, et non pos- mox conjuncta sunt malo, et non pos- sunt bono fine fieri, ut fornicatio, et hu- sunt bono fine fieri, ut fornicatio, et hu- jusmodi, quæ per se mala sunt, et in jusmodi, quæ per se mala sunt, et in ratione sua concludunt, quod mala sunt. ratione sua concludunt, quod mala sunt. Unde nihil dictum, quod fornicatur cum Unde nihil dictum, quod fornicatur cum hæretica ut avertat eam: quia hoc opus hæretica ut avertat eam: quia hoc opus ad talem finem nullo modo de se ordina- ad talem finem nullo modo de se ordina- tur, sed potius ad delectationem pravam, tur, sed potius ad delectationem pravam, per quam illa hæretica plus confirmatur per quam illa hæretica plus confirmatur in malo, quam abstrahatur. in malo, quam abstrahatur.

Similiter dicendum de illo qui furatur Similiter dicendum de illo qui furatur ut pascat pauperem. ut pascat pauperem.

AD ALIUD dicendum, quod utrumque AD ALIUD dicendum, quod utrumque verum est, quod et ratio præstituens fi- verum est, quod et ratio præstituens fi- nem est finis, et ille est finis intenden- nem est finis, et ille est finis intenden- tis tis

voluntas vero est finis sicut tendens voluntas vero est finis sicut tendens in finem per opus, sicut dicitur in II in finem per opus, sicut dicitur in II Ethicorum. Ethicorum.

AD ALIUD dicendum, quod in tota na- AD ALIUD dicendum, quod in tota na- tura contingit, quod idem est forma et tura contingit, quod idem est forma et finis, et multo magis in moribus. Unde finis, et multo magis in moribus. Unde hæc objectio fundatur super falsum, cum hæc objectio fundatur super falsum, cum non sint diversi fines charitas et Deus: non sint diversi fines charitas et Deus: quia dicitur, I Joan. iv, 16: Deus cha- quia dicitur, I Joan. iv, 16: Deus cha- ritas est, et qui manet in charitate, in ritas est, et qui manet in charitate, in Deo manet, et Deus in eo. Deo manet, et Deus in eo.

AD ALIUD dicendum, quod illa adjun- AD ALIUD dicendum, quod illa adjun- cta charitati cum charitate sunt et infor- cta charitati cum charitate sunt et infor- mantur ab ipsa et ideo unum sunt cum mantur ab ipsa et ideo unum sunt cum ea inseparabiliter adjuncta ei. ea inseparabiliter adjuncta ei.

AD ALIUD dicendum, quod unus solus AD ALIUD dicendum, quod unus solus est finis intentionis, licet plures termini est finis intentionis, licet plures termini sint actionum. Et hoc est, sicut dicitur sint actionum. Et hoc est, sicut dicitur in II Topicorum, quod una scientia est in II Topicorum, quod una scientia est plurium velut amborum finium: unius plurium velut amborum finium: unius tamquam ejus quod est finis, alterius tamquam ejus quod est finis, alterius tanquam ejus quod est ad finem. Et ita tanquam ejus quod est ad finem. Et ita

455 455

est hic qui enim manducat ut evange- est hic qui enim manducat ut evange- lizet, manducationem refert ad Evange. lizet, manducationem refert ad Evange. lium, et corporale ad spirituale et ad lium, et corporale ad spirituale et ad Deum et sic unum finem habet, et Deum et sic unum finem habet, et non plures. non plures.

AD ID quod ulterius quæritur, dicen- Ad quæst. 1. AD ID quod ulterius quæritur, dicen- Ad quæst. 1. dum, quod bene solvit Magister, et jam dum, quod bene solvit Magister, et jam solutum est: quia nihil prohibet esse solutum est: quia nihil prohibet esse multos terminos actionum, dummodo multos terminos actionum, dummodo unus finis sit ad quem omnia referuntur. unus finis sit ad quem omnia referuntur.

AD ID quod ulterius quæritur de ulti- Ad quæst. 2. AD ID quod ulterius quæritur de ulti- Ad quæst. 2. mo capitulo, eodem modo dicendum mo capitulo, eodem modo dicendum est: quia omnes particulares actiones est: quia omnes particulares actiones habent speciales terminos, per quos ta- habent speciales terminos, per quos ta- men tenditur ad unum finem. Et datur men tenditur ad unum finem. Et datur simile, sicut sunt diversæ mansiones via- simile, sicut sunt diversæ mansiones via- toris in singulis hospitiis in quibus ma- toris in singulis hospitiis in quibus ma- net ut peregrinus, una tamen patria ad net ut peregrinus, una tamen patria ad quam per omnia illa tendit: ita sunt di- quam per omnia illa tendit: ita sunt di- versi termini meritorum, una tamen be- versi termini meritorum, una tamen be- atitudo ad quam per omnes illos ten- atitudo ad quam per omnes illos ten- dit. dit.

AD ULTIMUM dicendum, quod timor AD ULTIMUM dicendum, quod timor Dei finis est secundum recessum a ma- Dei finis est secundum recessum a ma- lo charitas finis est secundum accessum lo charitas finis est secundum accessum ad bonum. Et sic utrumque verum est, ad bonum. Et sic utrumque verum est, quod et charitas est finis, et timor est quod et charitas est finis, et timor est finis. Ille enim timor cum charitate, et finis. Ille enim timor cum charitate, et in charitate est, sicut dicit beatus Gre- in charitate est, sicut dicit beatus Gre- gorius, sic: « Cum poena sic timetur, gorius, sic: « Cum poena sic timetur, quod facies judicis non amatur, timor quod facies judicis non amatur, timor ex timore est, et non ex amore. Cum au- ex timore est, et non ex amore. Cum au- tem facies judicis amatur, etsi pœna ti- tem facies judicis amatur, etsi pœna ti- meatur, timor ex amore est, non timo- meatur, timor ex amore est, non timo- re et vocatur amor filialis et non servi- re et vocatur amor filialis et non servi- lis, nec foras mittitur sicut servilis ti- lis, nec foras mittitur sicut servilis ti-

mor. >> mor. >>

456 456

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

QUAESTIO CXXXVI. QUAESTIO CXXXVI.

Quare sola voluntas dicatur peccare, et non cæteræ potentiæ 1 ? Quare sola voluntas dicatur peccare, et non cæteræ potentiæ 1 ?

Deinde transeundum est ad trigesi- Deinde transeundum est ad trigesi- mam nonam distinctionem hujus libri mam nonam distinctionem hujus libri II Sententiarum, quæ sic incipit: Hic II Sententiarum, quæ sic incipit: Hic autem oritur quætio satis necessaria. autem oritur quætio satis necessaria.

In qua distinctione secundum tria ca- In qua distinctione secundum tria ca- pitula Magister tria quærit. In primo ca- pitula Magister tria quærit. In primo ca- pitulo quærit, Cum voluntas naturaliter pitulo quærit, Cum voluntas naturaliter insit animæ sicut aliæ potentiæ, nec pec- insit animæ sicut aliæ potentiæ, nec pec- catum potest corrumpere totum, licet catum potest corrumpere totum, licet vitiari possit, quare actus aliarum poten- vitiari possit, quare actus aliarum poten- tiarum non dicuntur esse peccatum sic- tiarum non dicuntur esse peccatum sic- ut actus voluntatis ? ut actus voluntatis ?

Videtur enim, quod secundum omnes Videtur enim, quod secundum omnes vires debeat inesse peccatum. vires debeat inesse peccatum.

1. Est enim peccatum universalis cor- 1. Est enim peccatum universalis cor- ruptio naturæ, et virium animæ : et ruptio naturæ, et virium animæ : et quod corruptum egreditur in actum, non quod corruptum egreditur in actum, non potest egredi nisi in actum corruptum, potest egredi nisi in actum corruptum, sicut tibia corrupta non egreditur nisi sicut tibia corrupta non egreditur nisi in actum corruptum claudicationis, et in actum corruptum claudicationis, et non ambulationis rectæ : videtur ergo, non ambulationis rectæ : videtur ergo, quod nulla potentia, sicut nec voluntas quod nulla potentia, sicut nec voluntas in actum rectum possit egredi. in actum rectum possit egredi.

2. Adhuc, Inducit Augustinum in li- 2. Adhuc, Inducit Augustinum in li- bro XV de Trinitate sic de ratione dicen- bro XV de Trinitate sic de ratione dicen- tem « Hæc est imago in qua homines tem « Hæc est imago in qua homines sunt creati, qua cæteris animalibus præ- sunt creati, qua cæteris animalibus præ- sunt : quæ quantumcumque vitietur sunt : quæ quantumcumque vitietur peccato, bona tamen esse non desinit: peccato, bona tamen esse non desinit: quia peccatum non potest in toto con- quia peccatum non potest in toto con- sumere bonum quod est in ea 2. » Et sumere bonum quod est in ea 2. » Et cum justificatur homo per gratiam, tunc cum justificatur homo per gratiam, tunc a deformi forma in formosam mutatur a deformi forma in formosam mutatur

1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Sen- 1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Sen- tentiarum, Dist. XXXIX, Art. 1. Tom. XXVII tentiarum, Dist. XXXIX, Art. 1. Tom. XXVII hujusce novæ editionis. hujusce novæ editionis.

formam, gratiæ scilicet. Cum ergo in- formam, gratiæ scilicet. Cum ergo in- genium non dicatur malum, nec ratio, genium non dicatur malum, nec ratio, nec intellectus, etiam cum de malo ra- nec intellectus, etiam cum de malo ra- tiocinatur, vel cum malum intelligit, tiocinatur, vel cum malum intelligit, videtur quod nec voluntas debeat dici videtur quod nec voluntas debeat dici mala cum malum yult. mala cum malum yult.

3. Adhuc, Augustinus dicit et Dio- 3. Adhuc, Augustinus dicit et Dio- nysius in libro de Divinis nominibus³, nysius in libro de Divinis nominibus³, quod omnis homo naturaliter vult bo- quod omnis homo naturaliter vult bo- num, et quod malum est involuntarium, num, et quod malum est involuntarium, infoecundum, et pigrum. infoecundum, et pigrum.

Quærit ergo Magister, Quare dicatur Quærit ergo Magister, Quare dicatur voluntas mala, et non ingenium malum, voluntas mala, et non ingenium malum, nec ratio mala, nec intellectus malus, nec ratio mala, nec intellectus malus, cum contingat quodlibet illorum inor- cum contingat quodlibet illorum inor- dinatum esse sicut et voluntatem? dinatum esse sicut et voluntatem?

Videtur enim, quod quodlibet illorum Videtur enim, quod quodlibet illorum debeat dici malum: quia debeat dici malum: quia

1. Dicit Augustinus, quod malum 1. Dicit Augustinus, quod malum est privatio modi, speciei, et ordinis: est privatio modi, speciei, et ordinis: sed quamlibet illarum potentiarum con- sed quamlibet illarum potentiarum con- tingit esse privatam modo, specie, et tingit esse privatam modo, specie, et ordine ergo quodlibet illorum est ma- ordine ergo quodlibet illorum est ma- lum sicut et voluntas. lum sicut et voluntas.

2. Adhuc, Tam in peccato cordis, 2. Adhuc, Tam in peccato cordis, quam oris, et operis, sicut voluntas quam oris, et operis, sicut voluntas determinat quod libeat, ita intellectus determinat quod libeat, ita intellectus vel ratio dete minat quod debeat, et vel ratio dete minat quod debeat, et quando, et quomodo: ergo sicut pec- quando, et quomodo: ergo sicut pec- catum contingit esse in libito, ita etiam catum contingit esse in libito, ita etiam contingit peccatum esse in actu rationis, contingit peccatum esse in actu rationis, memoriæ, et hujusmodi. memoriæ, et hujusmodi.

2 S. AUGUSTINUS, Lib. XV de Trinitate, cap.8. 2 S. AUGUSTINUS, Lib. XV de Trinitate, cap.8. 3 S. DIONYSIUS, Lib. de Divinis nominibus, 3 S. DIONYSIUS, Lib. de Divinis nominibus, cap. 4. cap. 4.

Quæst. Quæst.

Juest. 2. Juest. 2.

Solutio. Solutio.

IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XXII, QUÆST. 136. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XXII, QUÆST. 136.

3. Videtur etiam, quod solutio nulla 3. Videtur etiam, quod solutio nulla sit quam Magister inducit. Dicit enim, sit quam Magister inducit. Dicit enim, quod voluntas duplex est: naturalis, et quod voluntas duplex est: naturalis, et deliberativa et quod naturalis semper deliberativa et quod naturalis semper bona est, quia omnis homo naturaliter bona est, quia omnis homo naturaliter vult bonum. Et hoc est quod dicunt vult bonum. Et hoc est quod dicunt Aristoteles, Dionysius et Tullius, quod Aristoteles, Dionysius et Tullius, quod omnia optant bonum naturaliter, et omnia optant bonum naturaliter, et propter illud agunt quidquid agunt. Et propter illud agunt quidquid agunt. Et ideo definiunt bonum dicentes, quod ideo definiunt bonum dicentes, quod bonum est quod omnia optant. Delibe- bonum est quod omnia optant. Delibe- rativa autem non semper bona est rativa autem non semper bona est quia ex deliberatione aliquando vult quia ex deliberatione aliquando vult malum. Et hanc dicit esse causam, quod malum. Et hanc dicit esse causam, quod voluntas aliquando dicitur mala, et non voluntas aliquando dicitur mala, et non ingenium malum, ut intellectus malus. ingenium malum, ut intellectus malus. Et hoc non videtur stare : quia sicut Et hoc non videtur stare : quia sicut voluntas dicitur naturalis, ita ingenium voluntas dicitur naturalis, ita ingenium naturale et intellectus naturalis di- naturale et intellectus naturalis di- citur. citur.

: :

4. Adhuc, Si memoria mali mala est, 4. Adhuc, Si memoria mali mala est, et similiter cogitare de malo malum est, et similiter cogitare de malo malum est, quia inficit animam tunc videtur, quod quia inficit animam tunc videtur, quod æqualiter sit in omnibus potentiis sicut æqualiter sit in omnibus potentiis sicut in voluntate. in voluntate.

ULTERIUS quæritur de eo quod quærit ULTERIUS quæritur de eo quod quærit in cap. 3, ibi, Præterea quæri solet. in cap. 3, ibi, Præterea quæri solet. Ubi quærit Magister, Quomodo intelli- Ubi quærit Magister, Quomodo intelli- gendum sit illud Apostoli, ad Roman. gendum sit illud Apostoli, ad Roman. VII, 19 Non enim quod volo bonum, VII, 19 Non enim quod volo bonum, hoc facio sed quod nolo malum, hoc hoc facio sed quod nolo malum, hoc ago. Super quod dicit Ambrosius in ago. Super quod dicit Ambrosius in Glossa «Homo subjectus peccato facit Glossa «Homo subjectus peccato facit quod non vult, quia naturaliter vult quod non vult, quia naturaliter vult bonum. Sed voluntas hæc semper caret bonum. Sed voluntas hæc semper caret effectu, nisi gratia Dei adjuvet et libe- effectu, nisi gratia Dei adjuvet et libe- ret. » Et ex hoc infert, quod in homine ret. » Et ex hoc infert, quod in homine sunt duæ voluntates, una scilicet na- sunt duæ voluntates, una scilicet na- turalis, quæ est naturæ primæ institutæ, turalis, quæ est naturæ primæ institutæ, qua vult bonum et alia damnati homi- qua vult bonum et alia damnati homi- nis, qua vult quod non vult secundum nis, qua vult quod non vult secundum naturam, sicut peccatum. Et tertiam naturam, sicut peccatum. Et tertiam addit quæ est voluntas hominis reparati addit quæ est voluntas hominis reparati per gratiam, quæ efficaciter potest velle per gratiam, quæ efficaciter potest velle bonum. bonum.

SOLUTIO. Dicendum ad primam par- SOLUTIO. Dicendum ad primam par- tem quæstionis, quod voluntas in actu tem quæstionis, quod voluntas in actu

457 457

magis dicitur bona vel mala quam alia magis dicitur bona vel mala quam alia potentia propter duas causas. Una est, potentia propter duas causas. Una est, quia sola libera est : et quidquid liber- quia sola libera est : et quidquid liber- tatis est in anima, ab ipsa est et ideo tatis est in anima, ab ipsa est et ideo sola vera sola vera causa est suorum actuum. causa est suorum actuum. Unde dicit Aristoteles in primo Meta- Unde dicit Aristoteles in primo Meta- physicorum : « Liberum dicimus homi- physicorum : « Liberum dicimus homi- nem, qui causa sui est. » Socrates au- nem, qui causa sui est. » Socrates au- tem dicit, sicut refert Aristoteles in tem dicit, sicut refert Aristoteles in Politica, quod servus est, qui nullam Politica, quod servus est, qui nullam habet virtutem nisi ad dominum re- habet virtutem nisi ad dominum re- spiciens et voluntas domini est virtus spiciens et voluntas domini est virtus sua, ultra quam nihil potest. Quia ergo sua, ultra quam nihil potest. Quia ergo libertas tota est penes voluntatem, prop- libertas tota est penes voluntatem, prop- ter hoc causa actuum suorum est: et ter hoc causa actuum suorum est: et ideo denominantur actus ab ipsa boni ideo denominantur actus ab ipsa boni vel mali, et non alia potentia. Scire vel mali, et non alia potentia. Scire enim malum non est malum, et memo- enim malum non est malum, et memo- rari malum ut caveatur. Et propter hoc rari malum ut caveatur. Et propter hoc dicit Boetius, quod « scientia mali bono dicit Boetius, quod « scientia mali bono deesse non potest. » Unde actus bonæ deesse non potest. » Unde actus bonæ voluntatis boni sunt, et actus malæ vo- voluntatis boni sunt, et actus malæ vo- luntatis mali sunt : et sic non est in luntatis mali sunt : et sic non est in aliis potentiis. aliis potentiis.

Secunda causa est quam dat Anselmus Secunda causa est quam dat Anselmus in libro de Libero arbitrio dicens, quod in libro de Libero arbitrio dicens, quod « voluntas universalis motor est in toto « voluntas universalis motor est in toto regno animæ. » Si enim dicam : Pos- regno animæ. » Si enim dicam : Pos- sum intelligere, subauditur, si volo : sum intelligere, subauditur, si volo : si nolo, non. Et similiter, Possum am- si nolo, non. Et similiter, Possum am- bulare, subintelligitur, si volo: si nolo, bulare, subintelligitur, si volo: si nolo, non, et sic de aliis. Et ideo bonum et non, et sic de aliis. Et ideo bonum et malum omnium virium in regno animæ malum omnium virium in regno animæ in voluntate sunt sicut in causa: et sic in voluntate sunt sicut in causa: et sic bonum et malum dividunt potius actus bonum et malum dividunt potius actus voluntatis, quam aliarum virium. voluntatis, quam aliarum virium.

Et per hoc patet solutio ad primam Et per hoc patet solutio ad primam et secundam partem istius distinctionis. et secundam partem istius distinctionis.

AD PRIMUM ergo quod in contrarium AD PRIMUM ergo quod in contrarium objicitur, dicendum quod licet vires objicitur, dicendum quod licet vires corruptæ sunt, ista tamen corruptio est corruptæ sunt, ista tamen corruptio est pœnæ, non culpæ : quia dicit Augusti- pœnæ, non culpæ : quia dicit Augusti- nus, quod peccatum adeo est volunta- nus, quod peccatum adeo est volunta- rium, quod si non sit voluntarium, non rium, quod si non sit voluntarium, non est peccatum. Et ideo soli actus volun- est peccatum. Et ideo soli actus volun- tatis dividuntur per bonum vel per ma- tatis dividuntur per bonum vel per ma- lum, gratiæ scilicet vel culpæ. lum, gratiæ scilicet vel culpæ.

AD ALIUD dicendum, quod hoc intel- AD ALIUD dicendum, quod hoc intel- ligit Augustinus de bono naturali, quo ligit Augustinus de bono naturali, quo

Ad 1. Ad 1.

Ad 1. Ad 1.

458 458

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

quælibet res in quantum est, bona est : quælibet res in quantum est, bona est : quia sic bonum convertitur cum ente, quia sic bonum convertitur cum ente, et est habilitas ad bonum illi naturæ et est habilitas ad bonum illi naturæ debitum et hoc est in homine virtus et debitum et hoc est in homine virtus et gratia et deformatur per peccatum, et gratia et deformatur per peccatum, et formatur per gratiam, quæ præcipue formatur per gratiam, quæ præcipue sunt in voluntate, ut dictum est. Et sunt in voluntate, ut dictum est. Et propter hoc dicit Aristoteles in II Ethi- propter hoc dicit Aristoteles in II Ethi- corum, quod tria exiguntur ad virtutem, corum, quod tria exiguntur ad virtutem, scire, velle, et perseverare: et quod scire, velle, et perseverare: et quod scire parum prodest, velle et perseverare scire parum prodest, velle et perseverare multum. multum.