I I

IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XX, QUÆST. 126. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XX, QUÆST. 126.

Et quod relinquitur dicendum de Et quod relinquitur dicendum de mendacio et perjurio, in libro III Sen- mendacio et perjurio, in libro III Sen- tentiarum, distinctione XXXVIII, dixi- tentiarum, distinctione XXXVIII, dixi-

417 417

mus quia ibi Magister ex intentione mus quia ibi Magister ex intentione tractat de illis '. tractat de illis '.

QUÆSTIO CXXVI. QUÆSTIO CXXVI.

Utrum multiloquium sit peccatum ? et, Utrum tacere de Deo Utrum multiloquium sit peccatum ? et, Utrum tacere de Deo aliquis possit sine peccato ? aliquis possit sine peccato ?

contra, contra,

Deinde, Quærendum est de multilo- Deinde, Quærendum est de multilo- quio, contentione, et maledicto. quio, contentione, et maledicto.

Videtur enim multiloquium esse pec- Videtur enim multiloquium esse pec-

calum. calum.

4. Adhuc, De uno loqui, non est de 4. Adhuc, De uno loqui, non est de multis loqui Deus unus est in omnibus multis loqui Deus unus est in omnibus sacramentis, et in omnibus figuris Scri- sacramentis, et in omnibus figuris Scri- pturarum de Deo ergo loqui, quantum pturarum de Deo ergo loqui, quantum

1. Proverb. x, 19: In multiloquio libet quis loquatur, non est multilo- 1. Proverb. x, 19: In multiloquio libet quis loquatur, non est multilo- non deerit peccatum. non deerit peccatum.

2. Adhuc, Job, XI, 2: Numquid qui 2. Adhuc, Job, XI, 2: Numquid qui multa loquitur, non et audiet? aut vir multa loquitur, non et audiet? aut vir verbosus justificabitur ? verbosus justificabitur ?

3. Adhuc, Qui moderatur labia sua, 3. Adhuc, Qui moderatur labia sua, ut dicitur, Proverb. x, 19, prudentissi- ut dicitur, Proverb. x, 19, prudentissi-

mus est. mus est.

Ex omnibus concluditur, quod multi- Ex omnibus concluditur, quod multi- loquium sit peccatum. loquium sit peccatum.

CONTRA: CONTRA:

1. Augustinus in fine librorum de Tri- 1. Augustinus in fine librorum de Tri- nitate: «Scio, Domine, scriptum esse, nitate: «Scio, Domine, scriptum esse, quod in multiloquio non deerit pecca- quod in multiloquio non deerit pecca- tum sed de te, quantumlibet homo lo- tum sed de te, quantumlibet homo lo- quatur, numquam est satis. » Ergo vi- quatur, numquam est satis. » Ergo vi- detur, quod multum loqui de Deo non detur, quod multum loqui de Deo non sit malum, sed etiam bonum. Ergo ge- sit malum, sed etiam bonum. Ergo ge- neraliter multiloquium non est peccatum. neraliter multiloquium non est peccatum.

2. Adhuc, Augustinus, ibidem, « Væ 2. Adhuc, Augustinus, ibidem, « Væ tacentibus de te: quia loquaces multi tacentibus de te: quia loquaces multi

sunt. » sunt. »

3. Adhuc, Ptolemæus in proverbiis 3. Adhuc, Ptolemæus in proverbiis quæ ponuntur in principio Almagesti: quæ ponuntur in principio Almagesti: « Sapiens est qui refrænat linguam « Sapiens est qui refrænat linguam suam, nisi cum de Deo loquitur. suam, nisi cum de Deo loquitur.

» »

1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in III Sen- 1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in III Sen- tentiarum, Dist. XXXVIII. Tom. XXVIII novæ tentiarum, Dist. XXXVIII. Tom. XXVIII novæ

XXXIII XXXIII

quium quia de uno loquitur. quium quia de uno loquitur.

5. Adhuc, Aristoteles in VIII Ethico- 5. Adhuc, Aristoteles in VIII Ethico- rum, ubi loquitur de amicitia, dicit, rum, ubi loquitur de amicitia, dicit, quod « proprium amicorum est simul quod « proprium amicorum est simul esse, et de amicitia conterere totos esse, et de amicitia conterere totos dies. » Cum ergo aliquis habet charita- dies. » Cum ergo aliquis habet charita- tem ad Deum, signum est, quod mul- tem ad Deum, signum est, quod mul- tum loquatur de Deo orando, prædican- tum loquatur de Deo orando, prædican- do. Isa. LXII, 6 ct 7: Super muros tuos, do. Isa. LXII, 6 ct 7: Super muros tuos, Jerusalem, constitui custodes: tota die et Jerusalem, constitui custodes: tota die et tota nocte in perpetuum non tacebunt, tota nocte in perpetuum non tacebunt, scilicet non cessabunt laudare nomen scilicet non cessabunt laudare nomen Domini. Qui reminiscimini Domini, ne Domini. Qui reminiscimini Domini, ne taceatis, et.ne detis silentium ei, etc. taceatis, et.ne detis silentium ei, etc. Ergo multum loqui de Deo non est pec- Ergo multum loqui de Deo non est pec- catum, imo meritorium. catum, imo meritorium.

ULTERIUS quæritur, Utrum tacere de ULTERIUS quæritur, Utrum tacere de Deo aliquis possit sine peccato? Deo aliquis possit sine peccato?

Et videtur, quod sic. Et videtur, quod sic.

Eccle. II, 7 Tempus tacendi, et tem- Eccle. II, 7 Tempus tacendi, et tem- pus loquendi. Ergo videtur, quod ali- pus loquendi. Ergo videtur, quod ali- quando tacere bonum est. quando tacere bonum est.

CONTRA: CONTRA:

1. Job, xvi, 7 Si locutus fuero, non 1. Job, xvi, 7 Si locutus fuero, non

editionis nostræ. editionis nostræ.

27 27

Quæst. Quæst.

Sed contra. Sed contra.

Solutio. Solutio.

418 418

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

quiescet dolor meus, et si tacuero, non quiescet dolor meus, et si tacuero, non recedat a me. Glossa : « Hoc ipsum am- recedat a me. Glossa : « Hoc ipsum am- plius quod tacet, gemit: quia se tacente plius quod tacet, gemit: quia se tacente perversorum culpas excrescere conspi- perversorum culpas excrescere conspi- cit. » cit. »

: :

2. Adhuc, Ezechiel. xxxIII, 6: Si spe- 2. Adhuc, Ezechiel. xxxIII, 6: Si spe- culator viderit gladium venientem, et culator viderit gladium venientem, et non insonuerit buccina, prædicatione non insonuerit buccina, prædicatione scilicet, veneritque gladius, et tulerit de scilicet, veneritque gladius, et tulerit de eis animam ille quidem in iniquitate eis animam ille quidem in iniquitate sua captus est, sanguinem autem ejus sua captus est, sanguinem autem ejus de manu speculatoris requiram. Ergo vi- de manu speculatoris requiram. Ergo vi- detur, quod taciturnitas in eo qui debet detur, quod taciturnitas in eo qui debet præmonere populum, peccatum mortale præmonere populum, peccatum mortale sit. sit.

3. Adhuc, II ad Timoth. iv, 1 et 2 : 3. Adhuc, II ad Timoth. iv, 1 et 2 : Testificor coram Deo et Jesu Christo, Testificor coram Deo et Jesu Christo, qui judicaturus est vivos et mortuos, qui judicaturus est vivos et mortuos, per adventum ipsius et regnum ejus, per adventum ipsius et regnum ejus, prædica verbum: insta opportune, im- prædica verbum: insta opportune, im- portune. portune.

CONTRA hoc videtur esse, quod num- CONTRA hoc videtur esse, quod num- quam importune instandum est. quam importune instandum est.

per multum est: quia binarius actuum per multum est: quia binarius actuum etiam inducit multitudinem. Et sunt de etiam inducit multitudinem. Et sunt de quibus dicitur in Psalmo x1, 3: Vana quibus dicitur in Psalmo x1, 3: Vana locuti sunt unusquisque ad proximum locuti sunt unusquisque ad proximum suum. Vaniloquium autem est, quia, suum. Vaniloquium autem est, quia, sicut dicitur in II Physicorum, « Vanum sicut dicitur in II Physicorum, « Vanum est quod est ad aliquem finem quem non est quod est ad aliquem finem quem non includit. » Sermo vero est ad finem instru- includit. » Sermo vero est ad finem instru- ctionis et ædificationis. Sapient. xIII, 1 : ctionis et ædificationis. Sapient. xIII, 1 : Vani sunt omnes homines in quibus non Vani sunt omnes homines in quibus non subest scientia Dei. Et ideo omnis homo subest scientia Dei. Et ideo omnis homo qui utitur sermone non ad ædificatio- qui utitur sermone non ad ædificatio- nem, vaniloquus est et peccat: non ta- nem, vaniloquus est et peccat: non ta- men dico, quod mortaliter. Sed turpilo- men dico, quod mortaliter. Sed turpilo- quium, quod scurrarum est, pessimum quium, quod scurrarum est, pessimum est qui loquuntur de turpibus venereo- est qui loquuntur de turpibus venereo- rum, et carnali amore, et fingunt canti- rum, et carnali amore, et fingunt canti- lenas, et inficiunt aures audientium, de lenas, et inficiunt aures audientium, de quibus dicitur in Psalmo v, 11: Sepul- quibus dicitur in Psalmo v, 11: Sepul- crum patens est guttur eorum. Et timen- crum patens est guttur eorum. Et timen- dum est, quod hoc pro consuetudine sit dum est, quod hoc pro consuetudine sit mortale peccatum. mortale peccatum.

Et secundum hoc procedunt auctorita- Et secundum hoc procedunt auctorita- tes primo inductæ, probantes quod mul- tes primo inductæ, probantes quod mul- tilopuium sit peccatum. tilopuium sit peccatum.

1. Eccle. VIII, 6 Omni negotio 1. Eccle. VIII, 6 Omni negotio tempus est, et opportunitas. Ergo vide- tempus est, et opportunitas. Ergo vide- tur, quod non sit instandum importune. tur, quod non sit instandum importune. 2. Adhuc, Proverb. xxv, 11: Mala AD SECUNDAM partem de taciturnitate 2. Adhuc, Proverb. xxv, 11: Mala AD SECUNDAM partem de taciturnitate aurea in lectis argenteis, qui loquitur dicendum, quod taciturnitas de Deo est aurea in lectis argenteis, qui loquitur dicendum, quod taciturnitas de Deo est verbum in tempore suo. Glossa: « Qui_mala, et maxime in illo qui ex officio verbum in tempore suo. Glossa: « Qui_mala, et maxime in illo qui ex officio verbum Dei opportune novit juxta capa- tenetur prædicare, sicut prælatus. Ille verbum Dei opportune novit juxta capa- tenetur prædicare, sicut prælatus. Ille citatem audientium prædicare, modo enim si tempore opportuno non prædi- citatem audientium prædicare, modo enim si tempore opportuno non prædi- exempla juxta litteram replicat, modo cat subditis et docet, pabulum subtrahit, exempla juxta litteram replicat, modo cat subditis et docet, pabulum subtrahit, suaviores spiritualium sensuum flores et subditos mori fame facit. Thren. IV, suaviores spiritualium sensuum flores et subditos mori fame facit. Thren. IV, pandit. » pandit. » 4: Parvuli petierunt panem, et non erat 4: Parvuli petierunt panem, et non erat qui frangeret eis. Et ibidem, y. 9: Melius qui frangeret eis. Et ibidem, y. 9: Melius fuit occisis gladio, quam interfectis fa- fuit occisis gladio, quam interfectis fa- me, quoniam isti extabuerunt. Et adhuc me, quoniam isti extabuerunt. Et adhuc ibidem, II, 12: Matribus suis dixerunt: ibidem, II, 12: Matribus suis dixerunt: Ubi est triticum et vinum ? cum defice- Ubi est triticum et vinum ? cum defice- rent quasi vulnerati in plateis civitatis, rent quasi vulnerati in plateis civitatis, cum exhalarent animas suas in sinu cum exhalarent animas suas in sinu matrum suarum. Et tales absque dubio matrum suarum. Et tales absque dubio tempore necessitatis et opportuno sub- tempore necessitatis et opportuno sub- trahentes pabulum verbi Dei, peccant trahentes pabulum verbi Dei, peccant mortaliter. Unde dictum est Petro ter : mortaliter. Unde dictum est Petro ter : Pasce oves meas ¹. Pasce verbo, pasce Pasce oves meas ¹. Pasce verbo, pasce exemplo, pasce temporali subsidio. Si exemplo, pasce temporali subsidio. Si

SOLUTIO. Ad primam partem quæstio- SOLUTIO. Ad primam partem quæstio- nis dicendum est, quod aliud est multi- nis dicendum est, quod aliud est multi- loquium, et aliud vaniloquium, et aliud loquium, et aliud vaniloquium, et aliud turpiloquium, quod scurrilitas vocatur. turpiloquium, quod scurrilitas vocatur. Multiloquium non potest esse loquen- Multiloquium non potest esse loquen- tium de Deo, sicut patet per auctoritates tium de Deo, sicut patet per auctoritates paulo ante inductas : quia numquam est paulo ante inductas : quia numquam est multum quod numquam est satis. Psal. multum quod numquam est satis. Psal. XXXIII, 2 Semper laus ejus in ore meo. XXXIII, 2 Semper laus ejus in ore meo. Ideo in talibus numquam est multilo- Ideo in talibus numquam est multilo- quium. Unde omnes auctoritates hoc quium. Unde omnes auctoritates hoc probantes procedunt. In vaniloquio sem probantes procedunt. In vaniloquio sem

1 Joan. xx1, 15 et seq. 1 Joan. xx1, 15 et seq.

Ad ou Ad ou

IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XX, QUÆST. 127. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XX, QUÆST. 127.

vero subditi sunt incorrigibiles, et verbi vero subditi sunt incorrigibiles, et verbi Dei irrisores tunc pro certo tacendum Dei irrisores tunc pro certo tacendum est, ut patet, Matth. v, 6: Nolite dare est, ut patet, Matth. v, 6: Nolite dare sanctum canibus, neque mittatis mar- sanctum canibus, neque mittatis mar- garitas vestras ante porcos. Irrisoribus garitas vestras ante porcos. Irrisoribus enim non est prædicandum. Tamen dicit enim non est prædicandum. Tamen dicit Augustinus super illud Apostoli, II ad Augustinus super illud Apostoli, II ad Timoth. iv, 2 Prædica verbum, insta Timoth. iv, 2 Prædica verbum, insta opportune, etc. « Sonet verbum tuum opportune, etc. « Sonet verbum tuum volentibus opportune, importune nolen- volentibus opportune, importune nolen- tibus inveniat locum ubi requiescat, tibus inveniat locum ubi requiescat, sicut terra dat locum semini. Nec re- sicut terra dat locum semini. Nec re- quiescat bonus arator nisi faciat terram quiescat bonus arator nisi faciat terram germinare, quæ tamen aliquando petrosa germinare, quæ tamen aliquando petrosa est, sicut dicitur, Matth. xIII, 5 et 6, est, sicut dicitur, Matth. xIII, 5 et 6, aliquando spinosa. Quod si forte statim aliquando spinosa. Quod si forte statim non facit fructum in memoria manens, non facit fructum in memoria manens, aliquando facit fructum posterius. » aliquando facit fructum posterius. »

Adhuc, Notandum est quod dicitur, Adhuc, Notandum est quod dicitur, Eccli. xx, 7 Homo sapiens tacebit us- Eccli. xx, 7 Homo sapiens tacebit us- que in tempus. Ubi dicit Glossa: «< Vi- que in tempus. Ubi dicit Glossa: «< Vi- dens vir ecclesiasticus incorrigibiles esse dens vir ecclesiasticus incorrigibiles esse

419 419

subditos, subtrahet correptionem, ne vi- subditos, subtrahet correptionem, ne vi- deatur sanctum dare canibus. » Obji- deatur sanctum dare canibus. » Obji- ciunt tamen quidam de Petro, qui præ- ciunt tamen quidam de Petro, qui præ- dicavit Simoni mago, quem scivit esse dicavit Simoni mago, quem scivit esse incorrigibilem. incorrigibilem.

AD OMNIA ista quæ ad secundam par- AD OMNIA ista quæ ad secundam par- tem inducuntur, solvendum est per di- tem inducuntur, solvendum est per di- stinctionem, quod ille qui tenetur ex offi- stinctionem, quod ille qui tenetur ex offi- cio, opportune et importune debet præ- cio, opportune et importune debet præ- dicare, dum corrigibiles videat esse sub- dicare, dum corrigibiles videat esse sub- ditos aliquo modo. Si autem viderit in- ditos aliquo modo. Si autem viderit in- corrigigiles, potest subtrahere ad tem- corrigigiles, potest subtrahere ad tem- pus, ne ad deteriora provocentur. Unde pus, ne ad deteriora provocentur. Unde super illud Levitici,xv, 2: Vir, qui pa- super illud Levitici,xv, 2: Vir, qui pa- titur fluxum seminis, Glossa: « Quid titur fluxum seminis, Glossa: « Quid est semen, nisi verbum, quod dum op- est semen, nisi verbum, quod dum op- portune proponitur, mens auditoris fœ- portune proponitur, mens auditoris fœ- cundatur. Si autem importune, mens cundatur. Si autem importune, mens auditoris polluitur, et virtus generativa auditoris polluitur, et virtus generativa amittitur. » amittitur. »

His autem consideratis, patet solutio His autem consideratis, patet solutio

ad totum. ad totum.

QUÆSTIO CXXVII. QUÆSTIO CXXVII.

De contentione. De contentione.

Deinde, Quæritur de contentione, quæ Deinde, Quæritur de contentione, quæ etiam est peccatum oris. etiam est peccatum oris.

Et quæruntur tria, scilicet primo quid Et quæruntur tria, scilicet primo quid sit ? sit ?

Secundo, Quantum peccatum sit ? Secundo, Quantum peccatum sit ?

Et tertio, Utrum in disputatione sacræ Et tertio, Utrum in disputatione sacræ Scripturæ liceat contendere ? Scripturæ liceat contendere ?

1 Vulgata habet, Contumeliosos. 1 Vulgata habet, Contumeliosos.

MEMBRUM I. MEMBRUM I.

Quid sit contentio ? Quid sit contentio ?

Ad primum proceditur sic: Ad primum proceditur sic:

Ad Roman. 1, 30, super illud: Con- Ad Roman. 1, 30, super illud: Con- tentiosos, superbos, Glossa Fulgentii tentiosos, superbos, Glossa Fulgentii dicit: «Contentio est impugnatio verita- dicit: «Contentio est impugnatio verita- tis cum confidentia clamoris. >> tis cum confidentia clamoris. >>

Solutio. Solutio.

420 420

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Sed videtur, quod ista definitio non Sed videtur, quod ista definitio non sit satis generalis: quia sit satis generalis: quia

1. Possunt aliqui contendere sine cla- 1. Possunt aliqui contendere sine cla- more, cum contendere sit in diversa more, cum contendere sit in diversa tendere contraria vel contradictoria per tendere contraria vel contradictoria per disputationem. disputationem.

2. Adhuc, Super illud Jacobi, 111, 16: 2. Adhuc, Super illud Jacobi, 111, 16: Ubi zelus et contentio, dicit Glossa, quod Ubi zelus et contentio, dicit Glossa, quod « zelus est in corde sicut invidia, con- « zelus est in corde sicut invidia, con- tentio in sermone. » Et non facit men- tentio in sermone. » Et non facit men- tionem de clamore. Ergo videtur, quod tionem de clamore. Ergo videtur, quod male ponitur in definitione, cum confi- male ponitur in definitione, cum confi- dentia clamoris. dentia clamoris.

3. Adhuc, II ad Timoth. 11, 14, super 3. Adhuc, II ad Timoth. 11, 14, super illud Noli contendere verbis: ad nihil illud Noli contendere verbis: ad nihil enim utile est, nisi ad subversionem au- enim utile est, nisi ad subversionem au- dientium, dicit Glossa: « Solent in con- dientium, dicit Glossa: « Solent in con- tentione talia opponi æstimato malevo- tentione talia opponi æstimato malevo- lentiæ argumento, ut moveant animos lentiæ argumento, ut moveant animos insipientium fratrum. » Et non facit ibi insipientium fratrum. » Et non facit ibi mentionem de clamore. Ergo videtur, mentionem de clamore. Ergo videtur, quod contentio possit esse sine clamore. quod contentio possit esse sine clamore.

SOLUTIO. Ad hoc dicendum, quod con- SOLUTIO. Ad hoc dicendum, quod con- tentio duobus modis potest definiri, tentio duobus modis potest definiri, secundum nomen scilicet, et secundum secundum nomen scilicet, et secundum perfectum esse ipsius, quod esse. habet perfectum esse ipsius, quod esse. habet ex circumstantia plus quam a re. Si ex circumstantia plus quam a re. Si secundum nomen definiatur: tunc con- secundum nomen definiatur: tunc con- tentio nihil aliud est quam in diversa tentio nihil aliud est quam in diversa tentio cun malevolentiæ argumento, tentio cun malevolentiæ argumento, cum scilicet non consentit in id quod cum scilicet non consentit in id quod dicit, sed malevolentia tendit in aliud, dicit, sed malevolentia tendit in aliud, sicut dicitur in Glossa super epistolam sicut dicitur in Glossa super epistolam ad Timotheum inducta. Si autem defi- ad Timotheum inducta. Si autem defi- niatur secundum perfectum esse quod niatur secundum perfectum esse quod habet cum adversarius disputat in con- habet cum adversarius disputat in con- trarium, qui pravus socius est, ut dicit trarium, qui pravus socius est, ut dicit Aristoteles in VIII Topicorum, et impedit Aristoteles in VIII Topicorum, et impedit commune opus, id est, inquisitionem commune opus, id est, inquisitionem veritatis tunc cum ille non confidat in veritatis tunc cum ille non confidat in vi argumenti, impugnat veritatem cum vi argumenti, impugnat veritatem cum confidentia clamoris. Ei sic definit eam confidentia clamoris. Ei sic definit eam Fulgentius in Glossa super epistolam ad Fulgentius in Glossa super epistolam ad Romanos, 1, 30. Et tunc est in ratione Romanos, 1, 30. Et tunc est in ratione vitii quia tunc non habet se ut socius vitii quia tunc non habet se ut socius ad inquirendam veritatem, sed ut hostis ad inquirendam veritatem, sed ut hostis ad impugnandam. ad impugnandam.

MEMBRUM II. MEMBRUM II.

Quantum peccatum sit contentio, utrum Quantum peccatum sit contentio, utrum semper sit peccatum, vel aliquando semper sit peccatum, vel aliquando bonum sive indifferens? bonum sive indifferens?

SECUNDO quæritur, Utrum contentio SECUNDO quæritur, Utrum contentio sit semper peccatum, vel aliquando bo- sit semper peccatum, vel aliquando bo- num, sive indifferens ? num, sive indifferens ?

Et videtur, quod aliquando bonum, Et videtur, quod aliquando bonum, vel indifferens ad minus. vel indifferens ad minus.

1. Ad Philip. 1, 17 et 18: Quidam ex 1. Ad Philip. 1, 17 et 18: Quidam ex contentione Christum annuntiant non contentione Christum annuntiant non sincere, existimantes pressuram se susci- sincere, existimantes pressuram se susci- tare vinculis meis. Quid enim? Dum tare vinculis meis. Quid enim? Dum omni modo, sive per occasionem, sive omni modo, sive per occasionem, sive per veritatem, Christus annuntietur: et per veritatem, Christus annuntietur: et in hoc gaudeo, sed et gaudebo. Sed non in hoc gaudeo, sed et gaudebo. Sed non gaudet nisi de bono vel de indifferenti gaudet nisi de bono vel de indifferenti ad minus: ergo contentiones aliquando ad minus: ergo contentiones aliquando sunt bonum, vel indifferens ad minus. sunt bonum, vel indifferens ad minus.

2. Adhuc, Quod oportet esse ad utili- 2. Adhuc, Quod oportet esse ad utili- tatem Ecclesiæ, illud bonum est. Aposto- tatem Ecclesiæ, illud bonum est. Aposto- lus sic dicit, I ad Corinth. x1, 19: Opor- lus sic dicit, I ad Corinth. x1, 19: Opor- tet et hæreses esse, ut et qui probati tet et hæreses esse, ut et qui probati sunt, manifesti fiant in vobis. Hæreses sunt, manifesti fiant in vobis. Hæreses omnes sunt ex contentione. Ergo vide- omnes sunt ex contentione. Ergo vide- tur, quod bonum est esse contentiones: tur, quod bonum est esse contentiones: et sic nullum est peccatum. et sic nullum est peccatum.

CONTRA: CONTRA:

1. Jacobi, 11, 16: Ubi zelus et conten- 1. Jacobi, 11, 16: Ubi zelus et conten- tio, ibi inconstantia et omne opus pra- tio, ibi inconstantia et omne opus pra- vum. Ergo videtur, quod peccatum mor- vum. Ergo videtur, quod peccatum mor- tale sit semper. tale sit semper.

2. Adhuc, Ad Roman. 1, 29, inter 2. Adhuc, Ad Roman. 1, 29, inter peccata mortalia enumeratur ab Apo- peccata mortalia enumeratur ab Apo- stolo, ubi sic dicit: Plenos invidia, stolo, ubi sic dicit: Plenos invidia, homicidio, contentione, dolo, maligni- homicidio, contentione, dolo, maligni- tate. Ergo videtur, quod sit peccatum tate. Ergo videtur, quod sit peccatum mortale semper. mortale semper.

3. Adhuc, Proverb. xvi, 11: Semper 3. Adhuc, Proverb. xvi, 11: Semper jurgia quærit malus: Angelus autem jurgia quærit malus: Angelus autem crudelis mittetur contra eum. Glossa: crudelis mittetur contra eum. Glossa: « Ut post mortem ad æternum rapiat « Ut post mortem ad æternum rapiat

Sed co Sed co

lutio. lutio.

IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XX, QUÆST. 127. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XX, QUÆST. 127.

interitum. » Non autem rapitur ad æter- interitum. » Non autem rapitur ad æter- num interitum, nisi pro peccato mortali. num interitum, nisi pro peccato mortali. Ergo jurgium sive contentio est pecca- Ergo jurgium sive contentio est pecca- tum mortale. tum mortale.

SED CONTRA hoc quidam objiciunt SED CONTRA hoc quidam objiciunt illud Job, xxxix, 32: Numquid qui con- illud Job, xxxix, 32: Numquid qui con- tendit cum Deo, tam facile conquiescit ? tendit cum Deo, tam facile conquiescit ? Ex hoc arguunt, quod Job contendit Ex hoc arguunt, quod Job contendit cum Deo quod non potuit esse cum cum Deo quod non potuit esse cum peccato mortali: ergo contentio genera- peccato mortali: ergo contentio genera- liter non est peccatum mortale. liter non est peccatum mortale.

SOLUTIO. Dicendum, quod contentio SOLUTIO. Dicendum, quod contentio semper in vitio est, sed non semper mor- semper in vitio est, sed non semper mor- tale peccatum. Contentio enim semper tale peccatum. Contentio enim semper impedit commune opus inquirendæ veri- impedit commune opus inquirendæ veri- tatis et ideo semper vitium est, etiam tatis et ideo semper vitium est, etiam apud Philosophos. Et propter hoc dicit apud Philosophos. Et propter hoc dicit etiam Apostolus, I ad Corinth. x1, 16: Si etiam Apostolus, I ad Corinth. x1, 16: Si quis videtur contentiosus esse, nos talem quis videtur contentiosus esse, nos talem consuetudinem non habemus, neque consuetudinem non habemus, neque Ecclesia Dei. Unde semper in vitio Ecclesia Dei. Unde semper in vitio est, licet non sit semper mortale pec- est, licet non sit semper mortale pec-

catum. catum.

1 1. AD PRIMUM ergo dicendum, quod Apo- 1 1. AD PRIMUM ergo dicendum, quod Apo- stolus non dicit se ibi gaudere de occa- stolus non dicit se ibi gaudere de occa- sione sive contentione, sed de annuntia- sione sive contentione, sed de annuntia- tione. tione.

12. 12.

cl.1. cl.1.

AD ALIUD dicendum, quod hæreses AD ALIUD dicendum, quod hæreses esse non est bonum, nisi per occasio- esse non est bonum, nisi per occasio- nem, sed simpliciter malum. Et illa occa- nem, sed simpliciter malum. Et illa occa- sio ponitur ibidem in Glossa Augustini. sio ponitur ibidem in Glossa Augustini. Quia cum hæretici sunt, excitant sacros Quia cum hæretici sunt, excitant sacros Doctores ad sacram Scripturam et ad Doctores ad sacram Scripturam et ad vigilantiam studii, ex quibus multa bona vigilantiam studii, ex quibus multa bona proveniunt Ecclesiæ. Et est simile ei proveniunt Ecclesiæ. Et est simile ei quod dicit Aristoteles in II Metaphysi- quod dicit Aristoteles in II Metaphysi- corum, quod non oportet tantum grates corum, quod non oportet tantum grates referre his qui veritatem dixerunt in referre his qui veritatem dixerunt in philosophia, sed etiam his qui errave- philosophia, sed etiam his qui errave- runt in ea. Et dat exemplum de Timo- runt in ea. Et dat exemplum de Timo- theo et Hierasio musicis philosophis: theo et Hierasio musicis philosophis: quia si in musica non errasset Timotheus, quia si in musica non errasset Timotheus, excitatus non fuisset et Hierasius, et excitatus non fuisset et Hierasius, et careremus multum de dispositione mu- careremus multum de dispositione mu- sicorum. sicorum.

AD ID quod in contrarium objicitur, AD ID quod in contrarium objicitur, dicendum quod ibi loquitur Apostolus dicendum quod ibi loquitur Apostolus de contentione quæ est contra veritatem de contentione quæ est contra veritatem

421 421

et virtutem et illa est vere mortale et virtutem et illa est vere mortale peccatum. peccatum.

EODEM modo dicendum est ad aliud: Ad object. 2. EODEM modo dicendum est ad aliud: Ad object. 2. quia sic Apostolus enumerat contentio- quia sic Apostolus enumerat contentio- nem inter mortalia peccata: quia illa est nem inter mortalia peccata: quia illa est hæreticorum contra veritatem et virtu- hæreticorum contra veritatem et virtu- tem. tem.

ET SIMILITER dicendum est ad sequens : Ad (bject 3. ET SIMILITER dicendum est ad sequens : Ad (bject 3. quia Angelus Domini crudelis mittetur quia Angelus Domini crudelis mittetur contra talem contentiosum, qui impu- contra talem contentiosum, qui impu- gnat veritatem et virtutem in Ecclesia gnat veritatem et virtutem in Ecclesia Dei. Dei.

object. object.

AD ID quod in contrarium hujus obji- Ad aliam AD ID quod in contrarium hujus obji- Ad aliam citur de Job, dicendum quod est ali- citur de Job, dicendum quod est ali- quando contentio bona, quando homo quando contentio bona, quando homo contendit exercere virtutem naturæ ad contendit exercere virtutem naturæ ad difficultatem virtutis et meriti, ut possit difficultatem virtutis et meriti, ut possit pugnare contra vitia. Et illa præcipitur, pugnare contra vitia. Et illa præcipitur, Luc. XIII, 24: Contendite intrare per Luc. XIII, 24: Contendite intrare per angustam portam : quia, ut dicitur, angustam portam : quia, ut dicitur, Matth. vII, 14: Quam angusta porta, et Matth. vII, 14: Quam angusta porta, et arcta via est, quæ ducit ad vitam ! et arcta via est, quæ ducit ad vitam ! et pauci sunt qui inveniunt eam. pauci sunt qui inveniunt eam.

MEMBRUM III. MEMBRUM III.

Utrum in sacra Scriptura liceat dispu- Utrum in sacra Scriptura liceat dispu- tare contentiose? tare contentiose?

TERTIO quæritur, Utrum in sacra Scri- TERTIO quæritur, Utrum in sacra Scri- ptura liceat disputare contentiose ? ptura liceat disputare contentiose ? Et videtur, quod non. Et videtur, quod non.

1. Glossa super illud Apostoli, ad 1. Glossa super illud Apostoli, ad Timoth. 11, 14: Noli contendere verbis, Timoth. 11, 14: Noli contendere verbis, dicit «Collatio debet esse inter servos dicit «Collatio debet esse inter servos Dei, non altercatio. » Doctores sacræ Dei, non altercatio. » Doctores sacræ Scripturæ sunt servi Dei. Ergo alter- Scripturæ sunt servi Dei. Ergo alter- cando non debent disputare. cando non debent disputare.

2, Adhuc, Isaiæ, vш, 6: Pro eo quod 2, Adhuc, Isaiæ, vш, 6: Pro eo quod abjecit populus iste aquas Siloe, quæ abjecit populus iste aquas Siloe, quæ vadunt cum silentio. Glossa: «< Aqua vadunt cum silentio. Glossa: «< Aqua est doctrina Christi, quæ sine clamore et est doctrina Christi, quæ sine clamore et strepitu leniter fluit. » Ergo sine conten- strepitu leniter fluit. » Ergo sine conten- tione et leniter debet proponi. tione et leniter debet proponi.

3. Adhuc, Matth. x, 19: Non con- 3. Adhuc, Matth. x, 19: Non con-

Sed contra. Sed contra.

Solutio. Solutio.

422 422

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

tendet, neque clamabit, neque audiet tendet, neque clamabit, neque audiet aliquis in plateis vocem, ejus. Sumitur aliquis in plateis vocem, ejus. Sumitur de Isaia, XLII, 2. de Isaia, XLII, 2.

4. Adhuc, Augustinus in libro de Duo- 4. Adhuc, Augustinus in libro de Duo- decim abusionibus « Christianus nemo decim abusionibus « Christianus nemo dicitur recte, nisi qui Christi moribus dicitur recte, nisi qui Christi moribus coæquatur. Tu ergo si morum Christi coæquatur. Tu ergo si morum Christi similitudinem tenere cupis, ne conten- similitudinem tenere cupis, ne conten- das, ne in Ecclesia abusive Christianus das, ne in Ecclesia abusive Christianus existas. >> existas. >>

CONTRA: CONTRA:

Ecclesiasticis viris licet disputare ad Ecclesiasticis viris licet disputare ad utramque partem, ut melius enucleetur utramque partem, ut melius enucleetur veritas. Et hoc non potest esse sine con- veritas. Et hoc non potest esse sine con- tentione. Ergo aliqua contentione pos- tentione. Ergo aliqua contentione pos- sunt contendere. sunt contendere.

SOLUTIO. Dicendum, quod nomen con- SOLUTIO. Dicendum, quod nomen con- tentionis aliquando importat vitium, tentionis aliquando importat vitium, quando contra veritatem est, ut paulo quando contra veritatem est, ut paulo ante dictum est. Et sic prohibetur viris ante dictum est. Et sic prohibetur viris ecclesiasticis. Aliquando importat colla- ecclesiasticis. Aliquando importat colla-

tionem ad contraria vel contradictoria ad tionem ad contraria vel contradictoria ad enucleandam veritatem et sic non vo- enucleandam veritatem et sic non vo- catur contentio secundum Augustinum catur contentio secundum Augustinum in libris de Trinitate, qui sic dicit, quod in libris de Trinitate, qui sic dicit, quod « in sacra Scriptura desiderat liberum « in sacra Scriptura desiderat liberum correctorem, et pium interpretem. » Et correctorem, et pium interpretem. » Et ponit simile: quia ille osculo columbino ponit simile: quia ille osculo columbino corripit, sed non dente canino rodit, Et corripit, sed non dente canino rodit, Et sunt verba sua ista : « Gratanter quippe sunt verba sua ista : « Gratanter quippe recipit osculum columbinum beni- recipit osculum columbinum beni- gnissima charitas, dentem autem cani- gnissima charitas, dentem autem cani- num vel retundit solidissima veritas, vel num vel retundit solidissima veritas, vel evitat cautissima humilitas. » Et hoc non evitat cautissima humilitas. » Et hoc non est contendere, neque clamare, nec au- est contendere, neque clamare, nec au- dire vocem in plateis, et aquas Siloe dire vocem in plateis, et aquas Siloe fluere cum silentio et tamen falsitati fluere cum silentio et tamen falsitati non credere, sicut nec Christus cessit non credere, sicut nec Christus cessit veritati. veritati.

Et sic patet solutio ad ea quæ indu- Et sic patet solutio ad ea quæ indu- cuntur. cuntur.

Et hæc de contentione dicta sufficiant. Et hæc de contentione dicta sufficiant.

QUESTIO CXXVIII. QUESTIO CXXVIII.

De maledicto. De maledicto.

Deinde, Quæritur de maledicto. Deinde, Quæritur de maledicto.

Et quæruntur duo, scilicet primo quid Et quæruntur duo, scilicet primo quid sit maledictum, et quid maledicere, et sit maledictum, et quid maledicere, et an maledicere sit peccatum, et quantum an maledicere sit peccatum, et quantum peccatum ? peccatum ?

Et secundo, Utrum maledictum possit Et secundo, Utrum maledictum possit interminari in creaturam rationalem, sic. interminari in creaturam rationalem, sic. ut hominem, et Angelum, et similiter in ut hominem, et Angelum, et similiter in irrationalem creaturam ? irrationalem creaturam ?

MEMBRUM I. MEMBRUM I.

Quid sit maledictum ? et, Quid maledi- Quid sit maledictum ? et, Quid maledi- cere? et, Quantum peccatum sit ? cere? et, Quantum peccatum sit ?

Ad primum proceditur sic: Ad primum proceditur sic:

Haymo sic definit maledictum : « Ma- Haymo sic definit maledictum : « Ma- ledictum est pœnæ in aliquem impre- ledictum est pœnæ in aliquem impre- catio. » catio. »

contra. contra.

læst, læst,

IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XX, QUÆST. 128. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XX, QUÆST. 128.

Secundum hoc videtur, quod maledi- Secundum hoc videtur, quod maledi- cere non semper sit malum : quia cere non semper sit malum : quia

1. Quod reo optetur pœna, videtur 1. Quod reo optetur pœna, videtur esse justum et conveniens, ut ex pœna esse justum et conveniens, ut ex pœna corrigatur. CONTRA: Maledictio et bene- corrigatur. CONTRA: Maledictio et bene- dictio sunt opposita: benedictio est bo- dictio sunt opposita: benedictio est bo- num ergo maledictio est malum. num ergo maledictio est malum.

2. Adhuc, Jacobi, III, 10 et 11: Ex 2. Adhuc, Jacobi, III, 10 et 11: Ex ipso ore procedit benedictio et male- ipso ore procedit benedictio et male- dictio. Non oportet, fratres mei, hæc ita dictio. Non oportet, fratres mei, hæc ita fieri. Numquid fons de eodem foramine fieri. Numquid fons de eodem foramine emanat dulcem et amaram aquam ? emanat dulcem et amaram aquam ? Quasi dicat Inconveniens est, quod de Quasi dicat Inconveniens est, quod de eodem ore procedat benedictio et male- eodem ore procedat benedictio et male- dictio. Unde, ibidem, y. 9: In ipsa, dictio. Unde, ibidem, y. 9: In ipsa, scilicet lingua, benedicimus Deum et scilicet lingua, benedicimus Deum et Patrem, et in ipsa maledicimus homines, Patrem, et in ipsa maledicimus homines, qui ad similitudinem Dei facti sunt. qui ad similitudinem Dei facti sunt. Videtur ergo velle, quod benedictio sit Videtur ergo velle, quod benedictio sit bonum, et maledictio malum. bonum, et maledictio malum.

3. Adhuc, Proverb. xxvi, 2: Male- 3. Adhuc, Proverb. xxvi, 2: Male- dictum frustra prolatum in quempiam dictum frustra prolatum in quempiam superveniet. Glossa, « In retributione superveniet. Glossa, « In retributione pœnæ. » Ergo maledictum est malum. pœnæ. » Ergo maledictum est malum. 4. Adhuc, I Petri, 11, 9: Malum 4. Adhuc, I Petri, 11, 9: Malum pro pro male- male- malo non reddentes, nec malo non reddentes, nec dictum pro maledicto, sed e contrario dictum pro maledicto, sed e contrario benedicentes. Ergo maledictum malum benedicentes. Ergo maledictum malum

est. est.

CONTRA: CONTRA:

1. Quod fit per divinam justitiam, 1. Quod fit per divinam justitiam, bonum est. Imprecatio pœnæ sæpe fit bonum est. Imprecatio pœnæ sæpe fit per divinam justitiam. Act. vin, 20, per divinam justitiam. Act. vin, 20, Petrus dixit ad Simonem magum: Petrus dixit ad Simonem magum: Pecunia tua tecum sit in perditionem! Pecunia tua tecum sit in perditionem! Ergo bonum est. Ergo bonum est.

2. Adhuc, IV Reg. 11, 23 et 24, pueris 2. Adhuc, IV Reg. 11, 23 et 24, pueris clamantibus post Eliseum: Ascende, clamantibus post Eliseum: Ascende, calve: ascende, calve Eliseus impreca- calve: ascende, calve Eliseus impreca- batur pueris malum pœnæ et egressi batur pueris malum pœnæ et egressi sunt duo ursi de silva, et laceraverunt sunt duo ursi de silva, et laceraverunt ex eis quadraginta duos pueros. Et non ex eis quadraginta duos pueros. Et non est credendum, quod tantus Propheta est credendum, quod tantus Propheta per maledictum peccaverit. Ergo non per maledictum peccaverit. Ergo non universaliter est malum. universaliter est malum.

ULTERIUS quæritur, Si est malum sicut ULTERIUS quæritur, Si est malum sicut

1 Cf. Ad Roman. XII, 17 et seq. 1 Cf. Ad Roman. XII, 17 et seq.

423 423

probant primæ auctoritates, utrum sit probant primæ auctoritates, utrum sit peccatum veniale, vel mortale, vel ali- peccatum veniale, vel mortale, vel ali- quando sic, et aliquando aliter ? quando sic, et aliquando aliter ?

Et videtur, quod semper sit peccatum Et videtur, quod semper sit peccatum mortale quia quod est contra præce- mortale quia quod est contra præce- ptum Evangelicum, est peccatum mor- ptum Evangelicum, est peccatum mor- tale. Dicit autem Dominus, Matth. v, 44 tale. Dicit autem Dominus, Matth. v, 44 et 45: Orate pro persequentibus et ca- et 45: Orate pro persequentibus et ca- lumniantibus vos ut sitis filii Patris lumniantibus vos ut sitis filii Patris vestri qui in cœlis est. Ergo qui contra vestri qui in cœlis est. Ergo qui contra hoc facit, mortaliter peccat. Maledicens hoc facit, mortaliter peccat. Maledicens sive pœnam imprecans, facit sic. Ergo sive pœnam imprecans, facit sic. Ergo mortaliter peccat. mortaliter peccat.

Quod autem aliquando sit veniale, Quod autem aliquando sit veniale, probatur per Augustinum sic dicentem: probatur per Augustinum sic dicentem: « Ad veniale peccatum pertinet male- « Ad veniale peccatum pertinet male- dicere cum facilitate et levitate. » Et est dicere cum facilitate et levitate. » Et est casus qui ponitur in Decretis, ubi de casus qui ponitur in Decretis, ubi de venialibus agitur. venialibus agitur.

SOLUTIO. Ad primam partem quæstio- solutio. SOLUTIO. Ad primam partem quæstio- solutio. nis dicendum per distinctionem, quod nis dicendum per distinctionem, quod maledictum aut profertur ab eo cujus maledictum aut profertur ab eo cujus interest, et habet auctoritatem et pote- interest, et habet auctoritatem et pote- statem pœnam inferendi: aut ab eo cujus statem pœnam inferendi: aut ab eo cujus non interest, nec habet auctoritatem. Si non interest, nec habet auctoritatem. Si primo modo: tunc nullum malum est. primo modo: tunc nullum malum est. Et sic fuit maledictio Petri et Elisei, qui Et sic fuit maledictio Petri et Elisei, qui loco Dei fuerunt et poenas imprecati loco Dei fuerunt et poenas imprecati sunt, quas statim intulit Deus. Si autem sunt, quas statim intulit Deus. Si autem fit ab eo cujus non interest, nec habet fit ab eo cujus non interest, nec habet potestatem tunc maledictum malum potestatem tunc maledictum malum est secundum definitionem Haymonis. est secundum definitionem Haymonis.

Et sic loquuntur quatuor auctoritates Et sic loquuntur quatuor auctoritates ad hoc inductæ. ad hoc inductæ.

Similiter ad secundam partem respon- Ad quæst. Similiter ad secundam partem respon- Ad quæst. dendum est per distinctionem : quia ma- dendum est per distinctionem : quia ma- ledictio ex parte maledicentis aut fit cum ledictio ex parte maledicentis aut fit cum levitate, aut animi malignitate et pœna levitate, aut animi malignitate et pœna imprecata, aut est æterna, aut temporalis. imprecata, aut est æterna, aut temporalis. Si cum levitate fit et ad poenam tempo- Si cum levitate fit et ad poenam tempo- ralem tunc esset durum dicere, quod ralem tunc esset durum dicere, quod esset mortale et sic intelligitur canon esset mortale et sic intelligitur canon Augustini paulo ante inductus. Si autem Augustini paulo ante inductus. Si autem fit animi malignitate: tunc est timendum, fit animi malignitate: tunc est timendum, quod sit mortale, et sic intelliguntur au- quod sit mortale, et sic intelliguntur au- ctoritates hoc probantes. ctoritates hoc probantes.

424 424

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Et super hoc dederunt antiqui distin- Et super hoc dederunt antiqui distin- ctionem valde utilem, scilicet quod est ctionem valde utilem, scilicet quod est maledictum quadruplex, scilicet subre- maledictum quadruplex, scilicet subre- ptionis, cum quis subito maledicit, non ptionis, cum quis subito maledicit, non ex animi malignitate, et est veniale pec- ex animi malignitate, et est veniale pec- catum. Et est maledictio lascivæ puerilis, catum. Et est maledictio lascivæ puerilis, sicut pueri ex mala consuetudine maledi- sicut pueri ex mala consuetudine maledi- cunt invicem. Sed talis iterum non est cunt invicem. Sed talis iterum non est mortale peccatum, sed mala consuetudo mortale peccatum, sed mala consuetudo est, et prohibenda est. Unde Hierony- est, et prohibenda est. Unde Hierony- mus « Qui negligit oris maledicentis mus « Qui negligit oris maledicentis resecare consuetudinem, etsi non corde resecare consuetudinem, etsi non corde maledicat, immunditiam tamen labiorum, maledicat, immunditiam tamen labiorum, et inquinamentum oris incurrit. » Est et inquinamentum oris incurrit. » Est iterum maledictum quod ex odio concepto iterum maledictum quod ex odio concepto procedit, et est mortale peccatum, sicut procedit, et est mortale peccatum, sicut dicunt et bene. Et est quartum maledi- dicunt et bene. Et est quartum maledi- ctum ex charitate et zelo justitiæ proce- ctum ex charitate et zelo justitiæ proce- dens, et est bonum, sicut fuit maledictum dens, et est bonum, sicut fuit maledictum Petri et Elisei quando imprecabantur pœ- Petri et Elisei quando imprecabantur pœ- nam temporalem, ut non reservarentur nam temporalem, ut non reservarentur ad æternam pœnam. ad æternam pœnam.

MEMBRUM II. MEMBRUM II.

Utrum maledictum possit interminari in Utrum maledictum possit interminari in creaturam rationalem, et similiter creaturam rationalem, et similiter irrationalem ? irrationalem ?

DEINDE quæritur, Utrum maledictum DEINDE quæritur, Utrum maledictum possit interminari in creaturam rationa- possit interminari in creaturam rationa- lem, et similiter irrationalem ? lem, et similiter irrationalem ?

Et videtur, quod sic. Et videtur, quod sic.

1. II Reg. 11, 21 et seq., David maledixit 1. II Reg. 11, 21 et seq., David maledixit montibus Gelboe, ubi ceciderunt fortes montibus Gelboe, ubi ceciderunt fortes Israel, qui tamen irrationales erant. Israel, qui tamen irrationales erant.

2. Adhuc, Jerem. xx, 14: Maledicta 2. Adhuc, Jerem. xx, 14: Maledicta dies, in qua natus sum! Similiter, Job, dies, in qua natus sum! Similiter, Job, III, 3 Pereat dies in qua natus sum, et III, 3 Pereat dies in qua natus sum, et nox in qua dictum est: Conceptus est nox in qua dictum est: Conceptus est homo! Videtur ergo, quod exemplo ju- homo! Videtur ergo, quod exemplo ju- storum maledici possit creatura irratio- storum maledici possit creatura irratio- nalis. nalis.

3. Adhuc, Videtur etiam rationalis 3. Adhuc, Videtur etiam rationalis creatura posse maledici quia dicitur, creatura posse maledici quia dicitur,

Genes. IX, Genes. IX, 25: Maledictus Chanaan, 25: Maledictus Chanaan, servus servorum erit fratribus suis. servus servorum erit fratribus suis. CONTRA: CONTRA:

Creatura irrationalis nullum peccatum Creatura irrationalis nullum peccatum potest committere: et in se bona est sic- potest committere: et in se bona est sic- ut omnis Dei creatura. Ergo videtur, quod ut omnis Dei creatura. Ergo videtur, quod non debeat maledici. Similiter creatura non debeat maledici. Similiter creatura rationalis quia tenemur diligere inimi- rationalis quia tenemur diligere inimi- cos, et benefacere his qui nos oderunt, cos, et benefacere his qui nos oderunt, cum dicat Apostolus, ad Roman. XII, 17: cum dicat Apostolus, ad Roman. XII, 17: Nulli malum pro malo reddentes. Nulli malum pro malo reddentes.

ULTERIUS quæritur, Si Angelus malus ULTERIUS quæritur, Si Angelus malus possit maledici ? possit maledici ?

Et videtur, quod non. Et videtur, quod non.

Sed contr Sed contr

1. Eccli. xx1, 30: Dum maledicit im- 1. Eccli. xx1, 30: Dum maledicit im- pius diabolum, maledicit ipse animam pius diabolum, maledicit ipse animam suam. Sed nullus debet maledicere ani- suam. Sed nullus debet maledicere ani- mam suam. Ergo nec Angelum malum. mam suam. Ergo nec Angelum malum. 2. Adhuc, Judas in canonica sua, y. 9: 2. Adhuc, Judas in canonica sua, y. 9: Cum Michael Archangelus disputans al- Cum Michael Archangelus disputans al- tercaretur cum diabolo de Moysi corpore, tercaretur cum diabolo de Moysi corpore, non est ausus judicium inferre blasphe- non est ausus judicium inferre blasphe- miæ, sed dixit: Imperet tibi Dominus. miæ, sed dixit: Imperet tibi Dominus. Si ergo Angelo bono non licuit inferre Si ergo Angelo bono non licuit inferre maledictum malo, nec homini licet. maledictum malo, nec homini licet.

Quæst. Quæst.

SOLUTIO. Dicendum ad primam partem Soluti SOLUTIO. Dicendum ad primam partem Soluti quæstionis, quod creatura irrationalis quæstionis, quod creatura irrationalis non potest maledici, nec debet, nisi eo non potest maledici, nec debet, nisi eo modo quo ordinatur ad hominis utilita- modo quo ordinatur ad hominis utilita- tem. Unde Gregorius: « Montes Gelboe tem. Unde Gregorius: « Montes Gelboe maledicuntur, ut dum arescente terra maledicuntur, ut dum arescente terra fructus non oriuntur, possessores terræ fructus non oriuntur, possessores terræ sterilitatis damno feriantur, quatenus ipsi sterilitatis damno feriantur, quatenus ipsi maledictionis sententiam acciperent, qui maledictionis sententiam acciperent, qui apud se mortem regis iniquitate sua exi- apud se mortem regis iniquitate sua exi- gente meruissent. » Et hoc expresse si- gente meruissent. » Et hoc expresse si- gnificatur, Genes. 11, 17: Maledicta ter- gnificatur, Genes. 11, 17: Maledicta ter- ra, non simpliciter, sed in opere tuo. Et ra, non simpliciter, sed in opere tuo. Et quod hæc maledictio redundet in homi- quod hæc maledictio redundet in homi- nem, ex hoc patet quod sequitur, dicens nem, ex hoc patet quod sequitur, dicens Deus ad Cain Cum operatus fueris eam, Deus ad Cain Cum operatus fueris eam, scilicet terram, non dabit tibi fructus scilicet terram, non dabit tibi fructus suos. Et supra, 111, 18, dixit Dominus ad suos. Et supra, 111, 18, dixit Dominus ad Adam Spinas et tribulos germinabit Adam Spinas et tribulos germinabit tibi. tibi.

AD HOC ergo quod objicitur de Job et de AD HOC ergo quod objicitur de Job et de Jeremia, qui maledixerunt diem et no- Jeremia, qui maledixerunt diem et no-

Ad 3. Ad 3.

1 object, 1 object,

d quæst. d quæst.

IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XX, QUÆST. 128. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XX, QUÆST. 128.

ctem, dicendum quod dies in quantum ctem, dicendum quod dies in quantum dies ibi non maledicitur, sed natus in die, dies ibi non maledicitur, sed natus in die, propter hoc quod cum peccato originali propter hoc quod cum peccato originali nascitur. Et sic iterum maledictio redun- nascitur. Et sic iterum maledictio redun- dat in hominem, non in diem. dat in hominem, non in diem.

AD ALIUD quod objicitur, quod rationa- AD ALIUD quod objicitur, quod rationa- lis creatura possit maledici, dicendum lis creatura possit maledici, dicendum quod verum est: quia a Deo et ab homi- quod verum est: quia a Deo et ab homi- ne habente potestatem potest maledici, ne habente potestatem potest maledici, sicut in antehabitis probatum est. sicut in antehabitis probatum est.

AD ID quod contra objicitur de irratio- AD ID quod contra objicitur de irratio- nali, jam solutum est: quia ex eo quod nali, jam solutum est: quia ex eo quod in se bona est, non maledicitur, sed in in se bona est, non maledicitur, sed in quantum subjacet operi hominis quod quantum subjacet operi hominis quod

malum est. malum est.

Ad hoc quod contra objicitur de ratio- Ad hoc quod contra objicitur de ratio- nali, scilicet quod tenemur diligere ini- nali, scilicet quod tenemur diligere ini- micos, dicendum quod hoc non probat, micos, dicendum quod hoc non probat, nisi quod ex odio et cum malignitate non nisi quod ex odio et cum malignitate non possumus maledicere: sed qui habet au- possumus maledicere: sed qui habet au- ctoritatem, zelo justitiæ potest maledicere, ctoritatem, zelo justitiæ potest maledicere, id est, malum pœnæ interminare, sicut id est, malum pœnæ interminare, sicut in antehabitis probatum est. in antehabitis probatum est.

AD ID quod ulterius quæritur, Si An- AD ID quod ulterius quæritur, Si An- gelo malo sit maledicendum? gelo malo sit maledicendum?

Dicendum, quod sic zelo justitiæ, sed Dicendum, quod sic zelo justitiæ, sed non odio et malignitate: quia sic concor- non odio et malignitate: quia sic concor- dat voluntas hominis cum voluntate dat voluntas hominis cum voluntate Dei. Dei.

425 425

AD ID quod objicitur de Ecclesiastico, AD ID quod objicitur de Ecclesiastico, dicendum quod cum maledicit impius dicendum quod cum maledicit impius diabolum, non directe maledicit animam, diabolum, non directe maledicit animam, sed maledicendam dicit propter similitu- sed maledicendam dicit propter similitu- dinem peccati. dinem peccati.

AD ULTIMUM dicendum, quod non omne AD ULTIMUM dicendum, quod non omne maledictum est blasphemia: quia blas- maledictum est blasphemia: quia blas- phemia est falsi criminis impositio in phemia est falsi criminis impositio in Deum, et non fit nisi quando creatura Deum, et non fit nisi quando creatura maledicitur in quantum est Dei creatura: maledicitur in quantum est Dei creatura: quia sic maledictum creaturæ redundat quia sic maledictum creaturæ redundat in creatorem. Et ita non fuit ausus Mi- in creatorem. Et ita non fuit ausus Mi- chael inferre maledictum diabolo, in chael inferre maledictum diabolo, in quantum est creatura Dei. quantum est creatura Dei.

Ex dictis patet solutio ejus quod qui- Ex dictis patet solutio ejus quod qui- dam dicunt, Si maledici possit, cui male- dam dicunt, Si maledici possit, cui male- dixit Deus, propter verbum Balaam, Nu- dixit Deus, propter verbum Balaam, Nu- mer. XXIII, 8: Quomodo maledicam, cui mer. XXIII, 8: Quomodo maledicam, cui non maledixit Deus? non maledixit Deus?

Patet igitur, quod sic dummodo pro- Patet igitur, quod sic dummodo pro- batum sit ei, ut homini judici, et constet batum sit ei, ut homini judici, et constet ei de causa maledictionis. Qua probatione ei de causa maledictionis. Qua probatione non indiget Deus: quia novit corda ho- non indiget Deus: quia novit corda ho- minum. minum.

Patet etiam, quomodo maledictum sit Patet etiam, quomodo maledictum sit blasphemia et maximum peccatum : blasphemia et maximum peccatum : quod etiam lapidatione secundum leges quod etiam lapidatione secundum leges punitur. punitur.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

426 426

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

TRACTATUS XXI. TRACTATUS XXI.

DE DUOBUS PECCATIS QUÆ MAXIME IN ACTIONE DE DUOBUS PECCATIS QUÆ MAXIME IN ACTIONE VOLUNTATIS CONSISTUNT, SCILICET VOLUNTATIS CONSISTUNT, SCILICET

DE JUDICIO SUSPICIONIS, ET PERSONARUM DE JUDICIO SUSPICIONIS, ET PERSONARUM ACCEPTIONE. ACCEPTIONE.

Deinde ratione ejus quod dicit Magister in eodem libro II Sententiarum, Deinde ratione ejus quod dicit Magister in eodem libro II Sententiarum, distinct. XXXV, in illo cap. Ex prædictis colligitur atque infertur, quod distinct. XXXV, in illo cap. Ex prædictis colligitur atque infertur, quod mala voluntas et mala actio in quantum est, bona est. mala voluntas et mala actio in quantum est, bona est.

Quæritur de duobus peccatis quæ maxime consistunt in actione volunta- Quæritur de duobus peccatis quæ maxime consistunt in actione volunta- tis, scilicet de judicio suspicionis, et de personarum acceptione. tis, scilicet de judicio suspicionis, et de personarum acceptione.

QUESTIO CXXIX. QUESTIO CXXIX.

De judicio suspicionis. De judicio suspicionis.

De judicio suspicionis quæremus tria De judicio suspicionis quæremus tria principaliter. principaliter.

Primo scilicet, quid sit ? Primo scilicet, quid sit ?

Secundo, An semper peccatum mor- Secundo, An semper peccatum mor- tale sit, vel aliquando mortale, et ali- tale sit, vel aliquando mortale, et ali- quando veniale? et, Utrum aliquando sit quando veniale? et, Utrum aliquando sit poena et non culpa ? et, De quibus permit- poena et non culpa ? et, De quibus permit- titur nobis judicare, et de quibus non? titur nobis judicare, et de quibus non? Tertio, Utrum solius Dei sit judicare, Tertio, Utrum solius Dei sit judicare, vel etiam hominis? vel etiam hominis?

MEMBRUM 1. MEMBRUM 1.

Quid sit judicium suspicionis? Quid sit judicium suspicionis?

Ad primum proceditur sic: Ad primum proceditur sic:

Tullius dicit in fine primæ Rhetoricæ : Tullius dicit in fine primæ Rhetoricæ : « Suspicio est mala opinio de aliquo. >> « Suspicio est mala opinio de aliquo. >>

Solutio. Solutio.

contra. contra.

IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XXI, QUÆST. 129. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XXI, QUÆST. 129.

SED CONTRA hoc videtur esse : quia opi- SED CONTRA hoc videtur esse : quia opi- nio videtur esse id ex quo formatur judi- nio videtur esse id ex quo formatur judi- cium suspiciosum, et non ipsum judicium. cium suspiciosum, et non ipsum judicium. Judicium enim, sicut dicit Glossa super Judicium enim, sicut dicit Glossa super illud Apostoli, I ad Corinth. IV, 5: No- illud Apostoli, I ad Corinth. IV, 5: No- lite ante tempus judicare, est definitiva lite ante tempus judicare, est definitiva sententia. De quo Augustinus ibidem di- sententia. De quo Augustinus ibidem di- cit in Glossa « Si suspiciones evitare cit in Glossa « Si suspiciones evitare non possumus, quia homines sumus, non possumus, quia homines sumus, saltem non judicemus, ut definitivas sen- saltem non judicemus, ut definitivas sen- tentias proferamus. » Suspicio ergo ibi- tentias proferamus. » Suspicio ergo ibi- dem non videtur esse idem quod judi- dem non videtur esse idem quod judi- cium. cium.

SOLUTIO. Dicendum, quod pro certo SOLUTIO. Dicendum, quod pro certo hoc verum est, quod suspicio non est hoc verum est, quod suspicio non est judicium, sed judicium est sententia dif- judicium, sed judicium est sententia dif- finitiva informata ex suspicione: et ideo finitiva informata ex suspicione: et ideo aliquando unum ponitur pro altero. aliquando unum ponitur pro altero.

Et Et per hoc patet solutio ad argumen- per hoc patet solutio ad argumen- tum quod factum est contra definitionem. tum quod factum est contra definitionem.

MEMBRUM II. MEMBRUM II.

Utrum judicium suspiciosum semper sit Utrum judicium suspiciosum semper sit peccatum mortale, vel aliquando ve- peccatum mortale, vel aliquando ve- niale? Et, Ex qua suspicione fiat niale? Et, Ex qua suspicione fiat judicium rectum, et ex qua judicium judicium rectum, et ex qua judicium

non rectum ? non rectum ?

SECUNDO quæritur, Utrum judicium su- SECUNDO quæritur, Utrum judicium su- spiciosum semper sit mortale vel aliquan- spiciosum semper sit mortale vel aliquan- do veniale? do veniale?

Et videtur, quod non. Et videtur, quod non.

Suspicari enim de malo quod malum Suspicari enim de malo quod malum est, bonum est: quia sic se habet in re. est, bonum est: quia sic se habet in re. Et iterum, Suspicari de bono quod Et iterum, Suspicari de bono quod bonum est, bonum est: quia sic etiam se bonum est, bonum est: quia sic etiam se habet in re. Ergo judicium suspiciosum habet in re. Ergo judicium suspiciosum nullum peccatum est aliquando, ut vide- nullum peccatum est aliquando, ut vide- tur, sed aliquando bonum. tur, sed aliquando bonum.

CONTRA: CONTRA:

1. Quod sub prohibitione cadit, malum 1. Quod sub prohibitione cadit, malum est si fiat. Matth. vII, 1 : Nolite judicare, est si fiat. Matth. vII, 1 : Nolite judicare, ut non judicemini, etc. Glossa ibidem: ut non judicemini, etc. Glossa ibidem:

427 427

« De occultis aliorum malum est judica- « De occultis aliorum malum est judica- re. » Ergo videtur, quod judicium suspi- re. » Ergo videtur, quod judicium suspi- ciosum mortale peccatum sit : quia si ciosum mortale peccatum sit : quia si prohibitum fiat, mortale peccatum est. prohibitum fiat, mortale peccatum est. 2. Adhuc, I ad Corinth. IV, 5, super 2. Adhuc, I ad Corinth. IV, 5, super illud Nolite ante tempus judicare, illud Nolite ante tempus judicare, Glossa «Prohibet nobis Apostolus ju- Glossa «Prohibet nobis Apostolus ju- dicia quia occulta sunt nobis corda ho- dicia quia occulta sunt nobis corda ho- minum, et de occultis non licet nobis ju- minum, et de occultis non licet nobis ju- dicare. » Ergo videtur, quod judicium dicare. » Ergo videtur, quod judicium tale sit peccatum mortale. tale sit peccatum mortale.

3. Adhuc, Hieronymus : « De rebus 3. Adhuc, Hieronymus : « De rebus occultis non diffinias, sed suspensam tene occultis non diffinias, sed suspensam tene sententiam. » Et Augustinus: « Si su- sententiam. » Et Augustinus: « Si su- spiciones evitare non possumus, saltem spiciones evitare non possumus, saltem non judicemus, ut definitivas sententias non judicemus, ut definitivas sententias proferamus: quia hoc prohibet nobis proferamus: quia hoc prohibet nobis Apostolus. » Ergo tale judicium mortale Apostolus. » Ergo tale judicium mortale peccatum est. peccatum est.

ULTERIUS hic quæritur, ex quo pendet Quæst. ULTERIUS hic quæritur, ex quo pendet Quæst. tota quæstio, scilicet ex qua suspicione tota quæstio, scilicet ex qua suspicione fit judicium rectum, et ex qua fit judicium fit judicium rectum, et ex qua fit judicium non rectum ? non rectum ?

SOLUTIO. Dicendum ad primam partem solutio. SOLUTIO. Dicendum ad primam partem solutio. quæstionis, quod suspicio sive judicium quæstionis, quod suspicio sive judicium aliquando est in genere mali pœnæ, et aliquando est in genere mali pœnæ, et aliquando in genere mali culpæ, sicut aliquando in genere mali culpæ, sicut ignorantia et error in quæ incidit homo ignorantia et error in quæ incidit homo per peccatum. per peccatum.

Similiter, dicendum, quod aliquando Similiter, dicendum, quod aliquando est mortale peccatum, aliquando veniale. est mortale peccatum, aliquando veniale. Et hoc est quod dicit Glossa super illud Et hoc est quod dicit Glossa super illud Psalmi cxvIII, 39: Amputa opprobrium Psalmi cxvIII, 39: Amputa opprobrium meum quod suspicatus sum, hoc est, meum quod suspicatus sum, hoc est, opprobrium suspicationis quo nos de fal- opprobrium suspicationis quo nos de fal- sis quasi de veris judicamus: in quod ho- sis quasi de veris judicamus: in quod ho- mo per primum peccatum incidit. Unde mo per primum peccatum incidit. Unde si accipiantur secundum pronitatem pœ- si accipiantur secundum pronitatem pœ- næ, sunt ex originali causatæ : per quod næ, sunt ex originali causatæ : per quod ad tales poenas, ignorantiam scilicet, et ad tales poenas, ignorantiam scilicet, et errorem, et suspicionem damnati sumus. errorem, et suspicionem damnati sumus. Et ideo dicit Augustinus, quod Et ideo dicit Augustinus, quod «< talia «< talia sunt poena hominis damnati, non natura sunt poena hominis damnati, non natura instituti. >> instituti. >>

Similiter, si suspicio ex signis exte- Similiter, si suspicio ex signis exte- rioribus procedat non usque ad definiti- rioribus procedat non usque ad definiti- vas sententias: tunc est in genere pec- vas sententias: tunc est in genere pec-

Ad quæst. Ad quæst.

428 428

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

cati venialis quia tunc humana tenta- cati venialis quia tunc humana tenta- tio est secundum Augustinum supra in tio est secundum Augustinum supra in Glossa. Si vero procedat usque ad defini- Glossa. Si vero procedat usque ad defini- tivam sententiam damnationis, tunc dia- tivam sententiam damnationis, tunc dia- bolica tentatio est, et mortale pecca- bolica tentatio est, et mortale pecca- tum. tum.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod sus- AD PRIMUM ergo dicendum, quod sus- picatio talis est de ipso facto, non de picatio talis est de ipso facto, non de homine. Et sic procedit objectio: quia homine. Et sic procedit objectio: quia qui suspicatur perjurium esse malum, qui suspicatur perjurium esse malum, non peccat: sed qui judicat hominem ex non peccat: sed qui judicat hominem ex signis condemnabilem, peccat. Unde signis condemnabilem, peccat. Unde Apostolus, ad Roman. 11, 1: Propter Apostolus, ad Roman. 11, 1: Propter quod inexcusabilis es, o homo omnis qui quod inexcusabilis es, o homo omnis qui judicas: in quo etiam judicas alterum, judicas: in quo etiam judicas alterum, teipsum condemnas. teipsum condemnas.

Et per hoc patet solutio, quando sit Et per hoc patet solutio, quando sit mortale, et quando veniale. mortale, et quando veniale.

AD SECUNDAM partem, quæstionis, ex AD SECUNDAM partem, quæstionis, ex quibus scilicet signis fit judicium rectum, quibus scilicet signis fit judicium rectum, et ex quibus non rectum ? et ex quibus non rectum ?

Dicendum quod solvendum est per Dicendum quod solvendum est per Apostolum, I ad Timoth. v, 24: Quo- Apostolum, I ad Timoth. v, 24: Quo- rumdam hominum peccata manifesta rumdam hominum peccata manifesta sunt, præcedentia ad judicium: quos- sunt, præcedentia ad judicium: quos- dam autem et subsequuntur. Unde di- dam autem et subsequuntur. Unde di- cendum, quod signa quæ sunt ex factis cendum, quod signa quæ sunt ex factis hominum et manifesta, faciunt judicium hominum et manifesta, faciunt judicium rectum. Signa autem quæ potius fin- rectum. Signa autem quæ potius fin- guntur ex malitia judicantis, quam ap- guntur ex malitia judicantis, quam ap- pareant in rebus, faciunt judicium non pareant in rebus, faciunt judicium non rectum. Et hoc est quod in canone dici- rectum. Et hoc est quod in canone dici- tur, quod de quolibet præsumendum est tur, quod de quolibet præsumendum est bonum, nisi probetur contrarium. Et, bonum, nisi probetur contrarium. Et, Job, vi, 25 et seq: Quare detraxistis Job, vi, 25 et seq: Quare detraxistis sermonibus veritatis, cum e vobis nullus sermonibus veritatis, cum e vobis nullus sit qui possit arguere me? Ad increpan- sit qui possit arguere me? Ad increpan- dum tantum eloquia concinnatis, et in dum tantum eloquia concinnatis, et in ventum verba profertis. Super pupillum ventum verba profertis. Super pupillum irruitis, et subvertere nitimini amicum irruitis, et subvertere nitimini amicum vestrum. Verumtamen quod cœpistis ex- vestrum. Verumtamen quod cœpistis ex- plete præbete aurem, et videte an men- plete præbete aurem, et videte an men- tiar. Respondete, obsecro, absque con- tiar. Respondete, obsecro, absque con- tentione et loquentes id quod justum tentione et loquentes id quod justum est, judicate. Et non invenietis in lin- est, judicate. Et non invenietis in lin- gua mea iniquitatem, nec in faucibus gua mea iniquitatem, nec in faucibus meis stultitia personabit. Et Bernardus meis stultitia personabit. Et Bernardus super Cantica ponens medicinam contra super Cantica ponens medicinam contra

istud peccatum, sic dicit : « Si videris in istud peccatum, sic dicit : « Si videris in proximo tuo malum, non in fames eum, proximo tuo malum, non in fames eum, sed excusa factum. Si non potes excusa- sed excusa factum. Si non potes excusa- re factum, excusa intentionem facti. Si re factum, excusa intentionem facti. Si nec factum nec intentionem facti excu- nec factum nec intentionem facti excu- sare poteris, accusa teipsum in compa- sare poteris, accusa teipsum in compa- ratione ipsius, et dic: 0 quam vehemens ratione ipsius, et dic: 0 quam vehemens fuit ista tentatio! si me invenisset, fuit ista tentatio! si me invenisset, quanto turpius me quam illum prostra- quanto turpius me quam illum prostra- visset. Sic enim fiet, quod in quo alium visset. Sic enim fiet, quod in quo alium judicas, teipsum non condemnas. » judicas, teipsum non condemnas. »

Quod vero de tertio et quarto quæ- Quod vero de tertio et quarto quæ- rendum esset. jam tactum est, quando rendum esset. jam tactum est, quando scilicet judicium suspiciosum sit culpa, scilicet judicium suspiciosum sit culpa, et quando pœna, et etiam de quibus mo- et quando pœna, et etiam de quibus mo- dis permittitur judicare, et satis patet. dis permittitur judicare, et satis patet.

MEMBRUM III. MEMBRUM III.

Utrum solius Dei sit judicare de occul- Utrum solius Dei sit judicare de occul- tis hominum, vel etiam hominis ? Et, tis hominum, vel etiam hominis ? Et, Si homo possit judicare de occultis Si homo possit judicare de occultis proprii cordis ? proprii cordis ?

Tertio quæritur, Utrum solius Dei sit Tertio quæritur, Utrum solius Dei sit judicare de occultis hominum vel etiam judicare de occultis hominum vel etiam hominis ? hominis ?

Et videtur, quod solius Dei. Et videtur, quod solius Dei.

1. Solus enim Deus novit corda homi- 1. Solus enim Deus novit corda homi- num, sicut dicitur, ad Roman. 11, 1, su- num, sicut dicitur, ad Roman. 11, 1, su- per illud: In quo alium judicas, etc. per illud: In quo alium judicas, etc. Glossa «Solius Dei est judicium, cujus Glossa «Solius Dei est judicium, cujus nosse est occulta cordis. » nosse est occulta cordis. »

2. Adhuc, I Reg. xvI, 7: Homo videt 2. Adhuc, I Reg. xvI, 7: Homo videt ea quæ parent, Dominus autem intuetur ea quæ parent, Dominus autem intuetur cor: et illius est judicare, cujus est in- cor: et illius est judicare, cujus est in- tueri ergo solius Dei est judicare de tueri ergo solius Dei est judicare de occultis hominum. occultis hominum.

3. Adhuc, Ad Róman. xiv, 1 : Non in 3. Adhuc, Ad Róman. xiv, 1 : Non in disceptationibus cogitationum. Glossa: disceptationibus cogitationum. Glossa: << Non usurpemus dijudicare cogitationes << Non usurpemus dijudicare cogitationes aliorum, sed Deo committamus. » aliorum, sed Deo committamus. » CONTRA: CONTRA:

1. Proverb. xxvII, 19: Quomodo in 1. Proverb. xxvII, 19: Quomodo in aquis resplendent vultus prospicientium, aquis resplendent vultus prospicientium,

Sed contra Sed contra

Quæst. Quæst.

Sed contra. Sed contra.

iolutio. iolutio.

IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XXI, QUÆST. 129. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XXI, QUÆST. 129.

sic corda hominum manifesta sunt pru- sic corda hominum manifesta sunt pru- dentibus. Sed quæ nobis sunt manifesta, dentibus. Sed quæ nobis sunt manifesta, de illis possumus judicare. Ergo de cor- de illis possumus judicare. Ergo de cor- dibus hominum possumus judicare. dibus hominum possumus judicare.

2. Adhuc, Eccli. xix, 26: Ex visu 2. Adhuc, Eccli. xix, 26: Ex visu cognoscitur vir, et ab occursu faciei co- cognoscitur vir, et ab occursu faciei co- gnoscitur sensatus. Sed secundum quod gnoscitur sensatus. Sed secundum quod cognoscitur potest judicari. Ergo homo cognoscitur potest judicari. Ergo homo de alio potest judicare, non solus Deus. de alio potest judicare, non solus Deus. 3. Adhuc, Matth. VII, 16: A fructibus 3. Adhuc, Matth. VII, 16: A fructibus eorum cognoscetis eos, id est, hypocritas. eorum cognoscetis eos, id est, hypocritas. Ergo ut prius patuit. Ergo ut prius patuit.

ULTERIUS quæritur, Si homo possit ULTERIUS quæritur, Si homo possit judicare de occultis proprii cordis ? judicare de occultis proprii cordis ?

Et videtur, quod non. Et videtur, quod non.