102 102

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Salomon, yy. 12 et seq. : Nunc foris, Salomon, yy. 12 et seq. : Nunc foris, nunc in plateis, nunc juxta angulos in- nunc in plateis, nunc juxta angulos in- sidians. Apprehensumque deosculatur sidians. Apprehensumque deosculatur juvenem, et procaci vultu blanditur, di- juvenem, et procaci vultu blanditur, di- cens Victimas pro salute devovi, hodie cens Victimas pro salute devovi, hodie reddidi vota mea: idcirco egressa sum reddidi vota mea: idcirco egressa sum in occursum tuum, et reperi. Intexui fu- in occursum tuum, et reperi. Intexui fu- nibus lectulum meum, stravi tapetibus nibus lectulum meum, stravi tapetibus pictis ex Ægypto: aspersi cubile meum pictis ex Ægypto: aspersi cubile meum myrrha, et aloe, et cinnamomo. Veni, myrrha, et aloe, et cinnamomo. Veni, inebriemur uberibus, et fruamur cupitis inebriemur uberibus, et fruamur cupitis amplexibus donec illucescat dies. Si au- amplexibus donec illucescat dies. Si au- tem est in irascibili secundum defectum tem est in irascibili secundum defectum regiminis rationis: tunc est præcipitatio regiminis rationis: tunc est præcipitatio in verbis et in factis. Et si est tam in con- in verbis et in factis. Et si est tam in con- cupiscibili quam in irascibili secundum cupiscibili quam in irascibili secundum ordinem ad inferiora : tunc est amor sui. ordinem ad inferiora : tunc est amor sui. Et si est secundum aversionem a supe- Et si est secundum aversionem a supe- riori, quæ semper sequitur indebitam riori, quæ semper sequitur indebitam conversionem ad inferiora : tunc est conversionem ad inferiora : tunc est odium Dei. Si vero est secundum inde- odium Dei. Si vero est secundum inde- bitam conversionem ad exteriora bitam conversionem ad exteriora est amor sæculi præsentis. Et quia amor est amor sæculi præsentis. Et quia amor sæculi præsentis avertit a spe futuri, pro- sæculi præsentis avertit a spe futuri, pro- pter hoc ultima filia est desperatio futuri, pter hoc ultima filia est desperatio futuri, quæ nascitur ex libidinosa concupiscen- quæ nascitur ex libidinosa concupiscen- tia præsentium. Et propter hæc et alia tia præsentium. Et propter hæc et alia pericula quæ a luxuria oriuntur, dicit pericula quæ a luxuria oriuntur, dicit Apostolus, I ad Corinth. VI, 18: Fugite Apostolus, I ad Corinth. VI, 18: Fugite fornicationem. Omne peccatum quod- fornicationem. Omne peccatum quod- cumque fecerit homo, extra corpus cumque fecerit homo, extra corpus est qui autem fornicatur, in corpus est qui autem fornicatur, in corpus suum peccat, id est, in commaculatio- suum peccat, id est, in commaculatio- nem proprii corporis. nem proprii corporis.

: :

tunc tunc

Numerus autem earum quas ponit Isi- Numerus autem earum quas ponit Isi- dorus, accipitur a signis, quæ aut sunt dorus, accipitur a signis, quæ aut sunt in verbis, aut in factis. Si in verbis: in verbis, aut in factis. Si in verbis: tunc est turpiloquium quia luxuriosi tunc est turpiloquium quia luxuriosi libenter de turpibus loquuntur. Si autem libenter de turpibus loquuntur. Si autem in factis tunc est scurrilitas, quando ad in factis tunc est scurrilitas, quando ad modum scurrarum turpiter se sibi invi- modum scurrarum turpiter se sibi invi- cem exhibent amantes. II Regum, v1, 20, cem exhibent amantes. II Regum, v1, 20, dixit Michol ad David : Quam gloriosus dixit Michol ad David : Quam gloriosus fuit hodie rex Israel, discooperiens se fuit hodie rex Israel, discooperiens se ante ancillas servorum suorum, et nuda- ante ancillas servorum suorum, et nuda- tus est quasi si nudetur unus de scurris ! tus est quasi si nudetur unus de scurris !

1 S. GREGORIUS MAGNUS, Lib. XXXI Moralium, 1 S. GREGORIUS MAGNUS, Lib. XXXI Moralium, cap. 31. cap. 31.

Si autem est in ludis quibus præcipue Si autem est in ludis quibus præcipue occupantur luxuriosi et molles: tunc est occupantur luxuriosi et molles: tunc est ludicra. Unde in VII Ethicorum dicitur ludicra. Unde in VII Ethicorum dicitur quod lusivus est mollior et pejor incon- quod lusivus est mollior et pejor incon- tinente. Adhuc si est in verbis inconstan- tinente. Adhuc si est in verbis inconstan- tibus tunc est stultiloquium. Isa. XXXII, tibus tunc est stultiloquium. Isa. XXXII, 6: Stultus fatua loquetur: quia non 6: Stultus fatua loquetur: quia non frænatur fræno sapientiæ. frænatur fræno sapientiæ.

Summa septem vitiorum capita- Summa septem vitiorum capita- lium secundum Gregorium. lium secundum Gregorium.

Sed quia hæc summa fit pro fratribus Sed quia hæc summa fit pro fratribus legentibus et disputantibus, qui non sem- legentibus et disputantibus, qui non sem- per habent copiam originalium, placuit per habent copiam originalium, placuit verba Gregorii' interponere de septem verba Gregorii' interponere de septem vitiis. Dicit enim sic: « Exhortationes vitiis. Dicit enim sic: « Exhortationes ducum, et ululatum exercitus 2. Tentan- ducum, et ululatum exercitus 2. Tentan- tia quippe vitia, quæ invisibili prœlio tia quippe vitia, quæ invisibili prœlio contra nos regnanti super se superbiæ contra nos regnanti super se superbiæ militant alia more ducum præeunt, alia militant alia more ducum præeunt, alia more exercitus subsequuntur. Neque more exercitus subsequuntur. Neque enim culpæ omnes pari accessu occupant. enim culpæ omnes pari accessu occupant. Sed dum majores et paucæ neglectam Sed dum majores et paucæ neglectam mentem præveniunt, minores et innu- mentem præveniunt, minores et innu- meræ ad illam se catervatim fundunt. meræ ad illam se catervatim fundunt.

« Ipsa namque vitiorum regina super- « Ipsa namque vitiorum regina super- bia,cum devictum plene cor ceperit, mox bia,cum devictum plene cor ceperit, mox illud septem principalibus vitiis quasi illud septem principalibus vitiis quasi quibusdam suis ducibus devastatum tra- quibusdam suis ducibus devastatum tra- dit. Quos videlicet duces exercitus se- dit. Quos videlicet duces exercitus se- quitur: quia procul dubio ab eis impor- quitur: quia procul dubio ab eis impor- tunæ vitiorum multitudines oriuntur. tunæ vitiorum multitudines oriuntur. Quod melius ostendemus, si ipsos duces Quod melius ostendemus, si ipsos duces atque exercitum specialiter, ut possu- atque exercitum specialiter, ut possu-

mus, mus,

enumerando proferamus. Radix enumerando proferamus. Radix quippe cuncti mali superbia est, de qua quippe cuncti mali superbia est, de qua Scriptura testante dicitur: Initium om- Scriptura testante dicitur: Initium om- nis peccati superbia est³. Primæ autem. nis peccati superbia est³. Primæ autem. ejus soboles, septem nimirum principalia ejus soboles, septem nimirum principalia vitia, de hac virulenta radice proferun- vitia, de hac virulenta radice proferun- tur, scilicet inanis gloria, invidia, ira, tur, scilicet inanis gloria, invidia, ira, tristitia, avaritia, ventris ingluvies, lu- tristitia, avaritia, ventris ingluvies, lu-

2 Job, xxxix, 23. 2 Job, xxxix, 23. 3 Eccli. x, 15. 3 Eccli. x, 15.

IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XVIII, QUÆST. 122. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XVIII, QUÆST. 122.

xuria. Nam quia his septem superbiæ xuria. Nam quia his septem superbiæ vitiis nos captos doluit, idcirco Redem- vitiis nos captos doluit, idcirco Redem- ptor noster ad spirituale liberationis ptor noster ad spirituale liberationis proelium spiritu septiformis gratiæ ple- proelium spiritu septiformis gratiæ ple-

nus venit. nus venit.

<< Sed habent contra nos hæc singula << Sed habent contra nos hæc singula exercitum suum. De inani gloria inobe- exercitum suum. De inani gloria inobe- dientia, jactantia, hypocrisis, contentio- dientia, jactantia, hypocrisis, contentio- nes, pertinaciæ, discordiæ, et novitatum nes, pertinaciæ, discordiæ, et novitatum præsumptiones oriuntur. De invidia præsumptiones oriuntur. De invidia odium, susurratio, detractio, exsultatio odium, susurratio, detractio, exsultatio in adversis proximi, afflictio autem in adversis proximi, afflictio autem in prosperis nascitur. De ira rixæ, tu- in prosperis nascitur. De ira rixæ, tu- mor mentis, contumeliæ, clamor, indi- mor mentis, contumeliæ, clamor, indi- gnatio, blasphemiæ proferuntur. De tri- gnatio, blasphemiæ proferuntur. De tri- stitia malitia, rancor, pusillanimitas, de- stitia malitia, rancor, pusillanimitas, de- speratio, torpor circa præcepta, vagatio speratio, torpor circa præcepta, vagatio mentis erga illicita nascitur. De avaritia mentis erga illicita nascitur. De avaritia proditio, fraus, fallacia, perjuria, inquie- proditio, fraus, fallacia, perjuria, inquie- tudo, violentiæ, et contra misericordiam tudo, violentiæ, et contra misericordiam obdurationes cordis oriuntur. De ventris obdurationes cordis oriuntur. De ventris ingluvie inepta lætitia, scurrilitas, im- ingluvie inepta lætitia, scurrilitas, im- munditia, multiloquium, hebetudo sen- munditia, multiloquium, hebetudo sen- sus circa intelligentiam propagantur. De sus circa intelligentiam propagantur. De luxuria cæcitas mentis, inconsideratio, luxuria cæcitas mentis, inconsideratio, inconstantia, præcipitatio, amor sui, inconstantia, præcipitatio, amor sui, odium Dei, affectus præsentis seculi, odium Dei, affectus præsentis seculi, horror autem vel desperatio futuri gene- horror autem vel desperatio futuri gene-

ratur. ratur.

« Quia ergo septem principalia vitia « Quia ergo septem principalia vitia tantam de se vitiorum multitudinem pro- tantam de se vitiorum multitudinem pro- ferunt, cum ad cor veniunt quasi subse- ferunt, cum ad cor veniunt quasi subse- quentis exercitus catervas trahunt. Ex quentis exercitus catervas trahunt. Ex quibus videlicet septem, quinque spiri- quibus videlicet septem, quinque spiri- tualia, duo carnalia sunt. Sed unumquod- tualia, duo carnalia sunt. Sed unumquod- que eorum tanta sibi cognatione jungi- que eorum tanta sibi cognatione jungi- tur, ut non nisi unum de altero profe- tur, ut non nisi unum de altero profe- ratur. Prima namque superbiæ soboles ratur. Prima namque superbiæ soboles inanis est gloria, quæ dum oppressam inanis est gloria, quæ dum oppressam mentem corruperit, mox invidiam gignit: mentem corruperit, mox invidiam gignit: quia nimirum dum vani nominis poten- quia nimirum dum vani nominis poten- tiam appetit, ne quis hanc alius adipisci tiam appetit, ne quis hanc alius adipisci valeat, tabescit. Invidia quoque iram ge- valeat, tabescit. Invidia quoque iram ge- nerat quia quanto interno livoris vul- nerat quia quanto interno livoris vul- nere animus sauciatur, tanto etiam man- nere animus sauciatur, tanto etiam man- suetudo tranquillitatis amittitur : et quia suetudo tranquillitatis amittitur : et quia quasi dolens membrum tangitur, idcirco quasi dolens membrum tangitur, idcirco opposite actionis manus velut gravius opposite actionis manus velut gravius pressa sentitur. Ex ira quoque tristitia pressa sentitur. Ex ira quoque tristitia

403 403

oritur: quia turbata mens quo se inor- oritur: quia turbata mens quo se inor- dinate concutit, eo addicendo confundit : dinate concutit, eo addicendo confundit : et cum dulcedinem tranquillitatis amise- et cum dulcedinem tranquillitatis amise- rit, nihil hanc nisi ex perturbatione sub- rit, nihil hanc nisi ex perturbatione sub- sequens moeror pascit. Tristitia quoque sequens moeror pascit. Tristitia quoque ad avaritiam derivatur: quia dum con- ad avaritiam derivatur: quia dum con- fusum cor bonum lætitiæ in semetipso fusum cor bonum lætitiæ in semetipso intus amiserit, unde consolari debeat fo- intus amiserit, unde consolari debeat fo- ris, quærit, et tanto magis bona exterio- ris, quærit, et tanto magis bona exterio- ra adipisci desiderat, quando gaudium ra adipisci desiderat, quando gaudium non habet ad quod intrinsecus recurrat. non habet ad quod intrinsecus recurrat. Post hæc vero duo carnalia vitia, id est, Post hæc vero duo carnalia vitia, id est, ventris ingluvies et luxuria supersunt. ventris ingluvies et luxuria supersunt. Sed cunctis liquet, quod de ventris in- Sed cunctis liquet, quod de ventris in- gluvie luxuria nascitur,dum in ipsa dis- gluvie luxuria nascitur,dum in ipsa dis- tributione membrorum ventri genitalia tributione membrorum ventri genitalia subnixa videantur. Unde dum unum inor- subnixa videantur. Unde dum unum inor- dinate reficitur, aliud procul dubio ad dinate reficitur, aliud procul dubio ad contumelias excitatur. contumelias excitatur.

« Bene autem duces exhortari dicti « Bene autem duces exhortari dicti sunt, exercitus ululare: quia prima vitia sunt, exercitus ululare: quia prima vitia deceptæ menti quasi sub quadam ratio- deceptæ menti quasi sub quadam ratio- ne se inserunt, sed innumera quæ se- ne se inserunt, sed innumera quæ se- quuntur, dum hanc ad omnem insaniam quuntur, dum hanc ad omnem insaniam protrahunt, quasi bestiali more confun- protrahunt, quasi bestiali more confun- dunt. Inanis namque gloria devictum cor dunt. Inanis namque gloria devictum cor quasi ex ratione solet exhortari, cum quasi ex ratione solet exhortari, cum dicit Debes majora appetere, ut quo dicit Debes majora appetere, ut quo potestate valeas multos excedere, eo potestate valeas multos excedere, eo etiam valeas et pluribus prodesse. In- etiam valeas et pluribus prodesse. In- vidia quoque devictum cor quasi ex ra- vidia quoque devictum cor quasi ex ra- tione solet exhortari, cum dicit: In quo tione solet exhortari, cum dicit: In quo illo vel illo minor es ? Cur ergo eis vel illo vel illo minor es ? Cur ergo eis vel æqualis vel superior non es? Quanta æqualis vel superior non es? Quanta vales quæ ipsi non valent? Non ergo vales quæ ipsi non valent? Non ergo tibi aut superiores esse, aut etiam æqua- tibi aut superiores esse, aut etiam æqua- les esse debent. Ira etiam devictum cor les esse debent. Ira etiam devictum cor quasi ex ratione solet exhortari, cum quasi ex ratione solet exhortari, cum dicit: Quæ erga te aguntur, æquanimiter dicit: Quæ erga te aguntur, æquanimiter ferri non possunt : imo hæc patienter ferri non possunt : imo hæc patienter tolerare peccatum est: quia etsi non eis tolerare peccatum est: quia etsi non eis cum magna exasperatione resistitur, con- cum magna exasperatione resistitur, con- tra te deinceps sine mensura cumulantur. tra te deinceps sine mensura cumulantur. Tristitia devictum cor quasi ex ratione Tristitia devictum cor quasi ex ratione solet exhortari, cum dicit: Quid habes solet exhortari, cum dicit: Quid habes unde gaudeas, cum tanta mala de proxi- unde gaudeas, cum tanta mala de proxi- mis portas? Perpende cum quo moerore mis portas? Perpende cum quo moerore omnes intuendi sunt, qui in tanto circa omnes intuendi sunt, qui in tanto circa te amaritudinis felle vertuntur. Avaritia te amaritudinis felle vertuntur. Avaritia

404 404

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

quoque devictum animum quasi ex quoque devictum animum quasi ex ratione solet exhortari, cum dicit: Valde ratione solet exhortari, cum dicit: Valde sine culpa est, quod quædam habenda sine culpa est, quod quædam habenda concupiscis, quia non multiplicari appe- concupiscis, quia non multiplicari appe- tis, sed egere pertimescis et quod male tis, sed egere pertimescis et quod male alius retinet, ipse melius expendis. Ven- alius retinet, ipse melius expendis. Ven- tris quoque ingluvies devictum cor quasi tris quoque ingluvies devictum cor quasi ex ratione exhortari solet, cum dicit: ex ratione exhortari solet, cum dicit: Ad esum Deus omnia munda condidit: Ad esum Deus omnia munda condidit: et qui satiari cibo respuit, quid aliud et qui satiari cibo respuit, quid aliud quam muneri concesso contradicit ? Lu- quam muneri concesso contradicit ? Lu- xuria vero devictum cor solet exhortari xuria vero devictum cor solet exhortari quasi ex ratione, cum dicit: Cur te in quasi ex ratione, cum dicit: Cur te in voluptate tua non dilatas, cum quid te voluptate tua non dilatas, cum quid te sequatur ignoras? Acceptum tempus in sequatur ignoras? Acceptum tempus in desideriis perdere non debes: quia quam desideriis perdere non debes: quia quam citius pertranseat nescis. Si enim misceri citius pertranseat nescis. Si enim misceri Deus hominem in voluptate coitus nollet, Deus hominem in voluptate coitus nollet, in ipso humani generis exordio mascu- in ipso humani generis exordio mascu- lum et fœminam non fecisset. lum et fœminam non fecisset.

« «

Hæc est ducum exhortatio, quæ Hæc est ducum exhortatio, quæ dum incaute ad secretum cordis admit- dum incaute ad secretum cordis admit- titur, familiarius iniqua persuadet. titur, familiarius iniqua persuadet. Quam videlicet exercitus ululans sequi- Quam videlicet exercitus ululans sequi- tur quia infelix anima semel principa- tur quia infelix anima semel principa- libus vitiis capta, de multiplicatis iniqui- libus vitiis capta, de multiplicatis iniqui- tatibus in insaniam vertitur, ferali jam tatibus in insaniam vertitur, ferali jam immanitate vastatur. Sed miles Dei qui immanitate vastatur. Sed miles Dei qui solerter prævidere vitiorum certamina solerter prævidere vitiorum certamina nititur, bellum procul odoratur: quia nititur, bellum procul odoratur: quia

mala præsentia quid menti persuadere mala præsentia quid menti persuadere valeant, cogitatione sollicita respicit. Ex- valeant, cogitatione sollicita respicit. Ex- hortationem ducum naris sagacitate hortationem ducum naris sagacitate deprehendit et quia longe præsciendo deprehendit et quia longe præsciendo subsequentium iniquitatum confusionem subsequentium iniquitatum confusionem conspicit, quasi ululatum exercitus odo- conspicit, quasi ululatum exercitus odo- rando cognoscit. rando cognoscit.

« «

Igitur quia prædicatorem Dei vel Igitur quia prædicatorem Dei vel quemlibet spiritualis certaminis militem quemlibet spiritualis certaminis militem descriptum equi narratione cognovimus, descriptum equi narratione cognovimus, nunc eumdem iterum in avis significa- nunc eumdem iterum in avis significa- tione videamus. » Et sequitur aliud. tione videamus. » Et sequitur aliud.

Sed est hic attendendum, quod videtur Sed est hic attendendum, quod videtur beatus Gregorius dicere, quod quodlibet beatus Gregorius dicere, quod quodlibet vitium capitale potest oriri ex alio. Ex vitium capitale potest oriri ex alio. Ex quo quidam volunt arguere et male, quo quidam volunt arguere et male, quod quodlibet vitium est mater alte- quod quodlibet vitium est mater alte- rius, et quodlibet filia. Quia mater non rius, et quodlibet filia. Quia mater non dicitur quodlibet vitium, ex quo quo- dicitur quodlibet vitium, ex quo quo- cumque modo oritur aliud, sed ex quo cumque modo oritur aliud, sed ex quo secundum formam matris oritur aliud. secundum formam matris oritur aliud. Forma autem hæc est, quod mater et Forma autem hæc est, quod mater et filia conformes sunt in forma sicut et in filia conformes sunt in forma sicut et in natura sunt et sic de superbia ortæ natura sunt et sic de superbia ortæ sunt spirituales filiæ superbiæ : et quæ sunt spirituales filiæ superbiæ : et quæ ex invidia, sunt filiæ invidiæ, et sic de ex invidia, sunt filiæ invidiæ, et sic de aliis. Et qualiter hoc sit, satis ostensum aliis. Et qualiter hoc sit, satis ostensum est in præhabitis. est in præhabitis.

IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XIX. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XIX.

405 405

TRACTATUS XIX. TRACTATUS XIX.

DE PECCATIS QUE A PRIVATIONE ACTUS DE PECCATIS QUE A PRIVATIONE ACTUS DENOMINANTUR. DENOMINANTUR.

Deinde, Quæritur de hoc quod tractat Magister in eadem distinctione Deinde, Quæritur de hoc quod tractat Magister in eadem distinctione XXXV libri II Sententiarum, in illo capitulo, Peccatum vero, id est culpa, XXXV libri II Sententiarum, in illo capitulo, Peccatum vero, id est culpa, proprie animæ corruptio est'. proprie animæ corruptio est'.

In quo etiam dicit, quod peccatum est actus malus interior vel exterior. In quo etiam dicit, quod peccatum est actus malus interior vel exterior. Quod satis planum est in peccato, quod dicitur commissionis peccatum : Quod satis planum est in peccato, quod dicitur commissionis peccatum : sed in peccato omissionis, negligentiæ, et ignorantiæ, non est ita planum: sed in peccato omissionis, negligentiæ, et ignorantiæ, non est ita planum: quia potius denominantur a privatione actus quam a positione. quia potius denominantur a privatione actus quam a positione. Etideo oportet hîc quærere, Quid sit omissio sive delictum ? Etideo oportet hîc quærere, Quid sit omissio sive delictum ?

Quid sit negligentia ? Quid sit negligentia ?

Quid ignorantia ? Quid ignorantia ?

Et, Qualiter sint peccata? Et, Qualiter sint peccata?

Et, Qualiter sit in eis malum? Et, Qualiter sit in eis malum?

' II Sententiarum, Dist. XXXV, cap. M. Cf. editionem nostram Opp. B. Alberti, Tom. XXVII, ' II Sententiarum, Dist. XXXV, cap. M. Cf. editionem nostram Opp. B. Alberti, Tom. XXVII, pag. 577. pag. 577.

406 406

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

QUÆSTIO CXXIII. QUÆSTIO CXXIII.

De omissione, negligentia, et ignorantia. De omissione, negligentia, et ignorantia.

MEMBRUM 1. MEMBRUM 1.

Quid sit omissio sive delictum ? Quid sit omissio sive delictum ?

QUÆRITUR ergo primo, Quid sit omis- QUÆRITUR ergo primo, Quid sit omis- sio sive delictum ? sio sive delictum ?

Videtur enim omissio sive delictum Videtur enim omissio sive delictum esse in omni peccato mortali: quia esse in omni peccato mortali: quia

1. In omni peccato mortali derelinqui- 1. In omni peccato mortali derelinqui- tur summum bonum. Unde Augustinus tur summum bonum. Unde Augustinus in libro de Natura boni : « Peccatum in libro de Natura boni : « Peccatum non est appetitio rerum malarum (quia non est appetitio rerum malarum (quia nulla res per se mala: quia bonum et nulla res per se mala: quia bonum et ens convertuntur : unde quod est, bo- ens convertuntur : unde quod est, bo- num est) sed desertio est meliorum. num est) sed desertio est meliorum. Deseritur enim bonum incommuta- Deseritur enim bonum incommuta-

debet et tenetur, hoc non videtur fieri debet et tenetur, hoc non videtur fieri nisi circa aliud occupetur ad quod non nisi circa aliud occupetur ad quod non tenetur, sicut qui derelinquit castitatem tenetur, sicut qui derelinquit castitatem et fornicatur, ex hoc scilicet derelinquit et fornicatur, ex hoc scilicet derelinquit castitatem, quia circa delectabilia forni- castitatem, quia circa delectabilia forni- cationis occupatur. Et ideo videtur, quod cationis occupatur. Et ideo videtur, quod in eodem sit delictum et commissum, in eodem sit delictum et commissum, et hæc duo perficiant unum pecca- et hæc duo perficiant unum pecca-

tum. tum.

4. Adhuc, Augustinus in libro de 4. Adhuc, Augustinus in libro de Perfectione justitiæ : « Duobus modis, Perfectione justitiæ : « Duobus modis, ni fallor, constat omne peccatum : si aut ni fallor, constat omne peccatum : si aut fiant quæ prohibentur, aut illa non fiant fiant quæ prohibentur, aut illa non fiant quæ jubentur. In omni peccato mortali quæ jubentur. In omni peccato mortali fit quod prohibetur, et non fit quod fit quod prohibetur, et non fit quod jubetur. » Ergo videtur, quod commis- jubetur. » Ergo videtur, quod commis- sum et omissum sint in omni peccato, sum et omissum sint in omni peccato, mortali, nec ex opposito dividant pec- mortali, nec ex opposito dividant pec-

cata. cata.

CONTRA: CONTRA:

Duæ sunt partes justitiæ declinare a Duæ sunt partes justitiæ declinare a

bile ¹. »Videtur igitur, quod omne pecca- malo, et facere bonum. Ergo per oppo- bile ¹. »Videtur igitur, quod omne pecca- malo, et facere bonum. Ergo per oppo- tum sit delictum sive omissum. tum sit delictum sive omissum.

2. Adhuc, Isa. 1, 4, generaliter dicitur 2. Adhuc, Isa. 1, 4, generaliter dicitur de peccatoribus Dereliquerunt Domi- de peccatoribus Dereliquerunt Domi- num, blasphemaverunt sanctum Israel, num, blasphemaverunt sanctum Israel, abalienati sunt retrorsum. Et Jerem. II, abalienati sunt retrorsum. Et Jerem. II, 13 Duo mala fecit populus meus: me 13 Duo mala fecit populus meus: me dereliquerunt fontem aquæ vivæ, et fode- dereliquerunt fontem aquæ vivæ, et fode- runt sibi cisternas, cisternas dissipatas, runt sibi cisternas, cisternas dissipatas, quæ continere non valent aquas. Ergo vi- quæ continere non valent aquas. Ergo vi- detur, quod omissum non separatur a detur, quod omissum non separatur a commisso, sed in uno et eodem illa pec- commisso, sed in uno et eodem illa pec- cata sunt. cata sunt.

situm etiam erunt duæ partes injustitiæ, situm etiam erunt duæ partes injustitiæ, scilicet declinare a bono, et facere ma- scilicet declinare a bono, et facere ma- lum, quæ ex opposito dividant omnem lum, quæ ex opposito dividant omnem injustitiam, id est, omne peccatum. Ergo injustitiam, id est, omne peccatum. Ergo videtur, quod commissum et omissum videtur, quod commissum et omissum non sint in omni peccato, sed diversæ non sint in omni peccato, sed diversæ species peccatorum. species peccatorum.

Sed Sed

QUOD SI concedatur: tunc quæritur, Qu QUOD SI concedatur: tunc quæritur, Qu quod istorum sit majus peccatum ? quod istorum sit majus peccatum ?

Et videtur, quod æquale. Et videtur, quod æquale. Levitic. vii, 7 : Sicut pro peccato of: Levitic. vii, 7 : Sicut pro peccato of:

3. Adhuc, Qui relinquit quod facere fertur hostia, ita et pro delicto utriusque 3. Adhuc, Qui relinquit quod facere fertur hostia, ita et pro delicto utriusque

1 S. AUGUSTINUS, Lib. de Natura boni, cap. 34. 1 S. AUGUSTINUS, Lib. de Natura boni, cap. 34.

contra. contra.

olutio. olutio.

IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XIX, QUÆST. 123. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XIX, QUÆST. 123.

hostiæ lex una erit. Si ergo una expiatio hostiæ lex una erit. Si ergo una expiatio est per hostiam utriusque, videtur quod est per hostiam utriusque, videtur quod æqualis sit utriusque et delicti et com- æqualis sit utriusque et delicti et com- missi. missi.

CONTRA: CONTRA:

In parte justitiæ (quæ est facere bo- In parte justitiæ (quæ est facere bo- num et declinare a malo) multo majus num et declinare a malo) multo majus est facere bonum, quam declinare a ma- est facere bonum, quam declinare a ma- lo quia declinare a malo non liberat lo quia declinare a malo non liberat nisi a poena, facere bonum confert præ- nisi a poena, facere bonum confert præ- mium ergo in parte injustitiæ multo mium ergo in parte injustitiæ multo majus est facere malum, quam omittere majus est facere malum, quam omittere bonum et ita majoris reatus est commis- bonum et ita majoris reatus est commis- sum quam delictum. sum quam delictum.

SOLUTIO. Dicendum, quod delictum in SOLUTIO. Dicendum, quod delictum in sacra Scriptura a Sanctis tripliciter acci- sacra Scriptura a Sanctis tripliciter acci- pitur. pitur.

Super illud Psalmi XVIII, 13 et 14: Super illud Psalmi XVIII, 13 et 14: Delicta quis intelligit? Ab occultis meis Delicta quis intelligit? Ab occultis meis munda me, et ab alienis parce servo tuo: munda me, et ab alienis parce servo tuo: dicit Glossa, quod « delicta sunt propria dicit Glossa, quod « delicta sunt propria et occulta commissa autem quæ in et occulta commissa autem quæ in Deum et proximum committuntur. » Et Deum et proximum committuntur. » Et sic occultum peccatum delictum dicitur, sic occultum peccatum delictum dicitur, et est minoris ponderis quam commis- et est minoris ponderis quam commis- sum, quod est manifestum. sum, quod est manifestum.

Aliquando dicitur delictum communi- Aliquando dicitur delictum communi- ter, et aliquando stricte. Communiter ter, et aliquando stricte. Communiter quando derelinquitur Deus sive sum- quando derelinquitur Deus sive sum- mum bonum, sicut est in omni peccato mum bonum, sicut est in omni peccato mortali. « In omni enim peccato mortali, mortali. « In omni enim peccato mortali, ut dicit Augustinus in libro de Doctrina ut dicit Augustinus in libro de Doctrina Christiana, derelinquitur summum bo- Christiana, derelinquitur summum bo- num, et fit conversio ad bonum commu- num, et fit conversio ad bonum commu- tabile contra præceptum divinum. » tabile contra præceptum divinum. » Stricte dicitur, quando coarctata signifi- Stricte dicitur, quando coarctata signifi- catione arctatur ad actum præcepti affir- catione arctatur ad actum præcepti affir- mativi, quod fiat et non fit, ut dare mativi, quod fiat et non fit, ut dare eleemosynam indigenti, quod non fit : eleemosynam indigenti, quod non fit : honorare parentes, quod non fit, et sic honorare parentes, quod non fit, et sic de aliis quia delictum est contra præ- de aliis quia delictum est contra præ- ceptum affirmativum secundum Augusti- ceptum affirmativum secundum Augusti-

num. num.

: :

Commissum autem est contra præce- Commissum autem est contra præce- ptum negativum. Et sic commissum et ptum negativum. Et sic commissum et delictum duo sunt peccata divisa, quæ delictum duo sunt peccata divisa, quæ dividunt omne peccatum in delictum et dividunt omne peccatum in delictum et commissum, sicut et præcepta dividun commissum, sicut et præcepta dividun

407 407

tur in affirmativa et negativa. Et contra tur in affirmativa et negativa. Et contra affirmativa est delictum, et contra nega- affirmativa est delictum, et contra nega- tiva commissum. tiva commissum.

Et sic patet solutio ad primam partem Et sic patet solutio ad primam partem quæstionis quia auctoritates primo in- quæstionis quia auctoritates primo in- ductæ intelliguntur de delicto stricte ductæ intelliguntur de delicto stricte accepto. accepto.

AD ALIUD quod quæritur, Quod isto- Ad quæst. AD ALIUD quod quæritur, Quod isto- Ad quæst. rum sit majoris reatus ? rum sit majoris reatus ?

Dicendum, quod pro certo commis- Dicendum, quod pro certo commis- sum majoris reatus sit quam delictum sum majoris reatus sit quam delictum secundum se. secundum se.

Ad hoc autem quod objicitur, quod Ad hoc autem quod objicitur, quod eadem est expiatio utriusque, dicendum eadem est expiatio utriusque, dicendum quod eadem est in communi, sed in spe- quod eadem est in communi, sed in spe- ciali nullo modo. ciali nullo modo.

Quod vero in contrarium objicitur, Quod vero in contrarium objicitur, procedit. procedit.

MEMBRUM II. MEMBRUM II.

Quid sit negligentia ? et, Utrum sil Quid sit negligentia ? et, Utrum sil indifferens peccatum, vel veniale, vel indifferens peccatum, vel veniale, vel mortale ? mortale ?

SECUNDO quæritur, Quid sit negligen- SECUNDO quæritur, Quid sit negligen- tia ? tia ?

Et videtur, quod non sit vitium per Et videtur, quod non sit vitium per suum oppositum : quia suum oppositum : quia

1. Si ipsum est vitium, oppositum 1. Si ipsum est vitium, oppositum suum quod est diligentia, esset virtus: suum quod est diligentia, esset virtus: et hoc non est verum, sed est dispositio et hoc non est verum, sed est dispositio concomitans omnem actum virtutis: er- concomitans omnem actum virtutis: er- go negligentia non est vitium, sed dispo- go negligentia non est vitium, sed dispo- sitio concomitans actus peccatorum. sitio concomitans actus peccatorum.

2. Adhuc, Dicit Philosophus in II Ethi- 2. Adhuc, Dicit Philosophus in II Ethi- corum, quod prohæresis est habitus corum, quod prohæresis est habitus electivus rectam faciens electionem. electivus rectam faciens electionem. Huic autem opponitur negligentia, Huic autem opponitur negligentia, quando aliquis non recte eligit, nec est quando aliquis non recte eligit, nec est diligens circa electionem. Prohæresis diligens circa electionem. Prohæresis vero est dispositio circa actum rectæ vero est dispositio circa actum rectæ electionis. Ergo negligentia est dispo- electionis. Ergo negligentia est dispo- sitio mala circa actum peccatorum in sitio mala circa actum peccatorum in

Sed contra. Sed contra.

Quæst. Quæst.

408 408

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

eligendo male, sive omissionis recta eligendo male, sive omissionis recta electionis et sic videtur, quod non sit in electionis et sic videtur, quod non sit in genere vitii, sed dispositio tantum. genere vitii, sed dispositio tantum.

CONTRA: CONTRA:

1. Jerem. XLVIII, 10 : Maledictus 1. Jerem. XLVIII, 10 : Maledictus qui facit opus Domini fraudulenter, qui facit opus Domini fraudulenter, et maledictus qui prohibet gladium et maledictus qui prohibet gladium suum a sanguine. In hac sacra Scriptura suum a sanguine. In hac sacra Scriptura non interminatur maledictio nisi propter non interminatur maledictio nisi propter peccatum mortale, quod est actus vitii. peccatum mortale, quod est actus vitii. Ergo videtur, quod negligentia sit actus Ergo videtur, quod negligentia sit actus vitii et peccatum. vitii et peccatum.

• •

2. Adhuc, Malach. 1, 14, super illud: 2. Adhuc, Malach. 1, 14, super illud: Maledictus dolosus, qui habet in grege Maledictus dolosus, qui habet in grege suo masculum, et votum faciens, immo- suo masculum, et votum faciens, immo- lat debile Domino. Hieronymus : « Qui lat debile Domino. Hieronymus : « Qui claudam et quasi sorde maculatam offert claudam et quasi sorde maculatam offert hostiam, reus est sacrilegii quanto ma- hostiam, reus est sacrilegii quanto ma- gis qui partem sui corporis et illibatæ gis qui partem sui corporis et illibatæ animæ puritatem amplexibus summi re- animæ puritatem amplexibus summi re- gis non parat, punietur, si negligens fue- gis non parat, punietur, si negligens fue- rit. » Sed non punitur nisi peccatum. rit. » Sed non punitur nisi peccatum. Ergo negligentia est peccatum et actus Ergo negligentia est peccatum et actus vitii alicujus. vitii alicujus.

ULTERIUS quæritur, Utrum indifferens ULTERIUS quæritur, Utrum indifferens sit, vel veniale, vel mortale peccatum ? sit, vel veniale, vel mortale peccatum ? Et videtur, quod indifferens sit. Et videtur, quod indifferens sit. Proverb. x11, 4: Mulier diligens co- Proverb. x11, 4: Mulier diligens co- rona est viro suo. Et constat, quod lo- rona est viro suo. Et constat, quod lo- quitur de diligentia domus, de qua dici- quitur de diligentia domus, de qua dici- tur, Proverb. xxxi, 27 : Consideravit tur, Proverb. xxxi, 27 : Consideravit semitas domus suæ, et panem otiosa non semitas domus suæ, et panem otiosa non comedit. Constat, quod illa diligentia cui comedit. Constat, quod illa diligentia cui opponitur negligentia, non sit actus me- opponitur negligentia, non sit actus me- ritorius virtutis, cum sit circa tempora- ritorius virtutis, cum sit circa tempora- lem custodiam. Ergo opposita negligen- lem custodiam. Ergo opposita negligen- tia non est actus vitii demeritorii. Et sic tia non est actus vitii demeritorii. Et sic videtur, quod sit indifferens secundum videtur, quod sit indifferens secundum Theologum, licet apud civilem aliquid Theologum, licet apud civilem aliquid habet reprehensionis. habet reprehensionis.

CONTRA videtur,quod sit veniale. Eccli. CONTRA videtur,quod sit veniale. Eccli. VII, 34 De negligentia tua purga te cum VII, 34 De negligentia tua purga te cum paucis. In lege sacrificia ordinata sunt ma- paucis. In lege sacrificia ordinata sunt ma- gna et multa contra mortalia peccata, gna et multa contra mortalia peccata, pauca et parva contra venialia. Si ergo pauca et parva contra venialia. Si ergo de negligentia expurgatur homo cum de negligentia expurgatur homo cum paucis, negligentia erit veniale peccatum, paucis, negligentia erit veniale peccatum, et non indifferens neque mortale. et non indifferens neque mortale.

SED CONTRA hoc videntur esse aucto- SED CONTRA hoc videntur esse aucto- ritates Jeremiæ et Malachiæ supra in- ritates Jeremiæ et Malachiæ supra in- ductæ, ex quibus expresse videtur con- ductæ, ex quibus expresse videtur con- cludi, quod sit mortale peccatum. cludi, quod sit mortale peccatum.

SOLUTIO. Attendenda est auctoritas SOLUTIO. Attendenda est auctoritas Augustini super illud Jacobi, m, 2: Si Augustini super illud Jacobi, m, 2: Si quis in verbo non offendit, hic perfectus quis in verbo non offendit, hic perfectus est vir. Hoc tractans in libro de Natura est vir. Hoc tractans in libro de Natura et gratia sic dicit : « Non hoc dicit et gratia sic dicit : « Non hoc dicit Apostolus Jacobus ideo, ut in nos mali Apostolus Jacobus ideo, ut in nos mali dominationem per negligentiam perma- dominationem per negligentiam perma- nere patiamur, sed ut ad domandam lin- nere patiamur, sed ut ad domandam lin- guam divinæ gratiæ poscamus auxi- guam divinæ gratiæ poscamus auxi- lium ut quod nos nostris viribus non lium ut quod nos nostris viribus non valemus, adjutorio Dei suppleamus. » valemus, adjutorio Dei suppleamus. » Secundum hoc ergo dicendum est, quod Secundum hoc ergo dicendum est, quod negligentia proprie dicit privationem di- negligentia proprie dicit privationem di- ligentiæ et eligentiæ circumstantiæ ligentiæ et eligentiæ circumstantiæ actuum nostrorum, scilicet quando, ubi actuum nostrorum, scilicet quando, ubi et quomodo oportet facere actus nostros. et quomodo oportet facere actus nostros. Et secundum hunc modum non est vi- Et secundum hunc modum non est vi- tium, sicut nec diligentia virtus. tium, sicut nec diligentia virtus.

Et secundum hoc patet solutio ad duo Et secundum hoc patet solutio ad duo prima quia sic procedunt. prima quia sic procedunt.

1 et 2, 1 et 2,

AD ID quod objicitur de Jeremia et Ad obiect, AD ID quod objicitur de Jeremia et Ad obiect, Malachia, dicendum quod pro certo ali- Malachia, dicendum quod pro certo ali- quando est veniale, et aliquando est quando est veniale, et aliquando est mortale, etiam aliquando indifferens, sic- mortale, etiam aliquando indifferens, sic- ut et otiosum. Quando enim est circa ut et otiosum. Quando enim est circa verba communia in quotidianis locutio- verba communia in quotidianis locutio- nibus et indifferentibus, indifferens est, nibus et indifferentibus, indifferens est, sicut dicitur in VIII Ethicorum, quod sicut dicitur in VIII Ethicorum, quod amici convenientes in collocutionibus amici convenientes in collocutionibus talibus conterunt totos dies. Et difficile talibus conterunt totos dies. Et difficile esset dicere, quod peccarent mortaliter esset dicere, quod peccarent mortaliter in talibus, vel venialiter: quia de indif- in talibus, vel venialiter: quia de indif- ferentibus sunt collocutiones amicorum. ferentibus sunt collocutiones amicorum. Et talis negligentia non privat nisi ratio- Et talis negligentia non privat nisi ratio- nem considerationis theoricæ sive intel- nem considerationis theoricæ sive intel- lectus theorici, non considerans quid, et lectus theorici, non considerans quid, et quando, et ubi loquendum sit. Veniale quando, et ubi loquendum sit. Veniale autem peccatum est, quando est circa autem peccatum est, quando est circa actus venialium, sicut in cibo, et potu, actus venialium, sicut in cibo, et potu, et aliis hujusmodi, in quibus homo dele- et aliis hujusmodi, in quibus homo dele- ctatur citra Deum. Quia difficile esset ctatur citra Deum. Quia difficile esset dicere, quod ipsi actus essent peccata ve- dicere, quod ipsi actus essent peccata ve- nialia, et inconsideratio sive negligentia nialia, et inconsideratio sive negligentia circa ipsos est mortale peccatum. Mor- circa ipsos est mortale peccatum. Mor-

IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XIX, QUÆST. 124. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XIX, QUÆST. 124.

tale vero peccatum est, quando negligi tale vero peccatum est, quando negligi tur circumstantia loci vel temporis ca- tur circumstantia loci vel temporis ca- dens in præcepto, sicut quando aliquis dens in præcepto, sicut quando aliquis negligit dare eleemosynam quando debet, negligit dare eleemosynam quando debet, et ubi debet, et cui debet, hoc est, tem- et ubi debet, et cui debet, hoc est, tem- pore necessitatis: quia tunc perimit cha- pore necessitatis: quia tunc perimit cha- ritatem. I Joan. III, 17: Qui habuerit sub- ritatem. I Joan. III, 17: Qui habuerit sub- stantiam hujus mundi, et viderit fratrem stantiam hujus mundi, et viderit fratrem suum necessitatem habere, et clauserit suum necessitatem habere, et clauserit viscera sua ab eo, quomodo charitas Dei viscera sua ab eo, quomodo charitas Dei manet in eo? Tunc enim est mortale manet in eo? Tunc enim est mortale

peccatum. Proverb. xxv, 21 : Si esurie- peccatum. Proverb. xxv, 21 : Si esurie- rit inimicus tuus, ciba illum: si sitierit, rit inimicus tuus, ciba illum: si sitierit, da ei aquam bibere. Unde alibi dicitur: da ei aquam bibere. Unde alibi dicitur: « Pasce fame morientem: si non paveris, « Pasce fame morientem: si non paveris,

409 409

occidisti. » Et per hoc patet solutio ad occidisti. » Et per hoc patet solutio ad

totum. totum.

MEMBRUM III. MEMBRUM III.

Qid sit ignorantia ? Qid sit ignorantia ?

Quod hic posset quæri de ignorantia, Quod hic posset quæri de ignorantia, expeditum est supra, quæstione de pec- expeditum est supra, quæstione de pec- cato Adæ, quando scilicet sit peccatum, cato Adæ, quando scilicet sit peccatum, et quando excuset, et quando non excu- et quando excuset, et quando non excu- set, et quot sint species ejus 1. set, et quot sint species ejus 1.

QUÆSTIO CXXIV. QUÆSTIO CXXIV.

Quomodo coalescit malum in istis quæ a privatione actus deno- Quomodo coalescit malum in istis quæ a privatione actus deno- minantur, sicut ignorantia, negligentia, et omissio. minantur, sicut ignorantia, negligentia, et omissio.

Deinde, Quæritur ratione ejus quod Deinde, Quæritur ratione ejus quod dicit Magister in illo capitulo, Quidam dicit Magister in illo capitulo, Quidam autem diligenter attendentes verba Au- autem diligenter attendentes verba Au- gustini, quod non coalescit malum nisi gustini, quod non coalescit malum nisi in bono, quæritur, Quomodo coalescit in bono, quæritur, Quomodo coalescit malum in istis quæ a privatione actus malum in istis quæ a privatione actus denominantur, sicut ignorantia, negli- denominantur, sicut ignorantia, negli- gentia, et omissio? gentia, et omissio?

Et ad hoc objicitur sic: Et ad hoc objicitur sic:

In peccatis quæ a privatione actus de- In peccatis quæ a privatione actus de- nominantur, actus esse non potest: ergo nominantur, actus esse non potest: ergo malum non coalescit in talibus in actu: malum non coalescit in talibus in actu: nec potest aliquid assignari in quo coa- nec potest aliquid assignari in quo coa- lescit ergo malum non est in eis. Quod lescit ergo malum non est in eis. Quod expresse falsum est: cum dicat Augusti- expresse falsum est: cum dicat Augusti- nus, quod omne malum fit ideo, vel quia nus, quod omne malum fit ideo, vel quia fiunt ea quæ prohibentur, vel non fiunt fiunt ea quæ prohibentur, vel non fiunt ea quæ jubentur. ea quæ jubentur.

1 Cf. Supra, Quæst. 88. 1 Cf. Supra, Quæst. 88.

SOLUTIO. Ad hoc facile est respondere Solutio. SOLUTIO. Ad hoc facile est respondere Solutio. etiam secundum Grammaticum: quia in etiam secundum Grammaticum: quia in omni peccato tam commissionis quam omni peccato tam commissionis quam etiam omissionis, est actus interior vo- etiam omissionis, est actus interior vo- luntatis, in quo malum coalescit. Cum luntatis, in quo malum coalescit. Cum enim dicitur, nolo, non vis, per totum enim dicitur, nolo, non vis, per totum condeclinium voluntas manet affirmata, condeclinium voluntas manet affirmata, et volitum negatum, ut nolo comedere, et volitum negatum, ut nolo comedere, id est, volo non comedere: et illa volun- id est, volo non comedere: et illa volun- tas et a Deo est et bona, in quantum est. tas et a Deo est et bona, in quantum est. Apud Philosophos enim, sicut Avicenna Apud Philosophos enim, sicut Avicenna probat in Metaphysica sua, primum probat in Metaphysica sua, primum principium esse, hoc est, ejus quod est principium esse, hoc est, ejus quod est esse, est, quod est causa in omni eo quod esse, est, quod est causa in omni eo quod est. Et ideo dicit Anselmus, quod te- est. Et ideo dicit Anselmus, quod te- merarium est dicere, quod aliquid sit merarium est dicere, quod aliquid sit quod non sit ab ente primo. Et ideo di- quod non sit ab ente primo. Et ideo di- cit Dionysius in libro de Divinis nomi- cit Dionysius in libro de Divinis nomi-

Quæst. Quæst.

Solutio. Solutio.

410 410

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

nibus, quod « malum nihil est, nec ali- nibus, quod « malum nihil est, nec ali- quid existentium, nec potest esse nisi in quid existentium, nec potest esse nisi in bono, sicut privatio non potest esse nisi bono, sicut privatio non potest esse nisi in subjecto habitus, sicut cæcitas in ocu- in subjecto habitus, sicut cæcitas in ocu- lo, ubi visus esse deberet 1. » Et Aristo- lo, ubi visus esse deberet 1. » Et Aristo- teles in XII primæ philosophiæ dicit, teles in XII primæ philosophiæ dicit, quod « locus mali non potest esse nisi quod « locus mali non potest esse nisi bonum. » Sic ergo in istis peccatis quæ bonum. » Sic ergo in istis peccatis quæ a privatione actus denominantur, est a privatione actus denominantur, est actus interior voluntatis, quæ est volun- actus interior voluntatis, quæ est volun- tas non faciendi quod jubetur, in quo tas non faciendi quod jubetur, in quo coalescit malum: et ideo inter peccata coalescit malum: et ideo inter peccata computantur, et sunt peccata aliquando computantur, et sunt peccata aliquando venialia, aliquando mortalia, sicut in venialia, aliquando mortalia, sicut in antehabitis dictum est. antehabitis dictum est.

ULTERIUS quæritur, Quia multa sunt ULTERIUS quæritur, Quia multa sunt peccata convenientiam cum negligentia peccata convenientiam cum negligentia habentia, sicut est ignavia, torpor, desi- habentia, sicut est ignavia, torpor, desi- dia, pigritia, quæ sit differentia in his? dia, pigritia, quæ sit differentia in his?

Et ad hoc dicendum, quod negligentia Et ad hoc dicendum, quod negligentia dicitur, quando aliquis negligit electio- dicitur, quando aliquis negligit electio- nem voluntatis, et maxime in circum- nem voluntatis, et maxime in circum- stantia temporis, ut dictum est. Desidia stantia temporis, ut dictum est. Desidia autem a desinendo dicta, quando aliquis autem a desinendo dicta, quando aliquis desinit a continuatione boni operis quod desinit a continuatione boni operis quod continuandum esset. Ignavia autem dici- continuandum esset. Ignavia autem dici- tur ignorantia propriarum virium, quan- tur ignorantia propriarum virium, quan- do aliquis ex ignorantia propriarum vi- do aliquis ex ignorantia propriarum vi- rium, opus virile non aggreditur. Torpor rium, opus virile non aggreditur. Torpor

1 S. DIONYSIUS, Lib. de Divinis nominibus, 1 S. DIONYSIUS, Lib. de Divinis nominibus,

vero, quando homo in seipso marcet et vero, quando homo in seipso marcet et torpet sicut somnolentus, et ideo sus- torpet sicut somnolentus, et ideo sus- penditur a bono opere virtutis. Piger penditur a bono opere virtutis. Piger autem dicitur, quem quodlibet exterius autem dicitur, quem quodlibet exterius terret ab opere. Proverb. xx, 4: Pro- terret ab opere. Proverb. xx, 4: Pro- pter frigus piger arare noluit: mendi- pter frigus piger arare noluit: mendi- cabit ergo æstate, et non dabitur illi. cabit ergo æstate, et non dabitur illi. Et, ibidem, xix, 24: Abscondit piger Et, ibidem, xix, 24: Abscondit piger manus sub ascella. Unde pigritia est manus sub ascella. Unde pigritia est quæ privat opus exterius per aliquam quæ privat opus exterius per aliquam occasionem non sufficientem. occasionem non sufficientem.

SI QUÆRITUR, utrum ista sint capitalia, Ques SI QUÆRITUR, utrum ista sint capitalia, Ques vel reducantur ad capitale aliquod ? vel reducantur ad capitale aliquod ?

Dicendum, quod non sunt capitalia: Dicendum, quod non sunt capitalia: sed si reducuntur ad aliquod, tunc redu- sed si reducuntur ad aliquod, tunc redu- cuntur ad acediam. Et hoc videtur di- cuntur ad acediam. Et hoc videtur di- cere Gregorius super illud Job, 1x, 28: cere Gregorius super illud Job, 1x, 28: Verebar omnia opera mea, Verebar omnia opera mea, sic : « Desi- sic : « Desi- dia vel negligentia per torporem nasci- dia vel negligentia per torporem nasci- tur, fraus per privatam dilectionem. Il- tur, fraus per privatam dilectionem. Il- lam minor amor Dei exaggerat, hanc lam minor amor Dei exaggerat, hanc proprius amor sui excitat. » proprius amor sui excitat. »

Hæc de peccatis quæ a privatione de- Hæc de peccatis quæ a privatione de- nominantur dicta sufficiant: de radicibus nominantur dicta sufficiant: de radicibus enim peccatorum, et de peccatis quæ in enim peccatorum, et de peccatis quæ in verbis consistunt, inferius erit locus verbis consistunt, inferius erit locus quærendi. quærendi.

cap. 4. cap. 4.

Soluti Soluti

IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XX, QUÆST. 125. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XX, QUÆST. 125.

TRACTATUS XX. TRACTATUS XX.

DE PECCATIS QUÆ IN VERBIS CONSISTUNT. DE PECCATIS QUÆ IN VERBIS CONSISTUNT.

411 411

Deinde transeundum est ad id quod dicit Magister in eadem distinctione Deinde transeundum est ad id quod dicit Magister in eadem distinctione XXXV libri II Sententiarum, in illo capitulo, Item et aliter probat, scilicet XXXV libri II Sententiarum, in illo capitulo, Item et aliter probat, scilicet Augustinus, omnem actum interiorem vel exteriorem in quantum est, esse Augustinus, omnem actum interiorem vel exteriorem in quantum est, esse bonum 1. bonum 1.

Hic enim exsequitur Magister de differentiis actuum, in quibus coalescit Hic enim exsequitur Magister de differentiis actuum, in quibus coalescit malum. Et quia nos jam satis exsecuti sumus differentias actuum secun- malum. Et quia nos jam satis exsecuti sumus differentias actuum secun- dum omnes differentias peccatorum, in quibus coalescit malum, et sunt dum omnes differentias peccatorum, in quibus coalescit malum, et sunt quidam actus ab ore in quibus coalescit malum, sicut mendacium, perju- quidam actus ab ore in quibus coalescit malum, sicut mendacium, perju- rium, maledictum, multiloquium, consequens est ut faciamus de illis tra- rium, maledictum, multiloquium, consequens est ut faciamus de illis tra-

ctatum. ctatum.

QUÆSTIO CXXV. QUÆSTIO CXXV.

De mendacio. De mendacio.

Primo ergo quæremus de mendacio Primo ergo quæremus de mendacio quatuor, scilicet primo quid sit? quatuor, scilicet primo quid sit?

Secundo, Utrum generaliter menda- Secundo, Utrum generaliter menda- cium sit peccatum ? cium sit peccatum ?

1 Cf. II Sententiarum, Dist. XXXV, cap. G. 1 Cf. II Sententiarum, Dist. XXXV, cap. G. Tom. XXVII nostræ editionis Opp. B. Alberti, Tom. XXVII nostræ editionis Opp. B. Alberti,

Tertio, De differentiis ejus et quantitate. Tertio, De differentiis ejus et quantitate. Et quarto, Utrum perfecto liceat in Et quarto, Utrum perfecto liceat in aliquo casu mentiri mendacio jocoso vel aliquo casu mentiri mendacio jocoso vel

officioso? officioso?

pag. 571. pag. 571.

Sed contra. Sed contra.

Solutio. Solutio.

412 412

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

MEMBRUM I. MEMBRUM I.

Quid sit mendacium? Quid sit mendacium?

DEFINIT autem Augustinus mendacium DEFINIT autem Augustinus mendacium sic: « Mendacium est falsæ vocis signi- sic: « Mendacium est falsæ vocis signi- ficatio cum intentione fallendi. » ficatio cum intentione fallendi. »

Objicitur autem contra istam definitio- Objicitur autem contra istam definitio- nem sic: nem sic:

1. Contingit fallere factis sicut verbis: 1. Contingit fallere factis sicut verbis: ergo contingit mentiri factis: non ergo ergo contingit mentiri factis: non ergo mendacium est tantum falsa vocis signi- mendacium est tantum falsa vocis signi- ficatio, sed etiam factorum falsa signifi- ficatio, sed etiam factorum falsa signifi- catio. catio.

2. Adhuc, Bernardus: «Est qui dicit 2. Adhuc, Bernardus: «Est qui dicit quod non est, et non mentitur: et est qui quod non est, et non mentitur: et est qui dicit quod est, et mentitur. » Ergo vide- dicit quod est, et mentitur. » Ergo vide- tur, quod mendacium non est falsæ vocis tur, quod mendacium non est falsæ vocis tantum significatio, sed etiam tantum significatio, sed etiam vocis significatio. vocis significatio.

veræ veræ

3. Adhuc, Sophistæ docent verbis de- 3. Adhuc, Sophistæ docent verbis de- cipere et fallere, et non mentiuntur, sicut cipere et fallere, et non mentiuntur, sicut legitur in vita beati Augustini, quod sine legitur in vita beati Augustini, quod sine dolo docebat dolos. Non ergo verum est, dolo docebat dolos. Non ergo verum est, quod falsæ vocis significatio cum inten- quod falsæ vocis significatio cum inten- tione fallendi semper sit mendacium. tione fallendi semper sit mendacium. CONTRA: CONTRA:

Super illud Psalmi v, 7: Perdes om- Super illud Psalmi v, 7: Perdes om- nes qui loquuntur mendacium: Cassio- nes qui loquuntur mendacium: Cassio- dorus in Glossa accipiens illud verbum dorus in Glossa accipiens illud verbum Augustini in libro de Mendacio, dicit, Augustini in libro de Mendacio, dicit, quod «< mendacium nihil aliud est quam quod «< mendacium nihil aliud est quam falsæ vocis significatio cum intentione falsæ vocis significatio cum intentione fallendi. » fallendi. »

SOLUTIO. Dicendum, sicut dicit Basilius SOLUTIO. Dicendum, sicut dicit Basilius super principium Proverbiorum, et etiam super principium Proverbiorum, et etiam Plato dixit ante eun, sermonis usum Plato dixit ante eun, sermonis usum nobis Deus indulsit, ut cogitationes et nobis Deus indulsit, ut cogitationes et affectiones nostras nobis invicem pande- affectiones nostras nobis invicem pande- remus per sermonem. Si autem nuda et remus per sermonem. Si autem nuda et intecta anima uteremur, sermo nobis intecta anima uteremur, sermo nobis non esset necessarius, sed, sicut Angeli non esset necessarius, sed, sicut Angeli loquuntur ad invicem, ita illuminationi- loquuntur ad invicem, ita illuminationi-

bus de cogitatis et affectis nobis inviceni bus de cogitatis et affectis nobis inviceni innotesceremus. Ex quo patet, quod ser- innotesceremus. Ex quo patet, quod ser- mo directe est concessus ad hoc, ut de mo directe est concessus ad hoc, ut de cogitatis et affectis enuntiet sicut est, et cogitatis et affectis enuntiet sicut est, et non aliter et si aliter enuntiet, tunc fa- non aliter et si aliter enuntiet, tunc fa- cit falsa pro veris probari: et hoc voca- cit falsa pro veris probari: et hoc voca- tur hic cum intentione fallendi, et est tur hic cum intentione fallendi, et est in omni mendacio. Unde hic cum di- in omni mendacio. Unde hic cum di- citur, Falsæ vocis significatio, est mate- citur, Falsæ vocis significatio, est mate- rialis pars definitionis et cum intentione rialis pars definitionis et cum intentione fallendi, est formalis complens esse fallendi, est formalis complens esse mendacii. mendacii.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod licet AD PRIMUM ergo dicendum, quod licet aliquis fallatur facto, tamen factum non aliquis fallatur facto, tamen factum non est ita ordinatum ad intentionem expri- est ita ordinatum ad intentionem expri- mendam sicut sermo: et ideo non poni- mendam sicut sermo: et ideo non poni- tur in definitione factum sicut sermo. tur in definitione factum sicut sermo. Nec mendacium æquivoce dicitur de ser- Nec mendacium æquivoce dicitur de ser- mone falso et facto, sed per prius et po- mone falso et facto, sed per prius et po- sterius. Et propter hoc dicit Philosophus sterius. Et propter hoc dicit Philosophus in principio Perihermenias, quod « ea in principio Perihermenias, quod « ea quæ sunt in voce, earum quæ sunt in quæ sunt in voce, earum quæ sunt in anima passionum sunt notæ. » anima passionum sunt notæ. »

AD ALIUD dicendum, quod Bernardus AD ALIUD dicendum, quod Bernardus non intendit in mendacio nisi formalem non intendit in mendacio nisi formalem partem, quæ est intentio fallendi, et lo- partem, quæ est intentio fallendi, et lo- quitur in casu determinato, scilicet quan- quitur in casu determinato, scilicet quan- do aliquid dicit quod credit esse, vel do aliquid dicit quod credit esse, vel aliquid dicit quod non credit esse: ille aliquid dicit quod non credit esse: ille enim directe intendit fallere. enim directe intendit fallere.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

AD ULTIMUM dicendum, quod sophistæ Ad s. AD ULTIMUM dicendum, quod sophistæ Ad s. non intendunt fallere, sed fallacias do- non intendunt fallere, sed fallacias do- cent cavere, vel per interemptionem, vel cent cavere, vel per interemptionem, vel per distinctionem sermonis: et ideo non per distinctionem sermonis: et ideo non mentiuntur, sed in doctrina exercitantur. mentiuntur, sed in doctrina exercitantur. ID QUOD in contrarium est, procedit se- ID QUOD in contrarium est, procedit se- cundum dictum Augustini. cundum dictum Augustini.

MEMBRUM II. MEMBRUM II.

Utrum omne mendacium generaliter sit Utrum omne mendacium generaliter sit peccatum ? peccatum ?

SECUNDO quæritur, Utrum omne men- SECUNDO quæritur, Utrum omne men- dacium generaliter sit peccatum ? dacium generaliter sit peccatum ?

Sed contra. Sed contra.

Solutio. Solutio.

IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XX, QUÆST. 125. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XX, QUÆST. 125.

Et videtur, quod aliquod mendacium Et videtur, quod aliquod mendacium potest fieri sine peccato et bene, per lo- potest fieri sine peccato et bene, per lo- cum a minori: quia furtum et homici- cum a minori: quia furtum et homici- dium aliquando bene possunt fieri, quæ dium aliquando bene possunt fieri, quæ majora sunt ergo mendacium. majora sunt ergo mendacium.

Quod bene possit fieri furtum, dicitur, Quod bene possit fieri furtum, dicitur, Proverb. vi, 30 et 31: Non grandis est Proverb. vi, 30 et 31: Non grandis est culpa cum quis furatus fuerit, furatur culpa cum quis furatus fuerit, furatur enim ut esurientem impleat animam: enim ut esurientem impleat animam: deprehensus quoque reddet quadruplum. deprehensus quoque reddet quadruplum. Et reddunt rationem Sancti, qui dicunt, Et reddunt rationem Sancti, qui dicunt, quod tempore necessitatis omnia sunt quod tempore necessitatis omnia sunt communia et si non datur, potest quis communia et si non datur, potest quis accipere. Unde in Itinerario Clementis accipere. Unde in Itinerario Clementis dixit Petrus Clementi, quod in tali neces- dixit Petrus Clementi, quod in tali neces- sitate non est peccatum furantis, sed ejus sitate non est peccatum furantis, sed ejus qui non dedit ei antequam cogeretur qui non dedit ei antequam cogeretur furari. Proverb. xxvIII,27: Qui dat pau- furari. Proverb. xxvIII,27: Qui dat pau- peri non indigebit: qui despicit depre- peri non indigebit: qui despicit depre- cantem sustinebit penuriam. cantem sustinebit penuriam.

Homicidium etiam aliquando bene fit. Homicidium etiam aliquando bene fit. Levit. xxiv, 14: Educ blasphemum ex- Levit. xxiv, 14: Educ blasphemum ex- tra castra,... et lapidet eum populus tra castra,... et lapidet eum populus universus. Et ibidem, y.16: Qui blasphe- universus. Et ibidem, y.16: Qui blasphe- maverit nomen Domini, morte moria- maverit nomen Domini, morte moria- tur: lapidibus obruet eum omnis popu- tur: lapidibus obruet eum omnis popu- lus. lus.

CONTRA Augustinus in libro contra CONTRA Augustinus in libro contra mendacium «Etsi homicidium et fur- mendacium «Etsi homicidium et fur- tum aliquando bene possunt fieri, men- tum aliquando bene possunt fieri, men- dacium numquam. » dacium numquam. »

SOLUTIO. Dicendum, quod mendacium SOLUTIO. Dicendum, quod mendacium dicit inordinationem ad finem, qui est dicit inordinationem ad finem, qui est veritas, quæ præcipuus finis est, III Es- veritas, quæ præcipuus finis est, III Es- dræ, III, 12 Super omnia vincit veritas, dræ, III, 12 Super omnia vincit veritas, quia omnibus præponitur veritas. Et quia omnibus præponitur veritas. Et propter hoc numquam bene potest fieri propter hoc numquam bene potest fieri quod est interemptivum veritatis. Joan. quod est interemptivum veritatis. Joan. XVII, 17 Sanctifica eos in veritate. Ser- XVII, 17 Sanctifica eos in veritate. Ser- mo tuus veritas est. Et, Joan. vш, 31 et mo tuus veritas est. Et, Joan. vш, 31 et 32: Si vos manseritis in sermone meo, 32: Si vos manseritis in sermone meo, vere discipuli mei eritis: et cognoscetis vere discipuli mei eritis: et cognoscetis veritatem, et veritas liberabit vos. veritatem, et veritas liberabit vos.

AD PRIMUM dicendum, quod in præha- AD PRIMUM dicendum, quod in præha- bitis determinatum est quot modis dici- bitis determinatum est quot modis dici- tur peccatum maximum. Unde licet fur- tur peccatum maximum. Unde licet fur- tum et homicidium peccata majora sint, tum et homicidium peccata majora sint, eo quod majoribus pœnis sunt addicta, eo quod majoribus pœnis sunt addicta,

413 413

tamen mendacium gravissimum est in tamen mendacium gravissimum est in quantum est privativum ordinis sermonis quantum est privativum ordinis sermonis ad optimum finem qui est veritas. Et li- ad optimum finem qui est veritas. Et li- cet furtum et homicidium majoris reatus cet furtum et homicidium majoris reatus sint quam aliquod mendacium jocosum sint quam aliquod mendacium jocosum et officiosum, tamen numquam potest et officiosum, tamen numquam potest bene fieri quia semper privat ordinem bene fieri quia semper privat ordinem sermonis ad finem optimum, ut dictum sermonis ad finem optimum, ut dictum

est. est.

QUOD IN CONTRARIUM est, conceditur ex QUOD IN CONTRARIUM est, conceditur ex ratione inducta. ratione inducta.

MEMBRUM III. MEMBRUM III.

De differentiis mendaciorum, et de quan- De differentiis mendaciorum, et de quan- titate peccati secundum quamlibet dif- titate peccati secundum quamlibet dif- ferentiam. ferentiam.

TERTIO, Quæritur de differentiis men- TERTIO, Quæritur de differentiis men- daciorum, et de quantitate peccati secun- daciorum, et de quantitate peccati secun- dum quamlibet differentiam. dum quamlibet differentiam.

Sunt enim tres differentiæ mendacio- Sunt enim tres differentiæ mendacio- rum, ut dicit Augustinus, scilicet joco- rum, ut dicit Augustinus, scilicet joco- sum, officiosum, perniciosum. sum, officiosum, perniciosum.

Et perniciosum triplex, scilicet dum Et perniciosum triplex, scilicet dum quis mentitur in doctrina veritatis, et quis mentitur in doctrina veritatis, et dum quis mentitur ad perditionem casti- dum quis mentitur ad perditionem casti- tatis, et dum quis mentitur ad perditio- tatis, et dum quis mentitur ad perditio- nem vitæ alicujus vel ad spoliationem nem vitæ alicujus vel ad spoliationem bonorum. bonorum.

Officiosum etiam ponit triplex, scili- Officiosum etiam ponit triplex, scili- cet dum quis mentitur ad conservatio- cet dum quis mentitur ad conservatio- nem castitatis alicujus, et ad alicujus nem castitatis alicujus, et ad alicujus vitæ conservationem, sicut obstetrices vitæ conservationem, sicut obstetrices mentiebantur in Ægypto, et dum quis mentiebantur in Ægypto, et dum quis mentitur raptoribus pro conservatione mentitur raptoribus pro conservatione bonorum temporalium. bonorum temporalium.

Sed si quæritur de ordine mendacio- Sed si quæritur de ordine mendacio- rum, facile est respondere. Ordinantur rum, facile est respondere. Ordinantur enim secundum quod plus et minus par- enim secundum quod plus et minus par- ticipant de malitia mendacii. Unde inter ticipant de malitia mendacii. Unde inter omnia levius est jocosum, quod nullam omnia levius est jocosum, quod nullam habet intentionem fallendi, sed potius habet intentionem fallendi, sed potius jocandi, ut dicit Augustinus. Post hoc jocandi, ut dicit Augustinus. Post hoc levius est officiosum, quod Isidorus vo- levius est officiosum, quod Isidorus vo-

414 414

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

cat mendacium pietatis, sive benignitatis. cat mendacium pietatis, sive benignitatis. Tertium quod dicitur perniciosum, maxi- Tertium quod dicitur perniciosum, maxi- me participat malitiam quia hoc re et me participat malitiam quia hoc re et sermone fallere intendit. sermone fallere intendit.

Sed contra. Sed contra.

Gradus autem in pernicioso ordinan- Gradus autem in pernicioso ordinan- tur secundum quod magis participant de tur secundum quod magis participant de malitia. Unde quia pessimum est auferre malitia. Unde quia pessimum est auferre fidem, mendacium in doctrina veritatis fidem, mendacium in doctrina veritatis quod aufert fidem, pessimum est et quod aufert fidem, pessimum est et mortalissimum. Post hoc pejus est men- mortalissimum. Post hoc pejus est men- tiri ad perditionem castitatis. Post hoc tiri ad perditionem castitatis. Post hoc pejus est mentiri ad perditionem vitæ ali- pejus est mentiri ad perditionem vitæ ali- cujus. In ultimo loco est mentiri ad cujus. In ultimo loco est mentiri ad perditionem rerum est tamen et ip- perditionem rerum est tamen et ip- sum mortale, ut dicunt Augustinus et sum mortale, ut dicunt Augustinus et Isidorus, et ideo ponitur inter perniciosa: Isidorus, et ideo ponitur inter perniciosa: et est mercatorum qui se invicem frau- et est mercatorum qui se invicem frau- per fallaciam et deceptionem. per fallaciam et deceptionem.

dant dant

beat ista mendaciorum genera, scilicet beat ista mendaciorum genera, scilicet jocosa et officiosa, proventu ipso et in- jocosa et officiosa, proventu ipso et in- dole feruntur. » dole feruntur. »

2. Adhuc, Gregorius ibidem in Glossa: 2. Adhuc, Gregorius ibidem in Glossa: « Hoc mendacii genus facile creditur re- « Hoc mendacii genus facile creditur re- laxari. Nam si quælibet culpa sequenti laxari. Nam si quælibet culpa sequenti solet pia operatione purgari, quanto solet pia operatione purgari, quanto magis facile abstergitur, quam mater magis facile abstergitur, quam mater boni operis pietas comitatur. » boni operis pietas comitatur. »

3. Adhuc, Glossa super illud, Perdes, 3. Adhuc, Glossa super illud, Perdes, etc.: «Hæc duo genera mendacii non sunt etc.: «Hæc duo genera mendacii non sunt sine culpa, sed non cum magna culpa. »> sine culpa, sed non cum magna culpa. »>

4. Adhuc, Isidorus in libro Sententia- 4. Adhuc, Isidorus in libro Sententia- rum : « Interdum quisque incautus ex rum : « Interdum quisque incautus ex præcipitatione solet loqui mendacium. » præcipitatione solet loqui mendacium. » Sed ex præcipitatione loqui est veniale Sed ex præcipitatione loqui est veniale peccatum. Ergo prædicta mendacia sunt peccatum. Ergo prædicta mendacia sunt venialia, et nullo modo mortalia, sicut venialia, et nullo modo mortalia, sicut auctoritates Sanctorum ultimo inductæ auctoritates Sanctorum ultimo inductæ

Quidam tamen dixerunt omne menda- probant. Quidam tamen dixerunt omne menda- probant. cium esse mortale peccatum : cium esse mortale peccatum :

1. Propter illud Psalmi v, 7: Perdes 1. Propter illud Psalmi v, 7: Perdes omnes qui loquuntur mendacium. omnes qui loquuntur mendacium.

2. Et, Sapient. I, 11: Os quod men- 2. Et, Sapient. I, 11: Os quod men- titur occidit animam. Quia nec anima titur occidit animam. Quia nec anima perditur, nec occiditur nisi pro mortali perditur, nec occiditur nisi pro mortali peccato. peccato.

3. Adhuc, Adducunt Augustinum in 3. Adhuc, Adducunt Augustinum in libro de Conflictu vitiorum et virtutum, libro de Conflictu vitiorum et virtutum, quem tamen Augustinus non fecit, sed quem tamen Augustinus non fecit, sed Gilbertus Porretanus, et idcirco debilis Gilbertus Porretanus, et idcirco debilis est probatio, sic: Nec officioso mendacio est probatio, sic: Nec officioso mendacio nec simplici verbo oportet quemquam nec simplici verbo oportet quemquam decipere quia quocumque modo menti- decipere quia quocumque modo menti- tur quis, occidit animam. tur quis, occidit animam.

: :

4. Adhuc, Adducunt Glossam Cassio- 4. Adhuc, Adducunt Glossam Cassio- dori super illud Psalmi v, 7: Perdes dori super illud Psalmi v, 7: Perdes omnes qui loquuntur mendacium, sic: omnes qui loquuntur mendacium, sic: « Si quis non vult hominem ad mortem « Si quis non vult hominem ad mortem prodere, verum taceat et falsum non di- prodere, verum taceat et falsum non di- cat, ne pro corpore alterius animam cat, ne pro corpore alterius animam suam occidat. » suam occidat. »

CONTRA hoc objicitur: CONTRA hoc objicitur:

1. De Glossa Augustini super illud 1. De Glossa Augustini super illud Exodi, 1, 17 Timuerunt obstetrices Exodi, 1, 17 Timuerunt obstetrices Deum, sic: « Quorumdam vita longe in- Deum, sic: « Quorumdam vita longe in- ferior a perfectione Sanctorum, si ha- ferior a perfectione Sanctorum, si ha-

* Sapient. 1, 11. * Sapient. 1, 11.

AD ID quod primo objicitur, dicendum AD ID quod primo objicitur, dicendum quod ibi contrahitur mendacium dictum quod ibi contrahitur mendacium dictum in doctrina veritatis. Et hoc ibidem dici- in doctrina veritatis. Et hoc ibidem dici- tur in Glossa Cassiodori, et maximum tur in Glossa Cassiodori, et maximum peccatum est, sicut in antehabitis dictum peccatum est, sicut in antehabitis dictum

est. est.

Solutio. Solutio. Ad 1. Ad 1.

AD ALIUD dicendum, quod liber Sapien-—___Ad 2. AD ALIUD dicendum, quod liber Sapien-—___Ad 2. tiæ ibi loquitur de mendacio detracto- tiæ ibi loquitur de mendacio detracto- rum, qui interimunt virtutem in aliis. rum, qui interimunt virtutem in aliis. Unde sic jacet littera: Custodite ergo Unde sic jacet littera: Custodite ergo vos a murmuratione quæ nihil prodest, vos a murmuratione quæ nihil prodest, et a detractione parcite linguæ: quoniam et a detractione parcite linguæ: quoniam sermo obscurus in vacuum non ibit, os sermo obscurus in vacuum non ibit, os autem quod mentitur occidit animam '. autem quod mentitur occidit animam '. Per quod patet, quod loquitur de men- Per quod patet, quod loquitur de men- dacio detractorum, qui perdunt virtutem dacio detractorum, qui perdunt virtutem in aliis et est mortale peccatum et per- in aliis et est mortale peccatum et per- niciosum. niciosum.

AD ALIUD dicendum, quod per talia AD ALIUD dicendum, quod per talia mendacia, officiosa scilicet et simplicia, mendacia, officiosa scilicet et simplicia, homo non occidit animam: sed cum sint homo non occidit animam: sed cum sint venialia, disponunt ad mortale quod ani- venialia, disponunt ad mortale quod ani- mam occidit, maxime propter interem- mam occidit, maxime propter interem- ptionem veritatis in sermone. Quia veri- ptionem veritatis in sermone. Quia veri- tas est vita animæ: et quia fides innititur tas est vita animæ: et quia fides innititur veritati, dicitur, Habacuc, 11, 4: Justus veritati, dicitur, Habacuc, 11, 4: Justus

Ad Ad

Ad 4. Ad 4.

IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XX, QUÆST. 125. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XX, QUÆST. 125.

in fide sua vivit. Unde Augustinus super in fide sua vivit. Unde Augustinus super epistolam ad Romanos dicit, quod no- epistolam ad Romanos dicit, quod no- men fides, componitur a fio, fis, fit: et men fides, componitur a fio, fis, fit: et dico, dicis: quia fiunt dicta per verita- dico, dicis: quia fiunt dicta per verita- tem sicut dicuntur. tem sicut dicuntur.