plutio. plutio.

1. 1.

IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XVIII, QUÆST. 121. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XVIII, QUÆST. 121.

De hoc autem quod est nimis, dicitur, De hoc autem quod est nimis, dicitur, I ad Titum, 1, 12: Cretenses semper men- I ad Titum, 1, 12: Cretenses semper men- daces, malæ bestiæ, ventres pigri. Glossa: daces, malæ bestiæ, ventres pigri. Glossa: «lta onerant ventrem, quod pigritiam «lta onerant ventrem, quod pigritiam inducit et vomitum, nimium cibum su- inducit et vomitum, nimium cibum su- mendo. » Daniel. xiv, 5: Non videtur mendo. » Daniel. xiv, 5: Non videtur tibi esse Bel vivens deus ? An non vides tibi esse Bel vivens deus ? An non vides quanta comedat et bibat quotidie ? quanta comedat et bibat quotidie ?

De ardenter, dicitur, Eccli. xxXXVII, 32: De ardenter, dicitur, Eccli. xxXXVII, 32: Non te effundas super omnem escam. Non te effundas super omnem escam. Effundere enim animam, est ardenter su- Effundere enim animam, est ardenter su- mere cibum. mere cibum.

De hoc quod dicitur studiose, vitupe- De hoc quod dicitur studiose, vitupe- ratur dives in Evangelio Lucæ, xvi, 19: ratur dives in Evangelio Lucæ, xvi, 19: Epulabatur quotidie splendide. Quia stu- Epulabatur quotidie splendide. Quia stu- diose fecerat cibos præparari cum salsa- diose fecerat cibos præparari cum salsa- mentis et diversis condimentis, quos plus mentis et diversis condimentis, quos plus ad delectationem quam ad necessitatem ad delectationem quam ad necessitatem sumebat. Cum ergo definitio non dicat sumebat. Cum ergo definitio non dicat nisi modum in quantitate, videtur insuf- nisi modum in quantitate, videtur insuf- ficiens. ficiens.

2. Adhuc. Cum peccatum sit corruptio 2. Adhuc. Cum peccatum sit corruptio modi, speciei, et ordinis, sicut dicit Au- modi, speciei, et ordinis, sicut dicit Au- gustinus et definitio non dicat nisi cor- gustinus et definitio non dicat nisi cor- ruptionem modi tantum, videtur insuffi- ruptionem modi tantum, videtur insuffi- ciens esse. ciens esse.

SOLUTIO. Dicendum, quod cum dicitur, SOLUTIO. Dicendum, quod cum dicitur, gula est immoderatus appetitus edendi, gula est immoderatus appetitus edendi, sive cibum sumendi, modus sumitur sive cibum sumendi, modus sumitur pro pro generali mensura quæ exigitur in quan- generali mensura quæ exigitur in quan- titate proportionata sufficiente hominis, titate proportionata sufficiente hominis, et in quantitate modi præparationis, et in et in quantitate modi præparationis, et in quantitate delicationis in cibo et temporis quantitate delicationis in cibo et temporis sumendi cibum. Et a privatione generalis sumendi cibum. Et a privatione generalis modi dicitur gula immoderatus appetitus modi dicitur gula immoderatus appetitus sumendi cibum. sumendi cibum.

AD ALIUD dicendum, quod licet sit cor- AD ALIUD dicendum, quod licet sit cor- ruptio modi, speciei, et ordinis, tamen ruptio modi, speciei, et ordinis, tamen specialiter est corruptio modi: quia spe- specialiter est corruptio modi: quia spe- cies et ordo comitantur hunc modum. cies et ordo comitantur hunc modum.

MEMBRI PRIMI MEMBRI PRIMI

ARTICULUS II. ARTICULUS II.

387 387

Utrum gula sit peccatum ? et, Quantum Utrum gula sit peccatum ? et, Quantum peccatum sit ? peccatum sit ?

SECUNDO quæritur, An gula sit pecca- SECUNDO quæritur, An gula sit pecca- tum, et quantum peccatum sit ? tum, et quantum peccatum sit ?

Et videtur, quod sit peccatum : quia Et videtur, quod sit peccatum : quia 1. In omni concupiscentia carnis sunt 1. In omni concupiscentia carnis sunt primi motus qui sunt a serpente, loco primi motus qui sunt a serpente, loco cujus est sensualitas suggerens et persua- cujus est sensualitas suggerens et persua- dens. Et sunt secundi motus in inferiori dens. Et sunt secundi motus in inferiori parte rationis, quæ est loco mulieris, ut parte rationis, quæ est loco mulieris, ut dicit Augustinus in libro XV de Trinitate. dicit Augustinus in libro XV de Trinitate. Et constat, quod in sensualitate motus est Et constat, quod in sensualitate motus est ad illicitum peccatum illicitum autem ad illicitum peccatum illicitum autem est gula, et est in inferiori parte rationis : est gula, et est in inferiori parte rationis : propter quod etiam serpens et mulier ma- propter quod etiam serpens et mulier ma- ledicti sunt a principio, ut patet, Genes. ledicti sunt a principio, ut patet, Genes. 111, 14 et seq. ergo videtur, quod talis 111, 14 et seq. ergo videtur, quod talis motus in gula semper sit peccatum. motus in gula semper sit peccatum.

: :

2. Adhuc, Augustinus: « Tentatio a 2. Adhuc, Augustinus: « Tentatio a carne semper est cum peccato, quamvis carne semper est cum peccato, quamvis ei non consentiatur. » Ergo omnis motus ei non consentiatur. » Ergo omnis motus ad gulam peccatum est. ad gulam peccatum est.

3. Adhuc, Motus concupiscibilis non 3. Adhuc, Motus concupiscibilis non tantum est ad nutrimentum, sed etiam ad tantum est ad nutrimentum, sed etiam ad venerea et omnis motus ad venerea, pec- venerea et omnis motus ad venerea, pec- catum est ergo videtur, quod omnis catum est ergo videtur, quod omnis motus ad gulam peccatum sit. motus ad gulam peccatum sit.

4. Adhuc, In irascibili sic est, quod 4. Adhuc, In irascibili sic est, quod omnis motus ad furorem peccatum est: omnis motus ad furorem peccatum est: ergo in concupiscibili est similiter, quod ergo in concupiscibili est similiter, quod omnis motus ad illicitum gulæ peccatum omnis motus ad illicitum gulæ peccatum est secundum omnem differentiam gulæ. est secundum omnem differentiam gulæ.

5. Adhuc, Prima condemnatio homi- 5. Adhuc, Prima condemnatio homi- nis fuit in esu vetiti cibi secundum omnes nis fuit in esu vetiti cibi secundum omnes quatuor differentias gulæ, quæ supra de- quatuor differentias gulæ, quæ supra de- terminatæ sunt: ergo videtur, quod in terminatæ sunt: ergo videtur, quod in omnibus hominibus gula peccatum mor- omnibus hominibus gula peccatum mor- tale sit. tale sit.

Sed contra. Sed contra.

Solutio. Solutio.

388 388

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

CONTRA: CONTRA: Nemo peccat in hoc quod vitari non Nemo peccat in hoc quod vitari non potest sed in omni homine in quo fit potest sed in omni homine in quo fit deperditio substantiæ, nullo modo vitari deperditio substantiæ, nullo modo vitari potest appetitus restaurationis deperditi. potest appetitus restaurationis deperditi. Appetitus restaurationis deperditi est mo- Appetitus restaurationis deperditi est mo- tus ad nutrimentum, qui dicitur esse tus ad nutrimentum, qui dicitur esse motus gulæ. Videtur ergo, quod motus motus gulæ. Videtur ergo, quod motus gulæ ad nutrimentum nec veniale sit pec- gulæ ad nutrimentum nec veniale sit pec- catum, nec mortale. catum, nec mortale.

HOC SOLVENDUM est per duas auctoritates. HOC SOLVENDUM est per duas auctoritates. Dicit enim Gregorius sic : « Eo tempore Dicit enim Gregorius sic : « Eo tempore quo necessitati debitum solvitur (quia per quo necessitati debitum solvitur (quia per esum necessitati voluptas miscetur) quid esum necessitati voluptas miscetur) quid necessitatis sit, quid voluptatis ignora- necessitatis sit, quid voluptatis ignora-

tur. » tur. »

Item, Augustinus in libro X Confessio- Item, Augustinus in libro X Confessio- num: « Sed dum ad quietem satietatis num: « Sed dum ad quietem satietatis ex indigentiæ molestia transeo, in ipso ex indigentiæ molestia transeo, in ipso transitu insidiatur mihi laqueus concupi- transitu insidiatur mihi laqueus concupi- scentiæ. Ipse enim transitus voluptas est, scentiæ. Ipse enim transitus voluptas est, et non est alius qua transeatur, quam et non est alius qua transeatur, quam quo transire cogit necessitas. Et cum sa- quo transire cogit necessitas. Et cum sa- lus sit causa edendi et bibendi, adjungit lus sit causa edendi et bibendi, adjungit sese tamquam pedissequa periculosa ju- sese tamquam pedissequa periculosa ju- cunditas, et plerumque præire conatur, cunditas, et plerumque præire conatur, ut ejus causa fiat, quod salutis causa me ut ejus causa fiat, quod salutis causa me facere, vel dico vel volo, nec idem modus facere, vel dico vel volo, nec idem modus utriusque est 1. » utriusque est 1. »

Dicimus ergo, quod motus nutritivæ Dicimus ergo, quod motus nutritivæ nullum peccatum est, nec veniale, nec nullum peccatum est, nec veniale, nec mortale quia ille omnino naturalis est. mortale quia ille omnino naturalis est. Sed motus ad voluptatem peccatum est, Sed motus ad voluptatem peccatum est, sed non mortale semper. Si enim volu- sed non mortale semper. Si enim volu- ptas tanta esset, quod voluptas in cibo ptas tanta esset, quod voluptas in cibo præponeretur Deo, tunc esset mortale sic- præponeretur Deo, tunc esset mortale sic- ut et in aliis capitalibus. Et in hoc sensu ut et in aliis capitalibus. Et in hoc sensu intelligitur illud Apostoli, ad Philip. 111, intelligitur illud Apostoli, ad Philip. 111, 18 et 19 Multi enim ambulant, quos 18 et 19 Multi enim ambulant, quos sæpe dicebam vobis, nunc autem et flens sæpe dicebam vobis, nunc autem et flens dico, inimicos crucis Christi : quorum dico, inimicos crucis Christi : quorum finis interitus, quorum deus venter est : finis interitus, quorum deus venter est : et gloria in confusione ipsorum, qui et gloria in confusione ipsorum, qui terrena sapiunt. Et sic etiam intelligitur terrena sapiunt. Et sic etiam intelligitur illud Apostoli, ad Roman. xvi, 17 et 18: illud Apostoli, ad Roman. xvi, 17 et 18: Rogo autem vos, fratres, ut observetis eos Rogo autem vos, fratres, ut observetis eos

1 S. AUGUSTINUS, Lib. X Confessionum, cap. 1 S. AUGUSTINUS, Lib. X Confessionum, cap.

qui dissentiones et offendicula, præter qui dissentiones et offendicula, præter doctrinam quam vos didicistis, faciunt, doctrinam quam vos didicistis, faciunt, et declinate ab eis. Hujusmodi enim et declinate ab eis. Hujusmodi enim Christo Domino nostro non serviunt, sed Christo Domino nostro non serviunt, sed suo ventri et per dulces sermones, et be- suo ventri et per dulces sermones, et be- nedictiones, seducunt corda innocentium. nedictiones, seducunt corda innocentium.

In hac etiam ratione dicitur gula ma- In hac etiam ratione dicitur gula ma- ximum peccatum aliquando, eo quod est ximum peccatum aliquando, eo quod est simile idololatriæ: talis enim colit ven- simile idololatriæ: talis enim colit ven- trem sicut Deum. Tales enim dicuntur trem sicut Deum. Tales enim dicuntur ab Aristotele in Ethicis, gastrimargi a ab Aristotele in Ethicis, gastrimargi a γαστήρ quod est venter, et μάργος, quod est γαστήρ quod est venter, et μάργος, quod est edax, vel papyéw-w, quod est insanio, is: edax, vel papyéw-w, quod est insanio, is: quia insaniunt pro ventre. quia insaniunt pro ventre.

Et talis gulæ quæ est insania, ponit Et talis gulæ quæ est insania, ponit Gregorius quinque conditiones, quæ su- Gregorius quinque conditiones, quæ su- pra habentur in verbo præpropere, et in pra habentur in verbo præpropere, et in Glossa super Genesim, xxv, 30, de Esau Glossa super Genesim, xxv, 30, de Esau dicente Da mihi de coctione hac rufa : dicente Da mihi de coctione hac rufa : et sunt hæc verba : « Sciendum, quod nos et sunt hæc verba : « Sciendum, quod nos quinque modis gulæ vitium tentat. Ali- quinque modis gulæ vitium tentat. Ali- quando enim indigentia tempus prævenit. quando enim indigentia tempus prævenit. Aliquando tempus non prævenit, sed ci- Aliquando tempus non prævenit, sed ci- bos lautiores quærit. Aliquando quæ su- bos lautiores quærit. Aliquando quæ su- menda sunt, accuratius præparari appetit. menda sunt, accuratius præparari appetit. Aliquando qualitatibus ciborum et tem- Aliquando qualitatibus ciborum et tem- pori congruit, sed in quantitate sumendi pori congruit, sed in quantitate sumendi mensuram excedit. Aliquando abjectum mensuram excedit. Aliquando abjectum est quod desiderat, sed tamen ipso æstu est quod desiderat, sed tamen ipso æstu desiderii deterius peccat. » Et in hoc casu desiderii deterius peccat. » Et in hoc casu dicitur, Eccli. xxxvi, 32: Non te effun- dicitur, Eccli. xxxvi, 32: Non te effun- das super omnem escam. Et in hoc etiam das super omnem escam. Et in hoc etiam casu gula dicitur mater omnium vitio- casu gula dicitur mater omnium vitio- rum. Gregorius super illud Matthæi, 1v, rum. Gregorius super illud Matthæi, 1v, 2: Cum jejunasset quadraginta diebus, 2: Cum jejunasset quadraginta diebus, etc., in Glossa: « Nisi primo gula refræ- etc., in Glossa: « Nisi primo gula refræ- netur, frustra contra alia vitia laboratur. >> netur, frustra contra alia vitia laboratur. >> Adhuc, Hieronymus : « Duo sunt vitia Adhuc, Hieronymus : « Duo sunt vitia quæ maxime homines decipiunt suis vo- quæ maxime homines decipiunt suis vo- luptatibus, gula scilicet, et luxuria : quæ luptatibus, gula scilicet, et luxuria : quæ tanto deponere est difficilius, quanto eis tanto deponere est difficilius, quanto eis uti est dulcius cum unum eorum oritur uti est dulcius cum unum eorum oritur ex altero, hoc est, luxuria ex gula. » Unde ex altero, hoc est, luxuria ex gula. » Unde Gregorius: «Propter goc genitalia sub- Gregorius: «Propter goc genitalia sub- nexa sunt ventri : quia venter mero nexa sunt ventri : quia venter mero æstuans facile dispumat in luxuriam. >> Et æstuans facile dispumat in luxuriam. >> Et Hieronymus ad Marcellam : « Non Æt- Hieronymus ad Marcellam : « Non Æt-

31. 31.

» »

d 1. d 1.

1 2. 1 2.

1 3. 1 3.

id 4. id 4.

id 5. id 5.

IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XVIII, QUÆST. 121. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XVIII, QUÆST. 121.

nei montes, non vulcanei ignes ita nei montes, non vulcanei ignes ita æstuant sicut juveniles medullæ vino et æstuant sicut juveniles medullæ vino et dapibus inflammatæ. » Et in hoc casu, dapibus inflammatæ. » Et in hoc casu, ut dictum est, gula est maximum ресса- ut dictum est, gula est maximum ресса- tum quia causa est libidinis et concu- tum quia causa est libidinis et concu- piscentiæ omnium aliorum peccato piscentiæ omnium aliorum peccato

rum. rum.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod pri- AD PRIMUM ergo dicendum, quod pri- mi motus qui sunt a serpente, semper mi motus qui sunt a serpente, semper peccata sunt. Et similiter qui sunt in in- peccata sunt. Et similiter qui sunt in in- feriori parte rationis a serpente, hoc est, feriori parte rationis a serpente, hoc est, a concupiscentia sensualitatis. Sed mo- a concupiscentia sensualitatis. Sed mo- tus qui sunt ab indigentia naturæ, na- tus qui sunt ab indigentia naturæ, na- turales sunt et non peccata. Propter hoc turales sunt et non peccata. Propter hoc indetractabiles dicuntur a Damasceno in indetractabiles dicuntur a Damasceno in libro IV de Fide orthodoxa. Matth. v, libro IV de Fide orthodoxa. Matth. v, 2 Cum jejunasset quadraginta diebus 2 Cum jejunasset quadraginta diebus et quadraginta noctibus, postea esuriit. et quadraginta noctibus, postea esuriit.

AD ALIUD dicendum eodem modo, AD ALIUD dicendum eodem modo, quod tentatio a carne cum peccato est: quod tentatio a carne cum peccato est: quia est a concupiscentia sive serpente. quia est a concupiscentia sive serpente. Sed motus qui est ab indigentia naturæ, Sed motus qui est ab indigentia naturæ, cum non sit a serpente, sed passio in- cum non sit a serpente, sed passio in- detractabilis, non est cum peccato. detractabilis, non est cum peccato.

AD ALIUD dicendum, quod non est si- AD ALIUD dicendum, quod non est si- mile de motu ad venerea, et de motu ad mile de motu ad venerea, et de motu ad cibum quia motus ad cibum est ad ne- cibum quia motus ad cibum est ad ne- cessitatem individui, sine quo indivi- cessitatem individui, sine quo indivi- duum subsistere non potest: molus au- duum subsistere non potest: molus au- tem ad venerea, ad multiplicationem tem ad venerea, ad multiplicationem speciei et ideo non est necessitatis, sed speciei et ideo non est necessitatis, sed concupiscentiæ et corruptionis. Et ideo concupiscentiæ et corruptionis. Et ideo dixit Præpositivus, quod concupiscibilis dixit Præpositivus, quod concupiscibilis ad nutrimentum, corrupta est tantum ad nutrimentum, corrupta est tantum corruptione naturali: concupiscibilis corruptione naturali: concupiscibilis vero ad venerea, corrupta est et infecta vero ad venerea, corrupta est et infecta et inficiens quia per illam transfunditur et inficiens quia per illam transfunditur originale peccatum. originale peccatum.

AD ALIUD dicendum, quod omnis mo- AD ALIUD dicendum, quod omnis mo- tus illicitus ad gulam peccatum est: sed tus illicitus ad gulam peccatum est: sed motus naturalis non est illicitus, quia est motus naturalis non est illicitus, quia est ad supplementum indigentiæ naturalis et ad supplementum indigentiæ naturalis et omnino sine peccato, quamvis non sine omnino sine peccato, quamvis non sine pœna. pœna.

AD ULTIMUM dicendum, quod appetitus AD ULTIMUM dicendum, quod appetitus vetiti cibi semper peccatum est, sed non vetiti cibi semper peccatum est, sed non semper mortale. Quando vero delectatio. semper mortale. Quando vero delectatio. nem cibi præponit delectationi in Deo, nem cibi præponit delectationi in Deo, tunc peccatum mortale est, ut supra ha- tunc peccatum mortale est, ut supra ha-

389 389

bitum est: quia tunc fruitur cibo et non bitum est: quia tunc fruitur cibo et non

Deo. Deo.

ARGUMENTUM in contrarium, conceden- Ad object. ARGUMENTUM in contrarium, conceden- Ad object. dum est, et procedit. dum est, et procedit.

Et per hoc patet quando gula sit pec- Et per hoc patet quando gula sit pec- catum, et quantum sit peccatum. catum, et quantum sit peccatum.

MEMBRI PRIMI MEMBRI PRIMI

ARTICULUS III. ARTICULUS III.

Utrum peccatum sit in abstinentia Utrum peccatum sit in abstinentia sicut in gula? sicut in gula?

TERTIO quæritur, Utrum peccatum sit TERTIO quæritur, Utrum peccatum sit in abstinentia sicut est in gula? in abstinentia sicut est in gula?

Et videtur, quod sic: quia Et videtur, quod sic: quia

1. Medietas quæ est temperantia sive 1. Medietas quæ est temperantia sive sobrietas, est medietas duorum vitiorum, sobrietas, est medietas duorum vitiorum, quorum unum est in abundantia, alte- quorum unum est in abundantia, alte- rum in defectu. Ergo sicut contingit rum in defectu. Ergo sicut contingit peccare per gulam in abundantia, ita peccare per gulam in abundantia, ita contingit peccare in defectu per nimiam contingit peccare in defectu per nimiam

abstinentiam. abstinentiam.

2. Adhuc, Nemo debet sibi injicere 2. Adhuc, Nemo debet sibi injicere majus, et interfector esse suiipsius : et si majus, et interfector esse suiipsius : et si facit, peccat gravissime per nimiam facit, peccat gravissime per nimiam abstinentiam. Homo injicit sibi manus : abstinentiam. Homo injicit sibi manus : subtrahit enim necessarium, quo conser- subtrahit enim necessarium, quo conser- vatur vita ergo in nimia abstinentia vatur vita ergo in nimia abstinentia grave peccatum est. grave peccatum est.

CONTRA: CONTRA:

: :

1. Bernardus in sermone 18 super 1. Bernardus in sermone 18 super Cantica «Quid magni si venter coga- Cantica «Quid magni si venter coga- tur jejunare usque ad rugitum, qui sæpe tur jejunare usque ad rugitum, qui sæpe repletus est usque ad vomitum? » Sed repletus est usque ad vomitum? » Sed venter non rugit nisi propter defectum venter non rugit nisi propter defectum necessarii ad sustentationem vitæ. Ergo necessarii ad sustentationem vitæ. Ergo in defectu tali non est peccatum, sed in defectu tali non est peccatum, sed meritum. meritum.

2. Adhuc, In vita beati Gregorii scri- 2. Adhuc, In vita beati Gregorii scri- bitur sic « Gregorius vigiliis confectus bitur sic « Gregorius vigiliis confectus et jejuniis, etsi marcebat corpore, ex et jejuniis, etsi marcebat corpore, ex spe vigebat animæ. » spe vigebat animæ. »

Sed contra. Sed contra.

Solutio. Solutio.

390 390

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

SOLUTIO. Dicendum, quod medietatem SOLUTIO. Dicendum, quod medietatem servare in talibus virtutis est: nimis de- servare in talibus virtutis est: nimis de- ficere et nimis abundare, vitium et pec- ficere et nimis abundare, vitium et pec- catum est. Unde in talibus expedit sub- catum est. Unde in talibus expedit sub- trahere ea quæ deserviunt voluptati, sed trahere ea quæ deserviunt voluptati, sed non ea quæ deserviunt necessitati. Unde non ea quæ deserviunt necessitati. Unde Augustinus super epistolam ad Roma- Augustinus super epistolam ad Roma- nos « Fames et sitis infirmitates sunt, nos « Fames et sitis infirmitates sunt, contra quas sumenda sunt alimenta contra quas sumenda sunt alimenta quemadmodum medicamenta. » Unde quemadmodum medicamenta. » Unde sicut medicamenta plus sumpta nocent, sicut medicamenta plus sumpta nocent, et minus sumpta non prosunt: ita ali- et minus sumpta non prosunt: ita ali- menta cibi et potus. In talibus autem menta cibi et potus. In talibus autem medium est, quod sufficit necessitati na- medium est, quod sufficit necessitati na- turæ conservandæ in vigore et viribus turæ conservandæ in vigore et viribus naturalibus. Subtrahere de hoc est vi- naturalibus. Subtrahere de hoc est vi- tium, quod Aristoteles vocat insensibili- tium, quod Aristoteles vocat insensibili- tatem. Et debet proportionari secundum tatem. Et debet proportionari secundum diversitatem personarum quia quod diversitatem personarum quia quod uni est multum, alii est parum, ut idem uni est multum, alii est parum, ut idem dicit in Ethicis. Quia quod victori gym- dicit in Ethicis. Quia quod victori gym- nasiorum est multum, Miloni est pa- nasiorum est multum, Miloni est pa- rum natura enim, ut ibidem dicit, petit rum natura enim, ut ibidem dicit, petit quantum, non quale. Unde conceden- quantum, non quale. Unde conceden- dum est, quod in talibus qui sibi subtra- dum est, quod in talibus qui sibi subtra- hit de necessario, peccat graviter, quia hit de necessario, peccat graviter, quia sibiipsi injicit manus. sibiipsi injicit manus.

Et per hoc patet solutio ad duo quæ Et per hoc patet solutio ad duo quæ in contrarium objiciuntur. in contrarium objiciuntur.

Ad object. 1. AD ID quod Bernardus dicit, dicen- Ad object. 1. AD ID quod Bernardus dicit, dicen- dum quod rugitus ventris non ostendit dum quod rugitus ventris non ostendit defectum necessarii, sed abundantiam defectum necessarii, sed abundantiam superflui. superflui.

Ad object. 2. AD ALIUD dicendum, quod Gregorius Ad object. 2. AD ALIUD dicendum, quod Gregorius confectus vigiliis et jejuniis, non marce- confectus vigiliis et jejuniis, non marce- bat usque ad corporis interitum, sed bat usque ad corporis interitum, sed usque ad macerationem moderatam, usque ad macerationem moderatam, quæ sufficit ad corporis domationem, quæ sufficit ad corporis domationem, non ad interitum. Et hoc expresse dicit non ad interitum. Et hoc expresse dicit auctoritas Augustini inducta. auctoritas Augustini inducta.

1 Ad. Roman. VIII, 6 et 7: Nam prudentia 1 Ad. Roman. VIII, 6 et 7: Nam prudentia carnis mors est: prudentia autem spiritus, vita carnis mors est: prudentia autem spiritus, vita

MEMBRI PRIMI MEMBRI PRIMI

ARTICULUS IV. ARTICULUS IV.

De ebrietate. De ebrietate.

Quarto, Quæritur de ebrietate. Quarto, Quæritur de ebrietate. Et quæruntur tria. Et quæruntur tria.

Primo, Quid sit ebrietas? Primo, Quid sit ebrietas?

Secundo, Utrum semper sit peccatum Secundo, Utrum semper sit peccatum mortale? mortale?

Tertio, Utrum ebrietas sit de pruden- Tertio, Utrum ebrietas sit de pruden- tia carnis, de qua dicit Apostolus, ad tia carnis, de qua dicit Apostolus, ad Roman. VIII, 6 et 7, quod inimica est Roman. VIII, 6 et 7, quod inimica est Deo²? Deo²?

ARTICULI QUARTI ARTICULI QUARTI

PARTICULA I. PARTICULA I.

Quid sit ebrietas ? Quid sit ebrietas ?

Ad primum proceditur sic: Ad primum proceditur sic: Dicit Seneca, quod « ebrietas est insa- Dicit Seneca, quod « ebrietas est insa- nia voluntaria. » nia voluntaria. »

Ab Augustino super illud Apostoli, Ab Augustino super illud Apostoli, I ad Corinth. x1, 21 Alius quidem I ad Corinth. x1, 21 Alius quidem esurit, alius autem ebrius est, datur esurit, alius autem ebrius est, datur ista «Dicitur enim, quod brians dici- ista «Dicitur enim, quod brians dici- tur scyphus ad mensuram potus propor- tur scyphus ad mensuram potus propor- tionatus et ebrius est, qui bibit ultra tionatus et ebrius est, qui bibit ultra mensuram briantis. » mensuram briantis. »

1. Contra primam quæ dicit, quod est 1. Contra primam quæ dicit, quod est insania voluntaria, objicitur sic: Nulla insania voluntaria, objicitur sic: Nulla insania voluntaria est, cum sit subversio insania voluntaria est, cum sit subversio

et pax. Quoniam sapientia carnis inimica est Deo, et pax. Quoniam sapientia carnis inimica est Deo, etc. etc.

jolutio. jolutio. diffin. 1. diffin. 1.

IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XVIII, QUÆST. 121. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XVIII, QUÆST. 121.

rationis sed omnis insania involunta- rationis sed omnis insania involunta-

: :

ria ergo definitio mala. ria ergo definitio mala.

2. Contra secundam sic: Quia non 2. Contra secundam sic: Quia non potest esse una mensura bibentium : potest esse una mensura bibentium : quod enim uni multum est, alii est pa- quod enim uni multum est, alii est pa- rum, sicut et de cibo: ergo generaliter rum, sicut et de cibo: ergo generaliter non potest definiri per mensuram brian- non potest definiri per mensuram brian- tis. tis.

SOLUTIO. Dicendum ad primam defini- SOLUTIO. Dicendum ad primam defini- tionem, quod ebrietas insania dicitur ab tionem, quod ebrietas insania dicitur ab effectu quia sicut dicit Aristoteles in effectu quia sicut dicit Aristoteles in libro de Somno et vigilia, vaporativum libro de Somno et vigilia, vaporativum est vinum, et magno modo: quia vapo- est vinum, et magno modo: quia vapo- res elevat ad caput, oppilat vias cerebri res elevat ad caput, oppilat vias cerebri et rationis, et sic inducit insaniam. Vo- et rationis, et sic inducit insaniam. Vo- luntaria autem dicitur a causa: quia luntaria autem dicitur a causa: quia sumere vinum est voluntarium, non ne- sumere vinum est voluntarium, non ne- cessarium et sic dicitur insania volun- cessarium et sic dicitur insania volun- taria, quia voluntarie procuratur. taria, quia voluntarie procuratur. diffin. 2. AD SECUNDAM dicendum, quod illa bo- diffin. 2. AD SECUNDAM dicendum, quod illa bo- na est. Unde Latine dicitur ebrius, qui na est. Unde Latine dicitur ebrius, qui extra mensuram bibit : quia 6pla Græce, extra mensuram bibit : quia 6pla Græce, Latine dicitur mensura et dicitur men- Latine dicitur mensura et dicitur men- sura quæ sufficit naturæ, et non subver- sura quæ sufficit naturæ, et non subver- tit rationem et qui extra illam mensu- tit rationem et qui extra illam mensu- ram bibit, dicitur ebrius, et diversifica- ram bibit, dicitur ebrius, et diversifica- tur secundum diversitates hominum. tur secundum diversitates hominum.

Et sic patet solutio ad duo quæ in Et sic patet solutio ad duo quæ in contrarium objiciuntur. contrarium objiciuntur.

ARTICULI QUARTI ARTICULI QUARTI

PARTICULA II. PARTICULA II.

Utrum ebrietas semper sit peccatum Utrum ebrietas semper sit peccatum mortale ? mortale ?

Juxta hoc quæritur, Utrum ebrietas Juxta hoc quæritur, Utrum ebrietas semper sit mortale peccatum ? semper sit mortale peccatum ?

Et videtur, quod sic. Et videtur, quod sic.

1. Isa. v, 22: Væ qui potentes estis 1. Isa. v, 22: Væ qui potentes estis ad bibendum vinum, et viri fortes ad ad bibendum vinum, et viri fortes ad

391 391

miscendam ebrietatem : Væ comminatio miscendam ebrietatem : Væ comminatio est pœnæ æternæ, quæ non fit nisi pro est pœnæ æternæ, quæ non fit nisi pro mortali peccato. mortali peccato.

2. Adhuc, Ad Ephes. v, 18: Nolite 2. Adhuc, Ad Ephes. v, 18: Nolite inebriari vino, in quo est luxuria. Hoc inebriari vino, in quo est luxuria. Hoc præceptum est sed ire contra præcep- præceptum est sed ire contra præcep- tum est mortale peccatum. tum est mortale peccatum.

3. Adhuc, Proverb. xxx1, 4: Noli re- 3. Adhuc, Proverb. xxx1, 4: Noli re- gibus, o Lamuel, noli regibus dare vi- gibus, o Lamuel, noli regibus dare vi- num, quia nullum secretum est ubi num, quia nullum secretum est ubi regnat ebrietas. Quod secreta turpiter regnat ebrietas. Quod secreta turpiter revelat et nocive, peccatum mortale est : revelat et nocive, peccatum mortale est : ergo ebrietas peccatum mortale est. ergo ebrietas peccatum mortale est.

4. Adhuc, Proverb. xx, 31 et 32: 4. Adhuc, Proverb. xx, 31 et 32: Ne intuearis vinum quando flavescit, Ne intuearis vinum quando flavescit, cum splenduerit in vitro color ejus. cum splenduerit in vitro color ejus. Ingreditur blande sed in novissimo Ingreditur blande sed in novissimo mordebit ut coluber. Sed morsus colubri mordebit ut coluber. Sed morsus colubri venenosus est et mortalis. Ergo videtur, venenosus est et mortalis. Ergo videtur, quod ebrietas venenosa sit et mortalis. quod ebrietas venenosa sit et mortalis.

: :

3. Adhuc, Proverb. xx, 1 : Luxu- 3. Adhuc, Proverb. xx, 1 : Luxu- riosa res vinum, et tumultuosa ebrie- riosa res vinum, et tumultuosa ebrie- tas quicumque his delectatur non erit tas quicumque his delectatur non erit sapiens. Quod sapientiam spiritus ab sapiens. Quod sapientiam spiritus ab homine tollit, mortale peccatum est. homine tollit, mortale peccatum est. Ergo ebrietas mortale peccatum est. Ergo ebrietas mortale peccatum est.

CONTRA: CONTRA:

1. Psal. CIII, 15: Vinum lætificat cor 1. Psal. CIII, 15: Vinum lætificat cor hominis. Ad lætitiam cordis studendum hominis. Ad lætitiam cordis studendum est. Ergo studere vino ad lætitiam cor- est. Ergo studere vino ad lætitiam cor- dis peccatum non est. dis peccatum non est.

2. Adhuc, Cantic. v, 1: Comedite, 2. Adhuc, Cantic. v, 1: Comedite, amici, et bibite et inebriamini, cha- amici, et bibite et inebriamini, cha- rissimi. Ergo inebriari non universaliter rissimi. Ergo inebriari non universaliter peccatum est quia aliter non præcipe- peccatum est quia aliter non præcipe- retur amicis et charissimis. retur amicis et charissimis.

3. Adhuc, Genes. IX, 20 et seq., di- 3. Adhuc, Genes. IX, 20 et seq., di- citur de Noe, qui fuit vir justus et citur de Noe, qui fuit vir justus et perfectus, et cum Deo ambulabat, quod perfectus, et cum Deo ambulabat, quod bibens vinum inebriatus est. Nec est bibens vinum inebriatus est. Nec est credendum, ut dicit Augustinus ibidem credendum, ut dicit Augustinus ibidem in Glossa, quod si ebrietas peccatum in Glossa, quod si ebrietas peccatum mortale esset, vir sanctus se vino ine- mortale esset, vir sanctus se vino ine- briasset quia aliter non esset vir justus briasset quia aliter non esset vir justus et perfectus. et perfectus.

4. Adhuc, Genes. XLIII, 34, dicitur, 4. Adhuc, Genes. XLIII, 34, dicitur, quod Joseph inebriatus fuit coram fra- quod Joseph inebriatus fuit coram fra- tribus suis. Quod iterum non creden- tribus suis. Quod iterum non creden- dum esset de tanto viro, si sciret ebrie- dum esset de tanto viro, si sciret ebrie-

Sed contra. Sed contra.

392 392

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Solutio. Solutio.

Ad object. 1. Ad object. 1.

Ad object. 2. Ad object. 2.

Ad object. 3. Ad object. 3.

Al object. 4. Al object. 4.

tatem peccatum mortale esse, ut dicit tatem peccatum mortale esse, ut dicit Augustinus ibidem in Glossa. Augustinus ibidem in Glossa.

SOLUTIO. Ad hoc dicendum per illud SOLUTIO. Ad hoc dicendum per illud Ecclesiastici, xxx1, 35: Vinum in ju- Ecclesiastici, xxx1, 35: Vinum in ju- cunditatem creatum est, et поп in cunditatem creatum est, et поп in ebrietatem. Unde dicendum, quod ebrie- ebrietatem. Unde dicendum, quod ebrie- tas vitiosa est et peccatum, non tamen tas vitiosa est et peccatum, non tamen semper peccatum mortale. Si enim ali- semper peccatum mortale. Si enim ali- quis ignoret qualitatem vini sicut Noe, quis ignoret qualitatem vini sicut Noe, et inebrietur, tunc non peccat mortali- et inebrietur, tunc non peccat mortali- ter. Et sic excusatur Noe ibidem in ter. Et sic excusatur Noe ibidem in Glossa, sicut et filiæ Lot quæ patri Glossa, sicut et filiæ Lot quæ patri vinum dederunt: quia a parte audie- vinum dederunt: quia a parte audie- rant judicium esse futurum per ignem rant judicium esse futurum per ignem sicut fuerat per aquam : et videntes sicut fuerat per aquam : et videntes Pentapolim jam exustam, et matrem Pentapolim jam exustam, et matrem suam conversam in effigiem salis, intra- suam conversam in effigiem salis, intra- verunt ad patrem causa posteritatis ser- verunt ad patrem causa posteritatis ser- vandæ et non causa libidinis. Si quis vandæ et non causa libidinis. Si quis autem bibens vinum, finem delectationis autem bibens vinum, finem delectationis in eo ponat, peccat mortaliter: quia in eo ponat, peccat mortaliter: quia fruitur creatura, non referens delecta- fruitur creatura, non referens delecta- tionem in Deum quod est perversitas tionem in Deum quod est perversitas humana, ut dicit Augustinus in libro humana, ut dicit Augustinus in libro de Doctrina Christiana. de Doctrina Christiana.

Et sic loquuntur quinque auctorita- Et sic loquuntur quinque auctorita- tes primo inductæ, quod sit mortale tes primo inductæ, quod sit mortale peccatum. peccatum.

AD ID quod objicitur de Psalmo, AD ID quod objicitur de Psalmo, CHI, 13, dicendum, quod vinum ad CHI, 13, dicendum, quod vinum ad jucunditatem potest bibi, non ad ebrie- jucunditatem potest bibi, non ad ebrie- tatem, sicut dicitur, Proverb. xxx1, 6 et tatem, sicut dicitur, Proverb. xxx1, 6 et 7 Date siceram mærentibus, et vinum 7 Date siceram mærentibus, et vinum his qui amaro sunt animo. Bibant, et his qui amaro sunt animo. Bibant, et obliviscantur egestatis suæ, etc. obliviscantur egestatis suæ, etc.

AD ID quod objicitur de Canticis, AD ID quod objicitur de Canticis, dicendum quod est æquivocatio: quia dicendum quod est æquivocatio: quia loquitur de ebrietate spirituali quæ fit loquitur de ebrietate spirituali quæ fit in amore charitatis. Cantic. 11, 4 : In- in amore charitatis. Cantic. 11, 4 : In- troduxit me rex in cellam vinariam : et troduxit me rex in cellam vinariam : et ordinavit in me charitatem. ordinavit in me charitatem.

ID QUOD objicitur de Noe, solutum est ID QUOD objicitur de Noe, solutum est supra. supra.

AD ID quod ultimo objicitur de Joseph, AD ID quod ultimo objicitur de Joseph, Glossa Augustini ibidem solvit dicens,quod Glossa Augustini ibidem solvit dicens,quod ebrietas ibi satietas jucunditatis dicitur. ebrietas ibi satietas jucunditatis dicitur.

4 Cf. Gen. xix, 30 et seq. 4 Cf. Gen. xix, 30 et seq.

ARTICULI QUARTI ARTICULI QUARTI

PARTICULA III. PARTICULA III.

De prudentia carnis et spiritus. De prudentia carnis et spiritus.

JUXTA hoc quæritur de prudentia car- JUXTA hoc quæritur de prudentia car- nis, de qua dicitur, ad Roman. VI, 6 et nis, de qua dicitur, ad Roman. VI, 6 et 7: Prudentia carnis mors est : pruden- 7: Prudentia carnis mors est : pruden- tia autem spiritus, vita et pax. Quo- tia autem spiritus, vita et pax. Quo- niam sapientia carnis inimica est Deo : niam sapientia carnis inimica est Deo : legi enim Dei non est subjecta, nec legi enim Dei non est subjecta, nec enim potest. Prudentia autem carnis, sic- enim potest. Prudentia autem carnis, sic- ut ibidem dicit Glossa, est quæ procurat ut ibidem dicit Glossa, est quæ procurat sollicite quæ carnis sunt, sicut in gula sollicite quæ carnis sunt, sicut in gula et luxuria. Et Glossa habet simile, quod et luxuria. Et Glossa habet simile, quod legi Dei non est subjecta, dicens : « Sic- legi Dei non est subjecta, dicens : « Sic- ut claudicatio non potest subjici recta ut claudicatio non potest subjici recta ambulationi ita prudentia carnis non ambulationi ita prudentia carnis non potest subjici prudentiæ spiritus, quæ potest subjici prudentiæ spiritus, quæ est vita et pax. » Ergo videtur, quod est vita et pax. » Ergo videtur, quod prudentia carnis mortale peccatum est. prudentia carnis mortale peccatum est. Quia ibidem dicitur, y. 8: Qui in carne Quia ibidem dicitur, y. 8: Qui in carne sunt, Deo placere non possunt. Quod sunt, Deo placere non possunt. Quod non fit nisi per mortale peccatum. Ve- non fit nisi per mortale peccatum. Ve- niale enim peccatum non excludit gra- niale enim peccatum non excludit gra- tiam et quicumque in gratia est, Deo tiam et quicumque in gratia est, Deo placet. placet.

CONTRA: CONTRA:

Boetius Scientia mali bono deesse Boetius Scientia mali bono deesse non potest scire enim malum bonum non potest scire enim malum bonum est quia non vitatur malum nisi cogni- est quia non vitatur malum nisi cogni- tum, sicut idem dicit. Ergo prudentia tum, sicut idem dicit. Ergo prudentia carnis bona est et nullum peccatum, ut carnis bona est et nullum peccatum, ut videtur. videtur.

Sed cont Sed cont

SOLUTIO. Hoc ibidem solvitur in Glossa Soluti SOLUTIO. Hoc ibidem solvitur in Glossa Soluti super epistolam ad Roman. VIII, 6 et 7, super epistolam ad Roman. VIII, 6 et 7, quoniam prudentia carnis tripliciter di- quoniam prudentia carnis tripliciter di- citur. Dicitur enim prudentia quæ solum citur. Dicitur enim prudentia quæ solum cognitiva est. Et hæc nullum est pecca- cognitiva est. Et hæc nullum est pecca-

IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XVIII, QUÆST. 121. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XVIII, QUÆST. 121.

tum quia bonum est cognoscere mala ut tum quia bonum est cognoscere mala ut vitentur. Et ista non opponitur pruden- vitentur. Et ista non opponitur pruden- tiæ spiritus quia in talibus oppositorum tiæ spiritus quia in talibus oppositorum una est disciplina, ut dicit Aristoteles. una est disciplina, ut dicit Aristoteles. Est etiam prudentia practica, quæ pro- Est etiam prudentia practica, quæ pro- curat cum effectu ad carnalem vitam per- curat cum effectu ad carnalem vitam per- tinentia et hæc est cum pronitate et tinentia et hæc est cum pronitate et affectu carnalium. Et ista opponitur affectu carnalium. Et ista opponitur prudentiæ spiritus, quæ habet affectum prudentiæ spiritus, quæ habet affectum inclinantem ad spiritualia, quæ sollicite inclinantem ad spiritualia, quæ sollicite procurat. Et hæc est quæ legi Dei subje- procurat. Et hæc est quæ legi Dei subje- cta esse non potest: claudicat enim ad cta esse non potest: claudicat enim ad vitia carnalia. Et dicitur tertio modo vitia carnalia. Et dicitur tertio modo prudentia carnis, quæ de Deo sentire non prudentia carnis, quæ de Deo sentire non potest nisi secundum carnem. potest nisi secundum carnem. Glossa, ibidem: « Qui sapit secundum Glossa, ibidem: « Qui sapit secundum carnem, inimicus est Dei: quem sibi carnem, inimicus est Dei: quem sibi finem non constituit, vel quia putat finem non constituit, vel quia putat Deum nihil posse præterquam quod in Deum nihil posse præterquam quod in naturis rerum videtur ». Et hæc pruden- naturis rerum videtur ». Et hæc pruden- tia carnis pertinet ad infelicitatem, sive tia carnis pertinet ad infelicitatem, sive

ad hæresim. ad hæresim.

393 393

rus adjungit duas, scilicet immunditiam rus adjungit duas, scilicet immunditiam et corporis gravitatem, et adhuc somno- et corporis gravitatem, et adhuc somno- lentiam et pigritiam. lentiam et pigritiam.

Hæ autem filiæ quas ponit Gregorius, Hæ autem filiæ quas ponit Gregorius, sic accipiuntur ex effectu gulæ qui pro- sic accipiuntur ex effectu gulæ qui pro- prie est opprimere et oppilare: et hoc prie est opprimere et oppilare: et hoc est aut in corporalibus, aut in spirituali- est aut in corporalibus, aut in spirituali- bus. Si in spiritualibus, aut est in in- bus. Si in spiritualibus, aut est in in- tellectu, aut in effectu. Si in intellectu tellectu, aut in effectu. Si in intellectu mentis sic est hebetudo mentis, quæ fit mentis sic est hebetudo mentis, quæ fit quando cibus vel potus oppilat vias qui- quando cibus vel potus oppilat vias qui- bus spiritus debent deferre formas ad bus spiritus debent deferre formas ad cellam logisticam, in qua viget operatio, cellam logisticam, in qua viget operatio, ut dicit Constabenluce in libro de Diffe- ut dicit Constabenluce in libro de Diffe- Underentia spiritus et animæ. Si est in effectu : Underentia spiritus et animæ. Si est in effectu : aut tunc est in verbis, aut in operibus. aut tunc est in verbis, aut in operibus. Si in verbis aut in verbis peccantibus Si in verbis aut in verbis peccantibus secundum turpitudinem, aut multitudi- secundum turpitudinem, aut multitudi- nem. Si secundum turpitudinem: tunc nem. Si secundum turpitudinem: tunc est scurrilitas, quando scilicet homo lo- est scurrilitas, quando scilicet homo lo- quitur sicut scurræ, qui turpia pronun- quitur sicut scurræ, qui turpia pronun- tiare consueverunt: et prohibetur ab tiare consueverunt: et prohibetur ab Apostolo, ad Ephes. v, 4 et 5: Omnis Apostolo, ad Ephes. v, 4 et 5: Omnis immunditia, aut avaritia, nec nominetur immunditia, aut avaritia, nec nominetur in vobis, sicut decet sanctos: aut turpi- in vobis, sicut decet sanctos: aut turpi- tudo, aut stultiloquium, aut scurrilitas, tudo, aut stultiloquium, aut scurrilitas, quæ quæ ad rem non pertinet. Si est in mul- ad rem non pertinet. Si est in mul- titudine tunc est multiloquium. Pro- titudine tunc est multiloquium. Pro- verb. x, 19: In multiloquio non deerit verb. x, 19: In multiloquio non deerit peccatum. Ptolemæus in Proverbiis : peccatum. Ptolemæus in Proverbiis : « Sapiens est qui refrænat linguam « Sapiens est qui refrænat linguam suam ne multum loquatur, nisi cum de suam ne multum loquatur, nisi cum de Deo loquitur. » Augustinus in libro X de Deo loquitur. » Augustinus in libro X de Trinitate: «Scio, Domine, scriptum Trinitate: «Scio, Domine, scriptum esse, quod in multiloquio non deerit pec- esse, quod in multiloquio non deerit pec- catum sed de te loqui quantumlibet catum sed de te loqui quantumlibet homo loquatur, propterea non est mul- homo loquatur, propterea non est mul- tum, quia numquam est satis. » Si autem tum, quia numquam est satis. » Si autem est in effectu et in opere: tunc est inepta est in effectu et in opere: tunc est inepta lætitia. Et adhuc si est in opere secun- lætitia. Et adhuc si est in opere secun- dum quantitatem cibi vel potus sumpta : dum quantitatem cibi vel potus sumpta : tunc est immunditia, illa scilicet quæ tunc est immunditia, illa scilicet quæ est ex vomitu. Isa. XXVIII, 7 et 8: Ab- est ex vomitu. Isa. XXVIII, 7 et 8: Ab- sorpti sunt a vino, erraverunt in ebrie- sorpti sunt a vino, erraverunt in ebrie- tate, nescierunt videntem, ignoraverunt tate, nescierunt videntem, ignoraverunt judicium. Omnes enim mensæ repletæ judicium. Omnes enim mensæ repletæ sunt vomitu sordiumque, ita ut non sunt vomitu sordiumque, ita ut non esset ultra locus. Proverb. xxш, 29 et esset ultra locus. Proverb. xxш, 29 et 30: Cui væ? Cujus patri væ? Cui rixæ? 30: Cui væ? Cujus patri væ? Cui rixæ?

De secundo autem modo dicta pruden- De secundo autem modo dicta pruden- tia carnis et prudentia spiritus quæ op- tia carnis et prudentia spiritus quæ op- ponuntur, subdit Apostolus in eodem ponuntur, subdit Apostolus in eodem capitulo, . 12 et 13, sic dicens: Ergo, capitulo, . 12 et 13, sic dicens: Ergo, fratres, debitores sumus non carni, ut fratres, debitores sumus non carni, ut secundum carnem vivamus. Si enim se- secundum carnem vivamus. Si enim se- cundum carnem vixeritis, moriemini: si cundum carnem vixeritis, moriemini: si autem spiritu facta carnis mortificave- autem spiritu facta carnis mortificave- ritis, vivetis. ritis, vivetis.

Et per hoc patet solutio ad totum : Et per hoc patet solutio ad totum : quia primo modo prudentia bona est et quia primo modo prudentia bona est et nullum peccatum secundis autem duo- nullum peccatum secundis autem duo- bus modis peccatum mortale est et ini- bus modis peccatum mortale est et ini- mica Deo, ut paulo ante dictum est. mica Deo, ut paulo ante dictum est.

MEMBRUM II. MEMBRUM II.

De filiabus gulæ. De filiabus gulæ.

Deinde, Quærendum est de filiabus Deinde, Quærendum est de filiabus gulæ, quæ secundum Gregorium ponun- gulæ, quæ secundum Gregorium ponun- tur quinque, hæ scilicet, inepta lætitia, tur quinque, hæ scilicet, inepta lætitia, scurrilitas, immunditia, multiloquium, scurrilitas, immunditia, multiloquium, hebetudo mentis circa intellectum. Isido- hebetudo mentis circa intellectum. Isido-

394 394

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Cui fovea? Cui sine causa vulnera ? Cui fovea? Cui sine causa vulnera ? Cui suffusio oculorum? Nonne his qui Cui suffusio oculorum? Nonne his qui commorantur in vino, et student calici- commorantur in vino, et student calici- bus epotandis? bus epotandis?

Illa quæ ponit Isidorus, sic accipian- Illa quæ ponit Isidorus, sic accipian- tur Dicit enim, quod gula est in comes- tur Dicit enim, quod gula est in comes- sationibus et ebrietatibus: et constat, sationibus et ebrietatibus: et constat, quod comessatio est in cibis qui ex mul- quod comessatio est in cibis qui ex mul- titudine inducunt pigritiam. Ad Titum, titudine inducunt pigritiam. Ad Titum, I, 12 Cretenses semper mendaces, malæ I, 12 Cretenses semper mendaces, malæ bestiæ, ventres pigri. Cibus enim ex bestiæ, ventres pigri. Cibus enim ex

qualitate pigritiam inducit et somnolen- qualitate pigritiam inducit et somnolen- tiam. Propter quod, I Petr. v, 8, Petrus tiam. Propter quod, I Petr. v, 8, Petrus ad vigilias exhortans fratres, præmisit ad vigilias exhortans fratres, præmisit sobrietatem, dicens: Sobrii estote et sobrietatem, dicens: Sobrii estote et vigilate. Quasi diceret : Si non estis so- vigilate. Quasi diceret : Si non estis so- brii, vigilare contra diabolum non pote- brii, vigilare contra diabolum non pote- stis. Corporis autem gravitas respicit pi- stis. Corporis autem gravitas respicit pi- gritiam. In præhabitis autem dictum est gritiam. In præhabitis autem dictum est de qua immunditia intelligitur: quia de de qua immunditia intelligitur: quia de corporali et spirituali, ut supra in arti- corporali et spirituali, ut supra in arti- culo de ebrietate dictum est 1. culo de ebrietate dictum est 1.

QUESTIO CXXII. QUESTIO CXXII.

De luxuria, De luxuria,

Deinde quærendum est de luxuria, de Deinde quærendum est de luxuria, de qua quæremus duo, scilicet de luxuria in qua quæremus duo, scilicet de luxuria in se, et de filiabus ejus. se, et de filiabus ejus.

MEMBRI PRIMI MEMBRI PRIMI

MEMBRUM I. MEMBRUM I.

De luxuria in se. De luxuria in se.

De luxuria in se quæremus quatuor, De luxuria in se quæremus quatuor, scilicet primo quid sit ? scilicet primo quid sit ?

Et secundo, Si omnis coitus soluti Et secundo, Si omnis coitus soluti cum soluta sit peccatum, et quantum cum soluta sit peccatum, et quantum peccatum ? peccatum ?

Et tertio, De pollutione immunda. Et tertio, De pollutione immunda. Et quarto, De tactibus immundis et Et quarto, De tactibus immundis et osculis et amplexibus. osculis et amplexibus.

* Cf. Supra, Tract. XVIII, Quæst. 121, Membr. * Cf. Supra, Tract. XVIII, Quæst. 121, Membr.

ARTICULUS I. ARTICULUS I.

Quid sit luxuria? Quid sit luxuria?

Ad primum proceditur sic: Ad primum proceditur sic:

Beda sic definit luxuriam, dicens: Beda sic definit luxuriam, dicens: « Luxuria est libidinosæ voluptatis ni- « Luxuria est libidinosæ voluptatis ni- mius appetitus. » mius appetitus. »

1. Adhuc, Idem sic: « Luxuria est con- 1. Adhuc, Idem sic: « Luxuria est con- cupiscentia nimiæ experiendæ volupta-. cupiscentia nimiæ experiendæ volupta-. tis. » tis. »

Et videtur, quod neutra istarum defini- Et videtur, quod neutra istarum defini- tionum sufficit. tionum sufficit.

1. Dicitur enim, Matth. v, 28: Omnis 1. Dicitur enim, Matth. v, 28: Omnis qui viderit mulierem ad concupiscendam qui viderit mulierem ad concupiscendam eam, jam machatus est eam in corde eam, jam machatus est eam in corde

1, Art. 4, Part. 1. 1, Art. 4, Part. 1.

IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XVIII, QUÆST. 122. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XVIII, QUÆST. 122.

suo. Videtur ergo, quod visu committi- suo. Videtur ergo, quod visu committi- tur luxuria, et non tantum concupiscendo tur luxuria, et non tantum concupiscendo et experiendo voluptatem. et experiendo voluptatem.

2. Adhuc, Chrysostomus super idem 2. Adhuc, Chrysostomus super idem verbum dicit sic: «Non simpliciter visum verbum dicit sic: «Non simpliciter visum prohibuit Deus ne mulier videretur, sed prohibuit Deus ne mulier videretur, sed propter occasionem adjunctam. » Et ideo propter occasionem adjunctam. » Et ideo addit: « Ad concupiscendam eam. » addit: « Ad concupiscendam eam. » Unde dicit: « Unde dicit: « Non ad hoc oculos tibi Non ad hoc oculos tibi fecit Deus, ut per illos introducas adulte- fecit Deus, ut per illos introducas adulte- rium sed ut creaturam videns, admire- rium sed ut creaturam videns, admire- ris creatorem. » Ergo visu committitur ris creatorem. » Ergo visu committitur luxuria, et non experientia voluptatis luxuria, et non experientia voluptatis

: :

tantum. tantum.

3. Adhuc, Augustinus in Regula : 3. Adhuc, Augustinus in Regula : « Nec enim quando proceditis, fœminas « Nec enim quando proceditis, fœminas videre probibemini, sed appetere: vel videre probibemini, sed appetere: vel ab ipsis appeti velle criminosum est. »> ab ipsis appeti velle criminosum est. »> Et post pauca addit : « Qui enim in fœ- Et post pauca addit : « Qui enim in fœ- minam figit oculum, et illius in seipso minam figit oculum, et illius in seipso diligit fixum, etiam intactis ab immunda diligit fixum, etiam intactis ab immunda violatione corporibus fugit castitas ipsa violatione corporibus fugit castitas ipsa de moribus. » Sed castitas non fugit de de moribus. » Sed castitas non fugit de moribus nisi per completam luxuriam. moribus nisi per completam luxuriam. Ergo in visu est completa luxuria, et sic Ergo in visu est completa luxuria, et sic non tantum est appetitus experiendæ non tantum est appetitus experiendæ voluptatis. voluptatis.

: :

4. Adhuc, Job, xxx1, 1: Pepigi fædus 4. Adhuc, Job, xxx1, 1: Pepigi fædus cum oculis meis, ut ne cogitarem quidem cum oculis meis, ut ne cogitarem quidem de virgine. Et subdit causam, infra, de virgine. Et subdit causam, infra, y. 12 Ignis est usque ad consumptio- y. 12 Ignis est usque ad consumptio- nem devorans, et omnia eradicans geni- nem devorans, et omnia eradicans geni- mina. Et constat, quod loquitur de ca- mina. Et constat, quod loquitur de ca- lore libidinis et sic videtur per hoc lore libidinis et sic videtur per hoc exerceri libidinis vitium, quod est luxu- exerceri libidinis vitium, quod est luxu- ria et sic iterum definitiones inductæ ria et sic iterum definitiones inductæ insufficientes sunt. insufficientes sunt.

: :

5. Adhuc, Threnorum, 11, 51: Oculus 5. Adhuc, Threnorum, 11, 51: Oculus meus deprædatus est animam meam in meus deprædatus est animam meam in cunctis filiabus populi mei. Deprædatio cunctis filiabus populi mei. Deprædatio animæ non fit nisi per actum mortalis animæ non fit nisi per actum mortalis peccati. Ergo videtur, quod per visum peccati. Ergo videtur, quod per visum exercetur mortale peccatum libidinis, exercetur mortale peccatum libidinis, quod deprædatur animam et sic ut quod deprædatur animam et sic ut prius. prius.

* Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in IV Sen- * Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in IV Sen- tentiarum, Dist. XXXI, Art. 21. Tom. XXX tentiarum, Dist. XXXI, Art. 21. Tom. XXX

395 395

SOLUTIO. Dicendum, quod luxuriæ vi- SOLUTIO. Dicendum, quod luxuriæ vi- tium tripliciter consideratur, scilicet in tium tripliciter consideratur, scilicet in actu, in causa, et in occasione. In actu: actu, in causa, et in occasione. In actu: tunc fœda commixtio cum non sua vel tunc fœda commixtio cum non sua vel suo dicitur luxuria. In causa: tunc est suo dicitur luxuria. In causa: tunc est in appetitu experiendæ voluptatis, qui in appetitu experiendæ voluptatis, qui procedit ex consensu rationis. Et hoc procedit ex consensu rationis. Et hoc modo definitur primis duabus definitio- modo definitur primis duabus definitio- nibus. Et istis duobus modis luxuria di- nibus. Et istis duobus modis luxuria di- citur mortale peccatum. In occasione citur mortale peccatum. In occasione consideratur, quando est in oculis et in consideratur, quando est in oculis et in aliis signis quinque sensuum. Unde Hie- aliis signis quinque sensuum. Unde Hie- ronymus ad Marcellam: « Tactus et joci, ronymus ad Marcellam: « Tactus et joci, risus et sibili, morituræ virginitatis solent risus et sibili, morituræ virginitatis solent esse principia. » Et sic loquitur Dominus, esse principia. » Et sic loquitur Dominus, Matth. v, 28 Omnis qui viderit mulie- Matth. v, 28 Omnis qui viderit mulie- rem ad concupiscendum eam, quantum rem ad concupiscendum eam, quantum scilicet ad signum procedens in actum. scilicet ad signum procedens in actum. Et hoc patet per Chrysostomum in Ori- Et hoc patet per Chrysostomum in Ori- ginali super idem verbum sic dicentem, ginali super idem verbum sic dicentem, quod Dominus prohibet visum: quia quod Dominus prohibet visum: quia datur occasio homini per visum interfi- datur occasio homini per visum interfi- ciendi seipsum per libidinem et ideo ciendi seipsum per libidinem et ideo addit, Ad concupiscendum eam. Et dat addit, Ad concupiscendum eam. Et dat exemplum Chrysostomus, sicut quando exemplum Chrysostomus, sicut quando porrigitur furioso gladius ut seipsum in- porrigitur furioso gladius ut seipsum in- terficiat. terficiat.

Et sic intelliguntur omnes auctoritates Et sic intelliguntur omnes auctoritates inductæ Augustini, Job, et Threnorum inductæ Augustini, Job, et Threnorum de oculo. de oculo.

Et sic patet solutio ad totum. Et sic patet solutio ad totum.

MEMBRI PRIMI MEMBRI PRIMI

ARTICULUS II. ARTICULUS II.

Utrum omnis coitus soluti cum soluta Utrum omnis coitus soluti cum soluta sit peccatum, et quantum peccatum sit peccatum, et quantum peccatum sit¹? sit¹?

Secundo quæritur, Utrum omnis coi- Secundo quæritur, Utrum omnis coi- tus soluti cum soluta sit peccatum, et tus soluti cum soluta sit peccatum, et quantum peccatum sit? quantum peccatum sit?

hujusce novæ editionis. hujusce novæ editionis.

Solutio. Solutio.

Sed contra. Sed contra.

396 396

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Et videtur, quod non sit peccatum. Et videtur, quod non sit peccatum. 1. Chrysostomus : « Utraque, scilicet 1. Chrysostomus : « Utraque, scilicet tam ira quam concupiscentia, sunt na- tam ira quam concupiscentia, sunt na- tiva naturalia. » Sed nativa naturalia tiva naturalia. » Sed nativa naturalia non sunt peccata. Ergo nec ira, nec con- non sunt peccata. Ergo nec ira, nec con- cupiscentia coitus sunt peccata. cupiscentia coitus sunt peccata.

2. Adhuc, In principio Decreti dicit 2. Adhuc, In principio Decreti dicit Gratianus, quod « naturale jus est, quod Gratianus, quod « naturale jus est, quod natura omnia animalia docuit, ut pro- natura omnia animalia docuit, ut pro- creatio filiorum, et educatio eorum. » creatio filiorum, et educatio eorum. » Procreatio filiorum non est sine coitu. Procreatio filiorum non est sine coitu. Ergo videtur, quod coitus sit de naturali Ergo videtur, quod coitus sit de naturali jure. Et bonum naturalis juris, in quo jure. Et bonum naturalis juris, in quo consistit salus humani generis est bo- consistit salus humani generis est bo- num secundum se: bonum secundum se num secundum se: bonum secundum se in naturali jure non potest esse pecca- in naturali jure non potest esse pecca- tum, et maxime mortale: coitus soluti tum, et maxime mortale: coitus soluti cum soluta est tale bonum: ergo vide- cum soluta est tale bonum: ergo vide- tur, quod non possit esse malum secun- tur, quod non possit esse malum secun- dum se. dum se.

3. Adhuc, In qualibet specie boni 3. Adhuc, In qualibet specie boni unum est primum subjectum boni, quod unum est primum subjectum boni, quod vocatur in genere bonum, quod vesti- vocatur in genere bonum, quod vesti- tum circumstantiis et determinatum tum circumstantiis et determinatum forma virtutis, efficitur bonum in spe- forma virtutis, efficitur bonum in spe- cie et hoc nihil aliud est quam actus cie et hoc nihil aliud est quam actus rationalis et voluntarius super debitam rationalis et voluntarius super debitam materiam, sicut in genere eleemosynæ, materiam, sicut in genere eleemosynæ, dare indigenti est primus actus, quia in- dare indigenti est primus actus, quia in- digens propria materia est donationis : digens propria materia est donationis : qui si vestiatur debitis circumstantiis et qui si vestiatur debitis circumstantiis et determinetur propria forma virtutis, ut determinetur propria forma virtutis, ut fiat quando debet, et ubi debet, et quan- fiat quando debet, et ubi debet, et quan- tum debet, efficitur actus misericordiæ tum debet, efficitur actus misericordiæ virtutis quæ dicitur eleemosyna. Coire virtutis quæ dicitur eleemosyna. Coire actus est humanus rationabilis et volun- actus est humanus rationabilis et volun- tarius ejus propria materia est, quod tarius ejus propria materia est, quod fiat cum muliere soluta: ergo coitus fiat cum muliere soluta: ergo coitus soluti cum soluta ad minus est bonum in soluti cum soluta ad minus est bonum in genere ergo numquam est peccatum. genere ergo numquam est peccatum. CONTRA: CONTRA:

1. Ad Hæbr. XIII, 4: Fornicatores et 1. Ad Hæbr. XIII, 4: Fornicatores et adulteros judicabit Deus. Judicium adulteros judicabit Deus. Judicium damnationis non est nisi pro mortali damnationis non est nisi pro mortali peccato. Ergo fornicatio est mortale pec- peccato. Ergo fornicatio est mortale pec-

catum. catum.

2. Adhuc, Aristoteles in VII Ethico- 2. Adhuc, Aristoteles in VII Ethico- rum dicit, quod fornicator est pejor in- rum dicit, quod fornicator est pejor in- continente : eo quod fornicator in continente : eo quod fornicator in

toto corruptus est secundum morem, toto corruptus est secundum morem, nihil habens in se non corruptum : in- nihil habens in se non corruptum : in- continens autem sanam habet rationem, continens autem sanam habet rationem, etsi vincitur passione. Incontinentia se- etsi vincitur passione. Incontinentia se- cundum se malum est et peccatum mor- cundum se malum est et peccatum mor- tale. Ergo multo magis fornicatio. tale. Ergo multo magis fornicatio.

SOLUTIO. Absque dubio et absque ulla SOLUTIO. Absque dubio et absque ulla ambiguitate secundum fidem Catholicam ambiguitate secundum fidem Catholicam tenendum est, quod concubitus soluti tenendum est, quod concubitus soluti cum soluta peccatum mortale est, sicut cum soluta peccatum mortale est, sicut expresse innuit Apostolus, ad Hebr. expresse innuit Apostolus, ad Hebr. XIII, 4, in auctoritate superius inducta. XIII, 4, in auctoritate superius inducta. Et propter hoc Græci qui dicebant, quod Et propter hoc Græci qui dicebant, quod fornicatio non esset mortale peccatum, fornicatio non esset mortale peccatum, in concilio Lugdunensi coacti sunt hoc in concilio Lugdunensi coacti sunt hoc

revocare. revocare.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod ira AD PRIMUM ergo dicendum, quod ira et concupiscentia sunt nativa, sed lege et concupiscentia sunt nativa, sed lege ordinabilia qui ordo si corrumpatur in ordinabilia qui ordo si corrumpatur in eis, peccata sunt. Sicut enim dicit Ari- eis, peccata sunt. Sicut enim dicit Ari- stoteles in I Politicorum, homo natura- stoteles in I Politicorum, homo natura- liter animal civile est et sicut optimus liter animal civile est et sicut optimus omnium animalium est, quando lege ci- omnium animalium est, quando lege ci- vili est ordinatus: ita pessimus est om- vili est ordinatus: ita pessimus est om- nium agrestis, legibus civilibus non or- nium agrestis, legibus civilibus non or- dinatus. Unde ira per zelum (quæ ordi- dinatus. Unde ira per zelum (quæ ordi- nata est lege) bona est: ira per vitium nata est lege) bona est: ira per vitium mala, propter corruptionem legis et or- mala, propter corruptionem legis et or- dinis. Similiter concubitus matrimonialis. dinis. Similiter concubitus matrimonialis. bonus, propter ordinem legis et disci- bonus, propter ordinem legis et disci- plinæ. Concubitus vero soluti cum soluta plinæ. Concubitus vero soluti cum soluta malus est, propter eamdem corruptio- malus est, propter eamdem corruptio- nem. Et hoc est quod dicit Apostolus, nem. Et hoc est quod dicit Apostolus, ad Philip. iv, 8 et 9: De cætero, fratres, ad Philip. iv, 8 et 9: De cætero, fratres, quæcumque sunt vera, quæcumque pu- quæcumque sunt vera, quæcumque pu- dica, quæcumque justa, quæcumque dica, quæcumque justa, quæcumque sancta, quæcumque amabilia, quæcum- sancta, quæcumque amabilia, quæcum- que bonæ famæ, si qua virtus, si qua que bonæ famæ, si qua virtus, si qua laus disciplinæ, hæc cogitate. Quæ et laus disciplinæ, hæc cogitate. Quæ et didicistis, et accepistis, et audistis, et didicistis, et accepistis, et audistis, et vidistis in me, hæc agite: et Deus pacis vidistis in me, hæc agite: et Deus pacis erit vobiscum. Quasi dicat: Quæcumque erit vobiscum. Quasi dicat: Quæcumque his disciplinis non sunt ordinata, mala his disciplinis non sunt ordinata, mala sunt et ab his abstinendum est. sunt et ab his abstinendum est.

AD ALIUD dicendum, quod naturale jus AD ALIUD dicendum, quod naturale jus differt secundum differentiam animalium differt secundum differentiam animalium participantium naturam. Unde in his participantium naturam. Unde in his quæ non participant ratione, naturale est quæ non participant ratione, naturale est

Solutio. Solutio.

Ad Ad

Ad 2 Ad 2

Ad 3. Ad 3.

d object. d object.

IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XVIII, QUÆST. 122. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XVIII, QUÆST. 122.

ad quod moventur secundum impetum ad quod moventur secundum impetum naturæ, et non est malum in eis. In ho- naturæ, et non est malum in eis. In ho- mine autem cujus formalis natura est mine autem cujus formalis natura est ratio et perfectiva secundum speciem, ratio et perfectiva secundum speciem, naturale non potest esse peccatum, sed naturale non potest esse peccatum, sed innaturale. Unde Damascenus in libro innaturale. Unde Damascenus in libro II de Fide orthodoxa dicit, quod pecca- II de Fide orthodoxa dicit, quod pecca- tum est recessus ab eo quod est secun- tum est recessus ab eo quod est secun- dum naturam, in id quod præter natu- dum naturam, in id quod præter natu- ram est, vel contra naturam '. ram est, vel contra naturam '.

et et

AD ULTIMUM dicendum, quod mulier AD ULTIMUM dicendum, quod mulier soluta non est propria materia coitus: et soluta non est propria materia coitus: et hujus ratio est, quia sicut dictum est, hujus ratio est, quia sicut dictum est, homo est animal civile naturaliter homo est animal civile naturaliter coitus est actus ordinabilis lege et civili- coitus est actus ordinabilis lege et civili- tate et ideo propria materia ejus non tate et ideo propria materia ejus non potest esse nisi illa quam lex fecit suam, potest esse nisi illa quam lex fecit suam, cum qua coitus non est peccatum. Sed cum qua coitus non est peccatum. Sed actus soluti cum soluta non habet le- actus soluti cum soluta non habet le- gem, nec ordinem disciplinæ. Ergo pec- gem, nec ordinem disciplinæ. Ergo pec- catum est, et semper mortale. catum est, et semper mortale.

Duo quæ objiciuntur in contrarium, Duo quæ objiciuntur in contrarium, concedenda sunt et procedunt. concedenda sunt et procedunt.

MEMBRI PRIMI MEMBRI PRIMI

ARTICULUS III. ARTICULUS III.

De pollutione nocturna, utrum scilicet De pollutione nocturna, utrum scilicet generaliter sit peccatum, vel non ?? generaliter sit peccatum, vel non ??

Tertio, Quæritur de pollutione no- Tertio, Quæritur de pollutione no- cturna, utrum scilicet generaliter sit pec- cturna, utrum scilicet generaliter sit pec- catum, vel non? catum, vel non?

Et videtur, quod sic. Et videtur, quod sic.

Dicitur enim, Deuter. xxIII, 10 et 11: Dicitur enim, Deuter. xxIII, 10 et 11: Si fuerit inter vos homo, qui nocturno Si fuerit inter vos homo, qui nocturno pollutus sit somnio, egredietur extra pollutus sit somnio, egredietur extra castra, et non revertetur, priusquam ad castra, et non revertetur, priusquam ad vesperam lavetur aqua, et post solis vesperam lavetur aqua, et post solis

397 397

occasum regredietur ad castra. Glossa occasum regredietur ad castra. Glossa Gregorii interlinearis : « Nocturno som- Gregorii interlinearis : « Nocturno som- nio, hoc est, tenebrosæ cogitationi con- nio, hoc est, tenebrosæ cogitationi con- sentiendo: egredietur extra castra, so- sentiendo: egredietur extra castra, so- cietati fidelium se indignum esse judi- cietati fidelium se indignum esse judi- cans. Et non revertetur, priusquam ad cans. Et non revertetur, priusquam ad vesperam, superato fervore ardoris, la- vesperam, superato fervore ardoris, la- vetur aqua, scilicet lacrymarum pœni- vetur aqua, scilicet lacrymarum pœni- tentiæ post solis occasum, tentatione tentiæ post solis occasum, tentatione scilicet defervescente : regredietur in scilicet defervescente : regredietur in castra, id est consortium fidelium. » castra, id est consortium fidelium. » Hæc non fiunt nisi pro mortali peccato. Hæc non fiunt nisi pro mortali peccato. Ergo videtur, quod pollutio nocturna sit Ergo videtur, quod pollutio nocturna sit mortale peccatum. mortale peccatum.

CONTRA: CONTRA:

Augustinus ibidem in Glossa, Si fue- Augustinus ibidem in Glossa, Si fue- rit inter vos homo, etc. « Multa ponit rit inter vos homo, etc. « Multa ponit lex in sacramentis et umbris futurorum. lex in sacramentis et umbris futurorum. Quædam enim est in semine materialis Quædam enim est in semine materialis informitas, quæ formata corpus hominis informitas, quæ formata corpus hominis redditura est quæ in significationem redditura est quæ in significationem posita est vitæ informis et ineruditæ, a posita est vitæ informis et ineruditæ, a qua informitate oportet doctrinæ forma qua informitate oportet doctrinæ forma et eruditione mundari. Ideo illa purifi- et eruditione mundari. Ideo illa purifi- catio præcepta est post seminis effusio- catio præcepta est post seminis effusio- nem. Hæc enim in somnis peccatum non nem. Hæc enim in somnis peccatum non est. Aut si quis hoc peccatum putat, est. Aut si quis hoc peccatum putat, non arbitrans accidere nisi hujus desi- non arbitrans accidere nisi hujus desi- derio (quod falsum est) numquid et so- derio (quod falsum est) numquid et so- lita menstrua fœminarum, quæ singulis lita menstrua fœminarum, quæ singulis mensibus accidunt, peccata sunt? Quod mensibus accidunt, peccata sunt? Quod falsum est. Quas lex præcipit expiari falsum est. Quas lex præcipit expiari non nisi propter ipsam materialem in- non nisi propter ipsam materialem in- formitatem, quæ facto conceptu tanı- formitatem, quæ facto conceptu tanı- quam in ædificationem corporis additur: quam in ædificationem corporis additur: ac per hoc cum informiter fluit, signifi- ac per hoc cum informiter fluit, signifi- cari voluit lex animum sine disciplinæ cari voluit lex animum sine disciplinæ forma indecenter fluidum ac dissolutum, forma indecenter fluidum ac dissolutum, quem formandum significat, cum fluxum quem formandum significat, cum fluxum purificari imperat. » Ex hac Glossa pa- purificari imperat. » Ex hac Glossa pa- tet, quod totum ad spiritualia refertur, tet, quod totum ad spiritualia refertur, et quod in somnis non fit peccatum. et quod in somnis non fit peccatum.

Sed contra. Sed contra.

ULTERIUS quæritur hic de causis pol- Quæst. ULTERIUS quæritur hic de causis pol- Quæst. lutionum, quæ ponuntur in Decreto, lutionum, quæ ponuntur in Decreto,

1 S.J. DAMASCENUS, Lib. II de Fide orthodoxa, tentiarum, Dist. IX, Art. 10. Tom. XXIX novæ 1 S.J. DAMASCENUS, Lib. II de Fide orthodoxa, tentiarum, Dist. IX, Art. 10. Tom. XXIX novæ

cap. cap.

12. 12.

2 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in IV Sen- 2 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in IV Sen-

editionis nostræ. editionis nostræ.

398 398

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

distinctione sexta, cap. Testamentum distinctione sexta, cap. Testamentum veteris legis, ex Gregorio in responsione veteris legis, ex Gregorio in responsione ad Augustinum Cantuariensem, Angliæ ad Augustinum Cantuariensem, Angliæ archiepiscopum : « Sed est in eadem archiepiscopum : « Sed est in eadem illusione necessaria valde discretio, quæ illusione necessaria valde discretio, quæ subtiliter pensare debet, ex qua re acci- subtiliter pensare debet, ex qua re acci- dat menti dormientis. Aliquando enim dat menti dormientis. Aliquando enim ex crapula: aliquando ex naturæ super- ex crapula: aliquando ex naturæ super- fluitate vel infirmitate aliquando ex fluitate vel infirmitate aliquando ex cogitatione. Et quidem cum ex naturæ cogitatione. Et quidem cum ex naturæ superfluitate vel infirmitate evenerit, superfluitate vel infirmitate evenerit, omnino hæc illusio non est timenda : omnino hæc illusio non est timenda : quia hanc animus nesciens pertulisse ma- quia hanc animus nesciens pertulisse ma- gis dolendus est quam fecisse. Cum vero gis dolendus est quam fecisse. Cum vero ultra modum appetitus gulæ in sumen- ultra modum appetitus gulæ in sumen- dis alimentis rapitur, atque idcirco hu- dis alimentis rapitur, atque idcirco hu- morum receptacula gravantur, habet morum receptacula gravantur, habet quidem animus aliquem reatum, non quidem animus aliquem reatum, non tamen usque ad prohibitionem sacri my- tamen usque ad prohibitionem sacri my- sterii (hoc est, Eucharistiæ) percipiendi, sterii (hoc est, Eucharistiæ) percipiendi, vel missarum solemnia celebrandi cum vel missarum solemnia celebrandi cum fortasse aut festus dies exigit, aut exhi- fortasse aut festus dies exigit, aut exhi- beri mysterium (pro eo quod alius sa- beri mysterium (pro eo quod alius sa- cerdos deest) ipsa necessitas compellit : cerdos deest) ipsa necessitas compellit : nam si adsint alii qui implere myste- nam si adsint alii qui implere myste- rium valeant, illusio per crapulam facta rium valeant, illusio per crapulam facta a perceptione sacri mysterii prohibere a perceptione sacri mysterii prohibere non debet, sed ab immolatione sacri non debet, sed ab immolatione sacri mysterii, ut arbitror, debet abstinere mysterii, ut arbitror, debet abstinere humiliter. » Et addit Gregorius ulterius humiliter. » Et addit Gregorius ulterius distinguens: « Si tamen dormientem distinguens: « Si tamen dormientem turpi imaginatione ipsa illusio non con- turpi imaginatione ipsa illusio non con- cusserit. Nam sunt quidam in quibus ita cusserit. Nam sunt quidam in quibus ita plerumque illusio nascitur, ut eorum plerumque illusio nascitur, ut eorum animus etiam in somno corporis posi- animus etiam in somno corporis posi- tus, turpibus imaginationibus non fœde- tus, turpibus imaginationibus non fœde- tur. » Qua in re unum ibi ostenditur tur. » Qua in re unum ibi ostenditur quod ipsa mens rea omnino non sit quod ipsa mens rea omnino non sit tunc, sed suo judicio penitus libera : tunc, sed suo judicio penitus libera : cum se et si dormienti corpore nihil me- cum se et si dormienti corpore nihil me- minit vidisse, tamen in vigiliis corporis minit vidisse, tamen in vigiliis corporis meminit se in ingluviem cecidisse. Si meminit se in ingluviem cecidisse. Si vero ex turpi cogitatione vigilantis ori- vero ex turpi cogitatione vigilantis ori- tur illusio in mente dormientis, palet tur illusio in mente dormientis, palet omnino reatus suus: videt enim ex qua omnino reatus suus: videt enim ex qua radice inquinatio illa processit ; quia radice inquinatio illa processit ; quia quod cogitavit sciens, hoc pertulit ne- quod cogitavit sciens, hoc pertulit ne- sciens. sciens.