Ad object. Ad object.

372 372

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Aliquando causatur ex desiderio sæ- Aliquando causatur ex desiderio sæ- cularis jucunditatis, et libidine peccati, cularis jucunditatis, et libidine peccati, ex quibus incipit tristari circa bonorum ex quibus incipit tristari circa bonorum operationem. Et sic est mortale pecca- operationem. Et sic est mortale pecca- tum semper grave: sed gravissimum tum semper grave: sed gravissimum quando conjungitur desperationi, et quando conjungitur desperationi, et finali impoenitentiæ : quia tunc est finali impoenitentiæ : quia tunc est peccatum ad mortem : quia abstrahit peccatum ad mortem : quia abstrahit a bonis et immergit hominem in multis a bonis et immergit hominem in multis malis. malis.

Et in hoc solo casu loquuntur quatuor Et in hoc solo casu loquuntur quatuor auctoritates primo inductæ : quia sic auctoritates primo inductæ : quia sic peccatum ad mortem est, pro quo non peccatum ad mortem est, pro quo non est orandum, sicut dicitur, Matth. XII, est orandum, sicut dicitur, Matth. XII, 32 Non remittetur ei, neque in hoc sæ- 32 Non remittetur ei, neque in hoc sæ- culo, neque in futuro: quia est pecca- culo, neque in futuro: quia est pecca- tum in Spiritum sanctum, quod est tum in Spiritum sanctum, quod est conjunctum finali impœnitentiæ, ut conjunctum finali impœnitentiæ, ut dictum est: per solam enim pœniten- dictum est: per solam enim pœniten- tiam posset remitti: et illa privatur per tiam posset remitti: et illa privatur per impœnitentiam finalem, cui conjunctum impœnitentiam finalem, cui conjunctum est. Et ideo dicitur, II ad Corinth. vii, 10 : est. Et ideo dicitur, II ad Corinth. vii, 10 : Sæculi tristitia mortem operatur. Sæculi tristitia mortem operatur.

Et per hæc patet solutio ad quatuor Et per hæc patet solutio ad quatuor primo inducta. primo inducta.

AD DUO quæ in contrarium objiciun- AD DUO quæ in contrarium objiciun- tur, dicendum quod illa procedunt: quia tur, dicendum quod illa procedunt: quia loquuntur de tristitia causata ex natu- loquuntur de tristitia causata ex natu- rali infirmitate, quæ nullum peccatum rali infirmitate, quæ nullum peccatum est, ut paulo ante diximus. Et hæc fuit est, ut paulo ante diximus. Et hæc fuit in Christo ut propassio, in aliis autem in Christo ut propassio, in aliis autem Sanctis ut passio naturalis Propassio Sanctis ut passio naturalis Propassio enim, ut dicunt sancti Augustinus et enim, ut dicunt sancti Augustinus et Hilarius, vocatur passio afficiens, et non Hilarius, vocatur passio afficiens, et non abducens rationem: passio autem est abducens rationem: passio autem est afficiens, et aliquando abducens, secun- afficiens, et aliquando abducens, secun- dum quod Aristoteles dicit in VII Ethi- dum quod Aristoteles dicit in VII Ethi- corum de continente et incontinente, corum de continente et incontinente, quod continens est qui moratur in quod continens est qui moratur in mente, et vi passionis non abducitur in- mente, et vi passionis non abducitur in- continens e converso, qui in mente non continens e converso, qui in mente non moratur, et vi passionis abducitur : moratur, et vi passionis abducitur : mollis vero qui sicut enervatus et disso- mollis vero qui sicut enervatus et disso- lutus, omni subjacet passioni. Capitale lutus, omni subjacet passioni. Capitale autem peccatum dicitur, quia sicut caput autem peccatum dicitur, quia sicut caput in membra dividitur, ita in multa pec- in membra dividitur, ita in multa pec- cata dividitur, quæ dicuntur a Gregorio cata dividitur, quæ dicuntur a Gregorio filiæ ejus, de quibus per ordinem quæ- filiæ ejus, de quibus per ordinem quæ- rendum est. rendum est.

MEMBRUM II. MEMBRUM II.

De filiabus acediæ, quot et quæ sint? De filiabus acediæ, quot et quæ sint?

TERTIO quæritur de filiabus acediæ, TERTIO quæritur de filiabus acediæ, Quot et quæ sint ? Quot et quæ sint ?

1. Quas tangit Gregorius in libro 1. Quas tangit Gregorius in libro XXXI Moralium, sic dicens : « De XXXI Moralium, sic dicens : « De tristitia malitia, rancor, pusillanimitas, tristitia malitia, rancor, pusillanimitas, desperatio, torpor circa præcepta, vaga- desperatio, torpor circa præcepta, vaga- tio mentis erga illicita nascitur. » tio mentis erga illicita nascitur. »

2. Isidorus autem ex tristitia dicit 2. Isidorus autem ex tristitia dicit nasci quatuor. Dicit enim sic: « Qua- nasci quatuor. Dicit enim sic: « Qua- tuor autem nascentia ex tristitia, sunt tuor autem nascentia ex tristitia, sunt timor, pusillanimitas, amaritudo, despe- timor, pusillanimitas, amaritudo, despe- ratio. » ratio. »

3. Beda vero assignat ista sic dicens: 3. Beda vero assignat ista sic dicens: « De acedia oriuntur septem, scilicet « De acedia oriuntur septem, scilicet otiositas, somnolentia, importunitas men- otiositas, somnolentia, importunitas men- tis, inquietudo, corporis instabilitas, ver- tis, inquietudo, corporis instabilitas, ver- bositas, curiositas. » bositas, curiositas. »

Quæritur ergo de istis. Et primo de Quæritur ergo de istis. Et primo de numero quem assignat Gregorius, qua- numero quem assignat Gregorius, qua- liter ista ex tristitia oriuntur sive ex ace- liter ista ex tristitia oriuntur sive ex ace-

dia? dia?

ET AD HOC dicendum, quod sicut in ET AD HOC dicendum, quod sicut in præhabitis dictum est, acedia addit super. præhabitis dictum est, acedia addit super. tristitiam quia acedia est tristitia ag- tristitiam quia acedia est tristitia ag- gravans, et vocem auferens: tristitia au- gravans, et vocem auferens: tristitia au- tem passio est ex præsenti laborioso. tem passio est ex præsenti laborioso. Unde in quantum adimit bonum virtutis Unde in quantum adimit bonum virtutis quod est difficile et laboriosum, dicitur quod est difficile et laboriosum, dicitur ex ea nasci malitia. Dicit enim Augusti- ex ea nasci malitia. Dicit enim Augusti- nus, quod malitia est, quæ adimit bo- nus, quod malitia est, quæ adimit bo- num. In quantum autem conturbat ani- num. In quantum autem conturbat ani- mum, et facit odiosum bonum, sic na- mum, et facit odiosum bonum, sic na- scitur ex ea rancor : quia sic facit furere scitur ex ea rancor : quia sic facit furere contra bonum. Rancor enim nihil aliud contra bonum. Rancor enim nihil aliud est, nisi furor iræ contra bonum et est est, nisi furor iræ contra bonum et est una malitiarum diaboli, sicut dicit Dio- una malitiarum diaboli, sicut dicit Dio- nysius in libro de Divinis nominibus: nysius in libro de Divinis nominibus: ubi dicit, quod « malum dæmonis est ubi dicit, quod « malum dæmonis est contra deiformem intellectum esse. Et contra deiformem intellectum esse. Et

IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XVIII, QUÆST. 118. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XVIII, QUÆST. 118.

est triplex, scilicet furor irrationabilis, est triplex, scilicet furor irrationabilis, demens concupiscentia, phantasia pro- demens concupiscentia, phantasia pro- terva. » Pusillanimitas vero nascitur terva. » Pusillanimitas vero nascitur ex tristitia, in quantum ab arduo quod ex tristitia, in quantum ab arduo quod est circa bonum et præcepta, in seipso est circa bonum et præcepta, in seipso destituitur, ad quod tamen quilibet de- destituitur, ad quod tamen quilibet de- beret esse animosus ad aggrediendum. beret esse animosus ad aggrediendum. In hoc enim dicitur magnus vir bonus, In hoc enim dicitur magnus vir bonus, eo quod magnum habet animum talia eo quod magnum habet animum talia aggrediendi et cadens a tali magnitu- aggrediendi et cadens a tali magnitu- dine efficitur pusillanimis. Desperatio dine efficitur pusillanimis. Desperatio autem oritur ex eadem tristitia: quia autem oritur ex eadem tristitia: quia spes est certa exspectatio futuri boni, ut spes est certa exspectatio futuri boni, ut dicit Augustinus, quæ tutat et firmat dicit Augustinus, quæ tutat et firmat animum, ut audeat aggredi ardua virtu- animum, ut audeat aggredi ardua virtu- tis et præcepti, propter quod sperat bona tis et præcepti, propter quod sperat bona æterna tristitia autem dejicit a tali spe æterna tristitia autem dejicit a tali spe et audacia, et sic dejicit in desperatio- et audacia, et sic dejicit in desperatio- nem. Torpor autem circa præcepta ori- nem. Torpor autem circa præcepta ori- tur ex tristitia: quia cum tristitia dejicit tur ex tristitia: quia cum tristitia dejicit a spe aggrediendi magna et exspectandi a spe aggrediendi magna et exspectandi bona, torpere incipit et marcescere in bona, torpere incipit et marcescere in seipso, quasi non habens vigorem ope- seipso, quasi non habens vigorem ope- randi ea quæ præcipiuntur. randi ea quæ præcipiuntur.

Et omnes istæ filiæ oriuntur ex parte Et omnes istæ filiæ oriuntur ex parte aversionis a bono, quod est in omni aversionis a bono, quod est in omni peccato. Ex parte autem conversionis ad peccato. Ex parte autem conversionis ad bonum commutabile, quod etiam est bonum commutabile, quod etiam est in peccato, oritur vagatio mentis erga in peccato, oritur vagatio mentis erga illicita. Non enim habens in se bonum illicita. Non enim habens in se bonum spirituale in quo gaudeat in bono in- spirituale in quo gaudeat in bono in- commutabili, remedium quærit in rebus commutabili, remedium quærit in rebus temporalibus, et sic incipit evagari circa temporalibus, et sic incipit evagari circa illicita. illicita.

Ea vero quæ enumerat Isidorus, sic Ea vero quæ enumerat Isidorus, sic accipiuntur, quod timor oritur ex tristi- accipiuntur, quod timor oritur ex tristi- tia quam habet ad magnum et arduum, tia quam habet ad magnum et arduum, quod timet aggredi. Et ex eodem oritur quod timet aggredi. Et ex eodem oritur pusillanimitas, sicut paulo ante dictum pusillanimitas, sicut paulo ante dictum est, quod ex tali timore cadit a magni- est, quod ex tali timore cadit a magni- tudine in pusillanimitatem. Et sic per tudine in pusillanimitatem. Et sic per consequens cadit in amaritudinem: consequens cadit in amaritudinem: amaricatur enim in seipso ex timore et amaricatur enim in seipso ex timore et pusillanimitate, nihil in seipso sentiens pusillanimitate, nihil in seipso sentiens dulcedinis veri boni, quod solum dulco- dulcedinis veri boni, quod solum dulco-

1 S. DIONYSIUS, Lib. de Divinis nominibus, 1 S. DIONYSIUS, Lib. de Divinis nominibus,

+373 +373

rat animum. Propter quod dicitur in rat animum. Propter quod dicitur in Psalmo xxxvi, 4: Delectare in Domino, Psalmo xxxvi, 4: Delectare in Domino, et dabit tibi petitiones cordis tui. Et sic et dabit tibi petitiones cordis tui. Et sic ulterius præcipitatur in desperationem, ulterius præcipitatur in desperationem, sicut prius dictum est: quia non habens sicut prius dictum est: quia non habens in se bonum meriti, desperat. Et hoc in se bonum meriti, desperat. Et hoc patet per definitionem spei quam ponit patet per definitionem spei quam ponit Magister in libro III Sententiarum, ex Magister in libro III Sententiarum, ex verbis Augustini sic dicens : « Spes est verbis Augustini sic dicens : « Spes est certa exspectatio futuræ beatitudinis, ex certa exspectatio futuræ beatitudinis, ex meritis et gratia proveniens. « Tristis meritis et gratia proveniens. « Tristis enim avertitur a meritis et gratia, ex enim avertitur a meritis et gratia, ex quibus deberet sperare futura. quibus deberet sperare futura.

Ex istis jam facile patet quomodo su- Ex istis jam facile patet quomodo su- mitur divisio Bedæ. Ex hoc enim, quod mitur divisio Bedæ. Ex hoc enim, quod tristitia avertit a bono meriti et virtutis, tristitia avertit a bono meriti et virtutis, circa quod solum debet esse otiositas circa quod solum debet esse otiositas hominis, cadit in otiositatem. Et ex hoc hominis, cadit in otiositatem. Et ex hoc torpens in seipso, cadit in somnolentiam. torpens in seipso, cadit in somnolentiam. Et quia mens non potest otiosa esse quin Et quia mens non potest otiosa esse quin aliquid operetur, efficitur importuna, se aliquid operetur, efficitur importuna, se ingerens illicitis. Unde versus poetæ : ingerens illicitis. Unde versus poetæ :

Quæritur Egistus quare sit factus adulter? Quæritur Egistus quare sit factus adulter? In promptu causa est, desidiosus erat. In promptu causa est, desidiosus erat.

Ex hoc autem nascitur inquietudo : Ex hoc autem nascitur inquietudo : quia non habens quietem in seipso, va- quia non habens quietem in seipso, va- gatur circa illicita. Et ex hoc iterum ori- gatur circa illicita. Et ex hoc iterum ori- tur corporis instabilitas, sicut dicitur, tur corporis instabilitas, sicut dicitur, Proverb. VII, 10 et seq.: Et ecce occurrit Proverb. VII, 10 et seq.: Et ecce occurrit illi mulier... garrula et vaga, quietis illi mulier... garrula et vaga, quietis impatiens, nec valens in domo consi- impatiens, nec valens in domo consi- stere pedibus suis: nunc foris, nunc in stere pedibus suis: nunc foris, nunc in plateis, nunc juxta angulos insidians. Et plateis, nunc juxta angulos insidians. Et ex hoc causatur verbositas et curiositas : ex hoc causatur verbositas et curiositas : quia dum non habet ubi quiescat in quia dum non habet ubi quiescat in propriis bonis, verbose et curiose ingerit propriis bonis, verbose et curiose ingerit se aliis. Contra quod dicitur, Sapient. se aliis. Contra quod dicitur, Sapient. VIII, 16: Intrans in domum meam, con- VIII, 16: Intrans in domum meam, con- quiescam cum illa, scilicet sapientia : quiescam cum illa, scilicet sapientia : non enim habet amaritudinem conver- non enim habet amaritudinem conver- satio illius, nec tædium convictus illius, satio illius, nec tædium convictus illius, sed lætitia et gaudium. sed lætitia et gaudium.

cap. 4. cap. 4.

Ad 3. Ad 3.

374 374

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

QUÆSTIO CXIX. QUÆSTIO CXIX.

De ira. De ira.

Post acediam quæ vicinitatem habet Post acediam quæ vicinitatem habet cum invidia, eo quod utraque est afflictio cum invidia, eo quod utraque est afflictio de bonis, sed invidia est afflictio de bonis de bonis, sed invidia est afflictio de bonis proximi, acedia vero de bonis propriis, proximi, acedia vero de bonis propriis, tractandum est de ira, de qua quæremus tractandum est de ira, de qua quæremus duo, scilicet de ira in se, et de filiabus duo, scilicet de ira in se, et de filiabus ejus. ejus.

MEMBRUM I. MEMBRUM I.

De ira secundum se. De ira secundum se.

sophis multæ inveniuntur definitiones sophis multæ inveniuntur definitiones iræ. iræ.

1. Augustinus enim definiens iram 1. Augustinus enim definiens iram dicit sic: « Ita est tristitia ex impotentia dicit sic: « Ita est tristitia ex impotentia ulciscendi. » ulciscendi. »

2. Super illud Psalmi vi, 2 Domine,' 2. Super illud Psalmi vi, 2 Domine,' ne in furore tuo arguas me, Cassiodorus ne in furore tuo arguas me, Cassiodorus

definit eam sic: « Ira est motus animi definit eam sic: « Ira est motus animi concitatus ad poenam provocans inferen- concitatus ad poenam provocans inferen- dam. » dam. »

3. Rabanus sic super Matthæum, v, 3. Rabanus sic super Matthæum, v, 22 Qui irascitur fratri suo, reus erit 22 Qui irascitur fratri suo, reus erit judicio «Ira est omnis motus malus judicio «Ira est omnis motus malus ad nocendum. >> ad nocendum. >>

4. Damascenus in libro II de Fide 4. Damascenus in libro II de Fide orthodoxa sic definit : « Ira est accensio orthodoxa sic definit : « Ira est accensio

De ira in se quæremus duo, scilicet ejus qui circa cor est sanguinis ex eva-· De ira in se quæremus duo, scilicet ejus qui circa cor est sanguinis ex eva-· quid sit ira? quid sit ira?

Et secundo, Quantum peccatum sit? Et secundo, Quantum peccatum sit? et, Si semper est peccatum, vel aliquan- et, Si semper est peccatum, vel aliquan- do meritorium ? do meritorium ?

MEMBRI PRIMI MEMBRI PRIMI

ARTICULUS I. ARTICULUS I.

Quid sit ira? Quid sit ira?

QUÆRITUR ergo primo, Quid sit ira? QUÆRITUR ergo primo, Quid sit ira? Et tam a Et tam a Sanctis quam a Philo- Sanctis quam a Philo-

1 S. J. DAMASCENUS, Lib. II de Fide ortho 1 S. J. DAMASCENUS, Lib. II de Fide ortho

poratione fellis ¹. >> poratione fellis ¹. >>

5. Philosophus sic: « Ira est appetitus 5. Philosophus sic: « Ira est appetitus in vindictam. » in vindictam. »

Contra primam autem objicitur sic: Contra primam autem objicitur sic: Videtur enim, quod ira non sit tristi- Videtur enim, quod ira non sit tristi- tia quia tristitia est una de passionibus tia quia tristitia est una de passionibus naturalibus quæ est de præsenti malo: naturalibus quæ est de præsenti malo: ira autem non est in genere passionis, ira autem non est in genere passionis, cum dicat motum appetitus, et motus sit cum dicat motum appetitus, et motus sit operatio quædam. operatio quædam.

Similiter, Objicitur contra secundam: Similiter, Objicitur contra secundam: quia si est motus animi concitatus, tune quia si est motus animi concitatus, tune videtur, quod ira sit in genere motus, et videtur, quod ira sit in genere motus, et non in genere passionis : et sic secunda non in genere passionis : et sic secunda non concordat cum prima. non concordat cum prima.

doxa, cap. 20. doxa, cap. 20.

utio. utio.

IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XVIII, QUÆST. 119. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XVIII, QUÆST. 119.

Similiter, Objicitur contra tertiam : Similiter, Objicitur contra tertiam : 1. Ponit enim iram in genere motus, 1. Ponit enim iram in genere motus, cum ira sit passio quædam, et passio non cum ira sit passio quædam, et passio non est motus, licet sit movens. est motus, licet sit movens.

2. Adhuc, Ira convenit Deo. Isa. LXIV, 2. Adhuc, Ira convenit Deo. Isa. LXIV, 5: Ecce tu iratus es, et peccavimus. In 5: Ecce tu iratus es, et peccavimus. In ipsis fuimus semper. Nahum, 1, 2 : Ulci- ipsis fuimus semper. Nahum, 1, 2 : Ulci- scens Dominus, et habens furorem : cum scens Dominus, et habens furorem : cum tamen non conveniat Deo moveri, vel tamen non conveniat Deo moveri, vel pati passione aliqua. pati passione aliqua.

Similiter, objicitur contra quartam : Similiter, objicitur contra quartam : secundum illam enim videtur ira esse secundum illam enim videtur ira esse corporale vitium, et non spirituale, quod corporale vitium, et non spirituale, quod falsum est. falsum est.

Similiter, Objicitur contra quintam et Similiter, Objicitur contra quintam et ultimam quia appetitus vindictæ potest ultimam quia appetitus vindictæ potest bene fieri, quando quæritur vindicta de bene fieri, quando quæritur vindicta de malis. Apocal. vi, 10, Sancti sub altare malis. Apocal. vi, 10, Sancti sub altare Dei clamant Usquequo, Domine (san- Dei clamant Usquequo, Domine (san- clus el verus) non judicas et non vindi- clus el verus) non judicas et non vindi- cas sanguinem nostrum de iis qui habi- cas sanguinem nostrum de iis qui habi- tant in terra? Ira autem cum sit capitale tant in terra? Ira autem cum sit capitale vitium, non potest bene fieri. vitium, non potest bene fieri.

Idiffinit.1. Idiffinit.1.

ADHUC, Contra omnes sic objicitur: ADHUC, Contra omnes sic objicitur: quia unius rei unica erit definitio quæ quia unius rei unica erit definitio quæ indicat esse ipsius, secundum quod signi- indicat esse ipsius, secundum quod signi- ficatur per nomen hic autem ponuntur ficatur per nomen hic autem ponuntur multæ definitiones de una re et eadem multæ definitiones de una re et eadem et hoc est inconveniens. et hoc est inconveniens.

SOLUTIO. Ad hoc ultimum dicendum, SOLUTIO. Ad hoc ultimum dicendum, quod licet ira unum sit vitium, tamen quod licet ira unum sit vitium, tamen multiplex est esse ipsius, quando com- multiplex est esse ipsius, quando com- paratur ad causas suas. Est enim ira paratur ad causas suas. Est enim ira quasi medium inter corporalia et spiri- quasi medium inter corporalia et spiri- tualia vitia et propter hoc aliquid habet tualia vitia et propter hoc aliquid habet commune cum corporalibus, aliquid cum commune cum corporalibus, aliquid cum spiritualibus. Et ideo diffinitur aliquando spiritualibus. Et ideo diffinitur aliquando per esse corporale, et aliquando per esse per esse corporale, et aliquando per esse spirituale. Quia, sicut dicit Aristoteles, spirituale. Quia, sicut dicit Aristoteles, sicut motus animæ perveniunt ad corpus, sicut motus animæ perveniunt ad corpus, ita motus corporis perveniunt ad ani- ita motus corporis perveniunt ad ani- mam, et utrumque mutatur ex reli- mam, et utrumque mutatur ex reli- quo. quo.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod illa AD PRIMUM ergo dicendum, quod illa

375 375

datur de ira secundum ejus esse spiri- datur de ira secundum ejus esse spiri- tuale secundum quod proprie ponitur in tuale secundum quod proprie ponitur in

esse moris. esse moris.

Et ad objectum contra, dicendum Et ad objectum contra, dicendum quod licet tristitia sit passio et passibilis quod licet tristitia sit passio et passibilis qualitas, tamen est passio inferens mo- qualitas, tamen est passio inferens mo- tum in appetitu irascibilis potentiæ, ut tum in appetitu irascibilis potentiæ, ut dicit Aristoteles. Et ideo non est incon- dicit Aristoteles. Et ideo non est incon- veniens, quod ira ponatur et in genere veniens, quod ira ponatur et in genere passionis, et in genere motus. passionis, et in genere motus.

Et per hoc patet solutio ad secundum Ad diffinit. 2. Et per hoc patet solutio ad secundum Ad diffinit. 2. et tertium. et tertium.

Ad 2. Ad 2.

AD ID quod objicitur, quod ita conve- Ad diffinit.3. AD ID quod objicitur, quod ita conve- Ad diffinit.3. nit Deo, dicendum quod non convenit nit Deo, dicendum quod non convenit Deo nisi per prosopopoeiam, quæ dicitur Deo nisi per prosopopoeiam, quæ dicitur humana passio, quando scilicet attri- humana passio, quando scilicet attri- buitur Deo quod humanum est, dum buitur Deo quod humanum est, dum scilicet punit, quod facit homo irascens. scilicet punit, quod facit homo irascens.

AD ALIUD dicendum, quod Damasce- AD ALIUD dicendum, quod Damasce- nus definit iram secundum quod est in nus definit iram secundum quod est in genere naturæ, et non in genere moris, genere naturæ, et non in genere moris, et convenit cum corporalibus vitiis: sic et convenit cum corporalibus vitiis: sic enim spiritus amarus qui est in sanguine enim spiritus amarus qui est in sanguine et felle, movet irascibilem ut concitetur et felle, movet irascibilem ut concitetur ad iram et vindictam. ad iram et vindictam.

Ad diffinit.4 Ad diffinit.4

AD ID quod objicitur contra ultimam, Ad diffinit.5 AD ID quod objicitur contra ultimam, Ad diffinit.5 dicendum quod appetitus in vindictam dicendum quod appetitus in vindictam de malis non est appetitus iræ simpli- de malis non est appetitus iræ simpli- citer, sed est appetitus per zelum, quæ citer, sed est appetitus per zelum, quæ conjuncta est amori rectitudinis justitiæ. conjuncta est amori rectitudinis justitiæ. Ira enim talis non irascitur personæ sive Ira enim talis non irascitur personæ sive naturæ, sed vitio sive peccato. Psal. iv, naturæ, sed vitio sive peccato. Psal. iv, 5 Irascimini, et nolite peccare. Et hæc 5 Irascimini, et nolite peccare. Et hæc est, sicut dicit Augustinus in Glossa est, sicut dicit Augustinus in Glossa super epist. ad Hebræos, xii, 6, super epist. ad Hebræos, xii, 6, ira pa- ira pa- tris in filium indisciplinatum. Et, Apo- tris in filium indisciplinatum. Et, Apo- cal. III, 19 Ego quos amo, arguo et cal. III, 19 Ego quos amo, arguo et castigo. castigo.

Sed contra. Sed contra.

376 376

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

MEMBRI PRIMI MEMBRI PRIMI

ARTICULUS II. ARTICULUS II.

Quantum peccatum sit ira ? et, Si sem- Quantum peccatum sit ira ? et, Si sem- per sit peccatum, vel aliquando me- per sit peccatum, vel aliquando me- ritorium? et, An omnis ira per vitium ritorium? et, An omnis ira per vitium sit mortale ? sit mortale ?

SECUNDO quæritur, Quantum peccatum SECUNDO quæritur, Quantum peccatum sit ira? et cum hoc si semper sit pecca- sit ira? et cum hoc si semper sit pecca-

tum ? tum ?

venialis, vel mortalis. Ergo omnis ira venialis, vel mortalis. Ergo omnis ira malum est. malum est.

2. Adhuc, Jacob. 1, 20: Ira viri justi- 2. Adhuc, Jacob. 1, 20: Ira viri justi- tiam Dei non operatur. Et quod non tiam Dei non operatur. Et quod non operatur justitiam, hoc malum est: ergo operatur justitiam, hoc malum est: ergo omnis ira malum est. omnis ira malum est.

3. Adhuc, Matth. v, 22: Ego dico 3. Adhuc, Matth. v, 22: Ego dico vobis, quia omnis qui irascitur fratri vobis, quia omnis qui irascitur fratri suo, reus erit judicio. Omne illud quod suo, reus erit judicio. Omne illud quod facit hominem reum judicio, malum est. facit hominem reum judicio, malum est. Ergo omnis ira malum est. Ergo omnis ira malum est.

4. Adhuc, Ad Ephes. iv, 26: Irasci- 4. Adhuc, Ad Ephes. iv, 26: Irasci- mini, et nolite peccare: sol non occidat mini, et nolite peccare: sol non occidat super iracundiam vestram. Ibi Glossa super iracundiam vestram. Ibi Glossa dicit, quod a sol est splendor justitiæ et dicit, quod a sol est splendor justitiæ et veritatis et sapientiæ, quem iracundia veritatis et sapientiæ, quem iracundia facit occumbere. » Sed omne quod aver- facit occumbere. » Sed omne quod aver- tit a lumine spirituali, peccatum est. tit a lumine spirituali, peccatum est.

Videtur autem, quod ira non sit pecca- Ergo omnis ira peccatum est. Videtur autem, quod ira non sit pecca- Ergo omnis ira peccatum est. tum secundum se: quia tum secundum se: quia

1.Quod potest bene vel male fieri, non 1.Quod potest bene vel male fieri, non est peccatum secundum se: ira potest est peccatum secundum se: ira potest bene et male fieri: ergo non est pecca- bene et male fieri: ergo non est pecca- tum secundum se. Et hoc dicit expresse tum secundum se. Et hoc dicit expresse Chrysostomus super illud Psalmi 1v, 5: Chrysostomus super illud Psalmi 1v, 5: Irascimini, et nolite peccare, sic: « Quod Irascimini, et nolite peccare, sic: « Quod justum est, concessit: quod malum est, justum est, concessit: quod malum est, prohibuit. » Irasci ergo aliquando justum prohibuit. » Irasci ergo aliquando justum est et sic potest bene fieri et sine pecca- est et sic potest bene fieri et sine pecca- to. Ergo non semper est peccatum. to. Ergo non semper est peccatum.

2. Adhuc, Nullus actus qui secundum 2. Adhuc, Nullus actus qui secundum se peccatum est, attribuitur Deo ira se peccatum est, attribuitur Deo ira etiam cum furore attribuitur Deo. Psal. etiam cum furore attribuitur Deo. Psal. cv, 40: Iratus est furore Dominus in cv, 40: Iratus est furore Dominus in populum suum. Ergo videtur, quod se- populum suum. Ergo videtur, quod se- cundum se non sit peccatum. cundum se non sit peccatum.

3. Adhuc, Christus numquam pecca- 3. Adhuc, Christus numquam pecca- vit tamen iratus fuit. Joan. 11, 13: vit tamen iratus fuit. Joan. 11, 13: Cum fecisset quasi flagellum de funi- Cum fecisset quasi flagellum de funi- culis, omnes ejecit de templo. Videtur culis, omnes ejecit de templo. Videtur ergo, quod ira secundum se ergo, quod ira secundum se non sit non sit peccatum. peccatum.

CONTRA: CONTRA: 1. Gregorius in Moralibus, ubi loquitur 1. Gregorius in Moralibus, ubi loquitur de capitalibus vitiis, sic dicit : « Venialis de capitalibus vitiis, sic dicit : « Venialis est ira quæ non ducitur ad effectum : si est ira quæ non ducitur ad effectum : si ducitur ad effectum, malum est. » Sed ducitur ad effectum, malum est. » Sed omnis ira vel ducitur ad effectum, vel omnis ira vel ducitur ad effectum, vel non ducitur. Ergo omnis ira vel est non ducitur. Ergo omnis ira vel est

5. Adhuc, Psal. LVII, 9: Supercecidit 5. Adhuc, Psal. LVII, 9: Supercecidit ignis, et non viderunt solem. Ubi Glossa ignis, et non viderunt solem. Ubi Glossa dicit, quod « ira impedit ne splendeat dicit, quod « ira impedit ne splendeat sol veritatis et justitiæ. » Omne quod sol veritatis et justitiæ. » Omne quod tollit splendorem justitiæ et veritatis, tollit splendorem justitiæ et veritatis, peccatum mortale est. Ergo ira peccatum peccatum mortale est. Ergo ira peccatum mortale est. mortale est.

6. Adhuc, Ira numeratur inter capi- 6. Adhuc, Ira numeratur inter capi- talia peccata, quæ mortalia sunt. Ergo talia peccata, quæ mortalia sunt. Ergo ira peccatum mortale est. ira peccatum mortale est.

7. Adhuc, Damascenus: « Peccatum 7. Adhuc, Damascenus: « Peccatum est tenebra spiritualis.» Et constat, quod est tenebra spiritualis.» Et constat, quod loquitur de peccato mortali: quia ve- loquitur de peccato mortali: quia ve- niale non tollit lumen gratiæ. Ergo vide- niale non tollit lumen gratiæ. Ergo vide- tur, quod illud peccatum quod maxime tur, quod illud peccatum quod maxime tollit lumen gratiæ, maximum sit pec- tollit lumen gratiæ, maximum sit pec- catum ira tollit lumen gratiæ: ergo catum ira tollit lumen gratiæ: ergo maximum peccatum est, et semper mor- maximum peccatum est, et semper mor- tale. tale.

SOLUTIO. Dicendum ad primam partem Solut SOLUTIO. Dicendum ad primam partem Solut quæstionis, quod non omnis ira malum quæstionis, quod non omnis ira malum est, neque peccatum: quia duplex est est, neque peccatum: quia duplex est ira secundum quod a Gregorio distingui- ira secundum quod a Gregorio distingui- tur et ab Isidoro, scilicet ira per zelum, tur et ab Isidoro, scilicet ira per zelum, quæ bona est et virtus, scilicet quando quæ bona est et virtus, scilicet quando homo irascitur vitio, et non naturæ. Et homo irascitur vitio, et non naturæ. Et est ira per vitium, quæ est mala, quando est ira per vitium, quæ est mala, quando scilicet irascitur naturæ et non vitio. scilicet irascitur naturæ et non vitio.

Auctoritates igitur ad primum indu- Auctoritates igitur ad primum indu-

æst. æst.

IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XVIII, QUÆST. 119. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XVIII, QUÆST. 119.

ctæ, intelliguntur de ira per zelum, et ctæ, intelliguntur de ira per zelum, et veræ sunt, et procedunt: quia sol justi- veræ sunt, et procedunt: quia sol justi- tiæ non occidit super iracundiam illam, tiæ non occidit super iracundiam illam, sed potius illuminat sol justitiæ, gratiæ, sed potius illuminat sol justitiæ, gratiæ, et rationis. Et hæc est ira quæ cadit in et rationis. Et hæc est ira quæ cadit in Deum et non illa quæ est per vitium. Deum et non illa quæ est per vitium. Et hoc est quod dicitur, Job, XLII, 7: Et hoc est quod dicitur, Job, XLII, 7: Iratus est furor meus in te, et in duos Iratus est furor meus in te, et in duos amicos tuos, quia non estis locuti coram amicos tuos, quia non estis locuti coram me rectum, sicut servus meus Job. Quia me rectum, sicut servus meus Job. Quia non loqui rectum, vitium est in doctrina non loqui rectum, vitium est in doctrina veritatis et mortale peccatum : et illi ira- veritatis et mortale peccatum : et illi ira- scor, et non vobis. Et hæc vocatur ira scor, et non vobis. Et hæc vocatur ira per zelum, quæ nullum peccatum est, per zelum, quæ nullum peccatum est, imo meritum, ut dictum est. Et super imo meritum, ut dictum est. Et super hanc iram non occidit sol: quia dicitur, hanc iram non occidit sol: quia dicitur, Job, v, 2 Vere stultum interficit ira- Job, v, 2 Vere stultum interficit ira- cundia. Stultus est qui lumen discretio- cundia. Stultus est qui lumen discretio-

nis amisit. nis amisit.

AD ID quod quæritur, Utrum omnis AD ID quod quæritur, Utrum omnis ira per vitium sit mortale peccatum ? ira per vitium sit mortale peccatum ?

Dicendum quod non, sed aliquando Dicendum quod non, sed aliquando est veniale, aliquando mortale. Et hoc est veniale, aliquando mortale. Et hoc æstimandum est et cogitandum ex quan- æstimandum est et cogitandum ex quan- titate læsionis quam intendit inferre ira- titate læsionis quam intendit inferre ira- scens. Et hoc accipitur ex verbis Augu- scens. Et hoc accipitur ex verbis Augu- stini in Regula, ubi sic dicit : « Si quis stini in Regula, ubi sic dicit : « Si quis vestrum criminis objectu et convicio vestrum criminis objectu et convicio aliquem læserit, non pigeat ex ipso ore aliquem læserit, non pigeat ex ipso ore proferre medicamenta, unde facta sunt proferre medicamenta, unde facta sunt vulnera: et quamcitius curare quod vulnera: et quamcitius curare quod fecit, ne ira crescat in odium, et trabem fecit, ne ira crescat in odium, et trabem faciat de festuca, et animam faciat homi- faciat de festuca, et animam faciat homi- cidam. » Hoc enim ideo dicit, quia cidam. » Hoc enim ideo dicit, quia primi motus iræ qui non sunt ad magna primi motus iræ qui non sunt ad magna nocumenta, veniales sunt. Servata au- nocumenta, veniales sunt. Servata au- tem ira, quæ odium est secundum Gre- tem ira, quæ odium est secundum Gre- gorium, et ad magnum nocumentum, gorium, et ad magnum nocumentum, peccatum mortale est. Eccli. XXVIII, 3 : peccatum mortale est. Eccli. XXVIII, 3 : Homo homini reservat iram, et a Deo Homo homini reservat iram, et a Deo quærit medelam. Quasi dicat: Non quærit medelam. Quasi dicat: Non inveniet. Et ideo addit Augustinus: inveniet. Et ideo addit Augustinus: « Ne ira crescat in odium, et trabem « Ne ira crescat in odium, et trabem faciat de festuca, etc. » Sic enim legitis, faciat de festuca, etc. » Sic enim legitis, 1 Joan. III, 15 Omnis qui odit fratrem 1 Joan. III, 15 Omnis qui odit fratrem suum, homicida est. suum, homicida est.

1 Cf. Deuter. xxxII, 35. 1 Cf. Deuter. xxxII, 35.

377 377

Et per hoc patet solutio ad totum Et per hoc patet solutio ad totum quæsitum pro hac parte. quæsitum pro hac parte.

MEMBRUM II. MEMBRUM II.

De filiabus iræ. De filiabus iræ.

DEINDE, Quæritur de filiabus iræ quas DEINDE, Quæritur de filiabus iræ quas Gregorius dicit esse sex, sic : « De ira Gregorius dicit esse sex, sic : « De ira rixæ, tumor mentis, contumeliæ, cla- rixæ, tumor mentis, contumeliæ, cla- mor, indignatio, blasphemiæ profe- mor, indignatio, blasphemiæ profe- runtur. » Et hæc simul in una auctori- runtur. » Et hæc simul in una auctori- tate dicuntur ab Apostolo, ad Ephes. iv, tate dicuntur ab Apostolo, ad Ephes. iv, 31 : Ira, et indignatio, et clamor, et 31 : Ira, et indignatio, et clamor, et blasphemia tollatur a vobis. blasphemia tollatur a vobis.

Numerus autem harum filiarum sic Numerus autem harum filiarum sic accipitur: Ira enim est appetitus in vin- accipitur: Ira enim est appetitus in vin- dictam, ut dictum est. Aut igitur est in dictam, ut dictum est. Aut igitur est in signo, aut in re. Si in signo: non est signo, aut in re. Si in signo: non est nisi subtractio benevolentiæ quæ debe- nisi subtractio benevolentiæ quæ debe- tur proximo et hæc sunt in signo et tur proximo et hæc sunt in signo et aversione vultus: quod fit cum indigna- aversione vultus: quod fit cum indigna- tione, quod scilicet non dignatur ei debi- tione, quod scilicet non dignatur ei debi- tam et consuetam benevolentiam exhi- tam et consuetam benevolentiam exhi- bere. Si in re aut est in verbo, aut in bere. Si in re aut est in verbo, aut in facto. Si est in verbo, aut est in Deum, facto. Si est in verbo, aut est in Deum, qui non permittit vindictam fieri, aut in qui non permittit vindictam fieri, aut in proximum in quem intendit vindicare. proximum in quem intendit vindicare. Si est in Deum tunc est blasphemia, Si est in Deum tunc est blasphemia, quia blasphemia est impositio falsi cri- quia blasphemia est impositio falsi cri- minis in Deum, et hoc procedit ex ira, minis in Deum, et hoc procedit ex ira, quando culpat Deum, quod non vindicat quando culpat Deum, quod non vindicat in eum cui irascitur. Et est contra hoc in eum cui irascitur. Et est contra hoc verbum Apostoli, ad Roman. x, 19: verbum Apostoli, ad Roman. x, 19: Scriptum est enim Mihi vindicta, ego Scriptum est enim Mihi vindicta, ego retribuam, dicit Dominus 1. Si in proxi- retribuam, dicit Dominus 1. Si in proxi- mum tunc est maledictum, quod Isido- mum tunc est maledictum, quod Isido- rus ponit filiam: et est contra hoc ver- rus ponit filiam: et est contra hoc ver- bum Apostoli, ad Roman. x11, 17 : Nulli bum Apostoli, ad Roman. x11, 17 : Nulli malum pro malo reddentes. Et supra, malum pro malo reddentes. Et supra, . 14 Benedicite, et nolite maledicere. . 14 Benedicite, et nolite maledicere. Si autem est in re: tunc aut est in Si autem est in re: tunc aut est in corde, aut in opere. Si in corde: tunc corde, aut in opere. Si in corde: tunc

378 378

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

est tumor mentis, quando scilicet elata est tumor mentis, quando scilicet elata mens indignum reputat, quod talia susti- mens indignum reputat, quod talia susti- net sine vindicta. Si est in opere: tunc net sine vindicta. Si est in opere: tunc est rixa. Unde Augustinus super illud est rixa. Unde Augustinus super illud Apostoli, ad Galat. v, 15: Quod invicem Apostoli, ad Galat. v, 15: Quod invicem mordetis, et comeditis, etc. « Rixa est, mordetis, et comeditis, etc. « Rixa est, quando ex ira invicem se percutiunt. » quando ex ira invicem se percutiunt. » Et ratio dicti est, quia proprie corrixari Et ratio dicti est, quia proprie corrixari aprorum est, quando dentibus se invi- aprorum est, quando dentibus se invi- cem secant, sicut etiam irati se invicem cem secant, sicut etiam irati se invicem secant verbo et facto. Contumelia autem secant verbo et facto. Contumelia autem oritur ex ira, quando mens exasperata oritur ex ira, quando mens exasperata et vindictam appetens, per maledictum et vindictam appetens, per maledictum contumeliam profert in proximum crimi- contumeliam profert in proximum crimi- nis objectu. Clamor vero ex ira oritur, nis objectu. Clamor vero ex ira oritur, quando per iracundiam subsannando quando per iracundiam subsannando maledictum profertur in proximum cum maledictum profertur in proximum cum clamore et subsannatione. clamore et subsannatione.

Objicitur autem: quia ab Isidoro Objicitur autem: quia ab Isidoro odium ponitur filia iræ, quam Gregorius odium ponitur filia iræ, quam Gregorius non ponit et sic videtur insufficiens non ponit et sic videtur insufficiens

esse. esse.

Sed ad hoc dicendum, quod odium Sed ad hoc dicendum, quod odium non addit differentiam specificam super non addit differentiam specificam super iram, sed accidentalem tantum : quia iram, sed accidentalem tantum : quia odium est inveterata ira, ut dicit Augu- odium est inveterata ira, ut dicit Augu- stinus et in Regula ejusdem dicitur: stinus et in Regula ejusdem dicitur: « Ne ira crescat in odium, etc., » sicut « Ne ira crescat in odium, etc., » sicut superius notatum est. Secundum Grego- superius notatum est. Secundum Grego- rium autem filiæ alicujus vitii dicuntur, rium autem filiæ alicujus vitii dicuntur, quæ specifica differentia inter se diffe- quæ specifica differentia inter se diffe- runt, sed per aliquam occasionem ex runt, sed per aliquam occasionem ex capitali vitio oriuntur. capitali vitio oriuntur.

Et hæc dicta de filiabus iræ suffi- Et hæc dicta de filiabus iræ suffi- ciant. ciant.

QUÆSTIO CXX. QUÆSTIO CXX.

De avaritia. De avaritia.

Post tractatum de ira, tractandum est Post tractatum de ira, tractandum est de avaritia quæ magis convenit cum de avaritia quæ magis convenit cum spiritualibus vitiis quam gula et luxuria. spiritualibus vitiis quam gula et luxuria.

De avaritia quæremus duo in genere, De avaritia quæremus duo in genere, scilicet de ipsa in se, et de filiabus ejus. scilicet de ipsa in se, et de filiabus ejus.

Et quarto, De vitiis adjunctis avaritiæ, Et quarto, De vitiis adjunctis avaritiæ, sicut est usura, fraus, furtum, et hujus- sicut est usura, fraus, furtum, et hujus- modi. modi.

MEMBRI PRIMI MEMBRI PRIMI

MEMBRUM 1. MEMBRUM 1.

De avaritia in se. De avaritia in se.

ARTICULUS I. ARTICULUS I.

Quid sit avaritia ? Quid sit avaritia ?

QUÆRITUR ergo primo, Quid sit ava- QUÆRITUR ergo primo, Quid sit ava-

De avaritia in se quæremus quatuor, ritia? De avaritia in se quæremus quatuor, ritia? scilicet primo quid sit ? scilicet primo quid sit ?

Secundo, Si semper peccatum sit ? Secundo, Si semper peccatum sit ? Tertio, Quantum peccatum sit? Tertio, Quantum peccatum sit?

Dicit autem Augustinus super Genesim Dicit autem Augustinus super Genesim sic: «Avaritia non tantum est pecuniæ, sic: «Avaritia non tantum est pecuniæ, sed altitudinis et scientiæ. » Videtur sed altitudinis et scientiæ. » Videtur

Quæst, Quæst,

d contra. d contra.

Solutio. Solutio.

IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XVIII, QUÆST. 120. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XVIII, QUÆST. 120.

ergo, quod avaritia non definitur tan- ergo, quod avaritia non definitur tan- tummodo per immoderatum appetitum tummodo per immoderatum appetitum habendi bona fortunæ, sed etiam per im- habendi bona fortunæ, sed etiam per im- moderatum appetitum habendi altitudi- moderatum appetitum habendi altitudi- nem et scientiam: et sic avaritia non nem et scientiam: et sic avaritia non videtur esse speciale vitium, sed gene- videtur esse speciale vitium, sed gene- rale. rale.

Tullius autem sic definit eam : « Ava- Tullius autem sic definit eam : « Ava- ritia est immoderatus appetitus habendi ritia est immoderatus appetitus habendi plus quam oportet. » Et hæc concordat plus quam oportet. » Et hæc concordat cum Apostolo, I ad Timoth. VI, 10: cum Apostolo, I ad Timoth. VI, 10: Radix omnium malorum est cupiditas. Radix omnium malorum est cupiditas. Glossa, «Cupiditas est desiderium plus Glossa, «Cupiditas est desiderium plus habendi quam oportet. » Quam quidam habendi quam oportet. » Quam quidam appetentes erraverunt a fide, et inserue- appetentes erraverunt a fide, et inserue- runt se doloribus multis. Ibi Glossa runt se doloribus multis. Ibi Glossa dicit : « Si avaritia habetur, quæ proprie dicit : « Si avaritia habetur, quæ proprie est pecuniæ amor, omne malum oritur: est pecuniæ amor, omne malum oritur: quia non est genus mali quod non quia non est genus mali quod non cupiditate aliquando procedat. cupiditate aliquando procedat.

a a

Secundum istas definitiones quæritur, Secundum istas definitiones quæritur, Quare avaritia ponitur circa pecuniam Quare avaritia ponitur circa pecuniam plus quam circa aliud bonum temporale, plus quam circa aliud bonum temporale, cum dicatur, Eccli. xiv, 9: Insatiabilis cum dicatur, Eccli. xiv, 9: Insatiabilis oculus cupidi in parte iniquitatis. Se- oculus cupidi in parte iniquitatis. Se- cundum hoc enim cum iniquitas sit cundum hoc enim cum iniquitas sit circa omne peccatum, videtur quod ava- circa omne peccatum, videtur quod ava- ritia sit circa omne peccatum et sic ritia sit circa omne peccatum et sic sequitur idem quod prius, videlicet quod sequitur idem quod prius, videlicet quod non est speciale vitium, sed generale. In non est speciale vitium, sed generale. In omni enim peccato est cupiditas commu- omni enim peccato est cupiditas commu- tabilis boni cum aversione ab incommu- tabilis boni cum aversione ab incommu- tabili bono. tabili bono.

CONTRA: CONTRA:

Peccata capitalia distinguuntur a Gre- Peccata capitalia distinguuntur a Gre- gorio secundum ea quæ sunt, sicut su- gorio secundum ea quæ sunt, sicut su- perbia circa appetitum sublimitatis in perbia circa appetitum sublimitatis in dignitate invidia circa afflictionem pro- dignitate invidia circa afflictionem pro- ximi ira circa appetitum vindictæ : ximi ira circa appetitum vindictæ : acedia circa tædium boni spiritualis. acedia circa tædium boni spiritualis. Ergo avaritia erit circa aliud speciale, Ergo avaritia erit circa aliud speciale, quod est immoderatus appetitus ha- quod est immoderatus appetitus ha- bendi. bendi.

SOLUTIO. Dicendum, quod avaritia SOLUTIO. Dicendum, quod avaritia dupliciter dicitur: generaliter scilicet, et dupliciter dicitur: generaliter scilicet, et specialiter. Generaliter accipitur ab Au- specialiter. Generaliter accipitur ab Au- gustino, qui dicit, quod non est tantum gustino, qui dicit, quod non est tantum

379 379

pecuniæ, sed altitudinis et scientiæ. Et pecuniæ, sed altitudinis et scientiæ. Et sic accipitur etiam ab Apostolo, qui sic accipitur etiam ab Apostolo, qui dicit, quod est radix omnium malorum. dicit, quod est radix omnium malorum. Et hoc est quod Glossa ibidem dicit, Et hoc est quod Glossa ibidem dicit, quod cupiditas est amor plus habendi quod cupiditas est amor plus habendi quam oportet et quod non est vitium quam oportet et quod non est vitium quod aliquando ab ea non oritur. Pro- quod aliquando ab ea non oritur. Pro- pter quod dicitur radix omnium malo- pter quod dicitur radix omnium malo- rum quia sicut ex radice procedunt et rum quia sicut ex radice procedunt et germinant plantæ, ita ex tali cupiditate germinant plantæ, ita ex tali cupiditate germinant omnia alia peccata. Et hoc germinant omnia alia peccata. Et hoc est quod dicitur, I ad Timoth. vi, 17: est quod dicitur, I ad Timoth. vi, 17: Divitibus hujus sæculi præcipe non su- Divitibus hujus sæculi præcipe non su- blime sapere, neque sperare in incerto blime sapere, neque sperare in incerto divitiarum. Et supra, y. 9: Nam qui divitiarum. Et supra, y. 9: Nam qui volunt divites fieri, incidunt in tentatio- volunt divites fieri, incidunt in tentatio- nem, et in laqueum diaboli, et in desi- nem, et in laqueum diaboli, et in desi- deria multa inutilia et nociva, quæ mer- deria multa inutilia et nociva, quæ mer- gunt homines in interitum et perditio- gunt homines in interitum et perditio- nem. Quasi dicat: Ex avaritia oritur nem. Quasi dicat: Ex avaritia oritur superbia quia divites cupiunt dominari, superbia quia divites cupiunt dominari, et sublime sapiunt: et ex ea oriuntur et sublime sapiunt: et ex ea oriuntur alia peccata, quæ hominem in laqueum alia peccata, quæ hominem in laqueum mergunt et in interitum. mergunt et in interitum.

super super

Dicitur etiam avaritia specialiter amor Dicitur etiam avaritia specialiter amor pecuniæ et hic proprie dicitur philar- pecuniæ et hic proprie dicitur philar- gyria, id est, amor argenti. Sicut dicitur gyria, id est, amor argenti. Sicut dicitur illud Apostoli, ad Ephes. v, 5 : illud Apostoli, ad Ephes. v, 5 : Avarus, quod est idolorum servitus. Avarus, quod est idolorum servitus. Glossa « Avarus cujus Deus nummus Glossa « Avarus cujus Deus nummus est vel quia res Dei, quas Deus vult est vel quia res Dei, quas Deus vult servire indigentibus, usurpat sibi et re- servire indigentibus, usurpat sibi et re- condit. » condit. »

Et per hoc patet solutio ad primam Et per hoc patet solutio ad primam partem quæstionis. partem quæstionis.

AD SECUNDAM autem partem dicen- Ad quæst. AD SECUNDAM autem partem dicen- Ad quæst. dum, quod avaritia specialiter ponitur dum, quod avaritia specialiter ponitur circa amorem auri et argenti et pecuniæ : circa amorem auri et argenti et pecuniæ : quia, sicut dicit Aristoteles in V Ethico- quia, sicut dicit Aristoteles in V Ethico- rum, aurum et argentum et pecunia sunt rum, aurum et argentum et pecunia sunt mensura omnium commutabilium, qui- mensura omnium commutabilium, qui- bus homines communicant inter se. bus homines communicant inter se. Omnia enim ad usum hominis perti- Omnia enim ad usum hominis perti- nentia valore pecuniæ mensurantur. Et nentia valore pecuniæ mensurantur. Et ideo dicit Glossa super epistolam ad ideo dicit Glossa super epistolam ad Ephes. v, 5, quod avarus est, cujus Ephes. v, 5, quod avarus est, cujus Deus nummus est: quia colit eum sicut Deus nummus est: quia colit eum sicut Deum. Et Aristoteles ibidem, quod Deum. Et Aristoteles ibidem, quod

. .

380 380

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

nummus diligitur, quia fidejussor est nummus diligitur, quia fidejussor est futuræ necessitatis in omnibus aliis. Ad futuræ necessitatis in omnibus aliis. Ad Coloss. 1, 5 Avaritia, quæ est simu- Coloss. 1, 5 Avaritia, quæ est simu- lacrorum servitus. Osee, 11, 8: Argen- lacrorum servitus. Osee, 11, 8: Argen- tum multiplicavi ei, et aurum, quæ fece- tum multiplicavi ei, et aurum, quæ fece- runt Baal. Et Poeta : runt Baal. Et Poeta :

In mundo summus rex est hoc tempore num- In mundo summus rex est hoc tempore num-

[mus. [mus.

Unde immoderatus amor circa pecu- Unde immoderatus amor circa pecu- niam specialiter dicitur avaritia. Eccle. niam specialiter dicitur avaritia. Eccle. x, 19 Pecuniæ obediunt omnia. Et, x, 19 Pecuniæ obediunt omnia. Et, Eccli. x, Eccli. x, 9 et 10 Avaro nihil scele- 9 et 10 Avaro nihil scele- stius... Nihil est iniquius quam amare stius... Nihil est iniquius quam amare pecuniam hic enim et animam suam pecuniam hic enim et animam suam venalem habet, quoniam in vita sua pro- venalem habet, quoniam in vita sua pro- jecit intima sua. jecit intima sua.

MEMBRI PRIMI MEMBRI PRIMI

ARTICULUS II. ARTICULUS II.

Utrum avaritia sit semper peccatum ? Utrum avaritia sit semper peccatum ? et cum hoc quantum peccatum, utrum et cum hoc quantum peccatum, utrum semper sit mortale vel aliquando ve- semper sit mortale vel aliquando ve-

niale ? niale ?

Secundo quæritur, Utrum avaritia sit Secundo quæritur, Utrum avaritia sit semper peccatum, et cum hoc quantum semper peccatum, et cum hoc quantum peccatum, utrum semper sit mortale, vel peccatum, utrum semper sit mortale, vel aliquando veniale? aliquando veniale?

Videtur autem esse magnum pecca- Videtur autem esse magnum pecca- tum, et mortale. tum, et mortale.

1. I Joan. 11, 15, super illud: Nolite 1. I Joan. 11, 15, super illud: Nolite diligere mundum, neque ea quæ in mun- diligere mundum, neque ea quæ in mun- do sunt, Augustinus in Glossa margi- do sunt, Augustinus in Glossa margi- nali « Bonum nobis est non diligere ea nali « Bonum nobis est non diligere ea quæ in mundo sunt, ne remaneant sacra- quæ in mundo sunt, ne remaneant sacra- menta Dei in nobis ad damnationem menta Dei in nobis ad damnationem nostram. » Ergo videtur, quod dilectio nostram. » Ergo videtur, quod dilectio eorum quæ in mundo sunt, evacuat eorum quæ in mundo sunt, evacuat effectum sacramentorum in nobis: sed effectum sacramentorum in nobis: sed non evacuat illum effectum nisi mortale non evacuat illum effectum nisi mortale

peccatum: ergo dilectio eorum quæ in peccatum: ergo dilectio eorum quæ in mundo sunt, est mortale peccatum : et mundo sunt, est mortale peccatum : et hoc est proprium avaritiæ: ergo avaritia hoc est proprium avaritiæ: ergo avaritia est mortale peccatum. est mortale peccatum.

2. Adhuc, Augustinus super idem 2. Adhuc, Augustinus super idem verbum in Originali ubi exponit episto- verbum in Originali ubi exponit episto- lam Joannis: « Sicut dilectio Dei est lam Joannis: « Sicut dilectio Dei est omnium virtutum dilectio, ita dilectio omnium virtutum dilectio, ita dilectio mundi est dilectio omnium vitiorum. >> mundi est dilectio omnium vitiorum. >> Unde, Jacob. IV, 4: Quicumque voluerit Unde, Jacob. IV, 4: Quicumque voluerit amicus esse sæculi hujus, inimicus Dei amicus esse sæculi hujus, inimicus Dei constituitur. Ergo sicut dilectio Dei se- constituitur. Ergo sicut dilectio Dei se- cundum se bonum est, ita dilectio mundi cundum se bonum est, ita dilectio mundi secundum se malum est et hoc est pro- secundum se malum est et hoc est pro- prium avaritiæ: ergo avaritia peccatum prium avaritiæ: ergo avaritia peccatum mortale est semper. mortale est semper.

CONTRA: CONTRA:

1. Marc. x, 23, super illud: Quam 1. Marc. x, 23, super illud: Quam difficile qui pecunias habent in regnum difficile qui pecunias habent in regnum Dei introibunt! Glossa: << Non dicit Dei introibunt! Glossa: << Non dicit impossibile quod enim impossibile est, impossibile quod enim impossibile est, omnino fieri non potest: quod autem omnino fieri non potest: quod autem difficile, cum labore fieri potest juvante difficile, cum labore fieri potest juvante Dei gratia. » Ergo non est impossibile Dei gratia. » Ergo non est impossibile salvari eum qui pecunias diligit et tem- salvari eum qui pecunias diligit et tem- poralia ergo non est peccatum mor- poralia ergo non est peccatum mor- tale. tale.

2. Adhuc, Matth. xix, 23, super illud: 2. Adhuc, Matth. xix, 23, super illud: Dives difficile intrabit regnum cœlo- Dives difficile intrabit regnum cœlo- rum, Glossa « Non dicit impossibile. » rum, Glossa « Non dicit impossibile. » Ergo ut prius. Ergo ut prius.

CONTRA omnia ista esse videtur, quod CONTRA omnia ista esse videtur, quod diligere temporalia sit meritorium. diligere temporalia sit meritorium.

1. Aristoteles in I Ethicorum dicit, 1. Aristoteles in I Ethicorum dicit, quod res fortunæ sive temporalia orga- quod res fortunæ sive temporalia orga- nice deserviunt ad felicitatem, sive beati- nice deserviunt ad felicitatem, sive beati- tudinem, sine quibus non potest esse tudinem, sine quibus non potest esse beatus sive felix secundum perfectam beatus sive felix secundum perfectam rationem felicitatis sive beatitudinis. rationem felicitatis sive beatitudinis. Quæcumque autem taliter se habent ad Quæcumque autem taliter se habent ad felicitatem et beatitudinem, meritorie felicitatem et beatitudinem, meritorie diliguntur. Ergo bona fortunæ et tem- diliguntur. Ergo bona fortunæ et tem- poralia meritorie diliguntur: ergo nul- poralia meritorie diliguntur: ergo nul- lum peccatum est, neque veniale, neque lum peccatum est, neque veniale, neque mortale, diligere temporalia. mortale, diligere temporalia.

2. Adhuc, Augustinus in libro primo 2. Adhuc, Augustinus in libro primo de Doctrina Christiana ponit dilectionem de Doctrina Christiana ponit dilectionem usus, et dilectionem fruitionis: et dicit, usus, et dilectionem fruitionis: et dicit, quod res hujus mundi diligendæ sunt quod res hujus mundi diligendæ sunt

Sed con Sed con

F F

Solutio. Solutio.

IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XVIII, QUÆST. 120. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XVIII, QUÆST. 120.

dilectione usus, et referendæ sunt ad id dilectione usus, et referendæ sunt ad id quo fruendum est, id est, quod per se quo fruendum est, id est, quod per se bonum est diligendum. Quod autem sic bonum est diligendum. Quod autem sic diligitur, meritorie diligitur, et sine omni diligitur, meritorie diligitur, et sine omni peccato potest esse. peccato potest esse.

SOLUTIO hujus articuli habetur ex ver- SOLUTIO hujus articuli habetur ex ver- bis Apostoli, I ad Corinth. vII, 31, ubi bis Apostoli, I ad Corinth. vII, 31, ubi dicit: Qui utuntur hoc mundo, tamquam dicit: Qui utuntur hoc mundo, tamquam non utantur. Beda, ibidem, « Utamur non utantur. Beda, ibidem, « Utamur hoc mundo ad necessitatem, non ad vo- hoc mundo ad necessitatem, non ad vo- luptatem. » luptatem. »

Unde temporalia possunt tripliciter Unde temporalia possunt tripliciter amari, scilicet ut instrumenta meriti per amari, scilicet ut instrumenta meriti per eleemosynas et opera beneficentiæ. Et eleemosynas et opera beneficentiæ. Et sic meritorie amantur. Ad Hebr. XIII, 16: sic meritorie amantur. Ad Hebr. XIII, 16: Beneficentiæ et communionis nolite obli- Beneficentiæ et communionis nolite obli- visci talibus enim hostiis promeretur visci talibus enim hostiis promeretur Deus. Et addit, ibidem, y. 2: Et hospi- Deus. Et addit, ibidem, y. 2: Et hospi- talitatem nolite oblivisci: per hanc enim talitatem nolite oblivisci: per hanc enim latuerunt quidam, Angelis hospitio re- latuerunt quidam, Angelis hospitio re- ceptis, sicut Abraham et Loth. Et super ceptis, sicut Abraham et Loth. Et super illud Lucæ, XXIV, 29: Et coegerunt illud Lucæ, XXIV, 29: Et coegerunt illum, etc., dicit Gregorius, quod << ho- illum, etc., dicit Gregorius, quod << ho- spites ad hospitium trahendi et cogendi spites ad hospitium trahendi et cogendi sunt. » Quod sine sollicitudine tempora- sunt. » Quod sine sollicitudine tempora- lium fieri non potest. Diliguntur etiam lium fieri non potest. Diliguntur etiam ad necessitatem hujus vitæ, quæ sine ad necessitatem hujus vitæ, quæ sine temporalibus agi non potest: et sic etiam temporalibus agi non potest: et sic etiam diliguntur sine peccato. Tertio modo di- diliguntur sine peccato. Tertio modo di- liguntur, ut finis in eis ponatur, ut dicit liguntur, ut finis in eis ponatur, ut dicit Augustinus in libro de Doctrina Chri- Augustinus in libro de Doctrina Chri- stiana et sic diliguntur ad concupiscen- stiana et sic diliguntur ad concupiscen- tiam, non ad usum. Concupiscentia tiam, non ad usum. Concupiscentia numquam saturatur. Proverb. xxx, 16: numquam saturatur. Proverb. xxx, 16: Ignis numquam dicit: Sufficit, Glossa: Ignis numquam dicit: Sufficit, Glossa: Ignis, id est, avaritia. Eccle. v, 9: Ava- Ignis, id est, avaritia. Eccle. v, 9: Ava- rus non implebitur pecunia. Et, Eccli. x, rus non implebitur pecunia. Et, Eccli. x, 9 et 10 Avaro nihil est scelestius... Ni- 9 et 10 Avaro nihil est scelestius... Ni- hil est iniquius quam amare pecuniam: hil est iniquius quam amare pecuniam: hic enim et animam suam venalem ha- hic enim et animam suam venalem ha- bet, etc. Et ille est qui finem ponit in bet, etc. Et ille est qui finem ponit in pecunia sicut in Deo. Et ideo, ad Ephes. pecunia sicut in Deo. Et ideo, ad Ephes. v, 5, et ad Coloss. 111, 5, avaritia dicitur v, 5, et ad Coloss. 111, 5, avaritia dicitur idolorum servitus 1. idolorum servitus 1.

: :

381 381

quuntur duæ auctoritates Augustini quuntur duæ auctoritates Augustini primo inductæ. primo inductæ.

Illæ autem quæ sunt Matthæi, lo- Illæ autem quæ sunt Matthæi, lo- quuntur de dilectione temporalium ad quuntur de dilectione temporalium ad necessitatem. necessitatem.

Duæ ultimæ vero Aristotelis et Au- Duæ ultimæ vero Aristotelis et Au- gustini, loquuntur de dilectione tempo- gustini, loquuntur de dilectione tempo- ralium, prout temporalia sunt instru- ralium, prout temporalia sunt instru- mentum meriti et virtutis et sic ab mentum meriti et virtutis et sic ab ecclesiasticis personis possunt diligi et ecclesiasticis personis possunt diligi et possideri temporalia. possideri temporalia.

MEMBRI PRIMI MEMBRI PRIMI

ARTICULUS III. ARTICULUS III.

De vitiis avaritiæ adjunctis, et utrum De vitiis avaritiæ adjunctis, et utrum sit peccatum maximum ? sit peccatum maximum ?

Deinde, Quæritur de vitiis adjunctis Deinde, Quæritur de vitiis adjunctis avaritiæ. avaritiæ.

Et quia dicit Augustinus in libro V Et quia dicit Augustinus in libro V super Genesim ad litteram, quod avari- super Genesim ad litteram, quod avari- tia non est tantum pecuniæ, sed etiam tia non est tantum pecuniæ, sed etiam excellentiæ et scientiæ: propter quod excellentiæ et scientiæ: propter quod etiam dicit ibidem, quod Adam in avari- etiam dicit ibidem, quod Adam in avari- tia peccavit quando concupivit esse sicut tia peccavit quando concupivit esse sicut Deus sciendo bonum et malum: vide- Deus sciendo bonum et malum: vide- tur, quod ambitio, quæ cupiditas est dig- tur, quod ambitio, quæ cupiditas est dig- nitatum et excellentiæ, ad avaritiam per- nitatum et excellentiæ, ad avaritiam per- tinet. tinet.

SED CONTRA hoc SED CONTRA hoc

1. Videtur Augustinus dicere in libro 1. Videtur Augustinus dicere in libro de Vera religione sic: « Ambitio sæculi de Vera religione sic: « Ambitio sæculi facit superbos, concupiscentia vero cu- facit superbos, concupiscentia vero cu- riosos. » Et sic videtur, quod potius re- riosos. » Et sic videtur, quod potius re- ducatur ad superbiam quam ad avari- ducatur ad superbiam quam ad avari-

tiam. tiam.

2. Adhuc, Ibidem, in libro II Confes- 2. Adhuc, Ibidem, in libro II Confes- Et de tali dilectione temporalium lo- sionum: « Jubes, Domine, ut contineam Et de tali dilectione temporalium lo- sionum: « Jubes, Domine, ut contineam

1 Ad Ephes. v, 3: Avarus, quod est idolorum 1 Ad Ephes. v, 3: Avarus, quod est idolorum servitus. Ad Coloss. III, 5: Avaritia, quæ est servitus. Ad Coloss. III, 5: Avaritia, quæ est

simulacrorum servitus. simulacrorum servitus.

Quæst. 1. Quæst. 1.

Sed contra. Sed contra.

Quæst. 2. Quæst. 2.

382 382

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

a concupiscentia carnis, et a concupi- a concupiscentia carnis, et a concupi- scentia oculorum, et ab ambitione sæ- scentia oculorum, et ab ambitione sæ- culi. » Cum ergo tangat tria quæ compre- culi. » Cum ergo tangat tria quæ compre- hendunt quidquid est in mundo, ut hendunt quidquid est in mundo, ut dicitur, I Joan. II, 16: Omne quod est in dicitur, I Joan. II, 16: Omne quod est in mundo, concupiscentia carnis est, et con- mundo, concupiscentia carnis est, et con- cupiscentia oculorum, et superbia vitæ : cupiscentia oculorum, et superbia vitæ : et exprimat expresse concupiscentiam et exprimat expresse concupiscentiam carnis, et concupiscentiam oculorum : carnis, et concupiscentiam oculorum : videtur, quod ambitionem sæculi redu- videtur, quod ambitionem sæculi redu- cat ad superbiam : et sic iterum videtur, cat ad superbiam : et sic iterum videtur, quod potius reducitur ad superbiam quod potius reducitur ad superbiam quam ad avaritiam. quam ad avaritiam.

ULTERIUS, Quæritur de vitiis circum- ULTERIUS, Quæritur de vitiis circum- stantibus avaritiam secundum moralem stantibus avaritiam secundum moralem Philosophum. Philosophum.

1. Dicit enim Aristoteles in II et in IV 1. Dicit enim Aristoteles in II et in IV Ethicorum, quod vitia circumstantia li- Ethicorum, quod vitia circumstantia li- beralitatem virtutem, sunt prodigalitas, beralitatem virtutem, sunt prodigalitas, et avaritia. Et cum prodigalitas sit quæ et avaritia. Et cum prodigalitas sit quæ dat danda et non danda, et avaritia sit dat danda et non danda, et avaritia sit quæ retinet retinenda et non retinenda: quæ retinet retinenda et non retinenda: videtur, quod avaritia non secundum videtur, quod avaritia non secundum totum sit vitium: in eo enim quod reti- totum sit vitium: in eo enim quod reti- net retinenda, nihil peccat. Similiter in net retinenda, nihil peccat. Similiter in eo quod retinet non retinenda, dummodo eo quod retinet non retinenda, dummodo ab indigno retineat, nihil peccat, ut in IV ab indigno retineat, nihil peccat, ut in IV Ethicorum dicitur, ubi vituperantur Ethicorum dicitur, ubi vituperantur banausi, quia in histriones expendunt banausi, quia in histriones expendunt substantias. Ergo e contrario laudandi substantias. Ergo e contrario laudandi sunt avari qui retinent et sic avaritia sunt avari qui retinent et sic avaritia secundum aliquem actum uum lauda- secundum aliquem actum uum lauda- bilium bonorum est, et non vitium. bilium bonorum est, et non vitium.

2. Adhuc, Opposita sunt in eodem ge- 2. Adhuc, Opposita sunt in eodem ge- nere: cum ergo avaritia et prodigalitas nere: cum ergo avaritia et prodigalitas opponantur, si avaritia capitale vitium opponantur, si avaritia capitale vitium est, tunc etiam prodigalitas est capitale est, tunc etiam prodigalitas est capitale vitium et sic capitalia vitia non erunt vitium et sic capitalia vitia non erunt tantum septem, sed octo: quod est con- tantum septem, sed octo: quod est con- tra Gregorium, qui dicit tantum esse tra Gregorium, qui dicit tantum esse septem'. septem'.

3. Adhuc, Augustinus super illud Apo- 3. Adhuc, Augustinus super illud Apo- stoli, I ad Corinth. XIII, 5: Charitas non stoli, I ad Corinth. XIII, 5: Charitas non quærit quæ sua sunt, dicit, quod hoc quærit quæ sua sunt, dicit, quod hoc ideo dictum est, quia communia propriis, ideo dictum est, quia communia propriis, non propria communibus anteponit : non propria communibus anteponit :

1 Cf. S. GREGORIUM, Lib. XXXI Moralium. 1 Cf. S. GREGORIUM, Lib. XXXI Moralium.

avaritia auteni e converso propria ante- avaritia auteni e converso propria ante- ponit communibus: sic videtur, quod ponit communibus: sic videtur, quod avaritia non sit in retinendo retinenda, avaritia non sit in retinendo retinenda, et non retinenda, sed potius in hoc, et non retinenda, sed potius in hoc, quod propria communibus anteponit. quod propria communibus anteponit.

ULTERIUS quæritur, Utrum avaritia sit Que ULTERIUS quæritur, Utrum avaritia sit Que maximum peccatum inter capitalia vitia? maximum peccatum inter capitalia vitia? Et videtur, quod sic: quia maximo Et videtur, quod sic: quia maximo peccato comparatur, ad Ephes. v, 5, et peccato comparatur, ad Ephes. v, 5, et ad Coloss. 111, 5: Avaritia, quæ est si- ad Coloss. 111, 5: Avaritia, quæ est si- mulacrorum servitus. Idolorum enim mulacrorum servitus. Idolorum enim servitus maximum peccatum est. servitus maximum peccatum est.

CONTRA: Superbia est maximum deli- Sed co CONTRA: Superbia est maximum deli- Sed co ctum. Patet super illud Psalmi xviii, 14: ctum. Patet super illud Psalmi xviii, 14: Emundabor a delicto maximo: Glossa, Emundabor a delicto maximo: Glossa, id est, a superbia. id est, a superbia.

SOLUTIO. Dicendum ad primam partem SOLUTIO. Dicendum ad primam partem quæstionis, quod ambitio et reducitur quæstionis, quod ambitio et reducitur ad superbiam, et reducitur ad avaritiam ad superbiam, et reducitur ad avaritiam secundum diversas rationes. Sunt enim secundum diversas rationes. Sunt enim quidam qui appetunt dominari propter quidam qui appetunt dominari propter ipsum dominari, ut scilicet in statu et ipsum dominari, ut scilicet in statu et gloria sint et sic reducitur ad super- gloria sint et sic reducitur ad super- biam. Et illi appetunt præesse propter biam. Et illi appetunt præesse propter præesse, ut dicit Gregorius: et illa est præesse, ut dicit Gregorius: et illa est ambitio diaboli, qui concupivit esse su- ambitio diaboli, qui concupivit esse su- per alios æqualiter Deo. Alii autem in per alios æqualiter Deo. Alii autem in civilibus appetunt dominari propter lu- civilibus appetunt dominari propter lu- crum quod accipiunt a subditis, quorum, crum quod accipiunt a subditis, quorum, ut dicitur in VIII Ethicorum, regnum ut dicitur in VIII Ethicorum, regnum vergit in tyrannidem: quia quos regere vergit in tyrannidem: quia quos regere debent, opprimunt. Et de his, Isaiæ, debent, opprimunt. Et de his, Isaiæ, XIX, 4: Tradam Egyptum in manu do- XIX, 4: Tradam Egyptum in manu do- minorum crudelium, et rex fortis domi- minorum crudelium, et rex fortis domi- nabitur eorum. Et hi sunt, de quibus nabitur eorum. Et hi sunt, de quibus dicitur, Amos, vi, 14: Numquid non dicitur, Amos, vi, 14: Numquid non in fortitudine nostra accepimus nobis in fortitudine nostra accepimus nobis cornua ? Et illa reducitur ad avaritiam, cornua ? Et illa reducitur ad avaritiam, et interdicitur in divinis. et interdicitur in divinis.

Et per hoc patet solutio ad auctoritates Et per hoc patet solutio ad auctoritates Augustini pro prima parte inductas. Augustini pro prima parte inductas.

AD ID quod ulterius quæritur de prodi- AD ID quod ulterius quæritur de prodi- galitate, dicendum quod aliud intendit galitate, dicendum quod aliud intendit Theologus, et aliud Ethicus. Ethicus Theologus, et aliud Ethicus. Ethicus

Solu Solu Ad qua Ad qua

Ad quae Ad quae

Ad Ad

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

æst. 3. æst. 3.

IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XVIII, QUÆST. 120. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XVIII, QUÆST. 120.

enim intendit felicitatem civilem, ad enim intendit felicitatem civilem, ad quam deserviunt organice bona fortunæ, quam deserviunt organice bona fortunæ, quæ oportet aliquando acquirere, et ali- quæ oportet aliquando acquirere, et ali- quando retinere: et ideo non condem- quando retinere: et ideo non condem- nat omnem acquisitionem nec retentio- nat omnem acquisitionem nec retentio- nem. Et ideo etiam in legibus et civilibus nem. Et ideo etiam in legibus et civilibus usuræ non condemnantur, sed ordinan- usuræ non condemnantur, sed ordinan- tur. Theologus autem intendit felicita- tur. Theologus autem intendit felicita- tem æternam, quæ eleemosynis et super- tem æternam, quæ eleemosynis et super- erogationibus in pauperes comparatur. erogationibus in pauperes comparatur. Et ideo condemnat retentionem priva- Et ideo condemnat retentionem priva- tam, quæ subtrahit communibus: quia tam, quæ subtrahit communibus: quia propria communibus anteponit, et est propria communibus anteponit, et est contra charitatem quæ communia pro- contra charitatem quæ communia pro- priis anteponit. I Joan. II, 17: Qui ha- priis anteponit. I Joan. II, 17: Qui ha- buerit substantiam hujus mundi, et vi- buerit substantiam hujus mundi, et vi- derit fratrem suum necessitatem habere, derit fratrem suum necessitatem habere, et clauserit viscera sua ab eo, quomodo et clauserit viscera sua ab eo, quomodo charitas Dei manet in eo? Quasi dicat: charitas Dei manet in eo? Quasi dicat: Non est. Non est.