Quæst. 1. Quæst. 1.

342 342

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

sunt proportionabilia : et sic procedit sunt proportionabilia : et sic procedit argumentum primum. Si secundo mo- argumentum primum. Si secundo mo- do tunc delectatio venialis est in bono do tunc delectatio venialis est in bono commutabili citra Deum, et delectatio commutabili citra Deum, et delectatio mortalis supra Deum et contra Deum : mortalis supra Deum et contra Deum : quæ distant in infinitum, et sic non sunt quæ distant in infinitum, et sic non sunt proportionalia et sic procedit objectio proportionalia et sic procedit objectio secunda. Similiter si considerantur in secunda. Similiter si considerantur in reatu obligationis ad pœnam æternam et reatu obligationis ad pœnam æternam et temporalem, distant in infinitum, et sic temporalem, distant in infinitum, et sic non sunt proportionalia: et sic procedit non sunt proportionalia: et sic procedit objectio tertia. objectio tertia.

Unde omnes objectiones procedunt, Unde omnes objectiones procedunt, et per distinctionem soluta est quæstio. et per distinctionem soluta est quæstio.

MEMBRI QUARTI MEMBRI QUARTI

ARTICULUS IV. ARTICULUS IV.

Quæ sit radix peccati venialis, et in quo Quæ sit radix peccati venialis, et in quo sit sicut in subjecto? et, Utrum in sit sicut in subjecto? et, Utrum in hac vita aliquis esse possit sine eo? hac vita aliquis esse possit sine eo? et, Utrum veniale possit fieri mor- et, Utrum veniale possit fieri mor- tale, vel non? tale, vel non?

Quarto quæritur, Quæ sit radix venia- Quarto quæritur, Quæ sit radix venia- lis? lis?

Et, In quo sit sicut in subjecto? Et, In quo sit sicut in subjecto? Et, Utrum in hac vita aliquis possit Et, Utrum in hac vita aliquis possit

esse sine eo? esse sine eo?

Et, Utrum veniale possit fieri mortale, Et, Utrum veniale possit fieri mortale, vel non? vel non?

QUÆRITUR ergo, Quæ sit radix ejus? QUÆRITUR ergo, Quæ sit radix ejus? Et videtur, quod libido. Et videtur, quod libido.

1. Augustinus in libro de Libero arbi- 1. Augustinus in libro de Libero arbi- trio dicit, quod libido est improba vo- trio dicit, quod libido est improba vo- luntas ex qua procedit peccatum in eo luntas ex qua procedit peccatum in eo quo male libet veniale peccatum est, quo male libet veniale peccatum est, et male libet ergo procedit ex libidine et male libet ergo procedit ex libidine sicut ex radice. sicut ex radice.

2. Adhuc, Augustinus in Hypognosti- 2. Adhuc, Augustinus in Hypognosti- con : « Omne quod male libet, libido con : « Omne quod male libet, libido

est. » Peccatum veniale male libet. Ergo est. » Peccatum veniale male libet. Ergo libido est vel ex libidine est. libido est vel ex libidine est.

ULTERIUS quæritur, In quo est sicut in ULTERIUS quæritur, In quo est sicut in subjecto? subjecto?

Et videtur, quod in inferiori parte ra- Et videtur, quod in inferiori parte ra- tionis, vel in sensualitate: quia, sicut tionis, vel in sensualitate: quia, sicut in præhabitis ostensum est, peccatum in præhabitis ostensum est, peccatum consummatur in nobis sicut in primis consummatur in nobis sicut in primis parentibus, ita quod sensualitas suadet, parentibus, ita quod sensualitas suadet, inferior pars rationis decipitur sicut mu- inferior pars rationis decipitur sicut mu- lier, superior pars rationis avertitur a lier, superior pars rationis avertitur a bono incommutabili : ergo videtur, quod bono incommutabili : ergo videtur, quod in superiori parte rationis non sit veniale: in superiori parte rationis non sit veniale: ergo est vel in inferiori parte, vel in ergo est vel in inferiori parte, vel in sensualitate. sensualitate.

CONTRA: CONTRA:

Proverb. xxiv, 16, super illud: Sep- Proverb. xxiv, 16, super illud: Sep- ties in die cadet justus, et resurget, ties in die cadet justus, et resurget, Glossa« De levibus peccatis agit, sine Glossa« De levibus peccatis agit, sine quibus hæc vita non ducitur. » Per igno- quibus hæc vita non ducitur. » Per igno- rantiam vel oblivionem vel subreptio- rantiam vel oblivionem vel subreptio- nem vel per necessitatem carnis singulis nem vel per necessitatem carnis singulis diebus inviti vel nolentes peccamus. diebus inviti vel nolentes peccamus. Ignorantia et subreptio cadunt in infe- Ignorantia et subreptio cadunt in infe- riorem partem rationis. Ergo et veniale riorem partem rationis. Ergo et veniale peccatum. peccatum.

Sed Sed

ULTERIUS quæritur, Si aliquis possit Qu ULTERIUS quæritur, Si aliquis possit Qu esse sine veniali in hac vita? esse sine veniali in hac vita? Videtur, quod non. Videtur, quod non.

1. Proverb. xx, 9: Quis potest dice- 1. Proverb. xx, 9: Quis potest dice- re Mundum est cor meum: purus sum re Mundum est cor meum: purus sum a peccato? Quasi dicat: Nullus. Et con- a peccato? Quasi dicat: Nullus. Et con- stat, quod non loquitur de mortali, sine stat, quod non loquitur de mortali, sine quo multi sunt: ergo videtur, quod lo- quo multi sunt: ergo videtur, quod lo- quitur de veniali: ergo nullus in hac quitur de veniali: ergo nullus in hac vita potest esse sine veniali peccato. vita potest esse sine veniali peccato.

2. Adhuc, Augustinus super illud: 2. Adhuc, Augustinus super illud: epist. 1 Joannis, 1, 8: Si dixerimus quo- epist. 1 Joannis, 1, 8: Si dixerimus quo- niam peccatum non habemus, etc. : niam peccatum non habemus, etc. : « Impossibile est sanctum aliquem ali- « Impossibile est sanctum aliquem ali- quando in terrenis non cadere pecca- quando in terrenis non cadere pecca- tis. » tis. »

3. Adhuc, Idem in libro Retractatio- 3. Adhuc, Idem in libro Retractatio- num : « Sicut non impediunt a vita num : « Sicut non impediunt a vita æterna justum peccata venialia, sine æterna justum peccata venialia, sine quibus vita ista non ducitur : sic ad sa- quibus vita ista non ducitur : sic ad sa- lutem æternam nihil prosunt impio ali- lutem æternam nihil prosunt impio ali-

æst 4. æst 4.

olutio. olutio. quæst. 1. quæst. 1.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XVIII, QUÆST. 114. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XVIII, QUÆST. 114.

mortalis. mortalis.

343 343

qua bona opera, sine quibus vita cujus- specialiter et sic est radix venialis et qua bona opera, sine quibus vita cujus- specialiter et sic est radix venialis et libet pessimi difficiliter invenitur. » libet pessimi difficiliter invenitur. » Ergo nullus est sine peccato veniali. Ergo nullus est sine peccato veniali.

4. Adhuc, Idem, ibidem in eodem li- 4. Adhuc, Idem, ibidem in eodem li- bro: « Nemo utens liberæ voluntatis bro: « Nemo utens liberæ voluntatis arbitrio, hic vivere potest sine peccato. » arbitrio, hic vivere potest sine peccato. » Et constat, quod hoc non intelligit de Et constat, quod hoc non intelligit de mortali. Ergo de veniali et sic nullus mortali. Ergo de veniali et sic nullus sine veniali in hac vita potest esse. sine veniali in hac vita potest esse.

AD SECUNDO quæsitum dicendum, quod Ad quæst. 2. AD SECUNDO quæsitum dicendum, quod Ad quæst. 2. in uno genere peccati intelligitur quod in uno genere peccati intelligitur quod dicit Augustinus, quod perficitur ad mo- dicit Augustinus, quod perficitur ad mo- dum peccati primorum parentum. In di- dum peccati primorum parentum. In di- versis autem generibus peccatorum non versis autem generibus peccatorum non est ita. Unde cum veniale peccatum ex est ita. Unde cum veniale peccatum ex multis occasionibus oriatur, sicut in multis occasionibus oriatur, sicut in

ULTERIUS quæritur, Utrum veniale præinducta Glossa de Proverbiis dicitur, ULTERIUS quæritur, Utrum veniale præinducta Glossa de Proverbiis dicitur, possit fieri mortale? possit fieri mortale?

Et videtur, quod sic. Et videtur, quod sic.

: :

1. Augustinus « Nihil est adeo ve- 1. Augustinus « Nihil est adeo ve- niale quod non possit fieri mortale, dum niale quod non possit fieri mortale, dum placet. » Ergo peccatum veniale potest placet. » Ergo peccatum veniale potest fieri mortale. fieri mortale.

dicimus quod aliquando potest esse ve- dicimus quod aliquando potest esse ve- niale in superiori parte rationis, sicut in niale in superiori parte rationis, sicut in antehabitis dictum et probatum est : antehabitis dictum et probatum est : frequentius tamen est in inferiori parte frequentius tamen est in inferiori parte rationis, et secundum primum motum rationis, et secundum primum motum in sensualitate. Unde concedendum est, in sensualitate. Unde concedendum est, quod aliquando est in superiori parte quod aliquando est in superiori parte rationis, sed frequentius in inferiori, ut rationis, sed frequentius in inferiori, ut dictum est. dictum est.

2. Adhuc, Idem super illud Psalmi 2. Adhuc, Idem super illud Psalmi XXXIX, 13: Multiplicatæ sunt super ca- XXXIX, 13: Multiplicatæ sunt super ca- pillos capitis mei. « Si vitasti grandia, pillos capitis mei. « Si vitasti grandia, cave ne obruaris arena. » Sed non cave ne obruaris arena. » Sed non obruitur homo nisi per mortalia. Ergo dum quod procedit et propter hoc ali- obruitur homo nisi per mortalia. Ergo dum quod procedit et propter hoc ali- venialia possunt fieri mortalia. venialia possunt fieri mortalia.

SOLUTIO. Ad primo quæsitum dicen- SOLUTIO. Ad primo quæsitum dicen- dum, quod libido tripliciter dicitur. Pri- dum, quod libido tripliciter dicitur. Pri- mo modo dicitur improba voluntas mo modo dicitur improba voluntas pascens in quocumque bono commuta- pascens in quocumque bono commuta- bili. Et sic omne peccatum oritur ex li- bili. Et sic omne peccatum oritur ex li- bidine tam veniale quam mortale. Se- bidine tam veniale quam mortale. Se- cundo modo, dicitur libido improba cundo modo, dicitur libido improba voluntas pascens se contra Deum in voluntas pascens se contra Deum in bono commutabili. Et sic solum pecca- bono commutabili. Et sic solum pecca- tum mortale oritur ex libidine. Tertio tum mortale oritur ex libidine. Tertio modo, dicitur libido antonomastice, li- modo, dicitur libido antonomastice, li- bido scilicet venereorum in coitu, de bido scilicet venereorum in coitu, de qua dicitur, quod concupiscibilis in ge- qua dicitur, quod concupiscibilis in ge- nerativa est corrupta et infecta, ex qua nerativa est corrupta et infecta, ex qua oritur peccatum originale in parentibus, oritur peccatum originale in parentibus, ut dicit Augustinus in libro de Nuptiis et ut dicit Augustinus in libro de Nuptiis et concupiscentia, quod « peccatum origi- concupiscentia, quod « peccatum origi- nale non transmittit in posteros propa- nale non transmittit in posteros propa- go, sed libido. »> go, sed libido. »>

AD PRIMUM ergo dicendum, quod li- AD PRIMUM ergo dicendum, quod li- bido in dicto Augustini accipitur primo bido in dicto Augustini accipitur primo modo quia sic bene est origo et radix modo quia sic bene est origo et radix venialis peccati. venialis peccati.

AD ALIUD dicendum, quod ibi Augusti- AD ALIUD dicendum, quod ibi Augusti- nus accipit libidinem generaliter non nus accipit libidinem generaliter non

AD ID quod contra objicitur, dicen- Ad object. AD ID quod contra objicitur, dicen- Ad object.

quando est in superiori parte rationis. quando est in superiori parte rationis.

AD TERTIO quæsitum dicendum, quod Ad quæst. 3. AD TERTIO quæsitum dicendum, quod Ad quæst. 3. meo judicio in hac vita corrupta vix meo judicio in hac vita corrupta vix vel non potest homo esse sine veniali vel non potest homo esse sine veniali peccato, nisi forte ad horam quando fe- peccato, nisi forte ad horam quando fe- cit confessionem, sicut in præhabitis, in cit confessionem, sicut in præhabitis, in distinct. XXVI, de gratia operante et distinct. XXVI, de gratia operante et cooperante probatum est. Ibi enim di- cooperante probatum est. Ibi enim di- ctum est, quod ante reparationem non ctum est, quod ante reparationem non potest homo non peccare venialiter, ut potest homo non peccare venialiter, ut probant quatuor objecta quæ ad hoc in- probant quatuor objecta quæ ad hoc in- ducta sunt. ducta sunt.

AD QUARTO et ultimo quæsitum dicen- Ad quæst 4. AD QUARTO et ultimo quæsitum dicen- Ad quæst 4. dum, quod veniale acceptum in actu dum, quod veniale acceptum in actu isto vel illo numquam fit mortale, quan- isto vel illo numquam fit mortale, quan- do est veniale ex genere: sed placentia do est veniale ex genere: sed placentia adjuncta et contemptus possunt esse adjuncta et contemptus possunt esse mortalia, quando scilicet bonum incom- mortalia, quando scilicet bonum incom- mutabile contemnitur propter bonum mutabile contemnitur propter bonum commutabile, vel placentia boni com- commutabile, vel placentia boni com- mutabilis excrescit ad exclusionem boni mutabilis excrescit ad exclusionem boni incommutabilis. incommutabilis.

Et per hoc etiam patet solutio ad se- Et per hoc etiam patet solutio ad se- quens de Glossa: quia eodem modo lo- quens de Glossa: quia eodem modo lo- quitur: quia arena (per quam intelligi- quitur: quia arena (per quam intelligi-

Quæst. Quæst.

344 344

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

tur multitudo venialium) non obruit nisi tur multitudo venialium) non obruit nisi per placentiam excrescentem vel con- per placentiam excrescentem vel con- temptum, sicut dictum est. temptum, sicut dictum est.

MEMBRI QUARTI MEMBRI QUARTI

ARTICULUS V. ARTICULUS V.

Utrum omne peccatum veniale venia di- Utrum omne peccatum veniale venia di- gnum sit, vel aliquod æternaliter pu- gnum sit, vel aliquod æternaliter pu- niatur in peccante' ? niatur in peccante' ?

Quinto quæritur, Utrum omne veniale Quinto quæritur, Utrum omne veniale dignum sit venia, vel aliquod æternali- dignum sit venia, vel aliquod æternali- ter puniatur in peccante ? ter puniatur in peccante ?

: :

dictum est: quia non potest homo etiam dictum est: quia non potest homo etiam post reparationem non peccare veniali- post reparationem non peccare veniali- ter, ut dicit Augustinus super illud epist. ter, ut dicit Augustinus super illud epist. I Joannis, 1, 8 Si dixerimus quoniam I Joannis, 1, 8 Si dixerimus quoniam peccatum non habemus, etc., decedat cum peccatum non habemus, etc., decedat cum veniali de quo non est contritus actu. veniali de quo non est contritus actu. Constat, quod illud veniale non est re- Constat, quod illud veniale non est re- missum in hac vita: et post mortem missum in hac vita: et post mortem non est locus remissionis. Ergo nec post non est locus remissionis. Ergo nec post hanc vitam remittitur: ergo remanet in hanc vitam remittitur: ergo remanet in eo in beatitudine æterna. eo in beatitudine æterna.

Et hoc quidam nituntur probare per Et hoc quidam nituntur probare per talem rationem: quia gratia et gloria talem rationem: quia gratia et gloria proportionem habent: et decedens in proportionem habent: et decedens in gratia habebit gloriam et veniale pecca- gratia habebit gloriam et veniale pecca- tum non repugnat gratiæ: ergo nec glo- tum non repugnat gratiæ: ergo nec glo- riæ et ita potest esse cum gloria. riæ et ita potest esse cum gloria.

CONTRA: CONTRA:

1. Apocal. xiv, 5: Sine macula sunt 1. Apocal. xiv, 5: Sine macula sunt ante thronum Dei. Sed macula est ma- ante thronum Dei. Sed macula est ma-

Videtur enim, quod aliquod puniatur cula venialis peccati. Ergo nullus cum Videtur enim, quod aliquod puniatur cula venialis peccati. Ergo nullus cum æternaliter. æternaliter. macula venialis peccati est ante thro- macula venialis peccati est ante thro- num Dei. num Dei.

Ponamus enim, quod aliquis decedat Ponamus enim, quod aliquis decedat in mortali peccato uno vel pluribus, et in mortali peccato uno vel pluribus, et multis venialibus. Cum ergo sit locus re- multis venialibus. Cum ergo sit locus re- missionis post hanc vitam, ut dicunt missionis post hanc vitam, ut dicunt Sancti, sed potius receptionis eorum quæ Sancti, sed potius receptionis eorum quæ quis gessit in corpore, secundum quod quis gessit in corpore, secundum quod dicitur, II ad Corinth. v, 10: Omnes nos dicitur, II ad Corinth. v, 10: Omnes nos manifestari oportet ante tribunal Christi, manifestari oportet ante tribunal Christi, ut referat unusquisque propria corporis, ut referat unusquisque propria corporis, prout gessit, sive bonum, sive malum. prout gessit, sive bonum, sive malum. Illa venialia post mortem non remittun- Illa venialia post mortem non remittun- tur. Ergo videtur, quod cum mortalibus tur. Ergo videtur, quod cum mortalibus æternaliter puniantur: et sic reatus ve- æternaliter puniantur: et sic reatus ve- nialis peccati videtur esse reatus pœnæ nialis peccati videtur esse reatus pœnæ æternæ quod in antehabitis improba- æternæ quod in antehabitis improba- tum est male ergo dicitur veniale. tum est male ergo dicitur veniale.

JUXTA hoc quæritur hic gratia ejusdem, JUXTA hoc quæritur hic gratia ejusdem, Utrum in aliquo qui evolat ad regnum Utrum in aliquo qui evolat ad regnum coelorum, sit aliquod veniale peccatum? coelorum, sit aliquod veniale peccatum? Et videtur, quod sic. Et videtur, quod sic.

Ponamus enim, quod aliquis justus et Ponamus enim, quod aliquis justus et in gratia existens, qui tamen sive venia- in gratia existens, qui tamen sive venia- li esse non potest, sicut in antehabitis li esse non potest, sicut in antehabitis

11 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in IV Sen- 11 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in IV Sen- tentiarum, Dist, XXI, Art. 8. Tom. XXX hujusce tentiarum, Dist, XXI, Art. 8. Tom. XXX hujusce

2. Adhuc, Daniel. 1, 3 et seq., Prin- 2. Adhuc, Daniel. 1, 3 et seq., Prin- ceps Babylonis præcepit principi eunu- ceps Babylonis præcepit principi eunu- chorum suorum, ut introduceret pueros chorum suorum, ut introduceret pueros nobiles decoros forma, cautos scientia, nobiles decoros forma, cautos scientia, doctos disciplina, in quibus nulla esset doctos disciplina, in quibus nulla esset macula. Si hoc est de magnificentia re- macula. Si hoc est de magnificentia re- gis terreni, quod sine macula sint qui gis terreni, quod sine macula sint qui assistunt ei, multo magis est de magnifi- assistunt ei, multo magis est de magnifi- centia regis coelestis, quod penitus sine centia regis coelestis, quod penitus sine macula sint qui assistunt ei in gloria: macula sint qui assistunt ei in gloria: ergo sine macula venialis peccati sunt ergo sine macula venialis peccati sunt sancti in gloria. sancti in gloria.

Sed contr Sed contr

SOLUTIO. Dicendum ad primam quæ- -Solutio. SOLUTIO. Dicendum ad primam quæ- -Solutio. stionem, quod satis bene videntur ad hoc stionem, quod satis bene videntur ad hoc respondere Præpositivus et Gulielmus respondere Præpositivus et Gulielmus Altisiodorensis. Dixerunt enim, quod ve- Altisiodorensis. Dixerunt enim, quod ve- niale est, quod ex se non habet reatum niale est, quod ex se non habet reatum pœnæ æternæ, sed est venia dignum. pœnæ æternæ, sed est venia dignum.

Ad id quod objicitur de illo qui dece- Ad id quod objicitur de illo qui dece- dit cum mortalibus et venialibus, dixe- dit cum mortalibus et venialibus, dixe- runt, quod in tali non punitur veniale runt, quod in tali non punitur veniale æternaliter ex se, sed ex concomitantia æternaliter ex se, sed ex concomitantia

novæ editionis. novæ editionis.

quæst. quæst.

IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XVIII, QUÆST. 115. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XVIII, QUÆST. 115.

cum mortali, hoc est, per accidens: cum mortali, hoc est, per accidens: quia scilicet decedenti cum peccato mor- quia scilicet decedenti cum peccato mor- tali nulla potest fieri peccati remissio tali nulla potest fieri peccati remissio deinceps. Et hoc est quod celebrat Ec- deinceps. Et hoc est quod celebrat Ec- clesia in vigilia defunctorum dicens, quod clesia in vigilia defunctorum dicens, quod « in inferno nulla est redemptio. »> « in inferno nulla est redemptio. »>

AD SECUNDO quæsitum dixerunt et be- AD SECUNDO quæsitum dixerunt et be- ne, quod si insit decedenti justo veniale, ne, quod si insit decedenti justo veniale, remittitur per gratiam finalem in qua remittitur per gratiam finalem in qua decedit justus. Hanc enim gratiam in hoc decedit justus. Hanc enim gratiam in hoc dicunt potentiorem esse alia gratia : dicunt potentiorem esse alia gratia : quia, ut dicit Augustinus, hæc sola gra- quia, ut dicit Augustinus, hæc sola gra- tia habet, quod addit donum perseve- tia habet, quod addit donum perseve- rantiæ, quod potissimum est remittendo. rantiæ, quod potissimum est remittendo. Matth. x, 22: Qui perseveraverit usque Matth. x, 22: Qui perseveraverit usque in finem, hic salvus erit. Et ideo sunt in finem, hic salvus erit. Et ideo sunt ante thronum Dei sine macula: trans- ante thronum Dei sine macula: trans- eunt enim sine macula. eunt enim sine macula.

MEMBRUM V. MEMBRUM V.

De differentiis peccatorum. De differentiis peccatorum.

345 345

De differentiis venialis peccati secun- De differentiis venialis peccati secun- dum primum motum, et levem delecta- dum primum motum, et levem delecta- tionem, et morosam, supra in tractatu tionem, et morosam, supra in tractatu de tentationibus dæmonum multum dis- de tentationibus dæmonum multum dis- putatum est 1, quando scilicet sit veniale, putatum est 1, quando scilicet sit veniale, et quando gravius, et quando sit mortale et quando gravius, et quando sit mortale peccatum in distinctione XXIV libri II peccatum in distinctione XXIV libri II

Sententiarum dictum est 2 : et ideo de Sententiarum dictum est 2 : et ideo de his non oportet hic dicere. his non oportet hic dicere.

QUESTIO CXV. QUESTIO CXV.

De septem vitiis capitalibus, quæ mortalia dicuntur in communi. De septem vitiis capitalibus, quæ mortalia dicuntur in communi.

Sed transeundum est ad tractandum Sed transeundum est ad tractandum de mortali peccato et differentiis ejus. de mortali peccato et differentiis ejus. Hoc enim est quod, ut dicit Magister, Hoc enim est quod, ut dicit Magister, inter differentias peccatorum proxi- inter differentias peccatorum proxi- mum occurrit post veniale peccatum. mum occurrit post veniale peccatum.

Primo ergo quæritur, Quid sit mortale Primo ergo quæritur, Quid sit mortale peccatum ? peccatum ?

Secundo, Quæ sit differentia inter Secundo, Quæ sit differentia inter mortale et criminale? mortale et criminale?

Tertio, Quæ sit differentia inter cri- Tertio, Quæ sit differentia inter cri- minale et radicale? minale et radicale?

Post hæc fiet inquisitio de differentiis Post hæc fiet inquisitio de differentiis capitalium ad invicem et in speciali, sci- capitalium ad invicem et in speciali, sci-

1 Cf. Opp. B. Alberti. Ia Part. Summæ de 1 Cf. Opp. B. Alberti. Ia Part. Summæ de Creaturis, Tract. IV, Quæst. 79. Tom. XXXII Creaturis, Tract. IV, Quæst. 79. Tom. XXXII hujusce novæ editionis. hujusce novæ editionis.

licet superbia, invidia, acedia, ira, avari- licet superbia, invidia, acedia, ira, avari- tia, gula, luxuria. tia, gula, luxuria.

MEMBRUM I. MEMBRUM I.

Quid sit mortale peccatum ? Quid sit mortale peccatum ?

Ad primum sic proceditur : Ad primum sic proceditur : Videtur, quod non debeat dici mortale Videtur, quod non debeat dici mortale peccatum. peccatum.

2 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Senten- 2 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Senten- tiarum, Dist. XXIV, Tom. XXVII ejusdem edi- tiarum, Dist. XXIV, Tom. XXVII ejusdem edi- tionis. tionis.

Solutio. Solutio.

Ad 1. Ad 1.

346 346

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

1. Si enim dicitur mortale peccatum, 1. Si enim dicitur mortale peccatum, quod morte punitur: tunc non omne quod morte punitur: tunc non omne mortale potest dici mortale: quia non mortale potest dici mortale: quia non omne mortale morte punitur, scilicet na- omne mortale morte punitur, scilicet na- turæ fornicatio enim non punitur morte turæ fornicatio enim non punitur morte temporali secundum legem. temporali secundum legem.

3. Si autem dicatur mortale, quod 3. Si autem dicatur mortale, quod morte æterna puniendum est in inferno: morte æterna puniendum est in inferno: tunc videtur, quod non per se dicatur tunc videtur, quod non per se dicatur mortale, sed conditionaliter, ut si per mortale, sed conditionaliter, ut si per poenitentiam non deleatur: quia si per poenitentiam non deleatur: quia si per poenitentiam deletur, non punietur mor- poenitentiam deletur, non punietur mor- te æterna et sic conditionaliter dicitur te æterna et sic conditionaliter dicitur mortale, non per se. mortale, non per se.

3. Adhuc, Qui damnati sunt in infer- 3. Adhuc, Qui damnati sunt in infer- no, non videntur esse mortui: vivunt no, non videntur esse mortui: vivunt enim, et sentiunt, et intelligunt: qui enim, et sentiunt, et intelligunt: qui sunt actus vitæ. Apocal. 1x, 6: In die- sunt actus vitæ. Apocal. 1x, 6: In die- bus illis quærent homines mortem, et bus illis quærent homines mortem, et non invenient eam : et desiderabunt mo- non invenient eam : et desiderabunt mo- ri et fugiet mors ab eis. Et sic videtur, ri et fugiet mors ab eis. Et sic videtur, quod mortale non debeat dici mortale ob quod mortale non debeat dici mortale ob hoc, quod in inferno punitur. hoc, quod in inferno punitur.

tam per gratiam. Sicut enim anima in- tam per gratiam. Sicut enim anima in- fluit vitam corpori, ita Deus influit vi- fluit vitam corpori, ita Deus influit vi- tam animæ. tam animæ.

AD ID quod dicitur, quod conditionali- AD ID quod dicitur, quod conditionali- ter dicatur mortale, dicendum quod sim- ter dicatur mortale, dicendum quod sim- pliciter dicitur mortale: quia morte æter- pliciter dicitur mortale: quia morte æter- na dignum est quamdiu est. Si autem na dignum est quamdiu est. Si autem per pœnitentiam deletur: tunc non est per pœnitentiam deletur: tunc non est mortale, quia per gratiam deletum est. mortale, quia per gratiam deletum est.

AD ID quod objicitur, quod illi qui in AD ID quod objicitur, quod illi qui in inferno sunt, vivunt, dicendum, quod ta- inferno sunt, vivunt, dicendum, quod ta- lis vita continua mors est: quia continua lis vita continua mors est: quia continua separatio a beatæ vitæ principio, et con- separatio a beatæ vitæ principio, et con- tinuus sensus mortis æternæ. Unde Ber- tinuus sensus mortis æternæ. Unde Ber- nardus super Cantica: « Continue mo- nardus super Cantica: « Continue mo- ritur, et numquam permoritur vivens in ritur, et numquam permoritur vivens in inferno. » inferno. »

MEMBRUM II. MEMBRUM II.

minale? minale?

Si autem dicatur mortale, quia separat Quæ sit differentia inter mortale et cri- Si autem dicatur mortale, quia separat Quæ sit differentia inter mortale et cri- a vita gratiæ tunc videtur, quod sola a vita gratiæ tunc videtur, quod sola infidelitas dicitur mortale peccatum. Ha- infidelitas dicitur mortale peccatum. Ha-

bacuc, II, bacuc, II, Et ita non sunt multa mortalia, sed Et ita non sunt multa mortalia, sed

4: Justus ex fide sua vivet 1. 4: Justus ex fide sua vivet 1.

unum. unum.

SOLUTIO. Dicendum, quod mortale di- SOLUTIO. Dicendum, quod mortale di- citur mortale et mors animæ: quia se- citur mortale et mors animæ: quia se- parat a principio vitæ quod est Deus, et parat a principio vitæ quod est Deus, et ab influentia vitæ quæ est gratia gratum ab influentia vitæ quæ est gratia gratum faciens. Potest etiam dici mortale, quia faciens. Potest etiam dici mortale, quia punitur morte æterna. Ad Roman. 1, 18 punitur morte æterna. Ad Roman. 1, 18 et seq., Apostolus enumerat multa mor- et seq., Apostolus enumerat multa mor- talia peccata, et postea infert : Non in- talia peccata, et postea infert : Non in- tellexerunt quoniam qui talia agunt di- tellexerunt quoniam qui talia agunt di- gni sunt morte et non solum qui ea gni sunt morte et non solum qui ea faciunt, sed etiam qui consentiunt fa- faciunt, sed etiam qui consentiunt fa- cientibus. cientibus.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod non AD PRIMUM ergo dicendum, quod non ideo dicitur mortale, quod puniatur mor- ideo dicitur mortale, quod puniatur mor- te temporali sed, ut dictum est, quia te temporali sed, ut dictum est, quia separat a principio vitæ, sicut dictum separat a principio vitæ, sicut dictum est, quod est Deus, quod influit vi- est, quod est Deus, quod influit vi-

1 Cf. Joan. 111, 36; ad Roman. 1, 17; ad Galat. 1 Cf. Joan. 111, 36; ad Roman. 1, 17; ad Galat.

SECUNDO quæritur, Quæ sit differentia SECUNDO quæritur, Quæ sit differentia inter mortale et criminale? inter mortale et criminale?

Et statim accipitur differentia ex Isi- Et statim accipitur differentia ex Isi- doro. Isidorus enim dicit, « quod pecca- doro. Isidorus enim dicit, « quod pecca- tum mortale est, quod per reatum ad tum mortale est, quod per reatum ad mortem æternam obligat: crimen autem mortem æternam obligat: crimen autem quod polluit. » quod polluit. »

Ad 3. Ad 3.

SI ULTERIUS quæritur, Unde dicatur Quest. SI ULTERIUS quæritur, Unde dicatur Quest. capitale peccatum ? capitale peccatum ?

Si enim dicitur capitale, quod capite Si enim dicitur capitale, quod capite punitur: cum caput viri Deus sit, ut di- punitur: cum caput viri Deus sit, ut di- cit Apostolus, 1 Corinth. x1, 3, quod cit Apostolus, 1 Corinth. x1, 3, quod omne mortale capitale sit: quia per omne mortale capitale sit: quia per quodlibet mortale præciditur hoc caput quodlibet mortale præciditur hoc caput quod est Deus. quod est Deus.

ADHUC, Cum multis nominibus nomi- Quest ADHUC, Cum multis nominibus nomi- Quest netur peccatum mortale, dicitur enim netur peccatum mortale, dicitur enim peccatum, dicitur malum, dicitur vitium, peccatum, dicitur malum, dicitur vitium,

111, 11 ; ad Hebr. x, 38. 111, 11 ; ad Hebr. x, 38.

Solutio. Solutio.

Ad quæst. 2. Ad quæst. 2.

Adquæst. 1. Adquæst. 1.

IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XVIII, QUÆST. 116. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XVIII, QUÆST. 116.

dicitur culpa, dicitur crimen, dicitur te- dicitur culpa, dicitur crimen, dicitur te- nebra, dicitur reatus, dicitur macula, nebra, dicitur reatus, dicitur macula, quæritur, unde accipit tot nominum di- quæritur, unde accipit tot nominum di-

versitates ? versitates ?

SOLUTIO. Dicendum, quod peccatum SOLUTIO. Dicendum, quod peccatum dicitur peccatum in quantum est con- dicitur peccatum in quantum est con- tra rectitudinem legis divinæ. Unde di- tra rectitudinem legis divinæ. Unde di- cit Ambrosius: « Peccatum est præ- cit Ambrosius: « Peccatum est præ- varicatio legis divinæ et coelestium in- varicatio legis divinæ et coelestium in- obedientia mandatorum. » Sed in quan- obedientia mandatorum. » Sed in quan- tum est contrarium virtuti, quæ lau- tum est contrarium virtuti, quæ lau- dabilium et honorabilium bonorum est, dabilium et honorabilium bonorum est, ut dicit Aristoteles, sic accipit nomen ut dicit Aristoteles, sic accipit nomen criminis quia polluit decorem virtutis, criminis quia polluit decorem virtutis, cui debetur honos et laus. Vitium autem cui debetur honos et laus. Vitium autem dicitur, in quantum vitiat et deturpat dicitur, in quantum vitiat et deturpat pulchritudinem boni naturalis. Culpa pulchritudinem boni naturalis. Culpa vero dicitur, in quantum est culpabile et vero dicitur, in quantum est culpabile et vituperabile a justissimo judice Deo. vituperabile a justissimo judice Deo. Malum autem dicitur, ut dicit Augusti- Malum autem dicitur, ut dicit Augusti- nus, quia aliquid adimit de bono natu- nus, quia aliquid adimit de bono natu- rali. Tenebra spiritualis dicitur, in quan- rali. Tenebra spiritualis dicitur, in quan- tum est contrarium luci gratiæ: quia tum est contrarium luci gratiæ: quia per gratiam illuminatur anima: quod lu- per gratiam illuminatur anima: quod lu- men tollitur per peccatum. Reatus dici- men tollitur per peccatum. Reatus dici- tur, quia obligat ad mortem æternam : tur, quia obligat ad mortem æternam : et sic etiam dicitur mortale, ut supra et sic etiam dicitur mortale, ut supra in objectione probatum est. in objectione probatum est.

347 347

id quod capite plectitur sive punitur. id quod capite plectitur sive punitur. Sic omne mortale est capitale, sicut in Sic omne mortale est capitale, sicut in objectione probatum est. Aliquando di- objectione probatum est. Aliquando di- citur capitale, ex quo sicut ex capite citur capitale, ex quo sicut ex capite multa alia oriuntur. Sic dicuntur septem multa alia oriuntur. Sic dicuntur septem capitalia peccata tantum, scilicet super- capitalia peccata tantum, scilicet super- bia, invidia, acedia, ira, avaritia, gula, bia, invidia, acedia, ira, avaritia, gula, luxuria. luxuria.

MEMBRUM III. MEMBRUM III.

Quæ sit differentia inter criminale et Quæ sit differentia inter criminale et radicale ? radicale ?

TERTIO quæritur, Quæ sit differentia TERTIO quæritur, Quæ sit differentia inter criminale et radicale ? inter criminale et radicale ?

Et ad hoc jam patet solutio: quia Et ad hoc jam patet solutio: quia criminale est, quod contrarium est ho- criminale est, quod contrarium est ho- nori et laudabilitati virtutis, ut jam di- nori et laudabilitati virtutis, ut jam di- ctum est. Radicale autem est, quod ctum est. Radicale autem est, quod sicut radix quædam est præstans libidi- sicut radix quædam est præstans libidi- nem ex parte conversionis ad commuta- nem ex parte conversionis ad commuta- bile bonum sicut dicitur, I ad Timoth. bile bonum sicut dicitur, I ad Timoth. VI, 10 Radix omnium malorum est cu- VI, 10 Radix omnium malorum est cu- piditas. Et sumitur ibi cupiditas genera- piditas. Et sumitur ibi cupiditas genera- liter pro improba voluntate concupiscente liter pro improba voluntate concupiscente inordinate commutabile bonum, secun- inordinate commutabile bonum, secun-

AD ID quod quæritur, Unde dicatur dum quod dicitur, I Joan. 11, 16: Omne AD ID quod quæritur, Unde dicatur dum quod dicitur, I Joan. 11, 16: Omne capitale ? capitale ? quod est in mundo, concupiscentia carnis quod est in mundo, concupiscentia carnis est, et concupiscentia oculorum, et su- est, et concupiscentia oculorum, et su- perbia vitæ. perbia vitæ.

Dicendum, quod dupliciter dicitur ca- Dicendum, quod dupliciter dicitur ca- pitale. Aliquando dicitur capitale omne pitale. Aliquando dicitur capitale omne

QUESTIO CXVI. QUESTIO CXVI.

De differentiis capitalium peccatorum ad invicem in speciali, De differentiis capitalium peccatorum ad invicem in speciali, et primo de superbia. et primo de superbia.

Post hæc quæritur de differentiis capi- Post hæc quæritur de differentiis capi- talium ad invicem, et in speciali. talium ad invicem, et in speciali.

Et primo de superbia: et postea de Et primo de superbia: et postea de aliis per ordinem. aliis per ordinem.

De superbia duo quæremus. De superbia duo quæremus.

Primo scilicet de superbia in se. Primo scilicet de superbia in se.

Secundo, De filialibus ejus quas ponit Secundo, De filialibus ejus quas ponit Gregorius super illud Job, xxxix, 25: Gregorius super illud Job, xxxix, 25:

Quæst. 2. Quæst. 2.

348 348

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Exhortationem ducum, et ululatum Exhortationem ducum, et ululatum exercitus. exercitus.

De superbia in se quæremus quatuor De superbia in se quæremus quatuor sub uno articulo : quia unum declaratur sub uno articulo : quia unum declaratur ex alio, scilicet quid sit, an peccatum sit, ex alio, scilicet quid sit, an peccatum sit, quid sit motivum in superbia, et an sit quid sit motivum in superbia, et an sit peccatum separatum ab aliis, vel diffu- peccatum separatum ab aliis, vel diffu- sum in omnibus aliis ? sum in omnibus aliis ?

MEMBRUM I. MEMBRUM I.

Quid sit superbia ? An sit peccatum ? Quid sit superbia ? An sit peccatum ? quid sit motivum in superbia ? et, An quid sit motivum in superbia ? et, An sit peccatum separatum ab aliis, vel sit peccatum separatum ab aliis, vel diffusum in omnibus aliis? diffusum in omnibus aliis?

Ad primum proceditur sic: Ad primum proceditur sic: Augustinus in libro XIV de Civitate Augustinus in libro XIV de Civitate Dei « Superbia est perversæ celsitudi- Dei « Superbia est perversæ celsitudi- nis appetitus 4. » nis appetitus 4. »

Adhuc, Augustinus in libro de Inno- Adhuc, Augustinus in libro de Inno- centia: «Superbia est amor propriæ centia: «Superbia est amor propriæ excellentiæ. » excellentiæ. »

Et istæ definitiones videntur quasi in Et istæ definitiones videntur quasi in omnibus convenire: quia qui delectatur omnibus convenire: quia qui delectatur in propria celsitudine, amat propriam in propria celsitudine, amat propriam excellentiam. excellentiam.

CONTRA: CONTRA:

Anselmus super illud Apostoli, I ad Anselmus super illud Apostoli, I ad Corinth. IV, 7 Quid habes quod non Corinth. IV, 7 Quid habes quod non accepisti ? Si autem accepisti, quid accepisti ? Si autem accepisti, quid gloriaris quasi non acceperis ? « Quia gloriaris quasi non acceperis ? « Quia nihil habet propriam excellentiam sive nihil habet propriam excellentiam sive potestatem sive voluntatem nisi Deus. » potestatem sive voluntatem nisi Deus. » Appetere ergo excellentiam ut propriam, Appetere ergo excellentiam ut propriam, est injuriari Deo. Injuriari autem Deo est injuriari Deo. Injuriari autem Deo peccatum est et maximum. Ergo superbia peccatum est et maximum. Ergo superbia maximum peccatum est. maximum peccatum est.

Sed Sed

SOLUTIO. Ad primo quæsitum dicen- Solutio SOLUTIO. Ad primo quæsitum dicen- Solutio Ad quæst. Ad quæst. dum, quod definitiones Augustini satis dum, quod definitiones Augustini satis sunt convenientes. Sed cum dicitur amor sunt convenientes. Sed cum dicitur amor propriæ excellentiæ, proprium sonat in propriæ excellentiæ, proprium sonat in vitium vitium

quia nullus habet proprium in quia nullus habet proprium in bonis nisi solus Deus: sed in malis ha- bonis nisi solus Deus: sed in malis ha- bemus proprium. Unde in ipsa sua de- bemus proprium. Unde in ipsa sua de- finitione concludit, quia peccatum est: finitione concludit, quia peccatum est: excellentia enim peccatum non est, sed excellentia enim peccatum non est, sed usurpata in injuriam Dei, sicut bene usurpata in injuriam Dei, sicut bene probatum est ex verbis Apostoli et An- probatum est ex verbis Apostoli et An- selmi. selmi.

Ad Ad

AD ID quod objicitur, quod non sit pec- Ad quæst. 2 AD ID quod objicitur, quod non sit pec- Ad quæst. 2 catum, dicendum quod delectari in ex- catum, dicendum quod delectari in ex- cellentia sub Deo, nullum peccatum est : cellentia sub Deo, nullum peccatum est : sed delectari in excellentia propria, pec- sed delectari in excellentia propria, pec- catum est simile primo peccato diaboli, catum est simile primo peccato diaboli, qui in hoc peccavit, quod excellentiam qui in hoc peccavit, quod excellentiam propriæ potestatis ambivit ad similitudi- propriæ potestatis ambivit ad similitudi-

ET Ex his arguitur ad secundo quæsi- nem Dei. Hoc enim intendit secundum ET Ex his arguitur ad secundo quæsi- nem Dei. Hoc enim intendit secundum tum, scilicet an sit peccatum ? tum, scilicet an sit peccatum ?

Videtur enim non esse peccatum : Videtur enim non esse peccatum : quia quia

1. Delectari in propria excellentia 1. Delectari in propria excellentia nullum peccatum est. nullum peccatum est.

2. Adhuc, Deus delectatur in propria 2. Adhuc, Deus delectatur in propria excellentia et homo non peccat in his excellentia et homo non peccat in his in quibus imitatur Deum : ergo homo in quibus imitatur Deum : ergo homo non peccat appetendo propriam volunta- non peccat appetendo propriam volunta- tem et excellentiam. tem et excellentiam.

3. Adhuc, Excellere, secundum se non 3. Adhuc, Excellere, secundum se non est peccatum appetere ergo propriam est peccatum appetere ergo propriam excellentiam nullum peccatum est. excellentiam nullum peccatum est.

expositionem Augustini, quod dicitur, expositionem Augustini, quod dicitur, Isa. xiv, 13 et 14 In cœlum conscen- Isa. xiv, 13 et 14 In cœlum conscen- dam, super astra Dei exaltabo solium dam, super astra Dei exaltabo solium meum, sedebo in monte testamenti... Si- meum, sedebo in monte testamenti... Si- milis ero Altissimo. Existens enim in milis ero Altissimo. Existens enim in

coelo empyreo, ut dicit Hieronymus, coelo empyreo, ut dicit Hieronymus, cupivit esse in cœlo Trinitatis ad æquali- cupivit esse in cœlo Trinitatis ad æquali- tatem omnimodam Dei: ut scilicet nihil tatem omnimodam Dei: ut scilicet nihil a Deo se habere cognosceret, sed a se- a Deo se habere cognosceret, sed a se- ipso. ipso.

AD ALIUD dicendum, quod Deus pot- Ad 2. AD ALIUD dicendum, quod Deus pot- Ad 2. est delectari in propria excellentia, quia est delectari in propria excellentia, quia propriam habet: sed homo non, quia propriam habet: sed homo non, quia

1 S. AUGUSTINUS, Lib. XIV de Civitate Dei, cap. 13. 1 S. AUGUSTINUS, Lib. XIV de Civitate Dei, cap. 13.

Ad 3. Ad 3.

Quæst. 3. Quæst. 3.

Sed contra. Sed contra.

læst. 4. læst. 4.

IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XVIII, QUÆST. 116. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XVIII, QUÆST. 116.

nullam habet propriam : et si delecta- nullam habet propriam : et si delecta- tur, usurpatum est ad injuriam Dei. tur, usurpatum est ad injuriam Dei.

AD ULTIMUM dicendum, quod excellere AD ULTIMUM dicendum, quod excellere secundum se non est peccatum : sed secundum se non est peccatum : sed propriam excellentiam appetere est pec- propriam excellentiam appetere est pec- catum, ut dictum est: quia in injuriam catum, ut dictum est: quia in injuriam Dei usurpatur. Dei usurpatur.

ET ITA tertio quæritur, Quid sit moti- ET ITA tertio quæritur, Quid sit moti- vum in superbia ? vum in superbia ?

Et videtur, quod excellentia in digni- Et videtur, quod excellentia in digni-

tate. tate.

Finis enim omnis desiderii motivum Finis enim omnis desiderii motivum est desiderii, ut vult Aristoteles qui dicit est desiderii, ut vult Aristoteles qui dicit in VIII Physicorum, quod primum mo- in VIII Physicorum, quod primum mo- vens immobile movet, sicut desideratum vens immobile movet, sicut desideratum movet desiderium. Constat autem, quod movet desiderium. Constat autem, quod omnis superbus in quocumque genere omnis superbus in quocumque genere superbiæ intendit excellere alios et di- superbiæ intendit excellere alios et di- gnior esse aliis : ergo videtur, quod gnior esse aliis : ergo videtur, quod excellentia in dignitate sit motivum excellentia in dignitate sit motivum in superbia et sic est primum motivum. in superbia et sic est primum motivum. CONTRA: CONTRA:

1. Non omnis superbus quærit ex- 1. Non omnis superbus quærit ex- cellere in dignitate, sed forte in laude, cellere in dignitate, sed forte in laude, vel scientia, vel in aliquo alio tali: vi- vel scientia, vel in aliquo alio tali: vi- detur ergo, quod excellere in dignitate detur ergo, quod excellere in dignitate non sit generaliter motivum in superbia. non sit generaliter motivum in superbia.

2. Adhuc, Augustinus in libro de Con- 2. Adhuc, Augustinus in libro de Con- flictu vitiorum et virtutum, superbiam flictu vitiorum et virtutum, superbiam inducit loquentem contra humilitatem, inducit loquentem contra humilitatem, et sic dicentem : « Quidquid milites in et sic dicentem : « Quidquid milites in pugnis militiæ, clerici disputantes in pugnis militiæ, clerici disputantes in scholis, monachi jejunantes et orantes in scholis, monachi jejunantes et orantes in claustris per observantiam religionis claustris per observantiam religionis agunt, meum est. » Ergo videtur, quod agunt, meum est. » Ergo videtur, quod gloria de observantia cujuscumque lau- gloria de observantia cujuscumque lau- dabilis exercitii sit motivum superbiæ. dabilis exercitii sit motivum superbiæ.

ULTERIUS quæritur, Utrum peccatum ULTERIUS quæritur, Utrum peccatum sit separatum ab aliis, vel diffusum in sit separatum ab aliis, vel diffusum in omnibus aliis ? omnibus aliis ?

Et videtur, quod sit diffusum in omni- Et videtur, quod sit diffusum in omni- bus aliis. bus aliis.

1. Tob. IV, 1. Tob. IV, 14: Superbiam numquam 14: Superbiam numquam in tuo sensu, aut in tuo verbo, dominari in tuo sensu, aut in tuo verbo, dominari permittas: in ipsa enim initium sumpsit permittas: in ipsa enim initium sumpsit omnis perditio. Sed omnis perditio non omnis perditio. Sed omnis perditio non est nisi in quolibet peccato. Ergo super- est nisi in quolibet peccato. Ergo super-

349 349

bia initium omnis peccati est : et sic est bia initium omnis peccati est : et sic est diffusum peccatum in omnibus aliis. diffusum peccatum in omnibus aliis.

2. Adhuc, Eccli. x, 15: Initium omnis 2. Adhuc, Eccli. x, 15: Initium omnis peccati est superbia. Ergo videtur, quod peccati est superbia. Ergo videtur, quod sit initium omnis peccati et non separa- sit initium omnis peccati et non separa- tum ab aliis. tum ab aliis. CONTRA: CONTRA:

Superbia unum est de capitalibus pec- Superbia unum est de capitalibus pec- catis per se sed alia capitalia divisa sunt catis per se sed alia capitalia divisa sunt ab aliis et singula: ergo et superbia. ab aliis et singula: ergo et superbia.

SOLUTIO. Ad tertio quæsitum dicen- SOLUTIO. Ad tertio quæsitum dicen- dum, quod superbia duobus modis dici- dum, quod superbia duobus modis dici- tur, specialiter secundum quod est spe- tur, specialiter secundum quod est spe- ciale peccatum. Specialiter superbia est ciale peccatum. Specialiter superbia est appetitus excellendi in dignitate. Et sic appetitus excellendi in dignitate. Et sic motivum ejus est excellentia in propria motivum ejus est excellentia in propria dignitate quia sic speciale peccatum est dignitate quia sic speciale peccatum est et æqualitatem Dei comcupiscit sicut et æqualitatem Dei comcupiscit sicut primus Angelus, qui in hoc.Deo æquari primus Angelus, qui in hoc.Deo æquari voluit, quod esset propriæ dignitatis, voluit, quod esset propriæ dignitatis, et suam dignitatem a nullo alio haberet. et suam dignitatem a nullo alio haberet.

Alio modo dicitur superbia generaliter, Alio modo dicitur superbia generaliter, in hoc scilicet, quærere excellentiam ex in hoc scilicet, quærere excellentiam ex hoc, quod non vult subdi Deo et præ- hoc, quod non vult subdi Deo et præ- ceptis, sed sequi propriam voluntatem, ceptis, sed sequi propriam voluntatem, ut dicit Anselmus et sic motivum ejus ut dicit Anselmus et sic motivum ejus est delectatio propriæ potestatis et vo- est delectatio propriæ potestatis et vo- luntatis, quam neque sub Deo, neque luntatis, quam neque sub Deo, neque sub præceptis ejus vult habere, sed ut sub præceptis ejus vult habere, sed ut propria frui. propria frui.

AD PRIMUM ergo quod objicitur per AD PRIMUM ergo quod objicitur per Aristotelem, dicendum, quod hoc proce- Aristotelem, dicendum, quod hoc proce- dit quia finis desiderii semper movet dit quia finis desiderii semper movet desiderium, et est sicut movens immo- desiderium, et est sicut movens immo- bile sed diversum est in superbia spe- bile sed diversum est in superbia spe- cialiter dicta et generaliter dicta. cialiter dicta et generaliter dicta.

Sed contra. Sed contra.

Solutio. Solutio. Ad quæst. 3. Ad quæst. 3.

AD ILLA duo quæ in contrarium obji- Ad object. AD ILLA duo quæ in contrarium obji- Ad object. ciuntur, dicendum, quod jam quasi solu- ciuntur, dicendum, quod jam quasi solu- tum est quia superbia generaliter dicta tum est quia superbia generaliter dicta habet in quolibet laudabili opere appeti- habet in quolibet laudabili opere appeti- tum excellentiæ : in illo enim quærit tum excellentiæ : in illo enim quærit esse propriæ potestatis et propriæ volun- esse propriæ potestatis et propriæ volun- tatis, quod iniquissimum est, ut dicit An- tatis, quod iniquissimum est, ut dicit An- selmus. Undequi vult esse propriæ po- selmus. Undequi vult esse propriæ po- testatis et propriæ voluntatis, usurpat testatis et propriæ voluntatis, usurpat quod divinum est. quod divinum est.

AD ID quod ulterius quæritur, dicen- Ad quæst. 4. AD ID quod ulterius quæritur, dicen- Ad quæst. 4.

Ad object. Ad object.

350 350

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

dum, quod superbia specialiter dicta dum, quod superbia specialiter dicta speciale peccatum est, et unum de sep- speciale peccatum est, et unum de sep- tem capitalibus. Generaliter vero dicta tem capitalibus. Generaliter vero dicta initium omnis peccati, et diffusum in initium omnis peccati, et diffusum in omnibus. omnibus.

Et sic intelliguntur auctoritates Tobiæ, Et sic intelliguntur auctoritates Tobiæ, IV, 14, et Ecclesiastici, x, 15. Per aver- IV, 14, et Ecclesiastici, x, 15. Per aver- sionem enim a Deo et a præceptis ejus sionem enim a Deo et a præceptis ejus initiatur omne peccatum. initiatur omne peccatum.

AD ID quod contra objicitur, dicendum AD ID quod contra objicitur, dicendum quod jam patet solutio: quia secundum quod jam patet solutio: quia secundum quod peccatum est speciale, divisum est quod peccatum est speciale, divisum est ab omnibus aliis. ab omnibus aliis.

guunt per verba Gregorii dicentis, quod guunt per verba Gregorii dicentis, quod superbia in aliquo semper quærit æqua- superbia in aliquo semper quærit æqua- litatem Dei: tumor autem mentis, ut litatem Dei: tumor autem mentis, ut ibidem dicit, est obstaculum veritatis. ibidem dicit, est obstaculum veritatis. Quæritur ergo de inani gloria. Quæritur ergo de inani gloria.

Et quæruntur quatuor scilicet an sit Et quæruntur quatuor scilicet an sit peccatum ? peccatum ?

An sit mortale semper, vel aliquando An sit mortale semper, vel aliquando veniale? veniale?

Et, Quod sit motivum ejus pro- Et, Quod sit motivum ejus pro- prium ? prium ?

Et, In quo differt a superbia ? Et, In quo differt a superbia ?

MEMBRI SECUNDI MEMBRI SECUNDI

MEMBRUM II. MEMBRUM II.

De filiabus superbiæ et speciebus ejus. De filiabus superbiæ et speciebus ejus.

SECUNDO, Principaliter quæritur de SECUNDO, Principaliter quæritur de filiabus superbiæ, quæ, sicut dicit Gre- filiabus superbiæ, quæ, sicut dicit Gre- gorius super Job, xxx1, 5, in Glossa, sunt gorius super Job, xxx1, 5, in Glossa, sunt quinque, scilicet inanis gloria, arrogan- quinque, scilicet inanis gloria, arrogan- tia, jactantia, etc. tia, jactantia, etc.

Ibi etiam dicit, quod quatuor sunt Ibi etiam dicit, quod quatuor sunt species superbiæ sive tumoris. Prima species superbiæ sive tumoris. Prima est, cum homo a seipso æstimat se habere est, cum homo a seipso æstimat se habere quod habet. Secunda est, cum æstimat quod habet. Secunda est, cum æstimat se a suis meritis accepisse. Tertia est, se a suis meritis accepisse. Tertia est, cum æstimat se habere plus omnibus, et cum æstimat se habere plus omnibus, et singulariter se extollit. Quarta, cum singulariter se extollit. Quarta, cum jactat se habere quod non habet. Quæ jactat se habere quod non habet. Quæ antiqui comprehenderunt in hoc versu : antiqui comprehenderunt in hoc versu :

Ex se, pro meritis, falso, plus omnibus inflant. Ex se, pro meritis, falso, plus omnibus inflant.

Unde etiam quidam dixerunt, quod es- Unde etiam quidam dixerunt, quod es- sent species tumoris, vel filiæ superbiæ: sent species tumoris, vel filiæ superbiæ: species enim in intellectu suo continet species enim in intellectu suo continet genus et dicunt, quod superbia non est genus et dicunt, quod superbia non est in intellectu cujuslibet istorum. Dicunt in intellectu cujuslibet istorum. Dicunt enim, quod ex sese putare habere bonum enim, quod ex sese putare habere bonum quod quis habet, non est superbia, sed quod quis habet, non est superbia, sed veritas, dummodo ex se habeat quod veritas, dummodo ex se habeat quod habet tamen est tumor quidam. Inter habet tamen est tumor quidam. Inter tumorem autem et superbiam sic distin- tumorem autem et superbiam sic distin-

ARTICULUS I. ARTICULUS I.

Utrum inanis gloriæ sit peccatum ? Utrum inanis gloriæ sit peccatum ?

Ad primum objicitur sic : Ad primum objicitur sic :

Videtur enim non esse peccatum. Videtur enim non esse peccatum. 1. Appetitus enim gloriæ, est appeti- 1. Appetitus enim gloriæ, est appeti- tus bonæ famæ. Dicit enim Augustinus tus bonæ famæ. Dicit enim Augustinus super illud Apostoli, I ad Timoth. 11, 7: super illud Apostoli, I ad Timoth. 11, 7: Oportet illum et testimonium habere bo- Oportet illum et testimonium habere bo- num ab iis qui foris sunt, quod « bona num ab iis qui foris sunt, quod « bona vita propter nos nobis est necessaria : vita propter nos nobis est necessaria : fama autem propter proximum. » Appe- fama autem propter proximum. » Appe- titus autem famæ, est appetitus gloriæ : titus autem famæ, est appetitus gloriæ : cum dicat Tullius in fine primæ Rhetori- cum dicat Tullius in fine primæ Rhetori- cæ, quod gloria nihil aliud est quam late cæ, quod gloria nihil aliud est quam late patens præconium, vel clara cum laude patens præconium, vel clara cum laude notitia, vel ore multorum prædicata lau- notitia, vel ore multorum prædicata lau- datio. Et quocumque modo horum mo- datio. Et quocumque modo horum mo- dorum appetatur gloria, necessaria est dorum appetatur gloria, necessaria est propter proximum, et non peccatum. propter proximum, et non peccatum. Ergo appetere gloriam non Ergo appetere gloriam non est pecca- est pecca-

tum. tum.

2. Adhuc, Ad Roman. XII, 17: Pro- 2. Adhuc, Ad Roman. XII, 17: Pro- videntes bona non tantum coram Deo, videntes bona non tantum coram Deo, sed etiam coram omnibus hominibus. sed etiam coram omnibus hominibus. Ibi Glossa : « Qui conscientiæ confidens Ibi Glossa : « Qui conscientiæ confidens famam negligit, crudelis est. » Appetere famam negligit, crudelis est. » Appetere ergo famam, quæ nihil aliud est quam ergo famam, quæ nihil aliud est quam

|contra. |contra.

jolutio. jolutio.

d1 et 2. d1 et 2.

IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XVIII, QUÆST. 116. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XVIII, QUÆST. 116.

prædicata laudatio ore multorum, non prædicata laudatio ore multorum, non est malum ergo appetere gloriam non est malum ergo appetere gloriam non est peccatum. est peccatum. CONTRA: CONTRA:

1. Matth. v, 16, super illud: Sic luceat 1. Matth. v, 16, super illud: Sic luceat lux vestra, Glossa: « Finem boni operis lux vestra, Glossa: « Finem boni operis non in laudibus hominum constituatis. » non in laudibus hominum constituatis. » Ergo non debet appeti laus humana: et Ergo non debet appeti laus humana: et qui appetit, peccat. qui appetit, peccat.

2. Adhuc, Super illud Matthæi, v1, 5: 2. Adhuc, Super illud Matthæi, v1, 5: Amen dico vobis, receperunt mercedem Amen dico vobis, receperunt mercedem suam, Glossa: «Non prohibet videri ut suam, Glossa: «Non prohibet videri ut Deus laudetur, sed videri ut ipsi lau- Deus laudetur, sed videri ut ipsi lau- dentur laus enim hominum appeti non dentur laus enim hominum appeti non debet. »Ergo peccatum est velle laudari debet. »Ergo peccatum est velle laudari ab hominibus. ab hominibus.

3. Adhuc, Beda super Esdram dicit 3. Adhuc, Beda super Esdram dicit sic: « Qui jejunat, orat, eleemosynam sic: « Qui jejunat, orat, eleemosynam

dat illa intentione ut videatur et laudetur dat illa intentione ut videatur et laudetur ab hominibus, proles boni operi quasi de ab hominibus, proles boni operi quasi de immunda genitrice nota est sordidæ in- immunda genitrice nota est sordidæ in- tentionis. » Ergo peccatum est. tentionis. » Ergo peccatum est.

SOLUTIO. Hoc et hujusmodi quocum- SOLUTIO. Hoc et hujusmodi quocum- que modo adducantur, uno modo sol- que modo adducantur, uno modo sol- vendum est, scilicet quod inanis gloria vendum est, scilicet quod inanis gloria peccatum est gloria autem vera et glo- peccatum est gloria autem vera et glo- riam veram appetere non est peccatum. riam veram appetere non est peccatum. Inanis enim est homo, eo quod vanitat Inanis enim est homo, eo quod vanitat est subjectus, ut dicitur, Eccle. 1, 2. Et est subjectus, ut dicitur, Eccle. 1, 2. Et Sapient. XIII, 1: Vani sunt omnes homi- Sapient. XIII, 1: Vani sunt omnes homi- nes in quibus non subest scientia Dei. nes in quibus non subest scientia Dei. Unde appetere gloriam propter se, ut Unde appetere gloriam propter se, ut quis finem in ea ponat, est peccatum : quis finem in ea ponat, est peccatum : semper autem gloriam appetere ut Deus semper autem gloriam appetere ut Deus laudetur in nobis de suis donis ac operi- laudetur in nobis de suis donis ac operi- bus, vera gloria est: et crudelis est, qui bus, vera gloria est: et crudelis est, qui illam negligit: quia nihil habet vanitatis, illam negligit: quia nihil habet vanitatis, sed multum veritatis. sed multum veritatis.

Et per hanc distinctionem facile est Et per hanc distinctionem facile est respondere ad objecta. respondere ad objecta.

RATIONES autem pro prima parte indu- RATIONES autem pro prima parte indu- ctæ omnes procedunt de vera gloria, ut ctæ omnes procedunt de vera gloria, ut scilicet Deus laudetur in nobis, quæ scilicet Deus laudetur in nobis, quæ nullo modo negligenda est, sed appeten- nullo modo negligenda est, sed appeten- da semper. Et ideo dicitur, Matth. v, 16: da semper. Et ideo dicitur, Matth. v, 16: Sic luceat lux vestra coram hominibus. Sic luceat lux vestra coram hominibus.

1 Luc. III, 14. 1 Luc. III, 14.

351 351

Et sequitur Et glorificent Patrem ve- Et sequitur Et glorificent Patrem ve- strum qui in cælis est .Laudem enim bo- strum qui in cælis est .Laudem enim bo- ni operis, ut dicit Augustinus, non debe- ni operis, ut dicit Augustinus, non debe- mus in nobis constituere, sed in Deo. Et mus in nobis constituere, sed in Deo. Et talis laus vera gloria est, et propter pro- talis laus vera gloria est, et propter pro- ximum necessaria. De nobis autem debe- ximum necessaria. De nobis autem debe- mus dicere illud quod dicitur, Luc. xvi, mus dicere illud quod dicitur, Luc. xvi, 10 Cum feceritis omnia quæ præcepta 10 Cum feceritis omnia quæ præcepta sunt vobis, dicite: Servi inutiles sumus: sunt vobis, dicite: Servi inutiles sumus: quod debuimus facere, fecimus. quod debuimus facere, fecimus.

1, 2 et 3. 1, 2 et 3.

RATIONES autem in contrarium addu- Ad object. RATIONES autem in contrarium addu- Ad object. ctæ procedunt de gloria, in qua homo ctæ procedunt de gloria, in qua homo seipsum ponit finem, et non Deum: et seipsum ponit finem, et non Deum: et illa numquam est appetenda : quia homo illa numquam est appetenda : quia homo in se nihil gloriosum habet, sed solus in se nihil gloriosum habet, sed solus Deus. Et ideo dicitur, Isa. XLVIII, 11: Deus. Et ideo dicitur, Isa. XLVIII, 11: Gloriam meam alteri non dabo. Et Gloriam meam alteri non dabo. Et Apostolus, II ad Corinth. 1, 12: Gloria Apostolus, II ad Corinth. 1, 12: Gloria nostra hæc est, testimonium conscientiæ nostra hæc est, testimonium conscientiæ nostræ, quod in simplicitate et sincerita- nostræ, quod in simplicitate et sincerita- te Dei, et non in sapientia carnali, sed te Dei, et non in sapientia carnali, sed in gratia Dei, conversati sumus in hoc in gratia Dei, conversati sumus in hoc mundo. I ad Timoth. 1, 17: Regi sæculo- mundo. I ad Timoth. 1, 17: Regi sæculo- rum, immortali, invisibili soli Deo rum, immortali, invisibili soli Deo honor et gloria. Et Angelus dividens no- honor et gloria. Et Angelus dividens no- bis quod nostrum est, et Deo quod suum bis quod nostrum est, et Deo quod suum est, ut dicit Barnardus, dixit: Gloria est, ut dicit Barnardus, dixit: Gloria in altissimis Deo, et in terra pax homi- in altissimis Deo, et in terra pax homi- nibus bonæ voluntatis '. nibus bonæ voluntatis '.

MEMBRI SECUNDI MEMBRI SECUNDI

ARTICULUS II. ARTICULUS II.

Utrum inanis gloria sit semper peccatum Utrum inanis gloria sit semper peccatum mortale, vel aliquando veniale? mortale, vel aliquando veniale?

Secundo quæritur. Utrum inanis glo- Secundo quæritur. Utrum inanis glo- ria sit semper mortale peccatum, vel ali- ria sit semper mortale peccatum, vel ali- quando veniale ? quando veniale ?

Et videtur, quod semper sit mortale : Et videtur, quod semper sit mortale : usurpare enim quod Dei est, et sibi attri- usurpare enim quod Dei est, et sibi attri-

Sed contra. Sed contra.

Solutio. Solutio.

352 352

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

buere, mortale peccatum est: et hoc fa- buere, mortale peccatum est: et hoc fa- cit inanis gloria: ergo semper mortale cit inanis gloria: ergo semper mortale peccatum est. peccatum est.

CONTRA: CONTRA:

Aliquando ex subreptione vel ignoran- Aliquando ex subreptione vel ignoran- tia tangit aliquem appetitus inanis glo- tia tangit aliquem appetitus inanis glo- riæ et ille est primus motus. Primus riæ et ille est primus motus. Primus autem motus peccatum veniale est. Ergo autem motus peccatum veniale est. Ergo inanis gloria aliquando peccatum veniale inanis gloria aliquando peccatum veniale est, et non semper mortale. est, et non semper mortale.

Et hoc concedendum est. Et hoc concedendum est.

SOLUTIO. Dicendum, quod inanis gloria SOLUTIO. Dicendum, quod inanis gloria aliquando veniale, et aliquando mortale aliquando veniale, et aliquando mortale est. Et tunc est veniale, quando quidem est. Et tunc est veniale, quando quidem illam quis appetit, sed eam finem non illam quis appetit, sed eam finem non ponit: quia tunc gloriam Dei non exclu- ponit: quia tunc gloriam Dei non exclu- dit: licet tunc hoc in quo gloriari appe- dit: licet tunc hoc in quo gloriari appe- tit, secundum actum ad Dei gloriam non tit, secundum actum ad Dei gloriam non referat: et ideo etiam veniale est: quia referat: et ideo etiam veniale est: quia actus peccati venialis ad Dei gloriam actus peccati venialis ad Dei gloriam referri non potest. Si autem gloriam fi- referri non potest. Si autem gloriam fi- nem ponit tunc Dei gloriam excludit: nem ponit tunc Dei gloriam excludit: et mortale peccatum est: tunc enim spre- et mortale peccatum est: tunc enim spre- to bono incommutabili, adhæret bono to bono incommutabili, adhæret bono commutabili, scilicet gloriæ. commutabili, scilicet gloriæ.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod non AD PRIMUM ergo dicendum, quod non licet usurpare quod Dei est: quia usur- licet usurpare quod Dei est: quia usur- pare est ut finem accipere, et ut sibi pare est ut finem accipere, et ut sibi debitum, non Deo et hoc prohibetur, debitum, non Deo et hoc prohibetur, Jerem. ix, 23 et 24, ubi dicit Domi- Jerem. ix, 23 et 24, ubi dicit Domi- nus Non glorietur sapiens in sa- nus Non glorietur sapiens in sa- pientia sua, et non glorietur fortis in pientia sua, et non glorietur fortis in fortitudine sua, et non glorietur dives in fortitudine sua, et non glorietur dives in divistii suis sed in hoc glorietur, qui divistii suis sed in hoc glorietur, qui gloriatur, scire et nosse me: hæc est gloriatur, scire et nosse me: hæc est enim vera gloria quæ in solo Deo est, enim vera gloria quæ in solo Deo est, qui solus gloriosus. I ad Timotth. 1, 17 : qui solus gloriosus. I ad Timotth. 1, 17 : Soli Deo honor et gloria, ad quem omnia Soli Deo honor et gloria, ad quem omnia referenda sunt. I ad Corinth, x, 31 : Sive referenda sunt. I ad Corinth, x, 31 : Sive manducatis, sive bibitis, sive aliud quid manducatis, sive bibitis, sive aliud quid facitis, omnia in gloriam Dei facite. facitis, omnia in gloriam Dei facite. Hæc est etiam causa, ut dicit Hierony- Hæc est etiam causa, ut dicit Hierony- mus ad Damasum Papam, quod « omnis mus ad Damasum Papam, quod « omnis Psalmus in gloria terminatur. » Psalmus in gloria terminatur. »

MEMBRI SECUNDI MEMBRI SECUNDI

ARTICULUS III. ARTICULUS III.

Quid sit proprium motivum inanis Quid sit proprium motivum inanis gloriæ ? gloriæ ?

Tertio quæritur, Quid sit proprium Tertio quæritur, Quid sit proprium motivum inanis gloriæ ? motivum inanis gloriæ ?

Licet jam in præcedentibus determi- Licet jam in præcedentibus determi- natum sit, quod in omnibus desideratis natum sit, quod in omnibus desideratis ultimum desideratum est motivum pri- ultimum desideratum est motivum pri- mum desiderii et appetitus: objiciunt mum desiderii et appetitus: objiciunt tamen quidam sic, quod tamen quidam sic, quod

1. Appetere laudem vel gloriam est 1. Appetere laudem vel gloriam est necessarium propter proximum: et sic necessarium propter proximum: et sic non malum, sed bonum, sicut paulo ante non malum, sed bonum, sicut paulo ante habitum est bonum autem non potest habitum est bonum autem non potest esse motivum ad malum: et sic appeti- esse motivum ad malum: et sic appeti- tus laudis non potest esse motivum ina- tus laudis non potest esse motivum ina- nis gloriæ. nis gloriæ.

2. Fortius objicitur sic: Aristoteles in 2. Fortius objicitur sic: Aristoteles in libro de Laudabilibus bonis dicit, quod libro de Laudabilibus bonis dicit, quod virtus est laudabilium bonorum: appe- virtus est laudabilium bonorum: appe- tere autem laudari in eo quod secundum tere autem laudari in eo quod secundum se laudabile est, non videtur esse ma- se laudabile est, non videtur esse ma- lum, imo bonum: quia tunc attribuitur. lum, imo bonum: quia tunc attribuitur. rei quod debetur ei: et hoc bonum est et rei quod debetur ei: et hoc bonum est et justum: et sic videtur motivum non esse justum: et sic videtur motivum non esse

ad malum. ad malum.

3. Adhuc, Aristoteles in primo Ethi- 3. Adhuc, Aristoteles in primo Ethi- corum dicit, quod honor et laus præ- corum dicit, quod honor et laus præ- mium sunt virtutis moralis et intellectua- mium sunt virtutis moralis et intellectua- lis. Tunc multo magis sunt præmium lis. Tunc multo magis sunt præmium virtutis gratuitæ quæ honorabilior et lau- virtutis gratuitæ quæ honorabilior et lau- dabilior est. Quærere autem illud quod ut dabilior est. Quærere autem illud quod ut præmium debetur alicui, nullum malum præmium debetur alicui, nullum malum est, nec motivum ad malum. Ergo velle est, nec motivum ad malum. Ergo velle laudari de virtute, vel de scientia, non laudari de virtute, vel de scientia, non videtur esse motivum ad malum: sed videtur esse motivum ad malum: sed inanis gloria malum est: ergo appetere inanis gloria malum est: ergo appetere laudem vel gloriam non movet ad ina- laudem vel gloriam non movet ad ina- nem gloriam. nem gloriam.

utio. utio.

IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XVIII, QUÆST. 116. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XVIII, QUÆST. 116.

4. Adhuc, Aristoteles in II Physico- 4. Adhuc, Aristoteles in II Physico- rum dicit, quod vanum est, quod est ad rum dicit, quod vanum est, quod est ad aliquem finem quem non includit. Cum aliquem finem quem non includit. Cum ergo, sicut probatum est, utraque virtus ergo, sicut probatum est, utraque virtus et moralis et intellectualis et etiam gra- et moralis et intellectualis et etiam gra- tuita sint ad laudem et honorem sicut ad tuita sint ad laudem et honorem sicut ad finem, videtur quod vana sunt, nisi in- finem, videtur quod vana sunt, nisi in- cludant eum, et consequantur : si ergo cludant eum, et consequantur : si ergo consequuntur laudem et gloriam, hoc consequuntur laudem et gloriam, hoc non est motivum ad vanam gloriam, sed non est motivum ad vanam gloriam, sed ad veram gloriam. ad veram gloriam.

5. Adhuc hoc expresse habetur, Eccli. 5. Adhuc hoc expresse habetur, Eccli. XLIV, 1 et 6 ubi sic dicitur: Laudemus XLIV, 1 et 6 ubi sic dicitur: Laudemus viros gloriosos, et parentes nostros in ge- viros gloriosos, et parentes nostros in ge- neratione sua,... homines divites in vir- neratione sua,... homines divites in vir- tule, pulchritudinis studium habentes. tule, pulchritudinis studium habentes. Hoc ergo consequi et appetere non est Hoc ergo consequi et appetere non est appetere vanam gloriam, sed veram : et appetere vanam gloriam, sed veram : et sic motivum non potest esse ad inanem sic motivum non potest esse ad inanem gloriam, sed ad veram. gloriam, sed ad veram.