IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XVII, QUÆST. 113. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XVII, QUÆST. 113.

In præsenti quædam ex parte corporis, In præsenti quædam ex parte corporis, quædam ex parte animæ, quædam ex quædam ex parte animæ, quædam ex parte utriusque. parte utriusque.

Ex parte enim utriusque est pœna Ex parte enim utriusque est pœna mortis, quæ est separatio animæ a cor- mortis, quæ est separatio animæ a cor- pore, quæ notatur in hoc verbo Domini, pore, quæ notatur in hoc verbo Domini,

: :

Genes. 11, 17 In quocumque die come- Genes. 11, 17 In quocumque die come- deris ex eo, morte morieris. deris ex eo, morte morieris.

Ex parte autem corporis post hanc Ex parte autem corporis post hanc vitam est incineratio, quæ accipitur ex vitam est incineratio, quæ accipitur ex hoc verbo Domini, Genes. 111, 19: Quia hoc verbo Domini, Genes. 111, 19: Quia pulvis es, et in pulverem reverteris : vel pulvis es, et in pulverem reverteris : vel ut habet alia translatio: Cinis es, et in ut habet alia translatio: Cinis es, et in cinerem reverteris. Quæ dicitur esse in cinerem reverteris. Quæ dicitur esse in carne ratione concupiscentiæ, quæ lex carne ratione concupiscentiæ, quæ lex membrorum dicitur 1 : et dicitur non membrorum dicitur 1 : et dicitur non posse abstergi corpus a fœditate concu- posse abstergi corpus a fœditate concu- piscentiæ nisi per incinerationem, ut piscentiæ nisi per incinerationem, ut sit aptum ad gloriosam resurrectio- sit aptum ad gloriosam resurrectio-

nem. nem.

Ex parte vero animæ sunt quas deter- Ex parte vero animæ sunt quas deter- minat Beda in homilia super illud Evan- minat Beda in homilia super illud Evan- gelii Lucæ, x, 30 : Homo quidam gelii Lucæ, x, 30 : Homo quidam descendebat de Jerusalem in Jericho, et descendebat de Jerusalem in Jericho, et incidit in latrones. Ubi dicit sic : « Homo incidit in latrones. Ubi dicit sic : « Homo quando peccavit, incidit in malitiam, in quando peccavit, incidit in malitiam, in impotentiam, in ignorantiam, et in con- impotentiam, in ignorantiam, et in con- cupiscentiam. » Dicit enim, quod spolia- cupiscentiam. » Dicit enim, quod spolia- verunt eum in gratuitis, et vulneraverunt verunt eum in gratuitis, et vulneraverunt eum in naturalibus in quatuor illis pœ- eum in naturalibus in quatuor illis pœ- nis. nis.

Et dicitur malitia ibi prout est pœ- Et dicitur malitia ibi prout est pœ- na, malignabilitas prout de facili mali- na, malignabilitas prout de facili mali- gnatur homo, sicut dicitur, Genes. VIII, gnatur homo, sicut dicitur, Genes. VIII, 21 Sensus et cogitatio humani cordis 21 Sensus et cogitatio humani cordis in malum prona sum ab adolescentia in malum prona sum ab adolescentia sua. Et intelligit de nativitate corrupta. sua. Et intelligit de nativitate corrupta. Impotentia dicitur debilitas ad bo- Impotentia dicitur debilitas ad bo- num quod vulnus inflictum est ani- num quod vulnus inflictum est ani- mæ propter hoc, quod est in membris mæ propter hoc, quod est in membris corporis lex carnis, ligans ea ne ad bo- corporis lex carnis, ligans ea ne ad bo- num sint mobilia secundum rationem, num sint mobilia secundum rationem, sicut dicitur, ad Roman. vII, 22 et 23: sicut dicitur, ad Roman. vII, 22 et 23: Condelector legi Dei secundum interio- Condelector legi Dei secundum interio- rem hominem: video autem aliam le- rem hominem: video autem aliam le- gem in membris meis, repugnantem legi gem in membris meis, repugnantem legi mentis meæ, et captivantem me in lege mentis meæ, et captivantem me in lege

1 Cf. ad Roman. VII, passim. 1 Cf. ad Roman. VII, passim.

$327 $327

peccati quæ est in membris meis. Et peccati quæ est in membris meis. Et ibidem, y. 18: Nam velle adjacet mihi, ibidem, y. 18: Nam velle adjacet mihi, perficere autem non invenio. perficere autem non invenio.

Ignorantia vero est privatio lumi- Ignorantia vero est privatio lumi- nis in ratione et in electione agendo- nis in ratione et in electione agendo- rum. Et de hoc dicitur, Jerem. IV, rum. Et de hoc dicitur, Jerem. IV, 22 Sapientes sunt ut faciant mala, 22 Sapientes sunt ut faciant mala, bene autem faccre nescierunt. Et, bene autem faccre nescierunt. Et, Isaiæ, v, 21: Væ qui sapientes estis in Isaiæ, v, 21: Væ qui sapientes estis in oculis vestris, et coram vobismetipsis oculis vestris, et coram vobismetipsis prudentes ! Et dicit Augustinus in libro prudentes ! Et dicit Augustinus in libro contra Manichæum, quod hæc pœna contra Manichæum, quod hæc pœna causata est ex hoc, quod voluit esse si- causata est ex hoc, quod voluit esse si- cut Deus, sciens bonum et malum. Unde cut Deus, sciens bonum et malum. Unde per hoc penitus est in ignorantia agendo- per hoc penitus est in ignorantia agendo- rum quam poenam sequitur error ele. rum quam poenam sequitur error ele. ctionis, ut dicit Augustinus, et difficultas ctionis, ut dicit Augustinus, et difficultas studii in inquirenda veritate. Et dicitur, studii in inquirenda veritate. Et dicitur, quod hoc accipitur ex illo verbo Domini, quod hoc accipitur ex illo verbo Domini, Genes. II, 17: In laboribus comedes ex Genes. II, 17: In laboribus comedes ex

ea. ea.

Concupiscentia vero est concupiscen- Concupiscentia vero est concupiscen- tia noxiorum, de qua dicitur, Proverb. tia noxiorum, de qua dicitur, Proverb. 1, 22: Usquequo, parvuli, diligitis in- 1, 22: Usquequo, parvuli, diligitis in- fantiam, et stulti ea quæ sibi sunt noxia fantiam, et stulti ea quæ sibi sunt noxia cupient ? cupient ?

Istæ sunt pœnæ quæ notatæ sunt a Istæ sunt pœnæ quæ notatæ sunt a Sanctis, in quas incidimus ex peccato Sanctis, in quas incidimus ex peccato originali. Et hoc totum nihil habet originali. Et hoc totum nihil habet quæstionis: quia Hieronymus expresse quæstionis: quia Hieronymus expresse dicit «Quidquid patimur, peccata no- dicit «Quidquid patimur, peccata no-

stra meruerunt. » stra meruerunt. »

Quædam autem pœna est in futuro, Quædam autem pœna est in futuro, de qua dubium est, et quærere opor- de qua dubium est, et quærere opor-

tet. tet.

1. Dicitur enim communiter, quod 1. Dicitur enim communiter, quod carentia visionis Dei est poena propria, carentia visionis Dei est poena propria, respondens originali peccato in futuro. respondens originali peccato in futuro. Et hoc non videtur. Quia carentia visio- Et hoc non videtur. Quia carentia visio- nis Dei poena communis est, et respon- nis Dei poena communis est, et respon- det omni mortali peccato : nullus enim det omni mortali peccato : nullus enim decedens in mortali peccato videbit decedens in mortali peccato videbit Deum. Et quod commune est, non pot- Deum. Et quod commune est, non pot- est esse proprium unius. Ergo non est est esse proprium unius. Ergo non est poena propria originalis peccati. poena propria originalis peccati.

2. Adhuc, Videtur quod ignis sit pœ- 2. Adhuc, Videtur quod ignis sit pœ- na debita originali peccato. Augustinus na debita originali peccato. Augustinus

Quæst. Quæst.

Solutio. Solutio.

328 328

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

in libro de Fide ad Petrum : « Firmissi- in libro de Fide ad Petrum : « Firmissi- me tene non solum homines ratione me tene non solum homines ratione utentes, verum etiam parvulos qui sive utentes, verum etiam parvulos qui sive in utero matris vivere incipiunt et ibi in utero matris vivere incipiunt et ibi moriuntur, sive de matribus nati sine moriuntur, sive de matribus nati sine sacramento baptismatis de hoc sæculo sacramento baptismatis de hoc sæculo transeunt, ignis æterni sempiterno sup- transeunt, ignis æterni sempiterno sup- plicio puniendos '. » Si enim peccata plicio puniendos '. » Si enim peccata propriæ actionis non habent nonnulli: propriæ actionis non habent nonnulli: habent tamen peccati originalis damna- habent tamen peccati originalis damna- tionem, quam carnali conceptione cor- tionem, quam carnali conceptione cor- rupta et nativitate traxerunt. Videtur rupta et nativitate traxerunt. Videtur ergo ex hoc, quod damnatio ignis poena ergo ex hoc, quod damnatio ignis poena sit originalis peccati. sit originalis peccati.

3. Adhuc, Omnibus qui sunt a sini- 3. Adhuc, Omnibus qui sunt a sini- stris dicetur: Dicete a me, maledicti, in stris dicetur: Dicete a me, maledicti, in ignem æternum 2. Constat autem, quod ignem æternum 2. Constat autem, quod qui in originali decedunt sine baptismo, a qui in originali decedunt sine baptismo, a sinistris stabunt. Ergo eorum pœna erit sinistris stabunt. Ergo eorum pœna erit ignis ergo ignis est poena originalis ignis ergo ignis est poena originalis peccati. peccati.

ULTERIUS quæritur de quadam pœna ULTERIUS quæritur de quadam pœna quam dicit Augustinus in libro de Na- quam dicit Augustinus in libro de Na- tura et gratia, sic: « Ex vitiis naturæ tura et gratia, sic: « Ex vitiis naturæ non ex conditione fit quædam peccandi non ex conditione fit quædam peccandi necessitas, de qua dicitur in Psalmo xxiv, necessitas, de qua dicitur in Psalmo xxiv, 17: De necessitatibus meis erue me. Et 17: De necessitatibus meis erue me. Et super illud Psalmi xxx, 8: Salvasti de super illud Psalmi xxx, 8: Salvasti de necessitatibus animam meam, Glossa: necessitatibus animam meam, Glossa: « Necessitates sunt infinitæ, ut nescire « Necessitates sunt infinitæ, ut nescire cor alterius, suspicari male de animo cor alterius, suspicari male de animo fideli, et bene de infideli, sequi veteres fideli, et bene de infideli, sequi veteres consuetudines. >> Unde Augustinus in libro consuetudines. >> Unde Augustinus in libro II Confessionum: «Dum peccato consen- II Confessionum: «Dum peccato consen- titur, fit consuetudo: dum consuetudo non titur, fit consuetudo: dum consuetudo non revocatur, fit necessitas ad peccandum. revocatur, fit necessitas ad peccandum. Videtur ergo, quod ex peccato originali Videtur ergo, quod ex peccato originali homo incurrit necessitatem peccandi, homo incurrit necessitatem peccandi, quæ etiam est poena peccati originalis. quæ etiam est poena peccati originalis.

» »

SOLUTIO. Dicendum, quod in veritate SOLUTIO. Dicendum, quod in veritate pœnæ originalis peccati multæ sunt, sicut pœnæ originalis peccati multæ sunt, sicut dictum est. Et sunt propter hoc multæ, dictum est. Et sunt propter hoc multæ, sicut etiam dicit Magister in Littera: sicut etiam dicit Magister in Littera: quia multa notantur in peccato Adæ, quia multa notantur in peccato Adæ,

27. 27.

1 S. AUGUSTINUS, Lib. de Fide ad Petrum, cap. 1 S. AUGUSTINUS, Lib. de Fide ad Petrum, cap.

superbia scilicet, avaritia, gula, et alia superbia scilicet, avaritia, gula, et alia plura vitia, de quibus satis disputatum plura vitia, de quibus satis disputatum est supra in quæstione de peccato pri- est supra in quæstione de peccato pri- morum parentum: et ibi etiam est dis- morum parentum: et ibi etiam est dis- putatum in quæstione de propriis pœnis putatum in quæstione de propriis pœnis primorum parentum. primorum parentum.

Ad id quod quæritur, Utrum carentia Ad id quod quæritur, Utrum carentia visionis Dei sit propria pœna originalis visionis Dei sit propria pœna originalis peccati? Dicendum meo judicio, quod peccati? Dicendum meo judicio, quod non, sed pœna communis est originalis et non, sed pœna communis est originalis et actualis mortalis, sicut bene probatum actualis mortalis, sicut bene probatum est per objectiones factas in contra- est per objectiones factas in contra- rium. rium.

AD ALIA quæ probant, quod ignis est AD ALIA quæ probant, quod ignis est propria pœnaoriginalis peccati, dicendum propria pœnaoriginalis peccati, dicendum quod ignis non est propria pœna origi- quod ignis non est propria pœna origi- nalis. Unde dicit Augustinus in Enchiri- nalis. Unde dicit Augustinus in Enchiri- dion, sic: « Mitissima sane omnium dion, sic: « Mitissima sane omnium poena erit eorum qui præter peccatum, poena erit eorum qui præter peccatum, quod originaliter contraxerunt, nullum quod originaliter contraxerunt, nullum insuper addiderunt: et in cæteris qui ad- insuper addiderunt: et in cæteris qui ad- diderunt, tanto quisque tolerabiliorem diderunt, tanto quisque tolerabiliorem habebit damnationem, quanto hic mino- habebit damnationem, quanto hic mino- rem habuerit iniquitatem 3. » Unde quod rem habuerit iniquitatem 3. » Unde quod dicitur in auctoritatibus, quod ibunt in dicitur in auctoritatibus, quod ibunt in ignem æternum, non dicitur ratione ignem æternum, non dicitur ratione adustionis quæ est in igne, scilicet quod adustionis quæ est in igne, scilicet quod sentiant adustionem, sed ratione tene- sentiant adustionem, sed ratione tene- brositatis loci infernalis: quia, sicut dicit brositatis loci infernalis: quia, sicut dicit Gregorius in Moralibus: « İgnis inferni Gregorius in Moralibus: « İgnis inferni non lucet, nisi ad ostendendum ea quæ non lucet, nisi ad ostendendum ea quæ cum tristitia videntur. » Et ideo dicitur, cum tristitia videntur. » Et ideo dicitur, Matth. xx, 13, de servo nequam pigro: Matth. xx, 13, de servo nequam pigro: Ligatis manibus et pedibus ejus, projicite Ligatis manibus et pedibus ejus, projicite eum in tenebras exteriores: ibi erit fletus eum in tenebras exteriores: ibi erit fletus et stridor dentium. et stridor dentium.

AD ID quod ultimo quæritur, Utrum AD ID quod ultimo quæritur, Utrum necessitas peccandi sit poena originalis necessitas peccandi sit poena originalis peccati? peccati?

Dicendum, quod necessitas duplex Dicendum, quod necessitas duplex est, scilicet inevitabilitatis et talem ne- est, scilicet inevitabilitatis et talem ne- cessitatem homo non habet ex originali cessitatem homo non habet ex originali peccato, nisi ante reparationem per gra- peccato, nisi ante reparationem per gra- tiam. Et est necessitas pronitatis non ad tiam. Et est necessitas pronitatis non ad mortale, sed ad veniale: et talem ne- mortale, sed ad veniale: et talem ne-

2 Matth. xxv, 41. 2 Matth. xxv, 41.

3 S. AUGUSTINUS, In Enchiridion, cap. 93. 3 S. AUGUSTINUS, In Enchiridion, cap. 93.

IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XVII, QUÆST. 113. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XVII, QUÆST. 113.

cessitatem habet homo, sicut sæpe supra cessitatem habet homo, sicut sæpe supra dictum est, quod post reparationem per dictum est, quod post reparationem per gratiam non potest homo dimittere, quin gratiam non potest homo dimittere, quin peccet venialiter: et propter hoc quoti- peccet venialiter: et propter hoc quoti- die dicet Dimitte nobis debita nostra 1. die dicet Dimitte nobis debita nostra 1.

1 Matth. VI, 12. 1 Matth. VI, 12.

329 329

Et hæc solutio firmatur per Augusti- Et hæc solutio firmatur per Augusti- num in libro de Perfectione justitiæ sic num in libro de Perfectione justitiæ sic dicentem: « Nec ratio, nec ordo justitiæ dicentem: « Nec ratio, nec ordo justitiæ admittit, quod aliquis peccet in hoc quod admittit, quod aliquis peccet in hoc quod vitare non potest. » vitare non potest. »

330 330

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

TRACTATUS XVIII. TRACTATUS XVIII.

DE PECCATO ACTUALI. DE PECCATO ACTUALI.

Expletis omnibus quæ de originali peccato quærenda esse videbantur, Expletis omnibus quæ de originali peccato quærenda esse videbantur, transeundum est ad trigesimam quartam distinctionem libri II Sententia- transeundum est ad trigesimam quartam distinctionem libri II Sententia- rum, quæ incipit, ibi Post prædicta de actuali peccato. rum, quæ incipit, ibi Post prædicta de actuali peccato.

QUÆSTIO CXIV. QUÆSTIO CXIV.

De peccato actuali, et primo de veniali. De peccato actuali, et primo de veniali.

Quam quæstionem Magister in quin- Quam quæstionem Magister in quin- que dividit. que dividit.

Primum est, quæ sit origo primi pec- Primum est, quæ sit origo primi pec- cati? scilicet utrum res bona vel res cati? scilicet utrum res bona vel res mala? mala?

Secundum, In qua re sit peccatum ? Secundum, In qua re sit peccatum ? Tertium, Quid sit peccatum ? Tertium, Quid sit peccatum ? Quartum, De divisionibus peccatorum. Quartum, De divisionibus peccatorum. Quintum, De differentia eorumdem. Quintum, De differentia eorumdem.

MEMBRUM I & II. MEMBRUM I & II.

Quæ sit origo primi peccati, scilicet Quæ sit origo primi peccati, scilicet utrum res bona vel res mala? Et, In utrum res bona vel res mala? Et, In qua re sit peccatum¹? qua re sit peccatum¹?

PRIMO ergo quæritur, Quæ sit origo PRIMO ergo quæritur, Quæ sit origo peccati? peccati?

1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Sen- 1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Sen- tentiarum, Dist. XXXIV, Art. 4 et 5. Tom. tentiarum, Dist. XXXIV, Art. 4 et 5. Tom.

Et dicit Magister, quod res bona. Quod Et dicit Magister, quod res bona. Quod non videtur esse : non videtur esse :

1. Contrarium enim non oritur de 1. Contrarium enim non oritur de contrario, sed potius destruitur: bonum contrario, sed potius destruitur: bonum et malum contraria sunt: ergo malum et malum contraria sunt: ergo malum non oritur ex bono. non oritur ex bono.

2. Adhuc, Matth. vII, 18: Non potest 2. Adhuc, Matth. vII, 18: Non potest arbor bona malos fructus facere, ne- arbor bona malos fructus facere, ne- que arbor mala bonos fructus facere. que arbor mala bonos fructus facere. Unaquæque enim arbor ex fructu suo Unaquæque enim arbor ex fructu suo cognoscitur. Ergo videtur, quod ma- cognoscitur. Ergo videtur, quod ma- lum non oritur ex bono, et e conver- lum non oritur ex bono, et e conver-

SO. SO.

3. Adhuc, Matth. x, 27 et 28: Do- 3. Adhuc, Matth. x, 27 et 28: Do- mine, nonne bonum semen seminaști in mine, nonne bonum semen seminaști in agro tuo? Unde ergo habet zizania? agro tuo? Unde ergo habet zizania? Respondet Dominus: Inimicus homo Respondet Dominus: Inimicus homo hoc fecit. Ergo videtur, quod bonum se- hoc fecit. Ergo videtur, quod bonum se- men sit a Deo malum autem quod signi- men sit a Deo malum autem quod signi- ficatur per zizania, sit ab inimico qu' ficatur per zizania, sit ab inimico qu'

XXVII hujusce novæ editionis. XXVII hujusce novæ editionis.

ed contra. ed contra.

IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XVII, QUÆST. 114. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XVII, QUÆST. 114.

diabolum significat, ut ibidem in Glossa diabolum significat, ut ibidem in Glossa dicitur, sive principem tenebrarum. Ex dicitur, sive principem tenebrarum. Ex hoc concluditur, quod malum non oritur hoc concluditur, quod malum non oritur ex bono. ex bono.

4. Adhuc, Matth. .VII, 16: Numquid 4. Adhuc, Matth. .VII, 16: Numquid colligunt de spinis uvas, aut de tribulis colligunt de spinis uvas, aut de tribulis ficus? Quasi dicat: Non. Videtur ergo, ficus? Quasi dicat: Non. Videtur ergo, quod malum ex bono non oritur, nec quod malum ex bono non oritur, nec

e converso. e converso.

5. Adhuc, Lux non oritur a tenebris, 5. Adhuc, Lux non oritur a tenebris, nec e converso. Damascenus et Diony- nec e converso. Damascenus et Diony- sius in libro de Divinis nominibus, di- sius in libro de Divinis nominibus, di- cunt, quod bonum est lumen spirituale, cunt, quod bonum est lumen spirituale, et malum tenebra. Ergo videtur, quod et malum tenebra. Ergo videtur, quod nec bonum oritur ex malo, nec malum nec bonum oritur ex malo, nec malum ex bono et sic videtur falsum esse, ex bono et sic videtur falsum esse, quod bonum sit origo mali. quod bonum sit origo mali.

CONTRA: CONTRA:

1. Augustinus in libro Responsionum 1. Augustinus in libro Responsionum contra Julianum hæreticum, qui dixit: contra Julianum hæreticum, qui dixit: Si ex natura peccatum est, tunc mala Si ex natura peccatum est, tunc mala est. Respondet Augustinus : est. Respondet Augustinus :

natura natura

« Quæso, ut si potest, respondeat. Ma- « Quæso, ut si potest, respondeat. Ma- nifestum est ex voluntate mala tamquam nifestum est ex voluntate mala tamquam ex arbore fieri omnia mala opera tam- ex arbore fieri omnia mala opera tam- quam fructus malos, sed ipsam malam quam fructus malos, sed ipsam malam voluntatem unde dicit exortam, nisi ex voluntatem unde dicit exortam, nisi ex bono? Si enim ex Angelo, quid est An- bono? Si enim ex Angelo, quid est An- gelus nisi bonum opus Dei. Si ex ho- gelus nisi bonum opus Dei. Si ex ho- mine, quid est ipse homo nisi bona et mine, quid est ipse homo nisi bona et laudanda natura? Imo quid erant hi duo laudanda natura? Imo quid erant hi duo antequam oriretur in eis mala voluntas, antequam oriretur in eis mala voluntas, nisi bonum opus Dei, et bona et lau- nisi bonum opus Dei, et bona et lau- danda natura? » Malum ergo oritur ex danda natura? » Malum ergo oritur ex bono. bono.

2. Adhuc, Dionysius in libro de Divi- 2. Adhuc, Dionysius in libro de Divi- nis nominibus dicit, quod « malum non nis nominibus dicit, quod « malum non repugnat bono in quo est, et ex quo repugnat bono in quo est, et ex quo oritur. » Idem ibidem dicit, quod « ma- oritur. » Idem ibidem dicit, quod « ma- lum non coalescit nisi in bono. » Ergo lum non coalescit nisi in bono. » Ergo malum est ex bono et in bono. malum est ex bono et in bono.

3. Adhuc, Logice objiciunt quidam, 3. Adhuc, Logice objiciunt quidam, quod privatio non est nisi circa habi- quod privatio non est nisi circa habi- tum, nec oritur nisi ex habitu privato: tum, nec oritur nisi ex habitu privato: malum privatio boni est : ergo circa malum privatio boni est : ergo circa

331 331

bonum est nec oritur nisi ex bono. bonum est nec oritur nisi ex bono.

4. Adhuc, Sicut narrat Aristoteles in 4. Adhuc, Sicut narrat Aristoteles in XIII primæ philosophiæ, Pythagoras XIII primæ philosophiæ, Pythagoras dixit, quod locus mali in quo fundatur dixit, quod locus mali in quo fundatur et est, non est nisi bonum. Ergo cum et est, non est nisi bonum. Ergo cum locus principium sit ortus et generatio- locus principium sit ortus et generatio- nis ejus quod est in loco, videtur quod nis ejus quod est in loco, videtur quod malum oritur ex bono, et est in ipso. malum oritur ex bono, et est in ipso.

UTERIUS quæritur hic de hoc quod di- UTERIUS quæritur hic de hoc quod di- cit Magister in illo cap. Ideoque in his cit Magister in illo cap. Ideoque in his contrariis quæ bona et mala vocantur, contrariis quæ bona et mala vocantur, illa dialecticorum regula deficit, qua illa dialecticorum regula deficit, qua dicunt, nulli rei duo simul inesse con- dicunt, nulli rei duo simul inesse con- traria. Et subdit: « Cum autem bona et traria. Et subdit: « Cum autem bona et mala nullus ambigat esse contraria, non mala nullus ambigat esse contraria, non solum simul esse possunt, sed mala om- solum simul esse possunt, sed mala om- nino sine bonis et nisi in bonis esse non nino sine bonis et nisi in bonis esse non possunt. Et hæc duo contraria ita simul possunt. Et hæc duo contraria ita simul sunt, ut si bonum non esset in quo esset sunt, ut si bonum non esset in quo esset malum, malum prorsus esse non pos- malum, malum prorsus esse non pos-

set. » Hoc autem videtur falsum: unum set. » Hoc autem videtur falsum: unum enim destructivum alterius, non potest enim destructivum alterius, non potest cum ipso salvari: quia unum destruitur cum ipso salvari: quia unum destruitur ex altero, et sic non est, et ideo non ex altero, et sic non est, et ideo non salvatur cum ipso. salvatur cum ipso.

2. Adhuc, Subjectum denominatur a 2. Adhuc, Subjectum denominatur a forma quæ et in ipso, sicut album et forma quæ et in ipso, sicut album et nigrum dicitur, in quo est albedo et ni- nigrum dicitur, in quo est albedo et ni- gredo. Si ergo malum est in bono, bo- gredo. Si ergo malum est in bono, bo- num dicetur malum: et qui hoc dicunt, num dicetur malum: et qui hoc dicunt, incidunt in maledictionem Prophetæ incidunt in maledictionem Prophetæ Isaiæ, v, 20: Væ qui dicitis malum Isaiæ, v, 20: Væ qui dicitis malum bonum, et bonum malum: ponentes te- bonum, et bonum malum: ponentes te- nebras lucem, et lucem tenebras, etc.! nebras lucem, et lucem tenebras, etc.!

SOLUTIO. Hæc quæstio subtiliter dis- SOLUTIO. Hæc quæstio subtiliter dis- putata est in principio istius summæ, putata est in principio istius summæ, tractatu de Bono et malo, quæstione, tractatu de Bono et malo, quæstione, Unde malum² ? et ideo breviter hic per- Unde malum² ? et ideo breviter hic per- transeundo dicimus, quod sicut Magister transeundo dicimus, quod sicut Magister ex verbis Augustini probat, malum non ex verbis Augustini probat, malum non oritur nisi ex bono, sicut patet per aucto- oritur nisi ex bono, sicut patet per aucto- ritates et rationes inductas: sed non ori- ritates et rationes inductas: sed non ori- tur ex ipso in quantum bonum est, sed tur ex ipso in quantum bonum est, sed

1 S. DIONYSIUS, Lib. de Divinis nominibus, logiæ, Tract. VI, Quæst. 26, Membr. 2, Art. 3. 1 S. DIONYSIUS, Lib. de Divinis nominibus, logiæ, Tract. VI, Quæst. 26, Membr. 2, Art. 3. Tom. XXXI hujusce novæ editionis. Cf. etiam Tom. XXXI hujusce novæ editionis. Cf. etiam ibidem, Quæst. 27. ibidem, Quæst. 27.

cap. 4. cap. 4.

2 Cf. Opp. B. Alberti. Ia Part. Summæ Theo- 2 Cf. Opp. B. Alberti. Ia Part. Summæ Theo-

Quæst. Quæst.

Solutio. Solutio.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

332 332

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

in quantum deficiens est a specie, modo, in quantum deficiens est a specie, modo, et ordine, quibus determinatur bonum. et ordine, quibus determinatur bonum. Bonum enim est, ut dicit Dionysius in Bonum enim est, ut dicit Dionysius in libro de Divinis nominibus, quod « est libro de Divinis nominibus, quod « est a bono plantatum in bono et ad bo- a bono plantatum in bono et ad bo- num ¹. » Unde si avertitur a bono a quo num ¹. » Unde si avertitur a bono a quo est, tunc avertitur a suo principio: et si est, tunc avertitur a suo principio: et si avertitur a specie boni in qua plantatum avertitur a specie boni in qua plantatum est, tunc per aversionem a bono a quo est, tunc per aversionem a bono a quo est, caret modo debito quo esse debet est, caret modo debito quo esse debet bonum : et per aversionem a specie boni bonum : et per aversionem a specie boni in qua est plantatum, caret specie: et in qua est plantatum, caret specie: et per amissionem ordinis ad bonum, caret per amissionem ordinis ad bonum, caret ordine et sic caret omnibus his quibus ordine et sic caret omnibus his quibus determinatur bonum secundum rationem determinatur bonum secundum rationem boni, et non retinet nisi id quod est sub- boni, et non retinet nisi id quod est sub- jectum boni, quod est ens quoddam a jectum boni, quod est ens quoddam a Deo creatum. Et sic oritur ex eo malum Deo creatum. Et sic oritur ex eo malum et in Angelo et in homine: quia sic pro- et in Angelo et in homine: quia sic pro- cedens in actum, non potest procedere cedens in actum, non potest procedere nisi in actum malum, qui peccatum est nisi in actum malum, qui peccatum est et malum. Unde Augustinus in Enchiri- et malum. Unde Augustinus in Enchiri- dion: «Peccatum est actus incidens ex dion: «Peccatum est actus incidens ex

defectu boni. » Et sic malum oritur ex defectu boni. » Et sic malum oritur ex bono, hoc est, ex eo quod est bonum bono, hoc est, ex eo quod est bonum non in quantum bonum, sed in quantum non in quantum bonum, sed in quantum deficiens est a ratione boni. deficiens est a ratione boni.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod con- AD PRIMUM ergo dicendum, quod con- traria non oriuntur ex se invicem, sed traria non oriuntur ex se invicem, sed potius destruunt se: nec malum oritur potius destruunt se: nec malum oritur ex bono in quantum bonum est, sed in ex bono in quantum bonum est, sed in quantum deficiens est a bono. Et sic quantum deficiens est a bono. Et sic unum contrariorum semper oritur ex unum contrariorum semper oritur ex altero in omni motu: quia ex continua altero in omni motu: quia ex continua abjectione albi oritur nigrum et sic est abjectione albi oritur nigrum et sic est in omnibus aliis. in omnibus aliis.

AD ALIUD dicendum, quod verba Do- AD ALIUD dicendum, quod verba Do- mini intelliguntur per se: quia arbor mini intelliguntur per se: quia arbor mala in quantum mala, non potest fru- mala in quantum mala, non potest fru- ctus bonos facere, nec e converso: sed ctus bonos facere, nec e converso: sed arbor quæ est mala, per defectum boni, arbor quæ est mala, per defectum boni, licet bona sit in quantum est, quia omne licet bona sit in quantum est, quia omne quod est, bonum est in quantum est, quod est, bonum est in quantum est, potest facere malos fructus. potest facere malos fructus.

AD ALIUD dicendum, quod semen bo- AD ALIUD dicendum, quod semen bo- num non est nisi a Deo : semen autem num non est nisi a Deo : semen autem malum in quantum malum, est ab ini- malum in quantum malum, est ab ini-

1 S. DIONYSIUS, Lib. de Divinis nominibus, 1 S. DIONYSIUS, Lib. de Divinis nominibus,

mico. In quantum vero est, sic bonum mico. In quantum vero est, sic bonum est, et a Deo est. est, et a Deo est.

AD ALIUD dicendum eodem modo, AD ALIUD dicendum eodem modo, quod spinæ in quantum spinæ, hoc et, quod spinæ in quantum spinæ, hoc et, in quantum deficiunt a bono vitis, non in quantum deficiunt a bono vitis, non proferunt uvas: tamen in quantum sunt, proferunt uvas: tamen in quantum sunt, sunt natura bona quædam, sed deficiens sunt natura bona quædam, sed deficiens a bono vitis. a bono vitis.

AD ALIUD dicendum, quod lux non AD ALIUD dicendum, quod lux non oritur ex tenebris, nec e converso per oritur ex tenebris, nec e converso per se sed ab occasu lucis oritur tenebra, se sed ab occasu lucis oritur tenebra, cum tenebra nihil sit nisi defectus lucis, cum tenebra nihil sit nisi defectus lucis, ut dicit Augustinus, et malum nihil aliud ut dicit Augustinus, et malum nihil aliud sit nisi defectus boni. sit nisi defectus boni.

AD ILLA quæ inducuntur in contra- Ad AD ILLA quæ inducuntur in contra- Ad rium, dicendum quod concedenda sunt, rium, dicendum quod concedenda sunt, et procedunt secundum dicta Sanctorum et procedunt secundum dicta Sanctorum et secundum fidem Catholicam. et secundum fidem Catholicam.

AD ID quod ulterius quæritur de re- Ad qui AD ID quod ulterius quæritur de re- Ad qui gula dialecticorum, dicendum quod re- gula dialecticorum, dicendum quod re- gula dialecticorum non fallit si recte gula dialecticorum non fallit si recte intelligatur: quia quando dicitur, quod intelligatur: quia quando dicitur, quod duo contraria non possunt simul esse in duo contraria non possunt simul esse in eodem, intelligitur secundum idem et eodem, intelligitur secundum idem et per se et sic numquam fallit. Quando per se et sic numquam fallit. Quando autem malum dicitur esse in bono, et e autem malum dicitur esse in bono, et e hoc non est secundum idem, hoc non est secundum idem, converso, converso, sed malum inest secundum defectum sed malum inest secundum defectum eorum quibus determinatur bonum, eorum quibus determinatur bonum, modo scilicet, specie, et ordine: bonum modo scilicet, specie, et ordine: bonum autem secundum id quod est natura autem secundum id quod est natura quædam et substantia a Deo creata. quædam et substantia a Deo creata.

AD ULTIMUM dicendum, quod verum AD ULTIMUM dicendum, quod verum est, quod subjectum denominatur a for- est, quod subjectum denominatur a for- ma quæ est in ipso sed nihil prohibet ma quæ est in ipso sed nihil prohibet duas formas contrarias esse in eodem, duas formas contrarias esse in eodem, non secundum idem, et ab utraque de- non secundum idem, et ab utraque de- nominari secundum quid, non simplici- nominari secundum quid, non simplici-

ter. ter.

Et quæ inducuntur de maledictione Et quæ inducuntur de maledictione Prophetæ solvit ipse Augustinus dicens, Prophetæ solvit ipse Augustinus dicens, quod Propheta intelligit de bonis per se, quod Propheta intelligit de bonis per se, et malis per se, sicut sunt virtutes et et malis per se, sicut sunt virtutes et vitia sicut qui diceret castitatem esse vitia sicut qui diceret castitatem esse malum, et adulterium bonum, ille inci- malum, et adulterium bonum, ille inci- deret in maledictionem Prophetæ : sed deret in maledictionem Prophetæ : sed

cap. 4. cap. 4.

Art 2 Art 2

IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XVIII, QUÆST. 114. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XVIII, QUÆST. 114.

non ille qui dicit, quod id quod est bo non ille qui dicit, quod id quod est bo num per naturam et substantiam, est num per naturam et substantiam, est malum per defectum eorum quibus de- malum per defectum eorum quibus de- terminatur bonum. terminatur bonum.

QUOD SECUNDO quæritur, In qua re QUOD SECUNDO quæritur, In qua re s't peccatum sicut in subjecto? jam pa- s't peccatum sicut in subjecto? jam pa- tet solutio per id quod jam disputatum tet solutio per id quod jam disputatum est supra. est supra.

MEMBRUM III. MEMBRUM III.

Quid sit peccatum 1? Quid sit peccatum 1?

Tertio quæritur, Quid sit peccata? Tertio quæritur, Quid sit peccata? Quam quæstionem Magister dispu- Quam quæstionem Magister dispu- tat in libro II Sententiarum, in di- tat in libro II Sententiarum, in di- stinct. XXXV, ibi, Post hæc viden- stinct. XXXV, ibi, Post hæc viden- dum est quid sit peccatum. In distin- dum est quid sit peccatum. In distin- ctione XXXIII, in qua quærendum fuit, ctione XXXIII, in qua quærendum fuit, in qua re sit peccatum, determinat cum in qua re sit peccatum, determinat cum illa quæstione quæ est de origine pec- illa quæstione quæ est de origine pec- cati. cati.

333 333

radiso « Peccatum est prævaricatio le- radiso « Peccatum est prævaricatio le- gis divinæ, et cœlestium inobedientia gis divinæ, et cœlestium inobedientia mandatorum 5. » mandatorum 5. »

5. Adhuc, Augustinus in libro de Vera 5. Adhuc, Augustinus in libro de Vera religione: «Peccatum est appetere quæ religione: «Peccatum est appetere quæ Christus contempsit, vel fugere quæ Christus contempsit, vel fugere quæ sustinuit. » sustinuit. »

6. Adhuc, Augustinus, « Peccatum est 6. Adhuc, Augustinus, « Peccatum est carentia debitæ justitiæ ex propria vo- carentia debitæ justitiæ ex propria vo- luntate procedens. luntate procedens.

>> >>

OBJICITUR autem contra primam : quia OBJICITUR autem contra primam : quia illa tantum videtur dari de actuali mor- illa tantum videtur dari de actuali mor- tali, sicut et ibidem dicit Magister: et tali, sicut et ibidem dicit Magister: et sic videtur, quod definitio in plus sit sic videtur, quod definitio in plus sit quam nomen, quod inconveniens repu- quam nomen, quod inconveniens repu- tatur in VII Topicorum. Veniale autem tatur in VII Topicorum. Veniale autem peccatum est aliquod dictum vel factum peccatum est aliquod dictum vel factum contra legem Dei et tamen non est contra legem Dei et tamen non est mortale: compatitur enim secum gra- mortale: compatitur enim secum gra- tiam ergo definitio est male assignata. tiam ergo definitio est male assignata.

CONTRA SECUNDAM objicitur, quod non CONTRA SECUNDAM objicitur, quod non videtur dari de peccato ut peccatum est, videtur dari de peccato ut peccatum est, sed potius de peccato ut est iniquitas. Et sed potius de peccato ut est iniquitas. Et hoc probatur per Augustinum, qui tra- hoc probatur per Augustinum, qui tra- ctans illud epist. I Joannis, III, 4 : Om- ctans illud epist. I Joannis, III, 4 : Om- nis qui facit peccatum, et iniquitatem nis qui facit peccatum, et iniquitatem

Hic vero quærendum est, Quid sit Hic vero quærendum est, Quid sit peccatum ? peccatum ? 1. Et ponit Magister duas definitiones, facit. Et peccatum est iniquitas, sicut 1. Et ponit Magister duas definitiones, facit. Et peccatum est iniquitas, sicut utramque Augustini. utramque Augustini.

Prima est « Peccatum est omne di- Prima est « Peccatum est omne di- ctum vel factum vel concupitum quod ctum vel factum vel concupitum quod fit contra legem Dei 2. » fit contra legem Dei 2. »

2. Secunda est ex libro de Duabus 2. Secunda est ex libro de Duabus

animabus « Peccatum est voluntas re- animabus « Peccatum est voluntas re- tinendi vel consequendi quod justitia ve- tinendi vel consequendi quod justitia ve- tat 3. >> tat 3. >>

3. Inveniuntur etiam aliæ et ab aliis 3. Inveniuntur etiam aliæ et ab aliis sanctis datæ. sanctis datæ.

Augustinus in libro de Libero arbi- Augustinus in libro de Libero arbi- trio «Peccatum est spreto incommu- trio «Peccatum est spreto incommu- tabili bono rebus mutabilibus adhæ- tabili bono rebus mutabilibus adhæ- rere *. » rere *. »

4. Adhuc, Ambrosius in libro de Pa- 4. Adhuc, Ambrosius in libro de Pa-

1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Sen- 1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Sen- tentiarum, Dist. XXXV, Art. 1 et 3. Tom. tentiarum, Dist. XXXV, Art. 1 et 3. Tom. XXVII hujusce novæ editionis. XXVII hujusce novæ editionis.

2 S. AUGUSTINUS, Lib. XXII contra Faustum. 2 S. AUGUSTINUS, Lib. XXII contra Faustum.

dicit in Glossa, vóμos Græce, Latine lex. dicit in Glossa, vóμos Græce, Latine lex. Inde anoma, iniquitas, quæ contra le- Inde anoma, iniquitas, quæ contra le- gem Dei fit, quasi sine lege. Et ideo gem Dei fit, quasi sine lege. Et ideo dicit « Peccatum est iniquitas : quid- dicit « Peccatum est iniquitas : quid- quid enim peccamus, contra legem Dei quid enim peccamus, contra legem Dei facimus. Unde, Psal. cxvi, 119, dici- facimus. Unde, Psal. cxvi, 119, dici- tur: Prævaricantes reputavi omnes pec- tur: Prævaricantes reputavi omnes pec- catores terræ: quia non custodierunt catores terræ: quia non custodierunt legem: non solum, qui legem scriptam legem: non solum, qui legem scriptam contemnunt, sed etiam qui innocentiam contemnunt, sed etiam qui innocentiam legis naturalis corrumpunt. » Videtur legis naturalis corrumpunt. » Videtur ergo, quod peccatum hic non definitur ergo, quod peccatum hic non definitur ut peccatum, sed ut iniquitas, et ut ino- ut peccatum, sed ut iniquitas, et ut ino- bedientia quædam est et ita videtur bedientia quædam est et ita videtur ista definitio dari de hoc quod accidit ista definitio dari de hoc quod accidit

3 IDEM, Lib. de Duabus animabus, cap. 11. 3 IDEM, Lib. de Duabus animabus, cap. 11. * IDEM, Lib. de Libero arbitrio, cap. 16. * IDEM, Lib. de Libero arbitrio, cap. 16. 5 S AMBROSIUS, Lib. de Paradiso, cap. 8. 5 S AMBROSIUS, Lib. de Paradiso, cap. 8.

334 334

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

peccato, et non de eo quod essentialiter peccato, et non de eo quod essentialiter convenit peccato accidit enim peccato convenit peccato accidit enim peccato contra legem Dei esse et sic definitio contra legem Dei esse et sic definitio est male data, quia non per essentialia, est male data, quia non per essentialia, sed per accidentalia datur. sed per accidentalia datur.

SIMILITER objicitur contra tertiam : SIMILITER objicitur contra tertiam : 1. Secundum enim illam videtur, 1. Secundum enim illam videtur, quod omne peccatum actuale procedit ex quod omne peccatum actuale procedit ex contemptu quod omnino falsum est: contemptu quod omnino falsum est: multa enim sunt peccata ex infirmitate, multa enim sunt peccata ex infirmitate, et multa ex ignorantia. et multa ex ignorantia.

2. Adhuc, Contra ordinem partium 2. Adhuc, Contra ordinem partium positarum in definitione objicitur: quia positarum in definitione objicitur: quia peccatum actuale distinguitur penes con- peccatum actuale distinguitur penes con- versionem ad mutabile bonum, sicut versionem ad mutabile bonum, sicut gula, luxuria, et hujusmodi. Si ergo hoc gula, luxuria, et hujusmodi. Si ergo hoc est principale in definitione, primo de- est principale in definitione, primo de- beret poni, et non ultimo. beret poni, et non ultimo.

3. Adhuc, In omni peccato est aversio 3. Adhuc, In omni peccato est aversio a bono incommutabili ad bonum com- a bono incommutabili ad bonum com- mutabile, ut dicit Augustinus tractans mutabile, ut dicit Augustinus tractans illud Jeremiæ, 11, 13 Duo mala fecit illud Jeremiæ, 11, 13 Duo mala fecit populus meus: me dereliquerunt fontem populus meus: me dereliquerunt fontem aquæ vivæ, et foderunt sibi cisternas, aquæ vivæ, et foderunt sibi cisternas, cisternas dissipatas, quæ continere non cisternas dissipatas, quæ continere non valent aquas. Per illa ergo duo deberet valent aquas. Per illa ergo duo deberet definiri, et non per contemptum et ad- definiri, et non per contemptum et ad- hæsionem. hæsionem.

SIMILITER objicitur contra quartam : SIMILITER objicitur contra quartam : prævaricatio enim est formale in pecca- prævaricatio enim est formale in pecca- to et commune, et per hoc non specifi- to et commune, et per hoc non specifi- catur in actuale peccatum: definitio au- catur in actuale peccatum: definitio au- tem debet dicere esse actualis peccati tem debet dicere esse actualis peccati secundum quod est actuale cum ergo secundum quod est actuale cum ergo non distinguatur per hoc a peccato cor- non distinguatur per hoc a peccato cor- dis et a peccato oris, videtur quod defini- dis et a peccato oris, videtur quod defini- tio mala sit. tio mala sit.

SIMILITER objicitur contra quintam : SIMILITER objicitur contra quintam : quia circa multa est peccatum quæ quia circa multa est peccatum quæ Christus nec contempsit nec sustinuit : Christus nec contempsit nec sustinuit : et sic definitio insufficiens est. et sic definitio insufficiens est.

SIMILITER objicitur contra sextam et SIMILITER objicitur contra sextam et ultimam: ultimam:

1 S. DIONYSIUS, Lib. de Divinis nominibus, 1 S. DIONYSIUS, Lib. de Divinis nominibus,

1. Carentia enim debitæ justitiæ est in 1. Carentia enim debitæ justitiæ est in actuali et originali: ergo videtur, quod actuali et originali: ergo videtur, quod illa definitio non sit convertibilis cum illa definitio non sit convertibilis cum actuali. actuali.

2. Adhuc quod dicit, Ex propria vo- 2. Adhuc quod dicit, Ex propria vo- luntate procedens, videtur inconvenien- luntate procedens, videtur inconvenien- ter esse dictum quia per hoc quod di- ter esse dictum quia per hoc quod di- cit, Carentia debitæ justitiæ, peccatum cit, Carentia debitæ justitiæ, peccatum est malum et nullum malum potest est malum et nullum malum potest esse volitum quia dicit Dionysius in esse volitum quia dicit Dionysius in libro de Divinis nominibus 1, malum est libro de Divinis nominibus 1, malum est innaturale, incausale, involuntarium, innaturale, incausale, involuntarium, infoecundum et pigrum : et penitus nihil infoecundum et pigrum : et penitus nihil appetit, nec appetere potest: quia appe- appetit, nec appetere potest: quia appe- teret suam destructionem, quod esse teret suam destructionem, quod esse non potest niale ergo dicit, Ex propria non potest niale ergo dicit, Ex propria voluntate procedens. voluntate procedens.

ADHUC, Cum in omni peccato sit aver- Quest ADHUC, Cum in omni peccato sit aver- Quest sio ab incommutabili bono, et conver- sio ab incommutabili bono, et conver- sio ad bonum commutabile, quæritur, sio ad bonum commutabile, quæritur, Utrum in peccato sint sicut duo ? Utrum in peccato sint sicut duo ?

Videtur, quod sicut duo, propter au- Videtur, quod sicut duo, propter au- ctoritatem supra inductam, Jerem. 11, ctoritatem supra inductam, Jerem. 11, 13 Duo mala fecit populus meus. 13 Duo mala fecit populus meus.

CONTRA In omni motu unus est re. CONTRA In omni motu unus est re. cessus a termino a quo, et accessus ad cessus a termino a quo, et accessus ad terminum ad quem et hæc duo faciunt terminum ad quem et hæc duo faciunt unum motum. Cum ergo in omnibus unum motum. Cum ergo in omnibus definitionibus supra inductis hæc duo definitionibus supra inductis hæc duo ponantur ut duo et non ut unum, vide- ponantur ut duo et non ut unum, vide- tur quod omnes male sint assignatæ. tur quod omnes male sint assignatæ.

ADHUC, Cum unius rei unica sit defi- Quæst. 2. ADHUC, Cum unius rei unica sit defi- Quæst. 2. nitio, quæritur, Penes quid accipiuntur nitio, quæritur, Penes quid accipiuntur tot definitiones? tot definitiones?

SOLUTIO. Dicendum ad id quod contra SOLUTIO. Dicendum ad id quod contra primam objicitur, quod veniale pecca- primam objicitur, quod veniale pecca- tum, peccatum quidem est quod in di- tum, peccatum quidem est quod in di- cto vel facto vel concupito consistit : cto vel facto vel concupito consistit : sed directe non est contra legem Dei, sed directe non est contra legem Dei, sed magis præter legem Dei. Unde in sed magis præter legem Dei. Unde in hoc quod dicit, Contra legem Dei, co- hoc quod dicit, Contra legem Dei, co- arctatur definitio ad mortale et sic no- arctatur definitio ad mortale et sic no- men et definitio sunt æqualis ambitus in men et definitio sunt æqualis ambitus in communitate. communitate.

cap. 4. cap. 4.

Solutio Solutio

Ad dif Ad dif

tiffin. 2. tiffin. 2.

diffin. 3 diffin. 3

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

11 3. 11 3.

I diffin. 4. I diffin. 4.

IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XVIII, QUÆST. 114. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XVIII, QUÆST. 114.

AD ID quod objicitur contra secundam, AD ID quod objicitur contra secundam, dicendum quod peccatum non est pecca- dicendum quod peccatum non est pecca- tum nisi quia vetatur à justitia divina: tum nisi quia vetatur à justitia divina: quia illi non congruit, cui si congrue- quia illi non congruit, cui si congrue- ret, peccatum non esset. Et ideo non ret, peccatum non esset. Et ideo non accidit peccato iniquitatem esse, sed per accidit peccato iniquitatem esse, sed per se convenit ei, sicut patet in Glossa ibi- se convenit ei, sicut patet in Glossa ibi- dem ab Augustino posita. Unde defini- dem ab Augustino posita. Unde defini- tur ex his quæ per se et essentialiter tur ex his quæ per se et essentialiter conveniunt peccato et non per accidens. conveniunt peccato et non per accidens. AD ID quod contra tertiam objicitur, AD ID quod contra tertiam objicitur, dicendum quod cum dicitur, Spreto, in- dicendum quod cum dicitur, Spreto, in- telligitur de contemptu reali, qui est in telligitur de contemptu reali, qui est in omni peccato actuali, sive sit ex infir- omni peccato actuali, sive sit ex infir- mitate, sive ex ignorantia sive ex mali- mitate, sive ex ignorantia sive ex mali- tia. In omnibus enim illis præponitur tia. In omnibus enim illis præponitur bonum commutabile bono incommuta- bonum commutabile bono incommuta- bili, et sic spernitur. bili, et sic spernitur.

AD ID quod objicitur de ordine par- AD ID quod objicitur de ordine par- tium, dicendum quod naturalis est : tium, dicendum quod naturalis est : quia spernere bonum incommutabile, quia spernere bonum incommutabile, formale est in peccato, per quod pecca- formale est in peccato, per quod pecca- tum ponitur in esse peccati et mali. Per tum ponitur in esse peccati et mali. Per converti autem ad bonum commutabile, converti autem ad bonum commutabile, non distinguitur nisi in esse mali per non distinguitur nisi in esse mali per materiam circa quam est. Unde conver- materiam circa quam est. Unde conver- sio ad bonum commutabile, nihil habe- sio ad bonum commutabile, nihil habe- ret peccati, nihil mali, nisi esset aversio ret peccati, nihil mali, nisi esset aversio quæ adjuncta est tali conversioni. quæ adjuncta est tali conversioni.

ET QUOD dicitur: Duo mala fecit po- ET QUOD dicitur: Duo mala fecit po- pulus meus, etc. Dicendum est, quod in pulus meus, etc. Dicendum est, quod in uno peccato est duplex ratio peccati : uno peccato est duplex ratio peccati : quod enim dereliquerunt fontem aquæ quod enim dereliquerunt fontem aquæ vivæ, est aversio: et quod foderunt sibi vivæ, est aversio: et quod foderunt sibi cisternas, hoc est conversio ad bonum cisternas, hoc est conversio ad bonum commutabile in quo tamen non sunt commutabile in quo tamen non sunt aquæ satiantes sitim concupiscentiæ aquæ satiantes sitim concupiscentiæ quia temporalia bona non satiant, eo quia temporalia bona non satiant, eo quod simpliciter non sunt, sed secun- quod simpliciter non sunt, sed secun- dum quid, ut hic scilicet et nunc : bo- dum quid, ut hic scilicet et nunc : bo- num enim simpliciter et ubique et sem- num enim simpliciter et ubique et sem- per est bonum. per est bonum.

AD ID quod objicitur contra quar- AD ID quod objicitur contra quar- tam, dicendum quod illa definitio bona tam, dicendum quod illa definitio bona est et valde conveniens omni peccato est et valde conveniens omni peccato mortali, sive sit in dictis, sive in factis. mortali, sive sit in dictis, sive in factis. Actuale enim dicitur ab actu generali, Actuale enim dicitur ab actu generali, sive sit actus cordis, sive actus oris, sive sit actus cordis, sive actus oris, sive actus operis præsumptus contra sive actus operis præsumptus contra

335 335

obedientiam coelestium mandatorum. In obedientiam coelestium mandatorum. In quodlibet enim illorum est prævaricatio quodlibet enim illorum est prævaricatio legis divinæ, quæ lex regula est tam legis divinæ, quæ lex regula est tam oris, quam cordis, et etiam operis : om- oris, quam cordis, et etiam operis : om- nia enim regulantur ad ipsam. Et pro- nia enim regulantur ad ipsam. Et pro- pter hoc dicitur in Psalmo xxxvi, 31 : pter hoc dicitur in Psalmo xxxvi, 31 : Lex Dei in corde ipsius, et non supplan- Lex Dei in corde ipsius, et non supplan- tabuntur gressus ejus. tabuntur gressus ejus.

AD ID quod objicitur contra quintam, Ad diffin. 5. AD ID quod objicitur contra quintam, Ad diffin. 5. similiter respondendum est sicut supra, similiter respondendum est sicut supra, quod intelligitur de peccato actuali. quod intelligitur de peccato actuali. Christus enim omnia contempsit quæ Christus enim omnia contempsit quæ non approbavit : omnia sustinuit quæ non approbavit : omnia sustinuit quæ invitus toleravit, sicut omnia peccata in invitus toleravit, sicut omnia peccata in se vel in alio sustinuit et sic generalis se vel in alio sustinuit et sic generalis efficitur definitio. efficitur definitio.

Ad 1. Ad 1.

AD ID quod objicitur contra sextam et Ad diffin. 6. AD ID quod objicitur contra sextam et Ad diffin. 6. ultimam, dicendum quod carentia de- ultimam, dicendum quod carentia de- bitæ justitiæ aliter est in originali, et bitæ justitiæ aliter est in originali, et aliter in actuali. In originali est carentia aliter in actuali. In originali est carentia debitæ justitiæ, quæ debetur naturæ in- debitæ justitiæ, quæ debetur naturæ in- nocenti si sine peccato perstitisset. In nocenti si sine peccato perstitisset. In actuali autem carentia debitæ justitiæ actuali autem carentia debitæ justitiæ personalis, quæ rectificat cor, et os, et personalis, quæ rectificat cor, et os, et

opera. opera.

ET QUOD dicitur, Ex propria volun- ET QUOD dicitur, Ex propria volun- tate procedens, dicendum quod hoc ad- tate procedens, dicendum quod hoc ad- ditur tamquam causa efficiens : quia ditur tamquam causa efficiens : quia dicit Augustinus, quod peccatum est dicit Augustinus, quod peccatum est adeo voluntarium, quod si non sit vo- adeo voluntarium, quod si non sit vo- luntarium, non sit peccatum. luntarium, non sit peccatum.

Et ad hoc quod inducitur de Diony- Et ad hoc quod inducitur de Diony- sio, dicendum quod malum non potest sio, dicendum quod malum non potest esse volitum sicut bene probat objectio : esse volitum sicut bene probat objectio : sed id quod est malum in actu, in ver- sed id quod est malum in actu, in ver- bis, in cogitatis, potest esse volitum. bis, in cogitatis, potest esse volitum. Proverbiorum 11, 14: Lætantur cum Proverbiorum 11, 14: Lætantur cum male fecerint, et exsultant in rebus pes- male fecerint, et exsultant in rebus pes- simis. simis.

Ad 2. Ad 2.

AD ID quod ulterius quæritur, Utrum Ad quæst. I. AD ID quod ulterius quæritur, Utrum Ad quæst. I. aversio et conversio sunt in peccato ut aversio et conversio sunt in peccato ut unum, vel ut duo ? unum, vel ut duo ?

Dicendum, quod ut duo constituentia Dicendum, quod ut duo constituentia unum peccatum, in quo aversio est ut unum peccatum, in quo aversio est ut forma, conversio ut materia, sicut supra forma, conversio ut materia, sicut supra dictum est. dictum est.

Ad id quod contra objicitur de motu, Ad id quod contra objicitur de motu, dicendum quod bene simile est, et bene dicendum quod bene simile est, et bene

Ad qua st. 2. Ad qua st. 2.

336 336

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

aptatum terminus enim a quo semper aptatum terminus enim a quo semper est in abjectione, terminus ad quem est in abjectione, terminus ad quem semper in assumptione, ut in motu semper in assumptione, ut in motu actualis peccati in commutabile bonum actualis peccati in commutabile bonum continue abjicitur, commutabile semper continue abjicitur, commutabile semper assumitur per delectationem, sicut dici- assumitur per delectationem, sicut dici- tur, Jacobi, 1, 14: Unusquisque tentatur tur, Jacobi, 1, 14: Unusquisque tentatur a concupiscentia sua, abstractus et ille- a concupiscentia sua, abstractus et ille- clus. Glossa: «Abstractus a bono in- clus. Glossa: «Abstractus a bono in- commutabili, illectus a bono commuta- commutabili, illectus a bono commuta- bili. » Et dicendum, quod in omnibus bili. » Et dicendum, quod in omnibus definitionibus hæc duo ponuntur ut con- definitionibus hæc duo ponuntur ut con- stituentia peccatum, ut dictum est : et stituentia peccatum, ut dictum est : et ideo omnes bene datæ sunt. ideo omnes bene datæ sunt.

AD ID quod ultimo quæritur, dicen- AD ID quod ultimo quæritur, dicen- dum quod licet unius rei unicum sit dum quod licet unius rei unicum sit esse et unica definitio essentialis: ta- esse et unica definitio essentialis: ta- men illud esse diversos habet respectus men illud esse diversos habet respectus et comparationes ad diversas causas, et comparationes ad diversas causas, materialem, formalem, et finalem. Et ad materialem, formalem, et finalem. Et ad materiam comparatur tripliciter : quia materiam comparatur tripliciter : quia triplex est materia peccati, scilicet in qua, triplex est materia peccati, scilicet in qua, ex qua, et circa quam datur peccatum. ex qua, et circa quam datur peccatum.

Unde prima datur per materiam in Unde prima datur per materiam in qua est peccatum, quod est dictum, vel qua est peccatum, quod est dictum, vel factum, vel concupitum et per defe- factum, vel concupitum et per defe- ctum formæ regulantis ad virtutem, quæ ctum formæ regulantis ad virtutem, quæ notatur in hoc quod dicitur, contra le- notatur in hoc quod dicitur, contra le- gem Dei. gem Dei.

Secunda datur per causam efficientem Secunda datur per causam efficientem quæ est voluntas : et per defectum quæ est voluntas : et per defectum formæ regulantis, quæ est justitia gene- formæ regulantis, quæ est justitia gene- ralis secundum quod definitur ab An- ralis secundum quod definitur ab An- selmo, quod « justitia est rectitudo vo- selmo, quod « justitia est rectitudo vo- luntatis. » luntatis. »

Tertia datur per duo quæ sunt essen- Tertia datur per duo quæ sunt essen- tialia omni actuali peccato : unum tialia omni actuali peccato : unum formale, et alterum materiale: quæ formale, et alterum materiale: quæ sunt aversio et conversio, sicut sæpe di- sunt aversio et conversio, sicut sæpe di- ctum est. ctum est.

Quarta datur per defectum formæ Quarta datur per defectum formæ regulantis in actibus ad finem debi- regulantis in actibus ad finem debi-

tum. tum.

Quinta datur per materiam in qua est Quinta datur per materiam in qua est peccatum, scilicet in his quæ Christus peccatum, scilicet in his quæ Christus contempsit et sustinuit, eo modo quo contempsit et sustinuit, eo modo quo supra expositum est: et per causam effi- supra expositum est: et per causam effi- cientem quæ est appetitus. cientem quæ est appetitus.

Sexta et ultima datur per id quod est Sexta et ultima datur per id quod est formale in peccato, quod est carentia formale in peccato, quod est carentia debitæ justitiæ, et per causam efficien- debitæ justitiæ, et per causam efficien- tem quæ est propria voluntas. tem quæ est propria voluntas.

MEMBRUM IV. MEMBRUM IV.

De divisionibus peccatorum. De divisionibus peccatorum.

QUARTO, Quæritur de divisionibus pec. QUARTO, Quæritur de divisionibus pec.

catorum. catorum.

Inveniuntur autem sex divisiones a Inveniuntur autem sex divisiones a Sanctis traditæ. Sanctis traditæ.

Prima est penes reatum peccati, et illa Prima est penes reatum peccati, et illa est, quod peccatum aliud est veniale, est, quod peccatum aliud est veniale,

aliud mortale. aliud mortale.

Secunda datur penes instrumenta pec- Secunda datur penes instrumenta pec- cati, quibus peccatum perficitur, et illa cati, quibus peccatum perficitur, et illa est hæc Peccatum aliud cordis, aliud est hæc Peccatum aliud cordis, aliud oris, aliud operis : sicut etiam supra oris, aliud operis : sicut etiam supra dictum est, quod peccatum est dictum, dictum est, quod peccatum est dictum, vel factum, vel concupitum contra le- vel factum, vel concupitum contra le- gem Dei. gem Dei.

Tertia datur penes materiam in qua Tertia datur penes materiam in qua est peccatum, et est hæc : Peccatum est peccatum, et est hæc : Peccatum aliud superbia, aliud invidia, aliud aliud superbia, aliud invidia, aliud acedia, aliud ira, aliud luxuria, aliud acedia, aliud ira, aliud luxuria, aliud gula. gula.

Quarta datur penes causas ex quibus Quarta datur penes causas ex quibus oritur peccatum, et est hæc : Peccatum oritur peccatum, et est hæc : Peccatum aliud est ex infirmitate, aliud ex igno- aliud est ex infirmitate, aliud ex igno- rantia, aliud ex industria sive ex certa rantia, aliud ex industria sive ex certa malitia. malitia.

: :

Quinta datur penes inclinantia ad pec- Quinta datur penes inclinantia ad pec- catum, et est Augustini hæc Pecca-' catum, et est Augustini hæc Pecca-' torum aliud est ex timore male humi- torum aliud est ex timore male humi- liante, aliud ex amore male inflammante. liante, aliud ex amore male inflammante. Et est in Glossa super illud Psalmi Et est in Glossa super illud Psalmi LXXIX, 17 : Incensa igni et suffossa. LXXIX, 17 : Incensa igni et suffossa.

Sexta datur penes fines peccatorum, Sexta datur penes fines peccatorum, et hæc est: Peccatum aliud est ex con- et hæc est: Peccatum aliud est ex con- cupiscentia carnis, aliud ex concupi-` cupiscentia carnis, aliud ex concupi-` scentia oculorum, aliud ex superbia scentia oculorum, aliud ex superbia vitæ. Et est in Glossa super illud epist. I vitæ. Et est in Glossa super illud epist. I Joannis, II, 16: Omne quod est in Joannis, II, 16: Omne quod est in

IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XVIII, QUÆST. 114. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XVIII, QUÆST. 114.

mundo, concupiscentia carnis est, et mundo, concupiscentia carnis est, et concupiscentia oculorum, et superbia concupiscentia oculorum, et superbia

vitæ. vitæ.

Præter has sex inveniuntur adhuc duæ Præter has sex inveniuntur adhuc duæ a sanctis traditæ. Una est penes eum a sanctis traditæ. Una est penes eum in quem peccatur, et est hæc : Pecca- in quem peccatur, et est hæc : Pecca- tum aliud in Deum, aliud in proximum, tum aliud in Deum, aliud in proximum, aliud in seipsum, secundum quod etiam aliud in seipsum, secundum quod etiam supra dictum est, quod peccatum est supra dictum est, quod peccatum est spreto bono incommutabili mutabilibus spreto bono incommutabili mutabilibus rebus adhærere. Peccatum enim in rebus adhærere. Peccatum enim in Deum spernit incommutabile bonum. Deum spernit incommutabile bonum. In seipsum vel in proximum adhæret In seipsum vel in proximum adhæret mutabili bono, quod ipse est, vel proxi- mutabili bono, quod ipse est, vel proxi-

mus est. mus est.

: :

Alia datur penes formale in peccato, Alia datur penes formale in peccato, et est hæc Peccatorum aliud delictum, et est hæc Peccatorum aliud delictum, aliud commissum, secundum quod etiam aliud commissum, secundum quod etiam supra dictum est, quod peccatum est supra dictum est, quod peccatum est actus incidens ex defectu boni. actus incidens ex defectu boni.

Quæritur ergo de omnibus istis divi- Quæritur ergo de omnibus istis divi- sionibus, et primo de prima, quæ est, sionibus, et primo de prima, quæ est, quod peccatum aliud veniale, aliud mor- quod peccatum aliud veniale, aliud mor- tale. tale.

Incipiendum est ergo de veniali, Incipiendum est ergo de veniali, ut de infimo ad superiora progredia- ut de infimo ad superiora progredia-

mur. mur.

De veniali quæremus in genere duo, De veniali quæremus in genere duo, scilicet de veniali in se quid sit, et scilicet de veniali in se quid sit, et in comparatione ad gratiam quærendo in comparatione ad gratiam quærendo quam oppositionem habet ad gratiam. quam oppositionem habet ad gratiam.

In se de veniali quæremus quinque. In se de veniali quæremus quinque. Primum est, An sit macula in anima ? Primum est, An sit macula in anima ? et, Si macula est, in quo differt a ma- et, Si macula est, in quo differt a ma- cula mortalis peccati? cula mortalis peccati?

Secundum est, Utrum sit malum vo- Secundum est, Utrum sit malum vo- luntarium, et quare dicatur veniale? luntarium, et quare dicatur veniale? Tertium, Quid sit veniale, et in quo Tertium, Quid sit veniale, et in quo differat a mortali ? differat a mortali ?

Quartum est, Quam proportionem Quartum est, Quam proportionem habet ad mortale, et quæ sit radix ejus, habet ad mortale, et quæ sit radix ejus, et in quo sit sicut in subjecto? et, et in quo sit sicut in subjecto? et, Utrum in hac vita aliquis possit esse Utrum in hac vita aliquis possit esse sine veniali? et, Utrum veniale possit sine veniali? et, Utrum veniale possit fieri mortale, vel non? fieri mortale, vel non?

1 S. GREGORIUS MAGNUS, Lib. XXI Moralium, 1 S. GREGORIUS MAGNUS, Lib. XXI Moralium, cap 9. cap 9.

2 S. AUGUSTINUS, Lib. XII de Trinitate, cap. 2 S. AUGUSTINUS, Lib. XII de Trinitate, cap.

XXXIII XXXIII

337 337

Quintum est, Utrum omne veniale Quintum est, Utrum omne veniale venia dignum sit, vel aliquod puniatur venia dignum sit, vel aliquod puniatur æternaliter in peccante ? æternaliter in peccante ?

MEMBRI QUARTI MEMBRI QUARTI

ARTICULUS I. ARTICULUS I.

Utrum veniale peccatum sit macula in Utrum veniale peccatum sit macula in anima? et, Si macula est, in quo anima? et, Si macula est, in quo differt a macula mortalis peccati, et differt a macula mortalis peccati, et quo conveniat ? quo conveniat ?

in in

Ad primum proceditur sic: Ad primum proceditur sic:

1. Videtur, quod veniale sit macula 1. Videtur, quod veniale sit macula in anima. Gregorius in Moralibus di- in anima. Gregorius in Moralibus di- stinguens inter crimen et culpam dicit stinguens inter crimen et culpam dicit sic : sic : « Culpa polluit, crimen exstin- « Culpa polluit, crimen exstin- guit'. » Veniale peccatum culpa est, guit'. » Veniale peccatum culpa est, quod per se patet. Ergo polluit. Videtur quod per se patet. Ergo polluit. Videtur ergo quod polluit imaginem Dei et ma- ergo quod polluit imaginem Dei et ma- culam relinquit. culam relinquit.

2. Adhuc, Augustinus in libro XII de 2. Adhuc, Augustinus in libro XII de Trinitate: « Ratio cum ad inferiora et Trinitate: « Ratio cum ad inferiora et superiora percipienda, quæ non priva- superiora percipienda, quæ non priva- tim, sed communiter ab omnibus qui tim, sed communiter ab omnibus qui talia diligunt, sine ulla angustia vel talia diligunt, sine ulla angustia vel invidia casto possidentur amplexu, vel invidia casto possidentur amplexu, vel sibi vel aliis consulit: et fallatur in ali- sibi vel aliis consulit: et fallatur in ali- quo per ignorantiam temporalium, quia quo per ignorantiam temporalium, quia et hoc temporaliter gerit, et modum et hoc temporaliter gerit, et modum agendi non teneat quem debebat, huma- agendi non teneat quem debebat, huma- na est tentatio 2. » Sed humana tenta- na est tentatio 2. » Sed humana tenta- tio veniale peccatum est. Ergo macula tio veniale peccatum est. Ergo macula venialis erit in inferiori parte rationis : venialis erit in inferiori parte rationis : et sic veniale macula est in anima. et sic veniale macula est in anima.

3. Adhuc, Videtur etiam, quod sit in 3. Adhuc, Videtur etiam, quod sit in superiori parte rationis : superior enim superiori parte rationis : superior enim pars est, ut dicit Augustinus in libro XII pars est, ut dicit Augustinus in libro XII de Trinitates, qua convertimur ad de Trinitates, qua convertimur ad

10. 10.

3 IDEM, Ibidem, cap. 3. 3 IDEM, Ibidem, cap. 3.

22 22

Quest. Quest.

Solutio. Solutio.

338 338

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Deum et sicut idem dicit in libro de Deum et sicut idem dicit in libro de Conflictu vitiorum et virtutum, in tali Conflictu vitiorum et virtutum, in tali conversione sæpe per subreptionem ve- conversione sæpe per subreptionem ve- niunt cogitationes blasphemiæ et mala niunt cogitationes blasphemiæ et mala quæ maculant mentem et orantes: et quæ maculant mentem et orantes: et non possunt dici mortalia peccata : ergo non possunt dici mortalia peccata : ergo videtur, quod veniale polluit et maculat videtur, quod veniale polluit et maculat etiam superiorem partem rationis. etiam superiorem partem rationis.

culam, sed unum obscurantem, alterum culam, sed unum obscurantem, alterum obtenebrantem : et hoc tam in inferiori obtenebrantem : et hoc tam in inferiori parte rationis, quam in superiori, sicut parte rationis, quam in superiori, sicut est objectum. est objectum.

AD ID quod ulterius quæritur, dicen- AD ID quod ulterius quæritur, dicen- dum quod jam fere patet solutio : macu- dum quod jam fere patet solutio : macu- læ enim utrique conveniunt in hoc quod læ enim utrique conveniunt in hoc quod maculæ sunt, sed differunt secundum maculæ sunt, sed differunt secundum

SECUNDO quæritur, In quo differat a qualitatem et quantitatem peccatorum, SECUNDO quæritur, In quo differat a qualitatem et quantitatem peccatorum, macula mortalis, et in quo conve- macula mortalis, et in quo conve- niat? niat?

Et videtur, quod in nullo differat. Et videtur, quod in nullo differat. 1. Dicit enim Augustinus in libro de 1. Dicit enim Augustinus in libro de Doctrina Christiana et in libro LXXXIII Doctrina Christiana et in libro LXXXIII Quæstionum, quod « omnis humana Quæstionum, quod « omnis humana perversitas est, vel uti fruendis, vel perversitas est, vel uti fruendis, vel frui utendis : » hæc in utroque est frui utendis : » hæc in utroque est tam veniali quam mortali : ergo vide- tam veniali quam mortali : ergo vide- tur, quod in maculando animam non tur, quod in maculando animam non differat. differat.

2. Adhuc, Si differret, hoc esset vel 2. Adhuc, Si differret, hoc esset vel in conversione, vel in aversione: sed in in conversione, vel in aversione: sed in utroque aversio est ab incommutabili utroque aversio est ab incommutabili bono, et conversio ad bonum commuta- bono, et conversio ad bonum commuta- bile ergo videtur, quod maculæ quibus bile ergo videtur, quod maculæ quibus maculant animam, non differant. maculant animam, non differant.