d 4. d 4.

object. object.

uæst. 1. uæst. 1.

1 et 2. 1 et 2.

d 3. d 3.

IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XIV, QUÆST. 87. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XIV, QUÆST. 87.

AD ALIUD dicendum omnino eodem AD ALIUD dicendum omnino eodem

modo. Licet enim in verbis serpentis modo. Licet enim in verbis serpentis expresse significaretur intelligibile et expresse significaretur intelligibile et non sensibile, tamen transgressio per non sensibile, tamen transgressio per quam serpens suasit venire ad intelligi- quam serpens suasit venire ad intelligi- bile, hoc est, ad æqualitatem Dei, in bile, hoc est, ad æqualitatem Dei, in sensibili facta fuit. sensibili facta fuit.

Duo quæ objiciuntur in contrarium, Duo quæ objiciuntur in contrarium, penitus concedenda sunt: quia ex ipsa penitus concedenda sunt: quia ex ipsa littera sumuntur. littera sumuntur.

AD ID quod ulterius quæritur, pro AD ID quod ulterius quæritur, pro certo credendum est, quod lingua ser- certo credendum est, quod lingua ser- pentis mota est a diabolo, et non ab pentis mota est a diabolo, et non ab anima sensibili serpentis: tunc enim anima sensibili serpentis: tunc enim diabolus præsidebat serpenti, et omnia diabolus præsidebat serpenti, et omnia membra ejus habebat ad nutum, sicut membra ejus habebat ad nutum, sicut bene probatur in auctoritatibus Augusti- bene probatur in auctoritatibus Augusti- ni introductis. ni introductis.

Et hoc expresse dicit sequens auctori- Et hoc expresse dicit sequens auctori- tas Augustini de Balaam et asina. tas Augustini de Balaam et asina.

AD SEQUENS eodem modo dicendum est: AD SEQUENS eodem modo dicendum est: quia expresse hoc dicit Augustinus. quia expresse hoc dicit Augustinus.

147 147

AD ID quod in contrarium objicitur, di- Ad object. 1. AD ID quod in contrarium objicitur, di- Ad object. 1. cendum quod quando dicitur, quod nihil cendum quod quando dicitur, quod nihil mutavit, intelligendum est, quod nihil mutavit, intelligendum est, quod nihil mutavit in eo quod movetur, hoc est, in mutavit in eo quod movetur, hoc est, in lingua: in motore tamen mutavit: quia lingua: in motore tamen mutavit: quia ad naturalia movebat eam anima sensi- ad naturalia movebat eam anima sensi- bilis, ad supernaturalia autem oportuit bilis, ad supernaturalia autem oportuit quod haberet motorem supernaturalem. quod haberet motorem supernaturalem.

AD ALIUD dicendum, quod non est si- Ad object. 2. AD ALIUD dicendum, quod non est si- Ad object. 2. mile quod inductum est: quia in homi- mile quod inductum est: quia in homi- ne rationalis et sensibilis una substantia ne rationalis et sensibilis una substantia sunt et una natura hominis: et ideo am- sunt et una natura hominis: et ideo am- bo movent ad idem. In serpente autem bo movent ad idem. In serpente autem intelligentia diaboli et anima sensibilis intelligentia diaboli et anima sensibilis serpentis penitus diversa sunt : et ideo serpentis penitus diversa sunt : et ideo ad idem movere non possunt. ad idem movere non possunt.

AD ID quod ulterius quæritur, dicen- Ad quæst. 2. AD ID quod ulterius quæritur, dicen- Ad quæst. 2. dum quod progressus tentationis fuit dum quod progressus tentationis fuit recte omnino eodem modo quo describit recte omnino eodem modo quo describit eam Magister: quia hoc expresse dicit eam Magister: quia hoc expresse dicit textus Genesis. textus Genesis.

QUESTIO LXXXVII. QUESTIO LXXXVII.

De origine peccati primorum parentum. De origine peccati primorum parentum.

Deinde transeundum est ad ea quæ di- Deinde transeundum est ad ea quæ di- cuntur in libro II Sententiarum, distinct. cuntur in libro II Sententiarum, distinct. XXII, quæ incipit, ibi, Hic videtur dili- XXII, quæ incipit, ibi, Hic videtur dili- genter investigandum esse, quæ fuerit genter investigandum esse, quæ fuerit origo illius peccati. origo illius peccati.

Ubi quæruntur quinque, scilicet quare Ubi quæruntur quinque, scilicet quare permisit Deus hominem tentari cum permisit Deus hominem tentari cum sciret eum casurum? sciret eum casurum?

Secundo, Quæ fuerit origo peccati? Secundo, Quæ fuerit origo peccati?

Tertio, Quis plus peccaverit, Adam an Tertio, Quis plus peccaverit, Adam an

Heva? Heva?

Quarto, Si Adam et Heva in primo Quarto, Si Adam et Heva in primo statu fuerint deceptibiles, an non? statu fuerint deceptibiles, an non?

Quinto, Si peccatum primorum paren- Quinto, Si peccatum primorum paren- tum fuerit remediabile, cum peccatum tum fuerit remediabile, cum peccatum Angeli fuerit irremediabile ? Angeli fuerit irremediabile ?

148 148

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

MEMBRUM I. MEMBRUM I.

Quare permiserit Deus hominem tentari, Quare permiserit Deus hominem tentari, cum sciret eum casurum, et ex tenta- cum sciret eum casurum, et ex tenta- tione multa mala proventura? tione multa mala proventura?

PRIMO ergo quæritur, Quare permisit PRIMO ergo quæritur, Quare permisit Deus hominem tentari, qui scivit eum Deus hominem tentari, qui scivit eum casurum, et ex tentatione multa mala casurum, et ex tentatione multa mala proventura? proventura?

Hanc enim quæstionem movet Magi- Hanc enim quæstionem movet Magi- ster in libro II Sententiarum, distinct. ster in libro II Sententiarum, distinct. XXII, cap. Porro sciendum est. XXII, cap. Porro sciendum est.

Quæritur ergo Quare Deus permisit Quæritur ergo Quare Deus permisit eum tentari? eum tentari?

cavere. Si enim fecisset eum in anima cavere. Si enim fecisset eum in anima sicut in corpore, ut scilicet sicut in sicut in corpore, ut scilicet sicut in corpore incommoda sentire non potuit, corpore incommoda sentire non potuit, ut dicit Isidorus, quem nec spina pun- ut dicit Isidorus, quem nec spina pun- geret, nec ignis ureret, nec aqua mer- geret, nec ignis ureret, nec aqua mer- geret, nec gladius scinderet: ita fecisset geret, nec gladius scinderet: ita fecisset eum in anima, quod contra veritatem ni- eum in anima, quod contra veritatem ni- hil posset admittere: tunc cautum fuis- hil posset admittere: tunc cautum fuis- set omnibus, et fuisset nobilior status set omnibus, et fuisset nobilior status primorum parentum. primorum parentum.

ULTERIUS quæritur : ULTERIUS quæritur :

1. De verbo Augustini qui dicit, quod 1. De verbo Augustini qui dicit, quod quia mulier intelligebat verba serpentis quia mulier intelligebat verba serpentis et non serpens, et diabolus intelligebat et non serpens, et diabolus intelligebat ea, oportuit quod diabolus tentaret He- ea, oportuit quod diabolus tentaret He- vam, et non serpens et quia vir intel- vam, et non serpens et quia vir intel- lexit mulierem, mulier, et non serpens, lexit mulierem, mulier, et non serpens, nec diabolus, tentavit virum. Hoc enim nec diabolus, tentavit virum. Hoc enim videtur non esse verum mulier enim videtur non esse verum mulier enim

Et videtur, quod non debuit permit- dixit ad Deum in excusatione peccati: Et videtur, quod non debuit permit- dixit ad Deum in excusatione peccati:

tere. tere.

1. Tentatio enim est ad acceptionem 1. Tentatio enim est ad acceptionem experimenti Deus autem non indiget experimenti Deus autem non indiget experimento, quia omnia præscit: ergo experimento, quia omnia præscit: ergo videtur, quod permittere hominem ten- videtur, quod permittere hominem ten- tari non debuit. tari non debuit.

2. Ad hoc respondet Augustinus in 2. Ad hoc respondet Augustinus in libro XI super Genesim ad litteram, sic libro XI super Genesim ad litteram, sic dicens «Melius creare fuit hominem dicens «Melius creare fuit hominem qui posset consentire tentationi, quam qui posset consentire tentationi, quam qui non posset tentari: ex hoc enim exer- qui non posset tentari: ex hoc enim exer- cetur virtus, et est palma gloriosior non cetur virtus, et est palma gloriosior non consensisse tentationi, quam non posse consensisse tentationi, quam non posse tentari¹. » tentari¹. »

3. Ad hoc autem quod dicitur, quod 3. Ad hoc autem quod dicitur, quod futurum erat magnum malum. Respon- futurum erat magnum malum. Respon- det Augustinus sic : « Licet magnum det Augustinus sic : « Licet magnum malum futurum esset, non tamen hoc malum futurum esset, non tamen hoc fuit per opus Dei, sed per opus hominis. fuit per opus Dei, sed per opus hominis. Quod autem facturus erat]homo propria Quod autem facturus erat]homo propria voluntate per culpam, Deus ordinavit voluntate per culpam, Deus ordinavit æquitate per poenam, et ut aliis esset ad æquitate per poenam, et ut aliis esset ad cautelam. » Videtur hæc causa non esse cautelam. » Videtur hæc causa non esse sufficiens quia aliter et melius poterat sufficiens quia aliter et melius poterat

1 S. AUGUSTINUS, Lib. XI super Genesim ad 1 S. AUGUSTINUS, Lib. XI super Genesim ad litteram, cap. 6. litteram, cap. 6.

2 Genes. III, 13. 2 Genes. III, 13.

Serpens decepit me 2: et ita videtur, quod Serpens decepit me 2: et ita videtur, quod serpens deceperit, non diabolus. serpens deceperit, non diabolus.

2. Adhuc, Serpens punitus est et ma- 2. Adhuc, Serpens punitus est et ma- ledictus inter omnia animantia terræ, ledictus inter omnia animantia terræ, cum Deus dixit: Super pectus tuum gra- cum Deus dixit: Super pectus tuum gra- dieris, et terram comedes omnibus diebus dieris, et terram comedes omnibus diebus vitæ tuæ. Inimicitias ponam inter te et vitæ tuæ. Inimicitias ponam inter te et mulierem, et semen tuum et semen illius: mulierem, et semen tuum et semen illius: ipsa conteret caput tuum, et tu insi- ipsa conteret caput tuum, et tu insi- diaberis calcaneo ejus 3. Et injustum diaberis calcaneo ejus 3. Et injustum esset, quod serpens esset punitus, nisi esset, quod serpens esset punitus, nisi peccasset tentando ergo videtur, quod peccasset tentando ergo videtur, quod serpens tentavit eam, et non diabo- serpens tentavit eam, et non diabo- lus. lus.

3. Adhuc, II ad Corinth. x1, 3: Timeo, 3. Adhuc, II ad Corinth. x1, 3: Timeo, ne sicut serpens Ilevam seduxit astutia ne sicut serpens Ilevam seduxit astutia sua, ita corrumpantur sensus vestri, et sua, ita corrumpantur sensus vestri, et excidant a simplicitate quæ est in Christo. excidant a simplicitate quæ est in Christo. Ergo videtur, quod serpens seduxit He- Ergo videtur, quod serpens seduxit He- vam, quod est contra verbum Augustini. vam, quod est contra verbum Augustini.

4. Adhuc, Cum vir fuit fortior ad re- 4. Adhuc, Cum vir fuit fortior ad re- sistendum, si astutissimus fuit serpens, sistendum, si astutissimus fuit serpens, sicut dicit Scriptura", potius debuit dia- sicut dicit Scriptura", potius debuit dia- bolus ipse et per seipsum tentare virum, bolus ipse et per seipsum tentare virum,

3 Ibidem, yy. 14 et 15. 3 Ibidem, yy. 14 et 15.

* Cf. Genes. 111, 1: Sed et serpens erat callidior * Cf. Genes. 111, 1: Sed et serpens erat callidior cunctis animantibus terræ, etc. cunctis animantibus terræ, etc.

itio. itio.

IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XIV, QUÆST. 87. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XIV, QUÆST. 87.

quam per mulierem: quia scivit, quod quam per mulierem: quia scivit, quod mulier faciliter inclinabilis esset ad vi- mulier faciliter inclinabilis esset ad vi- rum cui data fuit in adjutorium. rum cui data fuit in adjutorium.

SOLUTIO. Dicendum, quod ex justitia SOLUTIO. Dicendum, quod ex justitia ordinis naturæ fuit, quod homo talis ordinis naturæ fuit, quod homo talis fieret, qui tentari posset. Et hoc est quod fieret, qui tentari posset. Et hoc est quod dicitur, Eccli. XVII, 1, ubi dicitur: Deus dicitur, Eccli. XVII, 1, ubi dicitur: Deus creavit de terra hominem, et secundum creavit de terra hominem, et secundum imaginem suam fecit illum. Et parum imaginem suam fecit illum. Et parum infra, . 5 et seq. Et cor dedit illis infra, . 5 et seq. Et cor dedit illis excogitandi, et disciplina intellectus re- excogitandi, et disciplina intellectus re- plevit illos. Creavit illis scientiam spiri- plevit illos. Creavit illis scientiam spiri- tus, sensu implevit cor illorum, et mala tus, sensu implevit cor illorum, et mala et bona ostendit illis. Posuit oculum et bona ostendit illis. Posuit oculum suum super corda illorum, ostendere illis suum super corda illorum, ostendere illis magnalia operum suorum. Unde cum magnalia operum suorum. Unde cum hominem fecisset in imaginatione crea- hominem fecisset in imaginatione crea- tionis, quæ est ratio, ut dicit Glossa su- tionis, quæ est ratio, ut dicit Glossa su- per illud Psalmi iv, 7 : Signatum est su- per illud Psalmi iv, 7 : Signatum est su- per nos lumen vultus tui, Domine : tunc per nos lumen vultus tui, Domine : tunc fecit hominem inquisitivum de vero et fecit hominem inquisitivum de vero et falso, et de bono et malo: et cum omnis falso, et de bono et malo: et cum omnis inquisitivus sit tentativus, ut vult Aristo- inquisitivus sit tentativus, ut vult Aristo- teles, et ideo tentari posset circa verum teles, et ideo tentari posset circa verum et falsum, bonum et malum: de ratione et falsum, bonum et malum: de ratione ordinis naturalis est, ut talis factus sit, ordinis naturalis est, ut talis factus sit, qui tentari possit. Dicit autem Plato in qui tentari possit. Dicit autem Plato in Timæo, quod creator cum optimus sit, Timæo, quod creator cum optimus sit, nulli negavit commoda ad beatitudinem nulli negavit commoda ad beatitudinem secundum naturam. Et cum exercitium secundum naturam. Et cum exercitium virtutis in tentatione ad gloriam faciat virtutis in tentatione ad gloriam faciat beatitudinis, congruum fuit ut permitte- beatitudinis, congruum fuit ut permitte- ret tentari hominem: quia sine tenta- ret tentari hominem: quia sine tenta- tione non esset satis gloriosa virtus ejus, tione non esset satis gloriosa virtus ejus, nec perfecta felicitas. nec perfecta felicitas.

Et hoc est quod dicit Augustinus in Et hoc est quod dicit Augustinus in auctoritate primo inducta. auctoritate primo inducta.

1. AD ID quod contra objicitur de acce- 1. AD ID quod contra objicitur de acce- ptione experimenti, quo non indiget ptione experimenti, quo non indiget Deus, dicendum quod licet Deus non in- Deus, dicendum quod licet Deus non in- diguerit experimento, tamen homo ten- diguerit experimento, tamen homo ten- tatus indiguit ut suiipsius acciperet tatus indiguit ut suiipsius acciperet experimentum, et cautior esset in poste- experimentum, et cautior esset in poste- rum, et ad hoc permissus est tentari. rum, et ad hoc permissus est tentari.

2. 2.

AD HOC quod sequitur de Augustino, AD HOC quod sequitur de Augustino,

jam responsum est: quia hoc verum est, jam responsum est: quia hoc verum est, quod palma gloriosior est : et hoc fuit quod palma gloriosior est : et hoc fuit bonum quod elicuit Deus de illo malo. bonum quod elicuit Deus de illo malo.

149 149

Et hoc dicit sequens auctoritas Augu- Et hoc dicit sequens auctoritas Augu- stini « Melius enim est, quod fiat ut et stini « Melius enim est, quod fiat ut et bonum et malum ordinetur, quam quod bonum et malum ordinetur, quam quod fiat alterum tantum. » Sic enim perfe- fiat alterum tantum. » Sic enim perfe- ctior et completior est universitas, ut in ctior et completior est universitas, ut in antehabitis probatum est. antehabitis probatum est.

AD ALIUD dicendum, quod non secun- AD ALIUD dicendum, quod non secun- dum ordinem naturæ ita fieri debuit : dum ordinem naturæ ita fieri debuit : quia, sicut dicit Damascenus, per ele- quia, sicut dicit Damascenus, per ele- ctionem oportuit eum esse vertibilem ad ctionem oportuit eum esse vertibilem ad utramque partem oppositorum, veri sci- utramque partem oppositorum, veri sci- licet et falsi, et boni et mali. Aliter enim licet et falsi, et boni et mali. Aliter enim negata fuissent ei quæ sunt propriæ na- negata fuissent ei quæ sunt propriæ na-

turæ rationalis creaturæ. turæ rationalis creaturæ.

Ad 3. Ad 3.

Ad 1. Ad 1.

AD ID quod ulterius quæritur, dicen- Ad quæst. AD ID quod ulterius quæritur, dicen- Ad quæst. dum quod sicut jam habitum est in se- dum quod sicut jam habitum est in se- cunda quæstione incidenti membri quarti cunda quæstione incidenti membri quarti præcedentis quæstionis de progressu ten- præcedentis quæstionis de progressu ten- tationis, anima serpentis per imaginatio- tationis, anima serpentis per imaginatio- nem propriam non formavit illas voces, nem propriam non formavit illas voces, sed diabolus in serpente et ideo diabo- sed diabolus in serpente et ideo diabo- lus tentationis illius fuit auctor, serpens lus tentationis illius fuit auctor, serpens autem instrumentum et ideo dicit Au- autem instrumentum et ideo dicit Au- gustinus, quod non serpens, sed diabo- gustinus, quod non serpens, sed diabo- lus tentavit Hevam. lus tentavit Hevam.

AD ALIUD dicendum, quod serpens fuit AD ALIUD dicendum, quod serpens fuit punitus: quia instrumentum fuit peccati punitus: quia instrumentum fuit peccati in detestationem peccati et posteritatis in detestationem peccati et posteritatis exemplum. exemplum.

AD ALIUD dicendum, quod serpens se- AD ALIUD dicendum, quod serpens se- duxit ut instrumentum, sed non ut agens duxit ut instrumentum, sed non ut agens

causa. causa.

AD ALIUD sive ultimum dicendum, AD ALIUD sive ultimum dicendum, quod serpens scivit virum esse fortiorem, quod serpens scivit virum esse fortiorem, hoc est, diabolus in serpente et propter hoc est, diabolus in serpente et propter hoc sicut in quæstione præcedenti mem- hoc sicut in quæstione præcedenti mem- bro tertio quare tentatio incepit a mulie- bro tertio quare tentatio incepit a mulie- re dictum est, mulierem et non virum re dictum est, mulierem et non virum aggressus est primo virilem enim ani- aggressus est primo virilem enim ani- mum non fuit ausus invadere nisi per mum non fuit ausus invadere nisi per mulierem. Nihil enim efficacius est ad mulierem. Nihil enim efficacius est ad emolliendum virilem animum et sedu- emolliendum virilem animum et sedu- cendum sicut fœmina. Et hoc est quod cendum sicut fœmina. Et hoc est quod Aristoteles dicit in VII Ethicorum ex Aristoteles dicit in VII Ethicorum ex Homero: « Doli complicatrix Venus : et Homero: « Doli complicatrix Venus : et cingulum sive corrigia Veneris, furata est cingulum sive corrigia Veneris, furata est mentem valde sapientum. mentem valde sapientum.

>> >>

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

Ad 4. Ad 4.

150 150

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

MEMBRUM II. MEMBRUM II.

Quæ fuerit origo peccati, utrum scilicet Quæ fuerit origo peccati, utrum scilicet superbia¹? superbia¹?

» »

quod inobedientia filia est superbiæ. quod inobedientia filia est superbiæ. Ergo videtur, quod inobedientia non Ergo videtur, quod inobedientia non fuisset nata in eo nisi superbia præces- fuisset nata in eo nisi superbia præces- sisset et ita videtur, quod superbia fue- sisset et ita videtur, quod superbia fue- rit primum peccatum et initium peccati. rit primum peccatum et initium peccati. CONTRA: CONTRA:

1. In primo homine fuit appetitus 1. In primo homine fuit appetitus scientiæ. Ibidem autem in Glossa dicit scientiæ. Ibidem autem in Glossa dicit Augustinus, quod avaritia non tantum Augustinus, quod avaritia non tantum est pecuniæ, sed altitudinis et scientiæ. est pecuniæ, sed altitudinis et scientiæ.

SECUNDO quæritur, Quæ fuerit origo Ergo videtur, quod appetitus avaritiæ SECUNDO quæritur, Quæ fuerit origo Ergo videtur, quod appetitus avaritiæ peccati? peccati? fuit initium peccati ejus. fuit initium peccati ejus.

Hanc enim quæstionem Magister dis- Hanc enim quæstionem Magister dis- putat in libro II Sententiarum, distinct. putat in libro II Sententiarum, distinct. XXII, ubi dicit, Hic videtur diligenter XXII, ubi dicit, Hic videtur diligenter investigandum esse, quæ fuerit origo et investigandum esse, quæ fuerit origo et radix illius peccati. radix illius peccati.

Et videtur, quod fuerit origo super- Et videtur, quod fuerit origo super- bia. bia.

1. Eccli. x, 14 et 15 Initium super- 1. Eccli. x, 14 et 15 Initium super- biæ hominis apostatare a Deo : quoniam biæ hominis apostatare a Deo : quoniam ab eo qui fecit illum, recessit cor ejus. ab eo qui fecit illum, recessit cor ejus. Videtur ergo, quod initium fuerit su- Videtur ergo, quod initium fuerit su- perbia. perbia.

2. Adhuc, Augustinus ad Orosium: 2. Adhuc, Augustinus ad Orosium: « Elatus superbia primus homo suasioni « Elatus superbia primus homo suasioni serpentis obediens, præcepta contemp- serpentis obediens, præcepta contemp- sit. » sit. »

3. Adhuc, Bernardus super Cantica: 3. Adhuc, Bernardus super Cantica: « Ambo, diabolus et homo, iniquitatem « Ambo, diabolus et homo, iniquitatem meditati sunt altitudinem affectantes : meditati sunt altitudinem affectantes : ille potentiæ, scilicet diabolus: iste scien- ille potentiæ, scilicet diabolus: iste scien- tiæ, scilicet homo. » Ergo initium peccati tiæ, scilicet homo. » Ergo initium peccati fuit altitudo scientiæ : et sic superbia. fuit altitudo scientiæ : et sic superbia.

4. Adhuc, Ad Roman. v, 19: Per 4. Adhuc, Ad Roman. v, 19: Per inobedientiam unius hominis peccatores inobedientiam unius hominis peccatores constituti sunt multi. Hoc tractans Au- constituti sunt multi. Hoc tractans Au- gustinus in libro VIII super Genesim ad gustinus in libro VIII super Genesim ad litteram, dicit sic : « Non potuit melius litteram, dicit sic : « Non potuit melius et diligentius commendari quam malum et diligentius commendari quam malum sit sola inobedientia cum ideo reus ini- sit sola inobedientia cum ideo reus ini- quitatis factus est homo, quia eam rem quitatis factus est homo, quia eam rem tetigit contra prohibitionem, quam si non tetigit contra prohibitionem, quam si non prohibitus tetigisset, non peccasset². »> prohibitus tetigisset, non peccasset². »> Sed dicit Gregorius super Job, xxvIII, 1, Sed dicit Gregorius super Job, xxvIII, 1,

1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Sen- 1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Sen- tentiarum, Dist. XXII, Art. 4. Tom. XXVII tentiarum, Dist. XXII, Art. 4. Tom. XXVII hujusce novæ editionis. hujusce novæ editionis.

2. Adhuc, Videtur quod peccatum er- 2. Adhuc, Videtur quod peccatum er- roris fuerit initium. 1 ad Timoth. 11, 14: roris fuerit initium. 1 ad Timoth. 11, 14: Adam non est seductus, mulier autem Adam non est seductus, mulier autem seducta in prævaricatione fuit. Quod seducta in prævaricatione fuit. Quod exponunt Sancti, quod in hoc non fuit exponunt Sancti, quod in hoc non fuit seductus in quo mulier, sed fuit seductus seductus in quo mulier, sed fuit seductus in hoc, quod credidit veniale quod fuit in hoc, quod credidit veniale quod fuit mortale. Et quocumque modo dicatur, et mortale. Et quocumque modo dicatur, et Adam seductus fuit et Heva seducta : se- Adam seductus fuit et Heva seducta : se- ductio autem peccatum erroris est : ergo ductio autem peccatum erroris est : ergo in utroque peccatum erroris est : ergo in in utroque peccatum erroris est : ergo in utroque peccatum erroris fuit. utroque peccatum erroris fuit.

3. Adhuc, Videtur quod fuerit pecca- 3. Adhuc, Videtur quod fuerit pecca- tum gulæ. Ambrosius super Matthæum, tum gulæ. Ambrosius super Matthæum, IV, 3, ubi dicitur: Et accedens tentator, IV, 3, ubi dicitur: Et accedens tentator, dicit sic «Eo ordine tentavit Christum dicit sic «Eo ordine tentavit Christum quo primum hominem dejecerat. » Con- quo primum hominem dejecerat. » Con- stat autem, quod primo Christum tentavit stat autem, quod primo Christum tentavit de gula quando dixit: Dic ut lapides isti de gula quando dixit: Dic ut lapides isti panes fiant ³. panes fiant ³.

SED QUIA dicit Magister in eadem di- SED QUIA dicit Magister in eadem di- stinctione vicesima secunda, quod hoc stinctione vicesima secunda, quod hoc inquirendum sit, quod fuerit initium pec- inquirendum sit, quod fuerit initium pec- cati et radix quæratur, quod fuit pri- cati et radix quæratur, quod fuit pri- mum appetibile quod appetiit primus mum appetibile quod appetiit primus homo? Hoc enim videtur fuisse radix homo? Hoc enim videtur fuisse radix peccati, quia. per dulcedinem præstabat peccati, quia. per dulcedinem præstabat nutrimentum appetitui. nutrimentum appetitui.

Videtur, quod hoc fuerit similitudo Videtur, quod hoc fuerit similitudo æquiparantiæ in scientia Dei. æquiparantiæ in scientia Dei.

1. Super illud Psalmi LXVIII, 5: Quæ 1. Super illud Psalmi LXVIII, 5: Quæ non rapui, tunc exsolvebam, dicit Glossa non rapui, tunc exsolvebam, dicit Glossa

2 S. AUGUSTINUS, Lib. VIII super Genesim ad 2 S. AUGUSTINUS, Lib. VIII super Genesim ad litteram, cap. 13. litteram, cap. 13.

3 Matth. 1v, 3. 3 Matth. 1v, 3.

Sed Sed

Quæ Quæ

contra. contra.

lutio. lutio.

IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XIV, QUÆST. 87. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XIV, QUÆST. 87.

sic « Adam et Heva voluerunt rapere sic « Adam et Heva voluerunt rapere divinitatem, et obtinuerunt infelicitatem. divinitatem, et obtinuerunt infelicitatem.

2. Adhuc, Super illud Apostoli, ad 2. Adhuc, Super illud Apostoli, ad Philipp. 11, 6 Non rapinam arbitratus Philipp. 11, 6 Non rapinam arbitratus est esse se æqualem Deo. Ibi Glossa, est esse se æqualem Deo. Ibi Glossa, «Non usurpavit quod suum non erat, «Non usurpavit quod suum non erat, scilicet æqualitatem Dei, ut diabolus scilicet æqualitatem Dei, ut diabolus fecit, et primus homo. »> fecit, et primus homo. »>

CONTRA: CONTRA:

Esse æqualem Deo sive in potentia Esse æqualem Deo sive in potentia sive in scientia, est appetibile quod in sive in scientia, est appetibile quod in nullius creaturæ rationem cadere potest : nullius creaturæ rationem cadere potest : et quod per rationem non potest appre- et quod per rationem non potest appre- hendi, non potest appeti : ergo videtur, hendi, non potest appeti : ergo videtur, quod æqualitatem Dei appetere non quod æqualitatem Dei appetere non potuit, nec illa fuit radix peccati. potuit, nec illa fuit radix peccati.

SOLUTIO. Dicendum, cum Augustino SOLUTIO. Dicendum, cum Augustino et aliis Sanctis, quod elatio superbiæ et aliis Sanctis, quod elatio superbiæ primum fuit peccatum in Heva. Cum primum fuit peccatum in Heva. Cum enim diabolus dixit: Eritis sicut dii, enim diabolus dixit: Eritis sicut dii, scientes bonum et malum': statim, ut scientes bonum et malum': statim, ut dicit Augustinus, menti ejus subrepsit dicit Augustinus, menti ejus subrepsit quædam elatio quæ comprimenda fuit. quædam elatio quæ comprimenda fuit. Sicut etiam dicit Magister in libro II Sicut etiam dicit Magister in libro II Sententiarum, distinct. XXII, in illo cap. Sententiarum, distinct. XXII, in illo cap. Et talis quidem elatio. « Ex ista ela- Et talis quidem elatio. « Ex ista ela- «tione processit error, quod falsa appro- «tione processit error, quod falsa appro- « bavit pro veris. Et quia putabat hoc « bavit pro veris. Et quia putabat hoc acquirere per comestionem, ex hoc acquirere per comestionem, ex hoc « ulterius processit avaritia scientiæ, et « ulterius processit avaritia scientiæ, et « comestio pomi, quod vocatur gula et « comestio pomi, quod vocatur gula et « ex hoc facta est inobedientia, et factus « ex hoc facta est inobedientia, et factus « est homo inobediens. » Omnia tamen « est homo inobediens. » Omnia tamen hæc unum peccatum sunt: quia ordinan- hæc unum peccatum sunt: quia ordinan- tur ad unum, sicut in præcedenti quæ- tur ad unum, sicut in præcedenti quæ- stione membro primo determinatum est, stione membro primo determinatum est, ubi quærebatur, Utrum unum peccatum ubi quærebatur, Utrum unum peccatum fuit in tentationc Adæ, vel plura, et quo fuit in tentationc Adæ, vel plura, et quo

« «

ordine? ordine?

PRIMA ergo quatuor concedenda sunt. PRIMA ergo quatuor concedenda sunt. object. 1. AD ALIUD quod de avaritia dicitur, object. 1. AD ALIUD quod de avaritia dicitur, dicendum quod avaritia si proprie suma- dicendum quod avaritia si proprie suma- tur prout facit speciale peccatum, non tur prout facit speciale peccatum, non est nisi appetitus pecuniæ, et dicitur est nisi appetitus pecuniæ, et dicitur philargyria, hoc est, amor argenti. Si philargyria, hoc est, amor argenti. Si autem non sumatur ut speciale peccatum, autem non sumatur ut speciale peccatum,

1 Genes. III, 5. 1 Genes. III, 5.

151 151

sed ut radix omnium malorum, ut dici- sed ut radix omnium malorum, ut dici- tur, I ad Timoth. vi, 10: Radix omnium tur, I ad Timoth. vi, 10: Radix omnium malorum est cnpiditas tunc nihil aliud malorum est cnpiditas tunc nihil aliud est nisi inordinatus amor sive libido est nisi inordinatus amor sive libido privati delectabilis, sive hoc sit altitudo, privati delectabilis, sive hoc sit altitudo, sive scientia, sive pecunia: et sic non sive scientia, sive pecunia: et sic non est separatum peccatum a superbia se- est separatum peccatum a superbia se- cundum quod superbia nihil aliud est cundum quod superbia nihil aliud est quam improba voluntas altitudinis in quam improba voluntas altitudinis in scientia deiformi. scientia deiformi.

AD ALIUD dicendum, quod Adam et Ad object. 2. AD ALIUD dicendum, quod Adam et Ad object. 2. Heva seducti sunt, sed in hoc errave- Heva seducti sunt, sed in hoc errave- runt, quod falsa pro veris approbave- runt, quod falsa pro veris approbave- runt. Sed, ut dicit Augustinus, et in runt. Sed, ut dicit Augustinus, et in Sententiis ponitur in præinducto capitulo, Sententiis ponitur in præinducto capitulo, seduci non potuisset, nisi elatio præces- seduci non potuisset, nisi elatio præces- sisset et ideo elatio fuit primum pecca- sisset et ideo elatio fuit primum pecca-

tum. tum.

AD ALIUD de gula, dicendum quod Ad object.3. AD ALIUD de gula, dicendum quod Ad object.3. gula fuit principale in quo facta est pro- gula fuit principale in quo facta est pro- hibitio, et ad quod omnia alia ordinaban- hibitio, et ad quod omnia alia ordinaban- tur: sed non fuit primum in appetitu tur: sed non fuit primum in appetitu peccantis. peccantis.

AD ID quod objicitur de radice, dicen- Ad quæst. AD ID quod objicitur de radice, dicen- Ad quæst. dum quod pro certo radix fuit et appeti- dum quod pro certo radix fuit et appeti- bile primum quædam æquiparantia in bile primum quædam æquiparantia in scientia deiformi. Et hoc intelligitur ex scientia deiformi. Et hoc intelligitur ex Glossa consequenter inducta super Psal- Glossa consequenter inducta super Psal- mum et epistolam ad Philippenses. mum et epistolam ad Philippenses.

AD ID quod contra objicitur, dicendum Ad object. AD ID quod contra objicitur, dicendum Ad object. quod æquiparentia in scientia deiformi quod æquiparentia in scientia deiformi secundum æqualitatem non potuit cadere secundum æqualitatem non potuit cadere in rationem vel hominis vel diaboli ad in rationem vel hominis vel diaboli ad appetendum. Nec ita appetierunt eam, appetendum. Nec ita appetierunt eam, ut dicit Anselmus in libro de Casu dia- ut dicit Anselmus in libro de Casu dia- boli: sed quantum ad modum appetie- boli: sed quantum ad modum appetie- runt eam, ut scilicet diabolus ex se ha- runt eam, ut scilicet diabolus ex se ha- beret potentiam, et primus homo ex se beret potentiam, et primus homo ex se scientiam quod non est nisi Dei : ex- scientiam quod non est nisi Dei : ex- cellentiam enim ex se non habuit, nisi cellentiam enim ex se non habuit, nisi Deus et sic ex se appetierunt similitu- Deus et sic ex se appetierunt similitu- dinem divinam. Unde dicit Anselmus, dinem divinam. Unde dicit Anselmus, quod nihil aliud appetierunt, quam ad quod nihil aliud appetierunt, quam ad quod pervenissent si stetissent, licet non quod pervenissent si stetissent, licet non per eumdem modum. » per eumdem modum. »

Quæst. 1. Quæst. 1.

152 152

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

MEMBRUM III. MEMBRUM III.

Utrum peccatum primorum parentum Utrum peccatum primorum parentum fuerit maximum ? et, Quis eorum plus fuerit maximum ? et, Quis eorum plus peccaverit? et, An potuerint peccare peccaverit? et, An potuerint peccare venialiter? et, Qui sint gradus pec- venialiter? et, Qui sint gradus pec-

cati? cati?

4. Adhuc, Magister in libro II Senten- 4. Adhuc, Magister in libro II Senten- tiarum, distinct. XXI, cap. Porro scien- tiarum, distinct. XXI, cap. Porro scien- dum, distinguit duo genera tentationis. dum, distinguit duo genera tentationis. Unum intus a carne: et dicit, quod hoc Unum intus a carne: et dicit, quod hoc gravius impellit. Alterum extra ab hoste, gravius impellit. Alterum extra ab hoste, quod minorem habet impulsum. Et ac- quod minorem habet impulsum. Et ac- cipitur ab Augustino in libro XIV de cipitur ab Augustino in libro XIV de Civitate Dei, ubi sic dicit : « Quisquam Civitate Dei, ubi sic dicit : « Quisquam Adæ damnationem nimiam vel injustam Adæ damnationem nimiam vel injustam putat, metiri profecto nescit quanta fue- putat, metiri profecto nescit quanta fue- rit iniquitas in peccando, ubi tanta erat rit iniquitas in peccando, ubi tanta erat non peccandi facilitas ³. » Et hoc probat non peccandi facilitas ³. » Et hoc probat Augustinus duobus modis. Commenda- Augustinus duobus modis. Commenda- tur enim Abrahæ obedientia, eo quod tur enim Abrahæ obedientia, eo quod difficillimum fuit in quo paratus fuit difficillimum fuit in quo paratus fuit obedire, scilicet filii immolatio*. Com- obedire, scilicet filii immolatio*. Com- mendatur et extollitur Christi obedientia, mendatur et extollitur Christi obedientia, eo quod difficillimum fuit in quo obedi- eo quod difficillimum fuit in quo obedi- vit. Ad Philip. 11, 8: Factus obediens, vit. Ad Philip. 11, 8: Factus obediens, Tertio, Si Adam in primo statu potuit scilicet Patri, usque ad mortem, mortem Tertio, Si Adam in primo statu potuit scilicet Patri, usque ad mortem, mortem peccare venialiter? peccare venialiter?

TERTIO quæritur, Quis plus peccaverit, TERTIO quæritur, Quis plus peccaverit, Adam scilicet, vel Heva? Adam scilicet, vel Heva?

Et circa hoc oportet quatuor quærere, Et circa hoc oportet quatuor quærere, scilicet de quantitate peccati. scilicet de quantitate peccati.

Secundo, De comparatione peccati Adæ Secundo, De comparatione peccati Adæ ad peccatum Hevæ. ad peccatum Hevæ.

Quarto, De gradibus qui fuerunt in Quarto, De gradibus qui fuerunt in peccato illo. peccato illo.

Videtur ergo primo, quod peccatum Videtur ergo primo, quod peccatum illud fuit maximum peccatum : illud fuit maximum peccatum :

1. Peccatum enim mensuratur ad 1. Peccatum enim mensuratur ad poenam, et e converso: peccatum autem poenam, et e converso: peccatum autem illud maxima pœna, hoc est, damnatio illud maxima pœna, hoc est, damnatio generis totius humani secuta est : ergo generis totius humani secuta est : ergo maximum fuit. maximum fuit.

2. Adhuc, Augustinus ad Orosium: 2. Adhuc, Augustinus ad Orosium: << Hac causa, exstitit: ubi mortis pericu- << Hac causa, exstitit: ubi mortis pericu- lum Adam incurrit, et ab illo uno homine lum Adam incurrit, et ab illo uno homine humana natura vitiosa atque peccato humana natura vitiosa atque peccato obnoxia, et mortalis exstitit'. » obnoxia, et mortalis exstitit'. »

3. Adhuc, Augustinus in Enchiridion: 3. Adhuc, Augustinus in Enchiridion: « Post peccatum exsul effectus Adam, « Post peccatum exsul effectus Adam, stirpem quoque suam, quam peccando in stirpem quoque suam, quam peccando in se tamquam in radice vitiaverat, poena se tamquam in radice vitiaverat, poena mortis et damnationis obstrinxit: ut mortis et damnationis obstrinxit: ut quidquid prolis ex illo et simul damnata quidquid prolis ex illo et simul damnata per quam peccaverat conjuge, per carna- per quam peccaverat conjuge, per carna- lem concupiscentiam nasceretur, traheret lem concupiscentiam nasceretur, traheret originale peccatum 2. » originale peccatum 2. »

1 Cf. S. AUGUSTINUM, Lib. LXXXIII Quæstio- 1 Cf. S. AUGUSTINUM, Lib. LXXXIII Quæstio- num, Quæst. 19. num, Quæst. 19.

2 S. AUGUSTINUS, In Enchiridion, cap. 26. 2 S. AUGUSTINUS, In Enchiridion, cap. 26.

autem crucis. Ergo per oppositum ma- autem crucis. Ergo per oppositum ma- xime vituperabilis est inobedientia, ubi xime vituperabilis est inobedientia, ubi facillimum fuit obedire, sicut in præcepto facillimum fuit obedire, sicut in præcepto quod datum est Adæ. quod datum est Adæ.

CONTRA: CONTRA:

« «

1. Super illud Psalmi xvi, 14: Emun- 1. Super illud Psalmi xvi, 14: Emun- dabor a delicto maximo, Glossa: << Ma- dabor a delicto maximo, Glossa: << Ma- ximum delictum est superbia. » Ergo ximum delictum est superbia. » Ergo videtur, quod non maximum sit pecca- videtur, quod non maximum sit pecca- tum Adæ. tum Adæ.

2. Adhuc, Augustinus in libro de 2. Adhuc, Augustinus in libro de Consensu Evangeliorum: « Gravissimum Consensu Evangeliorum: « Gravissimum est scelus occisio Christi, ex quo omnes est scelus occisio Christi, ex quo omnes Judæi eradicati ex ipsa Jerosolyma, quæ Judæi eradicati ex ipsa Jerosolyma, quæ erat caput regni, et per totum orbem dis- erat caput regni, et per totum orbem dis- persi. » persi. »

3. Adhuc, Tanto majus est peccatum, 3. Adhuc, Tanto majus est peccatum, quanto major est in quem peccatur: quanto major est in quem peccatur: vita Christi omnibus incomparabilis fuit: vita Christi omnibus incomparabilis fuit: ergo maximum peccatum fuit quod com- ergo maximum peccatum fuit quod com- missum est in vitam Christi. missum est in vitam Christi.

4. Adhuc, Peccatum diaboli causa fuit 4. Adhuc, Peccatum diaboli causa fuit omnium peccatorum: ergo fuit maxi- omnium peccatorum: ergo fuit maxi-

mum. mum.

3 IDEM, Lib. XIV de Civitate Dei, cap. 15. 3 IDEM, Lib. XIV de Civitate Dei, cap. 15. + Cf. Genes. xxII, i et seq. + Cf. Genes. xxII, i et seq.

Sed cor Sed cor

uæst. 2. uæst. 2.

i contra. i contra.

uæst. 3. uæst. 3.

IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XIV, QUÆST. 87. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XIV, QUÆST. 87.

Ulterius quæritur, Quis plus pecca- Ulterius quæritur, Quis plus pecca- vit, Adam, vel Heva'. vit, Adam, vel Heva'.

Et videtur quod Heva. Et videtur quod Heva.

Dicit enim Augustinus super illud Dicit enim Augustinus super illud Apostoli, I ad Timoth. 11, 14: Adam Apostoli, I ad Timoth. 11, 14: Adam non est seductus, mulier autem seducta non est seductus, mulier autem seducta in prævaricatione fuit: quod Adam non in prævaricatione fuit: quod Adam non credidit, quod potuerit esse sicut Deus, credidit, quod potuerit esse sicut Deus, nec voluit esse sicut Deus: Heva cre- nec voluit esse sicut Deus: Heva cre- didit et voluit. Ergo plus peccavit. didit et voluit. Ergo plus peccavit.

CONTRA: CONTRA:

1. Augustinus in libro XI super Gene- 1. Augustinus in libro XI super Gene- sim ad litteram: « Adam et Heva in im- sim ad litteram: « Adam et Heva in im- pari sexu, sed pari fastu peccaverunt 2. » pari sexu, sed pari fastu peccaverunt 2. » Ergo videtur, quod æqualiter peccave- Ergo videtur, quod æqualiter peccave-

runt. runt.

2. Adhuc, Peccatum Hevæ fuit causa 2. Adhuc, Peccatum Hevæ fuit causa peccati Adæ. Ex hoc videtur, quod Heva peccati Adæ. Ex hoc videtur, quod Heva plus peccavit quam Adam. plus peccavit quam Adam.

3. Similiter objicitur, quod peccatum 3. Similiter objicitur, quod peccatum Adæ majus fuit: quia viro datum est Adæ majus fuit: quia viro datum est præceptum, non mulieri: et vir mulie- præceptum, non mulieri: et vir mulie- rem corrigere debuit, et non fecit: et rem corrigere debuit, et non fecit: et ideo etiam vir, ut dicit Augustinus, spi- ideo etiam vir, ut dicit Augustinus, spi- rituali mente præditus fuit. Cum enim rituali mente præditus fuit. Cum enim Dominus misit soporem in Adam, illu- Dominus misit soporem in Adam, illu- minavit eum dono prophetiæ, ut dicit minavit eum dono prophetiæ, ut dicit Augustinus, ut intelligeret qualiter Ec- Augustinus, ut intelligeret qualiter Ec- clesia formanda esset de Christo. Et clesia formanda esset de Christo. Et quando peccavit, contra hanc mentem quando peccavit, contra hanc mentem spirituali lumine præditam peccavit, spirituali lumine præditam peccavit, quæ est circumstantia ex parte peccantis quæ est circumstantia ex parte peccantis multum aggravans peccatum: et hanc multum aggravans peccatum: et hanc circumstantiam Heva non habuit: ergo circumstantiam Heva non habuit: ergo videtur, quod peccatum Adæ gravius videtur, quod peccatum Adæ gravius fuit. fuit.

ULTERIUS quæritur, Si Adam in primo ULTERIUS quæritur, Si Adam in primo statu potuit peccare venialiter ³ ? statu potuit peccare venialiter ³ ? Videtur, quod non: Videtur, quod non:

1. Quod enim facit peccatum veniale, 1. Quod enim facit peccatum veniale, est circumstantia aliquo modo excusans est circumstantia aliquo modo excusans peccatum et hæc est infirmitas, vel peccatum et hæc est infirmitas, vel

1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Senten- 1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Senten- tiarum, Dist. XXII, Art. 5. Tom. XXVII hujusce tiarum, Dist. XXII, Art. 5. Tom. XXVII hujusce novæ editionis. novæ editionis.

2 S. AUGUSTINUS, Lib. XI super Genesim ad 2 S. AUGUSTINUS, Lib. XI super Genesim ad litteram, cap. 35. litteram, cap. 35.

153 153

ignorantia: et in illa nondum inciderat ignorantia: et in illa nondum inciderat Adam vel Heva : non ergo potuerunt Adam vel Heva : non ergo potuerunt peccare nisi ex certa malitia: et hoc non peccare nisi ex certa malitia: et hoc non est peccare venialiter, sed mortaliter: est peccare venialiter, sed mortaliter: ergo in primo statu peccare venialiter ergo in primo statu peccare venialiter non poterant. non poterant.

2. Adhuc, In primo statu recta fuit ra- 2. Adhuc, In primo statu recta fuit ra- tio primorum parentum sensualitatem tio primorum parentum sensualitatem habens subjectam et corpus. Sie rgo habens subjectam et corpus. Sie rgo peccaverunt Adam et Heva, peccare non peccaverunt Adam et Heva, peccare non poterant nisi per egressum a rectitudine poterant nisi per egressum a rectitudine rationis, et non per inclinationem sen- rationis, et non per inclinationem sen- sualitatis et hoc est peccare mortaliter, sualitatis et hoc est peccare mortaliter, quia tunc vir comedit, et totus homo quia tunc vir comedit, et totus homo subversus est, ut dicit Augustinus: ergo subversus est, ut dicit Augustinus: ergo videtur, quod in primo statu non po- videtur, quod in primo statu non po- tuerunt peccare nisi mortaliter. tuerunt peccare nisi mortaliter. CONTRA: CONTRA:

Eamdem potentiam habuit Adam ante Eamdem potentiam habuit Adam ante peccatum quam nos nunc, licet non eo- peccatum quam nos nunc, licet non eo- dem modo dispositam: nos possumus dem modo dispositam: nos possumus peccare mortaliter et venialiter: ergo et peccare mortaliter et venialiter: ergo et ipse. ipse.

ULTERIUS, Quæritur de quadam Glossa ULTERIUS, Quæritur de quadam Glossa super principium Psalterii, Psal. 1, 1: super principium Psalterii, Psal. 1, 1: Beatus vir qui non abiit, sic: « Adam Beatus vir qui non abiit, sic: « Adam abiit a Deo, non loco, sed dissimilitudine, abiit a Deo, non loco, sed dissimilitudine, cum persuasioni diaboli et Hevæ con- cum persuasioni diaboli et Hevæ con- sentiens a Deo recessit. Stetit, cum ve- sentiens a Deo recessit. Stetit, cum ve- titum pomum comedens in peccato. de- titum pomum comedens in peccato. de- lectatus est. Sedit, cum se stulte excu- lectatus est. Sedit, cum se stulte excu- sando et culpam in Creatorem referendo, sando et culpam in Creatorem referendo, in superbia confirmatus est, dicens: Mu- in superbia confirmatus est, dicens: Mu- liter, quam dedisti mihi sociam, dedit liter, quam dedisti mihi sociam, dedit mihi de ligno, et comedi. Et isti sunt mihi de ligno, et comedi. Et isti sunt gradus peccati qui distinguuntur in gradus peccati qui distinguuntur in Glossa super Psalmum 1, 1. Glossa super Psalmum 1, 1.

SOLUTIO. Dicendum ad primam par- SOLUTIO. Dicendum ad primam par- tem quæstionis, quod sicut peccata in tem quæstionis, quod sicut peccata in diversis ad invicem comparantur, ita diversis ad invicem comparantur, ita diversimode ad invicem dicuntur majora diversimode ad invicem dicuntur majora

3 Cf, Opp. B. Alberti. Comment. in II Senten- 3 Cf, Opp. B. Alberti. Comment. in II Senten- tiarum, Dist. XXI, Art. 10. Tom. XXVII novæ tiarum, Dist. XXI, Art. 10. Tom. XXVII novæ editionis nostræ. editionis nostræ.

* Genes. III, 12. * Genes. III, 12.

Sed contra. Sed contra.

Quæst. 4. Quæst. 4.

Solutio. Solutio. Ad quæst. 1. Ad quæst. 1.

154 154

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

vel minora. Si enim comparantur ad vel minora. Si enim comparantur ad invicem in reatu pœnæ tunc absque du- invicem in reatu pœnæ tunc absque du- bio ea quæ maxime punita fuerunt, ma- bio ea quæ maxime punita fuerunt, ma- xima sunt et sic peccatum Adæ maxi- xima sunt et sic peccatum Adæ maxi- mum dici potest. Et in hoc sensu proce- mum dici potest. Et in hoc sensu proce- dunt auctoritates et rationes ad hoc dunt auctoritates et rationes ad hoc inductæ. inductæ.

Si autem quantum ad eum contra Si autem quantum ad eum contra quem fiunt: tunc sicut dicit Anselmus quem fiunt: tunc sicut dicit Anselmus in libro II Cur Deus homo, cum Chri- in libro II Cur Deus homo, cum Chri- stus in infinitum excedit totum huma- stus in infinitum excedit totum huma- num genus et omnem creaturam, pec- num genus et omnem creaturam, pec- catum de traditione et occisione Christi catum de traditione et occisione Christi erit maximum et etiam, sicut dicit An- erit maximum et etiam, sicut dicit An- selmus, infinitum et irremissibile, nisi selmus, infinitum et irremissibile, nisi temperaretur per ignorantiam, quia ne- temperaretur per ignorantiam, quia ne- sciverunt eum esse Deum. Et hoc est sciverunt eum esse Deum. Et hoc est quod dicit Petrus, Act. III, 17: Et nunc, quod dicit Petrus, Act. III, 17: Et nunc, fratres, scio quia per ignorantiam feci- fratres, scio quia per ignorantiam feci- stis, sicut et principes vestri. I ad Co- stis, sicut et principes vestri. I ad Co- rinth. 11, rinth. 11, 8: Si enim cognovissent, num- 8: Si enim cognovissent, num- quam Dominum gloriæ crucifixissent. quam Dominum gloriæ crucifixissent. Et sic iterum procedunt auctoritates et Et sic iterum procedunt auctoritates et rationes ad hoc inductæ. rationes ad hoc inductæ.

Si autem comparentur in objecto, Si autem comparentur in objecto, tunc superbia quæ altitudinem appetit, tunc superbia quæ altitudinem appetit, et maxime ad æqualitatem Dei in An- et maxime ad æqualitatem Dei in An- gelo, homine primo, et Antichristo, de gelo, homine primo, et Antichristo, de quo dicitur, II ad Thessal. 11, 4, quod quo dicitur, II ad Thessal. 11, 4, quod extollitur supra extollitur supra omne quod dicitur omne quod dicitur Deus tunc superbia erit maximum pec- Deus tunc superbia erit maximum pec- catum. Et sic iterum procedunt auctori- catum. Et sic iterum procedunt auctori- tates et rationes ad hoc inductæ. tates et rationes ad hoc inductæ.

Si autem fit comparatio quantum ad Si autem fit comparatio quantum ad causalitatem mali quod fit ex peccato: causalitatem mali quod fit ex peccato: sic cum omnia peccata causata sint a sic cum omnia peccata causata sint a primo peccato Luciferi, tunc primum primo peccato Luciferi, tunc primum peccatum Luciferi erit peccatum maxi- peccatum Luciferi erit peccatum maxi- mum. Et sic iterum procedit quod ad mum. Et sic iterum procedit quod ad hoc inductum est. hoc inductum est.

Si vero fiat comparario quantum ad Si vero fiat comparario quantum ad radicem peccati ex qua procedit: tunc radicem peccati ex qua procedit: tunc peccatum quod fit in Spiritum sanctum peccatum quod fit in Spiritum sanctum ex certa malitia est peccatum maxi- ex certa malitia est peccatum maxi- mum hoc enim ex certa malitia est, mum hoc enim ex certa malitia est, sicut impugnatio veritatis agnitæ, et in- sicut impugnatio veritatis agnitæ, et in- videntia fraternæ gratiæ, et induratio, et videntia fraternæ gratiæ, et induratio, et

1 Cf. Luc. Xu, 10. 1 Cf. Luc. Xu, 10.

obduratio, et finalis impoenitentia, et obduratio, et finalis impoenitentia, et vocatur desperatio, et præsumptio impia vocatur desperatio, et præsumptio impia de venia ab eo qui veniam non meretur, de venia ab eo qui veniam non meretur, nec merendi habet propositum. Matth. nec merendi habet propositum. Matth. XII, 31 et 32 Spiritus blasphemia non XII, 31 et 32 Spiritus blasphemia non remittetur. Et quicumque dixerit ver- remittetur. Et quicumque dixerit ver- bum contra Filium hominis, remittetur bum contra Filium hominis, remittetur ei: qui autem dixerit contra Spiritum ei: qui autem dixerit contra Spiritum sanctum, non remittetur ei, neque in hoc sanctum, non remittetur ei, neque in hoc sæculo, neque in futuro'. Et de impu- sæculo, neque in futuro'. Et de impu- gnatione veritatis agnitæ, Joan. xv, 22: gnatione veritatis agnitæ, Joan. xv, 22: Si non venissem et locutus fuissem eis, Si non venissem et locutus fuissem eis, peccatum non haberent: tunc autem ex- peccatum non haberent: tunc autem ex- cusationem non habent de peccato suo. cusationem non habent de peccato suo.

Et per hanc distinctionem patet solu- Et per hanc distinctionem patet solu- tio ad omnia quæ inducta sunt circa. tio ad omnia quæ inducta sunt circa. primum. primum.

AD Hoc quod quæritur, Quis plus Ad quæst AD Hoc quod quæritur, Quis plus Ad quæst peccaverit, Adam, vel Heva? peccaverit, Adam, vel Heva? Solvendum est etiam Solvendum est etiam per distinctio- per distinctio- nem. Si enim fiat comparatio in bono nem. Si enim fiat comparatio in bono contra quod peccatum est factum : cum contra quod peccatum est factum : cum Adam peccaverit contra deiformem men- Adam peccaverit contra deiformem men- tem qua præditus fuit, et contra bonum tem qua præditus fuit, et contra bonum quo principium erat omnis humanæ na- quo principium erat omnis humanæ na- turæ, et non Heva, sic Adam plus pec- turæ, et non Heva, sic Adam plus pec- cavit. Si vero fit comparatio in inducente cavit. Si vero fit comparatio in inducente peccatum : tunc quia Heva induxit Adam, peccatum : tunc quia Heva induxit Adam, plus peccavit quam ipse. Si vero fiat plus peccavit quam ipse. Si vero fiat comparatio in actu peccati: tunc æqua- comparatio in actu peccati: tunc æqua- liter peccaverunt, quia æqualiter trans- liter peccaverunt, quia æqualiter trans- gressi sunt. Si comparentur in pœna gressi sunt. Si comparentur in pœna peccati: tunc mulier plus punita fuit, et peccati: tunc mulier plus punita fuit, et plus peccavit. Et si comparentur ad plus peccavit. Et si comparentur ad eum in quem peccaverunt: tunc mulier eum in quem peccaverunt: tunc mulier plus peccavit: quia peccavit et in virum plus peccavit: quia peccavit et in virum suum, et in Deum: vir autem tantum suum, et in Deum: vir autem tantum in se et in Deum. Et hæc solutio bona in se et in Deum. Et hæc solutio bona est, et ponitur a Magistro in libro II est, et ponitur a Magistro in libro II Sententiarum, distinct. XXII, cap. Ex Sententiarum, distinct. XXII, cap. Ex quo manifeste adverti potest. quo manifeste adverti potest.

Si vero fit comparatio in fastu excu- Si vero fit comparatio in fastu excu- sationis peccati: tunc dicit Augustinus sationis peccati: tunc dicit Augustinus in libro XI super Genesim ad litteram¸ et in libro XI super Genesim ad litteram¸ et ponitur a Magistro in libro II Sententia- ponitur a Magistro in libro II Sententia- distinct. XXII, cap. Sed huic vide- distinct. XXII, cap. Sed huic vide-

rum, rum,

quæst. 3. quæst. 3.

Ad quæst. 4. Ad quæst. 4.

IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XIV, QUÆST. 87. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XIV, QUÆST. 87.

tur contrarium, tunc peccaverunt æqua- tur contrarium, tunc peccaverunt æqua- liter. Et sunt verba Augustini ista: «Dixit liter. Et sunt verba Augustini ista: «Dixit Adam Mulier, quam dedisti mihi so- Adam Mulier, quam dedisti mihi so- ciam, dedit mihi de ligno, et comedi¹. ciam, dedit mihi de ligno, et comedi¹. Non dixit Peccavi. Superbia enim habet Non dixit Peccavi. Superbia enim habet confusionis deiformitatem, non confes- confusionis deiformitatem, non confes- sionis humilitatem. Nec etiam mulier sionis humilitatem. Nec etiam mulier confitetur peccatum, sed refert in alte- confitetur peccatum, sed refert in alte- rum, dicens: Serpens decepit me, et com- rum, dicens: Serpens decepit me, et com- edi in impari sexu, sed pari statu edi in impari sexu, sed pari statu

AD ID quod ulterius quæritur, Utrum AD ID quod ulterius quæritur, Utrum Adam in primo statu potuit peccare ve- Adam in primo statu potuit peccare ve-

nialiter ? nialiter ?

Dicendum, quod sophisma est ex com- Dicendum, quod sophisma est ex com- positione et divisione. Si enim hoc quod positione et divisione. Si enim hoc quod dico primo vel in primo statu, compo- dico primo vel in primo statu, compo- natur cum hoc verbo potuit, constat natur cum hoc verbo potuit, constat quod in primo statu potuit et mortaliter quod in primo statu potuit et mortaliter et venialiter peccare sicut et postea : quia et venialiter peccare sicut et postea : quia eamdem potentiam habuit, licet aliter et eamdem potentiam habuit, licet aliter et aliter dispositam. Et in hoc sensu proce- aliter dispositam. Et in hoc sensu proce- dit ratio in contrarium inducta. dit ratio in contrarium inducta.

Si vero eadem determinatio, scilicet Si vero eadem determinatio, scilicet primo vel in primo statu, dividatur ab primo vel in primo statu, dividatur ab hoc verbo potuit, et conjungitur cum hoc verbo potuit, et conjungitur cum hoc verbo peccare: tunc constat, quod hoc verbo peccare: tunc constat, quod non potuit nisi mortaliter. Et in hoc non potuit nisi mortaliter. Et in hoc sensu procedunt auctoritates et rationes sensu procedunt auctoritates et rationes et maxime Augustini ad hoc inductæ : et maxime Augustini ad hoc inductæ : quia non potuit esse nisi mortale pecca- quia non potuit esse nisi mortale pecca-

tum sic commissum. tum sic commissum.

AD ID quod ulterius quæritur, dicen- AD ID quod ulterius quæritur, dicen- dum quod Glossa distinguit gradus illius dum quod Glossa distinguit gradus illius peccati metaphorice secundum quod pro- peccati metaphorice secundum quod pro- greditur in peccante. Sic enim abit a greditur in peccante. Sic enim abit a recta via per præcepti et præcipientis recta via per præcepti et præcipientis contemptum quia tunc non supponit se contemptum quia tunc non supponit se præcepto et præcipienti, et sic abit a præcepto et præcipienti, et sic abit a recta via in consilio impiorum. Et per recta via in consilio impiorum. Et per fructum delectabilis quod appetit in pec- fructum delectabilis quod appetit in pec- cato, stat et moratur in peccato. Per ex- cato, stat et moratur in peccato. Per ex- cusationem autem sedet ut magister, cusationem autem sedet ut magister, docens quare ipse sit excusabilis, et alius docens quare ipse sit excusabilis, et alius accusabilis. Et ideo dicitur in cathedra accusabilis. Et ideo dicitur in cathedra

1 Genes. III, 12. 1 Genes. III, 12.

2 S. AUGUSTINUS, Lib. XI super Genesim ad 2 S. AUGUSTINUS, Lib. XI super Genesim ad

155 155

pestilentiæ sedere. Pestilentia enim, ut pestilentiæ sedere. Pestilentia enim, ut dicit Augustinus, morbus est a pastu dicit Augustinus, morbus est a pastu procreatus animalia inficiens. Cathedra procreatus animalia inficiens. Cathedra vero catechizantium est ædes sive docen- vero catechizantium est ædes sive docen- tium. Et sic Glossa distinguit gradus pec- tium. Et sic Glossa distinguit gradus pec- cati primi metaphorice. cati primi metaphorice.

MEMBRUM IV. MEMBRUM IV.

' '

Utrum Adam et Heva in primo statu Utrum Adam et Heva in primo statu fuerunt deceptibiles, an non ? fuerunt deceptibiles, an non ?

QUARTO quæritur, Si Adam et Heva in QUARTO quæritur, Si Adam et Heva in primo statu fuerunt deceptibiles, an primo statu fuerunt deceptibiles, an

non ? non ?

1. Et hoc quæritur ratione ejus quod 1. Et hoc quæritur ratione ejus quod dicit Magister in illo cap. Solet quæri, dicit Magister in illo cap. Solet quæri, ubi sic dicit Augustinus in libro XI su- ubi sic dicit Augustinus in libro XI su- per Genesim ad litteram: « Cum Apo- per Genesim ad litteram: « Cum Apo- stolus Adam fuisse prævaricatorem stolus Adam fuisse prævaricatorem ostendat, dicens, ad Roman. v, 14: In ostendat, dicens, ad Roman. v, 14: In similitudinem prævaricationis Adæ similitudinem prævaricationis Adæ (qui est forma futuri), seductum tamen (qui est forma futuri), seductum tamen negat, I ad Timoth. 11, 14, ubi dicit : negat, I ad Timoth. 11, 14, ubi dicit : Adam non est seductus, mulier autem Adam non est seductus, mulier autem seducta in prævaricatione fuit. Unde et seducta in prævaricatione fuit. Unde et interrogatus, Genes. II, 12, non ait : interrogatus, Genes. II, 12, non ait : Mulier seduxit me: sed, dedit mihi de Mulier seduxit me: sed, dedit mihi de ligno, et comedi. Mulier vero inquit : ligno, et comedi. Mulier vero inquit : Serpens decepit me. Hanc autem sedu- Serpens decepit me. Hanc autem sedu- ctionem proprie vocavit Apostolus, per ctionem proprie vocavit Apostolus, per quam id quod suadebatur cum falsum quam id quod suadebatur cum falsum esset, verum putatum est, scilicet quod esset, verum putatum est, scilicet quod Deus ideo lignum illud tangere prohibue- Deus ideo lignum illud tangere prohibue- rit, quia sciebat eos, si tetigissent, tam- rit, quia sciebat eos, si tetigissent, tam- quam deos futuros: tamquam divinita - quam deos futuros: tamquam divinita - tem invideret eis qui eos homines fece- tem invideret eis qui eos homines fece- rat 3. » Ex his verbis accipitur, quod rat 3. » Ex his verbis accipitur, quod mulier seducta fuit in primo statu : et mulier seducta fuit in primo statu : et cum seduci sit falsum pro vero appro- cum seduci sit falsum pro vero appro- bare, quod et idem est errare, videtur, bare, quod et idem est errare, videtur, quod error in primo statu potuit incidere quod error in primo statu potuit incidere

litteram, cap. 35. litteram, cap. 35.

3 3

IDEM, Ibidem, cap. 42. IDEM, Ibidem, cap. 42.

156 156

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

in mulierem. Et si dicatur, quod aliter in mulierem. Et si dicatur, quod aliter est de muliere, et aliter de viro, obviat est de muliere, et aliter de viro, obviat Augustinus ibidem dicens: « Licet non Augustinus ibidem dicens: « Licet non sit seductus in hoc in quo mulier, scilicet sit seductus in hoc in quo mulier, scilicet quod crederet verum quod suadebat quod crederet verum quod suadebat serpens tamen dicit, quod seductus est serpens tamen dicit, quod seductus est in hoc, quod cum videret mulierem non in hoc, quod cum videret mulierem non mortuam post tactum ligni, ignarus di- mortuam post tactum ligni, ignarus di- vinæ severitatis quam adhuc expertus vinæ severitatis quam adhuc expertus non fuerat, seductus est in hoc, quod non fuerat, seductus est in hoc, quod putabat esse veniale quod fuit mortale. » putabat esse veniale quod fuit mortale. » Ergo et Adam et Heva seducti sunt in Ergo et Adam et Heva seducti sunt in statu innocentiæ ergo seduci poterant. statu innocentiæ ergo seduci poterant.

2. Adhuc, In secundo Sententiarum, 2. Adhuc, In secundo Sententiarum, distinct. XXI, quærit Magister ex verbis distinct. XXI, quærit Magister ex verbis Augustini et Bedæ, Quare mulier non Augustini et Bedæ, Quare mulier non horruit serpentem ? Et solvit ibidem, horruit serpentem ? Et solvit ibidem, quod cum sciret eum creatum esse a quod cum sciret eum creatum esse a Deo, putabat etiam eum officium lo- Deo, putabat etiam eum officium lo- quendi accepisse a Deo : et hoc falsum quendi accepisse a Deo : et hoc falsum fuit : ergo falsum approbavit pro vero. fuit : ergo falsum approbavit pro vero.

Si quis dicat, quod talis fallacia se- Si quis dicat, quod talis fallacia se- cundum æstimativam est, et non secun- cundum æstimativam est, et non secun- dum intellectum, et ideo non derogat dum intellectum, et ideo non derogat dignitati status innocentiæ. CONTRA: Au- dignitati status innocentiæ. CONTRA: Au- gustinus in libro III de Libero arbitrio : gustinus in libro III de Libero arbitrio : « Approbare falsa pro veris, non est na- « Approbare falsa pro veris, non est na- tura instituti hominis, sed pœna dam- tura instituti hominis, sed pœna dam- nati '. » nati '. »

Adhuc, Augustinus in Enchiridion : Adhuc, Augustinus in Enchiridion : « Ipse per seipsum error aut magnum « Ipse per seipsum error aut magnum in re magna, aut parvum in re parva, in re magna, aut parvum in re parva, semper tamen est malum 2. » semper tamen est malum 2. »

Adhuc, Ibidem, « Hic homines fallunt Adhuc, Ibidem, « Hic homines fallunt atque falluntur: miseriores quidem sunt atque falluntur: miseriores quidem sunt cum mentiendo fallunt, quam cum men- cum mentiendo fallunt, quam cum men- tientibus credendo falluntur ³. » tientibus credendo falluntur ³. »

Adhuc, Ibidem paulo post, « Usque Adhuc, Ibidem paulo post, « Usque adeo natura rationalis refugit falsitatem, adeo natura rationalis refugit falsitatem, et quantum potest devitat errorem, ut et quantum potest devitat errorem, ut falli nolint etiam quicumque amant falli nolint etiam quicumque amant fallere. » fallere. »

Si forte aliquis diceret, quod Augusti- Si forte aliquis diceret, quod Augusti- nus loquitur de fallacia deceptionis quæ nus loquitur de fallacia deceptionis quæ

1 S. AUGUSTINUS, Lib. III de Libero arbitrio, 1 S. AUGUSTINUS, Lib. III de Libero arbitrio, cap. 18. cap. 18.

* IDEM, In Enchiridion, cap. 19. * IDEM, In Enchiridion, cap. 19. 3 IDEM, Ibidem, cap. 17. 3 IDEM, Ibidem, cap. 17.

indecora est. CONTRA videtur Augustinus indecora est. CONTRA videtur Augustinus dicere sic : « Cum nihil sit aliud errare dicere sic : « Cum nihil sit aliud errare quam verum putare quod falsum est, quam verum putare quod falsum est, falsumque quod verum est: vel certum falsumque quod verum est: vel certum habere pro incerto, incertumve pro certo habere pro incerto, incertumve pro certo sive falsum, sive sit verum: idque tam sive falsum, sive sit verum: idque tam sit in animo deforme atque indecens, sit in animo deforme atque indecens, quam pulchrum atque decorum esse quam pulchrum atque decorum esse sentimus, vel in loquendo, vel assentien- sentimus, vel in loquendo, vel assentien- do dicere: Est, est : Non, non : profecto et do dicere: Est, est : Non, non : profecto et ob hoc ipsum est vita ista misera qua ob hoc ipsum est vita ista misera qua vivimus, quod ei nonumquam ut non vivimus, quod ei nonumquam ut non amittatur, error est necessarius *. » amittatur, error est necessarius *. »

SOLUTIO. In ista quæstione diversi SOLUTIO. In ista quæstione diversi diversa dixerunt. Quidam enim dixerunt, diversa dixerunt. Quidam enim dixerunt, quod naturales deceptiones quæ sunt quod naturales deceptiones quæ sunt secundum sensibilem partem animæ, secundum sensibilem partem animæ, sicut sunt somniales visiones in quibus sicut sunt somniales visiones in quibus convertitur anima super imagines sicut convertitur anima super imagines sicut super res, cum tamen hoc falsum sit. Et super res, cum tamen hoc falsum sit. Et in vigilia in qua, sicut dicunt perspectivi, in vigilia in qua, sicut dicunt perspectivi, quidquid videtur, hoc videtur sub angulo quidquid videtur, hoc videtur sub angulo trianguli, cujus basis est res visa, hypo- trianguli, cujus basis est res visa, hypo- thenusa radius luminis reflexi in oculum: thenusa radius luminis reflexi in oculum: et ideo quanto longius res videtur, tanto et ideo quanto longius res videtur, tanto minor esse videtur: quod tamen falsum minor esse videtur: quod tamen falsum est, quia ex hoc non est minor res, sed est, quia ex hoc non est minor res, sed hoc propter angulum in oculo conclu- hoc propter angulum in oculo conclu- sum, qui acutior et strictior est, quanto sum, qui acutior et strictior est, quanto longius distat ab eo basis, sicut probat longius distat ab eo basis, sicut probat Euclides in libro de Fallacia visus. Et Euclides in libro de Fallacia visus. Et has dixerunt esse naturales deceptiones, has dixerunt esse naturales deceptiones, et his dicebant posse decipi primos pa- et his dicebant posse decipi primos pa- rentes in primo statu: eo quod in primo rentes in primo statu: eo quod in primo statu eadem habuerunt naturalia quæ statu eadem habuerunt naturalia quæ habuerunt post peccatum, ut dicit Dio- habuerunt post peccatum, ut dicit Dio- nysius in libro de Divinis nominibus 5. nysius in libro de Divinis nominibus 5. Et isti dicunt, quod talis error non repug- Et isti dicunt, quod talis error non repug- nat primo statui. nat primo statui.

Sed quia hoc dictis Sanctorum nullo Sed quia hoc dictis Sanctorum nullo modo concordat, eo quod Augustinus, modo concordat, eo quod Augustinus, sicut patet in auctoritatibus inductis, sicut patet in auctoritatibus inductis, dicit, quod omnis error ad miseram vi- dicit, quod omnis error ad miseram vi-

IDEM, Ibidem. IDEM, Ibidem.

5 S. DIONYSIUS, Lib. de Divinis nominibus, 5 S. DIONYSIUS, Lib. de Divinis nominibus, cap. 4. cap. 4.

Solutio. Solutio.

IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XIV, QUÆST. 87. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XIV, QUÆST. 87.

tam pertinet, ideo videtur dicendum, tam pertinet, ideo videtur dicendum, quod Adam et Heva quamdiu immunes quod Adam et Heva quamdiu immunes erant ab omni peccato et penitus inno- erant ab omni peccato et penitus inno- centes, sicut fuerunt in corpore penitus centes, sicut fuerunt in corpore penitus impassibiles et ab intus et ab extra, ita impassibiles et ab intus et ab extra, ita in animo penitus fuerunt indeceptibiles, in animo penitus fuerunt indeceptibiles, et nullius erroris susceptivi. Sed hoc ve- et nullius erroris susceptivi. Sed hoc ve- rum est, quod ante transgressionem fa- rum est, quod ante transgressionem fa- ctam per comestionem actualem decepti ctam per comestionem actualem decepti fuerunt et deceptibiles, sed non ante fuerunt et deceptibiles, sed non ante omne peccatum quia præcessit in eis omne peccatum quia præcessit in eis elatio quæ fuit per humilitatem compri- elatio quæ fuit per humilitatem compri- menda, et post illam elationem decepti- menda, et post illam elationem decepti- biles facti sunt et ideo tunc non fuerunt biles facti sunt et ideo tunc non fuerunt in statu immunitatis omnis peccati. Sed in statu immunitatis omnis peccati. Sed verum est, quod fuerunt in statu qui verum est, quod fuerunt in statu qui fuit ante transgressionem factam per fuit ante transgressionem factam per

opus. opus.

Et per hoc patet solutio ad totum. Et per hoc patet solutio ad totum.

MEMBRUM V. MEMBRUM V.

Utrum peccatum primorum parentum Utrum peccatum primorum parentum fuerit remediabile, cum peccatum fuerit remediabile, cum peccatum Angelorum fuerit irremediabile¹ ? Angelorum fuerit irremediabile¹ ?

QUINTO quæritur, Utrum Angelus ir- QUINTO quæritur, Utrum Angelus ir- remediabiliter peccavit, homo autem remediabiliter peccavit, homo autem remediabiliter? ratione dicti Augustini, remediabiliter? ratione dicti Augustini,

ubi supra. ubi supra.

Videtur, quod sic: quia Videtur, quod sic: quia

1. Quanto habilior fuit homo ad sug- 1. Quanto habilior fuit homo ad sug- gestionem, tanto facilior est ad veniam gestionem, tanto facilior est ad veniam ergo licet Angelus peccasset irremedia- ergo licet Angelus peccasset irremedia- biliter, tamen homo non peccavit irre- biliter, tamen homo non peccavit irre-

mediabiliter. mediabiliter.

2. Adhuc, Augustinus in libro II de Li- 2. Adhuc, Augustinus in libro II de Li- bero arbitrio « Factum est, ut culpa ho- bero arbitrio « Factum est, ut culpa ho- minum susciperet emendatoriam poenam minum susciperet emendatoriam poenam potius quam interfectoriam: ut cui se potius quam interfectoriam: ut cui se diabolus ad imitationem superbiæ præ- diabolus ad imitationem superbiæ præ-

1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Senten- 1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Senten- tiarum, Dist. XXI, Art. 11. Tom. XXVII hujusce tiarum, Dist. XXI, Art. 11. Tom. XXVII hujusce novæ editionis. novæ editionis.