Quæst. 2. Quæst. 2.

Sed contra Sed contra

Quæst. 3. Quæst. 3.

132 132

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

2. Adhuc, Esse masculum et fœminam 2. Adhuc, Esse masculum et fœminam in carne una, et non esse in carne una, in carne una, et non esse in carne una, incompossibilia sunt: quia aliter contra- incompossibilia sunt: quia aliter contra- dictoria verificarentur de eodem. Sed si dictoria verificarentur de eodem. Sed si Adam cognovit Hevam, erant duo in Adam cognovit Hevam, erant duo in carne una si autem in integritate re- carne una si autem in integritate re- mansit, non erant duo in carne una: et mansit, non erant duo in carne una: et sic incompossibilia erunt possibilia: quod sic incompossibilia erunt possibilia: quod falsum est. Cognosci ergo non poterat, falsum est. Cognosci ergo non poterat, et manere virgo et integra. et manere virgo et integra.

3. Adhuc, De definitione sexus mascu- 3. Adhuc, De definitione sexus mascu- lini est, quod generet in alio. Dicit enim lini est, quod generet in alio. Dicit enim Aristoteles, quod masculus est qui de Aristoteles, quod masculus est qui de suo generat in alio fœmina vero quæ suo generat in alio fœmina vero quæ de alieno generat in seipsa. Videtur ergo, de alieno generat in seipsa. Videtur ergo, quod in nullo statu conveniebat fœmi- quod in nullo statu conveniebat fœmi- nam concipere de semine viri, et perma- nam concipere de semine viri, et perma- nere in virginitate. nere in virginitate.

4. Adhuc, Privilegium singulare nullo 4. Adhuc, Privilegium singulare nullo jure conceditur alteri. Est autem beatæ jure conceditur alteri. Est autem beatæ Virginis Mariæ singulare privilegium, Virginis Mariæ singulare privilegium, quod virgo concepit, sine gravitate, sine quod virgo concepit, sine gravitate, sine dolore puerpera. Ergo justitia divina non dolore puerpera. Ergo justitia divina non debuit hoc Hevæ concedere. debuit hoc Hevæ concedere.

dicit Aristoteles, est sensus divisionis dicit Aristoteles, est sensus divisionis continui in partu autem oportuit dividi continui in partu autem oportuit dividi continuum in apertione viarum et hoc continuum in apertione viarum et hoc est, ut dicit Avicenna, dolor lacerativus : est, ut dicit Avicenna, dolor lacerativus : ergo videtur, quod in partu Heva sen- ergo videtur, quod in partu Heva sen- sisset dolorem lacerativum, et ita non sisset dolorem lacerativum, et ita non fuisset sine dolore puerpera. fuisset sine dolore puerpera.

SOLUTIO. Ad primo quæsitum satis SOLUTIO. Ad primo quæsitum satis bene responderunt antiqui, scilicet Præ- bene responderunt antiqui, scilicet Præ- positivus et Gulielmus Altisiodorensis: positivus et Gulielmus Altisiodorensis: distinxerunt enim triplicem corruptio- distinxerunt enim triplicem corruptio- nem, scilicet continuitatis, fœditatis, et nem, scilicet continuitatis, fœditatis, et impuritatis. Continuitatis quæ est in di- impuritatis. Continuitatis quæ est in di- visione corporis. Fœditatis quæ est in visione corporis. Fœditatis quæ est in pruritu concupiscentiæ et libidinis, quæ pruritu concupiscentiæ et libidinis, quæ foedat et mentem et corpus, in quæ ratio foedat et mentem et corpus, in quæ ratio descendit sub delectatione carnis. Prop- descendit sub delectatione carnis. Prop- ter quod dicit Gregorius, quod Spiritus ter quod dicit Gregorius, quod Spiritus sanctus non tetigit corda Patriarcharum sanctus non tetigit corda Patriarcharum dum essent in opere conjugali. Impuri- dum essent in opere conjugali. Impuri- tatis, quæ est in susceptione naturæ tatis, quæ est in susceptione naturæ alienæ, sicut aurum dicitur impurum alienæ, sicut aurum dicitur impurum quando immixtum sibi fuerit aliquid quando immixtum sibi fuerit aliquid alienum. Dicunt ergo, quod si Heva con- alienum. Dicunt ergo, quod si Heva con-

ULTERIUS quæritur, Si fuisset in primo venisset cum Adam per coitum, non in- ULTERIUS quæritur, Si fuisset in primo venisset cum Adam per coitum, non in- stalu sine gravitate gravida? stalu sine gravitate gravida?

Et videtur, quod non : quia corpus Et videtur, quod non : quia corpus pueri in p.imo statu grave fuisset et pueri in p.imo statu grave fuisset et terrenum onus autem grave portare terrenum onus autem grave portare sine gravitate esset impossibile: ergo sine gravitate esset impossibile: ergo sine gravitate gravida non fuisset. sine gravitate gravida non fuisset. CONTRA: CONTRA:

1. Gravitas pœna est, quæ non debuit 1. Gravitas pœna est, quæ non debuit sentiri nisi propter peccatum peccatum sentiri nisi propter peccatum peccatum autem nondum factum erat: ergo gravi- autem nondum factum erat: ergo gravi- tas in pœnam sentiri non debebat. tas in pœnam sentiri non debebat.

2. Adhuc, Expresse dicit Augustinus 2. Adhuc, Expresse dicit Augustinus in libro XIII de Civitate Dei, quod « sine in libro XIII de Civitate Dei, quod « sine gravitate gravida fuisset. » gravitate gravida fuisset. »

3. Adhuc, Avicenna dicit, quod grave 3. Adhuc, Avicenna dicit, quod grave impositum corpori hominis, facit pressi- impositum corpori hominis, facit pressi- vum dolorem dolorem in primo statu vum dolorem dolorem in primo statu Heva sentire non potuit: ergo nec gra- Heva sentire non potuit: ergo nec gra- vitatem. vitatem.

ULTERIUS quæritur, Utrum sine dolore ULTERIUS quæritur, Utrum sine dolore puerpera fuisset? puerpera fuisset?

Et videtur, quod non. Dolor enim, ut Et videtur, quod non. Dolor enim, ut

currisset primas duas corruptiones: quia currisset primas duas corruptiones: quia sic usi fuissent primi parentes genitalibus sic usi fuissent primi parentes genitalibus membris ad ordinem rationis. Et hoc membris ad ordinem rationis. Et hoc fuisset hoc modo, quod semen resolu- fuisset hoc modo, quod semen resolu- tum a masculo adhibitum genitali foe- tum a masculo adhibitum genitali foe- minæ, statim virtute matricis tractum minæ, statim virtute matricis tractum fuisset in locum conceptionis et ibi uni- fuisset in locum conceptionis et ibi uni- tum sanguini fœminæ sicut coagulum tum sanguini fœminæ sicut coagulum lacti, et vaporabiliter diffusum in sangui- lacti, et vaporabiliter diffusum in sangui- nem fœminæ, et sic perfecisset concep- nem fœminæ, et sic perfecisset concep- tum, cum semen masculi undique com- tum, cum semen masculi undique com- prehendisset sanguinem fœminæ, sicut prehendisset sanguinem fœminæ, sicut spiritus formativus undique comprehen- spiritus formativus undique comprehen- dit id quod format. Sicut enim dicit Ari- dit id quod format. Sicut enim dicit Ari- stoteles, virtutes distinctorum sexuum stoteles, virtutes distinctorum sexuum maris et fœminæ uniuntur in conceptu maris et fœminæ uniuntur in conceptu sicut uniuntur virtutes galli et gallinæ in sicut uniuntur virtutes galli et gallinæ in ovo. Sed incurrisset omni modo corrup- ovo. Sed incurrisset omni modo corrup- tionem impuritatis: quia oportuit, quod tionem impuritatis: quia oportuit, quod conciperet ex semine alieno sibi per- conciperet ex semine alieno sibi per- mixto et sic pura non remansisset. Et mixto et sic pura non remansisset. Et hæc distinctio satis bona est. hæc distinctio satis bona est.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod Au- AD PRIMUM ergo dicendum, quod Au-

Sol Sol

Ad qu Ad qu

2 et 3. 2 et 3.

bject. 1. bject. 1.

object. 2. object. 2.

IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XIV, QUÆST. 84. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XIV, QUÆST. 84.

gustinus intendit hoc quod dictum est: gustinus intendit hoc quod dictum est: et ideo corruptionem primo et secundo et ideo corruptionem primo et secundo modo dictam non incurrisset: tertio au- modo dictam non incurrisset: tertio au- tem modo non est simpliciter corruptio, tem modo non est simpliciter corruptio, sed commixtio naturalis duorum sexuum sed commixtio naturalis duorum sexuum in carne, sicut et prophetando dixit, Ge- in carne, sicut et prophetando dixit, Ge- nes. 11, 24: Quamobrem relinquet homo nes. 11, 24: Quamobrem relinquet homo patrem suum et matrem, et adhærebit patrem suum et matrem, et adhærebit uxori suæ et erunt duo in carne una. uxori suæ et erunt duo in carne una.

133 133

manens in omni puritate mentis et corpo- manens in omni puritate mentis et corpo- ris, non ex semine alieno, sed de Spiritu ris, non ex semine alieno, sed de Spiritu sancto concepit: Heva autem de semine sancto concepit: Heva autem de semine viri. viri.

AD ID quod quæritur ulterius, dicen- AD ID quod quæritur ulterius, dicen- dum quod est gravitas oneris tantum, et dum quod est gravitas oneris tantum, et est gravitas inducens pœnam. Secundum est gravitas inducens pœnam. Secundum primum modum non fuisset gravida sine primum modum non fuisset gravida sine

AD ALIA duo dicendum eodem modo: gravitate, sed secundum modum secun- AD ALIA duo dicendum eodem modo: gravitate, sed secundum modum secun- quia supra idem fundantur. quia supra idem fundantur.

AD ID quod contra objicitur, dicendum AD ID quod contra objicitur, dicendum quod secundum corruptionem impurita- quod secundum corruptionem impurita- tis incompossibilia sunt: quia in omni tis incompossibilia sunt: quia in omni conceptu necesse est aliud esse formans, conceptu necesse est aliud esse formans, et aliud formatum. Sed quod esset cog- et aliud formatum. Sed quod esset cog- nita a viro, et remaneret integra a divi- nita a viro, et remaneret integra a divi- sione continuitatis corporis, et esset im- sione continuitatis corporis, et esset im- munis a corruptione fœditatis, ista bene munis a corruptione fœditatis, ista bene possibilia sunt per modum qui dictus possibilia sunt per modum qui dictus

est. est.

AD ALIUD dicendum, quod illa ratio AD ALIUD dicendum, quod illa ratio non probat, nisi quod non potuit esse sine non probat, nisi quod non potuit esse sine corruptione tertio modo dicta : et hoc corruptione tertio modo dicta : et hoc verum est, sicut paulo ante patuit. verum est, sicut paulo ante patuit. Oportuit enim, quod semen susciperet Oportuit enim, quod semen susciperet quod suo sanguini uniretur et permisce- quod suo sanguini uniretur et permisce- retur eo modo qui dictus est. retur eo modo qui dictus est. object. 3. AD ALIUD dicendum, quod recte eo- object. 3. AD ALIUD dicendum, quod recte eo- dem modo solvendum est: quia idem dem modo solvendum est: quia idem

object. 4. object. 4.

est. Diversitas enim sexuum unitur in est. Diversitas enim sexuum unitur in semine concepto, ut dictum est: sed hoc semine concepto, ut dictum est: sed hoc fieri potuit sine divisione et corruptione fieri potuit sine divisione et corruptione foeditatis per modum qui dictus est. foeditatis per modum qui dictus est.

AD ALIUD dicendum quod privilegium AD ALIUD dicendum quod privilegium singulare beatæ Virginis est in hoc, quod singulare beatæ Virginis est in hoc, quod

dum. dum.

Ad quæst.2. Ad quæst.2.

AD ID quod contra objicitur, dicendum, Ad object. 1. AD ID quod contra objicitur, dicendum, Ad object. 1. quod sicut ab aliis pœnis corpora primo- quod sicut ab aliis pœnis corpora primo- rum parentum gratia innocentiæ et vir- rum parentum gratia innocentiæ et vir- tute ligni vitæ præservabantur, ita præ- tute ligni vitæ præservabantur, ita præ- servabantur a dolorepressivo, etiamsi la- servabantur a dolorepressivo, etiamsi la- pidum pondera superius projecta fuissent. pidum pondera superius projecta fuissent. AD ALIUD patet solutio per idem. AD ALIUD patet solutio per idem. AD ALIUD dicendum, quod grave in Ad object. 8. AD ALIUD dicendum, quod grave in Ad object. 8. corpore ad pœnalitatem deputato facit corpore ad pœnalitatem deputato facit pressivum dolorem, sed in corpore quod pressivum dolorem, sed in corpore quod a dolore præservat gratia innocentiæ et a dolore præservat gratia innocentiæ et virtus ligni vitæ, dolorem facere non virtus ligni vitæ, dolorem facere non potest. potest.

Ad object. 2. Ad object. 2.

AD ID quod ulterius quæritur, Utrum Ad quæst. 3. AD ID quod ulterius quæritur, Utrum Ad quæst. 3. sine dolore fuisset puerpera ? sine dolore fuisset puerpera ?

Dicendum quod sic: quia hoc Augu- Dicendum quod sic: quia hoc Augu- stinus aperte dicit, cui contradicere im- stinus aperte dicit, cui contradicere im- pium est in his quæ tangunt fidem et pium est in his quæ tangunt fidem et

mores. mores.

AD ID quod in eodem objicitur de com- AD ID quod in eodem objicitur de com- paratione viarum, dicendum quod in illo paratione viarum, dicendum quod in illo statu aperte fuissent sine dolore et sine statu aperte fuissent sine dolore et sine laceratione, per solam extensionem et laceratione, per solam extensionem et laxationem. laxationem.

134 134

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

QUÆSTIO LXXXV. QUÆSTIO LXXXV.

Quales, si non peccasset homo, filios genuisset secundum corpus Quales, si non peccasset homo, filios genuisset secundum corpus et animam 1 ? et animam 1 ?

Deinde, Quæritur de hoc quod dicit in Deinde, Quæritur de hoc quod dicit in eadem distinctione hujus libri II Senten- eadem distinctione hujus libri II Senten- tiarum, ibi, Si vero quæritur, Quales si tiarum, ibi, Si vero quæritur, Quales si non peccasset homo, filios genuisset ? non peccasset homo, filios genuisset ?

Et quæruntur duo, scilicet quales se- Et quæruntur duo, scilicet quales se- cundum corpus, et quales secundum cundum corpus, et quales secundum animam ? animam ?

1. Quales secundum corpus ibidem 1. Quales secundum corpus ibidem Magister dicit: quia filios parvulos nasci Magister dicit: quia filios parvulos nasci oportebat propter materni uteri necessi- oportebat propter materni uteri necessi- tatem sed utrum statim nati perfectio- tatem sed utrum statim nati perfectio- nem staturæ et membrorum usum ha- nem staturæ et membrorum usum ha- berent a Deo, vel per incrementa et berent a Deo, vel per incrementa et intervalla temporum ut nunc faciunt, intervalla temporum ut nunc faciunt, et usum linguæ ad loquendum, pedum et usum linguæ ad loquendum, pedum ad ambulandum, et manuum ad operan- ad ambulandum, et manuum ad operan- dum, inducit Augustinum ambigue lo- dum, inducit Augustinum ambigue lo- quentem in libro de Baptismo parvulo- quentem in libro de Baptismo parvulo- rum, sic: « Movet nos, inquit, si primi rum, sic: « Movet nos, inquit, si primi homines non peccassent, utrum tales homines non peccassent, utrum tales filios essent habituri, qui nec lin- filios essent habituri, qui nec lin- gua, nec manibus uterentur ? Nam prop- gua, nec manibus uterentur ? Nam prop- ter uteri necessitatem forte necesse erat ter uteri necessitatem forte necesse erat parvulos nasci sed quamvis exigua pars parvulos nasci sed quamvis exigua pars corporis sit costa, non tamen propter hoc corporis sit costa, non tamen propter hoc parvulam viro conjugem fecit. Unde et parvulam viro conjugem fecit. Unde et ejus filios poterat omnipotentia Creatoris ejus filios poterat omnipotentia Creatoris mox natos grandes facere. Sed ut hoc mox natos grandes facere. Sed ut hoc omittam, poterat eis certe præstare omittam, poterat eis certe præstare quod multis animalibus præstitit: quo- quod multis animalibus præstitit: quo- rum pulli quamvis sint parvuli, tamen rum pulli quamvis sint parvuli, tamen mox ut nascuntur, currunt, et matrem mox ut nascuntur, currunt, et matrem

Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Senten- Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Senten- tiarum, Dist. XX, Art. 7. Tom. XXVII hujusce tiarum, Dist. XX, Art. 7. Tom. XXVII hujusce novæ editionis. novæ editionis.

sequuntur. Econtra homini nato nec ad sequuntur. Econtra homini nato nec ad incessum pedes idonei sunt, nec manus incessum pedes idonei sunt, nec manus saltem ad scalpendum habiles, et juxta se saltem ad scalpendum habiles, et juxta se mammis positis nascentes, magis pos- mammis positis nascentes, magis pos- sunt esurientes flere quam sugere : pro- sunt esurientes flere quam sugere : pro- prieque infirmitati mentis congruit hæc prieque infirmitati mentis congruit hæc infirmitas carnis 2. » infirmitas carnis 2. »

2. Adhuc, Hoc videtur per rationem: 2. Adhuc, Hoc videtur per rationem: quia primo statui non competit aliqua quia primo statui non competit aliqua infirmitas cum infirmitas sit pœna cau- infirmitas cum infirmitas sit pœna cau- sata ex peccato: tunc autem nullum pec- sata ex peccato: tunc autem nullum pec- catum fuisset ergo videtur, quod statim catum fuisset ergo videtur, quod statim nati poterant uti membris ad actus et nati poterant uti membris ad actus et opera propria. opera propria.

3. Adhuc, Ponamus, quod in statu in- 3. Adhuc, Ponamus, quod in statu in- nocentiæ parvulus natus aliquid deside- nocentiæ parvulus natus aliquid deside- rasset: aut posset ad illud procedere rasset: aut posset ad illud procedere manibus et pedibus, aut non. Si sic, ha- manibus et pedibus, aut non. Si sic, ha- beo propositum: quia tunc habuissent beo propositum: quia tunc habuissent usum membrorum. Si non tunc cum usum membrorum. Si non tunc cum absente delectabili fit tristitia: ergo tri- absente delectabili fit tristitia: ergo tri- stitiam habuissent parvuli, cum nihil stitiam habuissent parvuli, cum nihil peccassent, quod inconveniens reputat peccassent, quod inconveniens reputat Augustinus. Augustinus.

4. Adhuc, Opus Dei semper debet 4. Adhuc, Opus Dei semper debet esse in statu perfectissimo secundum esse in statu perfectissimo secundum virtutem et substantiam: in statu autem virtutem et substantiam: in statu autem innocenti opus Dei quod est natura hu- innocenti opus Dei quod est natura hu- mana, in statu perfectissimo fuit et op- mana, in statu perfectissimo fuit et op- timo ergo tunc debuit esse in statu timo ergo tunc debuit esse in statu perfectissimo, et secundum substantiam perfectissimo, et secundum substantiam et secundum virtutem : et ita videtur, et secundum virtutem : et ita videtur,

2 S. AUGUSTINUS, Lib. I de Baptismo parvulo- 2 S. AUGUSTINUS, Lib. I de Baptismo parvulo- rum, qui alias dicitur de Peccatorum meritis et rum, qui alias dicitur de Peccatorum meritis et remissione (E. L.) remissione (E. L.)

contra. contra.

læst. 1. læst. 1.

IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XIV, QUÆST. 85. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XIV, QUÆST. 85.

quod nati pueri habuissent usum om- quod nati pueri habuissent usum om- nium membrorum. nium membrorum.

CONTRA: CONTRA:

1. Expresse dicit Augustinus, quod 1. Expresse dicit Augustinus, quod propter uteri necessitatem necesse fuit propter uteri necessitatem necesse fuit parvulos nasci: ergo et teneros: quia parvulos nasci: ergo et teneros: quia teneritudo comitatur parvulam ætatem : teneritudo comitatur parvulam ætatem : ergo videtur, quod virtutem in illo statu ergo videtur, quod virtutem in illo statu utendi membris non haberent. utendi membris non haberent.

2. Adhuc, Naturalia etsi vulnerantur 2. Adhuc, Naturalia etsi vulnerantur per peccatum, non tamen auferuntur nec per peccatum, non tamen auferuntur nec in Angelo nec in homine. Dicit enim in Angelo nec in homine. Dicit enim Dionysius in libro de Divinis nominibus: Dionysius in libro de Divinis nominibus: « Data illis naturalia dona nequaquam « Data illis naturalia dona nequaquam ea mutata esse dicimus, sed sunt inte- ea mutata esse dicimus, sed sunt inte- gra et splendidissima 1. » Sed de natura- gra et splendidissima 1. » Sed de natura- libus bominis est, quod secundum pro- libus bominis est, quod secundum pro- cessum ætatis accipiat incrementum cessum ætatis accipiat incrementum substantiæ et virtutis. Ergo videtur, quod substantiæ et virtutis. Ergo videtur, quod hoc eodem modo fuerit et in statu inno- hoc eodem modo fuerit et in statu inno- centiæ et in statu peccati. centiæ et in statu peccati.

3. Adhuc, Constat, quod naturale est 3. Adhuc, Constat, quod naturale est in omni statu partum vicinum semini in omni statu partum vicinum semini generationis esse mollem et tenerum: generationis esse mollem et tenerum: et hoc est substantiale naturæ: ergo in et hoc est substantiale naturæ: ergo in statu innocentiæ parvuli nati propter vi- statu innocentiæ parvuli nati propter vi- cinitatem seminis humidi et fluidi in cinitatem seminis humidi et fluidi in membris eorum essent molles et teneri: membris eorum essent molles et teneri: molles et teneri usum membrorum non molles et teneri usum membrorum non habent ergo in statu innocentiæ parvuli habent ergo in statu innocentiæ parvuli recenter nati usum membrorum non ha- recenter nati usum membrorum non ha- buissent. buissent.

4. Adhuc, Constat, quod puellæ natæ 4. Adhuc, Constat, quod puellæ natæ in statu innocentiæ mamillas habuissent: in statu innocentiæ mamillas habuissent: quia natura non deficit in necessariis, ut quia natura non deficit in necessariis, ut dicit Philosophus. Mamilla matri non dicit Philosophus. Mamilla matri non datur nisi propter partum partus lactis datur nisi propter partum partus lactis alimoniam non accipit, nisi sit tenellus et alimoniam non accipit, nisi sit tenellus et virtute et substantia: quia dicit Philo- virtute et substantia: quia dicit Philo- sophus, quod ex eisdem generamur et sophus, quod ex eisdem generamur et nutrimur. Ergo videtur, quod in statu nutrimur. Ergo videtur, quod in statu illo parvuli essent tenelli et molles illo parvuli essent tenelli et molles et imperfecti in virtutibus membro- et imperfecti in virtutibus membro-

rum. rum.

ULTERIUS quæritur, Si Adam in statu ULTERIUS quæritur, Si Adam in statu

1 S. DIONYSIUS, Lib. de Divinis nominibus, 1 S. DIONYSIUS, Lib. de Divinis nominibus, cap. 4. cap. 4.

135 135

innocentiæ mansisset, utrum genuisset innocentiæ mansisset, utrum genuisset foeminas vel omnes masculos? foeminas vel omnes masculos?

Et videtur, quod omnes masculos: Et videtur, quod omnes masculos:

quia quia

1. Dicit Augustinus, quod imperfecta 1. Dicit Augustinus, quod imperfecta generatio est fœminæ : nihil autem im- generatio est fœminæ : nihil autem im- perfectum fuisset in illo statu: ergo perfectum fuisset in illo statu: ergo nulla fœmina genita fuisset. nulla fœmina genita fuisset.

2. Adhuc, Dicit Philosophus, quod 2. Adhuc, Dicit Philosophus, quod fœmina est mas occasionatus, hoc est, in fœmina est mas occasionatus, hoc est, in quo deficit aliquod principium generatio- quo deficit aliquod principium generatio- nis in statu illo nullus defectus esse po- nis in statu illo nullus defectus esse po- tuit ergo videtur, quod nulla fœmina in tuit ergo videtur, quod nulla fœmina in illo statu nasci potuit. illo statu nasci potuit.

CONTRA: CONTRA:

1. Eccli. xxxv1, 23: Omnem masculum 1. Eccli. xxxv1, 23: Omnem masculum excipiet mulier : et est filia melior filio ³. excipiet mulier : et est filia melior filio ³. Meliori in nullo statu caruit status in- Meliori in nullo statu caruit status in- nocentiæ. Ergo non caruit generatione nocentiæ. Ergo non caruit generatione filiarum. filiarum.

2. Adhuc, Numerus electorum imple- 2. Adhuc, Numerus electorum imple- tur ex fœminis et masculis: generatio tur ex fœminis et masculis: generatio in statu innocentiæ fuisset ad impletio- in statu innocentiæ fuisset ad impletio- nem numeri electorum, ut dicit Augusti- nem numeri electorum, ut dicit Augusti- nus ergo videtur, quod tunc genuissent nus ergo videtur, quod tunc genuissent filios et filias æqualiter. filios et filias æqualiter.

3. Adhuc, Ex natis fuisset tunc propa- 3. Adhuc, Ex natis fuisset tunc propa- gatio humani generis: propagatio non gatio humani generis: propagatio non potest esse nisi per utrumque sexum : potest esse nisi per utrumque sexum : ergo oportuit, quod nati utriusque sexus ergo oportuit, quod nati utriusque sexus

essent. essent.

Sed contra Sed contra

ULTERIUS quæritur, Quales fuissent Quæst. 2. ULTERIUS quæritur, Quales fuissent Quæst. 2. nati ab eis in scientia et prudentia ? nati ab eis in scientia et prudentia ?

1. Aut enim fuissent sapientes statim 1. Aut enim fuissent sapientes statim et prudentes, aut nescientes et ignoran- et prudentes, aut nescientes et ignoran- tes. Si nescientes et ignorantes: tunc tes. Si nescientes et ignorantes: tunc videtur injuste de eis ordinari: quia videtur injuste de eis ordinari: quia ignorantia poena peccati est, ut dicit Au- ignorantia poena peccati est, ut dicit Au- gustinus: et sic ipsi fuissent puniti an- gustinus: et sic ipsi fuissent puniti an- tequam peccassent: quod valde inconve- tequam peccassent: quod valde inconve- niens est, et contra dicta Sanctorum. niens est, et contra dicta Sanctorum. Dicit enim Hieronymus: « Quidquid pa- Dicit enim Hieronymus: « Quidquid pa- timur, peccata nostra meruerunt. » Ergo timur, peccata nostra meruerunt. » Ergo videtur, quod fuissent et scientes et pru- videtur, quod fuissent et scientes et pru- dentes mox nati. dentes mox nati.

2 Vulgata habet: Et est filia melior filia. 2 Vulgata habet: Et est filia melior filia.

Quæst. 3. Quæst. 3.

Sed contra. Sed contra.

Quæst. 4. Quæst. 4.

136 136

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

2. Adhuc, Ad imaginem Dei fuissent 2. Adhuc, Ad imaginem Dei fuissent omnes de perfectione imaginis est ratio omnes de perfectione imaginis est ratio intelligentiæ, et voluntatis rectitudo, et intelligentiæ, et voluntatis rectitudo, et memoriæ tenacitas in conservando. Er- memoriæ tenacitas in conservando. Er- go videtur, quod nati fuissent in perfe- go videtur, quod nati fuissent in perfe- ctionibus illis. Non enim potest dici, ctionibus illis. Non enim potest dici, quod tunc habuerunt imaginem potentia quod tunc habuerunt imaginem potentia imitantem, non actu: imago enim po- imitantem, non actu: imago enim po- tentia imitans, non actu, non competit tentia imitans, non actu, non competit statui innocentiæ, sed statui secundo in statui innocentiæ, sed statui secundo in quo homo est sub peccato. quo homo est sub peccato.

ULTERIUS quæritur, Si parvulos suos ULTERIUS quæritur, Si parvulos suos genuissent in justitia innocentiæ, ita quod genuissent in justitia innocentiæ, ita quod Adam transfudisset in parvulum justi- Adam transfudisset in parvulum justi- tiam innocentiæ qua ipse justus fuit ? tiam innocentiæ qua ipse justus fuit ? Et videtur, quod sic. Et videtur, quod sic.

1. Anselmus in libro de Conceptu vir- 1. Anselmus in libro de Conceptu vir- ginali: «Si Adam non peccasset, et ne- ginali: «Si Adam non peccasset, et ne- quivisset ad eos quos generaturus erat quivisset ad eos quos generaturus erat justitiam suam producere, nequaquam justitiam suam producere, nequaquam posset eis suam injustitiam transmitte- posset eis suam injustitiam transmitte- re 1. >> re 1. >>

2. Adhuc, Anselmus, ibidem, «< Dedit 2. Adhuc, Anselmus, ibidem, «< Dedit Deus Adam hanc gratiam, Deus Adam hanc gratiam, ut sicut ut sicut quando illum condidit, nulla propagandi quando illum condidit, nulla propagandi operante natura, sed sola voluntate crea- operante natura, sed sola voluntate crea- toris simul fecit eum et rationalem toris simul fecit eum et rationalem et justum ita simul cum rationalem et justum ita simul cum rationalem haberent animam, justi essent quos ge- haberent animam, justi essent quos ge- neraret operante natura et voluntate, si neraret operante natura et voluntate, si non peccarent 2. » non peccarent 2. »

CONTRA hoc est quod dicit Magister CONTRA hoc est quod dicit Magister Hugo in Sententiis: « Si primus homo Hugo in Sententiis: « Si primus homo tempore obedientiæ suæ casto conjugio tempore obedientiæ suæ casto conjugio ad propagationem posteritatis divinæ ad propagationem posteritatis divinæ institutioni deserviens filios generaret, institutioni deserviens filios generaret, sine peccato quidem generaret: quo- sine peccato quidem generaret: quo- niam est natura ab omni vitio libera, niam est natura ab omni vitio libera, sed non similiter paternæ justitiæ hære- sed non similiter paternæ justitiæ hære-

des 3. des 3.

» »

ULTERIUS quæritur, Si genuisset eos ULTERIUS quæritur, Si genuisset eos justos gratuita justitia? justos gratuita justitia?

Et videtur, quod sic: quia Et videtur, quod sic: quia

1 S. ANSELMUS, Lib. de Conceptu virginali, 1 S. ANSELMUS, Lib. de Conceptu virginali, cap 23. cap 23.

2 IDEM, ibidem, cap. 10. 2 IDEM, ibidem, cap. 10.

1. Adam peccando demeruit, et origi- 1. Adam peccando demeruit, et origi- nalem injustitiam nobis transmisit: ergo nalem injustitiam nobis transmisit: ergo cum Deus sit pronior ad miserendum cum Deus sit pronior ad miserendum quam ad condemnandum, videtur quod quam ad condemnandum, videtur quod etiam obediendo nobis justitiam gratui- etiam obediendo nobis justitiam gratui- tam transfundere debuit. tam transfundere debuit.

2. Adhuc, Potentius est bonum in 2. Adhuc, Potentius est bonum in perfectione boni, quam sit malum in perfectione boni, quam sit malum in defectione: si ergo merito inobedientiæ defectione: si ergo merito inobedientiæ transmisit nobis malum originalis pec- transmisit nobis malum originalis pec- cati, multo magis merito obedientiæ de- cati, multo magis merito obedientiæ de- buit nobis transfundere justitiam et gra- buit nobis transfundere justitiam et gra- tiam. tiam.

CONTRA: CONTRA:

1. Gratia et justitia gratuita a solo Deo 1. Gratia et justitia gratuita a solo Deo sunt immediate ergo in natura Adæ sunt immediate ergo in natura Adæ transfundi non possunt. transfundi non possunt.

2. Adhuc, Cum natura transfundi non 2. Adhuc, Cum natura transfundi non potest, quod non est in natura: sed potest, quod non est in natura: sed gratia et justitia gratuita non sunt in gratia et justitia gratuita non sunt in natura ergo cum natura transfundi non natura ergo cum natura transfundi non possunt. possunt.

ULTERIUS quæritur, Si posteri Adæ ULTERIUS quæritur, Si posteri Adæ non peccassent, an in justitia fuissent non peccassent, an in justitia fuissent confirmati sicut Angeli ? confirmati sicut Angeli ?

Et videtur quod sic. Et videtur quod sic.

Anselmus in libro de Conceptu virgi- Anselmus in libro de Conceptu virgi- nali « Quid convenientius ad osten- nali « Quid convenientius ad osten- dendam magnitudinem bonitatis Dei, et dendam magnitudinem bonitatis Dei, et ad plenitudinem gratiæ quam Adæ con- ad plenitudinem gratiæ quam Adæ con- cedebat, quam ut quorum esse in illius cedebat, quam ut quorum esse in illius potestate sic erat, ut quod ille naturali- potestate sic erat, ut quod ille naturali- ter erat, hoc illi per illum essent: ita ter erat, hoc illi per illum essent: ita quoque in ejus esset arbitrii libertate, quoque in ejus esset arbitrii libertate, ut qualis erat ipse justitia et felicitate, ut qualis erat ipse justitia et felicitate, tales vere filios propagaret *. » tales vere filios propagaret *. »

CONTRA hoc Augustinus dicere videtur CONTRA hoc Augustinus dicere videtur in libro XII de Civitate Dei, sic: « Quam in libro XII de Civitate Dei, sic: « Quam felices erant, et nullis agitabantur per- felices erant, et nullis agitabantur per- turbationibus animorum, nullis corpo- turbationibus animorum, nullis corpo- ris lædebantur incommodis: tam felix ris lædebantur incommodis: tam felix universa societas esset humana, si nec universa societas esset humana, si nec illi malum, quod etiam in posteros tra- illi malum, quod etiam in posteros tra- jicerent, nec quisquam ex stirpe eorum jicerent, nec quisquam ex stirpe eorum

3 HUGO DE S. VICTORE, Lib. II Sententiarum. 3 HUGO DE S. VICTORE, Lib. II Sententiarum.

Sed co Sed co

4 S. ANSELMUS, Lib. de Conceptu virginali, 4 S. ANSELMUS, Lib. de Conceptu virginali, cap. 22. cap. 22.

Quæs Quæs

Sed com Sed com

Solutio. Solutio.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

Ad 4. Ad 4.

d object. 1. d object. 1.

IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XIV, QUÆST. 83. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XIV, QUÆST. 83.

iniquitatem committeret, quæ damna- iniquitatem committeret, quæ damna- tionem reciperet '. » tionem reciperet '. »

SOLUTIO. Ad hoc sine præjudicio me- SOLUTIO. Ad hoc sine præjudicio me- lioris sententiæ dicendum cum Augusti- lioris sententiæ dicendum cum Augusti- no, quod si primi parentes genuissent no, quod si primi parentes genuissent in statu innocentiæ, parvulos genuissent, in statu innocentiæ, parvulos genuissent, qui per incrementa ætatis ad debitam qui per incrementa ætatis ad debitam quantitatem substantiæ et virtutis per- quantitatem substantiæ et virtutis per- venissent. Usum tamen membrorum ad venissent. Usum tamen membrorum ad necessarios actus ab omnipotentia creato- necessarios actus ab omnipotentia creato- ris accepissent secundum Augustinum. ris accepissent secundum Augustinum.

Et per hoc patet solutio quæstionis Et per hoc patet solutio quæstionis quoad primam partem, et dicti Augu- quoad primam partem, et dicti Augu- stini qui hoc expresse dicit. Et hæc so- stini qui hoc expresse dicit. Et hæc so- lutio est Magistri in Sententiis ibidem. lutio est Magistri in Sententiis ibidem. AD ALIUD dicendum, quod hoc conce- AD ALIUD dicendum, quod hoc conce- dendum est non tamen ex vi rationis, dendum est non tamen ex vi rationis, sed quia infirmitas esse non reputatur, sed quia infirmitas esse non reputatur, sed natura talis teneritudo, nisi sit ca- sed natura talis teneritudo, nisi sit ca- rentia virtutis quando debet adesse vir- rentia virtutis quando debet adesse vir- tus, sicut in aliis animalibus cæcus non tus, sicut in aliis animalibus cæcus non reputatur catulus, nisi post tempus reputatur catulus, nisi post tempus quando visio debet adesse. quando visio debet adesse.

AD ALIUD dicendum, sicut jam dictum AD ALIUD dicendum, sicut jam dictum est, quod ad necessarios usus habuissent est, quod ad necessarios usus habuissent membra habilia, et sic processissent ad membra habilia, et sic processissent ad delectabilia, et nulla fuisset tristitia, sed delectabilia, et nulla fuisset tristitia, sed virtutem in membris debitam non ha- virtutem in membris debitam non ha- buissent, nisi per incrementa ætatis. buissent, nisi per incrementa ætatis.

AD ALIUD dicendum, quod opus Dei AD ALIUD dicendum, quod opus Dei perfectum est secundum rationem natu- perfectum est secundum rationem natu- ralem suæ perfectionis: et hoc est, ut ralem suæ perfectionis: et hoc est, ut nullo membro careat et nulla virtute: nullo membro careat et nulla virtute: quæ omnia, sicut dicit Origenes, sunt in quæ omnia, sicut dicit Origenes, sunt in parvulo sicut in sene secundum nume- parvulo sicut in sene secundum nume- rum et speciem, licet secundum quanti- rum et speciem, licet secundum quanti- tatem oportuerit, quod de potentia ad tatem oportuerit, quod de potentia ad actum procederetur ad perfectionem actum procederetur ad perfectionem quantitatis et virtutis. quantitatis et virtutis.

Að ið quod contra objicitur, jam pa- Að ið quod contra objicitur, jam pa- tet solutio: quia bene videtur, quod tet solutio: quia bene videtur, quod virtutem perfectam in membris non ha- virtutem perfectam in membris non ha- derent, nec perfectam quantitatem: ad derent, nec perfectam quantitatem: ad quosdam tamen usus necessarios ad quos quosdam tamen usus necessarios ad quos suffecit tenera ætas et imperfecta virtus, suffecit tenera ætas et imperfecta virtus, usum habuissent membrorum. usum habuissent membrorum.

1 S. AUGUSTINUS, Lib. XII de Civitate Dei, cap. 1 S. AUGUSTINUS, Lib. XII de Civitate Dei, cap.

137 137

AD SEQUENS potest simpliciter concedi, Ad object. 2. AD SEQUENS potest simpliciter concedi, Ad object. 2. quod ita sit quia hoc dicunt quidam quod ita sit quia hoc dicunt quidam Sancti, et videtur Augustinus dicere. Sancti, et videtur Augustinus dicere.

AD ALIUD dicendum eodem modo, quod ad object. 3. AD ALIUD dicendum eodem modo, quod ad object. 3. in veritate parvuli tenera habuissent in veritate parvuli tenera habuissent membra et mollia: sed tamen ad quos- membra et mollia: sed tamen ad quos- dam parvos usus habilia, non ad fortes dam parvos usus habilia, non ad fortes

usus. usus.

AD ALIUD simpliciter concedendum est Ad object. 4. AD ALIUD simpliciter concedendum est Ad object. 4. sub distinctione quæ dicta est. sub distinctione quæ dicta est.

AD ID quod ulterius quæritur, dicen- Ad quæst. 1. AD ID quod ulterius quæritur, dicen- Ad quæst. 1. dum quod in illo statu genuissent dum quod in illo statu genuissent filios et filias, sicut nunc generantur. filios et filias, sicut nunc generantur.

Ad id quod objicitur de imperfectione Ad id quod objicitur de imperfectione fœminæ, dicendum quod duplex est im- fœminæ, dicendum quod duplex est im- perfectio, et comparativa, et absoluta. perfectio, et comparativa, et absoluta. Fœmina imperfecta est comparatione Fœmina imperfecta est comparatione viri, sicut omne passivum imperfectum viri, sicut omne passivum imperfectum est respectu sui activi quod agit in ipsum: est respectu sui activi quod agit in ipsum: absoluta tamen perfectione perfecta est absoluta tamen perfectione perfecta est secundum ea quæ exiguntur ad fœminæ secundum ea quæ exiguntur ad fœminæ perfectionem. Comparativa autem im. perfectionem. Comparativa autem im. perfectio non repugnat primo statui, sic- perfectio non repugnat primo statui, sic- ut non posse mori, primo statui repu- ut non posse mori, primo statui repu- gnat, sicut in antehabitis dictum est. gnat, sicut in antehabitis dictum est.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

AD SEQUENS recte eodem modo dicen- AD SEQUENS recte eodem modo dicen- dum est: quia super idem fundatur. dum est: quia super idem fundatur. TRIA quæ inducuntur in contrarium, Ad object. TRIA quæ inducuntur in contrarium, Ad object. concedenda sunt et procedunt. concedenda sunt et procedunt.

Ad 1. Ad 1.

AD ID quod ulterius quæritur, solvit Ad quæst. 2. AD ID quod ulterius quæritur, solvit Ad quæst. 2. Magister in libro II Sententiarum, Magister in libro II Sententiarum, in illo cap. Et cum de corpore huma- in illo cap. Et cum de corpore huma- no non sit absurdum. « Qui hoc dicunt, no non sit absurdum. « Qui hoc dicunt, scilicet quod objectum est, scilicet quod scilicet quod objectum est, scilicet quod ignorantia fuisset in eis, non satis dili- ignorantia fuisset in eis, non satis dili- genter considerant : quia non omnis qui genter considerant : quia non omnis qui aliquid nescit, vel qui minus perfecte aliquid nescit, vel qui minus perfecte aliquid scit, statim ignorare dicitur. aliquid scit, statim ignorare dicitur. Ignorantia enim quæ pœna peccati est, Ignorantia enim quæ pœna peccati est, est cum aliquis ea quæ tenetur scire, et est cum aliquis ea quæ tenetur scire, et tunc quando tenetur scire, ignorat: et tunc quando tenetur scire, ignorat: et talis non fuisset in filiis Adam si stetis- talis non fuisset in filiis Adam si stetis- set, talis enim provenit ex obnubilatio- set, talis enim provenit ex obnubilatio- ne mentis, quæ pœna peccati est. » Sed ne mentis, quæ pœna peccati est. » Sed nescientia cujuslibet, non dicitur igno- nescientia cujuslibet, non dicitur igno-

10. 10.

Ad 2. Ad 2.

Ad quæst. 3. Ad quæst. 3. Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad object. Ad object.

Ad quæst. 4. Ad quæst. 4.

138 138

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

rantia. Virtutes enim intellectuales, quæ, rantia. Virtutes enim intellectuales, quæ, sicut dicit Aristoteles in VI Ethicorum, sicut dicit Aristoteles in VI Ethicorum, sunt sapientia, intellectus, scientia, pru- sunt sapientia, intellectus, scientia, pru- dentia, et ars, generationem accipiunt dentia, et ars, generationem accipiunt ex doctrina et tempore: et illas perfe- ex doctrina et tempore: et illas perfe- cte non habuissent in prima teneritu- cte non habuissent in prima teneritu- dine. Probabile tamen est, quod aliquam dine. Probabile tamen est, quod aliquam illustrationem accepissent et sensus et illustrationem accepissent et sensus et intelligentiæ ad discretionem necessario- intelligentiæ ad discretionem necessario-

rum. rum.

Ad aliud dicendum, quod omnes fuis- Ad aliud dicendum, quod omnes fuis- sent ad imaginem Dei creati, maxime sent ad imaginem Dei creati, maxime ad imaginem creationis: sed hæc imago ad imaginem creationis: sed hæc imago ad actualem imitationem produci non ad actualem imitationem produci non potuit, nisi potentiis quæ sunt in ea per- potuit, nisi potentiis quæ sunt in ea per- fectis per habitum. Et talis potentialis fectis per habitum. Et talis potentialis imitatio bene competebat primo statui. imitatio bene competebat primo statui. Sed potentia imitationis vulneratæ po- Sed potentia imitationis vulneratæ po- tentiæ, non competebat primo statui, tentiæ, non competebat primo statui, sed secnndo in quo homo est sub pec- sed secnndo in quo homo est sub pec-

cato. cato.

AD ID quod ulterius quæritur, di- AD ID quod ulterius quæritur, di- cendum quod sine dubio secundum cendum quod sine dubio secundum Anselmum, originalem justitiam trans- Anselmum, originalem justitiam trans- fudissent parentes in parvulos: sed illa fudissent parentes in parvulos: sed illa nihil aliud est, nisi debitus ordo natura- nihil aliud est, nisi debitus ordo natura- lium inter se, quo corpus ordinatur ad lium inter se, quo corpus ordinatur ad animam, et anima ad rationem, ut dicit animam, et anima ad rationem, ut dicit Plato, secundum dominalem justitiam, Plato, secundum dominalem justitiam, et ordo naturalium ad actus suos et ad et ordo naturalium ad actus suos et ad finem quæ causabatur ex incorruptio- finem quæ causabatur ex incorruptio- ne ejus quod transfunditur a parentibus ne ejus quod transfunditur a parentibus in prolem, si peccatum naturam paren- in prolem, si peccatum naturam paren- tum non corrupisset. tum non corrupisset.

AD ALIUD eodem modo dicendum AD ALIUD eodem modo dicendum quia idem dicit. Justi enim parvuli fuis- quia idem dicit. Justi enim parvuli fuis- sent justitia rectitudinis naturæ si non sent justitia rectitudinis naturæ si non fuisset peccatum. fuisset peccatum.

AD ID quod contra objicitur, dicendum AD ID quod contra objicitur, dicendum quod Magister Hugo notat ibi justitiam quod Magister Hugo notat ibi justitiam gratuitam et non justitiam quæ est recti- gratuitam et non justitiam quæ est recti- tudo naturalium: et ideo non con- tudo naturalium: et ideo non con- tradicit. tradicit.

AD ID quod ulterius quæritur, dicen- AD ID quod ulterius quæritur, dicen- dum quod Adam si non peccasset, nul- dum quod Adam si non peccasset, nul- lo modo transmisisset justitiam gratui- lo modo transmisisset justitiam gratui- tam in prolem. Et hujus causa est, tam in prolem. Et hujus causa est,

quia in carnali transfusione transfundi quia in carnali transfusione transfundi non potest quod nullo modo, neque per non potest quod nullo modo, neque per causam, neque ut forma, est in carne. causam, neque ut forma, est in carne. Gratuita autem justitia nullo modo est Gratuita autem justitia nullo modo est in carne ut in causa vel in subjecto : in carne ut in causa vel in subjecto : sed in Deo solo est ut in causa: in sed in Deo solo est ut in causa: in spiritu autem creato angelico vel huma- spiritu autem creato angelico vel huma- no est ut in subjecto: et ideo in carnali no est ut in subjecto: et ideo in carnali transfusione transfundi non potest. transfusione transfundi non potest.

Ad objectum dicendum, quod cum Ad objectum dicendum, quod cum dicitur, quod Deus pronior est ad mise- dicitur, quod Deus pronior est ad mise- rendum, quam ad condemnandum, hoc rendum, quam ad condemnandum, hoc intelligitur quantum ad hoc quod sem- intelligitur quantum ad hoc quod sem- per punit citra condignum, et remune- per punit citra condignum, et remune- rat ultra condignum in merito et deme- rat ultra condignum in merito et deme- rito: sed propter hoc non facit aliquid rito: sed propter hoc non facit aliquid inordinatum vel impossibile: esset au- inordinatum vel impossibile: esset au- tem inordinatum et impossibile, quod tem inordinatum et impossibile, quod gratia esset a carne vel in carne, cujus gratia esset a carne vel in carne, cujus causa non potest esse nisi Deus. causa non potest esse nisi Deus. AD ALIUD dicendum, quod non est AD ALIUD dicendum, quod non est simile quia defectus demeriti inobe- simile quia defectus demeriti inobe- dientiæ per corruptionem est in carne: dientiæ per corruptionem est in carne: et ideo cum carne potest transfundi : sed et ideo cum carne potest transfundi : sed effectus obedientiæ nullo modo est in effectus obedientiæ nullo modo est in carne, sed in Deo solo et ideo cum car- carne, sed in Deo solo et ideo cum car- ne transfundi non potest. ne transfundi non potest.

ID QUOD contra objicitur, procedit. ID QUOD contra objicitur, procedit. Sequens eodem modo procedit. Sequens eodem modo procedit.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

Ad objec Ad objec 1 et 2. 1 et 2.

AD ID quod ulterius quæritur, dicen- Ad quæst AD ID quod ulterius quæritur, dicen- Ad quæst dum quod sicut Adam flexibile habuit dum quod sicut Adam flexibile habuit liberum arbitrium ad bonum et ad ma- liberum arbitrium ad bonum et ad ma- lum, ita et parvuli, et non fuissent con- lum, ita et parvuli, et non fuissent con- firmati. Nec est simile de Angelo et de firmati. Nec est simile de Angelo et de homine: quia in Angelo confirmatio se- homine: quia in Angelo confirmatio se- quitur conversionem in Deum, sed in quitur conversionem in Deum, sed in homine non sequitur nisi mortem in sta- homine non sequitur nisi mortem in sta- tu peccati, vel translationem, si mansis- tu peccati, vel translationem, si mansis- sent in statu innocentiæ: homo enim sent in statu innocentiæ: homo enim viator est, et non comprehensor: et ideo viator est, et non comprehensor: et ideo confirmationem non accipit nisi post confirmationem non accipit nisi post viæ consumationem. Angelus autem viæ consumationem. Angelus autem comprehensor, non viator: et ideo ad comprehensor, non viator: et ideo ad quodcumque convertitur, illud compre- quodcumque convertitur, illud compre- hendit, et in illo confirmatur sive bo- hendit, et in illo confirmatur sive bo- num, sive malum sit. num, sive malum sit.

AD ID quod contra objicitur, dicendum Ad object AD ID quod contra objicitur, dicendum Ad object quod Augustinus bene dicit, quod feli- quod Augustinus bene dicit, quod feli-

IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XIV, QUÆST. 86. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XIV, QUÆST. 86.

ciores essent si nullus vellet peccare, nec ciores essent si nullus vellet peccare, nec sentirent incommoda: sed felicitas illa sentirent incommoda: sed felicitas illa non esset confirmatæ beatitudinis, sed non esset confirmatæ beatitudinis, sed esset felicitas qualis definitur ab Aristo- esset felicitas qualis definitur ab Aristo- tele in primo et in decimo Ethicorum, tele in primo et in decimo Ethicorum,

139 139

scilicet operatio secundum perfectam scilicet operatio secundum perfectam et connaturalem virtutem hominis non et connaturalem virtutem hominis non impeditam, cum ablatione contrariorum impeditam, cum ablatione contrariorum nocentium. nocentium.

QUÆSTIO LXXXVI. QUÆSTIO LXXXVI.

De tentatione primi hominis. De tentatione primi hominis.

Deinde quæritur de his quæ dicuntur Deinde quæritur de his quæ dicuntur in libro II Sententiarum, distinct. XXI, in libro II Sententiarum, distinct. XXI, ubi agitur de tentatione primi hominis, ubi agitur de tentatione primi hominis, de qua quæruntur quatuor, scilicet qualis de qua quæruntur quatuor, scilicet qualis fuerit tentatio in numero et ordine tenta- fuerit tentatio in numero et ordine tenta- tionis ? tionis ?

Et secundo, Quare facta est per ser- Et secundo, Quare facta est per ser- pentem potius quam per aliud animal? pentem potius quam per aliud animal?

Et tertio, Quare primo incepit a mu- Et tertio, Quare primo incepit a mu- liere et non a viro ? liere et non a viro ?

Quarto, Utrum habuit mulier alliciens Quarto, Utrum habuit mulier alliciens aliquid sensibile, aut non ? aliquid sensibile, aut non ?

MEMBRUM I. MEMBRUM I.

Qualis fuerit tentatio in numero et ordi- Qualis fuerit tentatio in numero et ordi- ne tentationis ? et, De dispositione ejus- ne tentationis ? et, De dispositione ejus- dem, utrum fuerit ab exterius ab ho- dem, utrum fuerit ab exterius ab ho- ste, vel etiam interius ab aliqua corru- ste, vel etiam interius ab aliqua corru- ptione? ptione?

Primo, ergo quæritur, Utrum fuit una Primo, ergo quæritur, Utrum fuit una sola tentatio qua tentatus est primus ho- sola tentatio qua tentatus est primus ho- mo vel plures ? mo vel plures ?

Et videtur, quod una sola. Et videtur, quod una sola.

1. Cum enim tentatio sit impulsus ad 1. Cum enim tentatio sit impulsus ad illicitum, ut dicit Anselmus, ad unum illicitum, ut dicit Anselmus, ad unum

1 Genes. III, 1. 1 Genes. III, 1.

illicitum videtur esse unus impulsus: illicitum videtur esse unus impulsus: est autem unum illicitum in primo peccato, est autem unum illicitum in primo peccato, comestio scilicet vetiti ergo videtur, comestio scilicet vetiti ergo videtur, quod una tentatio simplex. quod una tentatio simplex.

2. Adhuc, Unum solum peccatum fuit 2. Adhuc, Unum solum peccatum fuit Adæ et non multa, quod Apostolus vo Adæ et non multa, quod Apostolus vo cat inobedientiam, ad Roman. v, 19: cat inobedientiam, ad Roman. v, 19: Sicut per inobedientiam unius hominis Sicut per inobedientiam unius hominis peccatores constituti sunt multi, ita et peccatores constituti sunt multi, ita et per unius obeditionem justi constituen- per unius obeditionem justi constituen- tur multi. Sed inclinatio ad bonum in tur multi. Sed inclinatio ad bonum in Christo una fuit semper et uniformis : Christo una fuit semper et uniformis : ergo videtur, quod per oppositum una ergo videtur, quod per oppositum una fuit inclinatio ad malum in Adam, et sic fuit inclinatio ad malum in Adam, et sic una tentatio. una tentatio.

CONTRA: CONTRA:

1. Ad plura illicita appetibilia non po- 1. Ad plura illicita appetibilia non po- tuit esse una inclinatio per appetitum, tuit esse una inclinatio per appetitum, sed multæ. Ex verbis serpentis sumitur, sed multæ. Ex verbis serpentis sumitur, quod cum dixit: Cur præcepit vobis quod cum dixit: Cur præcepit vobis Deus, quod nitebatur inclinare mulie- Deus, quod nitebatur inclinare mulie- rem, quod falsum credat quod verum rem, quod falsum credat quod verum fuit et hoc fuit peccatum infidelitatis, fuit et hoc fuit peccatum infidelitatis, scilicet non credere verbis Dei. scilicet non credere verbis Dei.

Iterum ex verbis serpentis sumitur, Iterum ex verbis serpentis sumitur, quod nitebatur inclinare ad peccatum quod nitebatur inclinare ad peccatum elationis sive superbiæ, quando dixit : elationis sive superbiæ, quando dixit : Eritis sicut dii: hoc enim concupiscere Eritis sicut dii: hoc enim concupiscere superbia est, sicut et superbia fuit in ipso superbia est, sicut et superbia fuit in ipso diabolo. diabolo.

2 Ibidem, ŷ. 5. 2 Ibidem, ŷ. 5.

Sed contra. Sed contra.

Quæst. 1. Quæst. 1.

140 140

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

Iterum inclinavit ad peccatum avari- Iterum inclinavit ad peccatum avari- tiæ quando dixit: Scientes bonum et tiæ quando dixit: Scientes bonum et malum. Dicit enim Augustinus, quod malum. Dicit enim Augustinus, quod avaritia non tantum pecuniæ est, sed avaritia non tantum pecuniæ est, sed etiam scientiæ. etiam scientiæ.

Iterum inclinavit ad gustum vetiti, Iterum inclinavit ad gustum vetiti, quod videtur fuisse peccatum gulæ : quæ quod videtur fuisse peccatum gulæ : quæ comestio totum corpus primorum pa- comestio totum corpus primorum pa- rentum infecit et corrupit: ex qua cor- rentum infecit et corrupit: ex qua cor- ruptione originale peccatum transfundi- ruptione originale peccatum transfundi- tur in parvulos. tur in parvulos.

IV, IV,

3. Adhuc, Tob. 14: Superbiam 3. Adhuc, Tob. 14: Superbiam numquam in tuo sensu, aut in tuo numquam in tuo sensu, aut in tuo verbo, dominari permittas : in ipsa enim verbo, dominari permittas : in ipsa enim initium sumpsit omnis perditio. initium sumpsit omnis perditio.

4. Adhuc, In Psalmo xxxv, 12: Non 4. Adhuc, In Psalmo xxxv, 12: Non veniat mihi pes superbiæ. Et subjungit, veniat mihi pes superbiæ. Et subjungit, . 13: Ibi ceciderunt omnes qui operan- . 13: Ibi ceciderunt omnes qui operan- tur iniquitatem. Ergo Adam cecidit in tur iniquitatem. Ergo Adam cecidit in illo pede. illo pede.

ULTERIUS quæritur de dispositione Quest, ULTERIUS quæritur de dispositione Quest,

Videtur ergo, quod tentatio multiplex istius tentationis, Utrum fuerit exterius Videtur ergo, quod tentatio multiplex istius tentationis, Utrum fuerit exterius fuerit, et non simplex. fuerit, et non simplex. ab hoste tantum, vel etiam interius ab ab hoste tantum, vel etiam interius ab aliqua corruptione mentis ? aliqua corruptione mentis ?

2. Adhuc, Matth. v, 3, super illud: 2. Adhuc, Matth. v, 3, super illud: Et accedens tentator, dixit ei, dicit Glossa Et accedens tentator, dixit ei, dicit Glossa Augustini et Bedæ, quod de omnibus de Augustini et Bedæ, quod de omnibus de quibus tentavit diabolus Adam et vicit, quibus tentavit diabolus Adam et vicit, tentavit Christum, et victus est. Tentavit tentavit Christum, et victus est. Tentavit autem Christum de gula, cum dixit: Dic autem Christum de gula, cum dixit: Dic ut lapides isti panes fiant 1. Tentavit de ut lapides isti panes fiant 1. Tentavit de inani gloria sive superbia, cum dixit: inani gloria sive superbia, cum dixit: Mitte te deorsum 2. Tentavit de avaritia, Mitte te deorsum 2. Tentavit de avaritia, quando ostendit ei omnia regna mundi, quando ostendit ei omnia regna mundi, et dixit: Hæc omnia tibi dabo ³. Tentavit et dixit: Hæc omnia tibi dabo ³. Tentavit de infidelitate, quando dixit: Si cadens de infidelitate, quando dixit: Si cadens adoraveris me. Ergo etiam similiter adoraveris me. Ergo etiam similiter multa fuerunt in peccato Adæ sive ten- multa fuerunt in peccato Adæ sive ten- tatione non ergo fuit una simplex ten- tatione non ergo fuit una simplex ten- tatio vel peccatum, sed multiplex. tatio vel peccatum, sed multiplex.

SED TUNC ulterius quæritur, Quo or- SED TUNC ulterius quæritur, Quo or- dine fuerunt in tentatione ista? dine fuerunt in tentatione ista?

Et videtur, quod primum fuit superbia. Et videtur, quod primum fuit superbia. 1. Dicit enim Augustinus in libro III 1. Dicit enim Augustinus in libro III super Genesim ad litteram, quod non est super Genesim ad litteram, quod non est credendum, quod mulier credidisset vera credendum, quod mulier credidisset vera esse quæ serpens suasit, nisi præcessis- esse quæ serpens suasit, nisi præcessis- set in mente ejus elatio quæ fuit per hu- set in mente ejus elatio quæ fuit per hu- militatem comprimenda. Elatio ergo illa, militatem comprimenda. Elatio ergo illa, ut videtur, fuit primum. ut videtur, fuit primum.

2. Adhuc, Eccli. x, 15: Initium omnis 2. Adhuc, Eccli. x, 15: Initium omnis peccati superbia: sed nullum est initium peccati superbia: sed nullum est initium omnis peccati, nisi primum peccatum omnis peccati, nisi primum peccatum Adæ hoc enim fuit initium et causa om- Adæ hoc enim fuit initium et causa om- nis peccati, ut dicit Apostolus, ad Ro- nis peccati, ut dicit Apostolus, ad Ro- man. v, 19. man. v, 19.

1 Matth. iv, 3. 1 Matth. iv, 3.

2 Ibidem, ŷ. 6. 2 Ibidem, ŷ. 6.

Et videtur, quod ab ipso hoste exte- Et videtur, quod ab ipso hoste exte- rius tantum quia rius tantum quia

1. In primo statu nulla fuit corruptio, 1. In primo statu nulla fuit corruptio, nec in corpore, nec in anima, quæ incli- nec in corpore, nec in anima, quæ incli- naret ad illicitum nisi exterius. Ergo non naret ad illicitum nisi exterius. Ergo non fuit inclinans ad illicitum, nisi exterius. fuit inclinans ad illicitum, nisi exterius.

2. Adhuc, Ab omnibus Sanctis assi- 2. Adhuc, Ab omnibus Sanctis assi- gnatur causa propter quam peccatum gnatur causa propter quam peccatum hominis remediabile fuit: quia scilicet hominis remediabile fuit: quia scilicet per alterum peccavit: et sic per alterum per alterum peccavit: et sic per alterum redimi potuit. Ergo videtur, quod de redimi potuit. Ergo videtur, quod de peccato hominis nihil processit a seipso peccato hominis nihil processit a seipso interius si enim a seipso tantum pro- interius si enim a seipso tantum pro- cessit, sicut peccatum dæmonis irreme- cessit, sicut peccatum dæmonis irreme- diabile fuisset. diabile fuisset.

SOLUTIO. Præpositivi est responsio ad Solutio. SOLUTIO. Præpositivi est responsio ad Solutio. hoc per hoc per distinctionem, quod scilicet ali- distinctionem, quod scilicet ali- quod peccatum est simpliciter unum, et quod peccatum est simpliciter unum, et simplex aliquod est multiplex. Simplex simplex aliquod est multiplex. Simplex est, quod est unius actus et unius defor- est, quod est unius actus et unius defor- mitatis, et ad unum appetibile determi- mitatis, et ad unum appetibile determi- natum. Et cum actus sit substantia pec- natum. Et cum actus sit substantia pec- cati, hoc in substantia est unum: et cum cati, hoc in substantia est unum: et cum deformitas sit forma, hoc etiam in forma deformitas sit forma, hoc etiam in forma est unum et cum appetibile sit finis et est unum et cum appetibile sit finis et movens, hoc etiam in fine et movente est movens, hoc etiam in fine et movente est unum et sic simpliciter est unum. Est unum et sic simpliciter est unum. Est autem unum peccatum multiplex, scili- autem unum peccatum multiplex, scili- cet quod in actu est unum et multas ha- cet quod in actu est unum et multas ha- bet deformitates, et plura moventia quan- bet deformitates, et plura moventia quan- tum ad plura quæ sunt in ipso, et plures tum ad plura quæ sunt in ipso, et plures

3 Ibidem, 7. 9. 3 Ibidem, 7. 9.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

d object. 1. d object. 1.

d object. 2. d object. 2.

IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XIV, QUÆST. 86. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XIV, QUÆST. 86.

habet fines quos intendit obtinere per habet fines quos intendit obtinere per unum et eumdem actum: et tale dixit unum et eumdem actum: et tale dixit esse primorum parentum. Et mihi vide- esse primorum parentum. Et mihi vide- tur, quod bene dixerit. Unde peccatum tur, quod bene dixerit. Unde peccatum tentationis primorum parentum est unum tentationis primorum parentum est unum multiplex, sicut bene probatur ex illa multiplex, sicut bene probatur ex illa objectione, quæ trahitur ex verbis ser- objectione, quæ trahitur ex verbis ser- pentis, quibus multa nititur persuadere. pentis, quibus multa nititur persuadere. Si tamen quæritur, Utrum simpliciter Si tamen quæritur, Utrum simpliciter dicendum sit unum, vel plura? dicendum sit unum, vel plura?

Dicit Præpositivus, quod simpliciter Dicit Præpositivus, quod simpliciter unum, et innititur illi propositioni Ari- unum, et innititur illi propositioni Ari- stotelis Ubi unum propter alterum, stotelis Ubi unum propter alterum, utrobique tantum. » Talia enim ab ul- utrobique tantum. » Talia enim ab ul- timo fine accipiunt et denominationem et timo fine accipiunt et denominationem et multitudinem et unitatem et quia ulti- multitudinem et unitatem et quia ulti- mus est unius transgressio, scilicet præ- mus est unius transgressio, scilicet præ- cepti, ideo tota tentatio peccatum unum cepti, ideo tota tentatio peccatum unum

est. est.

141 141

veritatem. De omnibus enim in genere veritatem. De omnibus enim in genere de quibus tentatus fuit Adam, tentatus de quibus tentatus fuit Adam, tentatus fuit et Christus, et fuit victus diabolus: fuit et Christus, et fuit victus diabolus: sed ista per ordinem ad unum non fa- sed ista per ordinem ad unum non fa- ciunt nisi peccatum unum, ut dictum ciunt nisi peccatum unum, ut dictum

est. est.

AD ID quod ulterius quæritur, Quod Ad quæst. 1. AD ID quod ulterius quæritur, Quod Ad quæst. 1. fuerit primum? fuerit primum?

Dicendum cum Augustino, quod pri- Ad 1. Dicendum cum Augustino, quod pri- Ad 1. mum ex parte tentati fuit superbia sive mum ex parte tentati fuit superbia sive elatio, quæ fuit per humilitatem compri- elatio, quæ fuit per humilitatem compri- menda. Ex parte tamen tentationis pri- menda. Ex parte tamen tentationis pri- mum in genere fuit invidia, sicut ex- mum in genere fuit invidia, sicut ex- presse dicitur, Sapient. 11, 24: Invidia presse dicitur, Sapient. 11, 24: Invidia diaboli mors introivit in orbem terra- diaboli mors introivit in orbem terra- rum. Invidit enim homini, quod ascen- rum. Invidit enim homini, quod ascen- dere deberet in locum unde ipse cecidit. dere deberet in locum unde ipse cecidit. Primum autem quod fuit disponens An- Primum autem quod fuit disponens An-

Et sic patet solutio istius membri gelum ad hoc quod tentare vellet, fuit Et sic patet solutio istius membri gelum ad hoc quod tentare vellet, fuit quoad primam partem. quoad primam partem.

AD PRIMUM autem objectum dicendum, AD PRIMUM autem objectum dicendum, quod sicut jam dictum est, unum illici- quod sicut jam dictum est, unum illici- tum finale est, ad quod tamen plura or- tum finale est, ad quod tamen plura or- dinantur, quæ faciunt ipsum quodam- dinantur, quæ faciunt ipsum quodam- modo plura sive multiplex, ut dictum modo plura sive multiplex, ut dictum

est. est.

AD ALIUD dicendum, quod ex dicto AD ALIUD dicendum, quod ex dicto Apostoli non habetur, nisi quod unum Apostoli non habetur, nisi quod unum fuerit secundum substantiam: et ex hoc fuerit secundum substantiam: et ex hoc non removetur, quin multiplex sit se- non removetur, quin multiplex sit se- cundum deformitatem. Et in Christo si cundum deformitatem. Et in Christo si militer una fuit inclinatio ad bonum in militer una fuit inclinatio ad bonum in genere, quæ tamen multiplex fuit ad genere, quæ tamen multiplex fuit ad bonum in specie, et secundum modos bonum in specie, et secundum modos inclinationum. inclinationum.

AD ID quod contra objicitur, dicen- AD ID quod contra objicitur, dicen- dum quod per hoc non probatur, quod dum quod per hoc non probatur, quod fuerint multa, sed quod fuerit unum fuerint multa, sed quod fuerit unum multiplex, ut jam dictum est. Omnia multiplex, ut jam dictum est. Omnia enim quæ persuasit, ordinabantur ad enim quæ persuasit, ordinabantur ad unum, illud scilicet, quod transgrederetur unum, illud scilicet, quod transgrederetur præceptum, et inobediens esset, et sic præceptum, et inobediens esset, et sic peccaret. Ad hoc etiam persuasit, quod peccaret. Ad hoc etiam persuasit, quod verbis Dei non crederetur, et sic eduxit verbis Dei non crederetur, et sic eduxit in elationem, et inclinavit ad vetiti cibi in elationem, et inclinavit ad vetiti cibi comestionem. comestionem.

AD ID quod objicitur de Glossa super AD ID quod objicitur de Glossa super Matthæum, dicendum, quod Glossa dicit Matthæum, dicendum, quod Glossa dicit

superbia corrumpens naturam angeli- superbia corrumpens naturam angeli- cam, quando concupivit esse sicut Deus, cam, quando concupivit esse sicut Deus, et de cœlo empyreo propter hoc ejectus et de cœlo empyreo propter hoc ejectus est et nisi hoc modo fuisset corruptus, est et nisi hoc modo fuisset corruptus, non fuisset susceptibilis invidiæ qua non fuisset susceptibilis invidiæ qua tentaret hominem. Dicit enim Augusti- tentaret hominem. Dicit enim Augusti- nus, quod « superbiam semper comita- nus, quod « superbiam semper comita- tur invidia, et talis regina numquam est tur invidia, et talis regina numquam est sine tali pedissequa. » Primum autem sine tali pedissequa. » Primum autem ex parte persuasionis diaboli fuit infide- ex parte persuasionis diaboli fuit infide- litas in verbis Dei: sed in intentione litas in verbis Dei: sed in intentione primum homicidium fuit primorum pa- primum homicidium fuit primorum pa- rentum hoc enim intendit principaliter rentum hoc enim intendit principaliter ut mortem induceret in naturam huma- ut mortem induceret in naturam huma- nam. Et hoc est quod dicit, Joan. viii, nam. Et hoc est quod dicit, Joan. viii, 44: Ille homicida erat ab initio, et in 44: Ille homicida erat ab initio, et in veritate non stetit, quia non est veritas in veritate non stetit, quia non est veritas in eo: cum loquitur mendacium, ex pro- eo: cum loquitur mendacium, ex pro- priis loquitur, quia mendax est, et pater priis loquitur, quia mendax est, et pater ejus. ejus.

AD ID quod dicitur de Ecclesiastico, AD ID quod dicitur de Ecclesiastico, x, 15, jam solutum est: quia conceditur, x, 15, jam solutum est: quia conceditur, quod omne peccatum initium sumpsit a quod omne peccatum initium sumpsit a superbia ex parte peccantis. superbia ex parte peccantis.

Ad 2. Ad 2.

ET PER idem patet solutio ad illud de Ad 3 et 4. ET PER idem patet solutio ad illud de Ad 3 et 4. Tobia et de Psalmo: hæc enim omnia Tobia et de Psalmo: hæc enim omnia fundantur super idem. fundantur super idem.

AD ID quod ulterius quæritur, conce- Ad quest. 2. AD ID quod ulterius quæritur, conce- Ad quest. 2.

142 142

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

dendum est, quod non fuit nisi exterior dendum est, quod non fuit nisi exterior tentatio et hoc expresse dicit Magister tentatio et hoc expresse dicit Magister in cap. Porro sciendum est duas esse in cap. Porro sciendum est duas esse tentationes. Dicit enim sic: « Homo ergo tentationes. Dicit enim sic: « Homo ergo qui sola exteriori tentatione pulsatus ce- qui sola exteriori tentatione pulsatus ce- cidit, tanto gravius plectendus erat, cidit, tanto gravius plectendus erat, quanto leviori impulsu fuerat prostratus. quanto leviori impulsu fuerat prostratus. Et tamen quia aliquam, licet modicam Et tamen quia aliquam, licet modicam cadendi occasionem habuit, idcirco per cadendi occasionem habuit, idcirco per Dei gratiam juvari potuit ad veniam: ut Dei gratiam juvari potuit ad veniam: ut qui per alium ceciderat, per alium eri- qui per alium ceciderat, per alium eri- geretur. Qui ergo incitatorem habuit ad geretur. Qui ergo incitatorem habuit ad malum, non injuste reparatorem habuit malum, non injuste reparatorem habuit ad bonum. Diabolus vero qui sine alicu- ad bonum. Diabolus vero qui sine alicu- jus tentatione peccavit, per alium ut jus tentatione peccavit, per alium ut surgeret juvari non debuit, nec per se surgeret juvari non debuit, nec per se potuit et ideo irremediabile peccatum potuit et ideo irremediabile peccatum ejus exstitit. » ejus exstitit. »

MEMBRUM II. MEMBRUM II.

Quare per serpentem potius quam per Quare per serpentem potius quam per aliud animal facta est tentatio? aliud animal facta est tentatio?

SECUNDO quæritur, Quare per serpen- SECUNDO quæritur, Quare per serpen- tem potius quam per aliud animal facta tem potius quam per aliud animal facta est tentatio? est tentatio?

Et hoc quæritur ratione ejus quod Et hoc quæritur ratione ejus quod dicitur in libro II Sententiarum, distinct. dicitur in libro II Sententiarum, distinct. XXI, in cap. Sed quia illi per violen- XXI, in cap. Sed quia illi per violen- tiam nocere non poterat. Ubi dicit Au- tiam nocere non poterat. Ubi dicit Au- gustinus, quod non elegit sibi diabolus gustinus, quod non elegit sibi diabolus figuram animalis per quam tentaret, sed figuram animalis per quam tentaret, sed assumpsit eam quam permissus est as- assumpsit eam quam permissus est as-

sumere. sumere.

Tunc quæritur, Quare permisit Deus, Tunc quæritur, Quare permisit Deus, quod istam assumpsit, et non aliam? quod istam assumpsit, et non aliam?

1. Si enim callidissimus erat, sicut 1. Si enim callidissimus erat, sicut dicit textus Genesis, 111, 12, vel sapien- dicit textus Genesis, 111, 12, vel sapien- tissimus, sicut dicit alia translatio: tunc tissimus, sicut dicit alia translatio: tunc debuit assumere formam in debuit assumere formam in qua facilius qua facilius

1 S. AUGUSTINUS, Lib. XI super Genesim ad 1 S. AUGUSTINUS, Lib. XI super Genesim ad litteram, cap. 2. litteram, cap. 2.

2 Genes. III, 1: Sed et serpens erat callidior 2 Genes. III, 1: Sed et serpens erat callidior

deciperet. Hæc autem est columbina: deciperet. Hæc autem est columbina: quia illi melius crederetur de bono pro- quia illi melius crederetur de bono pro- misso. Non ergo calliditatem vel sapien- misso. Non ergo calliditatem vel sapien- tiam in hoc ostendebat, quod formam tiam in hoc ostendebat, quod formam assumpsit serpentinam. assumpsit serpentinam.

2. Adhuc, Multæ formæ animalium 2. Adhuc, Multæ formæ animalium magis habent similitudinem cum forma magis habent similitudinem cum forma humana, sicut simiarum genera quæ sex humana, sicut simiarum genera quæ sex sunt secundum Aristotelem in lib. de sunt secundum Aristotelem in lib. de Animalibus quarum una in tantum ac- Animalibus quarum una in tantum ac- cedit ad hominem, quod etiam homi- cedit ad hominem, quod etiam homi- num voces assumit, et decipit, et adducit num voces assumit, et decipit, et adducit ad devorandum: quæ ab Aristotele vo- ad devorandum: quæ ab Aristotele vo- catur maritomorion. Et sub illa facilius catur maritomorion. Et sub illa facilius decepisset, si callidus fuisset præ cunctis decepisset, si callidus fuisset præ cunctis animantibus terræ. animantibus terræ.

3. Adhuc, Multa genera animaliuni 3. Adhuc, Multa genera animaliuni sunt sicut aves latæ linguæ (sicut dicit sunt sicut aves latæ linguæ (sicut dicit Aristoteles) quæ ad loquendum magis Aristoteles) quæ ad loquendum magis apta sunt quam serpens. Si ergo calli- apta sunt quam serpens. Si ergo calli- ditate usus est, magis debuit elegere illa ditate usus est, magis debuit elegere illa in quibus loqueretur mulieri, quam ser- in quibus loqueretur mulieri, quam ser- pentem. pentem.

4. Adhuc, Cum Angeli tam boni quam 4. Adhuc, Cum Angeli tam boni quam mali possint sibi formare corpora de mali possint sibi formare corpora de æthere vel aere, quare non formavit sibi æthere vel aere, quare non formavit sibi corpus muliebre in quo mulieri loque- corpus muliebre in quo mulieri loque- retur, et facilius deciperet ? sic enim retur, et facilius deciperet ? sic enim callidius egisset, quam formam serpentis callidius egisset, quam formam serpentis assumendo. assumendo.