102 102

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

stantiam non sit species et ratio corporis, stantiam non sit species et ratio corporis, dans ei nomen et rationem animalis dans ei nomen et rationem animalis rationalis quælibet enim pars hominis, rationalis quælibet enim pars hominis, pars est animalis rationalis, et non alte- pars est animalis rationalis, et non alte- rius animalis et si separaretur a vir- rius animalis et si separaretur a vir- tute animalis rationalis, non erit pars, tute animalis rationalis, non erit pars, nisi æquivoce. nisi æquivoce. Ad 2. AD ALIUD dicendum, quod Gregorius Ad 2. AD ALIUD dicendum, quod Gregorius Nyssenus verum diceret, si anima esset Nyssenus verum diceret, si anima esset in corpore ut actus tantum, qui fundatur in corpore ut actus tantum, qui fundatur in esse virtute subjecti. Sed hoc non est in esse virtute subjecti. Sed hoc non est verum est enim in corpore ut motor verum est enim in corpore ut motor dirigens actus et operationes corporis in dirigens actus et operationes corporis in communicationem operum et passionum communicationem operum et passionum vitæ. Et hoc in præcedentibus probatum vitæ. Et hoc in præcedentibus probatum est in quæstione de unione animæ ad est in quæstione de unione animæ ad corpus. corpus.

Ad 3. Ad 3.

Ad object. 1. Ad object. 1.

AD ALIUD dicendum eodem modo: hoc AD ALIUD dicendum eodem modo: hoc enim sequitur si tantum ut actus esset in enim sequitur si tantum ut actus esset in corpore nunc autem est ut motor regens corpore nunc autem est ut motor regens et dirigens corpus in operationibus et dirigens corpus in operationibus vitæ et ideo separatur ut mobile a mo- vitæ et ideo separatur ut mobile a mo- bili. bili.

AD ID quod contra objicitur, conce- AD ID quod contra objicitur, conce- dendum est: quia licet distributa sit per dendum est: quia licet distributa sit per potentias ad partes corporis, et non se- potentias ad partes corporis, et non se- cundum quamlibet potentiam sit in qua- cundum quamlibet potentiam sit in qua- libet parte, tamen substantialiter tota libet parte, tamen substantialiter tota adest cuilibet potentiæ. Quod probat adest cuilibet potentiæ. Quod probat Philosophus signo quod convertibile est Philosophus signo quod convertibile est cum causa quia nisi ita esset, quod una cum causa quia nisi ita esset, quod una substantia est in omnibus potentiis, in- substantia est in omnibus potentiis, in- tense operans in actu unius potentiæ, tense operans in actu unius potentiæ, non remitteretur ab actu alterius : quod non remitteretur ab actu alterius : quod falsum est, quia intense cogitans et me- falsum est, quia intense cogitans et me- ditans, etiam ea quæ habet ante oculos ditans, etiam ea quæ habet ante oculos aliquis, non advertit se videre. aliquis, non advertit se videre.

Ad object. 2. AD ALIUD dicendum, quod hæc fuit Ad object. 2. AD ALIUD dicendum, quod hæc fuit

Ad quæst. Ad quæst.

causa dicti illius: quia per substantiam causa dicti illius: quia per substantiam adest cuilibet potentiæ et cuilibet opera- adest cuilibet potentiæ et cuilibet opera- tioni. tioni.

AD ID quod ulterius quæritur, dicen- AD ID quod ulterius quæritur, dicen- dum quod anima non est in corpore sic- dum quod anima non est in corpore sic- ut in loco, nec localiter, nec illocaliter. ut in loco, nec localiter, nec illocaliter. Si enim esset in corpore sicut in loco, Si enim esset in corpore sicut in loco, tunc corpus contineret animam quod tunc corpus contineret animam quod falsum est sed potius e converso anima falsum est sed potius e converso anima continet corpus. Cujus probatio est, quod continet corpus. Cujus probatio est, quod

dicit Aristoteles in fine primi de Anima, dicit Aristoteles in fine primi de Anima, ubi sic dicit: « Anima continet corpus, et ubi sic dicit: « Anima continet corpus, et non e converso: egrediente enim anima non e converso: egrediente enim anima exspirat corpus et marcescit et dissolvi- exspirat corpus et marcescit et dissolvi- tur. » Secus enim est, ut dicit Aristote- tur. » Secus enim est, ut dicit Aristote- les, in continente et contento corporaliter, les, in continente et contento corporaliter, sicut unum continetur in vase, et in sicut unum continetur in vase, et in continente et contento spiritualiter. In continente et contento spiritualiter. In corporalibus enim id quod inest, conti- corporalibus enim id quod inest, conti- netur et cui inest, continet, ut lagena netur et cui inest, continet, ut lagena vinum. In spiritualibus autem id quod vinum. In spiritualibus autem id quod inest, continet et cui inest, continetur: inest, continet et cui inest, continetur: quia nisi inesset, non penetraret undique quia nisi inesset, non penetraret undique per contentum principia ejus intrinseca per contentum principia ejus intrinseca quæ sunt essentialia ejus continendo. quæ sunt essentialia ejus continendo.

ET PER hoc etiam probat Gregorius ET PER hoc etiam probat Gregorius Nyssenus, quod anima est in toto cor- Nyssenus, quod anima est in toto cor- pore tota, et in qualibet parte ejus tota : pore tota, et in qualibet parte ejus tota : quia licet quædam partes sint quæ non quia licet quædam partes sint quæ non participant vitam sensus, ut ossa, et participant vitam sensus, ut ossa, et quædam alia, omnia tamen participant quædam alia, omnia tamen participant continentiam in esse et continuitate: continentiam in esse et continuitate: nec potest continere nisi sit, ubi est per nec potest continere nisi sit, ubi est per substantiam et operationem et virtutem : substantiam et operationem et virtutem : relinquitur ergo, quod in qualibet parte relinquitur ergo, quod in qualibet parte tota sit substantialiter. tota sit substantialiter.

AD ALIUD dicendum, quod dicere in- AD ALIUD dicendum, quod dicere in- tendebant, quod localiter esse in loco, tendebant, quod localiter esse in loco, est circumscriptive esse in loco: et hoc est circumscriptive esse in loco: et hoc modo verum dicunt quantum ad hoc : modo verum dicunt quantum ad hoc : quia sic in loco nihil est nisi cujus quia sic in loco nihil est nisi cujus partes quantitative secundum princi- partes quantitative secundum princi- pium, medium, et finem cum quantitate pium, medium, et finem cum quantitate loci ad eumdem terminum copulantur. Et loci ad eumdem terminum copulantur. Et sic nihil incorporeum est in loco: diffini- sic nihil incorporeum est in loco: diffini- tive tamen est in loco: quia sic est hic tive tamen est in loco: quia sic est hic ubi operatur, quod non est alibi. Sed, ubi operatur, quod non est alibi. Sed, sicut diximus, anima non est in corpore sicut diximus, anima non est in corpore sicut in loco, sed potius sicut motor in sicut in loco, sed potius sicut motor in eo quod movet, et sicut principans et eo quod movet, et sicut principans et regens in communicatione in operibus regens in communicatione in operibus vitæ et passionibus. vitæ et passionibus.

AD ULTIMUM dicendum, quod si esset AD ULTIMUM dicendum, quod si esset anima in corpore ut in loco, quod non anima in corpore ut in loco, quod non est verum, tunc teneret objectio et pro- est verum, tunc teneret objectio et pro- cederet nunc autem quia hoc non est cederet nunc autem quia hoc non est verum, dictum eorum falsum est, et verum, dictum eorum falsum est, et objectio non habet locum. objectio non habet locum.

IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XIII, QUÆST. 77. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XIII, QUÆST. 77.

MEMBRUM V. MEMBRUM V.

Utrum anima separabilis sit a corpore, Utrum anima separabilis sit a corpore, vel non, ita quod per se maneat sepa- vel non, ita quod per se maneat sepa- rata, et agat secundum intellectum ? rata, et agat secundum intellectum ?

QUINTO quæritur, An anima separabilis QUINTO quæritur, An anima separabilis sit a corpore, vel non, ita quod per se sit a corpore, vel non, ita quod per se maneat separata et agat secundum in- maneat separata et agat secundum in- tellectum ? tellectum ?

Hoc enim ponit Catholica fides, et hoc Hoc enim ponit Catholica fides, et hoc posuerunt omnes Stoici, sicut patet in posuerunt omnes Stoici, sicut patet in libro Phædonis, quem in morte compo- libro Phædonis, quem in morte compo- suit Socrates. suit Socrates.

Quod autem separabilis sit et maneat Quod autem separabilis sit et maneat post mortem, Aristoteles talem dat viam, post mortem, Aristoteles talem dat viam, sic dicens in libro de Anima: « Si qui- sic dicens in libro de Anima: « Si qui- dem aliquid erit animæ operum aut dem aliquid erit animæ operum aut passionum proprium, quod scilicet non passionum proprium, quod scilicet non habet in communicatione ad corpus, sed habet in communicatione ad corpus, sed secundum seipsam, anima erit separabi- secundum seipsam, anima erit separabi- lis. Si autem nihil, non erit separabilis : lis. Si autem nihil, non erit separabilis : quia sic nihil operabitur nisi in corpore : quia sic nihil operabitur nisi in corpore : et si separaretur et esset extra corpus, et si separaretur et esset extra corpus, nihil operaretur, et sic esset frustra et nihil operaretur, et sic esset frustra et vane, quod non est in natura. » Dicit vane, quod non est in natura. » Dicit enim Damascenus, quod nulla substantia enim Damascenus, quod nulla substantia destituitur propria operatione et si destituitur propria operatione et si propria operatione destituitur, substan- propria operatione destituitur, substan- tialitate destituitur, et substantia non est. tialitate destituitur, et substantia non est. Si autem habet aliquod proprium, hoc Si autem habet aliquod proprium, hoc erit intelligere. Si autem intelligere non erit intelligere. Si autem intelligere non convenit ei nisi in communicatione ad convenit ei nisi in communicatione ad corpus, ut aliqui dicunt, quod idem est corpus, ut aliqui dicunt, quod idem est dicere, animam secundum se intelligere, dicere, animam secundum se intelligere, ac si dicat eam texere, vel ædificare ac si dicat eam texere, vel ædificare secundum se et cum non conveniat ei secundum se et cum non conveniat ei texere aut ædificare secundum se, non texere aut ædificare secundum se, non convenit ei intelligere secundum se: et convenit ei intelligere secundum se: et sic nullum opus habebit, et non separa- sic nullum opus habebit, et non separa- tur a corpore. tur a corpore.

1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Sen 1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Sen tentiarum. Dist. XIX, Art. 1. Tom. XXVII tentiarum. Dist. XIX, Art. 1. Tom. XXVII

103 103

2. Adhuc, Socratis via in libro Phæ- 2. Adhuc, Socratis via in libro Phæ- donis est hæc, per quam probabat ani- donis est hæc, per quam probabat ani- mam esse separabilem et immortalem. mam esse separabilem et immortalem. Supponebat enim, quod nihil corrumpi- Supponebat enim, quod nihil corrumpi- tur nisi per contrarium: et inde argue- tur nisi per contrarium: et inde argue- bat sic Mors et vita quæ aliquo modo bat sic Mors et vita quæ aliquo modo sunt ex contrariis circa vivum composi- sunt ex contrariis circa vivum composi- tum ex corpore et anima, non sunt con- tum ex corpore et anima, non sunt con- traria animæ, sicut par et impar licet sint traria animæ, sicut par et impar licet sint contra circa numerum, tamen non sunt contra circa numerum, tamen non sunt contraria numero. Anima ergo non habet contraria numero. Anima ergo non habet contrarium, licet vita contrarium habeat. contrarium, licet vita contrarium habeat. Ergo non corrumpitur per mortem, sed Ergo non corrumpitur per mortem, sed separata manet. separata manet.

3. Adhuc, Innuit aliam objectionem 3. Adhuc, Innuit aliam objectionem ad hoc, dicens, quod anima non utitur ad hoc, dicens, quod anima non utitur corpore nisi quasi instrumento sui mo- corpore nisi quasi instrumento sui mo- tus quidquid autem sic utitur corpore, tus quidquid autem sic utitur corpore, distinctum et separatum manet a cor- distinctum et separatum manet a cor- pore quia secundum nullum suum esse pore quia secundum nullum suum esse dependet a corpore, licet motus quosdam dependet a corpore, licet motus quosdam exerceat aliquando in corpore: anima exerceat aliquando in corpore: anima ergo distincta et separata manet a cor- ergo distincta et separata manet a cor- pore. pore.

4. Adhuc, Plato innuit rationem aliam, 4. Adhuc, Plato innuit rationem aliam, quam etiam innuit Socrates, hanc scili- quam etiam innuit Socrates, hanc scili- cet Illud quod essentialem similitudi- cet Illud quod essentialem similitudi- nem habet ad intelligentiam incorrup- nem habet ad intelligentiam incorrup- tibilem separatam, manet separatum et tibilem separatam, manet separatum et incorruptibile: anima rationalis et in- incorruptibile: anima rationalis et in- tellectualis essentialem similitudinem tellectualis essentialem similitudinem habet cum intelligentia separata et in- habet cum intelligentia separata et in- corruptibili, quam nos Angelum voca- corruptibili, quam nos Angelum voca- mus ergo separata manet et incorrup- mus ergo separata manet et incorrup- tibilis sicut intelligentia et Angelus. tibilis sicut intelligentia et Angelus. MAJOR patet per se. SECUNDA probatur MAJOR patet per se. SECUNDA probatur ex hoc quod dicitur in Timæo Platonis, ex hoc quod dicitur in Timæo Platonis, ubi inducit creatorem loquentem ad in- ubi inducit creatorem loquentem ad in- telligentias præsidentes planetis sic: telligentias præsidentes planetis sic: « Quod nobis simile perspexeritis, et « Quod nobis simile perspexeritis, et justitiam colere, et pietatem amare, ac- justitiam colere, et pietatem amare, ac- cipite ad vos ipsas. » Constat autem, cipite ad vos ipsas. » Constat autem, quod ad se accipere non possent nisi quod ad se accipere non possent nisi separatum et incorruptibile maneret. separatum et incorruptibile maneret. Ergo anima rationalis manet separata Ergo anima rationalis manet separata et incorruptibilis. Et hac ratione Socra- et incorruptibilis. Et hac ratione Socra-

hujusce novæ editionis. hujusce novæ editionis.

104 104

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

tes cum occidendus esset veneno cicuta tes cum occidendus esset veneno cicuta aquaticæ, et flerent eum Plato et alii sui aquaticæ, et flerent eum Plato et alii sui amici, sic consolabatur eos, dicens : amici, sic consolabatur eos, dicens : « Nolite flere animæ enim Philosopho- « Nolite flere animæ enim Philosopho- rum mori non possunt : sed post mortem rum mori non possunt : sed post mortem corporis ibimus ad deos, ad illos optimos corporis ibimus ad deos, ad illos optimos viros. » viros. »

5. Adhuc, Avicenna fortius objicit in 5. Adhuc, Avicenna fortius objicit in IX suæ Metaphysicæ, sic: Quidquid se- IX suæ Metaphysicæ, sic: Quidquid se- cundum esse non dependet a corpore, cundum esse non dependet a corpore, licet sit in corpore, sed pendet secundum licet sit in corpore, sed pendet secundum esse a lumine causæ primæ, non destrui- esse a lumine causæ primæ, non destrui- tur destructo corpore, sed separatur ab tur destructo corpore, sed separatur ab ipso. Anima intellectualis secundum esse ipso. Anima intellectualis secundum esse non dependet nisi a lumine causæ primæ, non dependet nisi a lumine causæ primæ, et non a corpore: ergo non destruitur et non a corpore: ergo non destruitur destructo corpore, sed separatur. Et hæc destructo corpore, sed separatur. Et hæc objectio fortis est. objectio fortis est.

6. Adhuc, Peripatetici, qui dicebant 6. Adhuc, Peripatetici, qui dicebant animam esse separabilem et manere post animam esse separabilem et manere post mortem, decem signa inducebant, quod mortem, decem signa inducebant, quod anima esset incorruptibilis et separata, anima esset incorruptibilis et separata, quæ omnia colligit Avicenna in VI de quæ omnia colligit Avicenna in VI de Naturalibus. Naturalibus.

Primum est, quod omnis virtus orga- Primum est, quod omnis virtus orga- nica destruitur destructo organo: intelle- nica destruitur destructo organo: intelle- ctus nec debilitatur, nec destruitur aliquo ctus nec debilitatur, nec destruitur aliquo organo destructo vel debilitato per infir- organo destructo vel debilitato per infir- mitatem vel senectutem: ergo non est mitatem vel senectutem: ergo non est organica virtus intellectualis: ergo sepa- organica virtus intellectualis: ergo sepa- rata et incorruptibilis. rata et incorruptibilis.

Secundum est, quod nulla virtutum Secundum est, quod nulla virtutum organicarum apprehendit se et instru- organicarum apprehendit se et instru- mentum suum intellectualis natura mentum suum intellectualis natura seipsam apprehendit, convertit enim se seipsam apprehendit, convertit enim se supra se, quod non potest facere orga- supra se, quod non potest facere orga- nica virtus ergo intellectualis natura nica virtus ergo intellectualis natura libera est et separata. libera est et separata.

Tertium est, quod nulla virtutum or- Tertium est, quod nulla virtutum or- ganicarum qualitatem organo suo per- ganicarum qualitatem organo suo per- fecte assimilatam apprehendet, sicut fecte assimilatam apprehendet, sicut patet : tactus enim non sentit simile sibi patet : tactus enim non sentit simile sibi calidum, et ethicus calorem suum non calidum, et ethicus calorem suum non sentit, licet 'magnus sit, eo quod habi- sentit, licet 'magnus sit, eo quod habi- tualiter conversus est ad similitudinem tualiter conversus est ad similitudinem naturalis habitus. Intellectualis natura naturalis habitus. Intellectualis natura melius apprehendit perfecte sibi assimi- melius apprehendit perfecte sibi assimi- latum quam aliud. Ergo non est virtus latum quam aliud. Ergo non est virtus organica, sed separata et in se existens. organica, sed separata et in se existens.

Quartum est, quod nulla virtutum Quartum est, quod nulla virtutum organicarum seipsa agit vel operatur, organicarum seipsa agit vel operatur, sed instrumento spiritus scilicet vel sed instrumento spiritus scilicet vel calore. Intellectus seipso agit et appre- calore. Intellectus seipso agit et appre- hendit, in seipso habens agens incor- hendit, in seipso habens agens incor- ruptibile separatum et non mixtum alicui ruptibile separatum et non mixtum alicui corpori vel alicui materiæ, et habens in corpori vel alicui materiæ, et habens in se quod agit similiter incorruptibile et se quod agit similiter incorruptibile et separatum et id quod agit quod est separatum et id quod agit quod est intellectus speculativus, separatum est et intellectus speculativus, separatum est et incorruptibile: quia, sicut dicit Averroes, incorruptibile: quia, sicut dicit Averroes, impossibile est, quod actum sit incor- impossibile est, quod actum sit incor- ruptibile et agens corruptibile. In intelle- ruptibile et agens corruptibile. In intelle- ctu possibili incorruptibile producit. ctu possibili incorruptibile producit. Ergo intellectus non est virtus dependens Ergo intellectus non est virtus dependens ab aliquo corpore, sed separata et incor- ab aliquo corpore, sed separata et incor- ruptibilis. ruptibilis.

Quintum est et accipitur ab Aristotele, Quintum est et accipitur ab Aristotele, quod omnis virtus organica si intendatur quod omnis virtus organica si intendatur ad unum multum, minus percipit et sentit ad unum multum, minus percipit et sentit aliud, sicut patet in visu, qui ex visu aliud, sicut patet in visu, qui ex visu magni luminis videt aliud. Intellectus ex magni luminis videt aliud. Intellectus ex subtiliter intelligere unum, melius intel- subtiliter intelligere unum, melius intel- ligit aliud. Ergo virtus est separata, nihil ligit aliud. Ergo virtus est separata, nihil commune habens cum corpore. commune habens cum corpore.

Sextum est, quod actiones virtutum Sextum est, quod actiones virtutum organicarum post annos sexaginta debi- organicarum post annos sexaginta debi- litantur et lassantur : tunc autem con- litantur et lassantur : tunc autem con- fortatur intellectus ergo intellectus est fortatur intellectus ergo intellectus est separatus, nihil commune habens cum separatus, nihil commune habens cum

corpore. corpore.

Septimum est deducens ad impossibile Septimum est deducens ad impossibile si detur oppositum: quia si intellectus si detur oppositum: quia si intellectus dependet a corpore sicut ab organo, tunc dependet a corpore sicut ab organo, tunc nihil recipit nisi sub forma corporis et nihil recipit nisi sub forma corporis et instrumento corporeo : sed hoc falsum instrumento corporeo : sed hoc falsum est quia nullam talem formam recipit : est quia nullam talem formam recipit : ergo est intellectualis natura separata, se- ergo est intellectualis natura separata, se- cundum nihil dependens ad corpus. cundum nihil dependens ad corpus.

Octavum est, et illud magis est pro- Octavum est, et illud magis est pro- prium, quod intellectus nihil recipit nisi prium, quod intellectus nihil recipit nisi separatum et denudatum a materia et separatum et denudatum a materia et appendiciis materiæ. Cum ergo receptum appendiciis materiæ. Cum ergo receptum generaliter in recipiente sit secundum generaliter in recipiente sit secundum potestatem recipientis, sequitur de neces- potestatem recipientis, sequitur de neces- sitate, quod ipse sit denudatus ab omni sitate, quod ipse sit denudatus ab omni materia et separatus. Et ex hoc ulterius materia et separatus. Et ex hoc ulterius sequitur, quod secundum nihil sui de- sequitur, quod secundum nihil sui de- pendet ad corpus. pendet ad corpus.

Solutio. Solutio.

IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XIII, QUÆST. 77. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XIII, QUÆST. 77.

Nonum est, quod si intellectus depen- Nonum est, quod si intellectus depen- deret ad corpus, et uteretur corpore in deret ad corpus, et uteretur corpore in operationibus suis, non apprehenderet operationibus suis, non apprehenderet nisi ea quæ sunt de natura corporis illius, nisi ea quæ sunt de natura corporis illius, sicut visus, et sicut auditus. Nunc autem sicut visus, et sicut auditus. Nunc autem apprehendit omnia: quia per intellectum apprehendit omnia: quia per intellectum agentem est omnia facere, et per intel- agentem est omnia facere, et per intel- lectum possibilem est omnia fieri, ut lectum possibilem est omnia fieri, ut dicit Philosophus in III de Anima: se- dicit Philosophus in III de Anima: se- quitur ergo, quod intellectus sit separa- quitur ergo, quod intellectus sit separa- tus secundum nihil sui dependens a cor- tus secundum nihil sui dependens a cor- pore. pore.

Decimum est, quod intellectus perci- Decimum est, quod intellectus perci- pit formam infinitam, hoc est, non fini- pit formam infinitam, hoc est, non fini- tam mensura corporis, universale enim tam mensura corporis, universale enim est ubique et semper, et hoc percipit in- est ubique et semper, et hoc percipit in- tellectus. Nulla virtus corporea accipit tellectus. Nulla virtus corporea accipit infinitum, sed potius limitatum mensuris infinitum, sed potius limitatum mensuris corporis in quo est. Ergo intellectus non corporis in quo est. Ergo intellectus non est virtus corporea, nec secundum ali- est virtus corporea, nec secundum ali- quod sui dependens a corpore. quod sui dependens a corpore.

Ex omnibus his arguit Avicenna sic: Ex omnibus his arguit Avicenna sic: Quidquid secundum nihil sui dependet a Quidquid secundum nihil sui dependet a corpore, nec secundum esse, nec secun- corpore, nec secundum esse, nec secun- dum agere, resoluto corpore non resol- dum agere, resoluto corpore non resol- vitur, sed manet separatum et distinctum. vitur, sed manet separatum et distinctum. Intellectualis natura quæ est anima ra- Intellectualis natura quæ est anima ra- tionalis, nec secundum esse, nec secun- tionalis, nec secundum esse, nec secun- dum agere, dependet a corpore. Ergo dum agere, dependet a corpore. Ergo resoluto corpore non resolvitur, sed resoluto corpore non resolvitur, sed

manet separata. manet separata.

SOLUTIO. Dicendum, quod anima ra- SOLUTIO. Dicendum, quod anima ra- tionalis, et propter hoc quod est ad ima- tionalis, et propter hoc quod est ad ima- ginem Dei, quæ imago immersa corpo- ginem Dei, quæ imago immersa corpo- ralibus non invenitur, sive corporali ralibus non invenitur, sive corporali materiæ, et propter hoc quod intellectua- materiæ, et propter hoc quod intellectua- lis naturæ est, quæ de necessitate, sicut lis naturæ est, quæ de necessitate, sicut in antehabitis probatum est, separata est in antehabitis probatum est, separata est a materia et appendiciis ejus et in natu- a materia et appendiciis ejus et in natu- ra et in agere. Dicit enim Averroes su- ra et in agere. Dicit enim Averroes su- per tertium de Anima, et verum est, per tertium de Anima, et verum est, quod in anima intellectus agens incor- quod in anima intellectus agens incor- ruptibilis est, et intellectus possibilis et ruptibilis est, et intellectus possibilis et immaterialis et incorruptibilis et intel- immaterialis et incorruptibilis et intel- lectus adeptus qui ex agente fit in possi- lectus adeptus qui ex agente fit in possi- bili, de necessitate est incorruptibilis. Et bili, de necessitate est incorruptibilis. Et dat rationem quia quod ex agente in- dat rationem quia quod ex agente in- corruptibili in possibili intellectu, qui corruptibili in possibili intellectu, qui

105 105

incorruptibilis est, generatur, non pot- incorruptibilis est, generatur, non pot- est esse nisi incorruptibile. Et ideo, sicut est esse nisi incorruptibile. Et ideo, sicut dicit Alpharabius in libro de Intellectu dicit Alpharabius in libro de Intellectu et intelligibili, omnes Philosophi in in- et intelligibili, omnes Philosophi in in- tellectu adepto ponebant radicem immor- tellectu adepto ponebant radicem immor- talitatis animæ, et maxime propter hoc talitatis animæ, et maxime propter hoc quod sicut concorditer dicunt et Sancti et quod sicut concorditer dicunt et Sancti et Philosophi, principium actuum animæ Philosophi, principium actuum animæ rationalis est in ipsa, et ipsa est causa et rationalis est in ipsa, et ipsa est causa et domina suorum actuum per liberum ar- domina suorum actuum per liberum ar- bitrium, quod non potest esse, nisi esset bitrium, quod non potest esse, nisi esset elevata super materiam corporalem et elevata super materiam corporalem et supra naturam. Et ideo secundum phi- supra naturam. Et ideo secundum phi- losophiam et secundum fidem dicendum losophiam et secundum fidem dicendum est, quod anima manet separata post est, quod anima manet separata post mortem, et agens et intelligens quæ per- mortem, et agens et intelligens quæ per- tinent ad beatitudinem, vel patiens pœ- tinent ad beatitudinem, vel patiens pœ- nas pro retributione peccatorum. Et ideo nas pro retributione peccatorum. Et ideo dicit Isaac in libro de Definitionibus, dicit Isaac in libro de Definitionibus, quod animæ peccatrices post mortem de- quod animæ peccatrices post mortem de- primentur sub tristi orbe, et erunt ibi in primentur sub tristi orbe, et erunt ibi in magno igne. Animæ vero bene meritæ in magno igne. Animæ vero bene meritæ in psalmodia et laude erunt cum Domino. psalmodia et laude erunt cum Domino. AD PRIMUM ergo dicendum, quod bona AD PRIMUM ergo dicendum, quod bona via est Aristotelis ad probandum, quod via est Aristotelis ad probandum, quod anima est immortalis et separabilis a anima est immortalis et separabilis a corpore, et intelligere est opus ejus pro- corpore, et intelligere est opus ejus pro- prium, quod habet etiam non in com- prium, quod habet etiam non in com- municatione ad corpus sicut et Angelus. municatione ad corpus sicut et Angelus. Est autem aliud intelligere, quod non Est autem aliud intelligere, quod non convenit ei nisi communicando corpori, convenit ei nisi communicando corpori, sicut nec texere, nec ædificare: et hoc sicut nec texere, nec ædificare: et hoc est quod habet per reflexionem intelle- est quod habet per reflexionem intelle- ctus ad sensum et ad sensibile, a quo ctus ad sensum et ad sensibile, a quo abstrahit et hoc non est animæ intel- abstrahit et hoc non est animæ intel- lectualis secundum se, sed secundum in- lectualis secundum se, sed secundum in- sitam sibi potentiam sensibilitatis. Pro- sitam sibi potentiam sensibilitatis. Pro- pter quod dicit Dionysius in Mystica pter quod dicit Dionysius in Mystica theologia, quod intellectus noster mate- theologia, quod intellectus noster mate- rialis est et si quid spiritualium etiam rialis est et si quid spiritualium etiam intelligere vult, assimilat illud primo intelligere vult, assimilat illud primo materialibus, ut ex familiaribus sibi me- materialibus, ut ex familiaribus sibi me- lius intelligat. Sed tale intelligere non lius intelligat. Sed tale intelligere non convenit animæ intellectuali secundum convenit animæ intellectuali secundum se, sed potius sub lumine intelligentiæ se, sed potius sub lumine intelligentiæ accipere, vel sub lumine divino : et accipere, vel sub lumine divino : et hoc convenit ei post mortem. hoc convenit ei post mortem.

AD ALIUD dicendum, quod Socrates AD ALIUD dicendum, quod Socrates bene probat, quod non corrumpitur per bene probat, quod non corrumpitur per

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

106 106

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

naturam anima: quia in se non habet naturam anima: quia in se non habet causam corruptionis, sed diis immorta- causam corruptionis, sed diis immorta- libus similis est per naturam. libus similis est per naturam. Ad 3. AD ALIUD dicendum, quod illud argu- Ad 3. AD ALIUD dicendum, quod illud argu- mentum magis cogit et probat quam pri- mentum magis cogit et probat quam pri- mum et propter hoc etiam in illo So- mum et propter hoc etiam in illo So- crates accepit consolationem, quod non crates accepit consolationem, quod non timuit mortem. Et Prothimus, unus timuit mortem. Et Prothimus, unus discipulorum ejus, cum audisset istam discipulorum ejus, cum audisset istam conclusionem, et videretur ei necessaria, conclusionem, et videretur ei necessaria, sicut narrat Augustinus in libro de Civi- sicut narrat Augustinus in libro de Civi- tate Dei, præcipitavit seipsum dicens : tate Dei, præcipitavit seipsum dicens : « Si est alia vita post mortem, nolo plus « Si est alia vita post mortem, nolo plus vivere vita ista miserrima: magis enim vivere vita ista miserrima: magis enim volo vivere cum Diis, quam cum homi- volo vivere cum Diis, quam cum homi- nibus ¹. » nibus ¹. »

Ad 4. Ad 4.

AD DICTUM Platonis dicendum, quod AD DICTUM Platonis dicendum, quod

hoc valde probabile est, et procedit, quia hoc valde probabile est, et procedit, quia licet erroneum fuerit in hoc, quod posuit licet erroneum fuerit in hoc, quod posuit multitudinem deorum, tamen nihil erro- multitudinem deorum, tamen nihil erro- ris continebat in hoc, quod animam ra- ris continebat in hoc, quod animam ra- tionalem dixit habere essentialem simi- tionalem dixit habere essentialem simi- litudinem cum intelligentiis, et propter litudinem cum intelligentiis, et propter hoc separabilem. hoc separabilem.

AD ALIUD dicendum, quod Avicennæ AD ALIUD dicendum, quod Avicennæ via bona est et procedit. via bona est et procedit.

AD ALIUD dicendum, quod illis decem AD ALIUD dicendum, quod illis decem signis satis probatur, quod intellectus signis satis probatur, quod intellectus separatus est, et anima separabilis post separatus est, et anima separabilis post mortem : sed melius probatur ex his quæ mortem : sed melius probatur ex his quæ dicta sunt in principio solutionis istius. dicta sunt in principio solutionis istius. Ultimum quod Avicenna concludit ex Ultimum quod Avicenna concludit ex signis illis, procedit. signis illis, procedit.

QUESTIO LXXVIII. QUESTIO LXXVIII.

Utrum corpus Adæ fuerit animale, et qua animalitate 2 ? Utrum corpus Adæ fuerit animale, et qua animalitate 2 ?

Deinde quæritur, Utrum tale corpus Deinde quæritur, Utrum tale corpus fuerit animale, et qua animalitate? fuerit animale, et qua animalitate?

Videtur enim, quod secundum ratio- Videtur enim, quod secundum ratio- nem non conveniebat ei corpus animale, nem non conveniebat ei corpus animale, sed spirituale. sed spirituale.

1. Nobilissimæ enim formæ debetur 1. Nobilissimæ enim formæ debetur nobilissima materia: rationalis anima nobilissima materia: rationalis anima maxime quam Deus inspiravit in faciem maxime quam Deus inspiravit in faciem Adæ, nobilissima forma fuit. Ergo no- Adæ, nobilissima forma fuit. Ergo no- billissimum corpus debetur ei : nobilius billissimum corpus debetur ei : nobilius autem est spirituale, quam animale: vi- autem est spirituale, quam animale: vi- detur ergo, quod aptandum ei fuerit cor- detur ergo, quod aptandum ei fuerit cor- pus spirituale et non animale. pus spirituale et non animale.

2. Adhuc, Nobilissimo artifici proprium 2. Adhuc, Nobilissimo artifici proprium est producere opus suum nobiliori modo est producere opus suum nobiliori modo quam ignobilised natura ignobilior est quam ignobilised natura ignobilior est

De Cleombroto, vide S. Augustinum, Lib. I De Cleombroto, vide S. Augustinum, Lib. I de Civitate Dei, cap. 21. (Nota edit. Lugd.) de Civitate Dei, cap. 21. (Nota edit. Lugd.) 2 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Senten- 2 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Senten-

: :

artifex, quam Deus et producit corpus artifex, quam Deus et producit corpus animale videtur ergo, quod Deus quan- animale videtur ergo, quod Deus quan- do per seipsum poeratur, debeat produ- do per seipsum poeratur, debeat produ- cere corpus spirituale quod nobilius est. cere corpus spirituale quod nobilius est.

3. Adhuc, In præhabitis ostensum est 3. Adhuc, In præhabitis ostensum est ex verbis Augustini et Bedæ, quod etiam ex verbis Augustini et Bedæ, quod etiam homo secundum corpus est ad imaginem homo secundum corpus est ad imaginem Dei aliquo modo: magis autem imita- Dei aliquo modo: magis autem imita- tur Deum corpus spirituale, quam cor- tur Deum corpus spirituale, quam cor- pus animale. Ergo videtur, quod magis pus animale. Ergo videtur, quod magis competebat esse corpus spirituale, quam competebat esse corpus spirituale, quam animale, quod aptatum est primo ho- animale, quod aptatum est primo ho-

mini. mini.

4. Adhuc, Sicut habitum est in præ- 4. Adhuc, Sicut habitum est in præ- cedentibus, distinctio rerum est de or- cedentibus, distinctio rerum est de or- dine et perfectione universi, ut scilicet dine et perfectione universi, ut scilicet

tiarum, Dist. XIX, Art. 2. Tom. XXVII hujusce tiarum, Dist. XIX, Art. 2. Tom. XXVII hujusce novæ editionis. novæ editionis.

Sed contra. Sed contra.

IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XIII, QUÆST. 78. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XIII, QUÆST. 78.

quodlibet adaptetur suo compari. Sed, quodlibet adaptetur suo compari. Sed, sicut dicit Cassiodorus, « Anima in sicut dicit Cassiodorus, « Anima in hoc est ad imaginem et similitudinem hoc est ad imaginem et similitudinem Dei, quia est incorruptibilis et immor- Dei, quia est incorruptibilis et immor- talis. » Ergo de ordine naturæ est, quod talis. » Ergo de ordine naturæ est, quod simile sibi corpus adaptetur, immortale simile sibi corpus adaptetur, immortale scilicet et incorruptibile: hoc autem non scilicet et incorruptibile: hoc autem non potest esse animale, sed spirituale: ergo potest esse animale, sed spirituale: ergo videtur, quod debuit esse corpus spiri- videtur, quod debuit esse corpus spiri- tuale, et non animale, quod primæ ani- tuale, et non animale, quod primæ ani- mæ aptatum fuit. mæ aptatum fuit.

5. Adhuc, Constat, quod in resurre- 5. Adhuc, Constat, quod in resurre- ctione communi corpora resurgentium ctione communi corpora resurgentium spiritualia erunt, sicut dicitur, I ad Co- spiritualia erunt, sicut dicitur, I ad Co- rinth. xv, 44: Seminatur corpus animale, rinth. xv, 44: Seminatur corpus animale, surget corpus spiritale. Et tamen in re- surget corpus spiritale. Et tamen in re- surrectione ad corpora illa operabuntur surrectione ad corpora illa operabuntur Angeli. Si ergo corpus primi hominis Angeli. Si ergo corpus primi hominis fuit animale, corpus illud in quo opera- fuit animale, corpus illud in quo opera- tus est solus Deus, ignobilius est quam tus est solus Deus, ignobilius est quam id in quo operatur Angelus, quod incon- id in quo operatur Angelus, quod incon- veniens reputatur: quia, Deuteron. veniens reputatur: quia, Deuteron. XXXII, 4, dicitur : Dei perfecta sunt ope- XXXII, 4, dicitur : Dei perfecta sunt ope- ra. Non est autem perfectum corpus, nisi ra. Non est autem perfectum corpus, nisi spirituale. spirituale.

6. Ex his et hujusmodi ratiunculis hæ- 6. Ex his et hujusmodi ratiunculis hæ- retici qui dicuntur Manichæi, dicebant, retici qui dicuntur Manichæi, dicebant, quod animæ omnes primo creatæ sunt quod animæ omnes primo creatæ sunt in cœlo a Deo bono, et habebant corpora in cœlo a Deo bono, et habebant corpora spiritualia, non animalia, quæ postea per spiritualia, non animalia, quæ postea per casum peccati mutata sunt in animalia casum peccati mutata sunt in animalia corpora. corpora.

SED QUOD hæc opinio falsa sit, aucto- SED QUOD hæc opinio falsa sit, aucto- ritatibus Sanctorum probatur. ritatibus Sanctorum probatur.

1. Augustinus in libro XIV de Civitate 1. Augustinus in libro XIV de Civitate Dei, enumerat multa bona quibus Dei, enumerat multa bona quibus Adam in primo statu innocentiæ afflue- Adam in primo statu innocentiæ afflue- bat, et subjungit sic : « Quam felices bat, et subjungit sic : « Quam felices erant, et nullis agitabantur perturbatio- erant, et nullis agitabantur perturbatio- nibus animorum, nullis corporum læde- nibus animorum, nullis corporum læde- bantur incommodis. Atque ista perma- bantur incommodis. Atque ista perma- nente felicitate, donec per illam benedi- nente felicitate, donec per illam benedi- ctionem, qua dictum est: Crescite, et ctionem, qua dictum est: Crescite, et multiplicamini, prædestinatorum san- multiplicamini, prædestinatorum san- ctorum numerus impleretur, alia major ctorum numerus impleretur, alia major daretur, quæ beatissimis Angelis data daretur, quæ beatissimis Angelis data

10. 10.

1 S. AUGUSTINUS, Lib. XIV de Civitate Dei, cap. 1 S. AUGUSTINUS, Lib. XIV de Civitate Dei, cap.

107 107

est. » Si ergo poterat generare, et non est. » Si ergo poterat generare, et non generat nisi animale corpus, oportet generat nisi animale corpus, oportet quod animale corpus haberet primum. quod animale corpus haberet primum. 2. Adhuc, Sicut dicit Magister in Sen- 2. Adhuc, Sicut dicit Magister in Sen- tentiis, corpus illud cibis erat sustentan- tentiis, corpus illud cibis erat sustentan- dum quia Dominus dixit, Genes. 11, 16: dum quia Dominus dixit, Genes. 11, 16: Ex omni ligno. Unde Augustinus ibi- Ex omni ligno. Unde Augustinus ibi- dem in Glossa: « De lignorum fructibus dem in Glossa: « De lignorum fructibus habebat refectionem contra defectionem, habebat refectionem contra defectionem, de ligno vitæ stabilitatem contra vetusta- de ligno vitæ stabilitatem contra vetusta- tem. » Constat ergo, quod cibo indiguit tem. » Constat ergo, quod cibo indiguit corpus illud et non indiget nisi anima corpus illud et non indiget nisi anima corpus ergo fuit animale. corpus ergo fuit animale.

: :

3. Adhuc, Augustinus in libro de 3. Adhuc, Augustinus in libro de Baptismo parvulorum : « Quamvis ho- Baptismo parvulorum : « Quamvis ho- mo secundum corpus terra esset, et cor- mo secundum corpus terra esset, et cor- pus in quo creatus est animale gestaret : pus in quo creatus est animale gestaret : tamen si non peccasset, in corpus spiri- tamen si non peccasset, in corpus spiri- tuale mutandus foret, et in illam incor- tuale mutandus foret, et in illam incor- ruptionem quæ fidelibus et sanctis pro- ruptionem quæ fidelibus et sanctis pro- mittitur, transiturus. » Ergo fuit corpus mittitur, transiturus. » Ergo fuit corpus animale, sed transiturum in spirituale. animale, sed transiturum in spirituale.

4. Adhuc, 1 ad Corinth. xv, 44 et 46: 4. Adhuc, 1 ad Corinth. xv, 44 et 46: Si est corpus animale, est et spiritale... Si est corpus animale, est et spiritale... Sed non prius quod spiritale est, sed Sed non prius quod spiritale est, sed quod animale deinde quod spiritale. quod animale deinde quod spiritale. Ubi expresse dicitur, quod primo fuit Ubi expresse dicitur, quod primo fuit animale. animale.

ULTERIUS quæritur de hoc quod dicit ULTERIUS quæritur de hoc quod dicit Magister in libro II Sententiarum, di- Magister in libro II Sententiarum, di- stinct. XVII, in illo cap. Solet quæri, ubi stinct. XVII, in illo cap. Solet quæri, ubi inducit Augustinum super Genesim ad inducit Augustinum super Genesim ad litteram dicentem, quod Adam in ætate litteram dicentem, quod Adam in ætate virili contiņuo factus est, et hoc secun- virili contiņuo factus est, et hoc secun- dum superiores, et non secundum infe- dum superiores, et non secundum infe- riores causas. riores causas.

Sed videtur hoc non esse conveniens: Sed videtur hoc non esse conveniens: per hoc enim conditionis opus corpori per hoc enim conditionis opus corpori Adæ dabatur forma naturæ ad formanda Adæ dabatur forma naturæ ad formanda corpora natura autem format paulatim corpora natura autem format paulatim per intervalla et incrementa : ergo vide- per intervalla et incrementa : ergo vide- tur, quod etiam Deus in primo opere suo tur, quod etiam Deus in primo opere suo etiam ita facere debuerit. etiam ita facere debuerit.

ULTERIUS quæritur, Quare Deus homi- ULTERIUS quæritur, Quare Deus homi-

2 Genes. 1, 28. 2 Genes. 1, 28.

Quæst. 1. Quæst. 1.

Quæst. 2. Quæst. 2.

Solutio. Solutio.

Ad 1. Ad 1.

108 108

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

nem fecerit extra paradisum, et factum nem fecerit extra paradisum, et factum posuit intra paradisum? posuit intra paradisum?

Videtur enim hoc non debuisse : Videtur enim hoc non debuisse : 1. Terra enim paradisi nobilior est alia 1. Terra enim paradisi nobilior est alia terra et sic videtur, quod magis con- terra et sic videtur, quod magis con- gruebat, quod ex terra paradisi formare- gruebat, quod ex terra paradisi formare- tur quam ex alia. tur quam ex alia.

2. Adhuc, In animalibus aliis idem est 2. Adhuc, In animalibus aliis idem est locus generationis et educationis : ergo locus generationis et educationis : ergo videtur, quod in homine sacundum cor- videtur, quod in homine sacundum cor- pus animale similiter debet esse. Con- pus animale similiter debet esse. Con- stat autem, quod in paradiso erat edu- stat autem, quod in paradiso erat edu- candus ergo et in paradiso formandus. candus ergo et in paradiso formandus. 3. Adhuc, Heva quæ indignior fuit 3. Adhuc, Heva quæ indignior fuit quam Adam, facta est in paradiso se- quam Adam, facta est in paradiso se- cundum corpus. Ergo multo magis in cundum corpus. Ergo multo magis in paradiso debuit fieri Adam. paradiso debuit fieri Adam.

4. Quamvis autem verissimum sit, 4. Quamvis autem verissimum sit, quod primi hominis corpus fuerit ani- quod primi hominis corpus fuerit ani- male, et non spiritale: tamen quidam male, et non spiritale: tamen quidam objiciunt in contrarium sic, dicentes, objiciunt in contrarium sic, dicentes, quod primi hominis corpus beatum fuit, quod primi hominis corpus beatum fuit, ut dicit Augustinus. Nihil autem beatum ut dicit Augustinus. Nihil autem beatum potest esse animale. Ergo corpus primi potest esse animale. Ergo corpus primi hominis non fuit animale. hominis non fuit animale.

5. Adhuc, Si cibis utebatur Adam 5. Adhuc, Si cibis utebatur Adam contra defectionem, ut dicit Augustinus, contra defectionem, ut dicit Augustinus, necesse fuit fieri digestionem et impuri necesse fuit fieri digestionem et impuri egestionem: talibus autem subjacere mi- egestionem: talibus autem subjacere mi- serrimum est ergo in primo statu mi- serrimum est ergo in primo statu mi- serrimæ necessitati subjacuit, quod ne- serrimæ necessitati subjacuit, quod ne- gant Sancti. gant Sancti.

SOLUTIO. Dicendum, quod absque du- SOLUTIO. Dicendum, quod absque du- bio corpus Adæ fuit in primo statu ani- bio corpus Adæ fuit in primo statu ani- male, et non spiritale, hoc est, utens ci- male, et non spiritale, hoc est, utens ci- bis et generans. Nuptiæ autem, ut dicit bis et generans. Nuptiæ autem, ut dicit Augustinus, sunt mortalium bonum. Augustinus, sunt mortalium bonum.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod no- AD PRIMUM ergo dicendum, quod no- bilissimæ formæ debetur nobilissima bilissimæ formæ debetur nobilissima materia secundum statum naturæ, et materia secundum statum naturæ, et non simpliciter: tunc autem fuit status non simpliciter: tunc autem fuit status inchoantis naturæ, et non perfectæ se- inchoantis naturæ, et non perfectæ se- cundum ultimam perfectionem, sed in cundum ultimam perfectionem, sed in quo oportebat unum ex altero propaga- quo oportebat unum ex altero propaga- ri et non poterat hoc fieri animali et ri et non poterat hoc fieri animali et non spirituali: et ideo nobilissimum non spirituali: et ideo nobilissimum corpus accepit quod poterat esse secun- corpus accepit quod poterat esse secun- dum statum illum. dum statum illum.

: :

AD ALIUD dicendum, quod nobilissi- AD ALIUD dicendum, quod nobilissi- mus artifex sapientissimus est, et ille est mus artifex sapientissimus est, et ille est qui secundum statum semper facit me- qui secundum statum semper facit me- lius opus et magis congruum illi sta- lius opus et magis congruum illi sta- tui sed corpus animale magis congrue- tui sed corpus animale magis congrue- bat statui innocentiæ ad generationem. bat statui innocentiæ ad generationem. AD ALIUD dicendum, quod corpus AD ALIUD dicendum, quod corpus spirituale magis imitatur in exteriori- spirituale magis imitatur in exteriori- bus bus

sed in his quæ essentialia sunt sed in his quæ essentialia sunt imagini, magis imitatur corpus animale. imagini, magis imitatur corpus animale. Dicit enim Augustinus, quod in hoc est Dicit enim Augustinus, quod in hoc est imago secundum corpus: quia sicut imago secundum corpus: quia sicut Deus principium est omnium, ita Adam Deus principium est omnium, ita Adam secundum corpus principium est om- secundum corpus principium est om- nium quæ propagantur ab ipso. Ex cor- nium quæ propagantur ab ipso. Ex cor- pore autem spirituali nihil potest pro- pore autem spirituali nihil potest pro- pagari. Unde, Matth. xx11, 30: In resur- pagari. Unde, Matth. xx11, 30: In resur- rectione, neque nubent neque nubentur : rectione, neque nubent neque nubentur : sed erunt sicut Angeli Dei in cœlo. sed erunt sicut Angeli Dei in cœlo.

AD ALIUD dicendum, quod corpus ani- AD ALIUD dicendum, quod corpus ani- male per meritum virtutis ordinatum male per meritum virtutis ordinatum est ad incorruptibilitatem et immortali- est ad incorruptibilitatem et immortali- tatem, et sic aptatum est animæ, quæ tatem, et sic aptatum est animæ, quæ est ad imaginem Dei. Sed non congrue- est ad imaginem Dei. Sed non congrue- bat, quod tunc esset immortale et incor- bat, quod tunc esset immortale et incor- ruptibile nisi secundum congruentiam ruptibile nisi secundum congruentiam status: et hoc est quod nec moreretur, status: et hoc est quod nec moreretur, nec corrumperetur, si non peccaret : nec corrumperetur, si non peccaret : corrumperetur autem et moreretur, si corrumperetur autem et moreretur, si peccaret. peccaret.

Ad Ad

Ad Ad

Ad Ad

AD ALIUD dicendum, quod in veritate Ad AD ALIUD dicendum, quod in veritate Ad in resurrectione corpora resurgentium in resurrectione corpora resurgentium erunt spiritualia sicut competit illi sta- erunt spiritualia sicut competit illi sta- tui. Et ad immutationem corporum ad tui. Et ad immutationem corporum ad formam gloriæ nihil operabuntur Ange- formam gloriæ nihil operabuntur Ange- li sed si aliquid operabuntur, hoc est li sed si aliquid operabuntur, hoc est in congregatione mortuorum, et voca- in congregatione mortuorum, et voca- tione et collectione cinerum. Nec dicitur tione et collectione cinerum. Nec dicitur opus Dei perfectum ex hoc quod nobi- opus Dei perfectum ex hoc quod nobi- lius in se est, sed ex hoc, quod congru- lius in se est, sed ex hoc, quod congru- entius et utilius est ad statum ex hoc entius et utilius est ad statum ex hoc enim accipit perfectionem ad finem. enim accipit perfectionem ad finem.

AD ALIUD dicendum, quod hæretici AD ALIUD dicendum, quod hæretici propter hoc hæretici sunt, quod nec ra- propter hoc hæretici sunt, quod nec ra- tiones nec Scripturas intelligunt: omnes tiones nec Scripturas intelligunt: omnes enim ratiunculæ tales ex icotibus et si- enim ratiunculæ tales ex icotibus et si- gnis sunt, et in secunda figura, in qua gnis sunt, et in secunda figura, in qua signa quæ sunt media, sunt ante extre- signa quæ sunt media, sunt ante extre- ma et a talibus signis syllogizare, facit ma et a talibus signis syllogizare, facit

Ad object. Ad object.

d quæst 1. d quæst 1.

Ad 1. Ad 1.

IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XIII, QUÆST. 78. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XIII, QUÆST. 78.

fallaciam consequentis, et nihil probat. fallaciam consequentis, et nihil probat.

QUATUOR quæ in contrarium adducun- QUATUOR quæ in contrarium adducun- tur, concedenda sunt: quia in illis ex- tur, concedenda sunt: quia in illis ex- presse determinatur veritas. presse determinatur veritas.

AD ID quod ulterius quæritur, In qua AD ID quod ulterius quæritur, In qua ætate factus sit Adam? ætate factus sit Adam?

Dicendum, quod si ætas dicitur proli- Dicendum, quod si ætas dicitur proli- xitas temporis et mensura, in nulla xitas temporis et mensura, in nulla ætate factus est, sed in momento ad vo- ætate factus est, sed in momento ad vo- luntatem Dei. Si autem dicatur ætas luntatem Dei. Si autem dicatur ætas perfectio quæ ex ætate relinquitur, tunc perfectio quæ ex ætate relinquitur, tunc factus est perfectus triplici perfectione, factus est perfectus triplici perfectione, sicut homo est in triginta annis, scili- sicut homo est in triginta annis, scili- cet perfectione quantitatis membrorum, cet perfectione quantitatis membrorum, et perfectione virtutum in membris, et et perfectione virtutum in membris, et perfectione adunationis complexionis, perfectione adunationis complexionis, quæ tunc resedit: ita quod vires animæ quæ tunc resedit: ita quod vires animæ stabiles poterant habere conceptiones, et stabiles poterant habere conceptiones, et secundum animam factus est profectus secundum animam factus est profectus in cognitione naturali. in cognitione naturali.

AD ID quod contra objicitur, dicendum AD ID quod contra objicitur, dicendum quod opus divinum licet sit exemplar quod opus divinum licet sit exemplar operis naturæ, tamen non dat ei mo- operis naturæ, tamen non dat ei mo- dum quia impossibile est, quod natura dum quia impossibile est, quod natura quæ est artifex imperfectus, imitetur quæ est artifex imperfectus, imitetur modum operis divini. modum operis divini.

: :

Id quæst. 2. AD ALIUD quod ulterius quæritur, di- Id quæst. 2. AD ALIUD quod ulterius quæritur, di- cendum, quod licet Deus potuisset fecis- cendum, quod licet Deus potuisset fecis- se corpus Adæ de terra paradisi, tamen se corpus Adæ de terra paradisi, tamen noluit. Et de hoc ab antiquis assignatæ noluit. Et de hoc ab antiquis assignatæ sunt quatuor rationes. Una est ibidem sunt quatuor rationes. Una est ibidem in Glossa quæ sic incipit: Datur in. in Glossa quæ sic incipit: Datur in. telligi et hæc etiam ponitur a Ma- telligi et hæc etiam ponitur a Ma- gistro in libro Il Sententiarum, distinct. gistro in libro Il Sententiarum, distinct. XVII, cap. Hominem autem formatum. XVII, cap. Hominem autem formatum. Et fundatur super hoc, quod ejectus ni- Et fundatur super hoc, quod ejectus ni- mis doluisset, si de terra sibi connatu- mis doluisset, si de terra sibi connatu- rali ejectus, terram non connaturalem rali ejectus, terram non connaturalem sibi colere juberetur. Secunda est exci- sibi colere juberetur. Secunda est exci- tatio gratitudinis: quia voluit Deus, tatio gratitudinis: quia voluit Deus, quod quidquid boni fieret ei, totum ad- quod quidquid boni fieret ei, totum ad- scriberet gratiæ Dei, et non naturæ : et scriberet gratiæ Dei, et non naturæ : et ideo ex terra vili creavit eum, et non ideo ex terra vili creavit eum, et non nobili. Sicut dicitur, I ad Corinth. xv, nobili. Sicut dicitur, I ad Corinth. xv, 47 et 48: Primus homo de terra, terre- 47 et 48: Primus homo de terra, terre- nus secundus homo de cælo, cœlestis. nus secundus homo de cælo, cœlestis. Qualis terrenus, tales et terreni. Tertia Qualis terrenus, tales et terreni. Tertia

109 109

est humiliatio sui, quando scilicet recor- est humiliatio sui, quando scilicet recor- daretur se ex vili terra esse factum, hu- daretur se ex vili terra esse factum, hu- miliaretur et obediret præceptis Dei. Ec- miliaretur et obediret præceptis Dei. Ec- li. x, 9 Quid superbit terra et cinis ? li. x, 9 Quid superbit terra et cinis ? Quarta est temperamentum afflictionis Quarta est temperamentum afflictionis et tristitiæ, ut scilicet quando ejiceretur, et tristitiæ, ut scilicet quando ejiceretur, minus doleret, videns se ejectum ad ter- minus doleret, videns se ejectum ad ter- ram connaturalem sibi et si fuisset ex ram connaturalem sibi et si fuisset ex terra paradisi, nimis affligeretur in eje- terra paradisi, nimis affligeretur in eje- ctione paradisi, secundum illud Ho- ctione paradisi, secundum illud Ho- ratii: ratii:

Nescio qua natale solum dulcedine cunctos Nescio qua natale solum dulcedine cunctos Ducit, et immemores non sinit esse sui. Ducit, et immemores non sinit esse sui.

Et similiter dicitur in Psalmo CXXXVI, Et similiter dicitur in Psalmo CXXXVI, 1 : Super flumina Babylonis illic sedi- 1 : Super flumina Babylonis illic sedi- mus et flevimus, cum recordaremur mus et flevimus, cum recordaremur Sion. Sion.

AD ALIUD dicendum, quod non est AD ALIUD dicendum, quod non est simile de aliis animalibus et homine : simile de aliis animalibus et homine : alia enim animalia non sunt ad beatitu- alia enim animalia non sunt ad beatitu- dinem ordinata secundum naturam et dinem ordinata secundum naturam et meritum sicut homo. Et ideo homo se- meritum sicut homo. Et ideo homo se- cundum tres status triplicem habet lo- cundum tres status triplicem habet lo- cum. Secundum statum enim naturæ cum. Secundum statum enim naturæ inchoantis formandus erat in nabitatione inchoantis formandus erat in nabitatione communis terræ, ad cujus ornatum cum communis terræ, ad cujus ornatum cum aliis animalibus factus est sexta die. Se- aliis animalibus factus est sexta die. Se- cundum statum innocentiæ et felicitatis, cundum statum innocentiæ et felicitatis, quæ debetur primæ innocentiæ (ut dicit quæ debetur primæ innocentiæ (ut dicit Augustinus) positus est in paradisum, Augustinus) positus est in paradisum, ut ibi omnibus deliciis frueretur sine in- ut ibi omnibus deliciis frueretur sine in- commodo et nocumento. Secundum sta- commodo et nocumento. Secundum sta- tum culpæ ejectus est in terram habita- tum culpæ ejectus est in terram habita- tionis hujus, ubi in sudore vultus ejus tionis hujus, ubi in sudore vultus ejus vescitur pane suo. vescitur pane suo.

AD ALIUD dicendum, quod in Heva AD ALIUD dicendum, quod in Heva aliter est quam in Adam illam enim aliter est quam in Adam illam enim humiliavit sexus. Et licet in paradiso humiliavit sexus. Et licet in paradiso fieret, tamen ex nulla parte paradisi fa- fieret, tamen ex nulla parte paradisi fa- cta est, sed ex corpore viri: et sic ulte- cta est, sed ex corpore viri: et sic ulte- rius originatur ex terra communi, tam- rius originatur ex terra communi, tam- quam ex primo principio. Sed in para- quam ex primo principio. Sed in para- diso tamquam in loco facta est, ut sal- diso tamquam in loco facta est, ut sal- tem unum contra multa deprimentia tem unum contra multa deprimentia haberet, ne tristitia absorberetur. haberet, ne tristitia absorberetur.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

AD ALIUD dicendum, quod corpus pri- Ad 4. AD ALIUD dicendum, quod corpus pri- Ad 4. mi hominis quadam beatitudine beatum mi hominis quadam beatitudine beatum

Ad 5. Ad 5.

110 110

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

fuit, et non perfecta, quod scilicet pœ- fuit, et non perfecta, quod scilicet pœ- nam et nocumentum non sentiret si non nam et nocumentum non sentiret si non peccaret et hæc beatitudo non opponi- peccaret et hæc beatitudo non opponi- tur animali corpori, imo convenit ei. tur animali corpori, imo convenit ei.

AD ALIUD dicendum, quod Adam pro- AD ALIUD dicendum, quod Adam pro- cul dubio comedisset de lignis paradisi, cul dubio comedisset de lignis paradisi, si permansisset: quod si non fecisset, si permansisset: quod si non fecisset, peccasset, ut dicit Prosper in libro de peccasset, ut dicit Prosper in libro de

Contemplativa vita, et sic propter pec- Contemplativa vita, et sic propter pec- catum defecisset in comestione, tamen catum defecisset in comestione, tamen digestio fuisset et impuri egestio: sed digestio fuisset et impuri egestio: sed hoc sine immunditia putrefactionis et hoc sine immunditia putrefactionis et foetoris ab eo resolutum fuisset, ut di- foetoris ab eo resolutum fuisset, ut di- cunt Sancti et propter hoc etiam in cunt Sancti et propter hoc etiam in egerendo non fuisset miseriæ subjectus. egerendo non fuisset miseriæ subjectus.

QUESTIO LXXIX QUESTIO LXXIX

De habitatione paradisi quæ corpori Adæ competebat '. De habitatione paradisi quæ corpori Adæ competebat '.

Deinde, Quæritur de habitatione para- Deinde, Quæritur de habitatione para- disi quæ tali corpori congruebat. disi quæ tali corpori congruebat.

1. Et accipiatur dictum Damasceni qui 1. Et accipiatur dictum Damasceni qui in libro II de Fide orthodoxa sic dicit : in libro II de Fide orthodoxa sic dicit : « Quia vero ex visibili et invisibili « Quia vero ex visibili et invisibili creatura conditurus erat Deus hominem creatura conditurus erat Deus hominem secundum propriam imaginem et simili- secundum propriam imaginem et simili- tudinem, sicut quemdam regem et prin- tudinem, sicut quemdam regem et prin- cipem omnis terræ et omnium quæ in cipem omnis terræ et omnium quæ in ea sunt, constituit ante eum velut quam- ea sunt, constituit ante eum velut quam- dam regiam, in qua conversans beatam dam regiam, in qua conversans beatam et divitem omnium haberet vitam. Et et divitem omnium haberet vitam. Et hoc est divinus paradisus, Dei manibus hoc est divinus paradisus, Dei manibus in Eden plantatus, gaudii et exsultatio- in Eden plantatus, gaudii et exsultatio- nis universæ promptuarium. Eden enim nis universæ promptuarium. Eden enim voluptas interpretatur. In Oriente qui- voluptas interpretatur. In Oriente qui- dem omni terra excelsior positus est, dem omni terra excelsior positus est, optima temperie, aere et tenuissimo et optima temperie, aere et tenuissimo et purissimo circumfulgens, plantis semper purissimo circumfulgens, plantis semper floridis ornatus, et bono odore plenus, floridis ornatus, et bono odore plenus, lumine repletus, et universæ sensibilis lumine repletus, et universæ sensibilis venustatis et pulchritudinis superexce- venustatis et pulchritudinis superexce- dens intelligentiam. Divinus profecto dens intelligentiam. Divinus profecto locus, ac dignus ejus qui ad imaginem locus, ac dignus ejus qui ad imaginem Dei creatus fuerat, incolatu, in quo nul- Dei creatus fuerat, incolatu, in quo nul-

1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Senten- 1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Senten- tiarum, Dist XVII, Art. 4. Tom. XXVII hujusce tiarum, Dist XVII, Art. 4. Tom. XXVII hujusce novæ editionis. novæ editionis.

lum erat irrationalium animalium, so- lum erat irrationalium animalium, so- lus vero homo divinarum manuum plas- lus vero homo divinarum manuum plas-

ma 2. » ma 2. »

2. Adhuc, Strabus vero et Beda di- 2. Adhuc, Strabus vero et Beda di- cunt sic «Est locus in Oriente positus, cunt sic «Est locus in Oriente positus, a regionibus quas incolunt homines lon- a regionibus quas incolunt homines lon- go tractu maris secretus, altitudinis tan- go tractu maris secretus, altitudinis tan- tæ ut ad lunarem globum ascendat. » tæ ut ad lunarem globum ascendat. »

3. Adhuc, Josephus dicit sic: « Deus 3. Adhuc, Josephus dicit sic: « Deus ad Orientem plantavit paradisum omni ad Orientem plantavit paradisum omni germinatione florentem, et in hunc locum germinatione florentem, et in hunc locum introduxit Adam et ejus uxorem, præ- introduxit Adam et ejus uxorem, præ- cipiens eis plantationum habere sollici- cipiens eis plantationum habere sollici- tudinem. » tudinem. »

4. Adhuc, Isidorus in libro Etymolo- 4. Adhuc, Isidorus in libro Etymolo- giarum dicit sic : « Paradisus est locus giarum dicit sic : « Paradisus est locus in Orientis partibus constitutus, cujus in Orientis partibus constitutus, cujus vocabulum a Græco in Latinum vertitur. vocabulum a Græco in Latinum vertitur. Hortus porro Hebraice Eden dicitur, Hortus porro Hebraice Eden dicitur, in nostra lingua deliciæ : quod si utrum- in nostra lingua deliciæ : quod si utrum- que junctum fuerit, sonat hortum deli- que junctum fuerit, sonat hortum deli- ciarum. » ciarum. »

Ex his omnibus constat terrenum lo- Ex his omnibus constat terrenum lo- cum esse paradisum. Et hoc tractat Ma- cum esse paradisum. Et hoc tractat Ma- gister in libro II Sententiarum, distinct. gister in libro II Sententiarum, distinct.

2 S. J. DAMASCENUS, Lib. II de Fide orthodoxa, 2 S. J. DAMASCENUS, Lib. II de Fide orthodoxa,

cap. 11. cap. 11.

1æst. I. 1æst. I.

IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XIII, QUÆST. 79. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XIII, QUÆST. 79.

XVII, cap. Hominem autem ita forma- XVII, cap. Hominem autem ita forma- tum,ubi sic dicit : « Intelligitur autem pa- tum,ubi sic dicit : « Intelligitur autem pa- radisus corporalis et localis, in quo homo radisus corporalis et localis, in quo homo locatus est. Tres enim generales de pa- locatus est. Tres enim generales de pa- radiso sententiæ sunt. Una eorum qui radiso sententiæ sunt. Una eorum qui corporaliter intelligi volunt tantum: corporaliter intelligi volunt tantum: alia eorum qui spiritualiter tantum : alia eorum qui spiritualiter tantum : tertia eorum qui utroque modo paradi- tertia eorum qui utroque modo paradi- sum accipiunt. Tertiam mihi placere fa- sum accipiunt. Tertiam mihi placere fa-

teor . » teor . »

Ex his omnibus accipitur, quod para- Ex his omnibus accipitur, quod para- disus est locus amoenitate et deliciis ple- disus est locus amoenitate et deliciis ple- nus, et ideo convenientissimus ad habi- nus, et ideo convenientissimus ad habi- tandum. Fuit enim, ut dicit Augustinus, tandum. Fuit enim, ut dicit Augustinus, abundantia bonorum repletus, optime abundantia bonorum repletus, optime temperatus, et plantis amoenissimis con- temperatus, et plantis amoenissimis con- situs. Unde Augustinus in libro XIV de situs. Unde Augustinus in libro XIV de Civitate Dei : « Quid timere aut dolere Civitate Dei : « Quid timere aut dolere poterant primi parentes in tantorum tanta poterant primi parentes in tantorum tanta affluentia bonorum, ubi non aberat quid- affluentia bonorum, ubi non aberat quid- quam quod bona voluntas concupisce- quam quod bona voluntas concupisce- ret, nec inerat quod carnem animamve ret, nec inerat quod carnem animamve hominis feliciter viventis offenderet 2 ? » hominis feliciter viventis offenderet 2 ? » Adhuc, Isidorus : « Non frigus ibi, sup- Adhuc, Isidorus : « Non frigus ibi, sup- ple excellens, non æstus, supple, excel- ple excellens, non æstus, supple, excel- lens, sed perpetua_aeris temperies. » lens, sed perpetua_aeris temperies. »

Quæritur ergo, Si talis locus aptus Quæritur ergo, Si talis locus aptus est habitationi humanæ ? est habitationi humanæ ?

Et videtur, quod non. Et videtur, quod non.

1. Dicitur enim a Magistro in Historiis, 1. Dicitur enim a Magistro in Historiis, quod in montem Olympum propter alti- quod in montem Olympum propter alti- tudinem Philosophi ascendere non pos- tudinem Philosophi ascendere non pos- sunt, nisi spongias humidas ad nares sunt, nisi spongias humidas ad nares adhibeant, per quas crassiorem aerem adhibeant, per quas crassiorem aerem spirent, quam sit in summitate montis. spirent, quam sit in summitate montis. Ergo multo minus al spiraculum homi- Ergo multo minus al spiraculum homi- nis valet aer paradisi: quia paradisus nis valet aer paradisi: quia paradisus altior est, quam mons Olympus. altior est, quam mons Olympus.

2. Adhuc, Si usque ad lunarem glo- 2. Adhuc, Si usque ad lunarem glo- bum attingat, propter quod dicunt Beda bum attingat, propter quod dicunt Beda et Strabus, quod aquæ diluvii non et Strabus, quod aquæ diluvii non ascenderunt illuc, cum probatum sit per ascenderunt illuc, cum probatum sit per Philosophum, quod ignis undique tan- Philosophum, quod ignis undique tan- git concavum circuli lunæ, tunc de ne- git concavum circuli lunæ, tunc de ne- cessitate stat in igne et sic videtur cum cessitate stat in igne et sic videtur cum

1 Cf. S. AUGUSTINUM, Lib. VIII super Genesim 1 Cf. S. AUGUSTINUM, Lib. VIII super Genesim ad litteram, cap. 1. ad litteram, cap. 1.

111 111

ignis sitvehementis actionis, quodet plan- ignis sitvehementis actionis, quodet plan- tæ exuruntur et aer æstuans efficitur : tæ exuruntur et aer æstuans efficitur : et ita non erit aptissimus ad habitandum. et ita non erit aptissimus ad habitandum.

3. Adhuc, super illud Genesis, 11, 6 : 3. Adhuc, super illud Genesis, 11, 6 : Fons ascendebat de terra, dicit Dama- Fons ascendebat de terra, dicit Dama- scenus, quod fons ille est Oceanus sive scenus, quod fons ille est Oceanus sive Amphitrites. Et si hoc est: tunc opor- Amphitrites. Et si hoc est: tunc opor- tet, quod paradisus sit totus mundus, et tet, quod paradisus sit totus mundus, et non unus determinatus locus. non unus determinatus locus.

4. Adhuc, Objiciunt quidam, quod si 4. Adhuc, Objiciunt quidam, quod si usque ad lunarem globum attingit, se- usque ad lunarem globum attingit, se- quitur quod terra non sit in centro: quia quitur quod terra non sit in centro: quia pars pars terræ est et hoc ab omnibus repu- terræ est et hoc ab omnibus repu- tatur impossibile. tatur impossibile.

: :

5. Adhuc, Cum corpus Adæ delicatis- 5. Adhuc, Cum corpus Adæ delicatis- simum fuerit, et maxime in tempera- simum fuerit, et maxime in tempera- mento, videtur quod minime pro ali- mento, videtur quod minime pro ali- mento competebant ei fructus. mento competebant ei fructus.

6. Adhuc, Videntur opposita dici de 6. Adhuc, Videntur opposita dici de paradiso : flos enim et fructus numquam paradiso : flos enim et fructus numquam sunt simul in planta, sed sucessive: di- sunt simul in planta, sed sucessive: di- citur autem in auctoritate Damasceni, citur autem in auctoritate Damasceni, quod semper erat floridus, et tamen fru- quod semper erat floridus, et tamen fru- ctibus plenus hortus ille qui dicitur pa- ctibus plenus hortus ille qui dicitur pa- radisus. radisus.

ULTERIUS, Quæritur de lignis para- Quæst. 2. ULTERIUS, Quæritur de lignis para- Quæst. 2. disi. disi.

Videtur enim, quod de ligno scientiæ Videtur enim, quod de ligno scientiæ boni et mali non indiguit: quia boni et mali non indiguit: quia

1. Dicit Augustinus super Genesim ad 1. Dicit Augustinus super Genesim ad litteram, quod « Deus Adam spirituali litteram, quod « Deus Adam spirituali mente præditum fecit :» et sic nullo indi- mente præditum fecit :» et sic nullo indi- guit sibi conferente scientiam. guit sibi conferente scientiam.

2. Adhuc, Occasio ruinæ fuit: et sic 2. Adhuc, Occasio ruinæ fuit: et sic de loco ubi feliciter vivere debuit: amo. de loco ubi feliciter vivere debuit: amo. vendum fore videbatur. vendum fore videbatur.

ULTERIUS, Quæritur de ligno vitæ. ULTERIUS, Quæritur de ligno vitæ.

Homo enim ex hoc quod erat adimagi- Homo enim ex hoc quod erat adimagi- nem Dei, perfectam et sufficientem cau- nem Dei, perfectam et sufficientem cau- sam habuit immortalitatis et vitæ: su- sam habuit immortalitatis et vitæ: su- perfluum ergo videtur, quod addatur li- perfluum ergo videtur, quod addatur li- gnum vitæ ad vitæ continuationem. gnum vitæ ad vitæ continuationem.

10 10

Qur st. 3. Qur st. 3.

ADHUC, De aliis lignis similiter quæri- Quæst. 4. ADHUC, De aliis lignis similiter quæri- Quæst. 4.

2 S. AUGUSTINUS, Lib. XIV de Civitate Dei, cap. 2 S. AUGUSTINUS, Lib. XIV de Civitate Dei, cap.

Solutio. Solutio.

Ad 1. Ad 1.

112 112

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

tur, de quihus comedere jubebatur: erat tur, de quihus comedere jubebatur: erat enim, ut dicit Augustinus, tunc immor- enim, ut dicit Augustinus, tunc immor- talis ergo a corpore ejus nihil poterat talis ergo a corpore ejus nihil poterat deperdi : comestio autem est ad restau- deperdi : comestio autem est ad restau- rationem deperditi: frustra ergo planta- rationem deperditi: frustra ergo planta- ta sunt ibi ligna de quibus debebat com- ta sunt ibi ligna de quibus debebat com- edere quia inutilis fuit sibi comestio, edere quia inutilis fuit sibi comestio, et inutile non potest esse in operibus et inutile non potest esse in operibus

Dei. Dei.

SOLUTIO. Dicendum cum Magistro in SOLUTIO. Dicendum cum Magistro in libro II Sententiarum, distinct. XVII, libro II Sententiarum, distinct. XVII, cap. Hominem autem ita formatum, cap. Hominem autem ita formatum, quod tres sunt sententiæ Sanctorum de quod tres sunt sententiæ Sanctorum de paradiso, sicut dictum est in objiciendo. paradiso, sicut dictum est in objiciendo. Est enim paradisus locus deliciarum spi- Est enim paradisus locus deliciarum spi- ritus. II ad Corinth. XII, 3 et 4 : Scio ritus. II ad Corinth. XII, 3 et 4 : Scio hujusmodi hominem (sive in corpore, hujusmodi hominem (sive in corpore, nescio, sive extra corpus, nescio, Deus nescio, sive extra corpus, nescio, Deus scit) quoniam raptus est in paradisum, scit) quoniam raptus est in paradisum, et audivit arcana verba, quæ non licet et audivit arcana verba, quæ non licet homini loqui. Est paradisus corporum in homini loqui. Est paradisus corporum in Oriente, sequestratus a nostra habitabi- Oriente, sequestratus a nostra habitabi- li, quem Dominus tertia die plantavit, li, quem Dominus tertia die plantavit, quando dixit Germinet terra herbam quando dixit Germinet terra herbam virentem et facientem semen, et lignum virentem et facientem semen, et lignum pomiferum faciens fructum juxta genus pomiferum faciens fructum juxta genus suum 1. Et ideo, sicut dicunt Sancti, suum 1. Et ideo, sicut dicunt Sancti, sub differentia temporis præteriti plus- sub differentia temporis præteriti plus- quam perfecti dicit Moyses: Plantaverat quam perfecti dicit Moyses: Plantaverat autem Dominus Deus paradisum volu- autem Dominus Deus paradisum volu- ptatis a principio: in quo posuit homi- ptatis a principio: in quo posuit homi- nem quem formaverat 2. Et conceden- nem quem formaverat 2. Et conceden- dum est secundum dicta Sanctorum quod dum est secundum dicta Sanctorum quod ille locus affluentia bonorum copiosissi- ille locus affluentia bonorum copiosissi- mus est, irrigatione fontis jucundissi- mus est, irrigatione fontis jucundissi- mus, floribus amoenissimus, tempera- mus, floribus amoenissimus, tempera- mento sanissimus, sicut dicunt Sancti. mento sanissimus, sicut dicunt Sancti. Est etiam paradisus locus simul sprituum Est etiam paradisus locus simul sprituum et corporum sed hoc non facit alium et corporum sed hoc non facit alium paradisum, licet faciat aliam sententiam paradisum, licet faciat aliam sententiam de paradiso. de paradiso.

Ad quæst. 1. AD PRIMUM ergo quod quæritur, di- Ad quæst. 1. AD PRIMUM ergo quod quæritur, di- cendum quod aliud est in paradiso, et cendum quod aliud est in paradiso, et aliud in monte Olympo. Paradisus enim aliud in monte Olympo. Paradisus enim fontem habet rigantem universam super- fontem habet rigantem universam super-