IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XII, QUÆST. 71. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XII, QUÆST. 71.

27 27

QUÆSTIO LXXI. QUÆSTIO LXXI.

Quot et quibus modis anima dicitur imago et similitudo Dei, sive Quot et quibus modis anima dicitur imago et similitudo Dei, sive ad imaginem et similitudinem ' ? ad imaginem et similitudinem ' ?

contra. contra.

Deinde, Quæritur ratione ejus quod Deinde, Quæritur ratione ejus quod dicit Magister in libro II Sententiarum, dicit Magister in libro II Sententiarum, distinct. XVI, cap. Imago autem et si- distinct. XVI, cap. Imago autem et si- militudo. Quot et quibus modis anima militudo. Quot et quibus modis anima dicitur imago et similitudo Dei, sive ad dicitur imago et similitudo Dei, sive ad imaginem et similitudinem? imaginem et similitudinem?

Videtur enim anima non esse imago. Videtur enim anima non esse imago. 1. Dicit enim Hilarius in libro de Syno- 1. Dicit enim Hilarius in libro de Syno- dis « Imago est rei ad rem coæquandæ dis « Imago est rei ad rem coæquandæ imaginata et indiscreta similitudo, sive imaginata et indiscreta similitudo, sive species indifferens. » Constat, quod hoc species indifferens. » Constat, quod hoc modo anima non est imago Dei: quia modo anima non est imago Dei: quia sic a Deo non differret, sed æquaretur sic a Deo non differret, sed æquaretur ei quod esse non potest. ei quod esse non potest.

: :

2. Adhuc, Hugo de sancto Victore 2. Adhuc, Hugo de sancto Victore dicit, quod « imago ad figuram perti- dicit, quod « imago ad figuram perti- net. » Nulla figura communis est Dei et net. » Nulla figura communis est Dei et animæ. Ergo anima nec imago nec ad animæ. Ergo anima nec imago nec ad imaginem Dei est. imaginem Dei est.

3. Adhuc, Augustinus in libro 3. Adhuc, Augustinus in libro LXXXIII Quæstionum : « Imago dicitur LXXXIII Quæstionum : « Imago dicitur similitudo expressa 2. » Sed nec in forma similitudo expressa 2. » Sed nec in forma substantiali, nec accidentali similitudo substantiali, nec accidentali similitudo potest esse inter Deum et animam. Ergo potest esse inter Deum et animam. Ergo anima non potest esse imago vel ad anima non potest esse imago vel ad imaginem Dei. imaginem Dei.

CONTRA: CONTRA:

Cassiodorus super illud Psalmi xXXVIII, Cassiodorus super illud Psalmi xXXVIII, 7 In imagine pertransit homo, dicit 7 In imagine pertransit homo, dicit sic «Quomodo posset esse, quod animæ sic «Quomodo posset esse, quod animæ hominum mortis termino clauderentur, hominum mortis termino clauderentur,

1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in I Senten- 1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in I Senten- tiarum, Dist. III, Tom. XXV hujusce novæ tiarum, Dist. III, Tom. XXV hujusce novæ editionis. Cf. etiam comment. in II Sententia- editionis. Cf. etiam comment. in II Sententia- rum, Dist. XVI, Art. 1. Tom. XXVII. rum, Dist. XVI, Art. 1. Tom. XXVII.

quæ sunt imago Dei? imago enim Dei quæ sunt imago Dei? imago enim Dei mortis termino claudi non potest. » Ex mortis termino claudi non potest. » Ex hoc accipitur, quod anima secundum hoc accipitur, quod anima secundum immortalitatem imago Dei est. immortalitatem imago Dei est.

ULTERIUS quæritur, Si soli animæ Quæst. 1. ULTERIUS quæritur, Si soli animæ Quæst. 1. rationali conveniat imago Dei esse, vel rationali conveniat imago Dei esse, vel ad imaginem? ad imaginem?

Et videtur, quod non ? Et videtur, quod non ?

1. In aliis enim creaturis convenientia 1. In aliis enim creaturis convenientia est ad tres personas in unitate essentiæ, est ad tres personas in unitate essentiæ, sicut in anima, sicut dicit Augustinus, sicut in anima, sicut dicit Augustinus, per unitatem, veritatem, et bonitatem. per unitatem, veritatem, et bonitatem. Dicit enim, quod omne creatum est Dicit enim, quod omne creatum est unum, verum, et bonum et unum at- unum, verum, et bonum et unum at- tribuitur Patri, et verum Filio, et bo- tribuitur Patri, et verum Filio, et bo- num Spiritui sancto. num Spiritui sancto.

2 Adhuc, De Angelo dicit Gregorius 2 Adhuc, De Angelo dicit Gregorius in libro XXXII Moralium, quod « quanto in libro XXXII Moralium, quod « quanto in eo subtilior est natura, eo imago Dei in eo subtilior est natura, eo imago Dei insinuatur in eo subtilius expressa ³. »> insinuatur in eo subtilius expressa ³. »>

3. Adhuc, Anima sensibilis imitatur 3. Adhuc, Anima sensibilis imitatur Deum in potentia cognoscendi, et in po- Deum in potentia cognoscendi, et in po- tentia diligendi. Ergo videtur, quod sit tentia diligendi. Ergo videtur, quod sit ad imaginem Dei sicut anima rationalis. ad imaginem Dei sicut anima rationalis. CONTRA: CONTRA:

Augustinus in sermone de imagine : Augustinus in sermone de imagine : «< Nulli alii creaturæ dedit, quod sit ad «< Nulli alii creaturæ dedit, quod sit ad imaginem, nisi homini secundum ratio- imaginem, nisi homini secundum ratio-

nem. » nem. »

2 S. AUGUSTINUS, Lib. LXXXIII Quæstionum, 2 S. AUGUSTINUS, Lib. LXXXIII Quæstionum, Quæst. 74. Quæst. 74.

3 S. GREGORIUS MAGNUS, Lib. XXXII Moralium, 3 S. GREGORIUS MAGNUS, Lib. XXXII Moralium, capp. 24 et 25. capp. 24 et 25.

Sed contra. Sed contra.

Quæst. 2. Quæst. 2.

Quæst. 3. Quæst. 3.

28 28

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

ULTERIUS quæritur, Quæ differentia ULTERIUS quæritur, Quæ differentia sit inter esse imaginem, et esse ad ima- sit inter esse imaginem, et esse ad ima- ginem ? ginem ?

1. Videtur dicere Magister in libro 1. Videtur dicere Magister in libro Il Sententiarum, distinct. XVI, cap. Fi- Il Sententiarum, distinct. XVI, cap. Fi- lius, quod Filius dicitur imago proprie, lius, quod Filius dicitur imago proprie, sicut in primo libro, tractatu de his sicut in primo libro, tractatu de his quæ proprie dicuntur de Filio, ostensum quæ proprie dicuntur de Filio, ostensum est. Homo autem ad imaginem et non est. Homo autem ad imaginem et non imago, ut sic notetur distinctio inter imago, ut sic notetur distinctio inter hominem et Filium, creatum et geni- hominem et Filium, creatum et geni- tum. Sed videtur, quod homo sit ad tum. Sed videtur, quod homo sit ad imaginem quæ est Filius: quia ita dicit imaginem quæ est Filius: quia ita dicit Augustinus super Genesim, in Glossa Augustinus super Genesim, in Glossa quæ est, « Imago Dei ad cujus simili- quæ est, « Imago Dei ad cujus simili- tudinem factus est homo, non nisi Sal- tudinem factus est homo, non nisi Sal- vator noster qui est primogenitus omnis vator noster qui est primogenitus omnis

creaturæ. » creaturæ. »

2. Adhuc, II ad Corinth. 1, 18: Nos 2. Adhuc, II ad Corinth. 1, 18: Nos omnes revelata facie gloriam Domini omnes revelata facie gloriam Domini speculantes, id eamdem imaginem trans- speculantes, id eamdem imaginem trans- formamur, a claritate in claritatem, formamur, a claritate in claritatem, tamquam a Domini Spiritu. tamquam a Domini Spiritu.

3. Adhuc, Ad Roman. vII, 29 et 30: 3. Adhuc, Ad Roman. vII, 29 et 30: Quos præscivit, et prædestinavit confor- Quos præscivit, et prædestinavit confor- mes fieri imaginis Filii sui,... hos et vo- mes fieri imaginis Filii sui,... hos et vo- cavit. Ergo videtur, quod non solum Filius, cavit. Ergo videtur, quod non solum Filius, sed etiam homo efficiatur imago Dei. sed etiam homo efficiatur imago Dei.

ULTERIUS adhuc quæritur, Quæ sit ULTERIUS adhuc quæritur, Quæ sit differentia inter esse ad imaginem, et differentia inter esse ad imaginem, et inter esse ad similitudinem ? inter esse ad similitudinem ?

1. Dicit enim Augustinus in libro 1. Dicit enim Augustinus in libro LXXXIII Quæstionum, quod « ubi est LXXXIII Quæstionum, quod « ubi est imago, ibi est similitudo: sed non con- imago, ibi est similitudo: sed non con- vertitur ¹. » Ergo videtur, quod similitu- vertitur ¹. » Ergo videtur, quod similitu- do generalis sit ad imaginem. do generalis sit ad imaginem.

2. Adhuc, II ad Corinth. IV, 4, super 2. Adhuc, II ad Corinth. IV, 4, super illud Ut non fulgeat illis illuminatio illud Ut non fulgeat illis illuminatio Evangelii gloriæ Christi, qui est imago Evangelii gloriæ Christi, qui est imago Dei: ubi Glossa, « Ubi imago, continuo Dei: ubi Glossa, « Ubi imago, continuo similitudo: sed non convertitur, quod similitudo: sed non convertitur, quod ubi similitudo, continuo imago. » In du- ubi similitudo, continuo imago. » In du- obus enim ovis est similitudo: neutrum obus enim ovis est similitudo: neutrum tamen est imago alterius. tamen est imago alterius.

1 S. AUGUSTINUS, Lib. LXXXIII Quæstionum, 1 S. AUGUSTINUS, Lib. LXXXIII Quæstionum, Quæst. 74. Quæst. 74.

* IDEM, Ibidem, Quæst. 51. * IDEM, Ibidem, Quæst. 51.

CONTRA: CONTRA:

1. 1.

Se Se

Genesim: Genesim:

Glossa Bedæ super Glossa Bedæ super Imago dicitur quantum ad naturalia, Imago dicitur quantum ad naturalia, similitudo quantum ad gratuita. »> similitudo quantum ad gratuita. »>

« «

2. Adhuc, Hugo de sancto Victore in 2. Adhuc, Hugo de sancto Victore in Sententiis: « Quia omnia in ipsa anima Sententiis: « Quia omnia in ipsa anima sunt, secundum sapientiam est similitu- sunt, secundum sapientiam est similitu- do quia una et simplex dicitur esse do quia una et simplex dicitur esse secundum essentiam, est imago. » secundum essentiam, est imago. » 3. Aliter, Iterum dicit Cassiodorus sic: 3. Aliter, Iterum dicit Cassiodorus sic: «Imago attenditur secundum immortalita- «Imago attenditur secundum immortalita- tem, similitudo secundum simplicitatem. » tem, similitudo secundum simplicitatem. »

ULTERIUS quæritur, Secundum quid ULTERIUS quæritur, Secundum quid conveniat animæ quod sit ad imaginem, conveniat animæ quod sit ad imaginem, vel etiam homini ? vel etiam homini ?

Et videtur, quod secundum corpus Et videtur, quod secundum corpus conveniat homini. Augustinus in libro conveniat homini. Augustinus in libro LXXXIII Quæstionum : « In exteriori LXXXIII Quæstionum : « In exteriori homine quædam trinitas reperitur, etsi homine quædam trinitas reperitur, etsi non ita expressa sicut in interiori. Quia non ita expressa sicut in interiori. Quia tale est corpus, ut ad contemplandum tale est corpus, ut ad contemplandum cœlum sit aptius, magis in hoc ad ima- cœlum sit aptius, magis in hoc ad ima- ginem et similitudinem Dei quam cæte- ginem et similitudinem Dei quam cæte- ra corpora animalium facta sint, jure ra corpora animalium facta sint, jure videri potest 2. » videri potest 2. »

CONTRA: CONTRA:

1. Beda in Glossa super Genesim : 1. Beda in Glossa super Genesim : « Ad imaginem Dei dicitur esse homo « Ad imaginem Dei dicitur esse homo secundum illam partem animæ qua in secundum illam partem animæ qua in rationalibus antecellit. >> rationalibus antecellit. >>

2. Adhuc, Augustinus in libro XIV 2. Adhuc, Augustinus in libro XIV de Trinitate Illa pars animæ imago de Trinitate Illa pars animæ imago Dei dicitur esse, secundum quam anima Dei dicitur esse, secundum quam anima ejus particeps esse potest . » Sed anima ejus particeps esse potest . » Sed anima particeps Dei esse non potest nisi secun- particeps Dei esse non potest nisi secun- dum mentem. Ergo non dicitur imago dum mentem. Ergo non dicitur imago nisi secundum mentem. nisi secundum mentem.

CONTRA: CONTRA:

1. Augustinus in libro de XII de Trini- 1. Augustinus in libro de XII de Trini- tate: « Cum in natura mentis hu- tate: « Cum in natura mentis hu- manæ quærimus trinitatem, in tota manæ quærimus trinitatem, in tota quærimus, non separantes actionem ra- quærimus, non separantes actionem ra- tionis in temporalibus ab actione ratio- tionis in temporalibus ab actione ratio- nis quæ contemplatur æterna ‘. » Ex nis quæ contemplatur æterna ‘. » Ex

3 IDEM, Lib. XIV de Trinitate, cap. 7. 3 IDEM, Lib. XIV de Trinitate, cap. 7. IDEM, Ibidem, Lib. XII, cap. 3. IDEM, Ibidem, Lib. XII, cap. 3.

180st. 5. 180st. 5.

contra. contra.

lutio. lutio.

d 1. d 1.

IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XII, QUÆST. 71. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XII, QUÆST. 71.

hoc accipitur, quod et secundum partem hoc accipitur, quod et secundum partem rationis inferiorem et secundum partem rationis inferiorem et secundum partem superiorem dicitur imago. superiorem dicitur imago.

2. Adhuc, In exterioribus tam vir 2. Adhuc, In exterioribus tam vir quam mulier dicuntur ad imaginem. quam mulier dicuntur ad imaginem. Ergo similiter in interioribus: sed in Ergo similiter in interioribus: sed in interioribus portio inferior dicitur mu- interioribus portio inferior dicitur mu- lier, et superior vir: ergo tam secun- lier, et superior vir: ergo tam secun- dum inferiorem quam secundum supe- dum inferiorem quam secundum supe- riorem partem rationis dicetur homo ad riorem partem rationis dicetur homo ad imaginem Dei. imaginem Dei.

ULTERIUS quæritur, Utrum anima ra- ULTERIUS quæritur, Utrum anima ra- tionalis sive homo dicatur ad imaginem tionalis sive homo dicatur ad imaginem secundum quod refertur ad se, vel se- secundum quod refertur ad se, vel se- cundum quod refertur ad Deum ? cundum quod refertur ad Deum ?

Et videtur, quod secundum quod re- Et videtur, quod secundum quod re- fertur ad se. Augustinus in libro XIV de fertur ad se. Augustinus in libro XIV de Trinitate «Ecce mens meminit sui, Trinitate «Ecce mens meminit sui, intelligit se, diligit se: hoc si cernimus, intelligit se, diligit se: hoc si cernimus, cernimus trinitatem, nondum quidem cernimus trinitatem, nondum quidem Deum, sed jam imaginem Dei ¹. » Ergo Deum, sed jam imaginem Dei ¹. » Ergo anima ad imaginem est secundum quod anima ad imaginem est secundum quod refertur ad seipsam. refertur ad seipsam.

CONTRA: CONTRA:

Augustinus, ibidem: « Hæc trinitas Augustinus, ibidem: « Hæc trinitas mentis non propterea Dei imago est, mentis non propterea Dei imago est, quia sui meminit mens et intelligit ac quia sui meminit mens et intelligit ac diligit se, sed quia potest etiam memi- diligit se, sed quia potest etiam memi- nisse et intelligere et diligere eum a quo nisse et intelligere et diligere eum a quo facta est. » Ergo non est trinitas in ani- facta est. » Ergo non est trinitas in ani- ma, nisi secundum quod refertur ad ma, nisi secundum quod refertur ad Deum. Deum.

SOLUTIO. Dicendum, quod si imago SOLUTIO. Dicendum, quod si imago propriissime accipitur secundum defini- propriissime accipitur secundum defini- tionem Hilarii, tunc nihil creatum potest tionem Hilarii, tunc nihil creatum potest esse imago Dei, sed solus Filius hoc esse imago Dei, sed solus Filius hoc modo erit imago Patris, sicut ostensum modo erit imago Patris, sicut ostensum est in primo libro Sententiarum, tractatu est in primo libro Sententiarum, tractatu de his quæ proprie conveniunt Filio. Si de his quæ proprie conveniunt Filio. Si autem accipitur imago ut imitans in ali- autem accipitur imago ut imitans in ali- quo, non æquans prototypum: tunc quo, non æquans prototypum: tunc nihil impedit, quin homo sit ad imagi- nihil impedit, quin homo sit ad imagi- nem Dei: nihil enim prohibet, quin nem Dei: nihil enim prohibet, quin imitetur (ut dicit Magister in libro I Sen- imitetur (ut dicit Magister in libro I Sen- tentiarum, distinct. III) tres personas tentiarum, distinct. III) tres personas

1 S. AUGUSTINUS, Lib. XIV ds Trinitate, cap. 8. 1 S. AUGUSTINUS, Lib. XIV ds Trinitate, cap. 8.

29 29

29 29

in una essentia, et ordinem naturæ qui in una essentia, et ordinem naturæ qui est in tribus personis, in hoc, quod sic- est in tribus personis, in hoc, quod sic- ut ex Patre Filius, et ex Patre et Filio ut ex Patre Filius, et ex Patre et Filio Spiritus sanctus, et sunt unius essentiæ Spiritus sanctus, et sunt unius essentiæ et unius substantiæ: ita ex mente sive et unius substantiæ: ita ex mente sive ex memoria sit intelligentia sive notitia, ex memoria sit intelligentia sive notitia, et ex memoria sive mente et intelligentia et ex memoria sive mente et intelligentia procedat amor sive voluntas naturalis. procedat amor sive voluntas naturalis. Et sicut Pater totus est in Filio, et Filius Et sicut Pater totus est in Filio, et Filius in Patre: ita tota mens sive memoria est in Patre: ita tota mens sive memoria est in intelligentia, et e converso intelli- in intelligentia, et e converso intelli- gentia in memoria, et in utroque amor, gentia in memoria, et in utroque amor, et e converso memoria et intelligentia et e converso memoria et intelligentia in amore naturali quæ ab ipso procedit. in amore naturali quæ ab ipso procedit. Et sicut tres personæ una sunt essentia Et sicut tres personæ una sunt essentia et una substantia in divinitate, ita po- et una substantia in divinitate, ita po- tentiæ in anima rationali sunt una essen- tentiæ in anima rationali sunt una essen- tia, una substantia, una vita, et una tia, una substantia, una vita, et una anima: et in hoc dicitur anima rationalis anima: et in hoc dicitur anima rationalis non imago, sed ad imaginem Trinitatis. non imago, sed ad imaginem Trinitatis.

AD ALIUD dicendum, quod nulla figura AD ALIUD dicendum, quod nulla figura est nisi in corporalibus si proprie suma- est nisi in corporalibus si proprie suma- tur figura secundum quod figura defini- tur figura secundum quod figura defini- tur, quod est terminatio quanti sive tur, quod est terminatio quanti sive quantitas terminata. Sic enim priori quantitas terminata. Sic enim priori modo dicta in prædicamento qualitatis modo dicta in prædicamento qualitatis est, sicut dicit Aristoteles in Prædica- est, sicut dicit Aristoteles in Prædica- mentis, quod quarta species qualitatis mentis, quod quarta species qualitatis est forma, vel circa hoc aliquid constans est forma, vel circa hoc aliquid constans figura. Secundo autem modo dicta, est figura. Secundo autem modo dicta, est in prædicamento quantitatis sicut trigo- in prædicamento quantitatis sicut trigo- num, et tetragonum, et sicut aliæ figuræ num, et tetragonum, et sicut aliæ figuræ geometricæ. Si autem accipiatur figura geometricæ. Si autem accipiatur figura symbolice, hoc modo quod dicit Diony- symbolice, hoc modo quod dicit Diony- sius in epistola ad Timotheum, quod sius in epistola ad Timotheum, quod corporalia per dissimiles similitudines ad corporalia per dissimiles similitudines ad spiritualia referuntur, sicut Christus di- spiritualia referuntur, sicut Christus di- citur petra propter veritatis soliditatem : citur petra propter veritatis soliditatem : cum tamen soliditas dissimiliter sit in cum tamen soliditas dissimiliter sit in petra, et in veritate: sic nihil prohibet petra, et in veritate: sic nihil prohibet figuram esse in spiritualibus et in imagi- figuram esse in spiritualibus et in imagi- ne, spirituali configuratione trium poten- ne, spirituali configuratione trium poten- tiarum in una anima, sicut est trium tiarum in una anima, sicut est trium personarum in una divina essentia, ut personarum in una divina essentia, ut paulo ante dictum est. paulo ante dictum est.

AD ALIUD dicendum, quod imago ex- AD ALIUD dicendum, quod imago ex- pressa ibi non est, sed imitativa, ut di- pressa ibi non est, sed imitativa, ut di-

2 IDEM, Ibidem, cap. 12. 2 IDEM, Ibidem, cap. 12.

Ad 2. Ad 2.

Ad 3. Ad 3.

Ad object. Ad object.

Ad quæst. 1. Ad quæst. 1.

Ad 1. Ad 1.

Ad 2. Ad 2.

30 30

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

ctum est. Et propter hoc dicit Magister ctum est. Et propter hoc dicit Magister in libro 1 Sententiarum, distinct. IV, in libro 1 Sententiarum, distinct. IV, quod est similitudo exigua, eo quod alia quod est similitudo exigua, eo quod alia non potest esse inter creaturam et crea- non potest esse inter creaturam et crea- torem nisi exigua. torem nisi exigua.

ID QUOD contra objicitur, concedendum ID QUOD contra objicitur, concedendum est solus enim Deus, ut dicitur, I ad est solus enim Deus, ut dicitur, I ad Timoth. vi, 16, per naturam habet im- Timoth. vi, 16, per naturam habet im- mortalitatem. Omnia autem alia quæ mortalitatem. Omnia autem alia quæ creata sunt, ut dicit Plato in Timæo, si creata sunt, ut dicit Plato in Timæo, si sunt immortalia, immortalitatem acci- sunt immortalia, immortalitatem acci- piunt ex Dei bona voluntate. Et ideo piunt ex Dei bona voluntate. Et ideo dicit Damascenus in libro II de Fide dicit Damascenus in libro II de Fide orthodoxa, quod « Angelus ex gratia, orthodoxa, quod « Angelus ex gratia, non natura est immortalitatem susci non natura est immortalitatem susci piens. » Et quia anima rationalis etiam piens. » Et quia anima rationalis etiam suscipit immortalitatem ex gratia, ideo suscipit immortalitatem ex gratia, ideo dicit Cassiodorus, quod in hoc imitatur dicit Cassiodorus, quod in hoc imitatur immortalitatem divinam, et est imago immortalitatem divinam, et est imago ejus. ejus.

AD ID quod ulterius quæritur, dicen- AD ID quod ulterius quæritur, dicen- dum, quod sola anima rationalis est ad dum, quod sola anima rationalis est ad imaginem Dei, sicut dicit Augustinus. imaginem Dei, sicut dicit Augustinus. Imitatio autem quæ est in aliis creaturis Imitatio autem quæ est in aliis creaturis in unitate, veritate, bonitate, dicitur ve- in unitate, veritate, bonitate, dicitur ve- stigium et non imago, eo quod non per- stigium et non imago, eo quod non per- fecte imitatur: licet enim imitetur in fecte imitatur: licet enim imitetur in tribus quæ appropriantur tribus personis, tribus quæ appropriantur tribus personis, tamen in ordine naturæ quæ est inter tamen in ordine naturæ quæ est inter tres personas, non imitatur. tres personas, non imitatur.

AD ID quod objicitur de Angelo, di- AD ID quod objicitur de Angelo, di- cendum quod nec in Angelo sufficiens cendum quod nec in Angelo sufficiens imitatio est quia licet Angelus imitetur imitatio est quia licet Angelus imitetur in tribus potentiis et ordine earum, in tribus potentiis et ordine earum, tamen in hoc non imitatur, quod Ange- tamen in hoc non imitatur, quod Ange- lus sit vita alicujus sibi conjuncti, sicut lus sit vita alicujus sibi conjuncti, sicut Deus est vita omnium, et sicut anima Deus est vita omnium, et sicut anima vivificat corpus sibi conjunctum. Et ideo vivificat corpus sibi conjunctum. Et ideo Augustinus in sermone de imagine osten- Augustinus in sermone de imagine osten- dens differentiam secundum quam ima- dens differentiam secundum quam ima- go est Filius Patris, et secundum quam go est Filius Patris, et secundum quam homo est ad imaginem, dicit quod ima- homo est ad imaginem, dicit quod ima- go imperatoris aliter est in filio suo, go imperatoris aliter est in filio suo, quia ibi est per naturam et expressa, et quia ibi est per naturam et expressa, et aliter est in solido aureo, ubi sicut dicit aliter est in solido aureo, ubi sicut dicit

I ad Timoth. VI, 16: Qui solus habet immor- I ad Timoth. VI, 16: Qui solus habet immor- talitatem, et lucem inhabitat inaccessibilem. talitatem, et lucem inhabitat inaccessibilem.

Aristoteles in I Politicorum, est in si- Aristoteles in I Politicorum, est in si- gnum æqui ponderis, et puritatis. Et ita gnum æqui ponderis, et puritatis. Et ita est in homine per gratiæ impressionem est in homine per gratiæ impressionem in signum divinæ imitationis. Matth. in signum divinæ imitationis. Matth. XXII, 20 et 21 Cujus est imago hæc XXII, 20 et 21 Cujus est imago hæc et superscriptio ? Dicunt ei: Cæsaris. et superscriptio ? Dicunt ei: Cæsaris. Et statim subinfert: Reddite ergo quæ Et statim subinfert: Reddite ergo quæ sunt Cæsaris Cæsari, et quæ sunt Dei sunt Cæsaris Cæsari, et quæ sunt Dei Deo. Deo.

AD ALIUD dicendum, quod memoria, AD ALIUD dicendum, quod memoria, notitia, amor animæ sensibilis in actu notitia, amor animæ sensibilis in actu immediate in Deum referri non possunt, immediate in Deum referri non possunt, sed in aliquod sensibile. Et cum imago sed in aliquod sensibile. Et cum imago dicatur ab imitatione actuali immediate dicatur ab imitatione actuali immediate in Deum relata, imago Dei in anima in Deum relata, imago Dei in anima sensibili esse non potest: sed talis imi- sensibili esse non potest: sed talis imi- tatio erit vestigium. tatio erit vestigium.

ID QUOD in contrarium est, procedit: Ad ID QUOD in contrarium est, procedit: Ad quia concedendum est. quia concedendum est.

AD ID quod ulterius quæritur, Utrum Ad AD ID quod ulterius quæritur, Utrum Ad homo sit imago vel ad imaginem? homo sit imago vel ad imaginem?

Dicendum, quod non est imago, sed Dicendum, quod non est imago, sed ad imaginem ut præpositio ad, quæ ad imaginem ut præpositio ad, quæ transitiva est, notet diversitatem essen- transitiva est, notet diversitatem essen- tiæ imitantis unam essentiam in tribus tiæ imitantis unam essentiam in tribus personis per imaginem creationis et personis per imaginem creationis et similitudinis, ut dicit Glossa super illud similitudinis, ut dicit Glossa super illud Psalmi, 1V, 7 : Signatum est super nos Psalmi, 1V, 7 : Signatum est super nos lumen vultus tui, Domine: Filius vero lumen vultus tui, Domine: Filius vero propter oppositam rationem, quia scilicet propter oppositam rationem, quia scilicet est in eadem essentia cum Patre, et est in eadem essentia cum Patre, et similitudo ejus expressa, est imago, et similitudo ejus expressa, est imago, et non ad imaginem. non ad imaginem.

AD ID vero quod objicitur per Augu- AD ID vero quod objicitur per Augu- stinum, dicendum quod non loquitur stinum, dicendum quod non loquitur de imagine similitudinis in naturalibus, de imagine similitudinis in naturalibus, sed loquitur de imitatione similitudinis sed loquitur de imitatione similitudinis ad Christum hominem in operibus meri- ad Christum hominem in operibus meri- toriis et gratiæ, ad quem imitandum toriis et gratiæ, ad quem imitandum factus est homo. Eccle. XII, 13: Deum factus est homo. Eccle. XII, 13: Deum time, et mandata ejus observa: hoc est time, et mandata ejus observa: hoc est enim omnis homo. Glossa, « Ad hoc est enim omnis homo. Glossa, « Ad hoc est omnis homo. » omnis homo. »

SIMILITER loquitur illud quod addu- SIMILITER loquitur illud quod addu- ctum est de epist. II ad Corinth. 111, 18 ctum est de epist. II ad Corinth. 111, 18

8 S. J. DAMASCENUS, Lib. II de Fide orthodoxa, 8 S. J. DAMASCENUS, Lib. II de Fide orthodoxa, cap. 4. cap. 4.

d 3. d 3.

uæst. 3. uæst. 3. object 1. object 1.

bject. 2. bject. 2.

bject. 3. bject. 3.

18 st.4. 18 st.4.

IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XII, QUÆST. 71. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XII, QUÆST. 71.

loquitur enim ibi de similitudine et imi- loquitur enim ibi de similitudine et imi- tatione secundum gratiam, et præcipue tatione secundum gratiam, et præcipue in contemplatione veritatis. in contemplatione veritatis.

EODEM modo loquitur in epist. ad Roma- EODEM modo loquitur in epist. ad Roma- nos, vi, 29 et 30. Homo enim imitando nos, vi, 29 et 30. Homo enim imitando in gratia, non efficitur imago essentialis in gratia, non efficitur imago essentialis Dei, sed efficitur imago per conformi- Dei, sed efficitur imago per conformi- tatem in gratia. tatem in gratia.

AD ID quod ulterius quæritur, dicen- AD ID quod ulterius quæritur, dicen- dum quod secundum Augustinum et dum quod secundum Augustinum et Bedam, imago proprie est in naturalibus Bedam, imago proprie est in naturalibus potentiis rationalis animæ: quia in illis potentiis rationalis animæ: quia in illis est quantitas virtutis, licet ibi non sit est quantitas virtutis, licet ibi non sit quantitas molis, ut dicit Augustinus: et quantitas molis, ut dicit Augustinus: et est imitatio naturæ quantum ad origi- est imitatio naturæ quantum ad origi- nem qua altera est ex altera, non qua nem qua altera est ex altera, non qua altera prior est altera, sicut in divinis altera prior est altera, sicut in divinis personis. Similitudo autem refertur ad personis. Similitudo autem refertur ad conformitatem in gratia, quæ superdu- conformitatem in gratia, quæ superdu- citur naturæ sicut qualitas, eo quod, citur naturæ sicut qualitas, eo quod, sicut dicit Philosophus, similitudo est sicut dicit Philosophus, similitudo est rerum differentium eadem qualitas. rerum differentium eadem qualitas.

SIMILITER dicendum est de dicto Hu- SIMILITER dicendum est de dicto Hu- gonis, quod ille refert imaginem ad natu- gonis, quod ille refert imaginem ad natu- ralia, et similitudinem ad gratuita: et ralia, et similitudinem ad gratuita: et ideo dicit, quod similitudo est in capaci- ideo dicit, quod similitudo est in capaci- tate sapientiæ et gratiæ: imaginem au- tate sapientiæ et gratiæ: imaginem au- tem refert ad simplicitatem essentiæ in tem refert ad simplicitatem essentiæ in tribus potentiis, sicut est una et simplex tribus potentiis, sicut est una et simplex essentia in tribus personis. essentia in tribus personis.

AD ALIUD dicendum, quod Cassiodorus AD ALIUD dicendum, quod Cassiodorus non attendit imaginem secundum per- non attendit imaginem secundum per- fectam rationem imitationis, sed quan- fectam rationem imitationis, sed quan- tamcumque conformitatem in natura tamcumque conformitatem in natura vocat imaginem, ab imitando dictam, et vocat imaginem, ab imitando dictam, et quantamcumque convenientiam in gratia quantamcumque convenientiam in gratia et qualitate naturæ vocat similitudi- et qualitate naturæ vocat similitudi-

nem. nem.

AD ID quod ulterius quæritur, dicen- AD ID quod ulterius quæritur, dicen- dum quod differenter attenditur imago dum quod differenter attenditur imago in interiori et exteriori homine. In inte- in interiori et exteriori homine. In inte- riori enim est naturaliter et essentialiter riori enim est naturaliter et essentialiter secundum potentiam cognoscendi et secundum potentiam cognoscendi et diligendi in exteriori autem sicut in diligendi in exteriori autem sicut in signo, qua erecta statura in exteriori, signo, qua erecta statura in exteriori, signum est erectionis in potentia cogno- signum est erectionis in potentia cogno- scendi et diligendi in Deum. Unde Ber- scendi et diligendi in Deum. Unde Ber-

: :

31 31

nardus super Cantica inducit corpus nardus super Cantica inducit corpus loquens ad animam sic : « Pudeat te loquens ad animam sic : « Pudeat te tuam amisisse rectitudinem justitiæ, cum tuam amisisse rectitudinem justitiæ, cum adhuc meam teneam rectitudinem in adhuc meam teneam rectitudinem in membrorum positione. membrorum positione.

>> >>

1 et 2. 1 et 2.

AD ID quod objicitur in contrarium Ad object. AD ID quod objicitur in contrarium Ad object. per Bedam et Augustinum, dicendum per Bedam et Augustinum, dicendum quod verum est quod dicunt: sed lo- quod verum est quod dicunt: sed lo- quuntur de imagine prout essentialiter quuntur de imagine prout essentialiter et secundum veritatem est in interiori et secundum veritatem est in interiori homine in potentia cognoscendi, et in homine in potentia cognoscendi, et in potentia diligendi quod sicut in signo potentia diligendi quod sicut in signo ostenditur in exteriori corporis rectitu- ostenditur in exteriori corporis rectitu- dine et erectione. dine et erectione.

AD ID quod quæritur de inferiori et AD ID quod quæritur de inferiori et superiori portione rationis, dicendum superiori portione rationis, dicendum quod propriissime loquendo imago est quod propriissime loquendo imago est in superiori parte rationis, hoc est, in in superiori parte rationis, hoc est, in mente quia, sicut dicit Augustinus, mente quia, sicut dicit Augustinus, excellentior pars animæ est : secundum excellentior pars animæ est : secundum illam enim actu imitatur in cognitione illam enim actu imitatur in cognitione veri et boni quod Deus est, et dilectione veri et boni quod Deus est, et dilectione ejusdem. Est tamen etiam in inferiori ejusdem. Est tamen etiam in inferiori parte, sed posterius: sicut contingit parte, sed posterius: sicut contingit cognoscere verum et bonum quod Deus cognoscere verum et bonum quod Deus est et in se et in creatis in quibus relucet: est et in se et in creatis in quibus relucet: sed quando cognoscitur in creatis, opor- sed quando cognoscitur in creatis, opor- tet, quod ulterius referatur ad verum et tet, quod ulterius referatur ad verum et bonum quod Deus est in seipso. bonum quod Deus est in seipso.

AD ID quod ulterius quæritur, dicen- Ad quæst.5 AD ID quod ulterius quæritur, dicen- Ad quæst.5 dum quod si imago dicatur ab actuali dum quod si imago dicatur ab actuali imitatione tunc imago est in anima imitatione tunc imago est in anima rationali ex hoc, quod meminit Dei, in- rationali ex hoc, quod meminit Dei, in- telligit Deum, vult vel diligit Deum sive telligit Deum, vult vel diligit Deum sive verum et bonum quod Deus est. Si au- verum et bonum quod Deus est. Si au- tem dicatur a potentiali imitatione : tunc tem dicatur a potentiali imitatione : tunc etiam est imago in anima rationali ex etiam est imago in anima rationali ex hoc, quod meminit se, intelligit se, dili- hoc, quod meminit se, intelligit se, dili- git se. Et his duobus modis solis secun- git se. Et his duobus modis solis secun- dum Augustinum in libro XV de Trini- dum Augustinum in libro XV de Trini- tate, circumincedunt se potentiæ, ut tate, circumincedunt se potentiæ, ut unaquæque alias contineat: quia quid- unaquæque alias contineat: quia quid- quid meminit et intelligit de Deo et de quid meminit et intelligit de Deo et de seipsa, hoc est, de vero et bono quod seipsa, hoc est, de vero et bono quod Deus est, et de vero et bono quod ipsa Deus est, et de vero et bono quod ipsa est, hoc totum diligit: et quidquid dili- est, hoc totum diligit: et quidquid dili- git de se vel de Deo, hoc meminit et git de se vel de Deo, hoc meminit et intelligit. Sed sic non est de aliis memo- intelligit. Sed sic non est de aliis memo-

Ad object. Ad object.

32 32

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

rabilibus, intelligibilibus, et diligibilibus. rabilibus, intelligibilibus, et diligibilibus. Multorum enim meminit, et intelligit Multorum enim meminit, et intelligit multa, quæ non diligit, maxime in malis. multa, quæ non diligit, maxime in malis. AD ID quod contra objicitur, per istam AD ID quod contra objicitur, per istam distinctionem jam patet solutio. distinctionem jam patet solutio.

Ex Hoc patet solutio duorum quæ Ex Hoc patet solutio duorum quæ consueverunt quæri : quorum unum est, consueverunt quæri : quorum unum est, Utrum imago sit in anima secundum na- Utrum imago sit in anima secundum na- turalia, vel gratuita ? Propter Glossam turalia, vel gratuita ? Propter Glossam super illud Psalmi 1v, 7: Signatum est super illud Psalmi 1v, 7: Signatum est super nos lumen vultus tui, Domine: super nos lumen vultus tui, Domine: quæ distinguit triplicem imaginem in quæ distinguit triplicem imaginem in anima, scilicet creationis, recreationis, anima, scilicet creationis, recreationis, et similitudinis. Et dicit, quod imago et similitudinis. Et dicit, quod imago creationis est ratio quæ dicit imaginem creationis est ratio quæ dicit imaginem potentialiter imitantem et indistinctam. potentialiter imitantem et indistinctam. Dicit etiam, quod imago recreationis est Dicit etiam, quod imago recreationis est fides, spes, et charitas : quia ex illa re- fides, spes, et charitas : quia ex illa re- creatur imago creationis et similitudinis, creatur imago creationis et similitudinis, ut perfecte et cum effectu meriti possit ut perfecte et cum effectu meriti possit imitari, ut fiat in ea quod dicit beatus imitari, ut fiat in ea quod dicit beatus Bernardus, ut scilicet sit in voluntate Bernardus, ut scilicet sit in voluntate Dei perfectio charitatis, in intelligentia Dei perfectio charitatis, in intelligentia sinceritas lucis et veritas fidei: quia sinceritas lucis et veritas fidei: quia dicit Dionysius in libro de Divinis nomi- dicit Dionysius in libro de Divinis nomi- nibus, quod « fides est lumen, credentes nibus, quod « fides est lumen, credentes ponens in prima veritate, et primam ponens in prima veritate, et primam veritatem in ipsis 1. » Memoriæ autem veritatem in ipsis 1. » Memoriæ autem Deus futurus est continuatio æternitatis: Deus futurus est continuatio æternitatis: quia in aliis memoratis aliquando inter- quia in aliis memoratis aliquando inter- cidit oblivio: in memorato autem veri cidit oblivio: in memorato autem veri boni quod Deus est, et veri boni quod boni quod Deus est, et veri boni quod anima est, nulla intercidit oblivio: cum anima est, nulla intercidit oblivio: cum per naturam inserta sit omnibus. per naturam inserta sit omnibus.

Secundum quod quidam quærunt, Secundum quod quidam quærunt, patet esse solutum ex prædictis. Quærunt patet esse solutum ex prædictis. Quærunt enim, In quo anima est repræsentativa enim, In quo anima est repræsentativa Trinitatis? Hoc enim patet, quod in Trinitatis? Hoc enim patet, quod in memoria, intelligentia, et voluntate, et memoria, intelligentia, et voluntate, et ordine naturæ quo altera est ex altera ordine naturæ quo altera est ex altera inter eas, et circumincessione earum qua inter eas, et circumincessione earum qua una est tota in altera respectu veri et una est tota in altera respectu veri et boni quod Deus est, et respectu veri et boni quod Deus est, et respectu veri et

1 S. DIONYSIUS, Lib. de Divinis nominibus, 1 S. DIONYSIUS, Lib. de Divinis nominibus,

boni quod anima est, sicut una quælibet boni quod anima est, sicut una quælibet personarum tota est in Trinitate, tota est personarum tota est in Trinitate, tota est in altera per identitatem essentiæ. in altera per identitatem essentiæ.

Et si objicitur per Glossam super illud Et si objicitur per Glossam super illud Ecclesiastici, XVII, 1: Secundum imagi- Ecclesiastici, XVII, 1: Secundum imagi- nem suam fecit illum: quæ dicit, quod nem suam fecit illum: quæ dicit, quod homo in hoc ad imaginem Dei factus homo in hoc ad imaginem Dei factus est, quod imitatur tres personas in uni- est, quod imitatur tres personas in uni- tate essentiæ per tres potentias in unitate tate essentiæ per tres potentias in unitate substantiæ animæ: quia, sicut ex intelli- substantiæ animæ: quia, sicut ex intelli- gentia est memoria, et ex memoria et gentia est memoria, et ex memoria et intelligentia voluntas sive amor, ita ex intelligentia voluntas sive amor, ita ex Patre Filius, et ex utroque Spiritus Patre Filius, et ex utroque Spiritus sanctus, cum hoc dictum sit per Augusti. sanctus, cum hoc dictum sit per Augusti. num, quod ex memoria est intelligentia, num, quod ex memoria est intelligentia, et ex utroque voluntas. et ex utroque voluntas.

Dicendum, quod Glossa Ecclesiastici Dicendum, quod Glossa Ecclesiastici loquitur de memoria, intelligentia, et loquitur de memoria, intelligentia, et voluntate acquisitis per inventionem et voluntate acquisitis per inventionem et doctrinam ibi enim primo quod acqui- doctrinam ibi enim primo quod acqui- ritur, capitur in intellectu, et reponitur ritur, capitur in intellectu, et reponitur in memoria tamquam in thesauro ut in memoria tamquam in thesauro ut servetur et ex his duobus procedit di- servetur et ex his duobus procedit di- lectio, ut diligatur quod sic memoriæ et lectio, ut diligatur quod sic memoriæ et intellectui commissum est. Augustinus intellectui commissum est. Augustinus autem loquitur de memoria, intelligentia, autem loquitur de memoria, intelligentia, et voluntate, secundum quod sunt re- et voluntate, secundum quod sunt re- spectu veri et boni, quod Deus est, et spectu veri et boni, quod Deus est, et quod anima est in habitibus concreatis quod anima est in habitibus concreatis ipsi animæ et insertis per naturam, se- ipsi animæ et insertis per naturam, se- cundum quod actus memoriæ est noti- cundum quod actus memoriæ est noti- tiam rei apud se tenere: et actus intelle- tiam rei apud se tenere: et actus intelle- ctus est sive intelligentiæ, intuitus illius ctus est sive intelligentiæ, intuitus illius notitiæ et voluntas est dilectio ab notitiæ et voluntas est dilectio ab utroque procedens. Sic enim memoria utroque procedens. Sic enim memoria attribuitur Patri, intelligentia Filio, et attribuitur Patri, intelligentia Filio, et voluntas Spiritui sancto: et nihil pro- voluntas Spiritui sancto: et nihil pro- hibet unum et idem diversimode consi- hibet unum et idem diversimode consi- deratum, diversis adaptari. deratum, diversis adaptari.

Plurima de hac materia dicta sunt in Plurima de hac materia dicta sunt in primo libro Sententiarum, distinct. III, primo libro Sententiarum, distinct. III, quæ si conferantur ad ea quæ hic dicta quæ si conferantur ad ea quæ hic dicta sunt, perfectior erit quæstio de imagine. sunt, perfectior erit quæstio de imagine.

cap. 7. cap. 7.

IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XII, QUÆST. 72. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XII, QUÆST. 72.

33 33

QUÆSTIO LXXII. QUÆSTIO LXXII.

Unde creata sit anima ratione causæ materialls? Unde creata sit anima ratione causæ materialls?

Deinde transeundum est ad ea quæ di- Deinde transeundum est ad ea quæ di- cuntur in II Sententiarum, distinct. cuntur in II Sententiarum, distinct. XVII, cap. A, ubi dicit Magister: XVII, cap. A, ubi dicit Magister: « Hic de origine animæ plura solent « Hic de origine animæ plura solent « quæri, scilicet unde creata fuerit, quan- « quæri, scilicet unde creata fuerit, quan- « do, et quam gratiam habuerit in crea- « do, et quam gratiam habuerit in crea- << tione? >> << tione? >>

Circa primum quæruntur quatuor, Circa primum quæruntur quatuor, scilicet an anima hominis secundum es- scilicet an anima hominis secundum es- sentiam et substantiam sit divina sub- sentiam et substantiam sit divina sub- stantia, sicut Pater et Filius et Spiritus stantia, sicut Pater et Filius et Spiritus sanctus, qui ex Deo procedunt, sicut ibi- sanctus, qui ex Deo procedunt, sicut ibi- dem Magister dicit, quod hoc quidam dem Magister dicit, quod hoc quidam hæretici dixerunt '? hæretici dixerunt '?

Secundum, Utrum sit ex aliqua mate- Secundum, Utrum sit ex aliqua mate- ria spirituali vel corporali, sicut hæretici ria spirituali vel corporali, sicut hæretici dixerunt qui Tertulliani dicuntur, ut di- dixerunt qui Tertulliani dicuntur, ut di- cit Augustinus? cit Augustinus?

Tertium, Utrum animæ sint ex tradu- Tertium, Utrum animæ sint ex tradu- scilicet una anima ex alia, sicut aliud scilicet una anima ex alia, sicut aliud quoddam genus hæreticorum dixit? quoddam genus hæreticorum dixit?

ce, ce,

Quartum, Utrum descendant a compa- Quartum, Utrum descendant a compa- ribus stellis in corpora, sicut dixerunt ribus stellis in corpora, sicut dixerunt Plato et Socrates? Plato et Socrates?

* Cf. II Sententiarum, Dist. XVII, cap. B: * Cf. II Sententiarum, Dist. XVII, cap. B:

<< Putaverunt etiam quidam hæretici, etc. » << Putaverunt etiam quidam hæretici, etc. » 2 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Sen- 2 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in II Sen-

XXXIII XXXIII

MEMBRUM I. MEMBRUM I.

Utrum anima hominis secundum essen- Utrum anima hominis secundum essen- tiam et substantiam sit divina sub- tiam et substantiam sit divina sub- stantia, sicut Pater et Filius et Spiri- stantia, sicut Pater et Filius et Spiri- tus sanctus qui ex Deo procedunt 2 ? tus sanctus qui ex Deo procedunt 2 ?

Ad primum ostendendum sic objicit Ad primum ostendendum sic objicit

hæreticus: hæreticus:

1. Josephus dicit, quod cum inspirave- 1. Josephus dicit, quod cum inspirave- rit Deus in faciem Adæ spiraculum vitæ, rit Deus in faciem Adæ spiraculum vitæ, hoc spiraculum fuit formatum de sua di- hoc spiraculum fuit formatum de sua di- vinitate et quod formatum est de divi- vinitate et quod formatum est de divi- nitate, est substantia Dei : ergo anima nitate, est substantia Dei : ergo anima est aliquid substantiæ Dei. est aliquid substantiæ Dei.

2. Adhuc, Joan. xx, 22: Insufflavit, 2. Adhuc, Joan. xx, 22: Insufflavit, et dixit eis Accipite Spiritum sanctum. et dixit eis Accipite Spiritum sanctum. Ibi per insufflationem intelligitur proce- Ibi per insufflationem intelligitur proce- dere Spiritus sanctus coessentialis Patri dere Spiritus sanctus coessentialis Patri et Filio. Ergo eadem ratione, cum in Ge- et Filio. Ergo eadem ratione, cum in Ge- nesi, 11, 7, dicitur: Inspiravit in faciem nesi, 11, 7, dicitur: Inspiravit in faciem ejus spiraculum vitæ, intelligitur ab eo ejus spiraculum vitæ, intelligitur ab eo procedere spiritus coessentialis spiranti. procedere spiritus coessentialis spiranti. Ille autem spiritus est anima. Ergo ani- Ille autem spiritus est anima. Ergo ani- ma est spiritus coessentialis spiranti Deo. ma est spiritus coessentialis spiranti Deo.

3. Adhuc, Deus spirans potentior est 3. Adhuc, Deus spirans potentior est in spirando, quam homo spirans. Licet in spirando, quam homo spirans. Licet

tentiarum, Dist. XVII, Art. 1. Tom. XXVII hu- tentiarum, Dist. XVII, Art. 1. Tom. XXVII hu- jusce novæ editionis. jusce novæ editionis.

3 3

Sed contra. Sed contra.

34 34

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

ergo homo indigeat flatu exteriori in ergo homo indigeat flatu exteriori in spirando aereo, Deus tamen non indiget spirando aereo, Deus tamen non indiget aliquo elemento exteriori in spirando : aliquo elemento exteriori in spirando : si ergo spirat, non spirat nisi spiritum si ergo spirat, non spirat nisi spiritum de essentia sua procedentem: sed quod de essentia sua procedentem: sed quod de essentia divinitatis procedit, divinitas de essentia divinitatis procedit, divinitas est ergo videtur, quod anima quæ sic est ergo videtur, quod anima quæ sic procedit spirata, de essentia divinitatis procedit spirata, de essentia divinitatis sit. sit.

4. Adhuc, Id quod inter corporalia 4. Adhuc, Id quod inter corporalia spiritualius est, multiplicat se ex uno spiritualius est, multiplicat se ex uno sine sui diminutione, sicut lumen: quod sine sui diminutione, sicut lumen: quod tamen in omni multiplicatione sua unius tamen in omni multiplicatione sua unius est essentiæ et naturæ. Ergo cum divini- est essentiæ et naturæ. Ergo cum divini- tas multo simplicior sit, ipsa multiplica- tas multo simplicior sit, ipsa multiplica- bit se in omnem spiritum a se proceden- bit se in omnem spiritum a se proceden- tem sine sui diminutione: sed anima est tem sine sui diminutione: sed anima est spiritus a Deo procedens per spiratio- spiritus a Deo procedens per spiratio- nem ergo anima coessentialis est Deo nem ergo anima coessentialis est Deo spiranti. spiranti.

IN CONTRARIUM hujus objicitur, quod IN CONTRARIUM hujus objicitur, quod 1. Quidquid coessentiale Deo est, Deus 1. Quidquid coessentiale Deo est, Deus est sequitur ergo, quod quilibet homo est sequitur ergo, quod quilibet homo secundum animam sit Deus, quod valde secundum animam sit Deus, quod valde inconveniens est et hæreticum. inconveniens est et hæreticum.

2. Adhuc, Quidquid coessentiale Deo 2. Adhuc, Quidquid coessentiale Deo est, invariabile est et impeccabile est : est, invariabile est et impeccabile est : ergo a destructione consequentis, varia- ergo a destructione consequentis, varia- bile et peccabile non potest esse de es- bile et peccabile non potest esse de es- sentia divina, vel coessentiale Deo : sentia divina, vel coessentiale Deo : anima variabilis et peccabilis est, sicut anima variabilis et peccabilis est, sicut omnes experimur: ergo non potest esse omnes experimur: ergo non potest esse de essentia divina, nec coessentialis de essentia divina, nec coessentialis Deo. Deo.

3. Adhuc, Sicut in primo libro Senten- 3. Adhuc, Sicut in primo libro Senten- tiarum probatum est de processione per- tiarum probatum est de processione per- sonarum in divina natura, non possunt sonarum in divina natura, non possunt esse nisi duæ communicationes, scilicet esse nisi duæ communicationes, scilicet naturæ quæ dicitur generatio, et volun- naturæ quæ dicitur generatio, et volun- tatis quæ dicitur spiratio. Si ergo anima tatis quæ dicitur spiratio. Si ergo anima est de substantia et natura divina, et est de substantia et natura divina, et procedit communicatione naturæ, ipsa procedit communicatione naturæ, ipsa est Filius et si procedit communicatione est Filius et si procedit communicatione voluntatis, ipsa est Spiritus sanctus : voluntatis, ipsa est Spiritus sanctus : quorum utrumque valde inconveniens quorum utrumque valde inconveniens est ergo illud inconveniens est, quod est ergo illud inconveniens est, quod ex hoc sequitur, quod scilicet anima sit ex hoc sequitur, quod scilicet anima sit de essentia divina. de essentia divina.

SOLUTIO. Dicendum, quod abominabi- SOLUTIO. Dicendum, quod abominabi- lis hæresis est dicere, quod anima sit de lis hæresis est dicere, quod anima sit de essentia divina, sicut probant objectiones essentia divina, sicut probant objectiones inductæ. inductæ.

Ad primum dicendum, quod Josephus Ad primum dicendum, quod Josephus hoc dixit non assertive, sed errorem il- hoc dixit non assertive, sed errorem il- lum recitando qui animam non dixit lum recitando qui animam non dixit esse partem Dei, ita quod sit de substan- esse partem Dei, ita quod sit de substan- tia divina, sed quia est divinum aliquid tia divina, sed quia est divinum aliquid secundum imaginem Trinitatis ad quam secundum imaginem Trinitatis ad quam facta est. Sicut etiam Plato in secunda facta est. Sicut etiam Plato in secunda parte Timæi intellectum dicit esse divi- parte Timæi intellectum dicit esse divi- num quia divinæ virtutis est in contem- num quia divinæ virtutis est in contem- plando. Et ideo potentiam quam habet plando. Et ideo potentiam quam habet Deus in omnipotentia et voluntatem, si- Deus in omnipotentia et voluntatem, si- militer anima habet secundum partem: militer anima habet secundum partem: quia scilicet in contemplando et volendo quia scilicet in contemplando et volendo domina est suorum actuum. Et ideo po- domina est suorum actuum. Et ideo po- tentia animæ a quibusdam dicebatur pars tentia animæ a quibusdam dicebatur pars potentiæ divinæ : quia particulariter ha- potentiæ divinæ : quia particulariter ha- bet quod Deus habet universaliter. bet quod Deus habet universaliter.

AD ALIUD dicendum, quod illud loqui- AD ALIUD dicendum, quod illud loqui- tur de spiritu exterius procedente a Filio, tur de spiritu exterius procedente a Filio, qui non erat nisi signum Spiritus sancti qui non erat nisi signum Spiritus sancti interius procedentis in corda fidelium, et interius procedentis in corda fidelium, et non erat consubstantialis Spiritui sancto. non erat consubstantialis Spiritui sancto. Similiter cum dicitur, quod inspiravit in Similiter cum dicitur, quod inspiravit in faciem ejus, intelligit, quod spiritum fe- faciem ejus, intelligit, quod spiritum fe- cit ex nihilo. Et hoc confirmatur, Isa. cit ex nihilo. Et hoc confirmatur, Isa. LVII, 16, ubi sic dicitur: Spiritus a facie LVII, 16, ubi sic dicitur: Spiritus a facie mea egredietur, et flatus ego faciam. Et, mea egredietur, et flatus ego faciam. Et, Isa. XLII, 5 Hæc dicit Dominus Deus, Isa. XLII, 5 Hæc dicit Dominus Deus, creans cœlos, et extendens eos: firmans creans cœlos, et extendens eos: firmans terram, et quæ germinant ex ea : dans fla- terram, et quæ germinant ex ea : dans fla- tum populo qui est super eam, et spiri- tum populo qui est super eam, et spiri- tum calcantibus eam. Ex quo manifeste tum calcantibus eam. Ex quo manifeste intelligitur, quod anima spiritus creatus intelligitur, quod anima spiritus creatus et factus est, et non de substantia Dei. et factus est, et non de substantia Dei.

AD ALIUD dicendum, quod Deus poten- AD ALIUD dicendum, quod Deus poten- tior est in spirando quam homo, nec in- tior est in spirando quam homo, nec in- diget exteriori flatu. Sed hoc non indi- diget exteriori flatu. Sed hoc non indi- cat, quod spiret consubstantialem spiri- cat, quod spiret consubstantialem spiri- tum ad vivificandum corpus hominis : tum ad vivificandum corpus hominis : sed in voluntate omnipotentis est creare sed in voluntate omnipotentis est creare et facere spiritum de nihilo, qui inspira- et facere spiritum de nihilo, qui inspira- tus inter viscera hominis, faciat hominem tus inter viscera hominis, faciat hominem animam viventem. Et hoc accipitur, Da- animam viventem. Et hoc accipitur, Da- niel. v, 23, ubi Daniel ad Baltassar dixit: niel. v, 23, ubi Daniel ad Baltassar dixit: Deum, qui habet flatum tuum in manu Deum, qui habet flatum tuum in manu

IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XII, QUÆST. 72. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XII, QUÆST. 72.

35 35

4. 4.

ject. ject.

sua, et omnes vias tuas, non glorificasti. sua, et omnes vias tuas, non glorificasti. In manu enim Dei est sive in potestate, In manu enim Dei est sive in potestate, dare spiritum, et recipere eum. dare spiritum, et recipere eum.

AD ALIUD dicendum, quod illud quod AD ALIUD dicendum, quod illud quod inter corporalia multiplicat se sine sui inter corporalia multiplicat se sine sui diminutione, corpus est, sive forma cor- diminutione, corpus est, sive forma cor- poralis, quod communem habet mate- poralis, quod communem habet mate- riam in omnibus in quæ se multiplicat. riam in omnibus in quæ se multiplicat. Divinitas autem nullam habet materiam, Divinitas autem nullam habet materiam, neque propriam, neque communem : et neque propriam, neque communem : et ideo non est simile. Hoc tamen dixit ideo non est simile. Hoc tamen dixit Xenophanes, quem secutus est quidam Xenophanes, quem secutus est quidam David de Dinanto, dicens, quod Deus, David de Dinanto, dicens, quod Deus, vous, et materia prima sint idem. Sed nos vous, et materia prima sint idem. Sed nos contra hunc errorem disputavimus circa contra hunc errorem disputavimus circa principium hujus secundæ partis, tracta- principium hujus secundæ partis, tracta- tu primo de Aristotelis et Platonis erro- tu primo de Aristotelis et Platonis erro- ribus circa principium creationis, quæ- ribus circa principium creationis, quæ- stione de materia prima¹. stione de materia prima¹.

ILLA quæ in contrarium objiciuntur, ILLA quæ in contrarium objiciuntur, procedunt de necessitate per deductionem procedunt de necessitate per deductionem ad impossibile. Faciunt tamen dicti hæ- ad impossibile. Faciunt tamen dicti hæ- retici vim in imagine, dicentes quod quia retici vim in imagine, dicentes quod quia dicitur ab imitatione formæ et figuræ, dicitur ab imitatione formæ et figuræ, ideo una imago non potest esse nisi in ideo una imago non potest esse nisi in his quæ coessentialia sunt. Sed hoc jam his quæ coessentialia sunt. Sed hoc jam solutum est in immediate præcedenti quæ- solutum est in immediate præcedenti quæ- stione, ubi dictum est, quod imago im- stione, ubi dictum est, quod imago im- peratoris aliter est in solido aureo, et peratoris aliter est in solido aureo, et aliter in filio, et aliter in speculo. In filio aliter in filio, et aliter in speculo. In filio sicut in coessentiali, in speculo sicut in sicut in coessentiali, in speculo sicut in diversa essentia, in qua resplendet per diversa essentia, in qua resplendet per reflexionem luminis in solido aureo sic- reflexionem luminis in solido aureo sic- ut signum puritatis et ponderis secundum ut signum puritatis et ponderis secundum commutationem, qua sibi invicem com- commutationem, qua sibi invicem com- municant omnes vendendo et emendo. municant omnes vendendo et emendo.

: :

1 Cf. Opp. B. Alberti. Ila Part. Summæ theo- 1 Cf. Opp. B. Alberti. Ila Part. Summæ theo- logiæ, Tract. I, Quæst. 4, passim. Tom. XXXII, logiæ, Tract. I, Quæst. 4, passim. Tom. XXXII, editionis nostræ. editionis nostræ.

2 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in I Senten- 2 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in I Senten-

MEMBRUM II. MEMBRUM II.

Utrum anima sit ex aliqua materia cor- Utrum anima sit ex aliqua materia cor- porali vel spirituali'? porali vel spirituali'?

SECUNDO quæritur, Utrum anima sit SECUNDO quæritur, Utrum anima sit ex aliqua materia corporali vel spirituali? ex aliqua materia corporali vel spirituali? Et videtur, quod sit ex materia. Et videtur, quod sit ex materia.

1. Omnis enim forma de se communis 1. Omnis enim forma de se communis est, et ubique, et semper, sicut univer- est, et ubique, et semper, sicut univer- sale si ergo aliqua forma in hoc est sale si ergo aliqua forma in hoc est particulata secundum esse, ita quod est particulata secundum esse, ita quod est hic et nunc, videtur quod principium hic et nunc, videtur quod principium particularitatis hujus et individuationis particularitatis hujus et individuationis non sit nisi materia, et quod res illa sit non sit nisi materia, et quod res illa sit ex materia sed talis individuatio est in ex materia sed talis individuatio est in anima est enim hæc anima et hic et anima est enim hæc anima et hic et nunc ergo videtur, quod hæc anima nunc ergo videtur, quod hæc anima non sit nisi per materiam hæc anima. non sit nisi per materiam hæc anima.

2. Adhuc, Anima Adæ aut fuit creata 2. Adhuc, Anima Adæ aut fuit creata antequam infunderetur corpori in operi- antequam infunderetur corpori in operi- bus sex dierum, aut non. Si non fuit bus sex dierum, aut non. Si non fuit creata tunc cum postea creata sit, non creata tunc cum postea creata sit, non requievit Deus ab omni opere suo, quod requievit Deus ab omni opere suo, quod est contra Scripturam. Si autem tunc est contra Scripturam. Si autem tunc creata fuit aut hoc fuit ratione generis, creata fuit aut hoc fuit ratione generis, aut ratione speciei, aut ratione materiæ. aut ratione speciei, aut ratione materiæ. Non ratione generis vel speciei: quia ni- Non ratione generis vel speciei: quia ni- hil dicitur esse creatum ratione generis hil dicitur esse creatum ratione generis vel speciei, nisi etiam creetur in ratione vel speciei, nisi etiam creetur in ratione esse individui relinquitur ergo, quod si esse individui relinquitur ergo, quod si creata est, ratione materiæ creata sit : creata est, ratione materiæ creata sit : ergo ex materia creata est. ergo ex materia creata est.

3. Adhuc, Hoc videtur Augustinus di- 3. Adhuc, Hoc videtur Augustinus di- cere in Glossa super Genesim. Dicit cere in Glossa super Genesim. Dicit enim, quod cum dicitur: In principio enim, quod cum dicitur: In principio creavit Deus cœlum et terram ³, per cœ- creavit Deus cœlum et terram ³, per cœ- lum et terram intelliguntur corporalis lum et terram intelliguntur corporalis et spiritualis creatura. Sed secundum et spiritualis creatura. Sed secundum

tiarum, Dist. III, Art. 33. Tom. XXV hujusce tiarum, Dist. III, Art. 33. Tom. XXV hujusce novæ editionis. novæ editionis.

3 Genes. I, 1. 3 Genes. I, 1.

36 36

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

formam spiritualis creatura non potest formam spiritualis creatura non potest intelligi per cœlum universaliter. Ergo intelligi per cœlum universaliter. Ergo oportet quod intelligatur secundum ma- oportet quod intelligatur secundum ma- teriam ergo habet materiam : et sic teriam ergo habet materiam : et sic anima rationalis humana facta est ex ma- anima rationalis humana facta est ex ma- teria. teria.

4. Adhuc, Communiter objiciunt ad 4. Adhuc, Communiter objiciunt ad hoc per illud Boetii in libro de Hebdo- hoc per illud Boetii in libro de Hebdo- madibus, quod « omne quod est citra madibus, quod « omne quod est citra primum, est hoc et hoc: » anima est primum, est hoc et hoc: » anima est citra primum ergo est hoc et hoc. Pri- citra primum ergo est hoc et hoc. Pri- ma componentia ad esse perfectum, sunt ma componentia ad esse perfectum, sunt materia et forma. Ergo videtur, quod materia et forma. Ergo videtur, quod quidquid habet esse perfectum in natura, quidquid habet esse perfectum in natura, sit ex mateaia et forma: anima habet sit ex mateaia et forma: anima habet esse perfectum in natura, præcipue ra- esse perfectum in natura, præcipue ra- tionalis ergo anima ex materia et for- tionalis ergo anima ex materia et for- ma est composita. ma est composita.

5. Adhuc, Adducunt illud quod dicunt 5. Adhuc, Adducunt illud quod dicunt Dionysium dicere: « Post monadem Dionysium dicere: « Post monadem dias. » Cum ergo solus Deus sit monas, dias. » Cum ergo solus Deus sit monas, ut dicit Boetius sic : « Hic vere est ut dicit Boetius sic : « Hic vere est unum, quod nulli nititur, in quo nullus unum, quod nulli nititur, in quo nullus numerus » omne creatum videtur esse numerus » omne creatum videtur esse sub diade sive sub binario: et cum pri- sub diade sive sub binario: et cum pri- mus binarius componens res ad esse per- mus binarius componens res ad esse per- fectum, sit materia et forma, videtur, fectum, sit materia et forma, videtur, quod omne quod habet esse perfectum quod omne quod habet esse perfectum in natura, sit ex materia et forma: sed in natura, sit ex materia et forma: sed anima rationalis habet esse perfectum in anima rationalis habet esse perfectum in natura ergo habet in se binarium qui natura ergo habet in se binarium qui

est materia et forma. est materia et forma.

6. Adhuc, Aristoteles in III de Anima 6. Adhuc, Aristoteles in III de Anima dicit, quod « sicut in omni natura aliud dicit, quod « sicut in omni natura aliud est quo est omnia facere in natura illa, est quo est omnia facere in natura illa, et aliud quo est omnia fieri: ita in ani- et aliud quo est omnia fieri: ita in ani- ma necesse est esse has differentias. » ma necesse est esse has differentias. » Et ponit in anima, quod intellectus agens Et ponit in anima, quod intellectus agens est quo est omnia facere, et intellectus est quo est omnia facere, et intellectus possibilis quo est omnia fieri. Sed in om- possibilis quo est omnia fieri. Sed in om- nibus quæ sunt in natura, principium nibus quæ sunt in natura, principium agens reducitur ad formam, et princi- agens reducitur ad formam, et princi- pium patiens ad materiam. Cum ergo hæ pium patiens ad materiam. Cum ergo hæ duæ potentiæ, activa scilicet et passiva, duæ potentiæ, activa scilicet et passiva, sint in anima relinquitur, quod forma sint in anima relinquitur, quod forma et materia sint in anima, a quibus fluunt et materia sint in anima, a quibus fluunt istæ potentiæ, et in quibus radican- istæ potentiæ, et in quibus radican-

tur. tur.

CONTRA istam quæstionem disputat & CONTRA istam quæstionem disputat & Augustinus in libro VII super Genesim Augustinus in libro VII super Genesim ad litteram, sic objiciens: Si materia ex ad litteram, sic objiciens: Si materia ex quæ facta est anima, necessario fuerit quæ facta est anima, necessario fuerit spiritualis aut fuit viva, aut non viva : spiritualis aut fuit viva, aut non viva : aut rationalis, aut irrationalis. Si fuit aut rationalis, aut irrationalis. Si fuit non viva et sine ratione, sequitur, quod non viva et sine ratione, sequitur, quod ex hoc non vivo et irrationali factum sit ex hoc non vivo et irrationali factum sit vivum et rationale: quod absurdum est. vivum et rationale: quod absurdum est. Si autem fuit viva et rationalis: tunc Si autem fuit viva et rationalis: tunc sequitur, quod habuerit jam formam sequitur, quod habuerit jam formam complentem se in vivo et rationali. Ex complentem se in vivo et rationali. Ex completo autem in forma nihil fit ulte- completo autem in forma nihil fit ulte- rius secundum naturam et sic iterum rius secundum naturam et sic iterum sequitur, quod ex tali materia anima fieri sequitur, quod ex tali materia anima fieri non potuit. non potuit.

SOLUTIO. Dicendum, quod anima hu- SOLUTIO. Dicendum, quod anima hu- mana non est composita ex materia et mana non est composita ex materia et forma nec anima Adæ facta fuit ex ma- forma nec anima Adæ facta fuit ex ma- teria spirituali, vel corporali. Dicit enim teria spirituali, vel corporali. Dicit enim Boetius in libro de Duabus naturis in Boetius in libro de Duabus naturis in una persona Christi, quod « in spiritua- una persona Christi, quod « in spiritua- libus incorporeis nulla penitus est mate- libus incorporeis nulla penitus est mate- ria: » sed, sicut in antehabitis dictum ria: » sed, sicut in antehabitis dictum est, quæstione si anima est simplex vel est, quæstione si anima est simplex vel composita, est in eis quod est, et quo composita, est in eis quod est, et quo est. Per quod est, est id quod est in sin- est. Per quod est, est id quod est in sin- gulari esse: per quo est, habet esse in gulari esse: per quo est, habet esse in natura secundum esse generis et speciei, natura secundum esse generis et speciei, et definitionem dicentem esse. et definitionem dicentem esse.

AD PRIMUM ergo dicendum, quod prin- AD PRIMUM ergo dicendum, quod prin- cipium primum individuationis univer- cipium primum individuationis univer- sale,non est materia: sed quod est per sale,non est materia: sed quod est per hoc quod est id quod est, discretum est hoc quod est id quod est, discretum est in se, et causa discretionis omnibus aliis in se, et causa discretionis omnibus aliis quæ sibi insunt: unde per ipsum quod quæ sibi insunt: unde per ipsum quod est, quod sibi inest, efficitur discretum est, quod sibi inest, efficitur discretum et ponitur in numerum et hic et nunc: et ponitur in numerum et hic et nunc: unde etiam materia in corporalibus per unde etiam materia in corporalibus per hoc quod est materia, non est principium hoc quod est materia, non est principium discretionis et individuationis: sed per discretionis et individuationis: sed per hoc quod est id quod est, discretum et hoc quod est id quod est, discretum et divisum ab aliis. divisum ab aliis.

AD ALIUD dicendum, quod sicut dicit. AD ALIUD dicendum, quod sicut dicit. Magister in libro II Sententiarum, dis- Magister in libro II Sententiarum, dis- tinct. XVII, cap. Sed utrum in corpore, tinct. XVII, cap. Sed utrum in corpore, vel extra corpus, duæ opiniones fuerunt vel extra corpus, duæ opiniones fuerunt de anima Adæ. Et dicit, quod Augusti- de anima Adæ. Et dicit, quod Augusti-

3. 3.

IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XII, QUÆST. 72. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XII, QUÆST. 72.

ni 1 opinio aliquando fuit, quod ante ni 1 opinio aliquando fuit, quod ante corpus creata fuit: et positum fuit in corpus creata fuit: et positum fuit in electione sua an vellet incorporari, an electione sua an vellet incorporari, an non et quod elegit incorporari, eo quod non et quod elegit incorporari, eo quod naturaliter ad hoc creata fuit: sicut no- naturaliter ad hoc creata fuit: sicut no- bis naturale est velle vivere: male autem bis naturale est velle vivere: male autem vivere non naturæ est, sed voluntatis vivere non naturæ est, sed voluntatis perversæ. Aliorum autem sententia fuit, perversæ. Aliorum autem sententia fuit, quod creata sit in corpore, et quod Deus quod creata sit in corpore, et quod Deus eam in creando infudit, et infundendo eam in creando infudit, et infundendo creavit sicut aliorum animas. Et quo- creavit sicut aliorum animas. Et quo- cumque modo dicatur, creatio ejus non cumque modo dicatur, creatio ejus non præcesserat in operibus sex dierum nisi præcesserat in operibus sex dierum nisi in genere ejusdem enim generis sunt in genere ejusdem enim generis sunt rationalis natura unita corpori, et non rationalis natura unita corpori, et non unita et non præcessit in materia sicut unita et non præcessit in materia sicut corporalia. Potest tamen dici, quod in corporalia. Potest tamen dici, quod in esse distincto aliquid est dupliciter, sci- esse distincto aliquid est dupliciter, sci- licet secundum rationem qua distingui- licet secundum rationem qua distingui- tur, et secundum esse. Secundum ra- tur, et secundum esse. Secundum ra- tionem fuit anima in esse distincto, tionem fuit anima in esse distincto, quando distincta est ad imaginem et quando distincta est ad imaginem et similitudinem Dei: quod factum est similitudinem Dei: quod factum est sexta die. Sed esse distinctum accepit, sexta die. Sed esse distinctum accepit, quando inspirata fuit in faciem Adæ. quando inspirata fuit in faciem Adæ.

AD ALIUD dicendum, quod per cælum AD ALIUD dicendum, quod per cælum secundum Augustinum intelligitur infor- secundum Augustinum intelligitur infor- mis natura angelica, non propter hoc mis natura angelica, non propter hoc quod ejusdem materiæ sit cum cœlo, quod ejusdem materiæ sit cum cœlo, sed per figuram quæ dicitur metonymia, sed per figuram quæ dicitur metonymia, quia scilicet habitatio angelicæ naturæ quia scilicet habitatio angelicæ naturæ est coelum. Quidam autem dicunt, quod est coelum. Quidam autem dicunt, quod ulterius in angelica natura intelligitur ulterius in angelica natura intelligitur anima rationalis, propter conformitatem anima rationalis, propter conformitatem intellectualis naturæ, et propter similitu- intellectualis naturæ, et propter similitu- dinem imaginis quæ impressa est in dinem imaginis quæ impressa est in utroque et in anima et in Angelo et utroque et in anima et in Angelo et ideo nihil valet quod inducitur de mate- ideo nihil valet quod inducitur de mate- ria. ria.

: :

4. AD ID quod objicitur de Boetio, dicen- 4. AD ID quod objicitur de Boetio, dicen- dum quod anima est hoc et hoc et omne dum quod anima est hoc et hoc et omne creatum, sicut dicit Avicenna. In nullo creatum, sicut dicit Avicenna. In nullo enim quod est in potentia ad esse, est enim quod est in potentia ad esse, est idem esse, et quod est: hoc enim est id idem esse, et quod est: hoc enim est id quod est in seipso: esse autem in seipso, quod est in seipso: esse autem in seipso, est a principio quod facit debere esse est a principio quod facit debere esse omne quod est. Nec est verum, quod omne quod est. Nec est verum, quod