12 12

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

1. Cum ergo Avicenna dicat, quod est 1. Cum ergo Avicenna dicat, quod est perfectio prima corporis, cum prima per- perfectio prima corporis, cum prima per- fectio corporis sit quid corporeum, vide- fectio corporis sit quid corporeum, vide- tur male dicere et contra positionem sa- tur male dicere et contra positionem sa- pientium. pientium.

2. Adhuc, Quare dicit, Prima? Pri- 2. Adhuc, Quare dicit, Prima? Pri- mum enim dicitur respectu secundi et mum enim dicitur respectu secundi et sic videtur innuere, quod aliqua perfe- sic videtur innuere, quod aliqua perfe- ctio sit post animam quæ perficiat ctio sit post animam quæ perficiat ipsum animatum in esse animati: quod ipsum animatum in esse animati: quod falsum est. falsum est.

3. Adhuc, Male videtur dicere cum di- 3. Adhuc, Male videtur dicere cum di- citur, Instrumentalis. Instrumentum citur, Instrumentalis. Instrumentum enim est, ut dicit Aristoteles, quod ab enim est, ut dicit Aristoteles, quod ab extrinseco motore movetur, ut securis, extrinseco motore movetur, ut securis, et gladius. Corpus autem naturale ani- et gladius. Corpus autem naturale ani- matum ab intrinseco motore connaturali matum ab intrinseco motore connaturali sibi movetur, a quo accipit et nomen et sibi movetur, a quo accipit et nomen et rationem. Manus enim abscissa, vel pes, rationem. Manus enim abscissa, vel pes, vel oculus, non dicuntur manus, vel pes, vel oculus, non dicuntur manus, vel pes, vel oculus, nisi æquivoce, ut dicit Ari- vel oculus, nisi æquivoce, ut dicit Ari- stoteles, et omnes Philosophi. stoteles, et omnes Philosophi.

4. Adhuc, Quare dicit, Habentis ope- 4. Adhuc, Quare dicit, Habentis ope- ra vitæ ? Videtur enim debuisse dixisse, ra vitæ ? Videtur enim debuisse dixisse, Habentis potentiam ad opera vitæ : ex Habentis potentiam ad opera vitæ : ex anima enim corpus non habet, nisi po- anima enim corpus non habet, nisi po- tentiam ad opera vitæ, et non opera in tentiam ad opera vitæ, et non opera in actu. actu.

5. Adhuc, Determinare debuisset quæ 5. Adhuc, Determinare debuisset quæ sunt opera vitæ, et quæ non quod non sunt opera vitæ, et quæ non quod non fecit. Dicit enim Aristoteles in primo fecit. Dicit enim Aristoteles in primo de Anima, quod vivere multipliciter di- de Anima, quod vivere multipliciter di- citur, scilicet nutriri, augeri, et secun- citur, scilicet nutriri, augeri, et secun- dum locum moveri, sentire, et intellige- dum locum moveri, sentire, et intellige- reet cum definitio detur ad manifesta- reet cum definitio detur ad manifesta- tionem et declarationem, videtur quod tionem et declarationem, videtur quod nihil multipliciter dictum in definitione nihil multipliciter dictum in definitione debeat poni nisi distinctum et determi- debeat poni nisi distinctum et determi- natum quia non declarat aliquid quam- natum quia non declarat aliquid quam- diu est multipliciter acceptum. diu est multipliciter acceptum.

6. Adhuc, Contra totam definitionem 6. Adhuc, Contra totam definitionem sic objicitur Omnis forma naturalis est sic objicitur Omnis forma naturalis est perfectio prima corporis naturalis: et perfectio prima corporis naturalis: et sic hæc definitio non convenit soli ani- sic hæc definitio non convenit soli ani- mæ, sed etiam formæ naturali : ergo vi- mæ, sed etiam formæ naturali : ergo vi- tiosa est quia in VII Topicorum deter- tiosa est quia in VII Topicorum deter- minat Aristoteles, quod « definitio debet minat Aristoteles, quod « definitio debet convenire omni et soli, sicut proprium convenire omni et soli, sicut proprium et convertibile. »> et convertibile. »>

SOLUTIO. Dicendum, quod definitio SOLUTIO. Dicendum, quod definitio Avicennæ bona est, et eumdem sensum Avicennæ bona est, et eumdem sensum habet cum definitione quam ponit Ari- habet cum definitione quam ponit Ari- stoteles, sicut in sequentibus patebit. stoteles, sicut in sequentibus patebit.

: :

AD PRIMUM dicendum, quod verum est, AD PRIMUM dicendum, quod verum est, quod rationibus quæ inductæ sunt primi quod rationibus quæ inductæ sunt primi philosophantes tribus definierunt ani- philosophantes tribus definierunt ani- mam, motivo scilicet, cognoscitivo, et mam, motivo scilicet, cognoscitivo, et incorporeo. Sed incorporeo omnem ani- incorporeo. Sed incorporeo omnem ani- mam definietur, vegetabilis scilicet, sen- mam definietur, vegetabilis scilicet, sen- sibilis, et rationalis vivi. Motivo autem sibilis, et rationalis vivi. Motivo autem et cognoscitivo definierunt animam vivi et cognoscitivo definierunt animam vivi quod movetur secundum locum in illo quod movetur secundum locum in illo enim cognoscitivum nuntiat de motu : enim cognoscitivum nuntiat de motu : motivum autem perficit motum. Et mo- motivum autem perficit motum. Et mo- tum illum duplicem esse dicebant, scili- tum illum duplicem esse dicebant, scili- cet processivum, qui est de loco ad lo- cet processivum, qui est de loco ad lo- cum procedere: et motum contractionis cum procedere: et motum contractionis et dilatationis, qui est etiam in imper- et dilatationis, qui est etiam in imper- fectis animalibus, ut in spongia, et in fectis animalibus, ut in spongia, et in embryonibus conceptis, quæ puncta se embryonibus conceptis, quæ puncta se contrahunt, et ad nutrimentum delecta- contrahunt, et ad nutrimentum delecta- bile se dilatant. Nec Avicenna obviat in bile se dilatant. Nec Avicenna obviat in aliquo istis. Perfectio enim corporis na- aliquo istis. Perfectio enim corporis na- turalis dupliciter dicitur, scilicet quæ se- turalis dupliciter dicitur, scilicet quæ se- cundum substantiam est dimensa et cor- cundum substantiam est dimensa et cor- porea, et est in majori corpore major, porea, et est in majori corpore major, et in minori corpore minor et talis per- et in minori corpore minor et talis per- fectio corporalis non est anima. Et fectio corporalis non est anima. Et dicitur perfectio corporis, quæ secundum dicitur perfectio corporis, quæ secundum substantiam est incorporea et indivisibi- substantiam est incorporea et indivisibi- lis, sed secundum potentias in partes lis, sed secundum potentias in partes corporis est distributa: nec in majori corporis est distributa: nec in majori est major, nec in minori minor : quin- est major, nec in minori minor : quin- imo si tale animal dividatur, sicut an- imo si tale animal dividatur, sicut an- guilla, anima secundum sensum et mo- guilla, anima secundum sensum et mo- tum in utraque parte remanet integra. tum in utraque parte remanet integra. Et quod non convalescit utraque pars in Et quod non convalescit utraque pars in animali, dicit Aristoteles non esse animali, dicit Aristoteles non esse defectu animæ, sed per accidens: quia defectu animæ, sed per accidens: quia scilicet in utraque parte non habet mem- scilicet in utraque parte non habet mem- bra quibus conservatur, os scilicet, sto- bra quibus conservatur, os scilicet, sto- machum, et hepar, et cor. machum, et hepar, et cor.

ex ex

AD ALIUD dicendum, quod prima dicit, AD ALIUD dicendum, quod prima dicit, quia in omnibus operibus naturalibus et quia in omnibus operibus naturalibus et artificialibus prima perfectio est quæ artificialibus prima perfectio est quæ dat esse simpliciter. Secunda autem est, dat esse simpliciter. Secunda autem est, quæ perficit ad agere. Et est exemplum quæ perficit ad agere. Et est exemplum Philosophi in primo de Anima: sicut in Philosophi in primo de Anima: sicut in

d 3. d 3.

d 4. d 4.

id 5. id 5.

d 6. d 6.

IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XII, QUÆST. 69. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XII, QUÆST. 69.

artificialibus figura ensis dat ensi esse in artificialibus figura ensis dat ensi esse in specie artificiati incidere autem perfe. specie artificiati incidere autem perfe. ctio est in agere, ad cujus operationes ctio est in agere, ad cujus operationes datur perfectio prima quæ est figura. datur perfectio prima quæ est figura. Similiter anima perfectio prima est, quæ Similiter anima perfectio prima est, quæ dat esse animato in specie animati. Se- dat esse animato in specie animati. Se- cunda autem perfectio est in operibus cunda autem perfectio est in operibus animati vivificando, nutriendo, sentien- animati vivificando, nutriendo, sentien- do, movendo de loco ad locum, et in- do, movendo de loco ad locum, et in- telligendo quæ sunt in animali sicut telligendo quæ sunt in animali sicut vigilia, quæ nihil aliud est nisi expansio vigilia, quæ nihil aliud est nisi expansio caloris et spiritus ad exteriora: quia caloris et spiritus ad exteriora: quia illis duobus membra perficiuntur ad illis duobus membra perficiuntur ad vitæ opera. Unde Philosophus etiam vitæ opera. Unde Philosophus etiam dicit, quod anima est perfectio sicut dicit, quod anima est perfectio sicut somnus operari autem opera vitæ per- somnus operari autem opera vitæ per- fectio sicut vigilia. fectio sicut vigilia.

AD ALIUD dicendum, quod Avicenna AD ALIUD dicendum, quod Avicenna ponit instrumentale pro organo. Orga- ponit instrumentale pro organo. Orga- num enim est, quod intrinseco motore num enim est, quod intrinseco motore movetur connaturali sibi et unito. movetur connaturali sibi et unito.

AD ALIUD dicendum, quod opera vitæ AD ALIUD dicendum, quod opera vitæ dicit, ut notet secundam perfectionem, dicit, ut notet secundam perfectionem, quæ est sicut vigilia et finis, propter quæ est sicut vigilia et finis, propter quem datur anima. Illa enim non con- quem datur anima. Illa enim non con- sistit in potentiis, sed in operibus: quia sistit in potentiis, sed in operibus: quia potentia secundum quod potentia, non potentia secundum quod potentia, non est perfectio nisi sicut somnus. est perfectio nisi sicut somnus.

AD ALIUD dicendum, quod Avicenna AD ALIUD dicendum, quod Avicenna definit generaliter animam, et non spe- definit generaliter animam, et non spe- cialiter quamdam animam. Et quia cialiter quamdam animam. Et quia vita essentialis actus est animæ in cor- vita essentialis actus est animæ in cor- pus et omnis animæ, ideo non distin- pus et omnis animæ, ideo non distin- guendo dicit tantum opera vitæ. Si guendo dicit tantum opera vitæ. Si enim distingueret: tunc esset definitio enim distingueret: tunc esset definitio cujusdam animæ, et non animæ secun- cujusdam animæ, et non animæ secun- dum se et hoc declarat satis animam dum se et hoc declarat satis animam secundum se, licet non determinet hanc secundum se, licet non determinet hanc et illam. et illam.

AD ULTIMUM dicendum, quod licet AD ULTIMUM dicendum, quod licet forma naturalis sit perfectio materiæ, forma naturalis sit perfectio materiæ, tamen nullius corporis perfectio est ad tamen nullius corporis perfectio est ad opera vitæ. Unde per hoc quod dicitur, opera vitæ. Unde per hoc quod dicitur, Ad opera vitæ, separatur anima a forma Ad opera vitæ, separatur anima a forma naturali. Democritus tamen (qui, ut dicit naturali. Democritus tamen (qui, ut dicit Aristoteles, de omnibus se intromisit) Aristoteles, de omnibus se intromisit)

1 Cf. Opp. B. Alberti. IIa Part. Summæ de 1 Cf. Opp. B. Alberti. IIa Part. Summæ de Creaturis, Tract. I, Quæst. 4. Art. 1 et seq. Creaturis, Tract. I, Quæst. 4. Art. 1 et seq.

13 13

dicebat unam formam omnium esse, sed dicebat unam formam omnium esse, sed in quibusdam oppressam materiæ pon- in quibusdam oppressam materiæ pon- dere, et hæc dici materialia et naturalia: dere, et hæc dici materialia et naturalia: in quibusdam autem esse elevatam super in quibusdam autem esse elevatam super materiam, et habere proprias operatio- materiam, et habere proprias operatio- nes immateriales, et hæc dici viva et nes immateriales, et hæc dici viva et animata. Sed hoc falsum est, et una animata. Sed hoc falsum est, et una simplici propositione destruitur: quia simplici propositione destruitur: quia scilicet perfectiones differunt secundum scilicet perfectiones differunt secundum perfecta: propter quod impossibile est perfecta: propter quod impossibile est unam esse perfectionem omnium vel unam esse perfectionem omnium vel formam. formam.

MEMBRI SECUNDI MEMBRI SECUNDI

ARTICULUS II. ARTICULUS II.

De secunda definitione animæ secundum De secunda definitione animæ secundum Philosophos, quæ est Aristotelis 1. Philosophos, quæ est Aristotelis 1.

Deinde, Quæritur de definitionibus Deinde, Quæritur de definitionibus quas dat Aristoteles in II de Anima, quas dat Aristoteles in II de Anima, ubi dat talem definitionem, et venatur ubi dat talem definitionem, et venatur eam per divisionem, et dicit : «< Anima eam per divisionem, et dicit : «< Anima est primus actus corporis physici orga- est primus actus corporis physici orga- nici, potentia vitam habentis. » Hujus- nici, potentia vitam habentis. » Hujus- modi autem est quodcumque organi- modi autem est quodcumque organi-

cum. cum.

Contra hanc definitionem multiplici- Contra hanc definitionem multiplici- ter objicit Gregorius Nyssenus in libro ter objicit Gregorius Nyssenus in libro de Homine. de Homine.

1. Dicit enim, quod si anima est ende- 1. Dicit enim, quod si anima est ende- lechia sive actus et perfectio, cum ende- lechia sive actus et perfectio, cum ende- lechia sive actus non sit nisi in perfecto, lechia sive actus non sit nisi in perfecto, videtur quod anima nullum esse habeat videtur quod anima nullum esse habeat nisi in corpore, et sine corpore nihil nisi in corpore, et sine corpore nihil

sit. sit.

2. Adhuc, Addit Gregorius Nyssenus, 2. Adhuc, Addit Gregorius Nyssenus, quod ad hoc deducti sumus, quod dica- quod ad hoc deducti sumus, quod dica- mus cum Platone, quod anima sit sub- mus cum Platone, quod anima sit sub- stantia, et hoc aliquid, corpori regendo stantia, et hoc aliquid, corpori regendo

Tom. XXXV hujusce novæ editionis. Tom. XXXV hujusce novæ editionis.

14 14

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

accommodata, et quod separabilis sit a accommodata, et quod separabilis sit a corpore vel cum Aristotele dicamus, corpore vel cum Aristotele dicamus, quod est endelechia sive perfectio corpo- quod est endelechia sive perfectio corpo- ris et cogemur dicere, quod nullum ris et cogemur dicere, quod nullum esse habeat sine corpore. esse habeat sine corpore.

4. Adhuc, Hoc maxime videtur sequi 4. Adhuc, Hoc maxime videtur sequi ex hoc quod dicit Aristoteles, ibidem: ex hoc quod dicit Aristoteles, ibidem: « Quoniam autem et corpus hujusmodi « Quoniam autem et corpus hujusmodi vitam erit habens, nec erit corpus ani- vitam erit habens, nec erit corpus ani- ma non enim est eorum quæ in sub- ma non enim est eorum quæ in sub- jecto sunt, scilicet corpus magis au- jecto sunt, scilicet corpus magis au- tem subjectum et materia est, scilicet tem subjectum et materia est, scilicet est animam substan- est animam substan- corpus necesse corpus necesse tiam esse sicut speciem corporis physici tiam esse sicut speciem corporis physici potentia vitam habentis. » Ex hoc acci- potentia vitam habentis. » Ex hoc acci- pitur, quod anima est substantia, sicut pitur, quod anima est substantia, sicut forma et sicut species corporis physici : forma et sicut species corporis physici : et si est sicut specics et forma talis cor- et si est sicut specics et forma talis cor- poris, est actus illius. Et quia omnis poris, est actus illius. Et quia omnis forma prædicatur in quale: tunc, ut dicit forma prædicatur in quale: tunc, ut dicit Gregorius Nyssenus, sequitur quod ani- Gregorius Nyssenus, sequitur quod ani- ma sit essentialis qualitas corporis. Et ma sit essentialis qualitas corporis. Et tunc de necessitate sequitur quod dictum tunc de necessitate sequitur quod dictum est. Qualitas enim essentialis numquam est. Qualitas enim essentialis numquam est sine eo quod quale facit. Et sic opor- est sine eo quod quale facit. Et sic opor- teret, quod anima universaliter etiam teret, quod anima universaliter etiam hominis, numquam esset separabilis hominis, numquam esset separabilis a corpore, nec haberet esse separa- a corpore, nec haberet esse separa-

tum. tum.

4. Adhuc, Hoc magis sequitur ex hoc 4. Adhuc, Hoc magis sequitur ex hoc quod dicit Aristoteles inducendo simile quod dicit Aristoteles inducendo simile sic : « Si autem est aliquid commune sic : « Si autem est aliquid commune quod in omni anima oportet dicere: tunc quod in omni anima oportet dicere: tunc erit utique actus primus corporis physici erit utique actus primus corporis physici organici. Unde non oportet quærere si organici. Unde non oportet quærere si unum est anima et corpus: sicut neque unum est anima et corpus: sicut neque ceram et figuram sigilli quæ est in cera, ceram et figuram sigilli quæ est in cera, nec omnino uniuscujusque materiam et nec omnino uniuscujusque materiam et id cujus est materia. Ergo videtur, quod id cujus est materia. Ergo videtur, quod sicut figura sigilli se habet ad ceram, sicut figura sigilli se habet ad ceram, dans ei speciem et formam sigilli, sed dans ei speciem et formam sigilli, sed non speciem et formam ceræ : ita se non speciem et formam ceræ : ita se habet anima ad corpus, ut dans ei spe- habet anima ad corpus, ut dans ei spe- ciem et formam animati et vivi, sed non ciem et formam animati et vivi, sed non dans ei formam et speciem corporis. » dans ei formam et speciem corporis. » Et ex hoc iterum concluditur, quod ani- Et ex hoc iterum concluditur, quod ani- ma extra corpus nullum habet esse. ma extra corpus nullum habet esse.

5. Adhuc, Hoc maxime videtur sequi 5. Adhuc, Hoc maxime videtur sequi ex hoc quod infra dicit sic : « Si ali- ex hoc quod infra dicit sic : « Si ali-

quod organorum, hoc est, instrumento- quod organorum, hoc est, instrumento- rum physicum esset ut dolabra, erit rum physicum esset ut dolabra, erit quidem dolabrale esse substantiæ ipsius, quidem dolabrale esse substantiæ ipsius, et anima hæc est. Divisa autem substan- et anima hæc est. Divisa autem substan- tia hac, scilicet quæ confert ei dolabrale, tia hac, scilicet quæ confert ei dolabrale, utique dolabra non amplius erit, sed aut utique dolabra non amplius erit, sed aut æquivoce. Nunc autem est dolabra, sci- æquivoce. Nunc autem est dolabra, sci- licet quamdiu habet talem formam. » Ex licet quamdiu habet talem formam. » Ex hoc expresse accipitur, quod anima non hoc expresse accipitur, quod anima non est substantia, nec aliquid, nisi quamdiu est substantia, nec aliquid, nisi quamdiu est in eo qui confert esse vivi et animati: est in eo qui confert esse vivi et animati: et sic anima non remaneret post corpus et sic anima non remaneret post corpus ut substantia et hoc aliquid, nec esset ut substantia et hoc aliquid, nec esset post mortem, sed periret cum corpore, post mortem, sed periret cum corpore, quod valde inconveniens est de anima quod valde inconveniens est de anima rationali. rationali.

6. Ulterius quæritur, Quomodo dica- 6. Ulterius quæritur, Quomodo dica- tur anima actus primus? Cum actus pri- tur anima actus primus? Cum actus pri- mus sit sicut habitus est enim sicut mus sit sicut habitus est enim sicut scientia, sicut ibidem dicit. Secundus au- scientia, sicut ibidem dicit. Secundus au- tem est sicut considerare per scientiam. tem est sicut considerare per scientiam. Et dicit, quod manifestum est, quod ani- Et dicit, quod manifestum est, quod ani- ma est sicut scientia. Et subjungit ratio- ma est sicut scientia. Et subjungit ratio- nem dicens: « In eo enim quod est ani- nem dicens: « In eo enim quod est ani- ma, et somnus et vigilantia est. Simile ma, et somnus et vigilantia est. Simile autem vigilantia est quidem ipsi consi- autem vigilantia est quidem ipsi consi- derationi: somnus autem dormienti et derationi: somnus autem dormienti et non operanti. » Et ex hoc concludit sic: non operanti. » Et ex hoc concludit sic: « Prior igitur consideratione in eadem « Prior igitur consideratione in eadem scientia. Unde et anima primus actus est scientia. Unde et anima primus actus est corporis physici vitam habentis potentia : corporis physici vitam habentis potentia : secundum hoc enim actus primus ordina- secundum hoc enim actus primus ordina- tus est ad actum secundum tamquam ad tus est ad actum secundum tamquam ad perfectissimum: animatum autem per- perfectissimum: animatum autem per- fectissimum est secundum esse in natu- fectissimum est secundum esse in natu- ra ergo anima confert esse perfectissi- ra ergo anima confert esse perfectissi- mum. » Et sic videtur magis similis ad mum. » Et sic videtur magis similis ad actum secundum, quam ad actum pri- actum secundum, quam ad actum pri- mum: unumquodque enim debet definiri mum: unumquodque enim debet definiri ab ultimo et optimo sui: quia hoc, ut ab ultimo et optimo sui: quia hoc, ut Aristoteles ostendit in VII primæ philo- Aristoteles ostendit in VII primæ philo- sophiæ, est constitutivum totius esse, et sophiæ, est constitutivum totius esse, et differentia convertibilis, respectu cujus differentia convertibilis, respectu cujus omnia alia sunt in potentia. omnia alia sunt in potentia.

7. Ulterius quæritur, Quare dicit, Cor- 7. Ulterius quæritur, Quare dicit, Cor- poris physici? Physicum enim in eo poris physici? Physicum enim in eo quod physicum est, forma physica perfi- quod physicum est, forma physica perfi- citur : anima autem, sicut dicit Avicen- citur : anima autem, sicut dicit Avicen- na, elevata est supra formam physicam : na, elevata est supra formam physicam :

IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XII, QUÆST. 69. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XII, QUÆST. 69.

deberet ergo dici magis animati corporis deberet ergo dici magis animati corporis quam physici. quam physici.

8. Ulterius adhuc quæritur, Quare di- 8. Ulterius adhuc quæritur, Quare di- cit, Organici? Quædam enim sunt ani- cit, Organici? Quædam enim sunt ani- mata, in quibus nulla distinctio est orga- mata, in quibus nulla distinctio est orga- norum, sicut spongia, et aureum vellus : norum, sicut spongia, et aureum vellus : ergo non generaliter animatum est orga- ergo non generaliter animatum est orga- nicum et sic non deberet anima definiri nicum et sic non deberet anima definiri per organicum. per organicum.

9. Ulterius adhuc quæritur de hoc 9. Ulterius adhuc quæritur de hoc quod dicit, Potentia vitam habentis : et quod dicit, Potentia vitam habentis : et quæritur de qua potentia intelligitur? quæritur de qua potentia intelligitur? Sicut enim dicit Aristoteles in V primæ Sicut enim dicit Aristoteles in V primæ philosophiæ, potentia duplex est in gene- philosophiæ, potentia duplex est in gene- re, activa scilicet, et passiva. Potentia ac- re, activa scilicet, et passiva. Potentia ac- tiva est, ut dicit ibidem, principium trans- tiva est, ut dicit ibidem, principium trans- mutationis in aliud secundum quod est mutationis in aliud secundum quod est aliud. Et hæc corpori convenire non pot- aliud. Et hæc corpori convenire non pot- est quia, sicut ibidem dicit, ubi illam est quia, sicut ibidem dicit, ubi illam dat definitionem, corpus in animato ma- dat definitionem, corpus in animato ma- teria est ergo potentiam activam habere teria est ergo potentiam activam habere non potest. Si autem intelligitur de po- non potest. Si autem intelligitur de po- tentia passiva, quæ sicut ibidem dicitur, tentia passiva, quæ sicut ibidem dicitur, principium transmutationis est ex alio principium transmutationis est ex alio secundum quod est aliud, tunc illa po- secundum quod est aliud, tunc illa po- tentia nihil essentialium animæ est. Et tentia nihil essentialium animæ est. Et cum definitio debeat dari per essentialia cum definitio debeat dari per essentialia definito, videtur quod anima per talem definito, videtur quod anima per talem potentiam non debeat definiri. potentiam non debeat definiri.

10. Ulterius quæritur de hoc quod di- 10. Ulterius quæritur de hoc quod di- cit in fine postquam venatus est defini- cit in fine postquam venatus est defini- tionem generaliter sic concludendo : tionem generaliter sic concludendo : « Universaliter quidem igitur est dictum « Universaliter quidem igitur est dictum quid sit anima. Substantia enim est se- quid sit anima. Substantia enim est se- cundum rationem: hoc autem est quod cundum rationem: hoc autem est quod quid erat esse hujusmodi corporis. » quid erat esse hujusmodi corporis. » Hoc enim non videtur convenire omni- Hoc enim non videtur convenire omni- bus quæ sunt animæ : intellectus enim bus quæ sunt animæ : intellectus enim animæ est. Et ibidem dicit, quod intel- animæ est. Et ibidem dicit, quod intel- lectus nullius corporis actus est. Male er- lectus nullius corporis actus est. Male er- go videtur esse data dicta definitio. go videtur esse data dicta definitio.

11. Si forte dicat aliquis, quod dicta 11. Si forte dicat aliquis, quod dicta definitio data est de tota anima, et non definitio data est de tota anima, et non de partibus. In contrarium est quod ipse de partibus. In contrarium est quod ipse ibidem dicit sic : « Considerare autem ibidem dicit sic : « Considerare autem oportet in partibus quod dictum est. Si oportet in partibus quod dictum est. Si enim esset oculus animal, anima utique enim esset oculus animal, anima utique ipsius esset visus : hæc autem substantia ipsius esset visus : hæc autem substantia est oculi secundum rationem : oculus est oculi secundum rationem : oculus

15 15

autem est materia, quo scilicet visu defi- autem est materia, quo scilicet visu defi- ciente, non est quidem oculus nisi æqui- ciente, non est quidem oculus nisi æqui- voce, sicut lapideus, vel depictus. » Et ex voce, sicut lapideus, vel depictus. » Et ex his concludit ganeraliter : « Simile nam- his concludit ganeraliter : « Simile nam- que habet sicut pars ad partem: sic et que habet sicut pars ad partem: sic et totus sensus ad totum corpus quod est totus sensus ad totum corpus quod est sensitivum secundum quod hujusmodi sensitivum secundum quod hujusmodi est. » Si ergo intellectus est aliquid ani- est. » Si ergo intellectus est aliquid ani- mæ, videtur quod secundum hanc ratio- mæ, videtur quod secundum hanc ratio- nem sit alicujus corporis actus : et sic nem sit alicujus corporis actus : et sic anima rationalis et intellectualis non anima rationalis et intellectualis non separantur a corpore, quod hæreticum separantur a corpore, quod hæreticum est. est.

SOLUTIO. Dicendum, quod definitio SOLUTIO. Dicendum, quod definitio Aristotelis inducta, dicit quid est anima Aristotelis inducta, dicit quid est anima secundum quod anima est forma et spe- secundum quod anima est forma et spe- cies et substantia animati corporis, in cies et substantia animati corporis, in quo secundum totum et secundum par- quo secundum totum et secundum par- tes operatur operationes vitæ, et non est tes operatur operationes vitæ, et non est data de anima secundum quod est in data de anima secundum quod est in seipsa: propter quod etiam Philosophus seipsa: propter quod etiam Philosophus dicit ibidem, ubi ponit istam definitio- dicit ibidem, ubi ponit istam definitio- nem, quod secundum partes secundum nem, quod secundum partes secundum quas est actus corporis alicujus, extra quas est actus corporis alicujus, extra quas non exercet opera vitæ, non est se- quas non exercet opera vitæ, non est se- parabilis : quia si separaretur a corpore, parabilis : quia si separaretur a corpore, et esset in se, secundum illas partes se- et esset in se, secundum illas partes se- cundum quas actus est corporis, nullas cundum quas actus est corporis, nullas haberet operationes vitæ, et sic non es- haberet operationes vitæ, et sic non es- set anima. Substantiale est enim animæ set anima. Substantiale est enim animæ operationes vitæ facere. Unde Philoso- operationes vitæ facere. Unde Philoso- phus ibidem dicit sic: « Quod quidem phus ibidem dicit sic: « Quod quidem igitur non sit separabilis anima a cor- igitur non sit separabilis anima a cor- pore aut si separabilis, pars quædam pore aut si separabilis, pars quædam ipsius apta nata est separari, non imma- ipsius apta nata est separari, non imma- nifestum est. Quarumdam enim partium nifestum est. Quarumdam enim partium actus est, secundum quas scilicet non actus est, secundum quas scilicet non contingit eam separari. At vero secun- contingit eam separari. At vero secun- dum quasdam nihil prohibet eam sepa- dum quasdam nihil prohibet eam sepa- rari, propter id quod nullius sunt cor- rari, propter id quod nullius sunt cor- pora actus. Ampliusque manifestum est pora actus. Ampliusque manifestum est hoc si sit corporis actus anima sicut na- hoc si sit corporis actus anima sicut na- tura navis. » Quod tractans Avicenna in tura navis. » Quod tractans Avicenna in VI de Naturalibus, dicit, quod sicut nau- VI de Naturalibus, dicit, quod sicut nau- ta duplicem habet definitionem : unam ta duplicem habet definitionem : unam secundum quam consideratur in seipso, secundum quam consideratur in seipso, secundum quam dicitur artifex arte re- secundum quam dicitur artifex arte re- gens navim aliam secundum quam gens navim aliam secundum quam

Solutio. Solutio.

Ad 1. Ad 1.

16 16

D. ALB. MAG. ORD. PRÆED. D. ALB. MAG. ORD. PRÆED.

operationes nauticas operatur instrumen- operationes nauticas operatur instrumen- tis navis, artemone scilicet, malo, velo, tis navis, artemone scilicet, malo, velo, remis: ita anima duplicem debet habere remis: ita anima duplicem debet habere definitionem : unam secundum quod definitionem : unam secundum quod operatur opera vitæ in corpore et in or- operatur opera vitæ in corpore et in or- ganis ejus. Et secundum hoc definitur ganis ejus. Et secundum hoc definitur ab Aristotele secundum quod est ende- ab Aristotele secundum quod est ende- lechia sive perfectio corporis physici or- lechia sive perfectio corporis physici or- ganici, potentia vitam habentis. Et in- ganici, potentia vitam habentis. Et in- telligitur de completa potentia, quæ per- telligitur de completa potentia, quæ per- fecte habet in se omnia, et in nullo fecte habet in se omnia, et in nullo deficit, quin ex his quæ in se habet, deficit, quin ex his quæ in se habet, operetur opera vitæ. Illa enim est per- operetur opera vitæ. Illa enim est per- fecta potentia sicut scientia, quæ tunc fecta potentia sicut scientia, quæ tunc completa est, quando in nullo deficit completa est, quando in nullo deficit eorum quæ exiguntur ad considerare eorum quæ exiguntur ad considerare secundum actum illius scientiæ. secundum actum illius scientiæ.

Alia definitio est, quæ datur de ani- Alia definitio est, quæ datur de ani- ma secundum se, et secundum quod se- ma secundum se, et secundum quod se- parabilis est a corpore, maxime secundum parabilis est a corpore, maxime secundum partem quæ nullius corporis est actus, partem quæ nullius corporis est actus, hoc est, intellectivam, secundum quam hoc est, intellectivam, secundum quam partem opera vitæ operatur in seipsa. partem opera vitæ operatur in seipsa. Secundum quod dicit Isaac in libro de Secundum quod dicit Isaac in libro de Definitionibus, quod anima rationalis, Definitionibus, quod anima rationalis, substantia est in umbra intelligentiæ substantia est in umbra intelligentiæ creata. Et hoc est quod dicit Dionysius creata. Et hoc est quod dicit Dionysius dicens, quod supremum rationis attingit dicens, quod supremum rationis attingit infimum intelligentiæ. Intelligere enim infimum intelligentiæ. Intelligere enim et scire, opera quædam vitæ sunt, sed et scire, opera quædam vitæ sunt, sed secundum potentiam, quæ nullius corpo- secundum potentiam, quæ nullius corpo- ris est actus. Potentia enim quæ alicujus ris est actus. Potentia enim quæ alicujus corporis est actus, nihil recipit, et circa corporis est actus, nihil recipit, et circa nihil operatur, nisi circa hoc quod est de nihil operatur, nisi circa hoc quod est de harmonia illius corporis cujus actus est : harmonia illius corporis cujus actus est : sicut patet in visu, qui est actus oculi, sicut patet in visu, qui est actus oculi, qui nihil recipit et circa nihil operatur, qui nihil recipit et circa nihil operatur, nisi circa hoc quod est de harmonia per- nisi circa hoc quod est de harmonia per- spicui aquei sive diaphani, ex quo com- spicui aquei sive diaphani, ex quo com- ponitur oculus: et hoc est lux et color. ponitur oculus: et hoc est lux et color. Et sic est de aure ad sonum et ad crepi- Et sic est de aure ad sonum et ad crepi- tum aeris in quo fundatur tympanum tum aeris in quo fundatur tympanum auris et auditus. auris et auditus.

HIS ITA prænotatis, dicendum est ad HIS ITA prænotatis, dicendum est ad primum, quod Gregorius bene diceret, primum, quod Gregorius bene diceret, si anima in se considerata esset endele- si anima in se considerata esset endele- chia secundum essentiam. Hoc autem chia secundum essentiam. Hoc autem non est verum: non enim est endelechia non est verum: non enim est endelechia nisi per animationem quam facit corpori nisi per animationem quam facit corpori

per opera vitæ. In se autem spiritus est per opera vitæ. In se autem spiritus est incorporeus, semper vivens, ut dicit incorporeus, semper vivens, ut dicit

Plato. Plato.

AD ALIUD dicendum, quod animam AD ALIUD dicendum, quod animam considerando secundum se, consentiemus considerando secundum se, consentiemus Platoni considerando autem eam se- Platoni considerando autem eam se- cundum formam animationis quam dat cundum formam animationis quam dat corpori, consentiemus Aristoteli. corpori, consentiemus Aristoteli.

AD ALIUD jam patet solutio per idem. AD ALIUD jam patet solutio per idem. Et propter hoc anima quæ tantum est Et propter hoc anima quæ tantum est actus corporis, sicut vegetabilis in plan- actus corporis, sicut vegetabilis in plan- tis, et sensibilis in brutis, quæ non sunt tis, et sensibilis in brutis, quæ non sunt nisi species et actus corporis et qualitas nisi species et actus corporis et qualitas essentialis, non separantur a corpore. essentialis, non separantur a corpore.

EODEM modo dicendum est ad sequens, EODEM modo dicendum est ad sequens, quod hoc omnino est verum de anima quod hoc omnino est verum de anima quæ tantum est actus corporis, sed non quæ tantum est actus corporis, sed non de anima quæ est actus et motor corpo- de anima quæ est actus et motor corpo- ris ut nauta navis. Hæc enim sub- per ris ut nauta navis. Hæc enim sub- per stantiam et essentiam est extra corpus et stantiam et essentiam est extra corpus et distincta ab ipso, nec inest ei ut forma distincta ab ipso, nec inest ei ut forma sive qualitas essentialis, sed inest ei ut sive qualitas essentialis, sed inest ei ut influens ei potentias ad opera vitæ, sicut influens ei potentias ad opera vitæ, sicut nauta instrumentis navalibus potentias nauta instrumentis navalibus potentias influit ad opera nautica. influit ad opera nautica.

AD ALIUD omni eodem modo dicendum AD ALIUD omni eodem modo dicendum est. Hoc enim non sequitur, nisi de illa est. Hoc enim non sequitur, nisi de illa quæ est actus corporis, et nihil am- quæ est actus corporis, et nihil am- plius: sicut forma et figura dolabræ est plius: sicut forma et figura dolabræ est actus et species dolabræ ad esse dolabræ. actus et species dolabræ ad esse dolabræ.

AD ID quod ulterius quæritur, dicen- AD ID quod ulterius quæritur, dicen- dum quod actus primus dicitur, quia con- dum quod actus primus dicitur, quia con- fert esse animato secundum quod est fert esse animato secundum quod est animatum, et speciem, et rationem. animatum, et speciem, et rationem. Quod non facit secundus actus, sed indi- Quod non facit secundus actus, sed indi- cat per effectum in opere, quod tale esse cat per effectum in opere, quod tale esse vivo collatum est: sicut considerare in- vivo collatum est: sicut considerare in- dicat, quod sciens facultatem habet ex dicat, quod sciens facultatem habet ex scientia considerandi. Unde primus per- scientia considerandi. Unde primus per- fectior est in conferendo esse et speciem, fectior est in conferendo esse et speciem, licet secundus magis indicet facultatem. licet secundus magis indicet facultatem.

AD ALIUD ulterius dicendum, quod sic- AD ALIUD ulterius dicendum, quod sic- ut dicit Plato, a datore formarum datur ut dicit Plato, a datore formarum datur forma physica, quæ non elevatur super forma physica, quæ non elevatur super materiam, sed est in ipsa sicut in Euripo, materiam, sed est in ipsa sicut in Euripo, hoc est, in ebullitione continua: nec hoc est, in ebullitione continua: nec operatur nisi per operationes materiæ: et operatur nisi per operationes materiæ: et ideo dicitur physica. Et datur forma ad ideo dicitur physica. Et datur forma ad similitudinem datoris formarum, quæ similitudinem datoris formarum, quæ

d 8. d 8.

| 9. | 9.

10. 10.

IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XII, QUÆST. 69. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XII, QUÆST. 69.

est intellectus activus formarum. Et hæc est intellectus activus formarum. Et hæc forma quia est similitudo datoris forma- forma quia est similitudo datoris forma- rum, elevata est super materiam, et vo- rum, elevata est super materiam, et vo- catur anima. Et sicut dator formarum catur anima. Et sicut dator formarum multa operatur, ita illa forma multum multa operatur, ita illa forma multum operatur. Nec dicitur physica, sed phy- operatur. Nec dicitur physica, sed phy- sici quia scilicet est corporis ex physi- sici quia scilicet est corporis ex physi- cis principiis constituti. Et dat Aristoteles cis principiis constituti. Et dat Aristoteles exemplum, sicut forma et figura serræ exemplum, sicut forma et figura serræ non sunt ferrum, sed ferri, quia in alia non sunt ferrum, sed ferri, quia in alia materia operationes serræ facere non materia operationes serræ facere non posset. posset.

AD ALIUD ulterius dicendum, quod AD ALIUD ulterius dicendum, quod omne animatum corpus est organicum : omne animatum corpus est organicum : sed, sicut dicit Aristoteles in eodem loco sed, sicut dicit Aristoteles in eodem loco circa istam definitionem, in quibusdam circa istam definitionem, in quibusdam sunt organa simplicia sive homogenia, sunt organa simplicia sive homogenia, sicut in plantis folium, et cortex: folium sicut in plantis folium, et cortex: folium enim est ad cooperiendum fructus ab im- enim est ad cooperiendum fructus ab im- bribus et caumatibus, cortex autem ad bribus et caumatibus, cortex autem ad cooperiendum semen et humiditatem cooperiendum semen et humiditatem fructus, ut ad maturitatem et digestionem fructus, ut ad maturitatem et digestionem quæ pepansis dicitur, deducatur. Sicut quæ pepansis dicitur, deducatur. Sicut etiam in spongia et aureo vellere quæ- etiam in spongia et aureo vellere quæ- dam sunt partes, quibus perficitur mo- dam sunt partes, quibus perficitur mo- tus dilatationis et constrictionis, et qui- tus dilatationis et constrictionis, et qui- bus sugitur nutrimentum. Et sicut planta bus sugitur nutrimentum. Et sicut planta habet radices ori in animalibus similes, habet radices ori in animalibus similes, ut dicit Aristoteles in II de Anima, ubi ut dicit Aristoteles in II de Anima, ubi islam ponit definitionem. islam ponit definitionem.

AD ALIUD ulterius dicendum, quod in- AD ALIUD ulterius dicendum, quod in- telligitur de potentia passiva sive recep- telligitur de potentia passiva sive recep- tiva: nec ponitur in definitione animæ, tiva: nec ponitur in definitione animæ, ut essentialis animæ sit, sed quia ad po- ut essentialis animæ sit, sed quia ad po- tentiam quæ est in anima correlativa est. tentiam quæ est in anima correlativa est. Et ideo, sicut dicit Porphyrius, necesse Et ideo, sicut dicit Porphyrius, necesse est in utrisque utrorumque rationibus est in utrisque utrorumque rationibus uti. Et Commentator super secundum de uti. Et Commentator super secundum de Anima dicit, quod causa multitudinis in Anima dicit, quod causa multitudinis in corpore organorum est multitudo poten- corpore organorum est multitudo poten- tiarum in anima operantium opera vitæ: tiarum in anima operantium opera vitæ: sicut in arte propter multas operationes sicut in arte propter multas operationes artis quæ uno instrumento perfici non artis quæ uno instrumento perfici non possunt, requiritur multitudo instrumen- possunt, requiritur multitudo instrumen- torum, ut securis ad incidendum, dola- torum, ut securis ad incidendum, dola- bra ad dolandum, terebrum ad perforan- bra ad dolandum, terebrum ad perforan- dum, et sic de aliis, scilicet ascia, runcia, dum, et sic de aliis, scilicet ascia, runcia, et serra. et serra.

17 17

dum quod bene data est definitio, et con-. dum quod bene data est definitio, et con-. venit omni animæ quæ est actus corpo- venit omni animæ quæ est actus corpo- ris, et nihil habet nisi quod est actus ris, et nihil habet nisi quod est actus corporis. Intellectus autem nullius cor- corporis. Intellectus autem nullius cor- poris est actus: et propter hoc illi non poris est actus: et propter hoc illi non convenit: et per consequens etiam sub- convenit: et per consequens etiam sub- stantiæ animæ rationalis non convenit. stantiæ animæ rationalis non convenit. Quia impossibile est, quod a substantia Quia impossibile est, quod a substantia quæ tantum est actus corporis, fluat po- quæ tantum est actus corporis, fluat po- tentia quæ nullius corporis est actus, tentia quæ nullius corporis est actus, cum potentia naturalis fluat de essentia- cum potentia naturalis fluat de essentia- libus substantiæ illius cujus est potentia. libus substantiæ illius cujus est potentia. Sed e' converso a substantia separata Sed e' converso a substantia separata quæ motor est corporis, bene possunt quæ motor est corporis, bene possunt fluere potentiæ conjunctæ corpori. Et fluere potentiæ conjunctæ corpori. Et hujus ratio est : quia quidquid potest hujus ratio est : quia quidquid potest potentia inferior, potest superior excel- potentia inferior, potest superior excel- lenter, sed non e converso. Et hoc di- lenter, sed non e converso. Et hoc di- cunt Dionysius, et Boetius, et generali- cunt Dionysius, et Boetius, et generali- ter verum est in potestativis. ter verum est in potestativis.

AD ULTIMUM dicendum, quod intel- AD ULTIMUM dicendum, quod intel- lectus est aliquid animæ, qui est ad mo- lectus est aliquid animæ, qui est ad mo- dum intellectus qui est dator formarum dum intellectus qui est dator formarum et separatus et propter hoc ab eo fluit et separatus et propter hoc ab eo fluit potentia quæ in actu separata est. Ita potentia quæ in actu separata est. Ita etiam dicunt sancti, quod ad imaginem etiam dicunt sancti, quod ad imaginem et similitudinem ipsius est. Unde Grego- et similitudinem ipsius est. Unde Grego- rius Nyssenus : « Quis igitur digne non rius Nyssenus : « Quis igitur digne non admirabitur nobilitatem hujus animalis, admirabitur nobilitatem hujus animalis, quod copulat in seipso mortalia immor- quod copulat in seipso mortalia immor- talibus, et rationalia irrationalibus colli- talibus, et rationalia irrationalibus colli- git, et fert in suiipsius natura omnis git, et fert in suiipsius natura omnis creationis imaginem? Propter quod et creationis imaginem? Propter quod et parvus mundus dictus est, qui tanta di- parvus mundus dictus est, qui tanta di- gnus factus est à Deo providentia, pro- gnus factus est à Deo providentia, pro- pter quem sunt omnia et quæ nunc sunt pter quem sunt omnia et quæ nunc sunt et quæ futura sunt, propter quem et et quæ futura sunt, propter quem et Deus homo factus est, qui desinens in Deus homo factus est, qui desinens in incorruptibilitatem et mortale suum effu- incorruptibilitatem et mortale suum effu- giens, in cœlis regnat, et secundum ima- giens, in cœlis regnat, et secundum ima- ginem et secundum similitudinem Dei ginem et secundum similitudinem Dei factus cum Christo conversatur: Dei factus cum Christo conversatur: Dei filius enim omni principatui et potestati filius enim omni principatui et potestati præsidet. Quis dicere potest hujus ani- præsidet. Quis dicere potest hujus ani- malis præeminentias ? Pelagus pertrans- malis præeminentias ? Pelagus pertrans- it, cœlum intrat contemplatione astro- it, cœlum intrat contemplatione astro- rum, et motum et intervalla dignoscit, rum, et motum et intervalla dignoscit, terram et mare fructificat, feras et cete terram et mare fructificat, feras et cete

AD ID quod ulterius quæritur, dicen- contemnit, omnem disciplinam et artem AD ID quod ulterius quæritur, dicen- contemnit, omnem disciplinam et artem

Ad 11. Ad 11.

XXXIII XXXIII

2 2

18 18

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

et methodum dirigit, exsul per litteras et methodum dirigit, exsul per litteras quos vult alloquitur, nullo a corpore quos vult alloquitur, nullo a corpore impeditur, prophetat futura, omnium impeditur, prophetat futura, omnium dominatur, omnia possidet, omnibus vo- dominatur, omnia possidet, omnibus vo- luptuatur, Angelis et Deo loquitur, luptuatur, Angelis et Deo loquitur, creationi jubet, dæmonibus præcipit, creationi jubet, dæmonibus præcipit, horum naturam perscrutatur, Deum in- horum naturam perscrutatur, Deum in- vestigat, domus et templum fit Dei: et vestigat, domus et templum fit Dei: et cum hæc omnia habet, a virtute et pie- cum hæc omnia habet, a virtute et pie- tate proficit. » Et per hæc omnia inten- tate proficit. » Et per hæc omnia inten- dit, quod cum tanta dignitate et cum dit, quod cum tanta dignitate et cum tantis muneribus naturæ honoratus sit tantis muneribus naturæ honoratus sit homo, quod consequenter naturale est homo, quod consequenter naturale est homini, quod honorabiliorem quam alia homini, quod honorabiliorem quam alia animalia et incorruptibilem sortiatur ani- animalia et incorruptibilem sortiatur ani- mam et ita anima ejus cum animabus mam et ita anima ejus cum animabus animalium brutorum non debuit habere animalium brutorum non debuit habere communem definitionem. communem definitionem.

MEMBRI SECUNDI MEMBRI SECUNDI

ARTICULUS III. ARTICULUS III.

cunt nisi quid est anima, et non dicunt cunt nisi quid est anima, et non dicunt propter quid talis est substantia et spe- propter quid talis est substantia et spe- cies, et ideo imperfectæ sunt: quia per cies, et ideo imperfectæ sunt: quia per eas non contingit cognoscere causas ac- eas non contingit cognoscere causas ac- cidentium per se et operationum quæ cidentium per se et operationum quæ per se conveniunt animæ. Et de ta- per se conveniunt animæ. Et de ta- libus definitionibus generaliter dicit in libus definitionibus generaliter dicit in primo de Anima, quod facile manife- primo de Anima, quod facile manife- stum est de eis, quod dialecticæ sunt et stum est de eis, quod dialecticæ sunt et vanæ omnes quia per eas non cognosci- vanæ omnes quia per eas non cognosci- tur perfecte quid est anima: cum per eas tur perfecte quid est anima: cum per eas non cognoscantur per se accidentia, quæ non cognoscantur per se accidentia, quæ maximam partem conferunt ad cogno- maximam partem conferunt ad cogno- scendum quod quid est. Dicit enim, quod scendum quod quid est. Dicit enim, quod sunt definitiones ut conclusiones, et non sunt definitiones ut conclusiones, et non ut principium et causæ, quæ sunt me- ut principium et causæ, quæ sunt me- dium in demonstratione. dium in demonstratione.

Quod ut melius intelligatur, et defini- Quod ut melius intelligatur, et defini- tio inveniatur quæ animæ rationali con- tio inveniatur quæ animæ rationali con- venit, de qua principaliter intendimus, venit, de qua principaliter intendimus, ponit exemplum ex libro XII Geometriæ ponit exemplum ex libro XII Geometriæ Euclidis sumptum, ubi dicit Euclides, Euclidis sumptum, ubi dicit Euclides, quod contingit protrahi tetragonum sive quod contingit protrahi tetragonum sive tetragonismum æquale altera parte lon- tetragonismum æquale altera parte lon- giori quadrangulo. Si quis ergo de- giori quadrangulo. Si quis ergo de- finiens dicat, quod tetragonum est qua. finiens dicat, quod tetragonum est qua. dratum æquale altera parte longiori dratum æquale altera parte longiori

De tertia definitione animæ quam idem quadrangulo, non dicit nisi quid De tertia definitione animæ quam idem quadrangulo, non dicit nisi quid

ponit Aristoteles 1. ponit Aristoteles 1.

DEINDE, Quæritur de alia definitione DEINDE, Quæritur de alia definitione Aristotelis qui dicit, quod « anima est Aristotelis qui dicit, quod « anima est principium et causa hujusmodi vitæ, principium et causa hujusmodi vitæ, physici scilicet corporis organici. » physici scilicet corporis organici. »

De hac enim dicit in II de Anima, De hac enim dicit in II de Anima, quod est definitio ut principium demon- quod est definitio ut principium demon- strationis propter quid, et est causa per strationis propter quid, et est causa per quam demonstrative concluduntur pri‐ quam demonstrative concluduntur pri‐ ma et secunda definitio, hæc scilicet, ma et secunda definitio, hæc scilicet, « Anima est endelechia physici corporis « Anima est endelechia physici corporis organici potentia vitam habentis : » et organici potentia vitam habentis : » et hæc, « Anima est species et ratio physici hæc, « Anima est species et ratio physici et organici corporis potentia vitam ha- et organici corporis potentia vitam ha- bentis. » bentis. »

Et dicit quod istæ definitiones non di- Et dicit quod istæ definitiones non di-

1 Cf. Opp. B. Alberti. Ila Part. Summæ de 1 Cf. Opp. B. Alberti. Ila Part. Summæ de Creaturis, Tract. I, Quæst. 4, Art. 7. Tom. Creaturis, Tract. I, Quæst. 4, Art. 7. Tom.

est æqualitas, scilicet quod sunt duæ est æqualitas, scilicet quod sunt duæ quantitates capacitatis æqualis: et non quantitates capacitatis æqualis: et non dicit causam propter quam est illa æqua- dicit causam propter quam est illa æqua- litas inter duas quantitates. Si quis au- litas inter duas quantitates. Si quis au- tem dicit, quod æqualitas tetragoni et tem dicit, quod æqualitas tetragoni et quadranguli alia parte longioris, est quadranguli alia parte longioris, est mediæ proportionis inventio inter qua- mediæ proportionis inventio inter qua- tuor quantitates ex quibus surgit tetra- tuor quantitates ex quibus surgit tetra- gonum et altera parte longius quadran- gonum et altera parte longius quadran- gulum, ille dicit causam propter quam gulum, ille dicit causam propter quam æqualia sunt quadratum et altera parte æqualia sunt quadratum et altera parte longius quadrangulum. Tetragonum. longius quadrangulum. Tetragonum. enim ab una simplici quantitate surgit, enim ab una simplici quantitate surgit, ut dicit in II Geometriæ, scilicet ex linea ut dicit in II Geometriæ, scilicet ex linea in seipsam ducta. Altera autem parte in seipsam ducta. Altera autem parte longius quadrangulum a tribus surgit longius quadrangulum a tribus surgit quantitatibus habet enim opposita la-1 quantitatibus habet enim opposita la-1 tera æqualia sed latera in angulis lon- tera æqualia sed latera in angulis lon-

: :

: :

XXXV hujusce novæ editionis. XXXV hujusce novæ editionis.

IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XII, QUÆST. 70. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XII, QUÆST. 70.

gioribus lateribus conjuncta habet inæ- gioribus lateribus conjuncta habet inæ- qualia ad latera quæ conjungunt. qualia ad latera quæ conjungunt.

: :

Quod ut perspicue videatur, ex quinto Quod ut perspicue videatur, ex quinto Geometriæ sumantur tres numeri conti- Geometriæ sumantur tres numeri conti- nuæ proportionis, scilicet duodecim, sex, nuæ proportionis, scilicet duodecim, sex, tria. Illi enim numeri sunt in propor- tria. Illi enim numeri sunt in propor- tione dupli ad invicem se habentes. tione dupli ad invicem se habentes. Duodecim enim duplum est ad sex, et Duodecim enim duplum est ad sex, et sex ad tria et si voluero facere quadra- sex ad tria et si voluero facere quadra- tum numerum sive tetragonum, secun- tum numerum sive tetragonum, secun- dum doctrinam Pythagoræ in II Arith- dum doctrinam Pythagoræ in II Arith- meticæ, medium proportionis numerum, meticæ, medium proportionis numerum, scilicet sex ducam in seipsum sic dicen- scilicet sex ducam in seipsum sic dicen- do, sexies sex, et perficio tetragonum do, sexies sex, et perficio tetragonum qui est triginta sex ab una surgentem qui est triginta sex ab una surgentem quantitate, habentem omnia latera æqua- quantitate, habentem omnia latera æqua- lia. Et si voluero perficere quadrangu- lia. Et si voluero perficere quadrangu- lum quod tantumdem contineat, ducam lum quod tantumdem contineat, ducam extremos numeros in se invicem dicen- extremos numeros in se invicem dicen- do, ter duodecim, vel duodecies tria, do, ter duodecim, vel duodecies tria, et perficio quadrangulum altera parte et perficio quadrangulum altera parte longius quia duodecim longius est quam longius quia duodecim longius est quam tria et tamen hoc omnino æquale est tria et tamen hoc omnino æquale est quadrato, quia ter duodccim sunt tri- quadrato, quia ter duodccim sunt tri- ginta sex, et duodecies tria iterum tri- ginta sex, et duodecies tria iterum tri- ginta sex. Et si quæratur, quæ causa est ginta sex. Et si quæratur, quæ causa est æqualitatis patet, quod non est alia æqualitatis patet, quod non est alia causa nisi mediæ proportionis inventio, causa nisi mediæ proportionis inventio, hoc est, numeri, qui ita se habet ad ma- hoc est, numeri, qui ita se habet ad ma- jorem, sicut minor se habet ad ipsum: jorem, sicut minor se habet ad ipsum: et ideo quando medius ducitur in se- et ideo quando medius ducitur in se- ipsum, æqualis fit summa cum summa ipsum, æqualis fit summa cum summa

19 19

quæ provenit ex hoc quod ducitur ex- quæ provenit ex hoc quod ducitur ex- tremus in extremum. tremus in extremum.

Ita est de anima: si enim dixero, Ita est de anima: si enim dixero, quod anima est actus physici corporis quod anima est actus physici corporis potentia vitam habentis, dixi quid est potentia vitam habentis, dixi quid est anima, et quod est talis substantia talis anima, et quod est talis substantia talis corporis et species et ratio. Si autem corporis et species et ratio. Si autem dixero, quod anima est principium et dixero, quod anima est principium et causa operum vitæ et per se accidentium causa operum vitæ et per se accidentium in tali corpore, dixi causam propter in tali corpore, dixi causam propter quam anima est species et ratio et actus quam anima est species et ratio et actus talis corporis quod habet potentiam vitæ talis corporis quod habet potentiam vitæ secundum se et secundum partes: et secundum se et secundum partes: et tunc syllogizo primam definitionem ex tunc syllogizo primam definitionem ex secunda sic: Omne quod est principium secunda sic: Omne quod est principium et causa per se operum vitæ et acciden- et causa per se operum vitæ et acciden- tium in physico organico corpore in toto tium in physico organico corpore in toto et in partibus, est actus et ratio et spe- et in partibus, est actus et ratio et spe- cies ipsius. Anima est per se principium cies ipsius. Anima est per se principium et causa operum vitæ et accidentium in et causa operum vitæ et accidentium in physico organico corpore secundum to- physico organico corpore secundum to- tum et secundum partes. Ergo est actus tum et secundum partes. Ergo est actus et ratio et species. Anima rationalis se- et ratio et species. Anima rationalis se- cundum quasdam partes suas nec prin- cundum quasdam partes suas nec prin- cipium, nec causa est corpori operum cipium, nec causa est corpori operum vitæ et accidentium per se sicut secun- vitæ et accidentium per se sicut secun- dum intellectum agentem et adeptum. dum intellectum agentem et adeptum. Ergo secundum illas nec est actus, nec Ergo secundum illas nec est actus, nec ratio, nec species alicujus corporis, sed ratio, nec species alicujus corporis, sed separata et separabilis ab ipso. separata et separabilis ab ipso.

Et hic est intellectus definitionum Et hic est intellectus definitionum Aristotelis. Aristotelis.

QUÆSTIO LXX. QUÆSTIO LXX.

Quid anima in se sit et per se? Quid anima in se sit et per se?

Deinde quæritur, Quid insit animæ per Deinde quæritur, Quid insit animæ per se? se?

Et quæruntur tria, scilicet si sit anima Et quæruntur tria, scilicet si sit anima simplex vel composita, et maxime hominis? simplex vel composita, et maxime hominis? Et secundo, Utrum anima sit sua po- Et secundo, Utrum anima sit sua po- tentia, vel non ? tentia, vel non ?

Et tertio, Quomodo dividitur in vege- Et tertio, Quomodo dividitur in vege- tabilem, sensibilem, et rationalem? et, tabilem, sensibilem, et rationalem? et, Utrum sit in homine una substantia ani- Utrum sit in homine una substantia ani- mæ in his tribus potentiis? mæ in his tribus potentiis?

20 20

20 20

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

MEMBRUM I. MEMBRUM I.

Utrum anima et maxime hominis sit Utrum anima et maxime hominis sit simplex, vel composita ? simplex, vel composita ?

AD PRIMUM objicitur sic : AD PRIMUM objicitur sic :

1. Augustinus in libro de Spiritu et 1. Augustinus in libro de Spiritu et anima: «Si anima dicitur habere partes, anima: «Si anima dicitur habere partes, ratione potius similitudinis quam veritate ratione potius similitudinis quam veritate compositionis intelligendum est. Sim- compositionis intelligendum est. Sim- plex enim substantia est, nec aliud nec plex enim substantia est, nec aliud nec minus est ratio in substantia quam ipsa minus est ratio in substantia quam ipsa anima. » Ex hoc accipitur, quod anima anima. » Ex hoc accipitur, quod anima non est composita, sed simplex in sub- non est composita, sed simplex in sub- stantia. stantia.

2. Adhuc, Si anima est composita 2. Adhuc, Si anima est composita quantitate compositionis: tunc in majori quantitate compositionis: tunc in majori corpore esset major, et in minori minor: corpore esset major, et in minori minor: quod aperte est falsum: ergo videtur, quod aperte est falsum: ergo videtur, quod anima est simplex. quod anima est simplex.

3. Adhuc, Sicut in antehabitis deter- 3. Adhuc, Sicut in antehabitis deter- minatum est, Augustinus dicit in libro minatum est, Augustinus dicit in libro de Spiritu et anima, quod « anima est de Spiritu et anima, quod « anima est omnia sua, sicut Deus est omnia sua: » omnia sua, sicut Deus est omnia sua: » et hoc non potest esse nisi sit simplex et et hoc non potest esse nisi sit simplex et in fine simplicitatis: ergo anima non est in fine simplicitatis: ergo anima non est composita, sed simplex. composita, sed simplex.

4. Adhuc, Ibidem dicit Augustinus ³, 4. Adhuc, Ibidem dicit Augustinus ³, quod « anima videt in oculo, audit in quod « anima videt in oculo, audit in aure, et sic de aliis potentiis: ita quod in aure, et sic de aliis potentiis: ita quod in singulis tota operatur et tota est. » Ergo singulis tota operatur et tota est. » Ergo videtur, quod simplex sit: quia aliter in videtur, quod simplex sit: quia aliter in qualibet non posset esse tota, sed esset qualibet non posset esse tota, sed esset in una potentia secundum unam partem, in una potentia secundum unam partem, et in alia potentia secundum aliam par- et in alia potentia secundum aliam par-

tem. tem.

5. Adhuc, Ibidem, Augustinus: « Ani- 5. Adhuc, Ibidem, Augustinus: « Ani- ma in quibusdam suis motibus vel acti- ma in quibusdam suis motibus vel acti-

1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in I Senten. 1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in I Senten. tiarum, Dist. III, Art. 33. Tom. XXV hujusce tiarum, Dist. III, Art. 33. Tom. XXV hujusce novæ editionis. novæ editionis.

2 S. AUGUSTINUS, Lib. de Spiritu et anima, 2 S. AUGUSTINUS, Lib. de Spiritu et anima, сар. 13. сар. 13.

bus tota simul adest. Tota videt, et tota bus tota simul adest. Tota videt, et tota visorum meminit. Tota audit, et tota so- visorum meminit. Tota audit, et tota so- norum reminiscitur. Tota odorat, et tota norum reminiscitur. Tota odorat, et tota odores recolit. Tota per linguam et pa- odores recolit. Tota per linguam et pa- latum sapores sentit et discernit. Tota latum sapores sentit et discernit. Tota tangit dura et mollia. Tota simul appro- tangit dura et mollia. Tota simul appro- bat vel improbat. » Et paulo post : bat vel improbat. » Et paulo post : « Tota est visus, tota est auditus, tota « Tota est visus, tota est auditus, tota meminit et cum tota meminit, tota est meminit et cum tota meminit, tota est memoria. Cum tota vult, tota est volun- memoria. Cum tota vult, tota est volun- tas. Cum tota cogitat, tota est cogitatio. tas. Cum tota cogitat, tota est cogitatio. Cum tota diligit, tota est dilectio. » Cum tota diligit, tota est dilectio. »

6. Adhuc, Infra : « Anima est sub- 6. Adhuc, Infra : « Anima est sub- stantia spiritualis simplex, indissolubi- stantia spiritualis simplex, indissolubi- lis*. » Ergo videtur, quod simplex sit, lis*. » Ergo videtur, quod simplex sit, nullam habens compositionem penitus. nullam habens compositionem penitus.

CONTRA: CONTRA:

Gregorius Nyssenus in libro de Homi- Gregorius Nyssenus in libro de Homi- ne: «Anima est substantia ut subjectum ne: «Anima est substantia ut subjectum quod substat accidentibus: substat enim quod substat accidentibus: substat enim vitiis vel virtutibus et passionibus, et vitiis vel virtutibus et passionibus, et mutatur secundum illas 5. » Sed omne mutatur secundum illas 5. » Sed omne quod substat habitibus et passionibus et quod substat habitibus et passionibus et mutatur secundum illa, est substantia mutatur secundum illa, est substantia composita ex quale quid et hoc aliquid. composita ex quale quid et hoc aliquid. Ergo anima est substantia essentialiter Ergo anima est substantia essentialiter composita ex quale quid et hoc aliquid. composita ex quale quid et hoc aliquid.

SOLUTIO. Dicendum, quod anima et SOLUTIO. Dicendum, quod anima et maxime hominis, quæ arte et providen- maxime hominis, quæ arte et providen- tia regit corpus ut nauta navim, compo- tia regit corpus ut nauta navim, compo- sita est ex hoc aliquid. Et nisi ita dica- sita est ex hoc aliquid. Et nisi ita dica- tur, dicit Gregorius, quod sequitur tur, dicit Gregorius, quod sequitur quod corpore destructo destruitur ani- quod corpore destructo destruitur ani- ma. Talis enim substantia comparatur ma. Talis enim substantia comparatur ad corpus ut motor, qui arte et in- ad corpus ut motor, qui arte et in- tentione movet quæ non potest esse tentione movet quæ non potest esse forma simplex : quia forma simplex mo- forma simplex : quia forma simplex mo- vere non potest, nisi motu generantis, vere non potest, nisi motu generantis, hoc est, quod generans inducit ei for- hoc est, quod generans inducit ei for- mam per generationem: et generata in mam per generationem: et generata in forma naturali ex æquo participant con- forma naturali ex æquo participant con- sequentia naturalem formam, quæ sunt sequentia naturalem formam, quæ sunt

3 IDEM, Ibidem, cap. 19. 3 IDEM, Ibidem, cap. 19. * IDEM, Ibidem, cap. 24. * IDEM, Ibidem, cap. 24.

5 S. GREGORIUS NYSSENUS, Lib. de Homine, 5 S. GREGORIUS NYSSENUS, Lib. de Homine, cap. 1. cap. 1.

IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XII, QUÆST. 70. IN II P. SUM. THEOL. TRACT. XII, QUÆST. 70.

motus et locus. Ideo nihil talium move- motus et locus. Ideo nihil talium move- tur in loco suo: sed sicut quiescunt a tur in loco suo: sed sicut quiescunt a certa forma in esse quod est actus illius certa forma in esse quod est actus illius formæ, ita quiescunt in locis consequen- formæ, ita quiescunt in locis consequen- tibus illam formam, sicut ignis sursum, tibus illam formam, sicut ignis sursum, et terra deorsum. Et propter hoc etiam et terra deorsum. Et propter hoc etiam locus unum de principiis corporis mobi- locus unum de principiis corporis mobi- lis esse ponitur in IV Physicorum. In ani- lis esse ponitur in IV Physicorum. In ani- matis autem quæ moventur in locis suis, matis autem quæ moventur in locis suis, necesse est esse motorem compositum necesse est esse motorem compositum ad minus ex motivo cognitivo, et ex ad minus ex motivo cognitivo, et ex moto appetitivo qui appetitus motus moto appetitivo qui appetitus motus movet corpus, et extendit organa ejus, movet corpus, et extendit organa ejus, quæ sunt partes ejus, ad acquirendum quæ sunt partes ejus, ad acquirendum id quod appetitur: et sic motivum cogni- id quod appetitur: et sic motivum cogni- tivum tunc in sensibili anima vel est tivum tunc in sensibili anima vel est phantasia vel æstimativa. In rationali phantasia vel æstimativa. In rationali autem quando secundum rationem mo- autem quando secundum rationem mo- vetur, est intellectus practicus: quia non vetur, est intellectus practicus: quia non fit motus nisi fiat nuntium de motu : fit motus nisi fiat nuntium de motu : nuntium autem non fit ad animam, nisi nuntium autem non fit ad animam, nisi per phantasiam vel intellectum. Et hujus per phantasiam vel intellectum. Et hujus causa est quod dicit Augustinus super causa est quod dicit Augustinus super Genesim ad litteram, et Aristoteles in Genesim ad litteram, et Aristoteles in III de Anima, quod omnis anima move- III de Anima, quod omnis anima move- tur visis. Visa autem non sunt nisi se- tur visis. Visa autem non sunt nisi se- cundum sensibilem partem vel intellecti- cundum sensibilem partem vel intellecti- vam vegetabilia enim non moventur vam vegetabilia enim non moventur nisi a natura motu nutrimenti, augmen- nisi a natura motu nutrimenti, augmen- ti, et generativo. Cum ergo anima ratio- ti, et generativo. Cum ergo anima ratio- nalis moveatur, de necessitate exigitur, nalis moveatur, de necessitate exigitur, quod sit composita ex movente cognitivo quod sit composita ex movente cognitivo et ex moto appetitivo: quod ulterius sic et ex moto appetitivo: quod ulterius sic motum movet corpus et organum: et sic motum movet corpus et organum: et sic composita est de necessitate ex quod est composita est de necessitate ex quod est et quo est quod est autem est id quod et quo est quod est autem est id quod substat et supponitur in omni natura: substat et supponitur in omni natura: quo est, est id quod nulli potest substa- quo est, est id quod nulli potest substa- re, sed sibi substat quod est. Et hoc est re, sed sibi substat quod est. Et hoc est quod dicit Boetius in principio de Heb- quod dicit Boetius in principio de Heb- domadibus, et unum est de principiis ibi domadibus, et unum est de principiis ibi suppositis et dicit sic, « Quod est habet suppositis et dicit sic, « Quod est habet aliquid præter id quod ipsum est: quo aliquid præter id quod ipsum est: quo est vero nulli potest esse subjectum. » est vero nulli potest esse subjectum. » HIS ITA notatis, facile est respondere HIS ITA notatis, facile est respondere

1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in I Sentia- 1 Cf. Opp. B. Alberti. Comment. in I Sentia- rum, Dist. III. Art. 34. Tom. XXV hujusce no. rum, Dist. III. Art. 34. Tom. XXV hujusce no. væ editionis. væ editionis.

21 21

objectis omnes enim auctoritates in- objectis omnes enim auctoritates in- ductæ loquuntur de simplicitate illa quæ ductæ loquuntur de simplicitate illa quæ est exclusio compositionis quantitativæ est exclusio compositionis quantitativæ et corporalis, et nihil loquuntur de exclu- et corporalis, et nihil loquuntur de exclu- sione compositionis essentialis, quæ est sione compositionis essentialis, quæ est ex quod est et quo est: quam necesse ex quod est et quo est: quam necesse est in omni eo esse quod est creatum : et est in omni eo esse quod est creatum : et non excluditur nisi ab uno solo primo, in non excluditur nisi ab uno solo primo, in quo est idem esse quod est, ut probant quo est idem esse quod est, ut probant Philosophi omnes generaliter et concor- Philosophi omnes generaliter et concor- diter de eo quod simpliciter est, et ab- diter de eo quod simpliciter est, et ab- solute necesse est esse, quod est primum solute necesse est esse, quod est primum principium esse, quod facit debere esse principium esse, quod facit debere esse in omni eo quod est. in omni eo quod est.

Ad omnes auctoritates inductas patet Ad omnes auctoritates inductas patet solutio per prædicta. solutio per prædicta.

Id quod in contrarium est, conceden- Id quod in contrarium est, conceden- dum est quia hoc procedit. dum est quia hoc procedit.

MEMBRUM II. MEMBRUM II.

Utrum anima sit sua potentia, vel Utrum anima sit sua potentia, vel non ¹? non ¹?

JUXTA hoc quæritur, Si propter sim- JUXTA hoc quæritur, Si propter sim- plicitatem animæ anima sit sua potentia, plicitatem animæ anima sit sua potentia, vel non? vel non?

Hoc enim videtur ex quibusdam ver- Hoc enim videtur ex quibusdam ver- bis Augustini. bis Augustini.

1. Dicit enim Augustinus in libro de 1. Dicit enim Augustinus in libro de Spiritu et anima: « Anima secundum Spiritu et anima: « Anima secundum operis sui officium variis nuncupatur operis sui officium variis nuncupatur nominibus. Dicitur namque anima dum nominibus. Dicitur namque anima dum vegetat, spiritus dum contemplatur, vegetat, spiritus dum contemplatur, sensus dum sentit, animus dum sapit: sensus dum sentit, animus dum sapit: dum intelligit, mens : dum discernit, dum intelligit, mens : dum discernit, ratio dum recordatur, memoria: dum ratio dum recordatur, memoria: dum vult, voluntas. Ista tamen non differunt vult, voluntas. Ista tamen non differunt in substantia quemadmodum differunt in substantia quemadmodum differunt in nominibus: quoniam omnia ista una in nominibus: quoniam omnia ista una anima est, proprietates quidem diverse, anima est, proprietates quidem diverse, sed essentia una ². » sed essentia una ². »

2 S. AUGUSTINUS, Lib. de Spiritu et anima, 2 S. AUGUSTINUS, Lib. de Spiritu et anima,

cap. 13. cap. 13.

Sed contra. Sed contra.

22 22

D. ALB. MAG. ORD. PRÆD. D. ALB. MAG. ORD. PRÆD.

2. Adhuc, ibidem : « Anima habet 2. Adhuc, ibidem : « Anima habet naturalia, et ipsa omnia est. Potentia naturalia, et ipsa omnia est. Potentia namque et vires idem sunt quod ipsa. namque et vires idem sunt quod ipsa. Habet accidentalia, et ipsa non est. Suæ Habet accidentalia, et ipsa non est. Suæ vires est, suæ virtutes non est: non vires est, suæ virtutes non est: non enim est sua prudentia, sua temperan- enim est sua prudentia, sua temperan- tia, sua fortitudo, sua justitia. Potentiæ tia, sua fortitudo, sua justitia. Potentiæ animæ sunt sua rationabilitas, animæ sunt sua rationabilitas, sensus, sua ratio, suus intellectus, sensus, sua ratio, suus intellectus, illa omnia est. » illa omnia est. »

suus suus

et et

3. Ad hoc idem objiciunt quidam per 3. Ad hoc idem objiciunt quidam per rationem. Dicunt enim quod anima est rationem. Dicunt enim quod anima est imago materiæ primæ: quia sicut mate- imago materiæ primæ: quia sicut mate- ria prima receptibilis est omnium forma- ria prima receptibilis est omnium forma- rum ita anima receptibilis est omnium rum ita anima receptibilis est omnium specierum sensibilium et intelligibilium. specierum sensibilium et intelligibilium. Et ex hoc inferunt a positione antece- Et ex hoc inferunt a positione antece- dentis sed materia prima per seipsam dentis sed materia prima per seipsam receptibilis est et potentialis ad omnem receptibilis est et potentialis ad omnem formam ergo anima per seipsam et formam ergo anima per seipsam et per hoc quod ipsa est, receptibilis est per hoc quod ipsa est, receptibilis est omnium formarum: ergo ipsa secundum omnium formarum: ergo ipsa secundum seipsam est potentia sua, qua operatur seipsam est potentia sua, qua operatur omnia et agit et recipit. omnia et agit et recipit.

: :

CONTRA: CONTRA: